2

Στους γονείς μου που με στήριξαν Καθ’ όλη τη διάρκεια

Των σπουδών μου

Ευχαριστώ, Τον κ. Πασχαλίδη Αθανάσιο

Για την άψογη συνεργασία

3

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1Ο

ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΑΠΟ ΑΠΟΣΤΑΣΗ

1. Εισαγωγή……………………………………………………………..7

1.1 E-learning…..……………………………….………………………13

1.2 Τι είναι το e-learning………...…………….………………….……13

1.3 Τα βασικα χαρακτηριστικα ….……………….……………….…...14

1.4 Σε ποιους απευθύνεται η εκπαιδεύση από αποστάση.………...17

1.5 Τρόποι επικοινωνίας .………………………..……………….……20

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2Ο

ΕΙΔΗ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ ΕΞΕΛΙΞΗΣ

2.1 Μοντέλα e-learning…………..……………………………………..23

2.1.1 Μοντέλα που εφαρμόζονται από τα εκπαιδευτικά ιδρύματα.....29

2.2. Πρότυπα e-learning…………………….………………………….31

2.3 Στόχοι δράσης του e-learning……………………………………..32

2.4 Λειτουργία συστημάτων e-learning……..………………………..34

2.5 Τεχνολογικό περιβάλλον e-learning……………………………....35

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3Ο

ΔΙΕΘΝΗΣ – ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ

3.1 Αμερική……………………………………………………………...46

3.2 Ευρώπη……………..……………………………………………....48

3.3 Διεθνή forums……….…………………………………………...…51

3.4 Ελλάδα………………………………………………………………53

3.4.1 Προδιαγραφές αναπτυξης στην Ελλαδα………………………...56

4

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4Ο

E-LEARNING ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΤΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

4.1 Το E-learning στο χωρο της παιδειας ……………..………….…..54

4.2 Τα βασικά τεχνολογικά & εκπαιδευτικά χαρακτηριστικά ……..…62

4.3 Μέθοδοι διδασκαλίας & μάθησης στην εκπαίδευση εξ’αποστάσεως....65

4.4 Σύστημα συνεργασίας για διδασκαλια & μάθηση…………………70

4.5 Παράγοντες που επιρεάζουν τη διαδικασία εκπαίδευσης…….…72

4.6 Ανάλυση εφαρμογών ……………………………………………..…73

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5Ο

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ, ΣΧΕΔΙΑΣΗ, ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ, ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ,

ΚΟΣΤΟΣ.

5.1 Σχεδίαση…………….……………………………………………..82

5.2 Υλικο & λογισμικό…………………………………………………87

5.3 Γενικός εξοπλισμός της τηλετάξης………………………………88

5.4 Πολυμέσα επικοινονίας…………………………………………..90

5.5 Κόστος εκπαίδευσης………………………………………………92

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6Ο

ΕΙΚΟΝΙΚΗ ΤΑΞΗ

6.1 Εικονική τάξη……………..…………………………………………98

6.1.1 Προδιαγραφές αποτελεσματικής λειτουργίας της εικονικής τάξης…101

6.2 Πλεονεκτηματα εικονικής τάξης.………….……………………..103

6.3 Μειονεκτήματα εικονικής τάξης………….………………………109

5

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7Ο

ΚΟΙΝΟΠΡΑΞΙΑ & ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ON-LINE

7.1 Συνοπτική παρουσίαση…………..……………..………..……..112

7.2 Ιστορική αναδρομή……………………..………………..………113

7.3 Ενέργειες της κοινοπραξίας...……………………..……...…….117

7.4 Αποτέλεσμα των ενεργειών της κοινοπραξίας………………..121

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8Ο

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

8.1 Πλεονεκτήματα………………………….…………………….130

8.2 Μειονεκτήματα…………...……………………………………133

8.3 Ευκαιρίες……………..…………………..……………………134

8.4 Κίνδυνοι……………………………………..…………………136

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9Ο

ΔΙΑΣΦΑΛΙΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΣΤΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΔΙΑ ΒΙΟΥ

ΜΑΘΗΣΗΣ

9.1 Η ποιότητα στη συνεχιζόμενη επαγγελματική εκπαιδευση & κατάρτιση…140

9.2 Το σύστημα της κατάρτισης ολικής ποιότητας……………….………….145

9.3 Εκπαιδεύτικοι μέθοδοι…………………………………………………160

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Συγκριτική παρουσίαση ΑΕΞΑΕ και παραδοσιακού τρόπου διδασκαλίας…162

Βιβλιογραφία…………………………………………………………………….170

6

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1Ο

ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΑΠΟ ΑΠΟΣΤΑΣΗ

7

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η ιστορία της από απόστασης εκπαίδευσης αρχίζει πριν από 150

χρόνια. Η μορφή αυτή εκπαίδευσης δε θα ήταν δυνατή χωρίς την

ανάπτυξη της τεχνολογίας, των μεταφορών και των τηλεπικοινωνιών,

που έρχονται στο προσκήνιο με τη Βιομηχανική Επανάσταση. 1

Η ιστορική εξέλιξη της εκπαίδευσης από απόσταση επιτρέπει να

χωριστεί η μελέτη της σε τρεις γενιές ανάλογα με τα μέσα και τα

χαρακτηριστικά επικοινωνίας που χρησιμοποιήθηκαν. Η πρώτη

αναφέρεται στην εκπαίδευση με αλληλογραφία. Η δεύτερη

αναπτύχθηκε από το 1960 και συνδυάζει τη χρήση έντυπου υλικού με

τηλεόραση, ασύρματη ή καλωδιακή, κασέτες βίντεο και ήχου και

μερική χρήση υπολογιστών. Και τέλος η τρίτη γενιά χρησιμοποιεί

ολοκληρωμένη υποστήριξη υπολογιστών και κατά περίπτωση

διευκολύνσεις του δικτυακού κορμού για την επίτευξη επικοινωνίας.

Στη φάση αυτή εντάσσονται τα προγράμματα της τεχνικής

νοημοσύνης ή τα συστήματα εμπειρογνωμόνων, καθώς και τα πολυμέσα

που χρησιμοποιούνται για τη παρουσίαση τους. Τα πρώτα προσδίδουν

δυναμισμό και αυτοτέλεια στη διαχείριση των πληροφοριών,

επιτρέποντας την ανάδειξη δομικών στοιχείων της γνώσης αφού

μπορούν να αντιληφθούν ιδιαιτερότητες και χαρακτηριστικά στοιχεία

των εκπαιδευομένων. Τα δεύτερα επιτρέπουν την αναπαράσταση της

πληροφορίας με μορφές που πλησιάζουν τη φυσική της διάσταση σε

κάποια σημεία δε και υπερβαίνοντας τη. Για να γίνει ακόμη πιο

αποτελεσματική η εκπαιδευτική διαδικασία χρησιμοποιούνται

προσομοιώσεις, ενώ γίνεται προσπάθεια ανακάλυψης και εφαρμογής

8

εξειδικευμένων διδακτικών τεχνολογιών για την καλύτερη και

αποδοτικότερη αξιοποίηση των διαθεσίμων πρωτοποριακών μέσων. 2

Η γενιά του 1970 υπήρξε μάρτυρας της ανάπτυξής της από

απόστασης εκπαίδευσης ως επιστημονικού πεδίου, ανάπτυξης η οποία

σημειώθηκε παράλληλα με την εντυπωσιακή εξέλιξη του Ανοικτού

Πανεπιστημίου. Από τότε σημειώθηκαν αξιόλογες μεταβολές σε θέματα

ποιότητας, ποσότητας, αναγνώρισης και απήχησης της εξ αποστάσεως

εκπαίδευσης. Η εξέλιξη αυτή συνδέθηκε επίσης με τη στροφή από την

ιδιωτική στη δημόσια παροχή εκπαίδευσης σε παγκόσμιο επίπεδο . Από

το 1870 ως το 1970 τα περισσότερα συστήματα εξ αποστάσεως

εκπαίδευσης ήταν ιδιωτικά και ο όρος που χρησιμοποιούνταν για αυτή

τη μορφή εκπαίδευσης ήταν «σπουδές δια αλληλογραφίας», «κατ’ οίκων

σπουδές» ή «εξωτερικές σπουδές». Η πολεμική του εκπαιδευτικού

κατεστημένου κατά των σπουδών αυτών σπάνια άγγιζε ζητήματα

ουσίας. Σήμερα όμως οι περισσότερες κυβερνήσεις στον κόσμο

παρέχουν ή σχεδιάζουν να εισαγάγουν την εξ αποστάσεως εκπαίδευση

στο εκπαιδευτικό σύστημα, θεωρώντας τον ρόλο της συμπληρωματικό

προς αυτόν της συμβατικής.

Κατά τα τέλη της δεκαετίας του 1990 η από απόσταση εκπαίδευση

αποτελεί σημαντικό συστατικό στοιχείο πολλών εκπαιδευτικών

συστημάτων, ενώ παράλληλα έχει αποδείξει τη χρησιμότητα της σε

τομείς όπου τα παραδοσιακά σχολεία, κολέγια και πανεπιστήμια

αδυνατούν να ανταποκριθούν στη ζήτηση. Ένα καλό παράδειγμα

αποτελούν τα μεγάλα συστήματα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης σε όλο

τον κόσμο.

Πολλές χώρες έχουν σήμερα ανάγκη από εκπαιδευτικά συστήματα

ικανά να αναλάβουν με ικανοποιητικά αποτελέσματα μεγάλους

9

αριθμούς φοιτητών, 100.000 ή ακόμη περισσότερους ετησίως. Οι

κυβερνήσεις, τόσο στις ανεπτυγμένες όσο και στις αναπτυσσόμενες

χώρες δεν διαθέτουν πλέον τα χρηματικά ποσά για την ανέγερση και

τη συντήρηση κτιρίων για τέτοιους αριθμούς σπουδαστών ή ακόμα κι

αν είχαν τη δυνατότητα αυτή δε θα επένδυαν τα ποσά αυτά σε κτίρια

καθώς οι πολιτικές και αναπτυξιακές προτεραιότητες τους έχουν

αλλάξει. Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση μπορεί να δώσει λύση στο

πρόβλημα. Το 1995 υπήρχαν 10 συστήματα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης

τα οποία μπορούσαν να αναλάβουν αποτελεσματικά τουλάχιστον

100.000 φοιτητές ετησίως (πίνακα 1). Όλα τους είναι κρατικά

ιδρύματα και παρέχουν υπηρεσίες εξαιρετικής ποιότητας. Κανένα από

αυτά δε βρίσκεται πλέον σε πειραματικό στάδιο λειτουργίας. Πολλά

διαθέτουν εμπειρία δεκάδων ετών ενώ δεκάδες χιλιάδες αποφοίτων

τους έχουν ήδη ενταχθεί στο εργατικό δυναμικό των χωρών τους. Αυτά

τα ιδρύματα αποτελούν αντικείμενο επιστημονικής μελέτης.

Παράλληλα υπογραμμίζουν τη συμβολή αυτής της μορφής

εκπαίδευσης στην οικονομία τόσο των ανεπτυγμένων όσο και των

αναπτυσσόμενων χωρών.

Στα χρόνια από το 1996 έως το 2000 η από απόσταση εκπαίδευση θα

διαδραματίσει σημαντικό και κρίσιμο ρόλο συμπληρώνοντας την

εκπαίδευση που παρέχεται στα σχολεία, τα κολέγια και τα

πανεπιστήμια σε πολλά εκπαιδευτικά συστήματα.

Στο Ηνωμένο Βασίλειο προσφέρονται προγράμματα εξ αποστάσεως

εκπαίδευσης από το πανεπιστήμιο του Λονδίνου (University of

London) καθώς και από μια σειρά άλλων συμβατικών πανεπιστημίων,

ιδιαίτερα από πρώην πολυτεχνεία. Σε επίπεδο επιμόρφωσης πολλά από

τα κολέγια που παρέχουν συνεχιζόμενη κατάρτιση προσφέρουν εξ

10

αποστάσεως ευέλικτα ή ανοικτά προγράμματα ενώ ο ιδιωτικός τομέας

αναπτύσσει αυτού του είδους τη δραστηριότητα εδώ και 150 περίπου

χρόνια. Ο συνολικός αριθμός των ανθρώπων που παρακολουθούν τα

συστήματα αυτά σε μία και μόνο χρονική περίοδο είναι απίθανο να

πέσει κάτω από 500.000. Πολλοί μάλιστα σπουδάζουν με στόχο να

αποκτήσουν πανεπιστημιακά διπλώματά αναγνωρισμένα από το

κράτος.

ΠΙΝΑΚΑΣ 1 : Μεγάλα Συστήματα Από Απόσταση Εκπαίδευσης

Χώρα Ονομασία Ιδρύματος Αριθμός

Φοιτητών

Έτος

Ίδρυσης

Κίνα Δίκτυο CCTVU1 852.000 1979

Τουρκία Πανεπιστήμιο Ανατολίας 600.000 1982

Γαλλία CNED2 350.000 1939

Ινδονησία Πανεπιστήμιο Terbuka 353.000 1984

Ταϊλάνδη Ανοικτό Πανεπιστήμιο

Sukkothai Thamatirat

350.000 1978

Ινδία Ανοικτό Πανεπιστήμιο

Indira Ghandhi

242.000 1985

Κορέα Εθνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο 200.000 1972

Ηνωμένο Βασίλειο Ανοικτό Πανεπιστήμιο 200.000 1969

Ισπανία UNED3 140.000 1972

Νοτιοαφρικανική

Ένωση

UNISA4 130.000 1949

Σύνολο 3.417.000

(Πηγή: Ινστιτούτο Στατιστικής 1995)

11

Ο σπουδαστής στα τέλη της δεκαετίας του 1990 στις ηνωμένες

Πολιτείες θα βρει μια μεγάλη ποικιλία παροχών, από μαθήματα δι ’

αλληλογραφίας ως προγράμματα που χρησιμοποιούν εξελιγμένες

σύγχρονες τεχνολογίες. Τουλάχιστον 5.000.000 σπουδαστές ετησίως

παρακολουθούν μαθήματα δι ’ αλληλογραφίας σε ιδιωτικά ιδρύματα, σε

όλους τους κλάδους των ενόπλων δυνάμεων, σε πολλές κυβερνητικές

υπηρεσίες και θρησκευτικά ιδρύματα. Ακόμη 250.000 άτομα

συμμετέχουν σε προγράμματα ανεξαρτήτων σπουδών που προσφέρουν

περισσότερα από 70 αμερικάνικα πανεπιστήμια. Μαθήματα σε

κολεγιακό επίπεδο από την τηλεόραση (τηλεμαθήματα),

τηλεδιασκέψεις, γραφικά ήχου, καλωδιακά δίκτυα και δίκτυα

υπολογιστών, όλα αυτά τα τεχνολογικά επιτεύγματα έχουν συμβάλλει

στην έκρηξη του ενδιαφέροντος για την από απόσταση εκπαίδευση στις

Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Οι δορυφορικοί τηλεδιάσκεψη

χρησιμοποιείται από πολλές μεγάλες αμερικάνικες εταιρίες με 60.000

ιστοσελίδες το 1995, ενώ υπάρχει επίσης το πρόγραμμα «Star Schools».

Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση στην Κίνα ανάγεται στα μαθήματα δι ’

αλληλογραφίας των αρχών της δεκαετίας του 1900. Προγράμματα

πανεπιστημιακού επιπέδου από την τηλεόραση ξεκίνησαν στις αρχές

τις δεκαετίας του 1960, αποδιοργανώθηκαν στη διάρκεια της

Μορφωτικής Επανάστασης και ξανάρχισαν το 1979. Το σημερινό

σύστημα, γνωστό ως Dianda, έχει την μορφή δικτύου που

περιλαμβάνει ένα κεντρικό ανοικτό πανεπιστήμιο στο Beijing το οποίο

είναι υπεύθυνο για την ανάπτυξη των προγραμμάτων και 43 ανοικτά

πανεπιστήμια σε κάθε επαρχία και μεγάλου δήμου. Το 1995 ήταν

εγγεγραμμένη 852.000 σπουδαστές. Θα πρέπει επίσης να προσθέσουμε

τα προγράμματα σπουδών δι ’ αλληλογραφίας σε πανεπιστημιακό και

12

μεταδευτεροβάθμιο επίπεδο καθώς και το σύστημα αυτοδιδασκαλίας

και προετοιμασίας για τις εξετάσεις στα κινέζικα πανεπιστήμια με

συνολικό αριθμό 1.000.000 σπουδαστών ετησίως.

Η καθοριστική παρέμβαση στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση από την

πλευρά της πολιτείας σε όλα τα επίπεδα είναι το κύριο χαρακτηριστικό

αυτής της μορφής στη Γαλλία. Μετά την εισβολή των Γερμανών στη

Γαλλία το 1939 ιδρύθηκε το Εθνικό Κέντρο Εκπαίδευσης δι ’

Αλληλογραφίας (Centre National d’ Enseignement par

Correspondance), προκειμένου να προσφέρει μαθήματα με

αλληλογραφία σε παιδιά σχολικής ηλικίας σε δυσπρόσιτες περιοχές.

Μετά τον πόλεμο προσετέθη στο Κέντρο ένα τμήμα παροχής

εκπαίδευσης ενηλίκων. Το 1995 ο αριθμός των εγγεγραμμένων είχε

φτάσει στους 350.000, καθιστώντας έτσι το Εθνικό Κέντρο

Εκπαίδευσης εξ Αποστάσεως (Centre National d’ Enseignement a

Distance) - όπως τώρα ονομάζεται - το μεγαλύτερο δημόσιο

εκπαιδευτικό ίδρυμα στην Ευρώπη. Το κέντρο παρέχει τίτλους

σπουδών σε όλα τα επίπεδα, από την πρωτοβάθμια, δευτεροβάθμια,

επαγγελματική και τεχνική εκπαίδευση ως την εκπαίδευση

καθηγητών, καθώς και διπλώματα πανεπιστημιακού επιπέδου. Στη

Γαλλία δεν υπάρχει ανοικτό πανεπιστήμιο. Ένας μικρός αριθμός

35.000 φοιτητών εξυπηρετείτε από συμβατικά πανεπιστήμια και άλλοι

250.000 εγγράφονται κάθε χρόνο σε ιδιωτικά ινστιτούτα.

Μια πρόσφατη μελέτη για την εξ αποστάσεως κατάρτιση στην

Ευρωπαϊκή Ένωση έδειξε ότι σχεδόν 2.500.000 άτομα συμμετείχαν σε

τέτοιου είδους προγράμματα στα τότε δώδεκα κράτη-μέλη. Οι μισοί από

τους σπουδαστές αυτούς φοιτούσαν σε δημόσια ιδρύματα παροχής εξ

αποστάσεως κατάρτισης ,ενώ οι άλλοι μισοί σε ιδιωτικά.

13

Ρίξαμε παραπάνω μια ματιά στην πληθώρα και την πολυπλοκότητα

των συστημάτων σε ολόκληρο τον κόσμο, την οποία διαπιστώνουν οι

μελετητές της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης στο τέλος της δεκαετίας του

1990. Αν βέβαια, συγκρίνουμε τα δεδομένα αυτά με τα δεδομένα της

συμβατικής εκπαίδευσης η εξ αποστάσεως παραμένει ένα σχετικά

περιορισμένο εκπαιδευτικό πεδίο με έναν αριθμό περίπου 30.000.000

ενηλίκων κυρίως σπουδαστών σε παγκόσμιο επίπεδο, εν αντιθέσει με

τα 600.000.000 μαθητών και φοιτητών που εκπαιδεύονται σε σχολεία,

κολλέγια ή πανεπιστήμια. Παρόλα αυτά η από απόσταση εκπαίδευση

αποτελεί ένα καινούργιο, ζωντανό και ραγδαία εξελισσόμενο πεδίο

εκπαιδευτικής έρευνας. Σημαντικό παράγοντα στην ανάπτυξη του

πεδίου αυτού αποτέλεσε η ανάπτυξη των τηλεπικοινωνιακών

τεχνολογιών κατά την τελευταία δεκαετία.

Ως εκ τούτου, έργο μείζονος σημασίας είναι η μελέτη της

εντυπωσιακής σειράς των τεχνολογιών αυτών που τώρα περιμένουν να

βρουν εφαρμογή στην από απόσταση εκπαίδευση. Στις εφαρμογές της

συγκαταλέγονται η παγκόσμια κινητή τηλεφωνία, η «εικονική αίθουσα

διδασκαλίας» μέσω δορυφόρου, το αμφίδρομο βίντεο, η τηλεδιάσκεψη

με δυνατότητα εικόνας και τα πολυμέσα, η δυνατότητα video-

conferencing, το ISDN, το διαδίκτυο και το e-learning το οποίο θα

μελετήσουμε αναλυτικότερα στις παρακάτω ενότητες. Οι

αλληλεπιδραστικές δυνατότητες των μέσων αυτών είναι τεράστιες και

μολονότι θα χρησιμοποιηθούν και από την συμβατική εκπαίδευση,

προορίζονται κατά κύριο λόγω για εκείνους που θα επιλέξουν να

σπουδάσουν από απόσταση. 3

14

1.1 E-LEARNING

Η αγορά του e-learning άρχισε να αναπτύσσεται πριν από περίπου

τρία χρόνια στην Ελλάδα, αλλά βρίσκεται ακόμη σε πολύ πρώιμο

στάδιο. Τα ιδρύματα και οι εταιρείες που προσφέρουν εξ αποστάσεως

εκπαίδευση υιοθέτησαν αρκετά γρήγορα τη νέα τεχνολογία, η οποία

γεφυρώνει σε μεγάλο βαθμό την απόσταση που χωρίζει την εκπαίδευση

στην αίθουσα από αυτήν μέσω ταχυδρομείου. Στην περίπτωση του e-

learning, το διαδίκτυο αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της υπηρεσίας που

προσφέρεται στους εκπαιδευόμενους. Χωρίς αυτό, η νέου τύπου

εκπαίδευση απλώς δεν μπορεί να προσφερθεί. 4

Όπως συμβαίνει σε κάθε νέο όρο που περικλείει ένα σύνολο από

τεχνολογίες, οι επεξηγήσεις του όρου που δίνονται είναι συνήθως

περισσότερες της μιας. Αυτό συμβαίνει γιατί προφανώς οι έννοιες που

περιλαμβάνονται η βρίσκονται γύρω από τον όρο είναι πάρα πολλές

και μπορεί να συνυπάρχουν ταυτόχρονα δύο, τρεις ή και περισσότερες

επεξηγήσεις μέχρι να παγιοποιηθεί το μοντέλο των τεχνολογιών που

εκφράζονται μέσα από τον όρο. 5

15

1.2 ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ E- LEARNING ?

Ένας πρώτος ορισμός μπορεί να οριστεί ως η διαδικασία εκμάθησης

όπου η εκπαίδευση ή ακριβέστερα η μαθησιακή διαδικασία εκτελείται

μέσα από σύγχρονες τεχνολογίες όπως προγράμματα υπολογιστών και

υποδομή δικτύων. Ο εκπαιδευόμενος έχει συνήθως πλήρη έλεγχο του

ρυθμού προόδου, ενώ ταυτόχρονα υπάρχει διαθέσιμη κατά βούληση

υποστήριξη από τον εκπαιδευτή ή ειδικό του θέματος.

Το e-learning αποτελεί μία μέθοδο εξ αποστάσεως εκπαίδευσης

όπου υπάρχει η έννοια της εικονικής "τάξης". Το internet έχει δώσει

τα τελευταία χρόνια σημαντική ώθηση στην ανάπτυξη των υπηρεσιών

e-learning δίνοντας τη δυνατότητα της παγκόσμιας πρόσβασης των

εκπαιδευομένων και των εκπαιδευτών σε εικονικές «τάξεις» που

μπορούν να έχουν αναπτυχθεί οπουδήποτε χωρίς χωρικούς

περιορισμούς. 6

Ένας δεύτερος πιο απλοϊκός ορισμός αναφέρει ότι το e-learning

είναι ένας εναλλακτικός τρόπος εκπαίδευσης (alternative training

method) της μεθόδου εκπαίδευσης με καθηγητή στην τάξη, που μας

δίνει την δυνατότητα πρόσβασης στο εκπαιδευτικό υλικό 24 ώρες την

ημέρα, 7 ημέρες την εβδομάδα μέσω του Παγκόσμιου Ιστού- Internet.

Το περιεχόμενο της εκπαιδευτικής ύλης (μαθήματα) είναι σε μορφή

multimedia, δηλαδή, όχι μόνο κειμένων (text), αλλά παρουσιάζεται

και σε μορφή ήχου (audio), video και άλλων μέσων αλληλεπίδρασης

ελέγχοντας και αξιολογώντας την μελέτη, την απόδοση και τον βαθμό

αφομοίωσης των γνώσεων των εκπαιδευομένων. 7

16

1.3 ΤΑ ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΗΚΑ ΤΟΥ E- LEARNING

Μία υπηρεσία e-learning αποτελείται από δύο βασικά συστατικά

χαρακτηριστικά. Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα που εμπεριέχει και το

αντίστοιχο υλικό και σύστημα διαχείρισης της εκπαιδευτικής

διαδικασίας .

Σε ότι αφορά το πρώτο χαρακτηριστικό και προκειμένου να

επιτευχθεί η ποιοτική ανάπτυξη του κάθε Εκπαιδευτικού

Προγράμματος θα πρέπει αρχικά να αποσαφηνιστούν οι εκπαιδευτικοί

στόχοι. Για το λόγω αυτό πρέπει να διερευνηθούν σε βάθος οι

εκπαιδευτικές ανάγκες.

Ο σχεδιασμός του Εκπαιδευτικού Προγράμματος περιλαμβάνει την

περιγραφή της δομής του, το εκπαιδευτικό υλικό, τους τρόπους

συνεργασίας μαθητών – εκπαιδευτών, τις διαδικασίες ελέγχου του

βαθμού πρόσληψης των γνώσεων, τις διαδικασίες πιστοποίησης του

εκπαιδευτικού αποτελέσματος. Με άλλα λόγια περιλαμβάνει το

σχεδιασμό του συνολικού εκπαιδευτικού σεναρίου.

Ένα από τα συστατικά στοιχεία των εκπαιδευτικών προγραμμάτων

e-learning είναι το κατάλληλο κατά περίπτωση εκπαιδευτικό υλικό. Το

εκπαιδευτικό υλικό πρέπει να αναπτυχθεί ή να μετασχηματισθεί με

γνώμονα την ικανοποίηση συγκεκριμένων απαιτήσεων που

προκύπτουν από τη συγκεκριμένη θεματολογία, τις εκπαιδευτικές

ανάγκες αλλά και το συγκεκριμένο εκπαιδευτικό υπόβαθρο των

καταρτιζόμενων της ομάδας στόχου.

17

Η διαδικασία σχεδιασμού και ανάπτυξης του εκπαιδευτικού υλικού

συνδέεται σε μεγάλο βαθμό με την συνολική διαδικασία ανάπτυξης

ενός εκπαιδευτικού προγράμματος e-learning κυρίως σε θέματα που

αφορούν την τεχνική αλλά και παιδαγωγική συμβατότητα του υλικού

με το σύστημα διαχείρισης και με το συνολικό εκπαιδευτικό

πρόγραμμα.

Κατά το σχεδιασμό του εκπαιδευτικού υλικού θα πρέπει να ληφθεί

υπόψη η ανάγκη για συνεχή ανανέωση του υλικού ειδικά στα

θεματικά πεδία όπου η παραγωγή νέας γνώσης συντελείτε με

ταχύτατους ρυθμούς. Για το λόγω αυτό θα πρέπει να σχεδιαστούν και

να τεθούν σε εφαρμογή μηχανισμοί που θα διασφαλίζουν σε βάθος

χρόνου την επικαιροποίηση του υλικού και την προσαρμογή του στις

όποιες νέες απαιτήσεις και δεδομένα. Επίσης κατά το σχεδιασμό και

την ανάπτυξη εκπαιδευτικού υλικού θα πρέπει να αξιοποιηθούν στο

σύνολό τους οι δυνατότητες που μας παρέχει το σύστημα διαχείρισης

και διανομής του υλικού για φιλοξενία πολυμεσικού υλικού. Το

βίντεο, η κίνηση, οι ήχοι, οι εικόνες (σταθερές ή κινούμενες) σίγουρα

συνεισφέρουν στην βελτίωση της εκπαιδευτικής διαδικασίας αλλά και

στην τόνωση του ενδιαφέροντος των εκπαιδευομένων.

Επειδή το εκπαιδευτικό υλικό θα πρέπει να είναι

επαναχρησιμοποιήσιμο θα πρέπει να αποτελείται από μικρές,

αυτόνομες, αρθρωτές μονάδες που θα χαρακτηρίζονται από θεματική

και νοηματική πληρότητα αλλά ταυτόχρονα και από μία

διασυνδετικότητα ώστε να μπορούν να δεθούν σε ένα ενιαίο

εκπαιδευτικό σύνολο. Παράλληλα θα πρέπει να προβλεφθεί η πιθανή

ανάγκη προσαρμογής του υλικού σε άλλη γλώσσα και άλλη κουλτούρα,

18

τρίτης χώρας και να υπάρχουν οι μηχανισμοί εκείνοι που θα

καταστήσουν μια τέτοια απαίτηση λιγότερο επίπονη και χρονοβόρα.

Ένα στοιχείο που πρέπει να συνοδεύει το εκπαιδευτικό υλικό είναι

οι διαδικασίες ελέγχου των γνώσεων που αποκομίστηκαν από τον

εκπαιδευόμενο κατά τη μαθησιακή διαδικασία. Σημαντική επίσης

θεωρείται και η ανάπτυξη ασκήσεων και μελετών περιπτώσεων που

ενισχύουν την εμπέδωση της γνώσης και τη συνεργασία μεταξύ των

εκπαιδευομένων. 8

1.4 ΣΕ ΠΟΙΟΥΣ ΑΠΕΥΘΥΝΕΤΑΙ Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΑΠΟ

ΑΠΟΣΤΑΣΗ

1. Σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης και σε εργαζόμενους ενήλικους.

Η εκπαίδευση από απόσταση απευθύνεται είτε σε ενήλικους είτε σε

μαθητές σχολείων. Μπορεί να διαχωριστεί σε τρεις βασικές κατηγορίες:

α) Εκπαίδευση και διαρκής κατάρτιση εργαζόμενων ενηλίκων,

β) ανώτερη εκπαίδευση σε πανεπιστήμια και σε κολέγια,

γ) κατώτερη και μέση εκπαίδευση σε μαθητές δημοτικών σχολείων και

γυμνασίων λυκείων.

Τα τελευταία χρόνια γίνονται προσπάθειες σε κάθε χώρα ώστε τα

σχολεία όλων των βαθμιδών εκπαίδευσης και τα πανεπιστήμια να

συνδεθούν στο παγκόσμιο δίκτυο υπολογιστών Internet. Έτσι η

19

εκπαίδευση από απόσταση μέσω του Internet μπορεί να είναι προσιτή

σε μαθητές κάθε ηλικίας από όλο τον κόσμο. Οι ενήλικοι που

παρακολουθούν μαθήματα με εκπαίδευση από απόσταση συνήθως είναι

εργαζόμενοι ή έχουν οικογενειακές υποχρεώσεις και δεν μπορούν να

παρακολουθήσουν κανονικά παραδόσεις μαθημάτων σε διδασκαλία

πρόσωπο με πρόσωπο. Στην εκπαίδευση από απόσταση με ανεξάρτητη

μάθηση οι σειρές μαθημάτων παραδίδονται στο χώρο και στο χρόνο που

επιλέγει ο εκπαιδευόμενος, συνήθως στο σπίτι ή στο χώρο εργασίας

του. Έτσι οι εργαζόμενοι προτιμούν να παρακολουθούν μαθήματα από

απόσταση. Ακόμη όταν οι εργοδότες θέλουν να βελτιώσουν την

μόρφωση των υπαλλήλων τους με επιμορφωτικά σεμινάρια, χωρίς όμως

οι υπάλληλοι να φύγουν από τον τόπο εργασίας τους, επιλέγουν την

εκπαίδευση από απόσταση.

Όταν η εκπαίδευση απευθύνεται σε μαθητές σχολείων

χρησιμοποιούνται μέθοδοι προσομοίωσης της πραγματικής

διδασκαλίας. Οι μαθητές επικοινωνούν με άλλα σχολεία της περιοχής

ή με μαθητές από όλο τον κόσμο και συμμετέχουν σε ομαδικές

εργασίες. Τα σχολεία απομακρυσμένων περιοχών παρακολουθούν

μαθήματα από καθηγητές που βρίσκονται σε κεντρικές πόλεις και δεν

μπορούν να επισκεφθούν τις περιοχές αυτές. Αυξάνονται οι ευκαιρίες

επικοινωνίας και αυξάνεται η συμμετοχή των ατόμων που

εκπαιδεύονται.

Στις Η.Π.Α., τα συστήματα εκπαίδευσης από απόσταση

βελτιώνονται συνεχώς και εφαρμόζονται σε όλους τους τομείς της

εκπαίδευσης. Συγκεκριμένα: Κολέγια, ανοιχτά πανεπιστήμια,

εικονικά-δυνητικά πανεπιστήμια, δημοτικά σχολεία και γυμνάσια.

Ιδρύματα δια βίου εκπαίδευσης ενηλίκων και διαρκούς κατάρτισης,

20

παραδίδουν μαθήματα ή σεμινάρια μέσω του Internet και μέσω

ψηφιακής τηλεόρασης σε μαθητές από όλο τον κόσμο. Σύντομα, το ίδιο

αναμένεται να γίνει στην Ελλάδα και στις άλλες χώρες της

Ευρωπαϊκής ένωσης με την σύνδεση δημοτικών σχολείων, γυμνασίων,

λυκείων και πανεπιστημίων κάθε χώρας στο Internet.

2. Σε άτομα με ειδικές ανάγκες

Η εκπαίδευση από απόσταση επίσης απευθύνεται και σε ειδικές

κατηγορίες ατόμων με κινητικά προβλήματα που δεν μπορούν να

βγουν από το σπίτι και να παρακολουθήσουν κανονικά μαθήματα στο

σχολείο. Για τα άτομα αυτά δημιουργούνται ειδικές υπηρεσίες

χειρισμού του υπολογιστή, όπως ανίχνευση της κίνησης των ματιών

του χρήστη με ενσωματωμένη κάμερα στον υπολογιστή και αυτόματη

ενεργοποίηση των εντολών χωρίς να χρειάζεται να χρησιμοποιήσει ο

χρήστης ποντίκι ή πληκτρολόγιο. Τα άτομα με ειδικές ανάγκες

μπορούν να έχουν ισότιμη πρόσβαση στην εκπαίδευση και

παρακολουθούν το μάθημα μιας τάξης από απόσταση. Όταν η

επικοινωνία γίνεται με γραπτά κείμενα, αυτό ενισχύει την ανωνυμία

των εκπαιδευόμενων και έτσι μπορούν να αποκρύψουν από τους

άλλους ότι είναι τυφλοί ή έχουν κινητικά προβλήματα και να

συμμετέχουν ως ίσοι στην επικοινωνία. Ένα τεχνολογικό μέσο που

μπορεί να χρησιμοποιήσει ένας τυφλός είναι ένα σύστημα που

συνθέτει φωνή και του ανακοινώνει τα μηνύματα που εμφανίζονται

στην οθόνη, ή μπορεί να χρησιμοποιήσει ζωντανή επικοινωνία με ήχο

μέσω του Internet. H ισότητα δίνει μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση στο

21

άτομο με ειδικές ανάγκες. Του δίνει δυνατότητα να επικοινωνήσει με

άτομα που ίσως θα δίσταζαν να επικοινωνήσουν μαζί του πρόσωπο με

πρόσωπο, διότι συχνά τα άτομα με ειδικές ανάγκες απομονώνονται από

τους άλλους και αποτελούν ξεχωριστή μειονότητα. Η εκπαίδευση από

απόσταση δίνει στους μαθητές με ειδικά προβλήματα ένα περιβάλλον

στο οποίο έχουν αποτελεσματική επικοινωνία με ειδικούς καθηγητές

που τους βοηθούν να υπερνικήσουν τις φυσικές δυσκολίες και να

αποκτήσουν πλήρη εκπαίδευση. Δημιουργούνται κοινότητες ατόμων

με ειδικές ανάγκες και μπορούν να εκπαιδευτούν μαζί ομάδες ατόμων

που αντιμετωπίζουν κοινά προβλήματα. Το άτομο με ειδικές ανάγκες

έχει πρόσβαση στις νέες τεχνολογίες, και έχει στη διάθεση του ένα

πλήθος προγραμμάτων και υπηρεσιών. Ψυχολόγοι και σύμβουλοι που

κατοικούν σε μακρινές περιοχές, επικοινωνούν μαζί του και του

παρέχουν οδηγίες από απόσταση. 9

1.5 ΤΡΟΠΟΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

Μονόδρομη υπό μορφή προ-δημιουργημένων υλικών διδασκαλίας

που στέλνονται από το ίδρυμα υποστήριξής και περιλαμβάνει

σπουδαστές σε αλληλεπίδραση με κείμενα. Αυτού του είδους η

επικοινωνία μπορεί να περιγράφει σαν προσομοιωμένη

επικοινωνία.

Αμφίδρομη π.χ. πραγματική επικοινωνία μεταξύ σπουδαστών και

ιδρύματος υποστήριξης. 10

22

Η αμφίδρομη διακρίνεται σε Σύγχρονη και Ασύγχρονη εκπαίδευση.

Η Σύγχρονη Εκπαίδευση απαιτεί την ταυτόχρονη συμμετοχή όλων

των εκπαιδευτών και των εκπαιδευόμενων. Η αλληλεπίδραση μεταξύ

εκπαιδευτή και εκπαιδευόμενου γίνεται σε “πραγματικό χρόνο”, και

αφορά τόσο την ανταλλαγή απόψεων όσο και εκπαιδευτικού υλικού. Η

ταυτόχρονη εμπλοκή μπορεί να επιτευχθεί είτε με το να βρίσκονται

στον ίδιο χώρο (τάξη κλπ.) είτε με το να είναι διασυνδεδεμένοι μέσω

δικτύου που επιτρέπει την ανταλλαγή ήχου ή/και εικόνας ενώ

επιπλέον υπάρχει η δυνατότητα ανταλλαγής αρχείων και

ηλεκτρονικού μαυροπίνακα, υλοποιώντας με αυτόν τον τρόπο τη

Σύγχρονη Τηλεκπαίδευση.

Η Ασύγχρονη Εκπαίδευση δεν απαιτεί την ταυτόχρονη συμμετοχή

των μαθητών και των εισηγητών. Οι μαθητές δεν είναι ανάγκη να

βρίσκονται συγκεντρωμένοι μαζί στον ίδιο χώρο ή την ίδια χρονική

στιγμή. Αντίθετα, μπορούν να επιλέγουν μόνοι τους το προσωπικό τους

εκπαιδευτικό χρονικό πλαίσιο και να συλλέγουν το εκπαιδευτικό

υλικό σύμφωνα με αυτό. Η ασύγχρονη εκπαίδευση είναι περισσότερο

ευέλικτη από τη σύγχρονη. Στο είδος αυτό της εκπαίδευσης ανήκει η

Αυτοδιδασκαλία, η Ημιαυτόνομη Εκπαίδευση και η Συνεργαζόμενη

Εκπαίδευση.

Η Σύγχρονη και η Ασύγχρονη τηλεκπαίδευση δε λειτουργούν ως

ανταγωνιστικές έννοιες, αλλά μπορούν και πολλές φορές επιβάλλεται,

να συμπληρώσουν η μία την άλλη. Η σύγχρονη τηλεκπαίδευση μπορεί

να προσφέρει στην εκπαιδευτική διαδικασία, την αμεσότητα της

επαφής του διδάσκοντα με τους εκπαιδευόμενους, και να δώσει μια

άλλη διάσταση στο αντικείμενο της μάθησης. Οι εκπαιδευόμενοι, αν

και δε βρίσκονται στον ίδιο τόπο με τον εκπαιδευτή, μπορούν να έχουν

23

μαζί του οπτικοακουστική επικοινωνία, και με αυτό τον τρόπο

αποδυναμώνονται οι περιορισμοί των αποστάσεων. Όμως κάθε συνεδρία

Σύγχρονης τηλεκπαίδευσης, είναι ένα γεγονός που μπορεί να έχει αξία

και πέραν της χρονικής στιγμής διεξαγωγής της, επειδή ακριβώς

απαιτείται χρονικός συντονισμός όλων των παραγόντων. Η

μαγνητοσκόπηση της συνεδρίας καθίσταται έτσι απαραίτητη, ώστε οι

εκπαιδευόμενοι να μπορούν να έχουν πρόσβαση σε αυτή και σε

μελλοντικές χρονικές στιγμές.

Επιπλέον, το μαγνητοσκοπημένο υλικό μπορεί να αξιοποιηθεί και

από άλλους εκπαιδευόμενους που δε συμμετείχαν απαραίτητα στο

αρχικό γεγονός, διευρύνοντας έτσι το δυνητικό κοινό της

εκπαιδευτικής διαδικασίας. 11

24

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2Ο

ΕΙΔΗ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ ΕΞΕΛΙΞΗΣ

25

2.1 ΜΟΝΤΕΛΑ E-LEARNING

Τα βασικά μοντέλα e-learning που επικρατούν διεθνώς είναι πέντε:

Το μοντέλο των εικονικών πανεπιστημίων το οποίο αφορά την άμεση

παροχή υπηρεσιών εκπαίδευσης από πανεπιστήμια ή ιδιωτικούς φορείς

που διοργανώνουν σεμινάρια. Ειδικότερα ο φορέας παρέχει τις

υπηρεσίες του μέσω του διαδικτύου άμεσα στον τελικό χρήστη είτε

πρόκειται για ένα άτομο είτε πρόκειται συνολικά για μια επιχείρηση.

Το μοντέλο αυτό αποτελεί για τα περισσότερα πανεπιστήμια

συμπλήρωμα της παραδοσιακής εκπαιδευτικής διαδικασίας. Το

πρόγραμμα όμως σπουδών που προσφέρεται με τις μεθόδους

τηλεκπαίδευσης διαφέρει ανάμεσα στα δημόσια και ιδιωτικά

εκπαιδευτικά ιδρύματα. Συγκεκριμένα τα δημόσια ιδρύματα

προσφέρουν ένα πρόγραμμα σπουδών με ποικιλία γνωστικών

αντικειμένων ενώ τα ιδιωτικά ιδρύματα παρέχουν περισσότερο

συγκεκριμένα προγράμματα που απευθύνονται σε καθορισμένους

τομείς της αγοράς.

Τα πλεονεκτήματα που μπορεί να αποκομίσει ο εκπαιδευόμενος

από το μοντέλο των εικονικών πανεπιστημίων η πρόσβαση σε

διαφορετικά αντικείμενα μέσω ενός μόνο καναλιού επικοινωνίας, η

επαρκής υποστήριξη καθώς και η στενή επαφή με το εκπαιδευτικό

προσωπικό. Το συγκεκριμένο όμως μοντέλο έχει πλεονεκτήματα και

για τα πανεπιστήμια που παρέχουν υπηρεσίες e-learning. Ειδικότερα

τα εκπαιδευτικά ιδρύματα μπορούν να έχουν τα παρακάτω οφέλη:

26

Επιλογή συγκεκριμένων ομάδων εκπαιδευομένων για

συγκεκριμένα αντικείμενα με τη χρήση σύγχρονων μεθόδων

marketing.

Εξοικονόμηση χρόνου και χρήματος κατά την

πραγματοποίηση συνεργασιών με άλλα πανεπιστήμια.

Άμεσος έλεγχος της ποιότητας της εκπαιδευτικής

διαδικασίας, άμεση υποστήριξη στους εκπαιδευόμενους, καθώς

και άμεση τεχνική υποδομή και υποστήριξη.

Στενή συνεργασία μεταξύ του εκπαιδευτικού προσωπικού

και των εκπαιδευομένων για την ανάπτυξη του εκπαιδευτικού

υλικού.

Το μοντέλο των εικονικών πανεπιστημίων έχει και μερικά

μειονεκτήματα. Καταρχήν απαιτούνται αρκετοί πόροι και σημαντικές

προσπάθειες για την απόκτηση πείρας στις συγκεκριμένες υπηρεσίες ,

ενώ η προσπάθεια κάλυψης όλων των πλευρών της εκπαιδευτικής

διαδικασίας μέσω τηλεκπαίδευσης από ένα μόνο ίδρυμα μπορεί να

αυξήσει σημαντικά το κόστος. Επιπλέον οι εκπαιδευόμενοι έχουν

περιορισμένες εναλλακτικές λύσεις σε περίπτωση που δεν μείνουν

ικανοποιημένη από το επίπεδο εκπαίδευσης. Τέλος το εύρος του

εκπαιδευτικού προγράμματος που προσφέρει ένα εκπαιδευτικό ίδρυμα

είναι περιορισμένο με αποτέλεσμα να παρουσιάζει καθυστέρηση η

προσαρμογή του προγράμματος στις ανάγκες της αγοράς. Αυτό

οφείλεται στο γεγονός ότι λόγω του μεγάλου κόστους ένα μικρό

εκπαιδευτικό ίδρυμα δεν μπορεί να ανανεώσει και να εμπλουτίσει

άμεσα το πρόγραμμα σπουδών του με νέα αντικείμενα που

απευθύνονται στις νέες απαιτήσεις της αγοράς.

27

Το μοντέλο των e-εκπαιδευτικών συνεταιρισμών και κοινοπραξιών

αφορά την συνεργασία δύο ή περισσότερων εταίρων για την παροχή

μαθημάτων μέσω ενός προγράμματος τηλεκπαίδευσης. Το

συγκεκριμένο μοντέλο προσφέρει τη δυνατότητα σε δύο εταιρείες ή

εκπαιδευτικά ιδρύματα να αποκομίσουν σημαντικά οφέλη,

αξιοποιώντας κάθε ένα τα συγκριτικά πλεονεκτήματα του άλλου. Τα

οφέλη που μπορούν να αποκομίσουν οι εκπαιδευόμενοι από το

συγκεκριμένο μοντέλο είναι η πρόσβαση και επιλογή από λίστα

διαφορετικών θεμάτων, καθώς και η αξιόλογη υποστήριξη της

εκπαιδευτικής διαδικασίας. Από την άλλη μεριά, τα οφέλη που

αποκομίζουν τα εκπαιδευτικά ιδρύματα είναι ο καταμερισμός του

κόστους για την δημιουργία ενός προγράμματος σπουδών, η

δυνατότητα αξιοποίησης των δυνατών σημείων κάθε συνεργαζόμενου

ιδρύματος και η καλύτερη αποδοτικότητα μέσω κοινών και

συντονισμένων υπηρεσιών σε θέματα, όπως η τεχνολογική υποδομή

και υποστήριξη, η ανάπτυξη μαθημάτων, κ.λ.π.

Τα πιθανά μειονεκτήματα που προκύπτουν από ένα κοινοπρακτικό

σχήμα είναι τα ακόλουθα:

Ο συντονισμός μπορεί να αποδειχθεί δύσκολος, με

αποτέλεσμα να δημιουργήσει πρόβλημα στη λήψη αποφάσεων.

Η προσπάθεια για την εξασφάλιση κοινών μέτρων ποιότητας

μπορεί να αποδειχθεί επίσης δύσκολη και να οδηγήσει σε

προστριβές.

Τα πλεονεκτήματα από τον καταμερισμό του κόστους δεν

είναι τόσο μεγάλα όπως στην περίπτωση ενός επιχειρηματικού

μοντέλου συνεργασίας με περισσότερους εμπλεκομένους.

28

Ο ενδιάμεσος είναι ένα επιχειρηματικό μοντέλο τηλεκπαίδευσης

στο οποίο ένας ενδιάμεσος, συνήθως μια ιδιωτική επιχείρηση,

αναλαμβάνει την παροχή μαθημάτων που έχουν σχεδιαστεί από γνωστά

πανεπιστήμια. Για να διατηρηθεί η ποιότητα των παρεχόμενων

υπηρεσιών πραγματοποιούνται συμφωνίες μεταξύ των πανεπιστημίων

και του ενδιάμεσου, οι οποίες περιέχουν αυστηρούς όρους σχετικά με

την εμπλοκή νέων ιδρυμάτων. Στο συγκεκριμένο μοντέλο δίνεται

μεγάλη έμφαση στην ποιότητα των μαθημάτων και στην

αποκλειστικότητα που έχει ο ενδιάμεσος για τα μαθήματα αυτά. Οι

εταιρείες που αναλαμβάνουν τον ρόλο του ενδιάμεσου είναι

διατεθειμένες να καταβάλλουν μεγάλα ποσά προκειμένου να

συνεργαστούν με γνωστά πανεπιστήμια ενώ οι πελάτες στους οποίους

στοχεύουν είναι συνήθως μεγάλες εταιρείες.

Τα οφέλη που μπορεί να αποκομίσει ο εκπαιδευόμενος κυρίως

εξαιτίας της φήμης των ιδρυμάτων που συμμετέχουν σε ένα τέτοιο

επιχειρηματικό μοντέλο, είναι η αυξημένη ζήτηση στην αγορά

εργασίας, η υψηλή ποιότητα τόσο στο περιεχόμενο των μαθημάτων όσο

και στα εκπαιδευτικά μέσα με τα οποία αυτά παρέχονται και τέλος

πληθώρα μαθημάτων προς επιλογή.

Από την άλλη μεριά τα οφέλη που αποκομίζουν τα εκπαιδευτικά

ιδρύματα είναι τα εξής:

Πλεονεκτήματα μέσω της συνεργασίας με άλλα πανεπιστήμια.

Καλύτερη διαφήμιση και προώθηση εξειδικευμένων

εκπαιδευτικών προγραμμάτων.

Εξασφάλιση χρηματοδότησης για την ανάπτυξη των μαθημάτων.

29

Επικέντρωση αποκλειστικά στην εκπαιδευτική διαδικασία και

όχι στην τεχνολογική υποδομή και υποστήριξη που απαιτείται

για την παροχή μαθημάτων τηλεκπαίδευσης.

Τα πιθανά μειονεκτήματα του συγκεκριμένου μοντέλου είναι η

εξάρτηση των πανεπιστημίων από τον ενδιάμεσο και οι κίνδυνοι

αποτυχίας που υπάρχουν σε περίπτωση που δημιουργηθεί πρόβλημα

είτε σε ένα από τα πανεπιστήμια είτε με τον ενδιάμεσο.

Οι εκπαιδευτικές πύλες είναι ένα μοντέλο τηλεκπαίδευσης στο

οποίο οι διάφοροι παροχής υπηρεσιών προωθούν μαθήματα ή

εκπαιδευτικά προγράμματα μέσω μιας πύλης την οποία λειτουργεί

ένας ενδιάμεσος. Ειδικότερα ο ιδιοκτήτης της πύλης παρέχει κάποιο

χώρο σε αυτή έναντι πληρωμής. Η πύλη παρέχει εργαλεία αναζήτησης

ώστε οι εκπαιδευόμενοι να επιλέγουν τα μαθήματα που επιθυμούν,

ενώ η αναζήτηση γίνεται με βάση το περιεχόμενο, τον παροχέα ή το

μάθημα.

Τα οφέλη που αποκομίζουν οι εκπαιδευόμενοι είναι η πρόσβαση σε

μεγάλο αριθμό μαθημάτων και η δυνατότητα σύγκρισης των

διαφορετικών παροχών, των προσφερόμενων μαθημάτων και του

κόστους. Αντίστοιχα τα οφέλη για τους παροχής των υπηρεσιών

συνοψίζονται στην δυνατότητα προώθησης των υπηρεσιών τους στην

παγκόσμια αγορά και στην παροχή υπηρεσιών χωρίς να απαιτούνται

ιδιαίτερο κόστος και τεχνογνωσία. Στα πιθανά μειονεκτήματα που

μπορεί να έχει το συγκεκριμένο μοντέλο τηλεκπαίδευσης, εντάσσεται

η αδυναμία ελέγχου των νέων μελών της πύλης.

Οι τοπικές συνεργασίες είναι ένα μοντέλο στο οποίο αρκετά

εκπαιδευτικά ιδρύματα συνήθως από την ίδια γεωγραφική περιοχή

συνεργάζονται με στόχο να αποκομίσουν κάποια κοινά οφέλη. Η

30

ειδοποιός διαφορά του μοντέλου των τοπικών συνεργασιών από το

μοντέλο των e- εκπαιδευτικών συνεταιρισμών και κοινοπραξιών είναι

ότι στο πρώτο μοντέλο απαιτείται για την ομαλή συνεργασία

σημαντική προσπάθεια μεταξύ πολλών μελών, ενώ στο δεύτερο τα μέλη

είναι πολύ λιγότερα και οι ρόλοι τους είναι σαφώς καθορισμένοι . Στο

μοντέλο των τοπικών συνεργασιών τα μέλη μπορεί να είναι

αποκλειστικά πανεπιστημιακά ιδρύματα, ή συνδυασμοί πανεπιστημίων

με ιδιωτικές επιχειρήσεις, ενώ σε λίγες περιπτώσεις ο ενδιάμεσος

αναλαμβάνει πιο ενεργό ρόλο. Το πρόβλημα στο συγκεκριμένο μοντέλο

τηλεκπαίδευσης είναι ότι δεν υπάρχει επικύρωση σπουδών με

αποτέλεσμα οι εκπαιδευόμενοι να είναι πιο διστακτικοί. Γενικά το

μοντέλο των τοπικών συνεργασιών αν και δεν αποτελεί προς το παρόν

την καλύτερη λύση μπορεί στο μέλλον να χρησιμοποιηθεί έτσι ώστε ο

ενδιάμεσος να προσφέρει ένα πρόγραμμα σπουδών προερχόμενο από

συνδυασμό των προγραμμάτων που προσφέρονται από τα διάφορα

συνεργαζόμενα πανεπιστήμια.

Τα οφέλη που αποκομίζει ο εκπαιδευόμενος από ένα πρόγραμμα

σπουδών που υποστηρίζεται από το συγκεκριμένο μοντέλο είναι τα

ακόλουθα:

Επιλογή από μεγάλο αριθμό μαθημάτων και προγραμμάτων

σπουδών.

Επαρκής υποστήριξη και υψηλό επίπεδο μαθημάτων.

Μειωμένο κόστος υλοποίησης ενός προγράμματος

τηλεκπαίδευσης.

Συνεργασία με αλλά ιδρύματα, με αποτέλεσμα τη συνεχή

βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών.

31

Όσον αφορά στα μειονεκτήματα του μοντέλου τοπικών

συνεργασιών, αυτά εστιάζονται κυρίως στα εξής: δυσκολίες στη

συνεργασία, υποχωρήσεις εκ μέρους των μελών προκειμένου να

υπάρξει αποδοτικότερη συνεργασία και δημιουργία μεγάλου

ανταγωνισμού μεταξύ πανεπιστημίων που προσφέρουν παρόμοια

προγράμματα σπουδών. Από προσπάθειες που έχουν γίνει στο

παρελθόν έχει αποδειχτεί ότι για την επιτυχία ενός τέτοιου μοντέλου

απαιτούνται πολιτική υποστήριξη από τις τοπικές αρχές,

χρηματοδότηση, συνεργασία μεταξύ των μελών, σαφείς στόχοι και

επιχειρηματικά πλάνα. 12

2.1.1 ΜΟΝΤΕΛΑ ΠΟΥ ΕΦΑΡΜΟΖΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΑ

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΙΔΡΥΜΑΤΑ

Περιγράφονται τρία διαφορετικά μοντέλα εκπαίδευσης εξ αποστάσεως

που εφαρμόζονται συνήθως από τα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Ορίζονται

ως μοντέλο Α, μοντέλο Β, μοντέλο Γ. Το μοντέλο Α είναι μια μεγάλη

τηλετάξη από συνδεδεμένες τάξεις σχολείων που βρίσκονται σε πολλές

περιοχές, το μοντέλο Β υποστηρίζει την ανεξάρτητη μάθηση των

εκπαιδευομένων με την καθοδήγηση των καθηγητών και το μοντέλο Γ

είναι συνδυασμός ανεξάρτητης μάθησης και τηλετάξης.

Περιγραφή

"Σε αυτό το μοντέλο διανέμεται στους εκπαιδευόμενους οδηγός

σπουδών μέσω του δικτύου υπολογιστών και ο εκπαιδευόμενος

καθορίζει την εκπαίδευση του με τον δικό του ρυθμό αλλά σε τακτά

32

χρονικά διαστήματα επικοινωνεί μέσω δικτύου υπολογιστών με άλλους

μαθητές της ίδιας τάξης και σε αυτές τις κοινές συναντήσεις

παρακολουθούν μάθημα από καθηγητές του κέντρου τηλεκπαίδευσης".

Χαρακτηριστικά του Μοντέλου Γ

"Τα περιεχόμενα του κύκλου μαθημάτων παρουσιάζονται σε έντυπη

μορφή, σε δισκέτες υπολογιστή, σε ταινίες βίντεο και σε σελίδες του

Ιστού (WWW).

Όλα τα μαθήματα με αυτές τις μορφές, οι εκπαιδευόμενοι μπορούν να

τα παρακολουθούν ο καθένας ξεχωριστά ή κατά ομάδες, σε τόπο και

χρόνο που επιλέγουν οι ίδιοι (π.χ. ο καθένας από προσωπικό

υπολογιστή στο σπίτι του, στο γραφείο του, ή όλοι μαζί σε κάποια

εξοπλισμένη σχολική αίθουσα).

Τα ηλεκτρονικά μέσα που χρησιμοποιούνται για την παρουσίαση των

μαθημάτων χρησιμοποιούνται για μια περίοδο ενός έτους. Συνήθως

κάθε ταινία video που μοιράζεται στους εκπαιδευόμενους περιέχει όλα

τα μαθήματα ενός μόνο καθηγητή.

Τα ίδια μαθήματα που περιέχονται στην ταινία video παρουσιάζονται

σε ψηφιακή μορφή μέσα από το δίκτυο υπολογιστών.

Σε τακτά χρονικά διαστήματα συνδέονται οι εκπαιδευόμενοι κατά

ομάδες ταυτόχρονα στο δίκτυο υπολογιστών και επικοινωνούν μεταξύ

τους με σύγχρονη αλληλεπιδραστική επικοινωνία. Οι συναντήσεις

αυτές αποτελούν τηλετάξεις που ο χρόνος και ο τόπος λειτουργίας τους

καθορίζονται από τον καθηγητή ο οποίος καθοδηγεί από απόσταση

τους εκπαιδευόμενους, απαντάει σε απορίες και παρουσιάζει μαθήματα

μέσω του δικτύου υπολογιστών.

33

Ο σκοπός στις τηλετάξεις αυτές είναι να συζητούν οι μαθητές με τον

καθηγητή, να αναλύουν και να διευκρινίζουν τις έννοιες του

μαθήματος, να συμμετέχουν σε ομαδική επίλυση προβλημάτων και

ασκήσεων, να γίνονται ομαδικές εργασίες, ή ομαδικά πειράματα με

προγράμματα εξομοίωσης των εργαστηρίων και γενικά να γίνονται

ασκήσεις που βοηθούν τους μαθητές να κατανοήσουν καλύτερα το

μάθημα που διδάσκεται." 13

2.2 ΠΡΌΤΥΠΑ E-LEARNING

Τα πλέον γνωστά ανοιχτά πρότυπα για πλατφόρμες e-learning είναι τα

παρακάτω:

Τ.120: Είναι μια σειρά από πρότυπα του ΙΤ-U (International

Telecommunication – Union) που δημιουργήθηκε για

πραγματικού χρόνου επικοινωνίες μεταξύ πολλών σημείων

(όπως απαιτείται στο e-learning).

Η.323: είναι επίσης ένα ΙΤ-U πρότυπο για φωνή και βίντεο

μέσω ΙP, δηλαδή στο διαδίκτυο αλλά και στα επιχειρησιακά

δίκτυα (Intranets). Έχει γίνει επίσης αποδεκτό από το ΙΜΤC

(Instructional Teleconferencing Multimedia Consortium) που

έχει 150 μέλη από ενδιαφερόμενες εταιρείες του κλάδου.

IMS Πρότυπα: Το Instructional Management System είναι

μια ανοιχτή ένωση εταιρειών και εκπαιδευτικών ιδρυμάτων που

34

αναπτύσσουν μια σειρά από πρότυπα για κατανεμημένη,

ανοιχτή εκπαιδευτική διαδικασία και αντικείμενα.

AICC: Είναι ένας οδηγός και πρότυπο του Aviation Industry

Computer Based Training Committee που είναι η πλέον

διαδεδομένη, με ώριμες τεχνικές προδιαγραφές για ανταλλαγή

μαθημάτων και παρακολούθηση της απόδοσης.

SCORM (Sharable Content Object Reference Model): Το

SCORM αναπτύχθηκε από το ADL (Advanced Destributed

Learning), πρωτοβουλία του υπουργείου Εθνικής Άμυνας της

Αμερικής (Department of Defense). Σκοπός του SCORM είναι

να συνενώσει τα υπόλοιπα πρότυπα . Αυτή τη στιγμή αποτελεί

το πιο δημοφιλή πρότυπο . Βασίζεται και αυτό στην XML.

Η σημασία των προτύπων είναι γνωστή . Ειδικά όταν πρόκειται για

νέες τεχνολογίες απαιτείται μεγαλύτερη προσοχή ώστε να μην υπάρξει

μελλοντικό “κλείδωμα σε μια ιδιωτική αρχιτεκτονική” από όπου δεν

μπορούμε π.χ. να μεταφέρουμε μαθήματα από άλλα συστήματα ή προς

άλλα συστήματα κτλ.

Το μέγεθος της Εταιρείας που δημιούργησε και υποστηρίζει στην

ανάπτυξη της τεχνολογίας παίζει εξαιρετική σημασία, εάν δηλαδή

μπορεί η εταιρεία παρακολουθήσει και να συμμετέχει στις Επιτροπές

Προτύπων. Επίσης η μέχρι σήμερα συμπεριφορά της εταιρείας είναι το

καλύτερο κριτήριο αξιολόγησης της Εταιρείας και Τεχνολογιών όσο

αφορά τα Πρότυπα. Μια απλή δήλωση ότι θα πληρεί μελλοντικά τα

υπάρχοντα πρότυπα ή αυτά που θα αναπτυχθούν, δεν θα πρέπει να

γίνει αποδεκτή. Πολλά θα εξαρτηθούν για την επιτυχία των στόχων

της Γ.Γ.Ε.Τ από το κατά πόσο οι τεχνολογίες που θα χρησιμοποιηθούν

θα είναι ανοιχτές . 14,15,16

35

2.3 ΣΤΟΧΟΙ ΔΡΑΣΗΣ ΤΟΥ E-LEARNING

Απαιτείται η υποστήριξη της ανάπτυξης της εξ' αποστάσεως

εκπαίδευσης και βασισμένη στις σύγχρονες τεχνολογίες εκπαίδευση

στην χώρα μας. Η μετάβαση θα πρέπει να επιτευχθεί στα επόμενα λίγα

χρόνια 2-3. Οι γενικοί στόχοι που επιδιώκονται στα πλαίσια της

πολιτικής προώθησης της εκπαίδευσης και απασχόλησης είναι:

Αύξηση της Παραγωγικότητας στις Επιχειρήσεις

α) λόγω της ειδικής τεχνογνωσίας και μεταφοράς

τεχνολογίας στα θέματα ανάπτυξης, χρήσης και υποστήριξης

προηγμένων εκπαιδευτικών προϊόντων και

β) μέσα από ένα σωστά και σύγχρονα εκπαιδευμένο (ή

εκπαιδευόμενο με νέες δεξιότητες) προσωπικό.

Δημιουργία έμπειρων στελεχών - αποφοίτων των

Πανεπιστημιακών Ιδρυμάτων, οι οποίοι θα έχουν όχι μόνο

γνώσεις αλλά και εμπειρία. Εμπειρία που απέκτησαν μέσα

από 'εικονικές εμπειρίες σε εικονικά εργασιακά

περιβάλλοντα' που πλησιάζουν την πραγματικότητα.

Αναπροσαρμογή και επανεκπαίδευση του

υποαπασχολούμενου εργατικού δυναμικού της χώρας (π.χ.

άνεργοι απόφοιτοι ΑΕΙ) για πλήρωση κενών θέσεων (π.χ.

έλλειψη περίπου 50.000 την επόμενη 5-ετία στον ITC

κλάδο).

36

Οι ειδικότεροι στόχοι που επιδιώκονται μέσω της παρούσας δράσης του

e-learning είναι:

Ανάπτυξη καινοτόμων (τεχνολογικά) προϊόντων και υπηρεσιών e-

learning (με business plan).

Επισημαίνεται ότι η τεχνολογική καινοτομία συνίσταται σε:

Ολοκλήρωση τεχνολογιών, υλικού, μεθόδων, προϊόντων.

Ανάπτυξη νέων τεχνολογιών.

Ανάπτυξη νέων (τεχνολογικά υπηρεσιών).

Ανάπτυξη ή προσαρμογή τεχνολογιών που μπορούν να

χρησιμοποιηθούν για την ανάπτυξη προϊόντων και υπηρεσιών e-

learning.

Οι στόχοι αυτοί οδηγούν στους παρακάτω μεταστόχους:

Ανάπτυξη Τεχνογνωσίας και μεταφοράς τεχνογνωσίας με

δημιουργία έμπειρων στελεχών.

Παροχή ίσων ευκαιριών εκπαίδευσης σε απομακρυσμένα

σημεία.

Τεχνολογική διευκόλυνση της συνεχούς επανεκπαίδευσης και

δια βίου και εξ αποστάσεως επιμόρφωσης.

Εστίαση σε κατάλληλες τεχνολογίες .

Η έμφαση στα έργα θα δοθεί στην υλοποίηση τελικών προϊόντων και

υπηρεσιών, στην επίδειξη σε λίγα σχολεία, ή σε 1-2 επιχειρήσεις. Θα

πρέπει να περιλαμβάνουν δείγμα όσο αφορά το περιεχόμενο (προτάσεις

εντάσεως τεχνολογίας και όχι συλλογής υλικού). 17

37

2.4 ΛΕΙΤΟΥΡΓΊΑ ΣΥΣΤΗΜΆΤΩΝ E-LEARNING

Η αποκαλούμενη προσέγγιση συστημάτων συμπεριλαμβάνει ένα

αόριστο αλλά παρόλα αυτά βοηθητικό κανόνα σχετιζόμενο με την

ολιστική φιλοσοφική θεωρία. Ο Von Wright χαρακτηρίζει τη θεωρία

συστημάτων σαν ένα περισσότερο ανώριμο μείγμα ελεύθερων

φιλοσοφικών ιδεών και μαθηματικά μη ακριβές. Η ολιστική θεωρία

τονίζει το όλο (το σύστημα) και μελετά τα επιμέρους τμήματα του όχι

σαν ξεχωριστές οντότητες άλλα σαν συστατικά του όλου. Η γνώση του

σκοπού που εξυπηρετεί το σύστημα για παράδειγμα δημιουργείται για

την κατανόηση των λειτουργιών των επιμέρους τμημάτων του. Τα

συστατικά του συστήματος της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης είναι για

παράδειγμα οι σπουδαστές με τις ανάγκες και τις επιθυμίες τους, οι

εκπαιδευτικοί και οι διοικητικοί υπάλληλοι της υπηρεσίας

υποστήριξης, τα αντικείμενα διδασκαλίας και τα προγράμματα

σπουδών, οι στόχοι, η παρουσίαση του θέματος, η αλληλοεπίδραση

σπουδαστών καθηγητών, οι σύμβουλοι εκπαίδευσης και οι σπουδαστές,

η αποτίμηση της μάθησης, η αξιολόγηση των μαθημάτων και του

συστήματος και οι κανονισμοί οργάνωσης- διοίκησης. Κατά την

παρούσα εξέταση της εφαρμογής της εκπαίδευσης εξ αποστάσεως,

επικεντρώνουμε το ενδιαφέρον μας περισσότερο στις διαδικασίες όπως

π.χ. περισσότερο στη δημιουργία εκπαιδευτικών υλικών παρά στα

μαθήματα, πιο πολύ στη διδασκαλία παρά στους εκπαιδευτικούς, στη

μάθηση περισσότερο παρά στους ίδιους τους σπουδαστές. 18

38

2.5 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ E-LEARNING

Computer Based Training (CBT)

To CBT περιλαμβάνει όλες τις τεχνολογίες που αφορούν την

εκπαίδευση με τη χρήση πολυμέσων. Το μέσο που χρησιμοποιείται εδώ

είναι κυρίως το CD-ROM με το οποίο ο εκπαιδευόμενος μπορεί να

πάρει ένα μάθημα η μια σειρά μαθημάτων μέσα από τον προσωπικό του

υπολογιστή. Μέσα από το CBT παρέχεται η δυνατότητα στον

εκπαιδευόμενο να έχει μια περιορισμένη αλληλεπίδραση με το μέσο,

κυρίως με ασκήσεις και τυποποιημένες ερωτήσεις, αλλά το περιβάλλον

στο οποίο μαθαίνει είναι απομονωμένο και δεν παρέχει βοήθεια σε

απορίες. Το CBT χρησιμοποιήθηκε πολύ στο παρελθόν, αλλά έδειξε ότι

πρέπει να χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με τις άλλες τεχνολογίες

39

E-learning παίζοντας κυρίως τον ρόλο του εγχειριδίου, αφού ο

άνθρωπος εδώ και 3 χιλιετίες έχει συνηθίσει να μαθαίνει σε ομάδες και

όχι μόνος του.

Web Based Training (WBT)

Το WBT αποτελεί την επέκταση του CBT όταν άρχισε να

εξαπλώνεται ραγδαία το Internet.Με την εμφάνιση του Web

παρουσιάστηκαν τεχνολογίες streaming που επιτρέπουν τη συνεχή

ροή πληροφοριών (εικόνες, ήχος, video, κείμενο) προς τον

εκπαιδευόμενο. Έτσι στήθηκε το WBT που επιτρέπει μια συνεχή ροή

εκπαιδευτικών ενοτήτων προς τον εκπαιδευόμενο πάνω από το

Internet και παράλληλα πολύ μεγαλύτερο πλήθος ασκήσεων και

τυποποιημένων απαντήσεων.

Ε – Learning ή Ηλεκτρονική Μάθηση και Εκπαίδευση, είναι ένας

εξαιρετικά ευρύς όρος που καλύπτει τα παραπάνω καθώς και οτιδήποτε

αφορά την χρήση των σύγχρονων τεχνολογιών στην εκπαίδευση (ΤΒΤ),

ανεξάρτητα αν υλοποιείται online, offline ή με συνδυασμό τους. Το

τεχνολογικό υπόβαθρο είναι εξαιρετικά ευρύ (δίκτυα, video, PCs,

Interactive TV, Satellite, Broadcasts etc.).

E – Training ή Ηλεκτρονική Επαγγελματική Εκπαίδευση ή

Technology Based Training (TBT), είναι μέρος του e-learning που

αφορά επιχειρήσεις και οργανισμούς σε αντιπαράθεση με το e-learning

που αφορά μαθησιακή εκπαίδευση σε ΑΕΙ, Σχολεία κτλ.

40

Distance – Learning περιλαμβάνει όλα τα είδη εκπαίδευσης όταν o

εκπαιδευόμενος απέχει από τον εκπαιδευτή (χώρος, χρόνος ή και τα

δύο). Περιλαμβάνει το e-learning αλλά και άλλες μορφές (π.χ. μέσω

κλασσικής αλληλογραφίας).

Content ή περιεχόμενο είναι το πνευματικό αντικείμενο και

γνώσεις που μεταδίδονται κατά την διάρκεια της μαθησιακής και

εκπαιδευτικής διαδικασίας. Μπορεί να είναι βιβλία, CD-ROMs,

multimedia, συμβουλές οδηγίες κτλ.

ΙΤ Training, αφορά την εκπαίδευση σε ΙΤ τεχνολογίες με χρήση

ΤΒΤ (Hardware, Networks, ERP, Software etc.).

Soft skills Training, αφορά εκπαίδευση κυρίως επαγγελματικού

χαρακτήρα που δεν έχουν σχέση με ΙΤ Training, δηλαδή σε περιοχές

όπως: διοίκηση, πωλήσεις, ανθρώπινο δυναμικό, υπηρεσίες, λογιστικά,

οικονομικά κτλ.

Knowledge Management, αναφέρεται στην δημιουργία, σύλληψη,

οργάνωση και αποθήκευση γνώσης και εμπειριών, ατόμων ή ομάδων,

ενός οργανισμού με σκοπό την διάδοση και αξιοποίηση τους με όλα τα

διαθέσιμα μέσα (παραδοσιακά ή τεχνολογικά).

41

Learning Portal, κάθε Web Site που μεταξύ άλλων προσφέρει

γνώσεις πέραν από πληροφορίες, βασισμένες σε συγκεκριμένο

περιεχόμενο και τρόπο παράδοσης /μετάδοσης στους χρήστες του.

Learning Service Provider (LSP), είναι η εξειδίκευση του ASP που

προσφέρει μια σειρά από υπηρεσίες, μέσα από την δική του υποδομή,

με αμοιβή ανάλογα με τις υπηρεσίες (ολοκληρωμένη λύση,

περιεχόμενο, εργαλεία κτλ).

Methods of Delivery, είναι ο τρόπος που υλοποιείται η εκπαίδευση,

δηλαδή:

Self-paced ή αυτoεκπαίδευση (μόνος, ατομικός αριθμός).

Asynchronous, όπου οι συμμετέχοντες συνήθως απέχουν μεταξύ

τους και αλληλεπιδρούν αλλά με διαφορά χρόνου (βλέπε και Τι

είναι το e-leaning).

Synchronous, όπου οι μετέχοντες εργάζονται και μαζί ανεξάρτητα

χώρου π.χ. Virtual classrooms

Instructor Led Training (ILT)

To ILT επιτρέπει την επικοινωνία εκπαιδευόμενου με εκπαιδευτή,

όχι όμως σε πραγματικό χρόνο. Αυτό σημαίνει ότι ο εκπαιδευόμενος

μπορεί να πάρει μια εκπαιδευτική ενότητα μέσα από CBT η WBT, να

υποβάλλει τις ερωτήσεις του στον εκπαιδευτή μέσω e-mail η μέσω ενός

Discussion Board και να λάβει τις απαντήσεις του σε κάποια άλλη

χρονική στιγμή. Είναι προφανές ότι το ILT δίνει το πλεονέκτημα της

42

περιοδικής τηλεκαθοδήγησης από τον εκπαιδευτή, και δίνει την

δυνατότητα στον εκπαιδευόμενο να εκφράσει πολύ πιο ελεύθερα τις

τυχόν απορίες του πάνω σε μια ενότητα πέρα από τις τυποποιημένες

ερωταπαντήσεις μιας ενότητας με την μορφή CBT η WBT .

Virtual Classroom (VC)

Τα Virtual Classrooms είναι το προϊόν των τελευταίων εξελίξεων

της τεχνολογίας αφού επιτρέπουν την διεξαγωγή ενός ολόκληρου

σεμιναρίου σε πραγματικό χρόνο με τη διαφορά ότι οι εκπαιδευόμενοι

μπορούν να είναι σε πολύ μακρινή απόσταση από την φυσική αίθουσα

διδασκαλίας.

Έτσι ο εκπαιδευτής παραδίδει κανονικά την ενότητα του

χρησιμοποιώντας τα εργαλεία του (π.χ. πίνακας, PowerPoint κ.λ.π.)

και όλη η πληροφορία που γεννιέται μέσα στην αίθουσα μεταφέρεται

στον εκπαιδευόμενο σε πραγματικό χρόνο. Στην ουσία η αίθουσα

μετατρέπεται σε μικρό studio όπου μια κάμερα καταγράφει την

εκπαίδευση και ένα ειδικό λογισμικό αναλαμβάνει να συνθέσει όλα τα

στοιχεία της εκπαίδευσης (Video, οθόνη εκπαιδευτή, σημειώσεις,

ασκήσεις κ.α.) και να τα αποστείλει μέσα από το Internet ή μέσα από

δορυφορικές συνδέσεις στον εκπαιδευόμενο.

Στην περίπτωση αυτή βέβαια απαιτείται μεγάλο bandwidth (εύρος

ζώνης) γιατί ο όγκος των πληροφοριών που ρέει από την αίθουσα προς

43

τον εκπαιδευόμενο είναι μεγάλος. Ο εκπαιδευόμενος με τη σειρά του

έχει την δυνατότητα να επικοινωνεί με τον εκπαιδευτή σε πραγματικό

χρόνο, μέσα από μια σύνδεση Internet και την χρήση εργαλείων όπως

το chat, υποβάλλοντας ερωτήσεις και απαντώντας κατευθείαν σε

ασκήσεις.

Επίσης έχει τη δυνατότητα να επικοινωνεί με άλλους

εκπαιδευόμενους που παρακολουθούν από μακριά την ίδια

εκπαιδευτική ενότητα.

Γενικά θα πρέπει να αναφέρουμε ότι σήμερα οι τεχνολογίες e-

learning είναι προσιτές για μια επιχείρηση και είναι χτισμένες με

επίκεντρο τον εκπαιδευόμενο, για να του δώσουν τη δυνατότητα της

αποτελεσματικής μάθησης στον μικρότερο δυνατό χρόνο. Οι

επιχειρήσεις που θα τις χρησιμοποιήσουν θα αποκτήσουν ένα μεγάλο

στρατηγικό πλεονέκτημα, όχι μόνο γιατί θα μειώσουν δραματικά το

κόστος της διαρκούς εκπαίδευσης των εργαζομένων τους αλλά κυρίως

γιατί θα δουν μεγάλη διαφορά στην απόδοση τους . 19, 20

44

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3Ο

ΔΙΕΘΝΗΣ – ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ

45

3.1 ΑΜΕΡΙΚΗ

Προς απάντηση στις τεράστιες δυνατότητες για βελτίωση των

εκπαιδευτικών ευκαιριών που δημιουργούνται με την αποτελεσματική

χρήση της τεχνολογίας το 1996 ανακοινώθηκε το πρώτο σχέδιο για

χρήση της τεχνολογίας στην εκπαίδευση από το Υπουργείο Παιδείας

(Department of Education). Το σχέδιο έθεσε τέσσερις στόχους:

1. Όλοι οι εκπαιδευτές θα έχουν την εκπαίδευση και την

υποστήριξη που χρειάζονται για να βοηθήσουν τους μαθητές να

μάθουν χρησιμοποιώντας υπολογιστές και την λεωφόρο των

πληροφοριών (διαδίκτυο).

2. Όλοι οι εκπαιδευτές και οι μαθητές θα έχουν πρόσβαση σε

σύγχρονους υπολογιστές με υποστήριξη πολυμέσων στις

αίθουσες διδασκαλίας.

3. Κάθε αίθουσα διδασκαλίας θα είναι συνδεδεμένη με την

λεωφόρο των πληροφοριών .

4. Αποτελεσματικό λογισμικό και μαθητικό υλικό που βρίσκεται

στο δίκτυο θα αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι κάθε σχολείου.

Λόγω της μεγάλης αύξησης της εθνικής, πολιτειακής, τοπικής και

ιδιωτικής επένδυσης σε τεχνολογίες εκπαίδευσης υπήρξε μεγάλη

πρόοδος ως προς την επίτευξη των παραπάνω στόχων . Χαρακτηριστικό

παράδειγμα αποτελεί η ανάπτυξη του εικονικού σχολείου

δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (Virtual High School VHS). To 1997 το

VHS προσέφερε μαθήματα μέσω του δικτύου σε 500 μαθητές από 27

σχολεία από 10 πολιτείες, το 200 το VHS προσέφερε 87 διαφορετικά

46

μαθήματα σε 1700 μαθητές από 112 σχολεία από 29 πολιτείες. Το

σημαντικό πλεονέκτημα που προσφέρει το VHS είναι η δυνατότητα σε

μικρά ή απομακρυσμένα σχολεία που δεν έχουν τη δυνατότητα να

προσφέρουν μεγάλη ποικιλία από μαθήματα και δεν έχουν και το

εξειδικευμένο προσωπικό να δίνουν λύση σε αυτό το πρόβλημα χωρίς

να χρειάζεται να προσλάβουν εκπαιδευτές η να χτίσουν καινούριες

εγκαταστάσεις.

Το 1999 το υπουργείο παιδείας αναθεώρησε το σχέδιο για την

τεχνολογία στην εκπαίδευση και έθεσε τους παρακάτω στόχους:

I. Όλοι οι μαθητές και οι καθηγητές να έχουν πρόσβαση στην

τεχνολογία της πληροφορικής στις αίθουσες διδασκαλίας, στα

σχολεία, στα σπίτια.

II. Όλοι οι καθηγητές θα χρησιμοποιούν την τεχνολογία

αποτελεσματικά για να βοηθήσουν τους μαθητές να φτάσουν σε

υψηλά ακαδημαϊκά πρότυπα.

III. Όλοι οι μαθητές θα έχουν στοιχειώδεις γνώσεις πληροφορικής

IV. Η έρευνα και η αξιολόγηση θα βελτιώσουν τις τεχνολογίες που

χρησιμοποιούνται στην εκπαίδευση.

V. Το ψηφιακό περιεχόμενο και οι δικτυακές εφαρμογές θα

μεταμορφώσουν την διαδικασία της εκπαίδευσης.

Όπως έχει ήδη αναφερθεί και παραπάνω η τηλεκπαίδευση δεν

υπάρχει μόνο στα σχολεία. Συγκεκριμένα στην Αμερική τα Ιδιωτικά

Πανεπιστήμια δημιουργούν μαθήματα τα οποία κοστολογούν. Η μορφή

αυτή της τηλεκπαίδευσης, κυρίως ασύγχρονη, είναι πολύ ανεπτυγμένη

στην Αμερική από παλιά, στην αρχή γινόταν, και γίνεται ακόμη, με τη

χρήση βιντεοκασετών, προφανώς οι νέες τεχνολογίες και το γρήγορο

δίκτυο έχουν δώσει άλλες διαστάσεις και ευκαιρίες.

47

3.2 ΕΥΡΩΠΗ

Στην Ευρώπη η τηλεκπαίδευση δεν είναι τόσο ανεπτυγμένη όσο

στην Αμερική, και κυρίως στον επιχειρησιακό τομέα. Αυτό είναι

απολύτως φυσιολογικό αφού στην Ευρώπη δεν υπάρχει ενιαίο

εκπαιδευτικό σύστημα, η παιδεία σε πολλές χώρες είναι δημόσια και

υπάρχει διαφορετική κουλτούρα. Παρ ’ όλα αυτά η ευρωπαϊκή ένωση

έχει δώσει μεγάλη προτεραιότητα στην ανάπτυξη της τηλεκπαίδευσης

και θα δεσμεύσει το 10% του προϋπολογισμού για την εκπαίδευση σε

προγράμματα τηλεκπαίδευσης.

Ειδικότερα, η Ευρωπαϊκή Ένωση από τα τέλη της δεκαετίας του 80

έχει προγράμματα σχετικά με την εκπαιδευτική τεχνολογία. Για πολλά

χρόνια στο πλαίσιο της τηλεματικής υπήρχε το ειδικευμένο

πρόγραμμα “Delta” για την ανάπτυξη της τεχνολογίας που σχετίζεται

με το εκπαιδευτικό λογισμικό. Το πρόγραμμα “Delta” μετεξελίχθηκε

στο πλαίσιο του προγράμματος “Τεχνολογίες της Κοινωνίας των

Πληροφοριών” (IST- Information Society Technologies) σε ειδικό

άξονα που εντάχθηκε στο θέμα “Εκπαίδευση και Κατάρτιση”

(Education and Training) με τις εξής κατευθύνσεις:

Το σχολείο του αύριο (School of tomorrow)

Ο διδασκόμενος πολίτης (The learning citizen)

Δοκιμές και καλύτερη πρακτική όσον αφορά προηγμένες

λύσεις για ενδοεπιχειρησιακή κατάρτιση σε ΜΜΕ (Trials

and best practice addressing advanced solutions for on-

the-job in SMEs)

48

Επίσης, στο πρόγραμμα INFO-2000 υπήρξαν δράσεις για

δημιουργία εκπαιδευτικού λογισμικού με έμφαση στο περιεχόμενο.

Μετά τις αποφάσεις που πάρθηκαν στη Λισσαβόνα το 2000 έγινε

ένα σχέδιο δράσης το οποίο ονομάζεται e-Learning: designing tomorrow's

education (τηλεκπαίδευση: σχεδιάζοντας την εκπαίδευση του αύριο).

Το σχέδιο δράσης για την τηλεκπαίδευση που υιοθετήθηκε από την

Commission τον Μάρτιο του 2001 έχει τους εξής σκοπούς:

Να αποκτήσουν όλα τα σχολεία πρόσβαση στο Διαδίκτυο και

σε πηγές πολυμέσων μέχρι το τέλος του 2001 και η σύνδεση

αυτή να μεγαλώσει μέχρι το τέλος του 2002.

Να συνδεθούν όλα τα σχολεία με το ερευνητικό δίκτυο μέχρι

το τέλος του 2002.

Να επιτευχθεί μία αναλογία 5-15 μαθητές ανά υπολογιστή

που να υποστηρίζει εφαρμογές πολυμέσων μέχρι το 2004.

Να εξασφαλιστεί η διαθεσιμότητα υπηρεσιών στήριξης και

εκπαιδευτικών πηγών στο Διαδίκτυο μαζί με διασυνδεδεμένες

(online) μαθησιακές πλατφόρμες για του εκπαιδευτές τους

μαθητές και τους γονείς μέχρι το τέλος του 2002.

Υποστήριξη για αξιολόγηση των σχολείων με στόχο την

ολοκληρωμένη ένταξη νέων εκπαιδευτικών μεθόδων βασισμένες

σε τεχνολογίες επικοινωνιών και πληροφορικής μέχρι το τέλος

του 2002.

Οι στόχοι οι οποίοι περιλαμβάνονται στο Σχέδιο Δράσης e-Europe

περιλαμβάνουν ακόμα:

49

Εξασφάλιση μέχρι το 2003 ότι όλοι οι απόφοιτοι είχαν

τη δυνατότητα να αποκτήσουν στοιχειώδεις γνώσεις

πληροφορικής.

Κατάλληλη κατάρτιση σε όλους τους εκπαιδευτές,

υιοθετώντας προγράμματα εκπαίδευσης των εκπαιδευτών.

Κίνητρα που να ενθαρρύνουν τους καθηγητές να

κάνουν πραγματική χρήση της ψηφιακής τεχνολογίας στα

μαθήματά τους μέχρι το τέλος του 2002.

Δυνατότητα σε κάθε εργαζόμενο να αποκτήσει βασικές

γνώσεις πληροφορικής μέσα από προγράμματα δια βίου

κατάρτισης μέχρι το τέλος του 2003.

Τα ευρωπαϊκά προγράμματα Socrates και Leonardo da Vinci

περιέχουν επίσης εκπαιδευτικές δράσεις, αλλά η έμφαση δεν είναι

στον τεχνολογικό μέρος. Τα διάφορα λογισμικά που παράγονται

δημιουργούνται ως παραδείγματα και στο πλαίσιο ευρύτερης

εκπαιδευτικής δράσης.

Στο νέο πρόγραμμα EUMEDIS μία από τις πέντε δράσεις είναι

εκπαιδευτικής φύσεως, αλλά η έμφαση είναι στη χρήση κάπως ώριμων

τεχνολογιών και όχι στην ανάπτυξη νέων.

50

3.3 ΔΙΕΘΝΉ FORUMS

Λόγω της μεγάλης ανάπτυξης και της σημαντικότητας της

τηλεκπαίδευσης έχουν δημιουργηθεί παγκοσμίως διάφορα forums που

ασχολούνται με θέματα προτυποποίησης και ανάπτυξης νέων

τεχνολογιών. Τα βασικότερα είναι:

ADL (Advanced Distributed Learning): Η ADL είναι μία προσπάθεια

από την κυβέρνηση, τη βιομηχανία και το ακαδημαϊκό περιβάλλον της

Αμερικής για να στοιχειοθετήσουν ένα κατανεμημένο μαθησιακό

περιβάλλον που να επιτρέπει την συνεργασιμότητα μαθησιακών

εργαλείων και μαθησιακών υλικών. Η ADL είναι η ομάδα που έφτιαξε

το SCORM.

AICC (Aviation Industry CBT Committee): H AICC είναι μία διεθνή

ένωση για εκπαίδευση βασισμένη στην τεχνολογία επαγγελματιών. Η

AICC αναπτύσσει κατευθυντήριες γραμμές για τη βιομηχανία της

αεροπλοΐας για την ανάπτυξη παράδοση και αξιολόγηση CBT

προγραμμάτων.

ARIADNE: Το ίδρυμα αυτό δημιουργήθηκε για να εξερευνήσει και να

επεκτείνει τα αποτελέσματα των ευρωπαϊκών προγραμμάτων

ARIADNE και ARIADNE II, τα οποία ανέπτυξαν εργαλεία και

μεθοδολογίες για την παραγωγή, διαχείριση και επαναχρησιμοποίηση

παιδαγωγικών πηγών και εκπαιδευτικών τεχνολογιών που βασίζονται

στην τηλεματική.

51

CETIS Metadata Special Interest Group: Το CETIS Metadata

Special Interest Group ιδρύθηκε στη Μεγάλη Βρετανία για εκείνους

που χρησιμοποιούν ή σκοπεύουν να χρησιμοποιήσουν metadata για

την εκπαίδευση. Είναι ένα forum ανταλλαγής εμπειρίας και γνώσεων

των μελών.

Dublin Core Metadata Initiative: είναι μία οργάνωση με σκοπό την

προώθηση και όσο το δυνατόν μεγαλύτερη αποδοχή των προτύπων

metadata και την δημιουργία εξειδικευμένων λεξιλογίων metadata

για περιγραφή πληροφοριακών πηγών που να επιτρέπει την ανάπτυξη

«εξυπνότερων» συστημάτων ανακάλυψης πληροφορίας.

IEEE Learning Technology Standards Committee (LTSC): H LTCS

δημιουργήθηκε από την IEEE Computer Society Standards για να

αναπτύξει διαπιστευμένων τεχνικών προτύπων, συνιστάμενες

πρακτικές και οδηγίες για την εκπαιδευτική τεχνολογία. Η LTSC

συνεργάζεται επίσημα και ανεπίσημα με άλλες οργανώσεις που

αναπτύσσουν προδιαγραφές και πρότυπα για παρόμοιους σκοπούς.

IMS [The Instructional Management System] Global Learning

Consortium, Inc: Η IMS είναι μία διεθνή κοινοπραξία με μέλη από

εκπαιδευτικές, επιχειρησιακές και κυβερνητικές οργανώσεις. Σκοποί

της IMS είναι να καθορίσει τεχνικές προδιαγραφές για την συνεργασία

εφαρμογών και υπηρεσιών στη κατανεμημένη μάθηση και να

υποστηρίξει την υιοθέτηση των προδιαγραφών από προϊόντα και

υπηρεσίες παγκοσμίως.

52

IST - Fifth Framework Programme: Το IST είναι ένα ερευνητικό

πρόγραμμα που βασίζεται στη σύγκλιση της επεξεργασίας

πληροφορίας, των επικοινωνιών και των τεχνολογιών με πολυμέσα. 21

3.4 ΕΛΛΑΔΑ

Στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος του ΥΠΕΠΘ,

αναπτύχθηκε η δράση «ΟΔΥΣΣΕΙΑ».

Επίσης, έχουν γίνει μεμονωμένες προσπάθειες από εταιρείες του

ιδιωτικού τομέα για την παραγωγή εκπαιδευτικών CD-ROMs.

Υπάρχουν πάνω από 1500 σχολεία (κυρίως δευτεροβάθμια)

συνδεδεμένα στο Διαδίκτυο. Μέχρι τέλους του 2001 το ΥΠΕΠΘ

λογαριάζει να έχει συνδέσει όλα τα σχολεία.

Υπάρχουν πάνω από 500 σχολεία με μοντέρνο εργαστήριο

υπολογιστών διαθέσιμο για δράσεις e-learning στα σχολεία.

Υπάρχει (όχι αρκετό αλλά όχι αμελητέο) εκπαιδευτικό λογισμικό

για ελληνικά σχολεία.

Το διδακτικό δυναμικό δεν είναι ικανοποιητικά εκπαιδευμένο στη

χρήση των νέων τεχνολογιών.

Τα ΑΕΙ έχουν σοβαρές υποδομές για distance e-learning που δεν

έχουν ακόμη αξιοποιηθεί ικανοποιητικά.

Το ΕΑΠ χρησιμοποιεί κυρίως χαμηλής τεχνολογίας λύσεις (βιβλία,

ΕΛΤΑ).

Σε ότι αφορά την απασχόληση και την επαγγελματική κατάρτιση

επισημαίνεται ότι ενώ η τεχνολογία περιορίζει χαμηλά ειδικευμένες

53

εργασιακές θέσεις, η ανάπτυξη νέων προϊόντων ενισχύει την εμφάνιση

νέων τομέων δραστηριότητας που παρέχουν νέες ευκαιρίες εργασίας.

Ειδικότερα, δε στον πανεπιστημιακό και ερευνητικό χώρο έχουν

αναπτυχθεί τόσο εξειδικευμένα CD-ROMs όσο και διαδικτυακό

λογισμικό.

Επισημαίνεται επίσης ότι η καθαρή αύξηση σε θέσεις εργασίας

είναι θετική και μεγαλύτερη στις χώρες που έχουν επενδύσει

περισσότερο στην εφαρμογή νέων τεχνολογιών, την επαγγελματική

κατάρτιση και την ανάπτυξη ανθρώπινου δυναμικού.

Στις αναπτυγμένες χώρες η απασχόληση αυξάνεται ταχύτερα σε

κλάδους υψηλότερης τεχνολογικής έντασης. Αυτή η τάση εκδηλώνεται

σε όλα τα επίπεδα: η γεωργία φθίνει και οι υπηρεσίες αυξάνονται,

κλάδοι υψηλής τεχνολογίας της μεταποίησης αυξάνονται όταν η

μεταποίηση στο σύνολό της μειώνεται απολύτως, κλάδοι των

υπηρεσιών που απασχολούν εργαζόμενους υψηλών δεξιοτήτων

αυξάνονται με ρυθμούς ταχύτερους από εκείνους των υπολοίπων

υπηρεσιών. Οι τάσεις αυτές αποτελούν διαρθρωτικές αλλαγές στο

πλαίσιο της μετάβασης σε μια οικονομία βασισμένη στη γνώση.

Η Ελλάδα ακολουθεί τις παραπάνω τάσεις. Η απασχόληση

αυξάνεται ταχύτερα σε κλάδους που χρησιμοποιούν αναλογικά

περισσότερο κεφαλαιακό εξοπλισμό υψηλής τεχνολογίας, καθώς και σε

εκείνους που χρησιμοποιούν αναλογικά περισσότερους

απασχολούμενους υψηλών δεξιοτήτων.

Σε ότι αφορά τον δημόσιο τομέα η εισαγωγή των νέων τεχνολογιών

στη δημόσια διοίκηση συμβαδίζει και με μία προσπάθεια αναβάθμισης

του ανθρώπινου δυναμικού. Κατά τη διάρκεια της τελευταίας

τριετίας, 51.000 υπάλληλοι παρακολούθησαν προγράμματα

54

συνεχιζόμενης κατάρτισης, ενώ 9.500 υπάλληλοι προγράμματα

πληροφορικής. Παρά ταύτα, το ανθρώπινο δυναμικό δεν μπορεί

σήμερα να ανταπεξέλθει στις ανάγκες που δημιουργούνται για μία

ανοιχτή και αποτελεσματική δημόσια διοίκηση. Οι ελλείψεις σε

εξειδικευμένο προσωπικό αλλά και γενικότερα η έλλειψη κατάλληλων

γνώσεων και δεξιοτήτων λειτουργούν ανασταλτικά στην επιτυχή

υλοποίηση και ενσωμάτωση των σημαντικότερων έργων.

Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω βασικός στόχος του Γ’ ΚΠΣ είναι

η δημιουργία των συνθηκών για την ενίσχυση μιας διαδικασίας

οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης όπου η τεχνολογία και η

γνώση αποτελούν τον κύριο μοχλό αύξησης της παραγωγικότητας και

της ανταγωνιστικότητας του οικονομικού ιστού, των εισοδημάτων, της

απασχόλησης και της ανάπτυξης του ανθρώπινου δυναμικού. Στον

άξονα αυτόν εντάσσονται δράσεις για την ανάπτυξη των

τηλεπικοινωνιακών υποδομών, για την ενίσχυση της οικονομικής

μηχανής και της απασχόλησης με την αξιοποίηση των νέων

τεχνολογιών, για τη δημιουργία ενός συστήματος εκπαίδευσης και

κατάρτισης προσαρμοσμένου στις ανάγκες του 21ου αιώνα, καθώς και

για την προβολή και την ανάδειξη της ελληνικής γλώσσας και

πολιτισμού. 22

3.4.1 ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ

ΤΗΛΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Η τηλεκπαίδευση, παρόλο που βρίσκεται στα πρώτα διερευνητικά βήματα,

εκτιμάται ότι έχει μεγάλες προοπτικές στον επιχειρηματικό χώρο της

55

Ελλάδας. Η διαπίστωση αυτή τεκμηριώνεται από τα οφέλη που προσφέρει

η τηλεκπαίδευση, τα σημαντικότερα από τα οποία είναι η οικονομία που

επιτυγχάνουν οι επιχειρήσεις και τα φυσικά πρόσωπα, η

αποτελεσματικότητα και η δυνατότητα ελέγχου της ποιότητας των

προγραμμάτων τηλεκπαίδευσης.

Συγκεκριμένα, οι επιχειρήσεις επιμορφώνοντας το προσωπικό τους με

προγράμματα τηλεκπαίδευσης επιτυγχάνουν σημαντικό οικονομικό

όφελος, σε σχέση με τον συμβατικό τρόπο εκπαίδευσης. Για παράδειγμα,

σε έναν τραπεζικό οργανισμό μια ώρα εκπαίδευσης για 50

εκπαιδευόμενους κοστίζεί, περίπου, 60 χιλιάδες ευρώ, αν συνυπολογίσει

κάποιος το κόστος μετακίνησης, διαμονής, κ.λ.π., ενώ με την εξ'

αποστάσεως εκπαίδευση κοστίζει 600 ευρώ περίπου. Επίσης το e-learning

προσφέρει οικονομία και στα φυσικά πρόσωπα, αφού το κόστος απόκτησης

μεταπτυχιακού τίτλού, για παράδειγμα, είναι σημαντικά χαμηλότερο από

τον συμβατικό τρόπο απόκτησης ενός τέτοιου πτυχίου.

Όσον αφορά στην αποτελεσματικότητα την οποία προσφέρει η

τηλεκπαίδευση, σχετικές έρευνες έχουν αποδείξει ότι ο τρόπος αυτός

εκπαίδευσης δίνει πολύ καλύτερα αποτελέσματα από τον κλασικό τρόπο

κατάρτισης των εργαζομένων. Το συμπέρασμα αυτό δικαιολογείται από το

γεγονός ότι τα προγράμματα τηλεκπαίδευσης είναι εξατομικευμένα,

δηλαδή προσαρμόζονται στις επιμορφωτικές ανάγκες του εκπαιδευομένου.

Τέλος, τα προγράμματα τηλεκπαίδευσης προσφέρουν έλεγχο ποιότητας,

αφού υπάρχει συνεχής παρακολούθηση των εκπαιδευομένων για την

πρόοδο τους τόσο κατά τη διάρκεια των μαθημάτων όσο και με το πέρας

αυτών. Ειδικότερα, ο έλεγχος πραγματοποιείται με την αξιολόγηση των

αποτελεσμάτων που επιτυγχάνουν οι εκπαιδευόμενοι στις διάφορες

εξετάσεις, αλλά και από τη συμμετοχή τους στις διάφορες περιοχές

συζητήσεων κλπ.

Το γεγονός ότι η Ελλάδα είναι μία χώρα με ιδιαίτερα πρόσφορες συνθήκες

για την ανάπτυξη της τηλεκπαίδευσης αποτελεί ένα επιπλέον σημαντικό

λόγο, που δικαιολογεί την εκτίμηση ότι υπάρχει έδαφος για τις εταιρείες

που δραστηριοποιούνται στο e-learning. Ειδικότερα, η μορφολογία της

56

Ελλάδας, με τις δυσπρόσιτες περιοχές όπως για παράδειγμα τα νησιά και η

ύπαρξη σημαντικού αριθμού επιχειρήσεων που εκτείνονται σε πολλές

πόλεις, σε συνδυασμό με τις συνεχώς αυξανόμενες ανάγκες εκπαίδευσης

του προσωπικού τους, δημιουργούν τις προϋποθέσεις για ραγδαία

ανάπτυξη της τηλεκπαίδευσης στην Ελλάδα.

Οι σημαντικές προοπτικές ανάπτυξης της τηλεκπαίδευσης στην Ελλάδα, οι

οποίες αναλύθηκαν ήδη, συνδέονται με ορισμένους παράγοντες που

αναμένεται ότι θα παίξουν με την σειρά τους καίριο ρόλο στην εξάπλωση της

τηλεκπαίδευσης. Ένας από αυτούς, σύμφωνα με τους εκπροσώπους του

κλάδου, είναι ότι η αγορά πρέπει να ενσωματώσει τη νέα επιχειρηματική

κουλτούρα που απαιτείται για τη δόκιμη εφαρμογή του e-learning. Οι

επιχειρηματίες, δηλαδή, πρέπει να συνειδητοποιήσουν τα οικονομικά,

χρονικά, εκπαιδευτικά και οργανωτικά οφέλη που προσφέρουν οι εφαρμογές

τηλεκπαίδευσης στην εταιρεία τους. Είναι απαραίτητο να κατανοήσουν τις

διαφορές των προγραμμάτων τηλεκπαίδευσης με τις συμβατικές μεθόδους

κατάρτισης και να συνειδητοποιήσουν την προσφορά του e-learning στην

αύξηση της παραγωγικότητας και στη δημιουργία οικονομιών κλίμακας στην

παραγωγική διαδικασία.

Πέρα, όμως, από τον επιχειρηματικό χώρο, αλλαγή νοοτροπίας χρειάζεται και

στο χώρο της εκπαίδευσης. Παρά το γεγονός ότι στις ΗΠΑ και στη Δυτική

Ευρώπη, η χρήση της πληροφορικής για εκπαιδευτικούς σκοπούς είναι

διαδεδομένη, στην Ελλάδα θα πρέπει να περάσει αρκετός χρόνος και να

καταβληθεί αρκετή προσπάθεια ώστε να ικανοποιηθούν οι δυνατότητες του e-

learning σε ικανοποιητικό επίπεδο. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της

έρευνας που απευθύνθηκε στους εκπροσώπους του κλάδου, η διαπίστωση

αυτή οφείλεται στο μικρό μέγεθος της αγοράς και στη διστακτικότητα και

αμηχανία από την οποία διακατέχονται οι δυνητικοί αποδέκτες. Η κατάσταση

αυτή είναι δικαιολογημένη γιατί τόσο οι εκπαιδευτές όσο και οι

εκπαιδευόμενοι έχουν συνηθίσει σε ένα μοντέλο εκπαίδευσης, το οποίο αφορά

τη διδασκαλία σε αίθουσα από εισηγητή. Η αλλαγή, επομένως, του

υφιστάμενου μοντέλου εκπαίδευσης και η υιοθέτηση προγραμμάτων

τηλεκπαίδευσης δεν είναι εύκολα, αντίθετα απαιτείται χρόνος και

57

προσπάθεια για αλλαγή νοοτροπίας.

Ένας άλλος παράγοντας που αναμένεται να παίξει καίριο ρόλο στη εξάπλωση

της τηλεκπαίδευσης είναι η ποιότητα των προγραμμάτων τηλεκπαίδευσης.

Αξίζει να σημειωθεί ότι το περιεχόμενο είναι εκείνο που δίνει την υψηλή

προστιθέμενη αξία στις λύσεις e-learning και όχι η πλατφόρμα. Η ποιότητα

των προγραμμάτων τηλεκπαίδευσης είναι σημαντικός παράγοντας και για την

εξάπλωση της τηλεκπαίδευσης στο χώρο της εκπαίδευσης. Έχει αποδειχθεί

ότι οι χρήστες αποδέχονται πολύ θετικά μια εκπαιδευτική εφαρμογή με

σωστό εκπαιδευτικό σχεδιασμό, πλούσιο περιεχόμενο και χρήση πολυμέσων.

Αντίθετα, οι χρήστες απορρίπτουν εκπαιδευτικές εφαρμογές που δεν κάνουν

τίποτα περισσότερο από την ηλεκτρονική αποτύπωση ενός βιβλίου.

Τέλος, καθοριστικό ρόλο στην εξάπλωση του e-learning αναμένεται ότι θα

παίξουν, πρώτον, η σχέση της επιχείρησης με το διαδίκτυο και δεύτερον, η

τυχόν μείωση του κόστους των προγραμμάτων τηλεκπαίδευσης. Όσον αφορά

στο πρώτο, ολοένα και περισσότερες επιχειρήσεις θα είναι συνδεμένες με το

διαδίκτυο στο μέλλον, με δεδομένο τον ταχύτατο ρυθμό αύξησης της

διείσδυσης στο Internet στην ελληνική κοινωνία, που έχει ήδη ξεπεράσει το

10%. Όσον αφορά το δεύτερο, η μείωση του κόστους συνδέεται όχι τόσο με το

κόστος των ιδίων κύκλων κατάρτισης ή του απαιτούμενου εξοπλισμού όσο με

το κόστος της επικοινωνίας.

Σημειώνεται, ωστόσο, ότι οι λύσεις που προσφέρονται από τις εταιρείες που

δραστηριοποιούνται στο χώρο του e-learning αποτελούνται από κάποια

βασικά στοιχεία, τα οποία όμως προσαρμόζονται στις συγκεκριμένες ανάγκες

του κάθε πολίτη, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να προσδιοριστεί ακριβώς το

κόστος επένδυσης. Στο παραπάνω πρόβλημα έρχεται να προστεθεί άλλη μία

δυσκολία στον προσδιορισμό του κόστους, η οποία αφορά τα διάφορα μοντέλα

χρέωσης.

Γενικά σε μία αγορά όπου η απόκτηση, η διάχυση και η αξιοποίηση της

γνώσης προσδίδουν ευελιξία, προσαρμοστικότητα και ανταγωνιστικό

πλεονέκτημα, το e-learning αποτελεί ένα από τα σύγχρονα εργαλεία του

management. Είναι, λοιπόν, αναμενόμενο ότι σε μια παγκοσμιοποιημένη

αγορά και στο πλαίσιο του εντεινόμενου ανταγωνισμού, οι ελληνικές

58

επιχειρήσεις θα εντάξουν τα προγράμματα τηλεκπαίδευσης στη λειτουργία

τους. Επιπλέον, θεωρείται – σύμφωνα με εκπροσώπους του κλάδου- ότι με την

παρουσία περισσοτέρων επιχειρήσεων στη δραστηριοποίηση υπηρεσιών, η

αγορά του e-learning θα εκτιναχθεί και θα χαρακτηριστεί από την παρουσία

πολλών μικρών εταιρειών. Εκτιμάται, όμως, ότι μέσα από διαδικασίες

συγχωνεύσεων –στη φάση ωριμότητας- στην αγορά αυτή θα διατηρηθούν

μελλοντικά λίγοι κύριοι παροχής υπηρεσιών τηλεκπαίδευσης. 23

59

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4Ο

ΤΟ E-LEARNING ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΤΗΣ

ΠΑΙΔΕΙΑΣ

60

4.1 ΤΟ E-LEARNING ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΤΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

Ο ρόλος της τηλεκπαίδευσης είναι ιδιαίτερα σημαντικός σε όλες τις

βαθμίδες (πρωτοβάθμια, δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια) της

εκπαίδευσης, όπου προωθείται στον εκπαιδευτικό χώρο από το

Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Κοινωνία της Πληροφορίας». Αυτό το

πρόγραμμα στοχεύει στην προσαρμογή του εκπαιδευτικού μας

συστήματος στις απαιτήσεις της ψηφιακής εποχής. Επιμέρους στόχοι

του προγράμματος είναι η αυξημένη χρήση των νέων τεχνoλoγιών στην

εκπαίδευση, η δικτύωση των σχολείων και των πανεπιστημίων, η

κατάρτιση των εκπαιδευτικών και των μαθητών σε θέματα τεχνολογίας

και η ανάπτυξη ψηφιακού εκπαιδευτικού περιεχομένου.

Οι στόχοι του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Κοινωνία της

Πληροφορίας» που σχετίζονται με την πρωτοβουλία e-learning είναι:

Πλήρη εργαστήρια υπολογιστών και δικτύωση όλων των

σχολείων της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, με αναλογία 10

μαθητών ανά Η/Υ, και σύνδεση όλων το σχολείων με το

Διαδίκτυο.

Ευαισθητοποίηση, ενημέρωση και κατάρτιση του συνόλου

των εκπαιδευτικών (100.000 περίπου) στις νέες τεχνολογίες, με

στόχο την κατάρτιση 25.000 εκπαιδευτικών κάθε χρόνο.

Κάλυψη άνω του 50% του προγράμματος σπουδών από

εκπαιδευτικά σενάρια, που αξιοποιούν ψηφιακό υλικό

παιδαγωγικού περιεχομένου.

Δημιουργία τουλάχιστον 100 χώρων δημόσιας πρόσβασης στο

Διαδίκτυο και στις δημόσιες βιβλιοθήκες, με παράλληλη

ψηφιοποίηση του υλικού τους.

61

Δημιουργία αιθουσών τηλεκπαίδευσης στις περιφέρειες της

χώρας.

Προγράμματα κατάρτισης για μεγάλες ομάδες πληθυσμού σε

βασικές και εξειδικευμένες δεξιότητες χρήσης τεχνολογιών

πληροφορίας και επικοινωνίας ή πρακτική εξάσκηση σε νέα

επαγγέλματα και τομείς της Κοινωνίας της Πληροφορίας.

Στον εκσυγχρονισμό και την ποιοτική αναβάθμιση της Παιδείας

σημαντική είναι η συμβολή του Επιχειρησιακού Προγράμματος

Εκπαίδευσης και Αρχικής Επαγγελματικής Κατάρτισης (ΕΠΕΑΕΚ),

το οποίο χρηματοδοτήθηκε αρχικά από το Β Κοινοτικό πλαίσιο

στήριξης και συνεχίζει να χρηματοδοτείται από το Γ’ ΚΠΣ. Ειδικότερα,

το υποπρόγραμμα Τριτοβάθμια Εκπαίδευση του ΕΠΕΑΕΚ Ι -( 1994-

1999) είχε καταρτιστεί με αρχικό προϋπολογισμό 593 εκατ. ECU, ενώ

ο συνολικός προϋπολογισμός του άξονα προτεραιότητας 2 «Προώθηση

και βελτίωση της εκπαίδευσης και της επαγγελματικής κατάρτισης στο

πλαίσιο της δια βίου μάθησης» του ΕΠΕΑΕΚ ΙΙ (2000-2006) ανέρχεται

σε 1.586 εκατ. ECU.

Ο δεύτερος Άξονας Προτεραιότητας επιδιώκει την ανάπτυξη και

βελτίωση της εκπαίδευσης και της επαγγελματικής κατάρτισης στα

πλαίσια ενός ολοκληρωμένου συστήματος δια βίου εκπαίδευσής.

Σκοπός αυτού του συστήματος είναι η συνεχής ανανέωση των γνώσεων

και των δεξιοτήτων, νέων και ενηλίκων, για να διατηρηθεί και να

βελτιωθεί η ποιότητα της παρεχόμενης εκπαίδευσης σε όλες τις

βαθμίδες, με τελικό στόχο την αύξηση της αποτελεσματικότητας και

της ανταγωνιστικότητας του εκπαιδευτικού συστήματος. Οι γενικοί

στόχοι του δεύτερου άξονα προτεραιότητας είναι:

62

Σύνδεση της εκπαίδευσης με την απασχόληση

αναπτύσσοντας εναλλακτικές μορφές δια βίου εκπαίδευσης.

Αναμόρφωση των προγραμμάτων σπουδών, ώστε να παρέχουν

ουσιαστικές γνώσεις αυξάνοντας τις δυνατότητες απασχόλησης

των νέων στην αγορά εργασίας.

Βελτίωση της ποιότητας της παρεχόμενης εκπαίδευσης μέσα

από την συνεχή επιμόρφωση των εκπαιδευτικών.

Σημαντικό μέτρο του συγκεκριμένου Άξονα Προτεραιότητας, το

οποίο αφορά την τηλεκπαίδευση, είναι το Μέτρο 2.5 «Δια Βίου

Εκπαίδευση» με συνολικό προϋπολογισμό 89 εκατ. ECU. Στόχος του

μέτρου είναι να συμβάλλει στην δημιουργία ενός ολοκληρωμένου

εκπαιδευτικού συστήματος, ανοικτού και ευέλικτου το οποίο να

προάγει την δια βίου μάθηση. Δίνεται δυνατότητα σπουδών σε

ηλικιακές ομάδες που δεν μπόρεσαν να εισέλθουν στην τριτοβάθμια

εκπαίδευση, διαμέσου του θεσμού του Ανοικτού Πανεπιστημίου και

των Ινστιτούτων δια βίου εκπαίδευσης. Στα πλαίσια του

συγκεκριμένου μέτρου βασική είναι η ενέργεια 2.5. Ι «Εναλλακτικές

μορφές δια βίου εκπαίδευσης». Σύμφωνα με αυτήν την ενέργεια, τα

ιδρύματα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης σε συνεργασία με

επιστημονικές ομάδες, το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο και

ιδρύματα του εξωτερικού θα αναπτύξουν ευέλικτα προγράμματα

συμπληρωματικής εκπαίδευσης και διατμηματικές σπουδές που θα

ανταποκρίνονται στις ανάγκες της αγοράς. Για την πραγματοποίηση

των παραπάνω προγραμμάτων θα χρησιμοποιηθούν οι νέες τεχνολογίες

(π.χ. τηλεκπαίδευση, χρήση πολυμέσων, Internet, κλπ).

Ένα έργο που υλοποιήθηκε με τη χρηματοδότηση του ΕΠΕΑΕΚ

είναι το δίκτυο Εκπαίδευσης από Απόσταση «ΤΗΛΕΜΑΘΟΣ» του

63

Πανεπιστημίου Μακεδονίας. Το συγκεκριμένο έργο είναι μια

συντονισμένη προσπάθεια κρατικών και κοινωνικών φορέων για

παροχή εκπαιδευτικών υπηρεσιών από απόσταση σε διάφορες ομάδες

εκπαιδευομένων, κυρίως απομακρυσμένων περιοχών της χώρας και του

εξωτερικού. Για την υλοποίηση του έργου χρησιμοποιείται η

τεχνολογία της τηλεδιάσκεψης, ενώ συμπληρωματικά διατίθεται

εκπαιδευτικό υλικό σε ηλεκτρονική μορφή μέσω του Διαδικτύου.

Άλλο έργο που χρηματοδοτήθηκε από το Επιχειρησιακό

Πρόγραμμα ΕΠΕΑΕΚ είναι το έργο "ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ" του Πανεπιστημίου

Κρήτης. Στόχος του "ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ" είναι η ανάπτυξη νέων μαθημάτων

με χρήση πολυμέσων και τη διεξαγωγή τους μέσω του Ιστού

Παγκόσμιας Επικοινωνίας (World Wide Web - WWW), λαμβάνοντας

υπ' όψη τις παρούσες και μελλοντικές ανάγκες της αγοράς εργασίας

για αποφοίτους και επαγγελματίες. Τα μαθήματα του έργου

"ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ" απευθύνουν τα πρόσφατα επιτεύγματα και τάσεις της

σύγχρονης επιστήμης καθώς και την εξοικείωσή τους με νέους

ελκυστικούς τρόπους διδασκαλίας των μαθημάτων (πολυμέσα και

WWW).

Άλλα έργα που εντάσσονται στα πλαίσια της αξιοποίησης των

σύγχρονων εκπαιδευτικών και τεχνολογικών ρευμάτων είναι η

δημιουργία του Κέντρου Τηλεκπαίδευσης (από το Οικονομικό

Πανεπιστήμιο) και του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου (ΕΑΠ).

Πιο συγκεκριμένα, σκοπός του Κέντρου Τηλεκπαίδευσης είναι:

Η συνεχής εκπαίδευση και μετεκπαίδευση στελεχών

ελληνικών οργανισμών (ιδιωτικών ή Δημοσίων) αλλά και

αυτοαπασχολουμένων ή ανέργων πτυχιούχων. Η εκπαίδευση

αφορά θεματικές ενότητες με χαρακτήρα και θα είναι

64

προσαρμοσμένες στις γνωστικές και επαγγελματικές συνθήκες

ζωής των εκπαιδευομένων.

Η εξαγωγή εκπαιδευτικών υπηρεσιών από απόσταση στις

χώρες του εθνικού γεωγραφικού περίγυρου.

Η εκπαιδευτική υποστήριξη της Εθνικής ομογένειας

Η λειτουργία του Κέντρου ως κόμβου συσπείρωσης των

εθνικών πόρων ανάπτυξης εκπαιδευτικών τεχνολογιών και

παροχής εκπαιδευτικών υπηρεσιών.

Σκοπός του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου (ΕΑΠ) είναι η

προαγωγή της επιστημονικής έρευνας, καθώς και η ανάπτυξη

τεχνολογίας και μεθοδολογίας στο πεδίο της μετάδοσης της γνώσης από

απόσταση. Το ΕΑΠ είναι Δημόσιο Πανεπιστήμιο, απολύτως ισότιμο με

τα άλλα Α.Ε.Ι. της χώρας, και παρέχει στους αποφοίτους του όλα τα

επαγγελματικά δικαιώματα που προβλέπονται από το ισχύον νομικό

πλαίσιο της χώρας.

Μερικά από τα καινοτόμα στοιχεία του ΕΑΠ είναι:

Η προσφορά των σπουδών αποκλειστικά με τη μέθοδο της εξ

αποστάσεως διδασκαλίας.

Η εφαρμογή του αρθρωτού συστήματος και η αντικατάσταση

του Τμήματος από το ευέλικτο σχήμα του «Προγράμματος

Σπουδών», που μπορεί εύκολα να μεταβάλλεται ανάλογα με τις

εκάστοτε κοινωνικές και μορφωτικές ανάγκες.

Η πιστοποίηση των σπουδών σε 5 διαφορετικά επίπεδα, που

καλύπτουν το χώρο από τη μεταδευτεροβάθμια επιμόρφωση έως

το διδακτορικό δίπλωμα.

65

Η ίδρυση Μονάδας Εσωτερικής Αξιολόγησης.

Ο καθορισμός ως βασικής λειτουργικής μονάδας του ΕΑΠ

της Θεματικής Ενότητας (Θ.Ε), η οποία περιλαμβάνει ύλη που

αντιστοιχεί σε τρία εξαμηνιαία μαθήματα των ελληνικών A.E.I.

Για την πραγματοποίηση των ενεργειών που αφορούν τη μάθηση

από απόσταση με τη χρήση των νέων τεχνολογιών, σημαντική ήταν η

συμβολή της διασύνδεσης σε υψηλές ταχύτητες και σε επαγγελματίες

με στόχο την εκπαίδευσή τους στα των Τριτοβάθμιων Εκπαιδευτικών

Ιδρυμάτων (Greek Universities Network - GUNet). Το έργο, το οποίο

χρηματοδοτήθηκε από το ΕΠΕΑΕΚ Ι, αποτέλεσε οριζόντια δράση 18

A.E.I. και 14 Τ.Ε.Ι. της χώρας. Το Συγκεκριμένο Πανεπιστημιακό

Διαδίκτυο εξυπηρετεί τις ανάγκες της Ακαδημαϊκής Κοινότητας -και

υποστήριξη νέων υπηρεσιών τηλεματικής. Πιο αναλυτικά, δίνει τη

δυνατότητα ταχύτατης σύνδεσης σε όλα τα Ιδρύματα με το Internet και

διευκολύνει τη συνεργασία μεταξύ των Ιδρυμάτων σε επίπεδο

μεταπτυχιακών σπουδών και ερευνητικών προγραμμάτων με

σύγχρονες τεχνολογίες τηλε-εργασίας, προσφέροντας δυνατότητες

εκπαίδευσης από απόσταση.

Πέρα, όμως, από το χώρο της δημόσιας εκπαίδευσης, προσπάθειες

έχουν αρχίσει και στον χώρο της ιδιωτικής εκπαίδευσης.

Συγκεκριμένα, δημιουργήθηκε από τον Όμιλο "ΞΥΝΗ" το πρώτο

εικονικό Πανεπιστημιακό Κολέγιο στην Ελλάδα (e-University

College), το οποίο δίνει την ευκαιρία για σπουδές ακαδημαϊκού

επιπέδου με τη χρήση μεθόδων τηλεκπαίδευσης. Τα προγράμματα

σπουδών προσφέρονται σε συνεργασία με την NNC Education, η οποία

συνεργάζεται με 125 πανεπιστήμια ανά τον κόσμο, ενώ το περιβάλλον

εργασίας (interface) παρέχει η εταιρία PurpleTrain. Το κύριο

66

αντικείμενο εκπαίδευσης στο e-University College είναι η

πληροφορική όπου προσφέρονται κύκλοι σπουδών που

ολοκληρώνονται με την απόκτηση Bachelor, αλλά σύντομα θα

προστεθούν και μεταπτυχιακοί κύκλοι σπουδών στην επιστήμη των

υπολογιστών αλλά και στη Διοίκηση Επιχειρήσεων (ΜΒΑ). Η

εκπαίδευση γίνεται σε όποιο χώρο επιθυμεί ο ενδιαφερόμενος, με μόνη

προϋπόθεση την ύπαρξη υπολογιστή και τη σύνδεση με το Intermit,

ενώ η πρόσβαση είναι δυνατή όλο το 24ωρο με δυνατότητα σύγχρονης

online συνεργασίας μέσω των virtual classrooms.

Ωστόσο, παρατηρείται ότι τα περισσότερα ακαδημαϊκά ιδρύματα, με

εξαίρεση το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο και το e-University

College, δεν προσφέρουν -μέχρι σήμερα ολοκληρωμένα προγράμματα

εκπαίδευσης για την απόκτηση πανεπιστημιακού ή μεταπτυχιακού

τίτλου σπουδών. Αυτά απλά προσφέρουν είτε ορισμένα μαθήματα

τηλεκπαίδευσης στους φοιτητές τους, είτε ορισμένα σεμινάρια που

πραγματοποιούνται με μεθόδους τηλεκπαίδευσης και απευθύνονται σε

εργαζομένους από διάφορους επαγγελματικούς χώρους.

Γενικά, η δραστηριοποίηση των Πανεπιστημίων στην υιοθέτηση

τηλεκπαίδευσης βρίσκεται ακόμα σε αρχικό στάδιο. Εκπρόσωποι της

τηλεκπαίδευσης στον ακαδημαϊκό χώρο θεωρούν ότι η εικόνα αυτή

οφείλεται τόσο στη χαμηλή εξοικείωση των μαθητών με τη

συγκεκριμένη μέθοδο κατάρτισης όσο και στο υψηλό κόστος ανάπτυξης

μαθημάτων τηλεκπαίδευσης. Ειδικότερα, για την εξοικείωση των

φοιτητών, ένα μικρό τμήμα της ύλης ενός μαθήματος μπορεί να

διδαχθεί μέσω προγραμμάτων τηλεκπαίδευσης. Παράλληλα, οι

καθηγητές, με την προσφορά ερωτηματολογίων στους φοιτητές,

αξιολογούν την αποτελεσματικότητα των προγραμμάτων

67

τηλεκπαίδευσης και πραγματοποιούν τυχόν βελτιώσεις στον τρόπο

παρουσίασης των συγκεκριμένων προγραμμάτων.

Αναφέρθηκε παραπάνω ότι το υψηλό κόστος αποτελεί βασικό

εμπόδιο ανάπτυξης των προγραμμάτων τηλεκπαίδευσης. Αυτό

οφείλεται, σύμφωνα με τις απόψεις των πανεπιστημιακών, στο γεγονός

ότι η ανάπτυξη ενός κατανοητού, προσιτού και λειτουργικού

προγράμματος τηλεκπαίδευσης προϋποθέτει μια ομάδα εξειδικευμένων

ανθρώπων, όπως ειδικοί από άλλους επαγγελματικούς χώρους (π.χ.

γραφίστες, ψυχολόγοι, κλπ), πέρα από επαγγελματίες που ανήκουν στο

χώρο της πληροφορικής. Οι απαιτήσεις, όμως, αυτές σε ανθρώπινο

δυναμικό, σε συνδυασμό με τις αναγκαίες υποδομές για την

υποστήριξη ενός προγράμματος τηλεκπαίδευσης, προϋποθέτουν

αρκετούς πόρους.

Ένας άλλος λόγος που περιορίζει την ανάπτυξη της

τηλεκπαίδευσης στα πανεπιστήμια είναι ότι η υπάρχουσα νομοθεσία,

σε αντίθεση με ότι ισχύει στην περίπτωση των συγγραμμάτων και των

βιβλίων, δεν αναφέρεται στην κατοχύρωση των πνευματικών

δικαιωμάτων των καθηγητών που προσφέρουν την ύλη τους σε ένα

πρόγραμμα τηλεκπαίδευσης, με αποτέλεσμα η προσφορά του

εκπαιδευτικού υλικού να εξαρτάται από την προθυμία των καθηγητών.

Τα Πανεπιστήμια, γενικά, δεν απευθύνονται σε επιχειρήσεις που

ενδιαφέρονται να γίνουν χρήστες μεθόδων τηλεκπαίδευσης για να τους

αναπτύξουν προγράμματα τηλεκπαίδευσης σύμφωνα με τις απαιτήσεις

τους. Αντίθετα, εστιάζουν περισσότερο το ενδιαφέρον τους σε

ευρωπαϊκά προγράμματα τα οποία αναφέρονται σε πιλοτικές

εφαρμογές. Αυτός είναι και ένας από τους λόγους που δεν

πραγματοποιούνται συνεργασίες μεταξύ πανεπιστημίων και

68

επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στο χώρο του e-learning,

προκειμένου να αναπτύξουν προγράμματα δια βίου εκπαίδευσης και

να τα προωθήσουν από κοινού στην ελληνική αγορά. 23

4.2 ΤΑ ΒΑΣΙΚΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΑ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

Τα βασικά τεχνολογικά και εκπαιδευτικά χαρακτηριστικά που

πρέπει να έχουν οι E-Learning πρωτοβουλίες που θα αναπτυχθούν

είναι:

Ολοκλήρωση.

Οι δράσεις θα πρέπει να είναι ευέλικτες, ολοκληρωμένες και πλήρεις

ώστε να υποστηρίζονται όλες τις σύγχρονες τεχνολογικές απαιτήσεις.

Web Τεχνολογία και Ταχύτητα.

Εάν το e-learning πρόκειται να χρησιμοποιηθεί για την είσοδο της

χώρας στο e-everything (commerce, business, government, training,

education etc) θα πρέπει να υποστηρίζει τις αντίστοιχες τεχνολογίες

(Internet, Browser etc).

Πρέπει να είναι διαθέσιμο όπου οι εκπαιδευόμενοι βρίσκονται, όταν

έχουν διάθεση και χρόνο για εκπαίδευση (anytime, anywhere) και να

δημιουργεί σχέσεις μάθησης και πρακτικής (communities of practice)

και συνεχούς εμπλουτισμού της εμπειρίας.

69

Γενικευμένα, Ειδικά και κατά Παραγγελία Μαθήματα.

Υποστήριξη δημιουργίας θεμάτων εκπαίδευσης από τον ίδιο τον

οργανισμό, από άλλους για Λογαριασμό του ή Απόκτηση από έτοιμα

προϊόντα που ενσωματώνονται (make or buy).

Πολλαπλοί Τρόποι Μάθησης.

Πλήρη υποστήριξη και των 3 διαδεδομένων τρόπων μάθησης και

μέσων με χρήση μέσων όπως video, audio, text, graphics κτλ, δηλαδή:

Αυτοδιδασκαλία (self-directed) όπου ο εκπαιδευόμενος

αποφασίζει για τον τρόπο και πως προχωράει, αλλά είναι υπό

παρακολούθηση και αξιολόγηση προόδου (Web based, CD-ROM,

Ready Products Prereguisite Αssessments or flexible, with

Controlled of Free paths, with steady of free learning Pace etc).

Ασύγχρονη Συνεργασία (asynchronous collaboration)

υποστηρίζοντας δημιουργία ομάδων εργασίας και συζητήσεων,

παρουσιάσεων, με δυνατότητες πρόσβασης στο “υλικό της τάξης”,

με εξετάσεις και αξιολογήσεις, με ιδιαίτερη έμφαση στην λύση

προβλημάτων (cases), με συζητήσεις, ερωτήσεις και απαντήσεις,

με μελέτη και έρευνα.

Σύγχρονη ή Εικονική Τάξη (Synchronous or Virtual

Classroom) που περιλαμβάνει όλα τα παραπάνω και επιπλέον

“πίνακα για όλους” κοινές εφαρμογές, ηλεκτρονικό “σήκωμα

χεριού”, ένδειξη ποιοι συμμετέχουν στην τάξη (on line),

μηνύματα ατομικά και δημόσια, συνομιλίες κτλ.

70

Ενθάρρυνση Δημιουργίας Κοινοτήτων Μάθησης.

Οι κοινότητες ή ομάδες μάθησης μπορεί να δημιουργηθούν μεταξύ των

εκπαιδευομένων, με τους εκπαιδευτές, με άλλους που συμμετέχουν σε

άλλα ή τα ίδια μαθήματα.

Υποστήριξη Ρόλων στην Μαθησιακή Διαδικασία.

Εκπαιδευτές (Instructors).

Δημιουργοί και Σχεδιαστές Μαθημάτων (Designers).

Εκπαιδευόμενοι (Learners).

Διαχειριστές Μαθημάτων (Administrators).

Ολοκληρωμένη, Πλήρη και Οργανωμένη Διοίκηση.

Στο μαθησιακό περιβάλλον οι συμμετέχοντες έχουν ένα (ή πολλούς)

ρόλους για την εκτέλεση μίας σειράς εργασιών (modules), όπως:

Δημιουργία Περιβάλλοντος Εργασίας και Ρόλων

(Διαχειριστές).

Μάθηση και Μαθησιακές Ενέργειες (Μαθητές ή

Εκπαιδευόμενοι).

Δημιουργία Νέων Μαθημάτων (Σχεδιαστές, Δημιουργοί) με

Οποιοδήποτε Περιεχόμενο.

Δυνατότητα Ενσωμάτωσης Υπαρχόντων Μαθημάτων

(Σχεδιαστές) με οιοδήποτε μέσο.

Εγγραφή στα μαθήματα (Εκπαιδευτές).

Παρακολούθηση και Διαχείριση, Έλεγχοι, Αποτίμηση

(Εκπαιδευτές).

71

Δημιουργία Αναφορών προόδου, στατιστικά κτλ. (όλοι

ανάλογα με Ρόλο).

Δημιουργία Καταλόγων και Πεδίων Μάθησης.

Οι Φορείς Εκπαίδευσης πρέπει να έχουν την δυνατότητα να:

Δημιουργούν καταλόγους από όλα τα διαθέσιμα μαθήματα

(ίδια, αγορασμένα, διαθέσιμα).

Αυτοματισμούς στην Εγγραφή και Παρακολούθηση των

εκπαιδευομένων σε κάθε μάθημα που γράφεται και

παρακολουθεί (activity tracking in all details: times,

duration, tests, scores etc).

Δημιουργία Πεδίων Μάθησης (ή Τμημάτων) και

Παρακολούθηση των εκπαιδευομένων που τα επιλέγουν

(Course Planner).

Παρακολούθηση και Αναφορά σε Ατομικό επίπεδο αλλά και

Ομάδας, Τάξης (Assessment, Standard Reports, Statistics,

Customization).

Πλήρη υποστήριξη Εκπαιδευτών και Δημιουργών.

Υποστήριξη για Διασύνδεση με άλλα συστήματα

Πληροφορικής του Φορέα (π.χ. ERP, Σύστημα Προσωπικού).

Υποστήριξη Προτύπων (π.χ. AICC, T.120, H.323, Browsers,

Explorer, Netscape κλπ).

Σύγχρονη Τεχνολογία Open Systems and System Software.

Οι πλατφόρμες ανάπτυξης θα πρέπει να είναι βασισμένες στα

ανοιχτά και διαθέσιμα συστήματα, ώστε η τεχνολογική

υποδομή να μην είναι προσιτή και διαθέσιμη.

72

Υποστήριξη πολλών γλωσσών, με δυνατότητα Ελληνοποίησης

των τμημάτων που θα θεωρηθεί απαραίτητο (π.χ. διεπαφή με

τους εκπαιδευόμενους).

Πρόβλεψη Βιωσιμότητας τεχνολογιών

Η αγορά και οι τεχνολογίες e-learning είναι πολύ νέες. Οι εξαγορές

και το ρίσκο εξαφάνισης προϊόντων και εταιρειών είναι εξαιρετικά

γρήγορες και πολυάριθμες. Θα πρέπει οι προτάσεις να βασίζονται σε

τεχνολογίες που θα υπάρχουν τα επόμενα 3 με 6 χρόνια και έχουν

πιθανότητα να καταλάβουν ένα σημαντικό μερίδιο της διεθνούς

αγοράς. 24

4.3 ΜΕΘΟΔΟΙ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΚΑΙ ΜΑΘΗΣΗΣ ΣΤΗΝ

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΕΞ ΑΠΟΣΤΑΣΕΩΣ

Η διδασκαλία και η μάθηση στην εκπαίδευση εξ αποστάσεως

αποτελείται από τα παρακάτω δύο στοιχεία: αφενός στο εκ των

προτέρων δημιουργημένο πρόγραμμα σπουδών και αφετέρου στη μη

προγραμματισμένη επικοινωνία μεταξύ των σπουδαστών και του

ιδρύματος οργάνωσης με τους καθηγητές και τους συμβούλους. Η

σύγχρονη τεχνολογία έκανε πολλά βήματα προόδου όσων αφορά και

στα δύο αυτά στοιχεία.

Το προδημιουργημένο πρόγραμμα σπουδών του οποίου γίνεται η

πρόκειται να γίνει χρήση, έχει αυτοδιδακτικό χαρακτήρα. Παρέχει

συνήθως τυπωμένες και μαγνητοφωνημένες παρουσιάσεις. Μερικές

73

φορές επίσης γίνεται χρήση εκπομπών ραδιόφωνου και/ή τηλεοράσεως,

μαγνητοσκοπημένων ταινιών, ταινιών video, video text και άλλων

συμπληρωματικών μέσων επικοινωνίας. Τα προδημιουργημένα

μαθήματα ενδεχομένως να είναι πλήρη ως προς το περιεχόμενο ή να

λειτουργούν σαν κατευθυντήριες γραμμές στη μελέτη ενός συνόλου

προτεινόμενων κειμένων, καταγράφων κ.α. διαιρούνται συνήθως σε

ενότητες, στο τέλος των οποίων οι σπουδαστές καλούνται να

απαντήσουν σε ερωτήσεις, να κάνουν υπολογισμούς, μεταφράσεις, να

επιλύσουν προβλήματα, να γράψουν εκθέσεις κ.α. και να παραδώσουν

τη δραστηριότητα αυτή για διόρθωση και σχόλια. Οι δραστηριότητες

που παραδίδονται στο Ίδρυμα υποστήριξης ονομάζονται

δραστηριότητες εργασίες.

Ο ρόλος του δεύτερου συνιστάμενου στοιχείου ή μη-

προγραμματισμένη επικοινωνία (με την οποία βέβαια πρωταρχικά

εννοείται η αμφίδρομη αλληλεπίδραση σπουδαστή- καθηγητού) είτε

γίνεται γραπτώς, ή τηλεφωνικώς, ή μέσω υπολογιστή είτε μέσω

οποιουδήποτε άλλου τρόπου, διαφοροποιείται δε ανάλογα με το

σύστημα εκπαίδευσης εξ αποστάσεως. Μερικοί θεωρούν την

επικοινωνία σαν το βασικό στοιχείο, για άλλους έχει μερικώς ή πλήρως

αντικαταστεί από αυτό-αξιολογούμενες εξετάσεις και/ή από

επικοινωνία πρόσωπο με πρόσωπο. Μεταξύ αυτών των δύο άκρων

υπάρχουν ποικίλες ενδιάμεσες προσεγγίσεις, αναγνωρίζοντας την

πρόσωπο με πρόσωπο αλληλεπίδραση σαν υποβοηθητική διαδικασία.

Για παράδειγμα, από την μια πλευρά ενώ το Ανοικτό Πανεπιστήμιο

της Αγγλίας τροφοδοτεί τα απαιτούμενα για μια μη-

προγραμματισμένη αμφίδρομη επικοινωνία, οργανώνει συστηματικά

επαφές πρόσωπο με πρόσωπο σε κέντρα σπουδών κατά τη διάρκεια

74

καλοκαιρινών μαθημάτων. Από την άλλη πλευρά πολλά ιδιωτικά

ιδρύματα διδασκαλίας εξ αποστάσεως στην Ευρώπη, την Αμερική και

αλλού προσφέρουν αμφίδρομη επικοινωνία κυρίως με μη-

προγραμματισμένα μέσα, κάνοντας όμως χρήση περιστασιακά

επικοινωνίας πρόσωπο με πρόσωπο.

Ο ρόλος της εκπαίδευσης εξ αποστάσεως μέσα στα ιδρύματα που την

προσφέρουν ποικίλει ανάλογα με τους τρόπους που παρέχεται και

υποβοηθείται. Θα αναφέρουμε δύο αντίθετες, γενικές προσεγγίσεις σαν

χαρακτηριστικά, αναγνωρισμένων ιδρυμάτων διδασκαλίας εξ

αποστάσεως. Πρόκειται για αυτό που αλλού έχει αποκαλεστεί ως

συστήματα μεγάλης και μικρής κλίμακας εκπαίδευσης εξ αποστάσεως.

Ενώ η πρώτη αναπτύσσει σειρές μαθημάτων για εκατοντάδες και

χιλιάδες σπουδαστές, σαν αποτέλεσμα ομαδικής εργασίας, και κατόπιν

οργανώνει ομάδες καθηγητών που θα σχολιάσουν την εργασία των

σπουδαστών και θα διδάξουν με τον τρόπο τους, προσέγγιση μικρής

κλίμακας γίνεται αφορμή να αναπτύσσουν οι καθηγητές σειρά

μαθημάτων αποκλειστικά και μόνο για τους δικούς τους σπουδαστές

έτσι ώστε ο συγγραφέας του μαθήματος να είναι ο ίδιος ο καθηγητής.

Τα ιδρύματα μεγάλης κλίμακας όπως αντιπροσωπεύονται από το

British Open University, το German Fern University και τις μεγάλες

σχολές αλληλογραφίας, μπορούν να θεωρηθούν σαν καινοτομίες έξω

από τα παραδοσιακά συστήματα εκπαίδευσης επειδή εφαρμόζουν αυτό

που ο Otto Peters (1973 και 1983) ονομάζει μεθόδους βιομηχανικής

λειτουργίας (καταμερισμός εργασίας, εκλογίκευση, οικονομίες

κλίμακας κ.α). Από την άλλη μεριά τα ιδρύματα μικρής κλίμακας

βρίσκουν πιο σημαντικό για να λειτουργούν βάσει της επικρατούσας

άποψης περί εκπαίδευσης. Σαν πρότυπο ιδρυμάτων μικρής κλίμακας

75

μπορεί να θεωρηθεί το University of New England στην Αυστραλία το

οποίο αναδύεται μέσα από τα ‘δυαδικών μεθόδων’ πανεπιστήμια της

Αυστραλίας, π.χ. πανεπιστήμια και με τις παραδοσιακές, εντός

πανεπιστημιακού χώρου δραστηριότητες για σπουδαστές διαμένοντες

στην πανεπιστημιούπολη και εξωτερικές σπουδές για σπουδαστές εξ

αποστάσεως. Οι παράλληλες προεκτάσεις μεταξύ αυτών των δύο τύπων

σπουδών είναι επιθυμητές και πολύ αποτελεσματικές. Για τους εξ

αποστάσεως μαθητές απαιτούνται συχνά και περίοδοι διαμονής εντός

του πανεπιστημιακού χώρου. Οι δύο προσεγγίσεις που επισημανθήκαν

μικρής και μεγάλης κλίμακας αντιπροσωπεύουν διαφορετικές απόψεις

εκπαίδευσης εξ αποστάσεως: η τελευταία συχνά λειτουργεί μόνο σαν

μορφή διανομής, αντικαθιστώντας όταν χρειάζεται παραδοσιακές

μεθόδους διδασκαλίας και μάθησης.

Η εκπαίδευση εξ αποστάσεως συχνά θεωρείται σαν μια καινοτομία

που παρέχει στους σπουδαστές ανεξαρτησία στον υπέρτατο βαθμό. Την

άποψη αυτή μεταξύ άλλων εξέφρασε ο Charles A. Wedemeyer, ένας

κορυφαίος αμερικάνος αντιπρόσωπος ανεξάρτητών σπουδών, κάνοντας

ένα κατάλογο από επιθυμητές ενέργειες:

Η διδασκαλία θα πρέπει να γίνεται σε οποιοδήποτε μέρος

υπάρχουν σπουδαστές ή ακόμη και ένας σπουδαστής άσχετα με

το αν ή όχι υπάρχουν εκπαιδευτικοί στον ίδιο τόπο την ίδια

στιγμή.

Η διδασκαλία θα πρέπει να αναθέτει μεγαλύτερη

υπευθυνότητα μάθησης στον σπουδαστή.

Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα ή σύστημα θα πρέπει να

απαλλάσσει τους καθηγητές από διοικητικά καθήκοντα έτσι

ώστε να αφιερώνεται περισσότερος χρόνος και από τους

76

σπουδαστές και από τους καθηγητές για πραγματικά

εκπαιδευτικές δραστηριότητες.

Το εκπαιδευτικό σύστημα θα πρέπει να προσφέρει επιλογές

ευρείας κλίμακας στους σπουδαστές (περισσότερες ευκαιρίες)

όσον αφορά σε αντικείμενα, διατάξεις και μεθοδολογίες.

Το εκπαιδευτικό σύστημα θα πρέπει να χρησιμοποιεί όπως

είναι σωστό κάθε διδακτικό μέσο και κάθε διδακτική μέθοδο που

έχει αποδειχτεί αποτελεσματική.

Το εκπαιδευτικό σύστημα θα πρέπει να αναμιγνύει και να

συνδυάζει μέσα και μεθόδους έτσι ώστε κάθε αντικείμενο να

διδάσκεται σε κάθε περίπτωση με όσο το δυνατό πιο

αποτελεσματικό τρόπο.

Η χρήση και ο σχεδιασμός των διδακτικών μέσων και της

τεχνολογίας θα πρέπει να συμπληρώνουν το ένα το άλλο καθώς

επίσης και να βοηθούν την οργάνωση του αντικειμένου μελέτης

και του προγράμματος διδασκαλίας.

Το εκπαιδευτικό σύστημα θα πρέπει να διατηρεί και να

παρέχει δυνατότητες προσαρμογής σε εξατομικευμένες διαφορές

μεταξύ σπουδαστών καθώς επίσης και μεταξύ εκπαιδευτικών.

Το εκπαιδευτικό σύστημα θα πρέπει να αξιολογεί τις

επιδόσεις των σπουδαστών όχι με το να θέτει φραγμούς σχετικά

με τον τόπο που σπουδάζει ο σπουδαστής, το κόστος σπουδών

του, τη μέθοδο βάσει της οποίας μελετά ή ακόμα και την πρόοδο

την οποία σημειώνει, αλλά αντιθέτως με το να αξιολογεί όσο

είναι δυνατόν πιο άμεσα την επίτευξη των στόχων μάθησης.

Το εκπαιδευτικό σύστημα θα πρέπει να επιτρέπει σε

σπουδαστές να αρχίσουν να σταματήσουν και να μάθουν με το

77

δικό τους ρυθμό σύμφωνα με μικρής και μεγάλης εμβέλειας

στόχους, καταστάσεις και χαρακτηριστικά.

Η παραπομπή αυτή μπορεί κάλλιστα να θεωρηθεί σαν μια

συνοπτική τοποθέτηση με την οποία μπορεί να ταυτιστεί κάθε

εκπαιδευτικός εξ αποστάσεως. 25

4.4 ΣΥΣΤΉΜΑΤΑ ΣΥΝΕΡΓΑΣΊΑΣ ΓΙΑ ΔΙΔΑΣΚΑΛΊΑ ΚΑΙ

ΜΆΘΗΣΗ

Στα πλαίσια των συστημάτων συνεργασίας έχουν αναπτυχθεί τα

τελευταία χρόνια και υπολογιστικά συστήματα που υποστηρίζουν τη

Συνεργατική Μάθηση, η οποία ως διδακτική προσέγγιση προΰπαρχε

των υπολογιστών . Η υποστηριζόμενη από υπολογιστές συνεργατική

μάθηση (computer supported collaborative learning - CSCL) αποκτά

όμως νέες μορφές με τη χρήση σύγχρονων τεχνολογικών

περιβαλλόντων, στόχος των οποίων είναι η διαμεσολάβηση της

επικοινωνίας μέσω υπολογιστών. Οι συνεργατικές διαδικασίες πλέον

καθίστανται εφικτές μέσω δικτυακών περιβαλλόντων συνεργατικής

μάθησης για κατανεμημένη και από απόσταση μάθηση (distributed

and distance learning).

Τέτοια συστήματα είναι το CoVis, το CSILE (και η πιο πρόσφατη

εκδοχή του το Κnowledge Forum), το Belvedere, το ΚΙΕ, και το

ModellingSpace. Κάθε συνεργατικό μαθησιακό περιβάλλον θέτει τους

δικούς τους ιδιαίτερους στόχους χρησιμοποιώντας τις δυνατότητες που

παρέχει η σύγχρονη τεχνολογία των υπολογιστών και των δικτύων. Για

78

παράδειγμα, το Co Vis Project παρέχει στους μαθητές ένα σύνολο από

εργαλεία συνεργασίας και επικοινωνίας (desktop νideo

teleconferencing, shared software environments for remote,real-time

collabomtion, a multimedia scientist' s notebook and scientific

visualίzation software) με στόχο την ανάπτυξη δεξιοτήτων όμοιων με

εκείνεςπουχρησιμοποιούνοι επιστήμονες (http://www.covis.nwu.edu/).

Το Κnowledge Forum, στο πλαίσιο οικοδόμησης μιας κοινότητας

μάθησης, προσφέρει εργαλεία για την ανάπτυξη βάσεων δεδομένων από

επιμέρους κοινότητες και τη δυνατότητα διαμοιρασμού τους με άλλες

αντίστοιχες κοινότητες. Επιπρόσθετα, παρέχει εργαλεία επικοινωνίας,

ανάπτυξης δικτύων εννοιών και πολλαπλής θεώρησης των δεδομένων

της βάσης (http://www.lean.motion.comllimlkf7).

Το Belvedere συνιστά ένα αναπαραστασιακό εργαλείο

(http://advlearn.lrdc.pitt.edu.Jbelvederel) για την απόκτηση

συνεργατικών δεξιοτήτων διερεύνησης πάνω σε πραγματικά

επιστημονικά προβλήματα. Εντάσσεται στην κατηγορία εκείνων των

μαθησιακών περιβαλλόντων που διαμεσολαβούν συνεργατικές

μαθησιακές αλληλεπιδράσεις και παρέχουν στους χρήστες τρόπους

διασύνδεσης και επικοινωνίας της αναδυόμενης γνώσης μέσω ενός

κατάλληλου εργαλείου.

Το Modelling Space [http://www.modellingspace.net] είναι ένα

συνεργατικό περιβάλλον που επιτρέπει τη σύγχρονη επικοινωνία και

συνεργασία σε ένα κατανεμημένο χώρο εργασίας για την ανάπτυξη

μοντέλων σε επιμέρους γνωστικά αντικείμενα του προγράμματος

σπουδών. Επιπρόσθετα, το περιβάλλον επιτρέπει τη δημιουργία

ομάδων εργασίας που εργάζονται με σύγχρονο ή ασύγχρονο τρόπο με

την προοπτική της δημιουργίας κοινοτήτων μάθησης.

79

Εκτός των συνεργατικών συστημάτων μάθησης με υπολογιστές,

μεγάλη ανάπτυξη γνωρίζουν τα τελευταία χρόνια διάφορα συστήματα

που υποστηρίζουν τη διδασκαλία από απόσταση επιτρέποντας τη

δημιουργία εκπαιδευτικών δικτυακών τόπων (π.χ. μαθήματα σε

επιμέρους αντικείμενα, θεματικές ενότητες ειδικού ενδιαφέροντος,

κλπ.), ενσωματώνοντας διάφορες λειτουργίες, όπως σύγχρονη και

ασύγχρονη επικοινωνία και συνεργασία, ομάδες συζητήσεων,

διαχείριση χρηστών και τάξεων, υποστήριξη κατανεμημένων χώρων

εργασίας, κλπ. Στον πίνακα Ι γίνεται μια επισκόπηση των πιο

διαδεδομένων συστημάτων της κατηγορίας αυτής. 26

4.5 ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

Ορισμένα στοιχεία που πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τους οι

καθηγητές για την επικοινωνία μέσω υπολογιστών είναι τα εξής. Δεν

έχουν όλοι οι μαθητές τις ίδιες αντιδράσεις με την εκπαίδευση από

απόσταση. Άλλοι την θεωρούν χρήσιμη και ισχυρό εργαλείο ενώ άλλοι

την φοβούνται και την βρίσκουν περιοριστική. Επίσης η επικοινωνία

επηρεάζεται από την παρεμβολή της τεχνολογίας και από την ομάδα

που συμμετέχει στην επικοινωνία και διαφέρει από την επικοινωνία

πρόσωπο με πρόσωπο. Οι τεχνολογίες παρουσίασης μαθημάτων με

μορφή video χρειάζονται ιδιαίτερη προσοχή, προχωρημένη

προετοιμασία, ώστε να μην είναι υποβαθμισμένη η ποιότητα

80

εκπαίδευσης που παρέχεται. Ακόμη, επειδή οι τεχνολογίες του

δικτύου υπολογιστών παθαίνουν συχνά βλάβες και διακόπτεται η

επικοινωνία, θα πρέπει να υπάρχουν εναλλακτικοί τρόποι

επικοινωνίας και να υπάρχει ευελιξία στην αντιμετώπιση των

τεχνικών προβλημάτων.

Στη διαδικασία εκπαίδευσης από απόσταση χρειάζεται η συνεχής

παρέμβαση των μαθητών για να μπορέσει ο καθηγητής να διαπιστώσει

τις ανάγκες και τους προσωπικούς ρυθμούς και τρόπους επικοινωνίας

του κάθε μαθητή.

Η ευθύνη του καθηγητή είναι να υποκινεί το ενδιαφέρον των

μαθητών και να τους ενθαρρύνει να έχουν ενεργή συμμετοχή στην

τηλετάξη. Η χρήση προγραμμάτων με πολυμέσα στην Ιστοσελίδα θα

ενεργοποιήσει τους μαθητές και θα οδηγήσει σε νέους τύπους

μάθησης.27

4.6 ΑΝΆΛΥΣΗ ΕΦΑΡΜΟΓΏΝ

Τα παιδαγωγικά πλεονεκτήματα που προσφέρει η συνεργασία και οι

εκπαιδευτικές δραστηριότητες που βασίζονται σε αυτήν με χρήση

ανοικτών υπολογιστικών περιβαλλόντων έχουν διεξοδικά συζητηθεί τα

τελευταία χρόνια. Στο πλαίσιο αυτό η έμφαση δίνεται στη δημιουργία

κοινοτήτων μάθησης (communities of learners) με κοινούς στόχους,

κανόνες δράσης, χρήση κατάλληλων εργαλείων και ανάλογο

καταμερισμό εργασίας όπως προτείνεται από τη θεωρία της

81

δραστηριότητας. Η προβληματική αυτή αλλάζει και τον τρόπο

σχεδιασμού μαθησιακών περιβαλλόντων με υπολογιστή (computer-

mediated environments): κεντρικός στόχος τους είναι η υποστήριξη

και η δόμηση των αλληλεπιδράσεων και αλληλεξαρτήσεων σε ένα

σύστημα δραστηριότητας (activity system) συμπεριλαμβανομένων και

των σχέσεων ανάμεσα στους μαθητές, στους καθηγητές τους, στις

εργασίες που πρέπει να πραγματοποιηθούν και στις οδηγίες που

παρέχονται για τον σκοπό αυτό.

Τα συστήματα ασύγχρονης συνεργασίας είναι αυτά που έχουν

γνωρίσει τη μεγαλύτερη προς το παρόν διάδοση αφού προηγούνται

χρονολογικά των συστημάτων σύγχρονης συνεργασίας και προσφέρουν

στους χρήστες τους μεγαλύτερη ευελιξία στη διαχείριση του

διαθέσιμου χρόνου τους. Αντίθετα, τα συστήματα σύγχρονης

συνεργασίας - και κυρίως αυτά που υποστηρίζουν τη συνεργασία από

απόσταση - προσφέρουν στους χρήστες τους νέες πρωτόγνωρες

δυνατότητες εκμηδενίζοντας πρακτικά τις αποστάσεις και τις χωρικές

δυσχέρειες στην ανθρώπινη επικοινωνία και συνεργασία. Στο σημείο

αυτό πρέπει εντούτοις να παρατηρήσουμε ότι τα συστήματα αυτά

στηρίζονται στην προϋπόθεση ότι οι χρήστες τους έχουν διάθεση να

συνεργαστούν. Όμως στην πραγματικότητα οι σχέσεις μεταξύ ατόμων

στον χώρο εργασίας και μάθησης δεν είναι ποτέ απλά συνεργασιακές.

Οι στόχοι συνεργατών είναι συχνά σε αντίθεση, τα κίνητρα δε των

πράξεων τους μπορεί να είναι δύσκολο να μοντελοποιηθούν στα

πλαίσια ενός πληροφοριακού συστήματος. Όταν μάλιστα το

συνεργατικόo σύστημα στοχεύει στην εκπαιδευτική διαδικασία τότε τα

οφέλη μπορεί να είναι πολλαπλά αλλά και τα προβλήματα σχεδίασης

82

αποτελεσματικών συστημάτων είναι ποικίλα και πολλές φορές

δυσεπίλυτα.

Τα κύρια οφέλη που υπαινίσσεται η συνεργατική μάθηση

συνίσταται στην ενεργή μάθηση και στη σε βάθος επεξεργασία της

πληροφορίας ενώ απαιτείται από τους σπουδαστές επένδυση

σημαντικής νοητική ς προσπάθειας. Στο πλαίσιο αυτό είναι δυνατόν να

αναπτυχθούν δεξιότητες κριτικής σκέψης (critίcal thinking),

επικοινωνίας και συντονισμού και να συνειδητοποιηθούν οι

μηχανισμοί οικοδόμησης της γνώσης.

Τα διαδικτυακά υπολογιστικά συστήματα προσφέρουν σε αυτό το

πλαίσιο νέες δυνατότητες αλλά εγείρουν και νέα ερωτήματα: είναι

πάντα εφικτή και αποτελεσματική η εξ αποστάσεως συνεργασία

(collaboratίon); Ποιοι είναι οι παράγοντες που την επηρεάζουν και

πώς; Ποια είναι η επίδραση των εργαλείων (πραγματικών και

συμβολικών) που διαμεσολαβούν τις ανθρώπινες δράσεις και την

επικοινωνία σε τέτοια περιβάλλοντα; Ποιος είναι ο ρόλος της

ανθρώπινης αλληλεπίδρασης και της αμοιβαίας στήριξης όταν

εργαζόμαστε ή μαθαίνουμε από κοινού; Συμβάλλει και πώς το είδος και

η ετερογενείς του χρησιμοποιούμενου εκπαιδευτικού υλικού που τα

περιβάλλοντα μάθησης διαθέτουν;

Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει πολλές ερευνητικές προσπάθειες

με στόχο να δοθούν απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα. Στην

ενότητα αυτή γίνεται αναφορά στα κύρια πορίσματα πέντε εμπειρικών

ερευνών και μελετών περίπτωσης που σχετιζόταν με τη χρήση

υπολογιστικών εργαλείων σύγχρονης συνεργασίας και μάθησης. Η

έμφαση στις μελέτες αυτές δίνεται στην ανάλυση της επικοινωνίας και

της αλληλεπίδρασης των χρηστών καθώς και στο είδος του

83

χρησιμοποιούμενου μαθησιακού υλικού, όπως περιγράφεται στη

συνέχεια. Οι μελέτες αυτές είχαν ως κοινό χαρακτηριστικό ότι

αφορούν συνεργασία μαθητών από απόσταση με στόχο την συνεργατική

επίλυση ενός προβλήματος που γίνεται σε ένα διαμοιρασμένο κοινό

χώρο εργασίας, ενώ η επικοινωνία μεταξύ των συμμετεχόντων γίνεται

μέσω ανταλλαγής μηνυμάτων κειμένου.

Σε έρευνα που μελετάται η από κοινού και εξ αποστάσεως - με τη

χρήση ενός κατανεμημένου συνεργατικού περιβάλλοντος - ανάπτυξη

ενός μοντέλου οντοτήτων συσχετίσεων από ομάδες φοιτητών πάνω σε

ένα ανοικτό πρόβλημα στο πλαίσιο εργαστηρίου του πανεπιστημιακού

μαθήματος Βάσεις Δεδομένων αναδύονται ενδιαφέροντα αποτελέσματα.

Από την ανάλυση των ερευνητικών δεδομένων προκύπτει ότι οι

φοιτητές ήταν σε θέση να συνεργαστούν από απόσταση και να

επιλύσουν ένα πρόβλημα χρησιμοποιώντας τον διαμοιρασμένο χώρο

εργασίας. Η σύνθεση των ομάδων που συνεργάζονται, το περιεχόμενο

της επικοινωνίας, οι ρόλοι των φοιτητών και οι επιδράσεις των

χρησιμοποιούμενων εργαλείων φαίνεται να παίζουν σημαντικό ρόλο

στη μαθησιακή διαδικασία. Ειδική μελέτη πρέπει να γίνει στους

τρόπους με τους οποίους τα εργαλεία και οι αναπαραστάσεις που

δημιουργούνται από τους σπουδαστές στον κοινό χώρο,

χρησιμοποιούνται με συμπληρωματικό τρόπο και υποστηρίζουν τη

διαδικασία.

Αντίθετα, σε άλλη έρευνα με παρόμοια ερευνητική προσέγγιση για

τη μελέτη της αλληλεπίδρασης με τη χρήση του ίδιου συνεργατικού

συστήματος από μαθητές δημοτικού τα αποτελέσματα φαίνεται να είναι

διαφορετικά. Πρόκειται για μια μελέτη περίπτωσης που αφορά στη

διερεύνηση της από κοινού συγκρότησης ενός εννοιολογικού χάρτη

84

από ομάδες μαθητών (ζεύγη συνεργάζονται με ζεύγη από απόσταση στο

διαμοιρασμένο χώρο εργασίας) και βασίζεται στην ανάλυση του

προφορικού λόγου στο εσωτερικό κάθε ομάδας και στην ανάλυση της

χρήσης των εργαλείων του λογισμικού (εργαλεία δημιουργίας

εξωτερικών αναπαραστάσεων, εργαλεία διαχείρισης ρόλων, εργαλεία

επικοινωνίας) και των γραπτών μηνυμάτων που ανταλλάσσουν οι

συνεργαζόμενες ομάδες. Από την ανάλυση φαίνεται ότι αν και η

συνεργατική δημιουργία του εννοιολογικού χάρτη γίνεται με

επιτυχία, η ουσιαστική αλληλεπίδραση διεξάγεται στο εσωτερικό των

επιμέρους ομάδων που βρίσκονται στον ίδιο χώρο, με κύριο

χαρακτηριστικό τον προφορικό λόγω και τη χρήση διερευνητικής

ομιλίας στην οποία οι συνεργάτες συμμετέχουν συζητώντας ο ένας τις

ιδέες του άλλου ασκώντας παράλληλα εποικοδομητική κριτική.

Αντίθετα, η δια-ομαδική συνεργασία μεταξύ των ομάδων που

βρίσκονται σε απόσταση, χαρακτηρίζεται κυρίως από την ομιλία

αμφισβήτησης που βασίζεται στη διαφωνία και στην εξατομικευμένη

λήψη αποφάσεων και δευτερευόντως στη συσωρευτική ομιλία κατά την

οποία οι ομιλητές δομούν θετικά την ομιλία τους αλλά χωρίς να

ασκούν κριτική πάνω σε ό, τι έχει πει ο άλλος.

Σε μια τρίτη έρευνα -με φοιτητές πανεπιστημιακού τμήματος -

μελετάται η επίδραση εναλλακτικών σχεδιάσεων εργαλείων σύγχρονης

συνεργασίας στην αλληλεπίδραση ανθρώπου - υπολογιστή. Πιο

συγκεκριμένα περιγράφεται η εναλλακτική σχεδίαση ενός chat tool

(για γραπτή επικοινωνία) και ενός εργαλείου απευθείας χειρισμού

αντικειμένων στο διαμοιρασμένο χώρο εργασίας. Από την πειραματική

διαδικασία προκύπτει ότι οι εναλλακτικές σχεδιάσεις των εργαλείων

αυτών επηρεάζουν την αποτελεσματικότητα της συνεργασίας. Η

85

συνεργασία φαίνεται να είναι πιο αποτελεσματική όταν το σύστημα

προσφέρει εργαλεία αναπαράστασης των ενεργειών του συνεργάτη

(όπως για παράδειγμα ανάδραση σχετικά με το ποιος γράφει στο chat,

αποτύπωση του γεγονότος ότι ετοιμάζεται να μετακινήσει κάποιο

αντικείμενο στο χώρο εργασίας, κλπ.). Επιπλέον, από την ίδια έρευνα

προκύπτει ότι η ύπαρξη ή όχι κλειδιού το οποίο επιτρέπει στον κάτοχό

του την αποκλειστική διαχείριση του διαμοιρασμένου χώρου εργασίας

επιδρά σημαντικά στη συνεργατική δραστηριότητα.

Σε μια τέταρτη έρευνα - με μαθητές Λυκείου αυτή τη φορά και με

παρόμοιο σε σχέση με τις προηγούμενες έρευνες συνεργατικό

περιβάλλον - μελετήθηκε η αλληλοϋποστήριξη ανάμεσα στους χρήστες

που συνεργάζονται από απόσταση με σύγχρονο τρόπο για την επίλυση

ενός προβλήματος καθώς και η επιρροή του ετερογενούς μαθησιακού

υλικού στο τελικό αποτέλεσμα της συνεργασίας. Από τα αποτελέσματα

της έρευνας προκύπτει ότι υπάρχει χαμηλός βαθμός

αλληλοϋποστήριξης ανάμεσα στους συνεργάτες της ηλικιακής αυτής

ομάδας, σε αντίθεση με αυτούς της προηγούμενης περίπτωσης. Επίσης

μια διαπίστωση ήταν ότι οι μαθητές που διαθέτουν ετερογενές

μαθησιακό υλικό - αντίθετα από ότι θα περίμενε κανείς -

συνεργάζονται πιο αποτελεσματικά από αυτούς που διαθέτουν το ίδιο

μαθησιακό υλικό. Η ύπαρξη ετερογενούς μαθησιακού υλικού δεν είναι

ανασταλτικός παράγοντας αλλά φαίνεται να ευνοεί τη σ6γχρονη

συνεργασία αφού αναγκάζει τους χρήστες να συζητήσουν εκτενέστερα

και σε μεγαλύτερο βάθος τις προς διαπραγμάτευση έννοιες.

Τέλος σε μια πέμπτη εμπειρική μελέτη εξετάστηκε η επίδραση του

μηχανισμού ελέγχου της δράσης στον κοινό χώρο εργασίας, σε μικρές

ομάδες φοιτητών που συνεργάστηκαν από απόσταση για επίλυση

86

προβλημάτων. Η μελέτη αυτή έδειξε ότι οι φοιτητές εκείνοι οι οποίοι

χρησιμοποίησαν μηχανισμούς κλειδώματος του κοινού χώρου, έδειξαν

μεγαλύτερη δραστηριότητα και αντάλλαξαν περισσότερα μηνύματα από

τις ομάδες εκείνες οι οποίες είχαν ελεύθερη πρόσβαση στον κοινό χώρο

εργασίας. Η ποιότητα λύσεων δε που παρήγαγαν οι ομάδες δεν διέφερε

σημαντικά.

Εν κατακλείδι τα χαρακτηριστικά του συστήματος υποστήριξης

συνεργασίας φαίνεται να επηρεάζουν τη συμπεριφορά των εξ-

αποστάσεως συνεργαζόμενων χρηστών και το βαθμό συνεργασίας τους,

ενώ η ύπαρξη μηχανισμών ελέγχου φαίνεται συχνά να αναγκάζει τους

σπουδαστές να αλληλεπιδρούν σε μεγαλύτερο βαθμό. 28

87

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5Ο

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ.

ΣΧΕΔΙΑΣΗ , ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ ,

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ , ΚΟΣΤΟΣ .

88

5.1 ΣΧΕΔΊΑΣΗ

Ένα πρόγραμμα εκπαίδευσης από απόσταση πρέπει να σχεδιαστεί

με προσοχή και να δοθεί βαρύτητα στις απαιτήσεις του κύκλου

μαθημάτων και περισσότερο στις ανάγκες του μαθητή. Πρέπει να

υπάρξει μια προετοιμασία από το εκπαιδευτικό ίδρυμα. Να

διαπιστωθούν τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά του κοινού στο οποίο

απευθύνεται το πρόγραμμα εκπαίδευσης, να εξακριβωθούν οι

απαιτήσεις του κοινού από τη διαδικασία και να τεθούν αντικειμενικοί

στόχοι στο πρόγραμμα εκπαίδευσης. Πρέπει να επιλεγεί μια ομάδα

ειδικών για την ανάπτυξη και σχεδίαση του περιεχομένου. Τα

περιεχόμενα πρέπει να καταγράφονται και να ανακοινώνονται στην

Ιστοσελίδα. Απαιτείται να γίνει επιλογή των μεθόδων διδασκαλίας και

παρουσίασης μαθημάτων που θα χρησιμοποιηθούν, να σχεδιαστούν οι

εργασίες που πρέπει να κάνουν οι μαθητές, να συλλεχθούν τα

κατάλληλα προγράμματα, οι εργασίες, οι πηγές του δικτύου και το

υλικό που θα χρησιμοποιηθούν στην παρουσίαση του μαθήματος. Να

επιλεγούν οι κατάλληλοι καθηγητές που θα παρουσιάσουν τα

μαθήματα και το τεχνικό προσωπικό που θα χειριστεί τα τεχνολογικά

μέσα και θα βοηθήσει τους καθηγητές στην παρουσίαση των

μαθημάτων. Πρέπει ακόμη να αποφασιστεί πόσους βαθμούς κερδίζει ο

μαθητής αν ολοκληρώσει επιτυχώς τον κύκλο μαθημάτων που

παρουσιάζονται και τι ποσοστό αντιπροσωπεύουν αυτοί οι βαθμοί σε

σχέση με το συνολικό βαθμό που προέρχεται από όλα τα μαθήματα που

περιλαμβάνονται στο πρόγραμμα εκπαίδευσης. Ακόμη χρειάζεται να

89

γίνεται αξιολόγηση των μεθόδων διδασκαλίας κατά τη διάρκεια που

εφαρμόζονται και να διαπιστώνονται τα αποτελέσματα τους και οι

επιδράσεις που έχουν στους μαθητές. Οι πληροφορίες που προκύπτουν

από την έρευνα αυτή πρέπει να ανακοινώνονται στην Ιστοσελίδα και

να χρησιμοποιούνται για βελτίωση των μεθόδων στα σημεία που

χρειάζεται. Είναι απαραίτητο να επιλεγεί επίσης μια ομάδα ειδικών

που θα αναλάβει τον συντονισμό επικοινωνίας με τις απομακρυσμένες

περιοχές. Οι ειδικοί πρέπει να γράψουν σημειώσεις για τους τρόπους

επικοινωνίας και σύνδεσης των απομακρυσμένων περιοχών, με οδηγίες

και τεχνικές πληροφορίες και να τις ανακοινώσουν στην Ιστοσελίδα

μαζί με τα περιεχόμενα του κύκλου μαθημάτων. Να βελτιώνουν και να

σχεδιάζουν μεθόδους διδασκαλίας για τις απομακρυσμένες περιοχές.

Πρέπει να υπάρχουν άτομα που θα απαντούν σε όλες τις αιτήσεις των

μαθητών για πληροφορίες, και ακόμη να υπάρχουν προγράμματα που

στέλνουν αυτόματα τις γενικές οδηγίες. Τεχνικό προσωπικό πρέπει να

βρίσκεται στις απομακρυσμένες περιοχές για να διευκολύνει και να

συντονίζει την επικοινωνία. Επίσης χρειάζεται να εξασφαλίζεται η

πλήρης επικοινωνία και η διανομή του εκπαιδευτικού υλικού σε όλες

τις απομακρυσμένες περιοχές που συμμετέχουν στο πρόγραμμα

εκπαίδευσης. Να ελέγχεται και να συντηρείται συχνά ο τεχνολογικός

εξοπλισμός που υπάρχει στις απομακρυσμένες περιοχές και να

αναβαθμίζεται όποτε χρειάζεται.

Χρειάζεται ακόμη να επιλεγεί μια ομάδα ατόμων που θα προβάλλει

το πρόγραμμα θα ανακοινώσει τις πληροφορίες δημόσια, θα

δημιουργήσει οδηγούς, ενημερωτικά φυλλάδια και έντυπα που θα

διαφημίζουν το πρόγραμμα ώστε να γίνει γνωστό στους

ενδιαφερόμενους.

90

Είναι αναγκαίο να επιλεγεί ομάδα τεχνικών που θα αναλάβουν την

σκηνοθεσία και την παραγωγή των μαθημάτων σε μορφή video και θα

προετοιμάσουν τον καθηγητή για να παρουσιάσει με ικανοποιητικό

τρόπο τα μαθήματα μπροστά στην κάμερα.

Οι κάμερες πρέπει να βρίσκονται σε κατάλληλα σημεία της

αίθουσας ώστε να λαμβάνουν κοντινά πλάνα από τον καθηγητή και

τους μαθητές, να καταγράφουν τις κινήσεις του καθηγητή μέσα στην

τάξη και να λαμβάνουν τις εικόνες που θέλει να παρουσιάσει ο

καθηγητής. Πρέπει να σχεδιαστεί η σωστή τοποθέτηση όλων των

αντικειμένων που υπάρχουν μέσα στην αίθουσα ώστε διευκολυνθεί η

παρουσίαση του μαθήματος. Ο καθηγητής πρέπει να προετοιμάζεται

για αυτά που θα πει, τις κινήσεις που θα κάνει, να έχει χειρόγραφες

σημειώσεις που θα του υπενθυμίζουν τα σημεία που χρειάζεται. Ο

ρόλος του καθηγητή μπροστά στην κάμερα είναι παρόμοιος με τον ρόλο

του εκφωνητή ειδήσεων, ή του τηλεπαρουσιαστή. Οι τεχνολογίες και οι

μέθοδοι που χρησιμοποιούνται στο τηλεοπτικό στούντιο μπορούν να

αποτελέσουν παράδειγμα για τον καθηγητή που παρουσιάζει το

μάθημα από απόσταση και να υιοθετηθούν κάποιες μέθοδοι, π.χ.

μπορεί να χρησιμοποιηθεί ένας teleprompter (συσκευή που εμφανίζει

τίτλους στον εκφωνητή ειδήσεων). Όταν οι μαθητές που

παρακολουθούν το μάθημα από απόσταση είναι άτομα με ειδικές

ανάγκες ο διδάσκων πρέπει να είναι κάποιος ειδικός που γνωρίζει πώς

να φερθεί σε αυτά τα άτομα και να τα βοηθήσει να ξεπεράσουν τις

δυσκολίες που αντιμετωπίζουν και να κατανοήσουν το μάθημα. Να

είναι έμπειρος και να γνωρίζει διάφορους τρόπους παρουσίασης των

μαθημάτων που έχουν σχεδιαστεί ειδικά για αυτές τις κατηγορίες

ατόμων.

91

Επιπλέον να έχει ειδικές γνώσεις ψυχολογίας και να ξέρει πώς

γίνεται η προσέγγιση αυτών των ατόμων. Η παρουσίαση του μαθήματος

δεν είναι σωστό να γίνεται δείχνοντας στους μαθητές μόνο κεφάλια

που μιλούν (talkίng heads). Κρίνεται αναγκαίο να παρουσιάζονται

εικόνες από την αίθουσα διδασκαλίας, πλάνα από τους μαθητές και

επιπλέον εικόνες.

Το τεχνικό προσωπικό της τηλετάξης λαμβάνει την εικόνα του

καθηγητή και κάνει μίξη της εικόνας με γραφικά, σχήματα, τίτλους

που παράγονται από τον υπολογιστή όπου είναι απαραίτητο. Για

παράδειγμα αν η εκπαίδευση απευθύνεται σε κωφούς ή σε άτομα άλλης

εθνικότητας, στην οθόνη εμφανίζονται υπότιτλοι. Επίσης στην εικόνα

μπορούν να παρεμβάλλονται άλλες εικόνες που αναφέρονται στο θέμα

που παρουσιάζεται ή τρισδιάστατα γραφικά μοντέλα που εξηγούν το

θέμα που παρουσιάζεται. Επιβάλλεται να παρεμβάλλονται εικόνες των

μαθητών που παρεμβαίνουν στη διάρκεια του μαθήματος. Χρειάζεται

να υπάρχει άμεση αλληλεπιδραστική επικοινωνία της τηλετάξης με τις

απομακρυσμένες περιοχές μέσω του Internet.

Ο καθηγητής πρέπει να συνεργάζεται στενά με την ομάδα

σχεδίασης του περιεχομένου, με τους σκηνοθέτες και με το τεχνικό

προσωπικό, ώστε να υπάρχει συντονισμός στην εφαρμογή του

προγράμματος. Πριν την παρουσίαση του μαθήματος ο καθηγητής

πρέπει να κάνει πρόβες και δοκιμές στον τρόπο παρουσίασης και στην

λειτουργία του τεχνικού εξοπλισμού. Πρέπει ακόμη να προβλέπει τις

πιθανές καταστάσεις που θα εμφανιστούν στη διάρκεια της

παρουσίασης και να είναι προετοιμασμένος για τις αντιμετωπίσει. Να

βλέπει από πριν στην οθόνη το υλικό που πρόκειται να παρουσιάσει

και να βελτιώνει τις μεθόδους του. Στη διάρκεια της παρουσίασης του

92

μαθήματος, η ομάδα τεχνικών πρέπει να συντονίζει την επικοινωνία,

να δίνει λύσεις στα προβλήματα που προκύπτουν εκείνη τη στιγμή, να

χειρίζεται τον εξοπλισμό. Μετά την παρουσίαση κάθε μαθήματος, όλες

οι ομάδες υποστήριξης πρέπει να συναντιούνται και να κάνουν

ανασκόπηση της διαδικασίας. Να βλέπουν την παρουσίαση του

μαθήματος με την μορφή video, να αναλύουν τις αντιδράσεις του

κοινού και να κάνουν τις αξιολογήσεις τους. Τα αποτελέσματα των

αναλύσεων μπορούν να καταγράφονται και να ανακοινώνονται στην

Ιστοσελίδα. Όλες οι παρατηρήσεις, οι επισημάνσεις και οι αιτήσεις του

κοινού λαμβάνονται υπόψη κατά το σχεδιασμό της επόμενης

παρουσίασης. Το εκπαιδευτικό Ίδρυμα μπορεί να κλείνει συμφωνίες με

ομιλητές και καθηγητές από άλλες περιοχές, με καθηγητές γνωστών

πανεπιστημίων και να τους προσκαλεί να κάνουν τις παρουσιάσεις

τους. Έτσι χρειάζεται επιπλέον προσωπικό για να προσκαλεί τους

καθηγητές, να επιλέγει τα ταξιδιωτικά γραφεία για την μεταφορά των

καθηγητών και τα ξενοδοχεία για την διαμονή τους.

Ορισμένα στοιχεία που πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τους οι

καθηγητές για την επικοινωνία μέσω υπολογιστών είναι τα εξής: Α)Δεν

έχουν όλοι οι μαθητές τις ίδιες αντιδράσεις με την εκπαίδευση από

απόσταση. Β) Άλλοι την θεωρούν χρήσιμη και ισχυρό εργαλείο ενώ

άλλοι την φοβούνται και την βρίσκουν περιοριστική. Επίσης η

επικοινωνία επηρεάζεται από την παρεμβολή της τεχνολογίας και από

την ομάδα που συμμετέχει στην επικοινωνία και διαφέρει από την

επικοινωνία πρόσωπο με πρόσωπο. Οι τεχνολογίες παρουσίασης

μαθημάτων με μορφή video χρειάζονται ιδιαίτερη προσοχή,

προχωρημένη προετοιμασία, ώστε να μην είναι υποβαθμισμένη η

ποιότητα εκπαίδευσης που παρέχεται. Ακόμη, επειδή οι τεχνολογίες

93

του δικτύου υπολογιστών παθαίνουν συχνά βλάβες και διακόπτεται η

επικοινωνία, θα πρέπει να υπάρχουν εναλλακτικοί τρόποι

επικοινωνίας και να υπάρχει ευελιξία στην αντιμετώπιση των

τεχνικών προβλημάτων.

Στη διαδικασία εκπαίδευσης από απόσταση χρειάζεται η συνεχής

παρέμβαση των μαθητών για να μπορέσει ο καθηγητής να διαπιστώσει

τις ανάγκες και τους προσωπικούς ρυθμούς και τρόπους επικοινωνίας

του κάθε μαθητή.

Η ευθύνη του καθηγητή είναι να υποκινεί το ενδιαφέρον των

μαθητών και να τους ενθαρρύνει να έχουν ενεργή συμμετοχή στην

τηλετάξη. Η χρήση προγραμμάτων με πολυμέσα στην Ιστοσελίδα θα

ενεργοποιήσει τους μαθητές και θα οδηγήσει σε νέους τύπους

μάθησης.29

5.2 ΥΛΙΚΌ ΚΑΙ ΛΟΓΙΣΜΙΚΌ

Για να παρακολουθήσετε το πρόγραμμα απαιτείται:

Να έχετε πρόσβαση σε ηλεκτρονικό υπολογιστή με σύνδεση

στο Internet.

Μια ηλεκτρονική διεύθυνση. Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε

τον υπολογιστή στο σπίτι σας ή μπορείτε να χρησιμοποιήσετε

αυτόν του σχολείου σας, ή μπορείτε να επιθυμείτε να

χρησιμοποιείτε συγχρόνως και τους δύο.

94

Να έχετε σχετική εξοικείωση με την 'αναζήτηση' στον

παγκόσμιο Ιστό (World Wide Web) και με την παραλαβή και

αποστολή μηνυμάτων (αν δεν έχετε σχετική εμπειρία , τότε σας

συνιστούμε να ζητήσετε βοήθεια στον χώρο της δουλειάς σας).

Να είστε προετοιμασμένοι για λίγο χρόνο ανάγνωσης των

γνωστικών ενοτήτων και να συμπληρώσετε τις εργασίες τους.

Να βρείτε ένα συνάδελφο ή -καλύτερα- συναδέλφους στο

σχολείο ή στο κέντρο σας, ώστε να μοιραστείτε το πρόγραμμα.

Να είστε διαθέσιμοι για προβληματισμό πάνω στην

διδακτική πρακτική σας και να μοιραστείτε ιδέες και εμπειρίες με

εκπαιδευτικούς από άλλες χώρες της Ευρώπης.

Να συζητήσετε την πρόθεσή σας με τον Διευθυντή σας και να

ζητήσετε την έγκρισή του.30

5.3 ΓΕΝΙΚΌΣ ΕΞΟΠΛΙΣΜΌΣ ΤΗΣ ΤΗΛΕΤΆΞΗΣ

Παρακάτω υπάρχει ένας σύντομος κατάλογος συσκευών που

χρησιμοποιούνται σε τηλετάξεις.

Υπολογιστές με πολυμέσα

Τέτοιοι υπολογιστές πρέπει να διαθέτουν εξελιγμένα προγράμματα

προσαρμοσμένα με ειδικό λογισμικό για παρουσιάσεις, σύνδεση στο

Internet και πολυμέσα.

95

Σύστημα τηλεδιάσκεψης με σήμα video και audio

Ενδεικτικά αναφέρουμε το σύστημα VΤEΙ Radiance video

conferencing. Αυτό το σύστημα μπορεί να συνδέσει 2 περιοχές με

πλήρεις Τ1 ταχύτητες από 1.54ΜΒ μέχρι 384kbps, με ποιότητα

εικόνας τηλεόρασης και κινούμενη εικόνα βίντεο με 30 frames ανά

δευτερόλεπτο.

Βοηθητική κάμερα

Βοηθητική κάμερα που δείχνει τον καθηγητή .Όταν χρησιμοποιείται η

λήψη με το σύστημα Parker Vision Cameraman transmitter η λήψη

ακολουθεί αυτόματα τον καθηγητή στις μετακινήσεις του μέσα στην

τάξη.Κυρίως κάμερα που δείχνει τους μαθητές. Μπορεί να ελεγχθεί

και χειροκίνητα για εστιάσεις, κλίσεις και πανοραμικές λήψεις με το

ταμπλώ ελέγχου Radiance touch panel.

Η κάμερα δεδομένων (Document Camera) δείχνει κείμενα, εικόνες ή

αντικείμενα που παράγονται από υπολογιστή.

Μετατροπέας ψηφιακών εικόνων

Μετατροπέας ψηφιακών εικόνων σε αναλογικές και αναλογικών σε

ψηφιακές (Scan Converter). Ο Scan Converter μετατρέπει εικόνες

που παράγονται από τον υπολογιστή, σε τηλεοπτικό σήμα (NTSC) που

μπορεί να παρουσιαστεί στην οθόνη της τάξης. Επίσης μετατρέπει

εικόνες που παράγονται από την κάμερα ή από συσκευή video (VCR)

σε ψηφιακό σήμα το οποίο μπορεί να συμπιεστεί και να μεταδοθεί

μέσω του δικτύου υπολογιστών.

96

Συσκευές βίντεο VCRs

Συσκευές βίντεο VCRs και ψηφιακό βίντεο με συσκευές DVD ή CD

Players για παρουσίαση βιντεοταινιών ή ταινιών σε CD κατά τη

διάρκεια του μαθήματος.

Ασύρματα μικρόφωνα

Ασύρματα μικρόφωνα για χρήση από τον καθηγητή, επιτρέπουν τις

μετακινήσεις στην τάξη. Μικρόφωνα σταθερά ένα για κάθε μαθητή, τα

οποία ενεργοποιούνται χειροκίνητα κάθε φορά που παρεμβαίνουν οι

μαθητές. Μικρόφωνα που μένουν διαρκώς ανοικτά μέσα στην τάξη και

τοποθετούνται σε κεντρικά σημεία της αίθουσας.

Εκτυπωτής , φωτοαντιγραφικό , Φαξ , πολυσυσκευές

Εκτυπωτής , φωτοαντιγραφικό , Φαξ , πολυσυσκευές που εκτυπώνουν

βγάζουν φωτοαντίγραφα και στέλνουν φαξ μέσω δικτύου υπολογιστών.

Τηλέφωνα για επικοινωνία σε περίπτωση που δεν λειτουργεί η

επικοινωνία μέσω δικτύου υπολογιστών". 31

5.4 ΠΟΛΥΜΈΣΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΊΑΣ

Είναι διαθέσιμες στον απομακρυσμένο εκπαιδευτικό πολλές

τεχνολογικές επιλογές. Μπορούν να καταταχθούν σε τέσσερις

κατηγορίες:

97

1. Ήχος

Διδακτικά ακουστικά εργαλεία που περιλαμβάνουν τις

αλληλεπιδραστικές τεχνολογίες του τηλεφώνου, της τηλεδιάσκεψης

και ραδιόφωνο βραχέων κυμάτων. Παθητικά (μονής κατεύθυνσης)

ακουστικά εργαλεία περιλαμβάνουν ταινίες και ραδιόφωνο.

2. Video

Διδακτικά οπτικά εργαλεία περιλαμβάνουν σταθερές εικόνες, όπως

είναι τα slides, ταινίες, βιντεοκασέτες και κινούμενες εικόνες

πραγματικού χρόνου συνδυασμένες με τηλεδιάσκεψη.

3. Δεδομένα

Ηλεκτρονικοί υπολογιστές (Η/Υ) στέλνουν και παίρνουν πληροφορίες

ηλεκτρονικά. Γι' αυτό το λόγω ο όρος «δεδομένα» χρησιμοποιείται για

να περιγράψει αυτή την πλατιά κατηγορία διδακτικών εργαλείων. Οι

εφαρμογές των Η/Υ για εξ αποστάσεως εκπαίδευση είναι ποικίλες και

περιλαμβάνουν:

Διδασκαλία βοηθούμενη από Η/Υ (Computer-assisted

instruction) – χρησιμοποιεί τον Η/Υ για παροχή εξατομικευμένων

μαθημάτων .

Οργάνωση διδασκαλίας με Η/Υ (Computer-managed

instruction) – χρησιμοποιεί τον Η/Υ για την οργάνωση της

διδασκαλίας και την καταγραφή των βαθμών και της προόδου του

μαθητή.

Εκπαίδευση με τη μεσολάβηση Η/Υ – περιγράφει τις

εφαρμογές Η/Υ που διευκολύνουν τη διδασκαλία. Παραδείγματα

είναι το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, το fax, διάσκεψη με Η/Υ σε

πραγματικό χρόνο, και εφαρμογές του WWW (World-Wide Web).

98

4. Εκτύπωση

Είναι βασικό στοιχείο των προγραμμάτων της εξ αποστάσεως

εκπαίδευσης. Είναι διαθέσιμη ποικιλία έντυπου υλικού, όπως βιβλία

αναφοράς, οδηγοί σπουδών , βιβλία εργασιών , αναλυτικά προγράμματα

κλπ.

Ποια τεχνολογία είναι καλύτερη

Αν και η τεχνολογία παίζει ένα βασικό ρόλο στην παροχή της εξ

αποστάσεως εκπαίδευσης, οι εκπαιδευτικοί πρέπει να παραμένουν

επικεντρωμένοι στα διδακτικά αποτελέσματα και όχι στην τεχνολογία

της παροχής της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Το κλειδί στην

αποτελεσματική εξ αποστάσεως εκπαίδευση είναι η επικέντρωση στις

ανάγκες του μαθητή, τις απαιτήσεις του περιεχομένου, και τους

περιορισμούς που αντιμετωπίζει ο εκπαιδευτικός πριν την επιλογή

των μέσων για την παροχή της εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Τυπικά,

αυτή η συστηματική προσέγγιση θα έχει σαν αποτέλεσμα ένα μίγμα

μέσων, καθένα από τα οποία εξυπηρετεί ένα συγκεκριμένοι σκοπό. Για

παράδειγμα:

Ένα ισχυρό εκτυπωτικό μέσο μπορεί να παράσχει πολλή από

το διδακτικό υλικό με τη μορφή του περιεχομένου της σειράς

μαθημάτων, υλικό για ανάγνωση, το αναλυτικό πρόγραμμα, καθώς

και το καθημερινό πρόγραμμα.

Αλληλεπιδραστικό ακουστικό υλικό ή τηλεδιάσκεψη με video

μπορεί να δώσει την ευκαιρία για πρόσωπο με πρόσωπο (ή φωνή-

με-φωνή) αλληλεπίδραση. Αυτός είναι επίσης ένας οικονομικός

τρόπος να εμπλέξεις φιλοξενούμενους ομιλητές και ειδικούς για

διάφορα θέματα.

99

Η διάσκεψη με Η/Υ ή το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο μπορούν

να χρησιμοποιηθούν για την αποστολή μηνυμάτων,

ανατροφοδότηση για εργασίες και για επικοινωνία με ένα ή

περισσότερα μέλη της τάξης για διάφορα άλλα θέματα. Μπορεί

επίσης να χρησιμοποιηθεί για να αυξήσει την αλληλεπίδραση

μεταξύ των μαθητών.

Ταινίες video μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την

παρουσίαση διαλέξεων στην τάξη και για οπτικά

προσανατολισμένο υλικό .

Το fax μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη διανομή εργασιών,

ανακοινώσεις της τελευταίας στιγμής, την παραλαβή εργασιών

των μαθητών και για την έγκαιρη παροχή ανατροφοδότησης.

Χρησιμοποιώντας αυτή την ενοποιημένη προσέγγιση, το έργο του

εκπαιδευτικού είναι να επιλέγει προσεκτικά ανάμεσα στις διάφορες

τεχνολογικές επιλογές. Ο στόχος είναι να χρησιμοποιείται ένα μίγμα

διδακτικών μέσων, που να ανταποκρίνονται στις ανάγκες του μαθητή

με τρόπο που να είναι διδακτικά αποτελεσματικό και ταυτόχρονα

οικονομικά συνετός. 32

100

5.5 ΚΌΣΤΟΣ ΕΚΠΑΊΔΕΥΣΗΣ

Η τηλεκπαίδευση ολοένα και περισσότερο βρίσκεται στο επίκεντρο

των στόχων πολλών επιχειρήσεων και οργανισμών. Παρόλο όμως που

εμπλέκονται με τη συγκεκριμένη υπηρεσία ολοένα και περισσότεροι,

υπάρχει σημαντική δυσκολία στην τιμολόγησή τους. Η δυσκολία αυτή

έγκειται πρώτον στο γεγονός ότι η τηλεκατάρτιση είναι υπηρεσία

γνώσης και επομένως δεν αποτελεί αγαθό άμεσα συγκρίσιμο και

μετρήσιμο, όπως για παράδειγμα τα εμπορεύματα και δεύτερον στο

γεγονός ότι έχει λίγο χρόνο παρουσίας στην αγορά. Παρά τις δυσκολίες

όμως υπάρχουν σήμερα μοντέλα χρέωσης των υπηρεσιών κατάρτισης

καθένα από τα οποία έχει πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα. Τα

μοντέλα αυτά είναι η χρέωση με βάση των αριθμό των εκπαιδευομένων,

η σταθερή χρέωση, η χρέωση με βάση την πρόοδο, η χρέωση ανάλογα με

τους χρησιμοποιούμενους servers και η χρονοχρέωση.

Στο μοντέλο χρέωσης με βάση των αριθμό των εκπαιδευομένων ο

ενδιαφερόμενος οργανισμός πληρώνει κάποιο αντίτιμο για κάθε

εκπαιδευόμενο. Σε περίπτωση που οι ενδιαφερόμενοι είναι πολλοί η

εταιρεία μπορεί να διαπραγματευτεί καλύτερη τιμή ανά

εκπαιδευόμενο. Βέβαια όσο περισσότερο αυξάνεται ο αριθμός των

ενδιαφερομένων τόσο περισσότερο συμφέρει την εταιρεία είτε να

αγοράσει τα δικαιώματα της εκπαίδευσης είτε να χρησιμοποιήσει το

μοντέλο της σταθερής χρέωσης. Το συγκεκριμένο μοντέλο έχει το

πλεονέκτημα ότι ο μεγάλος όγκος εκπαιδευομένων μπορεί να μειώσει

σημαντικά το κόστος ανά εκπαιδευόμενο αλλά έχει το μειονέκτημα ότι

η μη ακριβής πρόβλεψη του αριθμού των ενδιαφερομένων μπορεί να

101

ανεβάσει σημαντικά την τιμή με την οποία η εταιρεία χρεώνει τον

εκπαιδευόμενο.

Στο μοντέλο της σταθερής χρέωσης ή διαφορετικά συνδρομητικό

μοντέλο, οι εταιρείες τηλεκατάρτισης παρέχουν μια σειρά μαθημάτων

ή ένα ολόκληρο πακέτο με μια σταθερή ενιαία χρέωση. Στην

περίπτωση αυτή οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να παρακολουθούν όλα ή

όποια μαθήματα επιθυμούν και σε οποιαδήποτε στιγμή επιθυμούν

χωρίς η εταιρεία να επιβαρύνεται περισσότερο οικονομικά. Και στο

μοντέλο αυτό το πλεονέκτημα είναι ότι η τιμή μειώνεται γενικότερα

ανά θέση, ενώ στα μειονεκτήματα καταγράφονται η απαίτηση

μεγαλύτερης προκαταβολής και η μη ακριβής πρόβλεψη των

ενδιαφερομένων, που μπορεί να οδηγήσει σε υψηλότερο κόστος σε

σχέση με άλλα μοντέλα.

Όσον αφορά στην χρέωση με βάση την πρόοδο οι επιχειρήσεις ή τα

άτομα δεν χρεώνονται τίποτα μέχρι να ξεκινήσουν κάποια μαθήματα ή

θεματική ενότητα. Το θέμα που ανακύπτει είναι πότε η κάθε εταιρεία

παροχής υπηρεσιών τηλεκπαίδευσης αποφασίζει να χρεώσει το

μάθημα. Σε μερικές περιπτώσεις οι ενδιαφερόμενοι χρεώνονται όταν

ξεκινήσουν κάποιο μάθημα, σε άλλες μόλις το τελειώσουν. Τα

πλεονεκτήματα του συγκεκριμένου μοντέλου είναι η μικρή

προκαταβολή και το γεγονός ότι ο ενδιαφερόμενος πληρώνει μόνο το

μάθημα που έχει κάνει. Το μειονέκτημά του είναι ότι σε περίπτωση μη

ακριβούς πρόβλεψης του αριθμού των συμμετεχόντων, ενδέχεται να

είναι ακριβότερο από άλλα μοντέλα. Ωστόσο το συγκεκριμένο μοντέλο

θεωρείται ότι θα κυριαρχήσει στο μέλλον γιατί προσφέρει ευελιξία και

ικανοποιητική κοστολόγηση.

102

Στο μοντέλο χρέωσης ανάλογα με τους χρησιμοποιούμενους

διακομιστές (server) οι παροχής υπηρεσιών τηλεκατάρτισης χρεώνουν

τις υπηρεσίες τους σύμφωνα με την ανάγκη του πελάτη σε διακομιστές

που έχουν το περιεχόμενο εκπαίδευσης. Το πλεονέκτημα του μοντέλου

είναι ότι η σταθερή χρέωση ανά διακομιστή δίνει πρόσβαση σε πολλές

προσφορές. Αντίθετα τα μειονεκτήματά του είναι πρώτον ότι ο πελάτης

υποχρεώνεται πολλές φορές να αγοράσει από τον παροχέα ολόκληρο το

πακέτο κατάρτισης ακόμα και αν τον ενδιαφέρει ένα συγκεκριμένο

μέρος του πακέτου, δεύτερον ο πελάτης μπορεί να μην συνυπολογίσει

το κόστος συντήρησης ή άλλες ενδεχόμενες απαιτήσεις και τρίτον

μπορεί να θεωρηθεί αρκετά εμπορικό λόγω των διαφημίσεων που

συνδέονται με την προσφορά.

Τέλος στο μοντέλο χρονοχρέωσης η τιμολόγηση βασίζεται στο χρόνο

που καταναλώνεται σε κάποιο μάθημα. Το συγκεκριμένο μοντέλο

χρέωσης μοιάζει με την κοστολόγηση των υπηρεσιών κινητής

τηλεφωνίας αφού πληρώνεις ανάλογα με το πόσο χρησιμοποιείς τη

συγκεκριμένη υπηρεσία ενώ τα εργαλεία και οι δυνατότητες του

μοντέλου είναι υπό διερεύνηση .33

103

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6Ο

Η ΕΙΚΟΝΙΚΗ ΤΑΞΗ

104

6.1 Η ΕΙΚΟΝΙΚΗ ΤΑΞΗ

Ως τάξη γενικά μπορεί να οριστεί ένα επικοινωνιακό σύστημα που

επιτρέπει σε μια ομάδα ανθρώπων να έρθουν σε επαφή για να μάθουν

ένα αντικείμενο που τους ενδιαφέρει ακούγοντας και συζητώντας και

να χειριστούν υλικό (κείμενα, φωτογραφίες, διαγράμματα) που θα τους

βοηθήσουν στην κατανόηση. Η εικονική τάξη παρέχει όλες τις

παραπάνω δυνατότητες εκτός από τη φυσική επαφή των ατόμων . Αυτοί

συνδέονται μεταξύ τους μέσω των υπολογιστών. Οι περισσότερες

εικονικές τάξεις βασίζονται στον παγκόσμιο ιστό (World Wide Web)

λόγω της “πανταχού παρουσίας” του και της δημοτικότητάς του. Έχουν

διάφορες μορφές όπως e-mail, πίνακας ανακοινώσεων, τηλεδιάσκεψη,

φόρουμ, σύστημα φωνητικής επικοινωνίας κ.ά. Χρησιμοποιούν ένα

λογισμικό το οποίο υποστηρίζει μια διαδικασία επικοινωνίας και

μάθησης σε μια εξ’ αποστάσεως εκπαιδευτική διαδικασία, κυρίως

πανεπιστημιακού επιπέδου. Το λογισμικό αναπτύσσεται από το ίδιο το

εκπαιδευτικό ίδρυμα, σύμφωνα με τις ανάγκες του συγκεκριμένου

προγράμματος σπουδών ή αγοράζεται από το εμπόριο. Οι φοιτητές μιας

εικονικής τάξης μοιράζονται τις σκέψεις τους, τις ερωτήσεις τους, τις

απορίες τους και τις αντιδράσεις τους με τον διδάσκοντα και τους

συναδέλφους τους, χρησιμοποιώντας ένα δίκτυο υπολογιστών,

εμπλουτισμένο με το κατάλληλα σχεδιασμένο λογισμικό . Το λογισμικό

αυτό δίνει τη δυνατότητα στους φοιτητές να στέλνουν και να

λαμβάνουν μηνύματα, να αλληλεπιδρούν με τους συναδέλφους τους

και με τον διδάσκοντα, να παραλαμβάνουν και να εκτελούν ασκήσεις,

105

δραστηριότητες, τεστ, να διαβάζουν και να σχολιάζουν κείμενα κ.ά.,

χωρίς να είναι απαραίτητο να βρίσκονται φυσικά παρόντες σε μια

κλασική τάξη. Η διαδικασία αυτή της μάθησης μπορεί να λάβει χώρα

σε οποιοδήποτε μέρος στον κόσμο χρησιμοποιώντας έναν υπολογιστή

στο πανεπιστήμιο, στο σπίτι, στο χώρο εργασίας ή οπουδήποτε αλλού

υπάρχει πρόσβαση σε υπολογιστή συνδεδεμένο στο δίκτυο.

Δύο είναι οι βασικές κατηγορίες λειτουργίας εικονικής τάξης που

συνήθως αναφέρονται. Αυτή που βασίζεται στη σύγχρονη και αυτή που

βασίζεται στην ασύγχρονη επικοινωνία. Όταν λέμε σύγχρονη

επικοινωνία εννοούμε την ταυτόχρονη παρουσία σε συγκεκριμένη

τοποθεσία του δικτύου των ενδιαφερομένων για μια επαφή σε

προκαθορισμένη χρονική στιγμή. Μπορεί η επαφή να είναι οπτική

(τηλεσυνάντηση), ακουστική με τη βοήθεια μικροφώνων ή απλά μέσω

δακτυλογράφησης κειμένου. Πολύ σπάνια όμως στη διεθνή πρακτική

εφαρμόζεται η σύγχρονη επικοινωνία. Οι σημαντικότεροι λόγοι είναι

οι εξής:

Ο περιορισμός του χρόνου

Το μεγαλύτερο ποσοστό των φοιτητών στα προγράμματα της

εκπαίδευσης από απόσταση είναι είτε εργαζόμενοι, είτε οικογενειάρχες

και γενικά άτομα μεγαλύτερης ηλικίας, με αυξημένες κοινωνικές και

επαγγελματικές υποχρεώσεις. Το γεγονός αυτό καθιστά πολύ δύσκολη

τη συμμετοχή τους σε μια επικοινωνία σε συγκεκριμένη χρονική

στιγμή . Τους εξυπηρετεί πολύ περισσότερο να επιλέγουν οι ίδιοι την

ώρα που θα ασχοληθούν με το αντικείμενο των σπουδών τους και η

οποία ώρα δεν είναι κατ’ ανάγκη η ίδια καθημερινώς.

106

Δυσκολία συμμετοχής των φοιτητών

Αυτή έγκειται κυρίως στο γεγονός της διστακτικότητάς τους να

συμμετέχουν σε μια διαδικασία σύγχρονης (ζωντανής) επικοινωνίας,

που δεν τους είναι και τόσο οικεία. Η μειωμένη κοινωνικότητα, η

έλλειψη θάρρους και αυτοπεποίθησης ότι θα μπορέσουν να

συμμετέχουν ουσιαστικά σε μια τέτοια διαδικασία που απαιτεί σχετικά

γρήγορες αντιδράσεις, είναι παράγοντες που ενισχύουν αυτή τη

διστακτικότητα.

Δυσκολία συντονισμού της επικοινωνίας από το διδάσκοντα.

Ο κατάλληλος χειρισμός και συντονισμός μιας διαδικασίας διαλόγου

που πραγματοποιείται μέσω υπολογιστών συνδεδεμένων μεταξύ τους

είναι μια αρκετά δύσκολη και σύνθετη διαδικασία. Απαιτούνται

ιδιαίτερες ικανότητες για την επιτυχία της. Ο αριθμός όμως των

εκπαιδευτικών που διαθέτουν αυτά τα προσόντα και μπορούν να

ανταπεξέλθουν σ’ αυτή την προσπάθεια είναι σχετικά μικρός και δεν

επαρκεί τις περισσότερες φορές για την κάλυψη των αναγκών.

Οι παραπάνω λόγοι, αλλά και μια σειρά από άλλους που καθιστούν

πλεονεκτική τη χρησιμοποίηση της ασύγχρονης επικοινωνίας,

οδήγησαν στην επικράτηση της τελευταίας ως βάση για τη λειτουργία

της εικονικής τάξης. Έτσι, στην ασύγχρονη επικοινωνία δεν

απαιτείται ταυτόχρονη παρουσία όπως στην πρόσωπο με πρόσωπο

επαφή ή την τηλεφωνική επαφή . Κατ’ αναλογία με την επικοινωνία

μέσω e-mail, υπάρχει κάποιος χρόνος αναμονής στις ανταλλαγές

μηνυμάτων που μπορεί να είναι λεπτά, ώρες ή και ημέρες. 35

107

6.1.1 ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΈΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΉΣ

ΛΕΙΤΟΥΡΓΊΑΣ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΙΚΉΣ ΤΆΞΗΣ

Για την καλή και αποτελεσματική λειτουργία όμως της εικονικής

τάξης απαιτείται το λογισμικό που την υποστηρίζει να είναι

κατάλληλα σχεδιασμένο, ικανοποιώντας ορισμένα χαρακτηριστικά τα

οποία θα αναφέρουμε στη συνέχεια.

1. Στην κλασική αίθουσα μιας τάξης το θέμα καθορίζεται από το

διδάσκοντα και τα σχόλια των φοιτητών πρέπει να αναφέρονται στο

συγκεκριμένο θέμα την ώρα που αυτό σχολιάζεται. Στην εικονική τάξη

όποια ώρα ο φοιτητής θέλει θίγει ότι ζήτημα επιθυμεί. Απαιτείται έτσι

μια οργάνωση ερωτήσεων και απαντήσεων – σχολίων.

2. Οι σπουδαστές πρέπει να μπορούν να δουν και να τυπώσουν όλα

τα σχόλια σε ένα θέμα για να μπορούν να τα θεωρήσουν σαν σύνολο, να

κάνουν κριτική να συνθέσουν, να καταλάβουν βαθύτερα το θέμα.

3. Είναι καλό να δίνεται η δυνατότητα στους διδασκόμενους αλλά

και στον διδάσκοντα να ψάχνουν τα μηνύματα με έννοιες κλειδιά.

Αυτό δίνει τη δυνατότητα να συνδυάσουν απόψεις σε ένα αντικείμενο

που έχουν δυσκολία. Ο καθηγητής - σύμβουλος μπορεί να έχει μια

γενική εικόνα του ποιος απαντά αν και πρέπει να εξετάσει το

περιεχόμενο του κειμένου για να δει πόσο εύστοχα είναι τα σχόλια.

4. Να ειδοποιούνται οι εκπαιδευόμενοι μέσω του e-mail όταν

κατατίθενται νέα μηνύματα.

108

5. Να είναι εύκολη η χρήση της ιστοσελίδας ή να μαθαίνεται

εύκολα και να έχει ευχάριστο περιβάλλον.

6. Να έχει τη δυνατότητα το λογισμικό να υποστηρίζει τη

λειτουργία περισσοτέρων της μιας τάξεων σε μια θεματική ενότητα.

7. Να υπάρχει ασφάλεια στην πρόσβαση, ώστε το περιεχόμενο των

μηνυμάτων να γίνεται γνωστό μόνο στους άμεσα ενδιαφερόμενους.

8. Να υποστηρίζει το λογισμικό τη δυνατότητα αποστολής και

παρουσίασης αρχείων με ποικίλο περιεχόμενο (κείμενο, γραφικά,

φωτογραφίες κ.ά.) (attachments).

9. Να υπάρχει λίστα θεμάτων, σχετικών με τη θεματική ενότητα,

για μελέτη όπου οι φοιτητές επιλέγοντας ένα αντικείμενο θα έχουν

πρόσβαση σε σχετικό εκπαιδευτικό υλικό που θα τους παρέχει το

εκπαιδευτικό ίδρυμα ή ο καθηγητής -σύμβουλος.

Στα παραπάνω θα μπορούσε ίσως κάποιος να προσθέσει ακόμη

περισσότερα. Αυτό εξαρτάται από τις ιδιαίτερες απαιτήσεις που

θέτονται για τη λειτουργία μιας συγκεκριμένης εικονικής τάξης και

από τους στόχους τους οποίους καλείται να επιτύχει. Αν πρόκειται για

ένα πρόγραμμα εξ’ αποστάσεως εκπαίδευσης το οποίο βασίζεται

αποκλειστικά στη δημιουργία μιας εικονικής τάξης, χωρίς την ύπαρξη

Ο.Σ.Σ. που εξασφαλίζουν τη δια ζώσης επικοινωνία του διδάσκοντα με

τους διδασκόμενους, τότε ο σχεδιασμός του λογισμικού καθώς και η

τροφοδότησή του με ποικίλο εκπαιδευτικό υλικό θα πρέπει να οδηγούν

σε ένα ιδιαίτερα αλληλεπιδραστικό και πολύ καλά οργανωμένο

εκπαιδευτικό περιβάλλον. Αντίθετα, στα πλαίσια της υποστήριξης μιας

εξ’ αποστάσεως εκπαιδευτικής διαδικασίας αρκεί και μόνο η λειτουργία

μιας επικοινωνίας βασισμένη σε ανταλλαγή ερωτήσεων και

απαντήσεων μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. 36

109

6.2 ΠΛΕΟΝΕΚΤΉΜΑΤΑ ΕΙΚΟΝΙΚΉΣ ΤΆΞΗΣ

Οποιαδήποτε και αν είναι η μορφή που τελικά θα επιλεγεί, είναι

πια αποδεκτό από την πλειοψηφία της διεθνής επιστημονικής

κοινότητας το γεγονός ότι η εικονική τάξη προσφέρει πολλά

πλεονεκτήματα στην υποστήριξη της εξ’ αποστάσεως διδασκαλίας και

όχι μόνο. Όπως θα δούμε παρακάτω αποτελεί σημαντικό εργαλείο στο

σχεδιασμό συμπληρωματικού εκπαιδευτικού υλικού αλλά και στην

αξιολόγηση και βελτίωση του ήδη υπάρχοντος. Ας δούμε λοιπόν

λεπτομερώς τα σημαντικότερα από αυτά τα πλεονεκτήματα.

1. Έγκαιρη απάντηση των ερωτήσεων και επίλυση των αποριών των

φοιτητών με σκοπό την αποφυγή κενών στη μελέτη και κατανόηση του

περιεχομένου του εκπαιδευτικού υλικού.

2. Ευελιξία στη χρήση (χωρίς χρονικούς περιορισμούς). Οι

φοιτητές μπορούν να ανοίξουν τον υπολογιστή τους και να υποβάλουν

το ερώτημά τους, να απαντήσουν σε ένα ερέθισμα, να επεξεργαστούν

ένα μήνυμα όποτε επιθυμούν.

3. Οι φοιτητές σκέπτονται περισσότερο και με πιο πολύ ηρεμία

πριν απαντήσουν σε μια ερώτηση. Έτσι η γνώμη τους είναι καλύτερα

τεκμηριωμένη και αποσαφηνισμένη.

4. Το σύνολο των σχόλιων μπορούν να είναι διαθέσιμα για μια

κριτική αναθεώρηση σε μια προσεχή Ο.Σ.Σ.

5. Μεγαλύτερη έκθεση σε εναλλακτικές απόψεις. Οι διδασκόμενοι

έχουν την ευκαιρία να δουν κριτικά πολλές διαφορετικές απόψεις

πάνω στο ίδιο θέμα, να τις συγκρίνουν με τη δική τους, να συνθέσουν

110

ίσως κάποιες απ’ αυτές. Μια διαδικασία πολύ εποικοδομητική στην

ευρετική τους πορεία προς την γνώση.

6. Έλεγχος της κατανόησης της ύλης μέσα από τις απορίες των

άλλων. Η προσπάθεια απάντησης διαφόρων ερωτήσεων και αποριών

είναι μία από τις καλύτερες μεθόδους για τον έλεγχο του κατά πόσο

εμπέδωσες το περιεχόμενο αυτού που μελέτησες.

7. Ανάπτυξη επικοινωνίας μεταξύ των σπουδαστών με δημιουργία

κατάλληλου μαθησιακού κλίματος. Δίνεται μία πολύ καλή ευκαιρία

για συζήτηση και ανταλλαγή απόψεων πάνω σε διάφορα θέματα που

τους απασχολούν.

8. Ανάπτυξη συνεργασίας και πνεύματος ομαδικότητας στην

εργασία. Τα τελευταία χρόνια πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι η

ενεργή συμμετοχή και η συνεργασία σε μια διαδικασία μάθησης οδηγεί

σε πολύ καλά αποτελέσματα όσον αφορά την εκπαίδευση των φοιτητών

αλλά και τη δυνατότητά τους να φτάνουν οι ίδιοι στην παραγωγή και

απόκτηση γνώσης.

9. Δυνατότητα για ενεργή συμμετοχή περισσότερων φοιτητών σε

σχέση με τα στενά χρονικά πλαίσια μιας Ο.Σ.Σ.

10. Περισσότερη επικοινωνία καθηγητή – συμβούλου με φοιτητές. Οι

τελευταίοι νιώθουν πιο κοντά τον καθηγητή τους αφού γνωρίζουν ότι

μπορούν οποιαδήποτε χρονική στιγμή να υποβάλλουν μια απορία τους,

η οποία θα απαντήσει σε εύλογο χρονικό διάστημα.

11. Κίνητρο για τήρηση του χρονοδιαγράμματος μελέτης του έντυπου

υλικού της Θ.Ε. Είναι γνωστό ότι αρκετοί φοιτητές δεν τηρούν το

πρόγραμμα μελέτης που τους υποδεικνύεται αλλά μελετούν εντατικά

την περίοδο παράδοσης των γραπτών εργασιών, με αποτελέσματα

βέβαια όχι ικανοποιητικά. Συμμετέχοντας όμως στην εικονική τάξη

111

και προκειμένου να μπορούν να υποβάλλουν ερωτήσεις και να

συμμετέχουν στη διαδικασία διαλόγου την σωστή χρονική περίοδο, για

το κατάλληλο θέμα, ωθούνται να ασχολούνται τακτικά με το

εκπαιδευτικό υλικό.

12. Διερεύνηση εκπαιδευτικών αναγκών. Ίσως η πιο σημαντική

λειτουργία για τον διδάσκοντα. Μέσα από τις ερωτήσεις, τις απορίες

αλλά και γενικά τις αντιδράσεις των διδασκομένων στα διάφορα

ερεθίσματα ο καθηγητής σύμβουλος μπορεί να εντοπίσει τις

εκπαιδευτικές ανάγκες των φοιτητών του ατομικά αλλά και ως ομάδα.

Μπορεί έτσι να πάρει βελτιωτικά δίνοντας κάποιες επιπλέον εξηγήσεις

σε δύσκολα σημεία, καθοδηγώντας τους φοιτητές στη μελέτη τους,

παρέχοντας επιπλέον βοηθητικό υλικό και σχετική βιβλιογραφία,

προτείνοντας στο διαδίκτυο πηγές όπου θα μπορούσαν να

εμπλουτίσουν τις γνώσεις τους και να βρουν επιπλέον υλικό στο θέμα

που τους απασχολεί κ.ά. Πολύ σημαντική για αξιοποίηση είναι επίσης

η δυνατότητα που του δίνεται να προετοιμάσει καλύτερα την επόμενη

Ομαδική Συμβουλευτική Συνάντηση αφού θα έχει υπ’ όψη του τις

βασικές εκπαιδευτικές ανάγκες και αδυναμίες των φοιτητών του. Η

Ο.Σ.Σ. θα είναι έτσι σχεδιασμένη ώστε να ανταποκρίνεται σ’ αυτές τις

ανάγκες.

13. Αξιολόγηση του έργου των φοιτητών. Ο διδάσκων έχει τη

δυνατότητα να αξιολογεί την προσπάθεια που καταβάλουν οι φοιτητές

Μπορεί να παρακολουθεί ποιοι φοιτητές ανταποκρίνονται στις

απαιτήσεις του προγράμματος, ποιοι εκτελούν τις δραστηριότητες και

τις ασκήσεις ποιοι συμμετέχουν στη διαδικασία του διαλόγου, τι

δυσκολίες συναντούν και πόσο συχνά κ.τ.λ.

112

14. Αξιολόγηση του έργου του διδάσκοντος. Προσφέρεται η ευκαιρία

στο εκπαιδευτικό ίδρυμα να αξιολογεί την παρουσία και προσφορά του

διδάσκοντα παρακολουθώντας π.χ. πόσο συχνά ασχολείται με τους

φοιτητές, πόσα και τι μηνύματα έστειλε, πως κατάφερε να υποστηρίξει

αποτελεσματικά αυτούς που είχαν δυσκολίες κ.τ.λ.

15. Τελευταίο αλλά πολύ σημαντικό πλεονέκτημα της εικονικής τάξης

είναι όπως προαναφέραμε η έμμεση δυνατότητα που προσφέρει για

βελτίωση του εκπαιδευτικού υλικού του προγράμματος σπουδών αλλά

και το σχεδιασμό νέου συμπληρωματικού. Είναι γνωστό ότι ένα βασικό

κριτήριο στο σχεδιασμό του εκπαιδευτικού υλικού είναι η εκ των

προτέρων γνώση των χαρακτηριστικών και των εκπαιδευτικών

αναγκών των ατόμων, τα οποία στα πλαίσια ενός προγράμματος

σπουδών θα χρησιμοποιήσουν το συγκεκριμένο εκπαιδευτικό υλικό.

Η γνώση των παραπάνω βοηθά σημαντικά το σχεδιασμό του υλικού

έτσι ώστε αυτό να ικανοποιεί τους φοιτητές και να ανταποκρίνεται στις

προσδοκίες τους αλλά και στις δυνατότητές τους. Οι δυσκολίες

κατανόησης που συναντούν οι φοιτητές σε διάφορα σημεία του

περιεχομένου του έντυπου υλικού δίνει σημαντικές πληροφορίες για

τα αδύνατά του σημεία.

Συγκεκριμένες απορίες και ερωτήσεις που επαναλαμβάνονται από

αρκετούς διδασκόμενους για το ίδιο κομμάτι της ύλης δείχνει ότι το

υλικό πάσχει σ’ αυτό το σημείο. Ακόμα, η δυσκολία εμπέδωσης από

τους φοιτητές κάποιων εννοιών, η οποία δεν οφείλεται σε ασάφειες του

κειμένου δείχνει ανεπάρκεια του υλικού και ανάγκη εμπλουτισμού

του.

Επίσης, μπορεί να παρατηρηθεί από το διδάσκοντα, η σχέση

μεταξύ των ερωτήσεων που υποβάλλουν οι φοιτητές και του τμήματος

113

της ύλης που θα πρέπει να μελετούν εκείνη τη χρονική περίοδο, με

βάση το χρονοδιάγραμμα του προγράμματος σπουδών.

Αν παρατηρείται σημαντική μαζική καθυστέρηση τότε ο διδάσκων

πρέπει να διερευνήσει το κατά πόσο ο χρόνος που προτείνεται για τη

μελέτη του υλικού είναι αρκετός.

Ακόμα, σημαντική προσοχή πρέπει να δοθεί στο κατά πόσον το

υλικό ανταποκρίνεται στα ενδιαφέροντα και τις προσδοκίες των

φοιτητών. Αν, όπως αυτές εκφράζονται από τις ερωτήσεις των

διδασκομένων, οι ανησυχίες τους δεν απαντώνται επαρκώς από το

υλικό τότε αυτό χρειάζεται ριζική αναδιάρθρωση.

Τέλος, ο ίδιος ο διδάσκων είναι πολύ χρήσιμο να απευθύνει

ερωτήσεις στους φοιτητές του για την ποιότητα και

αποτελεσματικότητα όχι μόνο του έντυπου υλικού αλλά και του

συνοδευτικού (οπτικοακουστικό, λογισμικό) και να ζητά τις

παρατηρήσεις τους. Οι απαντήσεις που λαμβάνει είναι πολύ χρήσιμες

και ουσιαστικές για την αξιολόγηση του εκπαιδευτικού υλικού.

Πως όμως ο καθηγητής σύμβουλος μπορεί να επέμβει όταν εντοπίσει

τέτοιου είδους αδυναμίες στο υλικό;

Οι δυνατότητες που έχει είναι μάλλον δύο.

Α. Η άμεση επέμβαση του ίδιου. Πέρα από τις διευκρινίσεις και την

καθοδήγηση που θα παράσχει στους φοιτητές για την υπερπήδηση των

δυσκολιών είναι σημαντικό να αναζητήσει να βρει ή να σχεδιάσει νέο

ενισχυτικό εκπαιδευτικό υλικό που κατά τη γνώμη του θα βοηθήσει

τους φοιτητές να κατανοήσουν τα δύσκολα σημεία. Το υλικό αυτό

μπορεί να έχει διάφορες μορφές. Μερικές από αυτές που συνήθως

χρησιμοποιούνται είναι: προτάσεις για παραπέρα μελέτη (π.χ.

βιβλιογραφικές αναφορές, σχετικά κείμενα), οργάνωση συζήτησης με

114

συγκεκριμένο αντικείμενο, ασκήσεις ποικίλου τύπου με τις

απαντήσεις τους, μελέτες περίπτωσης και χαρακτηριστικά

παραδείγματα, παραστατικά γραφήματα (όπως σχεδιαγράμματα,

γραφικές παραστάσεις, εικόνες, φωτογραφίες) για τα δύσκολα σημεία

της ύλης) καθώς και πολλά άλλα που η δημιουργική φαντασία του

καθηγητή - συμβούλου μπορεί να επινοήσει.

Β. Η υποβολή προτάσεων στο εκπαιδευτικό ίδρυμα για τη βελτίωση

του υλικού και το σχεδιασμό νέου συμπληρωματικού. Ο Συντονιστής

μιας Θ.Ε, που επιβλέπει και συντονίζει την εκπαιδευτική διαδικασία

στο σύνολο των ομάδων που παρακολουθούν την ίδια Θ.Ε. σε ένα

πρόγραμμα σπουδών, θα ήταν ίσως ο καταλληλότερος για να αναλάβει

αυτή την διαδικασία. Αφού συλλέξει όλες τις παρατηρήσεις και

προτάσεις των καθηγητών – συμβούλων για τα αδύνατα σημεία του

εκπαιδευτικού υλικού, μπορεί να τις ταξινομήσει και να τις οργανώσει

σε δύο βασικές κατηγορίες:

α) αυτές που αφορούν βελτιωτικές επεμβάσεις στο έντυπο υλικό και

β) αυτές που πιθανόν έχουν να κάνουν με το συνοδευτικό υλικό.

Σε συνεργασία πια με το εκπαιδευτικό ίδρυμα και με τους

συντελεστές ανάπτυξης του υλικού είναι δυνατή η επεξεργασία αυτών

των παρατηρήσεων για την διαμόρφωση συγκεκριμένων προτάσεων.

Όσον αφορά το έντυπο υλικό οι όποιες αλλαγές θα ενσωματωθούν στην

επόμενη έκδοση του υλικού, η οποία βέβαια απαιτεί ένα αρκετά μεγάλο

χρονικό διάστημα. Όσον αφορά όμως το συνοδευτικό υλικό, η

παραγωγή νέου συμπληρωματικού οπτικοακουστικού ή λογισμικού

υλικού μπορεί να γίνει με ταχύτερους ρυθμούς. Έτσι είναι δυνατή η

ανάπτυξη οπτικοακουστικού υλικού (κασέτες ήχου, βίντεο) καθώς και

σύγχρονου αλληλεπιδραστικού λογισμικού. 37

115

6.3 ΜΕΙΟΝΕΚΤΉΜΑΤΑ ΕΙΚΟΝΙΚΉΣ ΤΆΞΗΣ

Κάθε εκπαιδευτική τεχνική όμως πέρα από τα διάφορα οφέλη που

προσφέρει δεν μπορεί παρά να παρουσιάζει και ορισμένες αδυναμίες.

Ιδιαίτερα με την εικονική τάξη, αρκετές είναι οι αντιρρήσεις που

προβάλλονται από διάφορους εκπαιδευτικούς και οι οποίες έχουν να

κάνουν με τα παρακάτω μειονεκτήματα που παρουσιάζει η χρήση της:

1. Ανισότητα στη συμμετοχή των φοιτητών λόγω των εξής αιτιών:

α. Έλλειψη θάρρους και αυτοπεποίθησης αρκετών φοιτητών να

συμμετέχουν, που μπορεί να οφείλεται σε φόβο για μια μέτρια

παρουσία ή ανεπάρκεια για ουσιαστική και εύστοχη συμμετοχή ή κάτι

άλλο.

β. Άγνοια ή δυσκολία χειρισμού του ηλεκτρονικού υπολογιστή ενός

σημαντικού αριθμού φοιτητών.

γ. Προς το παρόν είναι ακόμα σχετικά μικρός ο αριθμός των ατόμων

που διαθέτουν πρόσβαση στο διαδίκτυο.

δ. Αυξημένο κόστος. Αν κανείς συνυπολογίσει το κόστος απόκτησης

ενός σχετικά “δυνατού” υπολογιστή για να ανταποκρίνεται

ικανοποιητικά στις απαιτήσεις τέτοιων προγραμμάτων, τα

απαιτούμενα περιφερειακά και γενικά τον σύγχρονο τεχνολογικό

εξοπλισμό που πρέπει να διαθέτει καθώς και το κόστος σύνδεσης και

χρήσης του Internet, είναι πιθανό να υπάρξει ένα ποσοστό φοιτητών

που να μην μπορεί να ανταπεξέλθει οικονομικά στα παραπάνω.

2. Δυσκολία αποδοχής των νέων τάσεων στην εκπαίδευση. Μια

σημαντική κατηγορία ανθρώπων εμφανίζει αρνητική στάση απέναντι

στη χρήση του ηλεκτρονικού υπολογιστή στην εκπαιδευτική

διαδικασία, για διάφορους λόγους.

116

3. Ελλοχεύει ο κίνδυνος της μικρής σε αριθμό συμμετοχής αυτών

που συμμετέχουν ουσιαστικά. Αρκετοί είναι εκείνοι οι σπουδαστές που

απλώς ρωτούν χωρίς να μπαίνουν στον κόπο να σκέφτονται.

4. Ανομοιομορφία του επιπέδου των φοιτητών στις Ο.Σ.Σ. Όσοι για

κάποιους από τους παραπάνω λόγους δεν συμμετέχουν στην εικονική

τάξη θα εμφανίζονται στις Ο.Σ.Σ. πιθανώς με περισσότερες απορίες

(ίσως πολλές από αυτές να είναι ήδη απαντημένες στην εικονική τάξη)

και μικρότερο βαθμό κατανόησης της ύλης. Αυτό θα έχει ως

αποτέλεσμα μια αρκετά ανομοιόμορφη ομάδα φοιτητών στην Ο.Σ.Σ., με

συνέπεια την αυξημένη δυσκολία από τον καθηγητή - σύμβουλο να

σχεδιάσει και να διεξάγει ομαλά την Ο.Σ.Σ. ελκύοντας το ενδιαφέρον

όλων των παρισταμένων.

5. Επειδή ο ρυθμός της μελέτης καθορίζεται από τους

διδασκόμενους και άρα ποικίλει, υπάρχει πιθανότητα μη ύπαρξης

συγχρονισμού στις ερωταποκρίσεις μεταξύ των φοιτητών, με

αποτέλεσμα τη δυσλειτουργία της εικονικής τάξης.

6. Κίνδυνος εθισμού των διδασκομένων σε μια επαφή μέσω

υπολογιστών, με αποτέλεσμα την κοινωνική αποξένωση και την

απώλεια της ουσιαστικής ζωντανής ανθρώπινης επαφής. 38

117

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7Ο

ΚΟΙΝΟΠΡΑΞΙΑ ΚΑΙ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ

ON-LINE

118

7.1 ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

Τα βασικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ελληνικές

ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες βασίζονται:

- στην αδυναμία να ξεπεράσουν το οικονομικό τους αδιέξοδο, με

αποτέλεσμα να οδηγούνται σε συνεχείς περικοπές του υλικού τους,

- στην αδυναμία να προχωρήσουν, με ιδία πρωτοβουλία, σε

συστηματικές διαδικασίες συνεργασίας μεταξύ τους, αφού στο κάθε

ίδρυμα ισχύει διαφορετικό καθεστώς,

- στην αλματώδη αύξηση του κόστους κυρίως των συνδρομών

επιστημονικών περιοδικών,

- στη συνεχή αύξηση της παγκόσμιας εκδοτικής παραγωγής, την

οποία είναι αδύνατον μία μεμονωμένη βιβλιοθήκη να συμπεριλάβει

στη συλλογή της,

- στην είσοδο των νέων τεχνολογιών στο χώρο της πληροφόρησης.

Η βιβλιοθήκη από τόπος συγκέντρωσης και διάχυσης

συγκεκριμένης και προεπιλεγμένης πληροφορίας, καλείται να γίνει ο

κόμβος σύνδεσης με ένα πλήθος πληροφοριών. Καλείται να στηρίξει

διαδικασίες τόσο μέσα στο φυσικό της χώρο όσο και έξω από αυτόν,

θέτοντας βάσεις για νέες υπηρεσίες, τις οποίες οφείλει να παρέχει

επιτυχώς. O δρόμος για τη βιβλιοθήκη χωρίς σύνορα δεν έχει τέλος.

Είναι μία διαρκής πρόκληση και χρειάζεται συνεχή προσπάθεια

ενημέρωσης και προσαρμογής στα δεδομένα που μεταβάλλονται

καθημερινά. Είναι όμως σαφές, ότι καμία μονάδα από μόνη της δεν

πληρή τις προϋποθέσεις – οικονομικές και άλλες - ώστε να διαθέσει

119

στους χρήστες της πρόσβαση στο απαιτούμενο πλήθος πληροφορίας.

Αυτός ο στόχος μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσα από κοινές δράσεις και

συνεργατικά σχήματα, μία πρακτική που ήδη έχουμε δει να

εφαρμόζεται στο εξωτερικό.

Η εργασία αυτή αποτελεί μια σύντομη παρουσίαση του πρώτου

ελληνικού συνεργατικού σχήματος, της Κοινοπραξίας Ελληνικών

Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών (ΚΕΑΒ), γνωστής ως Hellenic Academic

Libraries Link (HEAL-Link), των στόχων της και των αποτελεσμάτων

που έχουν καταγραφεί, από την ίδρυσή της μέχρι και σήμερα.

7.2 ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ

Η Οριζόντια Δράση για τη Δικτύωση των Βιβλιοθηκών των Ιδρυμάτων

Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης προχώρησε σε δράσεις, που αφορούσαν:

- στη δημιουργία Συλλογικού Καταλόγου των Βιβλιοθηκών ΑΕΙ –

ΤΕΙ,

- στη δημιουργία διαπανεπιστημιακού συστήματος ψηφιακής

βιβλιοθήκης για την ηλεκτρονική τεκμηρίωση της σύγχρονης

ελληνικής γκρίζας βιβλιογραφίας,

- στην εκπαίδευση των βιβλιοθηκονόμων, και

- στην ορθολογιστική ανάπτυξη των συλλογών των περιοδικών

των βιβλιοθηκών ΑΕΙ και ΤΕΙ.

Παρακάτω θα αναφερθούμε κυρίως στην τελευταία δράση, η οποία

ασχολήθηκε με τη συνεργατική ανάπτυξη των συλλογών

120

επιστημονικών περιοδικών και κατ’ επέκταση με την πρόσβαση σε

ηλεκτρονικές πηγές πληροφόρησης.

Σύμφωνα με υπάρχοντα στοιχεία φαίνεται ότι το κόστος των

συνδρομών των επιστημονικών περιοδικών αυξάνεται κατά μέσο όρο

11,3% ετησίως, από το 1963. Στο χώρο δε των επιστημών,

παρατηρήθηκαν αυξήσεις της τάξης του 13,5%, ενώ συγχρόνως

αποτελούν τα πιο ακριβά περιοδικά σε παγκόσμιο επίπεδο αλλά και με

τη μεγαλύτερη χρήση. Πιο συγκεκριμένα, το μέσο κόστος ανά

περιοδικό και ανά θεματική κατηγορία παρουσιάζονται στον πίνακα 1.

Title Avg. Price Per Title 1998

Physics $ 1,601.00

Astronomy $ 1,087.00

Math $ 859.00

Engineering $ 866.00

Technology $ 775.00

Geology $ 740.00

Botany $ 644.00

Zoology $ 641.00

General Science $ 607.00

Health Science $ 573.00

Πίνακας 1: Μέσος όρος κόστους ανά τίτλο σε επιλεγμένα επιστημονικά

πεδία για το 1998.

121

Στην Αμερική, όπως παρουσιάζεται στο Σχεδιάγραμμα 1, οι

βιβλιοθήκες-μέλη της American Association of Research Libraries

(ARL) το 1998 δαπάνησαν 170% περισσότερα χρήματα για συνδρομές

σε 6% λιγότερα περιοδικά, σε σχέση με το 1986.

Σχεδιάγραμμα 1: Κόστος μονογραφιών και συνδρομών σε περιοδικές

εκδόσεις των βιβλιοθηκών της ARL, 1986-1999

(http://www.arl.org/stats/arlstat/1999t2.html)

Παρόμοια κατάσταση αντιμετωπίζουν και οι βιβλιοθήκες-μέλη της

Canadian Association of Research Libraries (CARL), η οποία αριθμεί

27 από τα μεγαλύτερα πανεπιστήμια της χώρας. Τα μέλη της CARL

έχουν αυξήσει τον προϋπολογισμό τους για αγορές περιοδικών κατά

73% την τελευταία δεκαετία, ενώ την ίδια στιγμή οι τεράστιες

αυξήσεις στο κόστος συνδρομών των περιοδικών μείωσε την

αγοραστική τους ικανότητα κατά 50%. Έτσι, οι βιβλιοθήκες αυτές

αναγκάστηκαν να διακόψουν χιλιάδες συνδρομές κόστους μεγαλύτερου

122

από $25 εκ. από το 1995, όταν το συνολικό κόστος των συνδρομών τους

είναι $94.2 εκ. το χρόνο. Το πρόβλημα αυτό, σύμφωνα με τον

συγγραφέα χτυπάει στην καρδιά τις δυνατότητες του Καναδά να

αναπτυχθεί στην κοινωνία της πληροφορίας. Για να αντιμετωπίσουν το

ευρύτερο αυτό οικονομικό αδιέξοδο 64 πανεπιστήμια του Καναδά

προχώρησαν στη δημιουργία συμμαχίας και απέσπασαν

χρηματοδότηση για το εθνικό πρόγραμμα «National Site Licensing», το

οποίο θα ξεκινήσει μέσα στο 2001.

Στη δε χώρα μας, σύμφωνα με στοιχεία της Μονάδας Ολικής

Ποιότητας Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών (ΜΟΠΑΒ), κατά το

ακαδημαϊκό έτος 1998-1999, δαπανήθηκαν, συνολικά από όλες τις

βιβλιοθήκες ΑΕΙ και ΤΕΙ, τρία δισεκατομμύρια δραχμές για συνδρομές

σε 20.000 επιστημονικά περιοδικά. Οι συνδρομές όμως, αυτές δεν

καλύπτουν παρά μόνο στοιχειώδεις ανάγκες των χρηστών των

ιδρυμάτων τους, καθώς μεγάλος αριθμός των περιοδικών αυτών είναι

επικαλυπτόμενοι τίτλοι. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με την Έκθεση

για την Ορθολογιστική Ανάπτυξη των συλλογών περιοδικών των

Βιβλιοθηκών Ιδρυμάτων Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης (1997) (πίνακας

2), βασισμένη σε στοιχεία του ΕΚΤ, εντός των Ακαδημαϊκών

βιβλιοθηκών ο συντελεστής επικάλυψης είναι 2,02, που σημαίνει ότι

κάθε τίτλος πληρώνεται κατά μέσο όρο 2 φορές, ενώ σε επίπεδο

εθνικής συλλογής 2,54.

123

Ακαδημαϊκές Εθνική

Συλλογή

% Ακαδημαϊκής /Εθνική

Συλλογή

Βιβλιοθήκες 106 206 51,5%

Συνδρομές 29.543 57.790 51,1%

Τίτλοι 14.621 22.790 64,2%

Μοναδικοί τίτλοι 4.997

(στο σύνολο

της Εθνικής)

12.545 39,8%

Συντελεστής

επικάλυψης

2,02 2,54

Πίνακας 2: Συντελεστές επικάλυψης των συλλογών περιοδικών των

ελληνικών βιβλιοθηκών.

7.3 ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΟΠΡΑΞΙΑΣ

Με βάση τα δεδομένα αυτά και με γνώμονα τη διεθνή εμπειρία και

πρακτική η Ομάδα Εργασίας της δράσης για τα περιοδικά, η οποία

μετονομάστηκε Επιτροπή Υλοποίησης σε θέματα πηγών

πληροφόρησης, οδηγήθηκε στη μεθόδευση συνεργατικής πρόσβασης

των ακαδημαϊκών βιβλιοθηκών σε επιστημονικές πηγές πληροφόρησης,

όχι σε έντυπη αλλά σε ηλεκτρονική μορφή. Πιο συγκεκριμένα, τον

Ιανουάριο 1999 συστήθηκε η πρώτη Κοινοπραξία Ελληνικών

124

Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών (HEAL-Link), η οποία στη συνέχεια

προχώρησε σε διαπραγματεύσεις και συμφωνίες με γνωστούς εκδότες

και παροχής ηλεκτρονικής πληροφόρησης. Πάγια θέση της

Κοινοπραξίας ήταν η απόκτηση πρόσβασης σε ικανό αριθμό έγκριτης

επιστημονικής πληροφορίας, την οποία μία μεμονωμένη βιβλιοθήκη

δεν έχει τη δυνατότητα να αποκτήσει, με όσο το δυνατό ευνοϊκότερους

όρους για τις ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες, έτσι ώστε να εξασφαλιστεί η

βιωσιμότητα και συνέχεια του έργου. Κύριο όπλο της Κοινοπραξίας

στις διαπραγματεύσεις της ήταν η εθνική παρουσία και σύμπραξη.

Η πρώτη συμφωνία υπογράφηκε με τον εκδοτικό οίκο Elsevier για

την πρόσβαση όλων των ακαδημαϊκών ιδρυμάτων στα πλήρη κείμενα

(παλαιά και τρέχοντα) των άρθρων των 1200 ηλεκτρονικών περιοδικών

του στην υπηρεσία Science Direct, και κάθε νέου τίτλου του, που θα

συμπεριλαμβανόταν σε αυτή κατά τη διάρκεια της σύμβασης.

Με βάση ορισμένα στατιστικά στοιχεία συνδρομών του 1999, τα 20

από τα 32 ακαδημαϊκά ιδρύματα διατηρούν συνολικά 1300 συνδρομές

στον Elsevier στο σύνολο των 1200 περιοδικών που εκδίδει και

διαθέτει ηλεκτρονικά, από τις οποίες μόνο οι 596, ποσοστό 54%

περίπου, είναι μοναδικοί τίτλοι. Πιο συγκεκριμένα, από τις 1300

συνδρομές που διατηρούν τα 20 ιδρύματα, μόνο οι 278 αγοράζονται μία

(1) φορά, οι 136 αγοράζονται δύο (2) φορές, οι 81 τρεις (3) φορές, οι 40

τέσσερις (4) φορές, οι 35 πέντε (5) φορές, κ.λ.π. Παρόμοια κατάσταση

ισχύει και για τους άλλους εκδότες, που στη συνέχεια η Κοινοπραξία

υπέγραψε συμφωνίες όπως:

- τον Springer Verlag για την απόκτηση πρόσβασης στα πλήρη

κείμενα (παλαιά και τρέχοντα) άρθρων των 500 περίπου ηλεκτρονικών

125

περιοδικών του, που συμπεριλαμβάνονται στην υπηρεσία Springer

Link.

- τον Kluwer Academic Publishers για την απόκτηση πρόσβασης

στα πλήρη κείμενα (παλαιά και τρέχοντα) άρθρων των 600 περίπου

ηλεκτρονικών περιοδικών της υπηρεσίας Kluwer Online

(συμπεριλαμβανομένων και περιοδικών εκδοτών που αυτός

αντιπροσωπεύει όπως: Plenum Academic Publishers, κλπ).

- τον MCB για την απόκτηση πρόσβασης στα πλήρη κείμενα

(παλαιά και τρέχοντα) άρθρων των 140 περίπου ηλεκτρονικών

περιοδικών του στην υπηρεσία Emerald.

- τον Academic Press για την απόκτηση πρόσβασης στα πλήρη

κείμενα (παλαιά και τρέχοντα) άρθρων των 220 περίπου ηλεκτρονικών

περιοδικών του, που περιλαμβάνονται στην υπηρεσία IDEAL.

Η δέσμευση των ελληνικών βιβλιοθηκών – μελών της

Κοινοπραξίας, σύμφωνα με τις παραπάνω συμβάσεις, είναι η διατήρηση

σταθερού προϋπολογισμού και η αναστολή περικοπών των συνδρομών

τους που αφορούν στους παραπάνω εκδότες, καθ’ όλη τη διάρκεια των

συμβάσεων.

Εκτός από τα ηλεκτρονικά περιοδικά όμως, η Κοινοπραξία

προχώρησε και σε συμφωνίες με διαθέτες βιβλιογραφικών βάσεων

δεδομένων όπως:

- την OCLC, για την απόκτηση πρόσβασης στην OCLC First

Search Base Package, η οποία περιλαμβάνει 13 βιβλιογραφικές βάσεις

δεδομένων, και

- τον διαθέτη H.W. Wilson, για την απόκτηση πρόσβασης στην

on-line βάση δεδομένων OmniFile Full Text Mega Edition . Στη βάση

αυτή υπάρχει ευρετήριο με περισσότερα από 2.500 επιστημονικά

126

περιοδικά με την πλεονεκτική διαφορά ότι περισσότερα από 1.100 από

αυτά διατίθενται απευθείας και σε μορφή πλήρους κειμένου.

Στη συνέχεια, κύριο μέλημα της Κοινοπραξίας ήταν η επιδίωξη

καλύτερης παροχής των παραπάνω υπηρεσιών, έτσι ώστε να είναι

εύχρηστες και φιλικές προς όλους τους χρήστες και όχι μόνο σε όσους

γνωρίζουν ενδεχομένως εκ των προτέρων το περιοδικό ή τον εκδότη

που τους ενδιαφέρει. Το πρώτο βήμα ήταν η δημιουργία κόμβου της

Κοινοπραξίας στο διαδίκτυο (URL: http://heal-l.physics.auth.gr),

όπου βιβλιοθηκονόμοι και χρήστες να μπορούν να βρουν, αφενός

πληροφορίες για τη δράση της Κοινοπραξίας, αφετέρου απευθείας

συνδέσεις με τις υπηρεσίες που αυτή προσφέρει. Αρχικά,

δημιουργήθηκε στον κόμβο αυτό αλφαβητικός κατάλογος των

ηλεκτρονικών περιοδικών που παρέχει η Κοινοπραξία, με ενεργείς

συνδέσεις στις ιστοσελίδες τους, ενώ στη συνέχεια αναπτύχθηκε στον

κόμβο αυτό και μηχανή αναζήτησης.

Στα πλαίσια της ίδιας προσπάθειας για τη βελτίωση παροχής των

υπηρεσιών της, η Κοινοπραξία υπέγραψε πρόσφατα συμφωνία με την

υπηρεσία SwetsNet Navigator της Swets & Blackwell. Η υπηρεσία

αυτή προσφέρει μέσα από κοινό περιβάλλον εργασίας (interface) και

ιδιαίτερα φιλικό προς το χρήστη, τα περιοδικά όλων των παραπάνω

εκδοτών / διαθετών της Κοινοπραξίας, δίνοντας τη δυνατότητα

ταυτόχρονης αναζήτησης με λέξεις κλειδιά στα περιεχόμενα και τις

περιλήψεις των άρθρων των περιοδικών αυτών και στη συνέχεια

απευθείας σύνδεση με το πλήρες κείμενο, ενώ προσφέρει και μία σειρά

από χρήσιμες επιμέρους υπηρεσίες όπως alert service, κλπ.

127

7.4 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΩΝ ΤΗΣ

ΚΟΙΝΟΠΡΑΞΙΑΣ

Τι ακριβώς σημαίνει η δραστηριοποίηση αυτή της Κοινοπραξίας για

τους χρήστες των 32 ΑΕΙ και ΤΕΙ στης χώρας μας; Σημαίνει ότι

καθένας από αυτούς τους χρήστες έχει πρόσβαση σε περισσότερα από

3.800 ηλεκτρονικά περιοδικά πλήρους κειμένου μερικών από τους

μεγαλύτερους και ακριβότερους διεθνείς εκδοτικούς οίκους. Αν λάβει

κανείς υπόψη του ότι, σύμφωνα με την Έκθεση για την Ορθολογιστική

Ανάπτυξη των συλλογών περιοδικών των Βιβλιοθηκών Ιδρυμάτων

Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης, μόνο 4 ελληνικά ιδρύματα (εκ των οποίων

μόνο τα 2 είναι ακαδημαϊκά), διατηρούν συλλογές με 1501 έως και

2500 περιοδικά, αντιλαμβάνεται τις δυνατότητες που δίνουν οι

παραπάνω συμφωνίες σε όλα τα ελληνικά ακαδημαϊκά ιδρύματα άσχετα

με το μέγεθός τους.

Πριν από την ίδρυση της Κοινοπραξίας κάθε μία από τις

βιβλιοθήκες – μέλη της διέθετε στους χρήστες της έναν περιορισμένο

αριθμό τίτλων σε έντυπη μορφή και στην καλύτερη περίπτωση και

στην αντίστοιχη ηλεκτρονική του έκδοση. Εξετάζοντας ένα τυχαίο

δείγμα Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών βλέπουμε ότι ο συνολικός αριθμός

των συνδρομών στους εκδοτικούς οίκους Elsevier, Springer Verlag,

Academic Press , MCB και Kluwer Academic Publishers, που

διατηρεί η κάθε μία στη συλλογή της, κυμαίνεται από τριακοσίους

ενενήντα οκτώ (398) έως

128

οκτώ (8) τίτλους (σχεδιάγραμμα 2).

Μετά τις συμφωνίες της Κοινοπραξίας κάθε μία από αυτές τις

βιβλιοθήκες παρέχει στους χρήστες της πρόσβαση σε 2.700 τίτλους των

παραπάνω εκδοτών (σχεδιάγραμμα 3)

129

Το αποτέλεσμα για τις βιβλιοθήκες ήταν η αύξηση των συλλογών

τους, το γεγονός δηλαδή ότι ενώ πριν διέθεταν στις συλλογές τους από

398 έως και μόνο 5 τίτλους από τα περιοδικά ορισμένων εκδοτών, τώρα

να έχουν τη δυνατότητα ηλεκτρονικού ξεφυλλίσματος 2.700 τίτλων, ή

αλλιώς πρόσβαση στο σύνολο των περιοδικών των εκδοτών αυτών.

Η δε επιρροή που ασκήθηκε ως προς την αύξηση των μεγεθών

της ερευνητικής και εκπαιδευτικής παραγωγής της Ακαδημαϊκής

Κοινότητας, παραμένει ένα ερώτημα. Η μέχρι τώρα όμως εμπειρία της

Κοινοπραξίας δείχνει ότι η δυνατότητα πρόσβασης σε ένα ευρύτερο

φάσμα πληροφορίας, η οποία συνοδεύεται με την παράλληλη διαρκή

βελτίωση των διαδικασιών αναζήτησης, είχε ως αποτέλεσμα την

ευρύτατη χρήση όλων των ηλεκτρονικών πηγών, που σήμερα

προσφέρονται στην ελληνική ακαδημαϊκή κοινότητα.

Η πρόσβαση στην πληροφόρηση δεν εξαρτάται πλέον από τη

γεωγραφική θέση του ιδρύματος (π.χ. ανέκαθεν οι ερευνητές στην

Αθήνα είχαν τη δυνατότητα πρόσβασης σε περισσότερες πηγές), αφού

μέσω του διαδικτύου οι αποστάσεις μηδενίζονται, αλλά ούτε και από τα

μεγέθη, οικονομικά και όχι μόνο, που αυτό διαθέτει. Ακόμα και οι

χρήστες εκείνοι που αρχικά αντιμετώπιζαν με επιφυλακτικότητα το

ενδεχόμενο χρήσης της ψηφιακής πληροφορίας και θεωρούσαν ότι, το

υλικό που είχαν επιλέξει και διέθεταν στις τοπικές συλλογές τους,

ήταν αυτό και μόνον που κάλυπτε τις ανάγκες τους, αναθεώρησαν την

άποψή τους. Σε αυτό συντέλεσε και η παράλληλη βελτίωση των

διαδικασιών πρόσβασης, τόσο από πλευράς των διαθετών, όσο και από

πλευράς της ίδιας της Κοινοπραξίας. Οι διαθέτες διαρκώς βελτιώνουν

τον τρόπο πρόσβασης απλουστεύοντας τις διαδικασίες αναζήτησης,

συνεργάζονται μεταξύ τους συνδέοντας τα αποτελέσματα αναζήτησης

130

με άλλες βάσεις δεδομένων, κλπ. Πρόσφατο παράδειγμα είναι η

δημιουργία της υπηρεσίας Crossruff, δηλαδή της συμφωνίας ενός

αριθμού σημαντικών εκδοτών να προσφέρουν ενεργείς συνδέσεις από

τη βιβλιογραφία του άρθρου ενός περιοδικού τους, με την αντίστοιχη

ιστοσελίδα περιοδικών συνεργαζόμενων εκδοτών.

Όμως, το έντονο ενδιαφέρον των χρηστών για τα περιοδικά αυτά

φαίνεται και από στατιστικά στοιχεία που, κατά καιρούς, έχει συλλέξει

η Κοινοπραξία. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία

χρήσης της υπηρεσίας Science Direct, που συγκεντρώθηκαν για το

χρονικό διάστημα Μάρτιος 1999 - Μάιος 2000, έγιναν συνολικά

2.164.681 αναζητήσεις. Όσον αφορά δε στα άρθρα, που κατέβηκαν από

τη βάση αυτή, τα 28.941 ήταν από περιοδικά μη-συνδρομές της χώρας

μας (non-subscribed). Εάν οι επιμέρους βιβλιοθήκες αποκτούσαν με

διαδανεισμό, π.χ. από τη Βρετανική Βιβλιοθήκη, τα άρθρα αυτά για

τους χρήστες τους θα έπρεπε να δαπανήσουν περισσότερα από

100.000.000 δρχ. και με χρονική καθυστέρηση ικανοποίησης των

αιτημάτων 10-15 ημέρες, κατά μέσο όρο. Επίσης, κατά το διάστημα

Μάρτιος 1999 – Μάιος 2000, 167 τίτλοι μη-συνδρομές

χρησιμοποιήθηκαν από 1-1306 φορές, οι 74 από τους οποίους

περισσότερες από 100 φορές έκαστος.

Παρόμοιες ενδείξεις παρουσιάζουν ως προς τη χρήση τους και οι

άλλες υπηρεσίες της Κοινοπραξίας, παρόλο που δεν έχουμε προς το

παρόν στη διάθεσή μας τόσο αναλυτικά στατιστικά στοιχεία.

131

Για τη χρήση των τίτλων που περιλαμβάνονται στη βάση IDEAL

της Academic Press διατίθενται στοιχεία από τον Νοέμβριο του 1999

μέχρι και τον Ιούνιο του 2000. ‘Όπως φαίνεται και στο σχήμα που

ακολουθεί (σχεδιάγραμμα 4), έγινε χρήση όλων των τίτλων που

διατίθενται στη βάση.

Παρόλο που δεν διαθέτουμε αναλυτικά στοιχεία για το γενικό

αριθμό κλήσεων στην IDEAL, η σύγκριση μεταξύ των τίτλων που

διαθέτουν ήδη οι βιβλιοθήκες και των τίτλων που τελικά

χρησιμοποίησαν δείχνει ότι δεδομένα ανακαλούνται από όλα τα

περιοδικά της βάσης, δηλαδή συνδρομές και μη της χώρας.

Ξεχωριστό ενδιαφέρον επίσης, παρουσιάζουν τα στοιχεία σχετικά

με την κίνηση των άρθρων. Ενδεικτικά θα αναφέρουμε την κίνηση των

άρθρων ανά μήνα, που παρατηρήθηκε στις υπηρεσίες των Elsevier,

Academic Press και Springer Verlag. Δεδομένου ότι η χρονική στιγμή

έναρξης της πρόσβασης δεν ήταν η ίδια και για τις τρεις βάσεις, ούτε τα

στοιχεία που έχουμε στη διάθεση μας επεκτείνονται μέχρι τον ίδιο

132

μήνα, μπορούμε να δούμε αθροιστικά και συγκριτικά τον αριθμό των

άρθρων μόνο για την περίοδο Νοέμβριος 1999 – Μάιος 2000

(σχεδιάγραμμα 5).

Συνολικά για τη συγκεκριμένη περίοδο μεταφέρθηκαν 280.162

άρθρα. Αν λάβουμε υπόψη μας ότι σε κάθε βάση περιλαμβάνεται

διαφορετικός αριθμός περιοδικών (από την Science Direct 1200, από

την Springer Link 526, από την IDEAL 220), παρατηρούμε ότι

υπάρχει μία σχετική αναλογία στη χρήση των τριών βάσεων, δηλαδή

χρησιμοποιούνται και οι τρεις εξίσου.

Μία πληρέστερη εικόνα θα μπορούσαμε να έχουμε συγκρίνοντας τη

χρήση που έχει γίνει από την Κοινοπραξία μας με ανάλογα στοιχεία

άλλων Κοινοπραξιών. Σύμφωνα με τον Sanville (1999), η OhioLink,

μία Κοινοπραξία, η οποία αριθμεί περισσότερα από 70 αμερικάνικα

133

ακαδημαϊκά ιδρύματα, αναφέρει ότι στην OhioLINK EJC (Electronic

Journal Center) κατά την χρονική περίοδο Απρίλιος 1998 - Μάρτιος

1999 έγιναν περίπου 10.000.000 κλήσεις αρχείων και οι χρήστες

μετέφεραν περισσότερα από 280.000 άρθρα συνολικά από τους

Elsevier και Academic Press. Η HEAL-Link, όπως αναφέραμε, σε

χρονική περίοδο 20 μηνών πραγματοποίησε περισσότερες από

2.500.000 κλήσεις μόνο στη βάση του Elsevier. Σε μία χρονική περίοδο

επτά μηνών μεταφέρθηκαν, συνολικά από τους Elsevier και Academic

Press, 242.173 άρθρα περιοδικών.

Στο εσωτερικό όμως, η επιτυχία του έργου της Κοινοπραξίας

αποδεικνύεται όχι μόνο από τη χρήση των υπηρεσιών αλλά και από το

γεγονός ότι, εκτός από τα βασικά μέλη της (32 ΑΕΙ και ΤΕΙ, Εθνική

Βιβλιοθήκη, Ακαδημία Αθηνών), 18 ερευνητικά κέντρα της χώρας, που

λειτουργούν υπό την αιγίδα της ΓΓΕΤ, το ΙΤΥ, το Παιδαγωγικό

Ινστιτούτο και το Πανεπιστήμιο Κύπρου εισήλθαν πρόσφατα, κατόπιν

αιτήσεώς τους, στη HEAL-Link με ιδία χρηματοδότηση, ενώ παρόμοιο

ενδιαφέρον έχει εκδηλωθεί και από άλλα ελληνικά ιδρύματα,

οργανισμούς, κλπ.

Στο δε εξωτερικό, η Ελληνική Κοινοπραξία, με παρουσιάσεις στον

διεθνή οργανισμό International Coalition of Libraries Consortia

(ICOLC), έχει προκαλέσει το ενδιαφέρον αντίστοιχων φορέων και

οργανισμών του εξωτερικού, για την ταχεία και επιτυχή δράση της, με

αποτέλεσμα να προσκληθεί να παρουσιάσει το έργο και την εμπειρία

της από τη Βαρκελώνη, στο 8ο Διεθνές Συνέδριο Ιατρικών

Βιβλιοθηκών (ICML), μέχρι την Άγκυρα, στο 1ο Σεμινάριο Ψηφιακών

Βιβλιοθηκών, και το Συνέδριο της IFLA στην Ιερουσαλήμ.

134

Το έργο της Κοινοπραξίας θα συνεχιστεί και στο Γ’ ΚΠΣ. Όσον

αφορά στη δράση για τα ηλεκτρονικές πηγές πληροφόρησης, στο

μέλλον κρίνεται σκόπιμη η επιλογή υλικού που διατίθεται από

γνωστές επιστημονικές εταιρίες (Societies), το οποίο παρουσιάζει

εξαιρετικό επιστημονικό ενδιαφέρον. Επίσης, ραγδαία ανάπτυξη και

εξέλιξη παρατηρείται και στο χώρο των ηλεκτρονικών βιβλίων, τον

οποίο θεωρούμε ότι πρέπει να διερευνήσουμε άμεσα. 39

135

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8Ο

ΑΞΙΟΛΌΓΗΣΗ ΤΗΣ ΔΙΑ ΒΙΟΥ

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

136

8.1 ΠΛΕΟΝΕΚΤΉΜΑΤΑ

Η τηλεκπαίδευση έφερε επανάσταση στο χώρο της εκπαίδευσης.

Μέχρι τώρα, η κλασσική μορφή εκπαίδευσης ήταν «δασκαλοκεντρική»

(σχήμα 8.1), επικεντρωνότανε δηλαδή στις ανάγκες του διδάσκοντα και

οι εκπαιδευόμενοι ήταν υποχρεωμένοι να προσαρμοστούν σε αυτές. Αν

σκεφτούμε όμως τους μαθητές σαν πελάτες θα δούμε ότι η σχέση θα

έπρεπε να είναι η ανάποδη, η εκπαίδευση πρέπει να είναι

«μαθητοκεντρική» (σχήμα 8.2). Η τηλεκπαίδευση φέρνει το μαθητή

στο κέντρο.

Μαθητής

Μαθητής

Μαθητής

Μαθητής

Μαθητής

Μαθητής

ΜαθητήςΜαθητής Μαθητής

Μαθητής

Μαθητής

Μαθητής

Καθηγητής

Σχήμα. 8.1 Δασκαλοκεντρική εκπαίδευση

Μέσω του διαδικτύου μπορεί να έχει πρόσβαση σε πλούσιο

πληροφοριακό υλικό (διεθνή πανεπιστήμια, βιβλιοθήκες κ.λ.π.). Ο

137

εκπαιδευόμενος μπορεί να προσαρμόσει τα μαθήματά του και να

δημιουργήσει ένα πρόγραμμα που να καλύπτει τις ανάγκες του. Έτσι

είναι εφικτή πλέον η δια βίου κατάρτιση αφού το μάθημα μπορεί να

διαμορφωθεί σύμφωνα με τις προτιμήσεις και το χρόνο του μαθητή.

Καθηγητής

Μαθητής

Διαδίκτυο

Νέες

Τεχνολογίες

Υλι κό

Μαθήματος

Ηλεκτρονικό

Ταχυδρομείο

Chat

Πανεπιστήμια

"Κοινότητες"

Βιβλιοθήκες

Περιοδικά

Σχήμα.8.2 Μαθητοκεντρική εκπαίδευση

Χάρη στην τηλεκπαίδευση δίνεται η δυνατότητα στο μαθητή να

παρακολουθεί το μάθημα από παντού και όποτε θέλει. Το

εκπαιδευτικό υλικό είναι πάντα και από παντού προσβάσιμο.

Με τη βοήθεια της σύγχρονης τηλεκπαίδευσης κερδίζεται

πολύτιμος χρόνος και μειώνεται το κόστος από άσκοπες μετακινήσεις.

Δίνεται η δυνατότητα σε περισσότερους να παρακολουθήσουν, εύκολα

και χωρίς κόστος, διαλέξεις ειδικών και να υπάρχουν συνεργασίες

μεταξύ πανεπιστημίων.

138

Ο εκπαιδευτής έχει τη δυνατότητα να εμπλουτίσει το μαθησιακό

υλικό, να χρησιμοποιήσει καινούριες τεχνολογίες (πολυμέσα κλπ) που

κάνουν το μάθημα πιο ενδιαφέρον και προσφέρουν περισσότερες

δυνατότητες. Σε έρευνες που έχουν γίνει, κυρίως σε σχολεία στην

Αμερική, έχει αποδειχθεί ότι οι μαθητές κατανοούν και αφομοιώνουν

πολύ πιο εύκολα το μαθησιακό υλικό όταν αυτό τους δίνεται με

παραστατικό τρόπο, κάτι το οποίο με τη χρήση των υπολογιστών και

των προσφερόμενων τεχνολογιών είναι πλέον εφικτό για όλα τα

μαθήματα.

Το υλικό που παράγεται μπορεί να επαναχρησιμοποιηθεί και έτσι

δίνεται η δυνατότητα στον εκπαιδευτή να ασχολείται μόνο με την

ενημέρωση και τον εμπλουτισμό του υλικού και όχι με την εκ νέου

δημιουργία του κάθε φορά που διδάσκεται το μάθημα.

Επίσης από τη στιγμή που το μαθησιακό υλικό είναι διαθέσιμο στο

διαδίκτυο δίνεται η δυνατότητα να δημιουργηθεί μία κοινή βάση για

πολλά θέματα και μία ενιαία πηγή πληροφόρησης. Το υλικό αυτό θα

είναι μία προσφορά στην κοινότητα του διαδικτύου.

Είναι πιο εύκολη η παρακολούθηση της προόδου των μαθητών από

τον καθηγητή και σωστότερη η αξιολόγησή τους. Επίσης είναι πιο

αντικειμενική η αξιολόγηση των καθηγητών και των μαθημάτων που

προσφέρονται όπως επίσης και η πιστοποίηση των γνώσεων και των

δεξιοτήτων από τη στιγμή που το υλικό είναι προσβάσιμο από όλους.

Ένα από τα σημαντικότερα πλεονεκτήματα της τηλεκπαίδευσης

είναι η ουσιαστικά «άπειρη» δυνατότητα επέκτασης. Δεν υπάρχει

περιορισμός στον αριθμό των συμμετεχόντων. Στην σύγχρονη

τηλεκπαίδευση βέβαια υπάρχει φυσικός περιορισμός από το εύρος

ζώνης του δικτύου που χρησιμοποιείται αλλά επειδή η σύγχρονη

139

τηλεκπαίδευση πραγματοποιείται συνήθως από ειδικά διαμορφωμένες

αίθουσες, τόσο για τον καθηγητή όσο και για το μαθητή και άρα

πρακτικά μπορεί μεγάλος αριθμός φοιτητών να παρακολουθήσει το

μάθημα.

Επίσης μέσα από την τηλεκπαίδευση δίνεται σε άτομα πιο

συνεσταλμένα η δυνατότητα να συμμετέχουν ενεργά. Κυρίως στην

ασύγχρονη τηλεκπαίδευση που η επικοινωνία είναι ως επί το πλείστον

ασύγχρονη δίνεται η δυνατότητα σε όλους τους μαθητές να πάρουν

μέρος και να συνεισφέρουν στις συζητήσεις που αφορούν το μάθημα.

8.2 ΜΕΙΟΝΕΚΤΉΜΑΤΑ

Με την τηλεκπαίδευση μειώνεται αισθητά η προσωπική

επικοινωνία και επαφή μεταξύ του μαθητή και του διδάσκοντα. Ακόμα

και στη σύγχρονη τηλεκπαίδευση η οθόνη είναι πολύ δύσκολο να

αντικαταστήσει την φυσική παρουσία του καθηγητή στην αίθουσα.

Στην ασύγχρονη τηλεκπαίδευση το πρόβλημα αυτό είναι μεγαλύτερο

καθώς η μόνη επικοινωνία γίνεται μέσω γραπτών μηνυμάτων και μέσω

του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Η έλλειψη εξοικείωσης των

συμμετεχόντων με την χρησιμοποιούμενη τεχνολογία δημιουργεί μία

αμηχανία και κάνει τις σχέσεις πιο «τυπικές».

Οι υποχρεώσεις του εκπαιδευτή αυξάνονται πολύ. Ο καθηγητής

υποχρεώνεται έκτος από το χρόνο του μαθήματος να αφιερώνει και

άλλο χρόνο για τη σωστότερη προετοιμασία του μαθήματος, για τη

140

δημιουργία και συντήρηση του ψηφιακού υλικού καθώς και για την

ασύγχρονη επικοινωνία με τους μαθητές (συμμετοχή σε βήματα

συζητήσεων, απαντήσεις σε ηλεκτρονικά μηνύματα κλπ).

Είναι επίσης απαραίτητη η εξοικείωση τόσο του καθηγητή όσο και

των μαθητών με τις νέες τεχνολογίες και επειδή αυτό δεν είναι πάντα

εφικτό δημιουργείται η ανάγκη για την ύπαρξη ενός

τεχνικού/διαχειριστή που να επιλύει διάφορα προβλήματα και να

φροντίζει για την ομαλή διεξαγωγή του μαθήματος.

Εκτός από την απαραίτητη ύπαρξή τεχνικού, το κόστος τόσο για

την προμήθεια του εξοπλισμού όσο και για την συντήρηση του είναι

αρκετά υψηλό.

Για την καλύτερη διεξαγωγή του μαθήματος χρειάζεται πρόσβαση

σε δίκτυο υψηλού εύρους ζώνης.

8.3 ΕΥΚΑΙΡΊΕΣ

Η τηλεκπαίδευση ανοίγει νέους δρόμους και δημιουργεί καινούριες

ευκαιρίες οι οποίες αν εκμεταλλευτούν σωστά μπορούν αν βοηθήσουν

τόσο τους μαθητές όσο και τους καθηγητές και τα ιδρύματα.

Οι εγκαταστάσεις και ο εξοπλισμός και γενικότερα οι υποδομές για

τηλεκπαίδευση που αναπτύσσονται αυτή τη στιγμή στην Τριτοβάθμια

εκπαίδευση μπορούν να χρησιμοποιηθούν τόσο για να εμπλουτίσουν

και να βοηθήσουν την υπάρχουσα εκπαιδευτική διαδικασία όσο και για

141

να ικανοποιήσουν ανάγκες Συνεχιζόμενης Εκπαίδευσης και να

αποτελέσουν μία πηγή εσόδων για τα ελληνικά πανεπιστήμια.

Είναι προφανείς οι ευκαιρίες που προσφέρονται στο Ανοικτό

Πανεπιστήμιο με τη χρήση της τηλεκπαίδευσης. Η δημιουργία

μαθημάτων σε ολοκληρωμένα συστήματα ασύγχρονης τηλεκπαίδευσης

προσφέρει ένα πλήρες περιβάλλον που προσφέρει εύκολη αξιολόγηση

και βαθμολόγηση και έναν άμεσο τρόπο επικοινωνίας.

Επίσης, η αποθήκευση του μαθησιακού υλικού σε ψηφιακή μορφή

και η πρόσβαση σε αυτά μέσω του δικτύου θα αναδείξουν τον πλούτο

γνώσης που υπάρχει συσσωρεμένος στα ιδρύματα. Θα αναβαθμιστεί η

εικόνα των ιδρυμάτων της χώρας μας και θα γίνει εμφανή και στον

υπόλοιπο κόσμο η καλή δουλειά που γίνεται στα πανεπιστήμια.

Δίνεται η δυνατότητα, μια και το υλικό των μαθημάτων θα είναι

προσβάσιμο από το δίκτυο, στο υπουργείο να κάνει σωστότερη, πιο

αντικειμενική και πιο ολοκληρωμένη αξιολόγηση της εκπαιδευτικής

διαδικασίας και του εκπαιδευτικού έργου. Από τη στιγμή που το υλικό

όλων των πανεπιστημίων θα είναι προσβάσιμο από όλους θα υπάρχει

δυνατότητα σύγκρισης και θα δημιουργηθεί ένας υγιής

«ανταγωνισμός» μεταξύ των ιδρυμάτων για προσφορά υψηλότερου

επιπέδου εκπαίδευσης στους φοιτητές τους.

Επίσης με τη βοήθεια της τηλεκπαίδευσης θα γίνει εφικτή η άμεση

στελέχωση καινούριων πανεπιστημίων ή καινούριων τμημάτων από

καθηγητές άλλων πανεπιστημίων καθώς και η άμεση αντικατάσταση

καθηγητών σε περιπτώσεις ανάγκης. Η μεγάλη επεκτασιμότητα των

μαθημάτων που γίνονται με τηλεκπαίδευση καθιστά αυτή τη

διαδικασία πολύ απλή για ιδρύματα με υποδομές τόσο σύγχρονης όσο

και ασύγχρονης τηλεκπαίδευσης.

142

Η σύγχρονη τηλεκπαίδευση δίνει επίσης τη δυνατότητα από όλους

να παρακολουθούν ομιλίες και μαθήματα τα οποία πραγματοποιούνται

από αυθεντίες και μέχρι τώρα περιορίζονται μόνο στα ιδρύματα τους.

Λύσεις μπορεί να προσφέρει η τηλεκπαίδευση και σε κατανεμημένα

πανεπιστήμια (π.χ. Πανεπιστήμιο Αιγαίου) που έχουν σχολές σε

διαφορετικά μέρη και οι συνεχείς μετακινήσεις είναι απαραίτητες.

Δίνονται επίσης δυνατότητες για διαπανεπιστημιακές συνεργασίες

τόσο μεταξύ ελληνικών πανεπιστημίων όσο και με άλλα πανεπιστήμια

της Ευρώπης και της Αμερικής. Ο φοιτητής έχει λοιπόν την ευκαιρία

να έρθει σε επαφή με άλλους καθηγητές, με άλλες εκπαιδευτικές

φιλοσοφίες και να αποκτήσει περισσότερες εμπειρίες.

8.4 ΚΊΝΔΥΝΟΙ

Όπως κάθε τεχνολογικό επίτευγμα του ανθρώπου έτσι και η

τηλεκπαίδευση εκτός από τις απεριόριστες δυνατότητες που προσφέρει

κρύβει και κινδύνους.

Η ευρεία χρήση των δυνατοτήτων που προσφέρονται μπορεί να

οδηγήσει σε άδειασμα των πανεπιστημιακών αιθουσών και την

αποξένωση των συμμετεχόντων στην εκπαιδευτική διαδικασία

(σπουδαστών και διδασκόντων).

Η εμπειρία δείχνει ότι όταν γίνεται αλόγιστη χρήση της

τηλεκπαίδευσης (όταν δηλαδή χρησιμοποιούνται τέτοιου είδους

τεχνολογίες χωρίς να υπάρχει ανάγκη και χωρίς να προσφέρουν

143

ουσιαστικά στην ποιότητα του μαθήματος) οδηγεί στην απώλεια του

ενδιαφέροντος και της προσοχής από τους εκπαιδευόμενους.

Νομικά προβλήματα που αφορούν τα πνευματικά δικαιώματα του

εκπαιδευτικού υλικού, το οποίο θα είναι ελεύθερα προσβάσιμο και άρα

«αντιγράψιμο». Αναφέρεται το παράδειγμα του MIT, το οποίο έχει ήδη

ανακοινώσει ότι θα δώσει ελεύθερη πρόσβαση στο εκπαιδευτικό του

υλικό, μέσα στην τρέχουσα δεκαετία, χωρίς βέβαια να παρέχει

πιστοποιητικά εκπαίδευσης με αυτό τον τρόπο. Αυτή η εξέλιξη,

ανεξάρτητα από τον χρόνο και τον τρόπο υλοποίησής της, δείχνει ότι η

κατεύθυνση είναι προς την απελευθέρωση της πρόσβασης στη γνώση,

και ότι οι περιορισμοί με βάση παραδοσιακές πρακτικές δεν θα

μπορέσουν τελικά να επιβιώσουν μακροχρόνια.

Ο υπερβολικός αριθμός από ειδικούς σε μερικά γνωστικά

αντικείμενα, μπορεί να χρειαστεί να μειωθεί, με αποτέλεσμα να

υπάρχουν διαγωνισμοί και διαξιφισμοί που θα βλάψουν την εικόνα της

εκπαιδευτικής κοινότητας.

Τα ελλείμματα που υπάρχουν στο θεσμικό πλαίσιο των ΑΕΙ/ΤΕΙ,

που αφορούν κυρίως την «επιχειρηματική» δραστηριότητα των

Ιδρυμάτων με σκοπό την ανεύρεση πόρων για τη συντήρησή τους,

μπορεί να αποτελέσει ανυπέρβλητο εμπόδιο στην διάδοση της

τηλεκπαίδευσης καθώς επίσης και το θεσμικό πλαίσιο που αφορά τη

γλώσσα στην οποία πρέπει να διδάσκονται τα μαθήματα μπορεί να

κάνει απαγορευτικές τις συνεργασίες με ξένα πανεπιστήμια και να

περιορίσει την χρήση της τηλεκπαίδευσης στον ελλαδικό χώρο.

Η χρήση νέων τεχνολογιών μπορεί να αποτρέψει τόσο τους

διδάσκοντες όσο και τους διδασκόμενους από τη χρήση της

τηλεκπαίδευσης. Οι καθηγητές, σε μία μεγάλη πλειοψηφία τους, δεν

144

έχουν μεγάλη εξοικείωση με τις νέες τεχνολογίες και η χρησιμοποίηση

τους από ένα περιβάλλον πολύπλοκο μπορεί να τους φοβίσει και να

τους αποτρέψει.

Η έλλειψη κινήτρων (όχι μόνο οικονομικών) για τους διδάσκοντες

στην φάση εκκίνησης της διαδικασίας ανάπτυξης της τηλεκπαίδευσης,

μπορεί να επιφέρει δυσκολίες, αφού οι διδάσκοντες είναι αυτοί που θα

πρέπει να επωμιστούν το μεγαλύτερο μέρος της υλοποίησης της

ανάπτυξης αυτής.

Επιπλέον υπάρχει ο κίνδυνος της εγκατάλειψης των υπαρχόντων

υποδομών λόγω έλλειψης οικονομικών πόρων. Οι υποδομές

τηλεκπαίδευσης που δημιουργούνται χρειάζονται συντήρηση και

τεχνική υποστήριξη για να είναι λειτουργικές και όχι απλά υποδομές

που υπάρχουν στα «χαρτιά». 40

145

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9Ο

ΔΙΑΣΦΑΛΙΣΗ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΣΤΑ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ

146

9.1 Η ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΣΤΗ ΣΥΝΕΧΙΖΟΜΕΝΗ

ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ & ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ

Η Εκπαίδευση Ενηλίκων, η Συνεχιζόμενη Εκπαίδευση και η Δια

βίου Μάθηση θεωρείται εδώ και δεκαετίες το αναγκαίο συμπλήρωμα ή

η συνέχεια της σχολικής εκπαίδευσης, ως απάντηση στους ταχείς

ρυθμούς ανάπτυξης της μεταβιομηχανικής κοινωνίας. Άλλωστε, οι

σύγχρονες αναλύσεις μιλούν πλέον για την «Κοινωνία της Γνώσης και

της Μάθησης» που αποτελεί το κύριο χαρακτηριστικό του 21ου αιώνα.

Εξάλλου δεν είναι τυχαίο ότι το ευρωπαϊκό πρόγραμμα δράσης

Leonardo da Vinci για την εφαρμογή μιας κοινοτικής πολιτικής σε

θέματα επαγγελματικής κατάρτισης επιδιώκει να πετύχει τη βελτίωση

της ποιότητας των συστημάτων συνεχιζόμενης εκπαίδευσης και

κατάρτισης και της δυνατότητάς τους για καινοτομίες, για πρόβλεψη

αλλαγών, για αναζήτηση, προετοιμασία και πειραματισμό σε νέες

κατευθύνσεις και μεθόδους. Ειδικότερα, τα πεδία στα οποία

δραστηριοποιούνται τα σχέδια που υλοποιούνται στο πλαίσιο του

προγράμματος Leonardo da Vinci είναι η βελτίωση της ποιότητας της

αρχικής κατάρτισης και της μετάβασης των νέων στην επαγγελματική

ζωή, η βελτίωση της ποιότητας των μηχανισμών συνεχιζόμενης

κατάρτισης, η πληροφόρηση και ο επαγγελματικός προσανατολισμός.44

147

Η Τάση προς την Ποιότητα

Η ποιότητα στην κατάρτιση ορίζεται ως «η ικανότητα ενός

εκπαιδευτικού προϊόντος να ικανοποιεί δεδομένες ή εννοούμενες

απαιτήσεις, οι οποίες φυσικά καθορίζονται κάθε φορά από τον

εκπαιδευόμενο». Η ποιότητα μπορεί να μετρηθεί με όρους απαιτήσεων

και όρους συμμόρφωσης σε απαιτήσεις. Συνεπώς, οι διαδικασίες με τις

οποίες οι απαιτήσεις διαμορφώνονται προδικάζουν την παροχή

ποιοτικών εκπαιδευτικών προϊόντων και υπηρεσιών. Δύο τρόποι

προδικάζουν τις διαδικασίες αυτές:

Ο παραδοσιακός τρόπος: όταν κάποιος σχεδιάζει και παράγει

ένα εκπαιδευτικό προϊόν ή μία υπηρεσία που γνωρίζει καλά και

μετά προσπαθεί να τα «πουλήσει» πείθοντας κάποιους για τη

χρησιμότητά τους.

Ο ποιοτικός τρόπος: όταν κάποιος προσπαθεί να διαγνώσει τις

εκπαιδευτικές απαιτήσεις των καταρτιζόμενων και μετά να

σχεδιάσει και να παράγει το εκπαιδευτικό προϊόν ή την

υπηρεσία «στην τιμή που θα το αγοράσουν».

Εμείς στην παρούσα παρουσίαση θα στηρίξουμε τον ποιοτικό τρόπο

δεδομένου ότι αναγνωρίζουμε την ανάγκη ύπαρξης ενός νέου

προσανατολισμού στο σχεδιασμό και την υλοποίηση της κατάρτισης,

προσαρμοσμένου στη φιλοσοφία και στις αρχές της Διοίκησης Ολικής

Ποιότητας.

Στην επαγγελματική κατάρτιση υπάρχει το αντίστοιχο ISO 9000,

το οποίο διασφαλίζει, μέσα από την υιοθέτηση και την τήρηση μιας

σειράς έντυπων προδιαγραφών, την ποιότητα, τη συνέχεια και τη

148

συνέπεια των διαδικασιών από την ανάλυση αναγκών μέχρι την

αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου. Απαραίτητη προϋπόθεση για τη

λειτουργία του συστήματος ποιότητας στην επαγγελματική κατάρτιση

είναι η ύπαρξη των προτύπων (standards) εργασιακής απόδοσης των

συμμετεχόντων σε ένα πρόγραμμα κατάρτισης. Τα πρότυπα αυτά

συνήθως καθιερώνονται από τους επαγγελματικούς φορείς και

αποτελούν το κριτήριο μέτρησης της εργασιακής απόδοσης κάποιας

επαγγελματικής ειδίκευσης.

Όπως ισχύει και στη βιομηχανία, η απόκτηση της ποιότητας ISO

στην επαγγελματική κατάρτιση διασφαλίζει τη συνεπή και συνεχή

χρήση υιοθετημένων διαδικασιών ανάλυσης προβλημάτων, σχεδιασμού

περιεχομένων κατάρτισης, ανάπτυξης εκπαιδευτικού υλικού,

υλοποίησης και αξιολόγησης. Εμφανώς υπάρχουν αναλογίες μεταξύ

συστημάτων ποιότητας στη βιομηχανία και στην επαγγελματική

κατάρτιση. Και στις δύο περιπτώσεις ο στόχος είναι να εφαρμοσθούν οι

ενδεδειγμένες διαδικασίες που διασφαλίζουν την ποιότητα των

παρεχόμενων προϊόντων ή υπηρεσιών. Και στις δύο περιπτώσεις

χρησιμοποιούνται πρότυπα (standards) για να ορισθεί η ποιότητα και

αναλαμβάνονται μετρήσεις ή αξιολογήσεις για να εντοπισθεί εάν και

κατά πόσο το αποτέλεσμα είναι ποιοτικό. Επίσης, και στις δύο

περιπτώσεις μπορούν να εφαρμοσθούν οι μεθοδολογίες της Διοίκησης

Ολικής Ποιότητας με σκοπό να αυξηθεί η ποιότητα και να βελτιωθεί

το αποτέλεσμα.

149

Ολική Ποιότητα και Κατάρτιση

Η ολική ποιότητα βασίζεται στην υπόθεση ότι οι προμηθευτές, οι

οποίοι στην περίπτωση της κατάρτισης είναι οι υπηρεσίες των

εκπαιδευτικών κέντρων, θα επιβιώσουν μόνο εάν είναι ικανοί να

βελτιώσουν τόσο την ποιότητα όσο και το κόστος των υπηρεσιών τους.

Η υπόθεση αυτή, ενώ δεν αποτελεί νεωτερισμό για τη βιομηχανία,

αποτελεί έναν εντελώς νέο τρόπο σκέψης που καθοδηγεί την

υλοποίηση της κατάρτισης κάτω από διαφορετικές προϋποθέσεις και

συνθήκες από αυτές που ισχύουν μέχρι σήμερα.

Ακούγεται συχνά ότι οι υπεύθυνοι της κατάρτισης χρειάζονται

περισσότερους πόρους και μέσα για να πετύχουν καλύτερα

αποτελέσματα. Η απάντηση της Ολικής Ποιότητας είναι: «πρέπει να

βελτιώσουμε την ποιότητα με τη χρησιμοποίηση λιγότερων μέσων,

διότι αν δεν το πράξουμε εμείς θα το κάνει ο ανταγωνιστής μας». Αυτό

είναι δυνατόν να γίνει, γιατί θεωρείται ότι πάντα υπάρχουν

αναξιοποίητοι πόροι (υλικοί και ανθρώπινοι) σε μια επιχείρηση. Αυτοί

οι πόροι αποτελούν το « κόστος της ποιότητας ».

Αλλά στην πραγματικότητα το «κόστος της ποιότητας» αποτελεί το

«κόστος της μη ποιότητας». Στην περίπτωση της κατάρτισης το κόστος

αυτό περιλαμβάνει:

έλλειψη συγκεκριμένων στόχων μάθησης από τους

εκπαιδευόμενους,

αίσθηση των εκπαιδευομένων ότι έχουν χάσει το χρόνο τους σε

αυτό το σεμινάριο,

150

αδυναμία κατανόησης του περιεχομένου της εκπαίδευσης λόγω

μη χρησιμοποίησης των κατάλληλων εκπαιδευτικών

βοηθημάτων,

αίσθηση των εκπαιδευομένων ότι το εκπαιδευτικό περιεχόμενο

υπολείπεται των προσδοκιών τους,

επαγγελματική ανεπάρκεια των εκπαιδευτών να

ενεργοποιήσουν τους εκπαιδευόμενους,

μεγάλο ποσοστό αποτυχίας σε τεστ,

αδυναμία μεταφοράς και εφαρμογής της μάθησης στο χώρο

εργασίας ή στην καθημερινή ζωή.

Ως Ολική Ποιότητα ορίζεται η προσέγγιση ή η νοοτροπία διοίκησης

που ικανοποιεί τις προσδοκίες των πελατών σε ένα επιχειρησιακό

περιβάλλον όπου κάθε εργαζόμενος, από τον πρόεδρο μίας εταιρίας έως

τον τελευταίο ανειδίκευτο εργάτη, είναι πελάτης όλων των

προηγούμενων δραστηριοτήτων που τροφοδοτούν τα μέσα για την

εργασία του και προμηθευτής όλων των επόμενων δραστηριοτήτων που

τροφοδοτούν τα μέσα της εργασίας των άλλων. Ο ορισμός αυτός της

Ολικής Ποιότητας μπορεί να ισχύει και για το συνολικό σύστημα της

ενδοεπιχειρησιακής κατάρτισης όταν, για παράδειγμα, το σύστημα της

προσφορά (εκπαιδευτικά κέντρα, εκπαιδευτές κτλ.) έχει αρμονική

σχέση προμηθευτή – πελάτη με τη ζήτηση κατάρτισης (τους

εκπαιδευόμενους) σε όλα τα στάδια υλοποίησης της κατάρτισης. Η

απλή αυτήν έννοια εφαρμοζόμενη στην κατάρτιση είναι η μόνη που

μπορεί να αντιστρέψει τη μέχρι τώρα πρακτική της, δηλαδή από

καθοδηγούμενη από την προσφορά (εκπαιδευτικά κέντρα, εκπαιδευτές

κτλ) να την καταστήσει καθοδηγούμενη από τη ζήτηση (εργαζόμενοι,

επιχειρήσεις).

151

9.2 ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΗΣ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ ΟΛΙΚΗΣ

ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ

Οι Διαφορετικοί Προσανατολισμοί της Κατάρτισης

Υπάρχουν τέσσερα διαφορετικά είδη προσανατολισμών κατάρτισης

το καθένα από τα οποία έχει ιδιαιτερότητες και απευθύνεται σε

διαφορετικούς τύπους καταρτιζόμενων:

Αρχικά έχουμε τον ακαδημαϊκό προσανατολισμό όπου ο

εκπαιδευτής με τη νοοτροπία του παντογνώστη καθηγητή δίνει

διαλέξεις, οι οποίες στηρίζονται στην παροχή πληροφοριών, χωρίς να

τον ενδιαφέρει πώς οι πληροφορίες αυτές ερμηνεύονται ή τι σημαίνουν

για τους εκπαιδευόμενους. Τα αποτελέσματα αυτού του

προσανατολισμού είναι αμφίβολα, αφού η απόσταση μεταξύ

εκπαιδευόμενου και εκπαιδευτή μεγαλώνει ολοένα πιο πολύ και ο

εκπαιδευτής αδυνατεί να κατανοήσει τον εργασιακό ρόλο του

εκπαιδευομένου.

Ο παραδοσιακός προσανατολισμός δεν έχει μεγάλες διαφορές από

τον ακαδημαϊκό. Εδώ ο εκπαιδευτής διδάσκει διάφορες τεχνικές

(χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή, προγραμματισμού, πωλήσεων,

διοίκησης κ.τ.λ.), αποκομμένες συνήθως από το κοινωνικοπολιτισμικό

κλίμα της εργασίας. Ο προσανατολισμός αυτός λειτουργεί όταν οι

εκπαιδευόμενοι έχουν μειωμένα κίνητρα μάθησης ή το περιεχόμενο

είναι τεχνικής κατεύθυνσης και περιλαμβάνει μόνο μία λύση που

γνωρίζει μόνο ο εκπαιδευτής.

152

Ο μαθησιακός προσανατολισμός πραγματοποιείται όταν ο

εκπαιδευτής λειτουργεί κυρίως ως σύμβουλος μάθησης που

ενεργοποιεί και προκαλεί τους εκπαιδευόμενους να συμμετάσχουν

στην εκπαιδευτική διαδικασία. Είναι απαραίτητο οι ίδιοι οι

εργαζόμενοι να δεχτούν την ευθύνη της μάθησής τους και να δίνουν

νέες προσεγγίσεις επίλυσης των τυχόντων προβλημάτων.

Αναπτυξιακό προσανατολισμό έχουμε όταν ο εκπαιδευτής

αντιμετωπίζει την εργασία όχι μόνο στην τεχνική της διάσταση, αλλά

ως ένα ολιστικό σύστημα αλληλεξαρτήσεων με το τεχνικό, οικονομικό,

κοινωνικού κλίμα της κουλτούρας των εκπαιδευομένων. Οι

εκπαιδευόμενοι αντιμετωπίζονται ως ολοκληρωμένες προσωπικότητες

που πρέπει να αναπτύξουν όχι μόνο τις τεχνικές τους δεξιότητες, αλλά

και τη συνολική προσωπικότητά τους.

Είναι γεγονός ότι οι δύο τελευταίοι προσανατολισμοί, ο μαθησιακός

και ο αναπτυξιακός, εκφράζουν την κατάρτιση ολικής ποιότητας.

Δίνεται με άλλα λόγια έμφαση στην ολική συμμετοχή των

εκπαιδευόμενων στην ανακάλυψη και χρησιμοποίησης της νέας

γνώσης. Εκείνο που πρέπει να σημειώσουμε είναι ότι δεν πρέπει να

μείνει ως εντύπωση ότι υπάρχουν σωστοί και λανθασμένοι

προσανατολισμοί. Οι εκπαιδευόμενοι άλλες στιγμές ζητούν

σταθερότητα και άλλες αλλαγή. Μπορεί όμως να γίνει και συνδυασμός

προσανατολισμών. Με άλλα λόγια, πρέπει να εκλάβουμε τους

προσανατολισμούς ως επιμέρους στοιχεία ενός ενιαίου

προβληματισμού κατάρτισης με επιμέρους εφαρμογές, ανάλογα με τις

ανάγκες των εκπαιδευομένων.

153

Προσδιορισμός της Ολικής Ποιότητας στη Μάθηση

«Ολική συμμετοχή στη μάθηση» σημαίνει ότι οι εκπαιδευόμενοι

συμμετέχουν ολιστικά στη μάθηση και στις τρεις διαστάσεις της

προσωπικότητάς τους: την επιθυμία, τη βούληση και τη νόηση.

Σχήμα 9.1 Ο προσδιορισμός της ολικής ποιότητας μάθησης

Αυτό σημαίνει ότι η εστίαση πολλών προγραμμάτων στην

εκμάθηση διαφόρων τεχνικών δεν έχει ως αποτέλεσμα την επίτευξη

ολοκληρωμένης μάθησης. Και τούτο γιατί η επιθυμία (επιθυμία) για

την εφαρμογή των τεχνικών αυτών δε συνοδεύεται από την

αναγνώριση και τον έλεγχο των προσωπικών συναισθημάτων (βούληση)

, τα οποία απορρέουν από τη λογική αιτιολόγηση της εφαρμογής των

τεχνικών αυτών (νόηση). Είναι, λοιπόν, άμεση ανάγκη να

συνειδητοποιηθούν από τους υπεύθυνους εκπαίδευσης οι προσωπικές

στάσεις και αντιλήψεις, η κουλτούρα των εκπαιδευομένων έτσι ώστε

να καταφέρουν να σχεδιάζουν προγράμματα που να καλύπτουν

ολοκληρωτικά τους εκπαιδευόμενους . Με άλλα λόγια, το εκπαιδευτικό

περιεχόμενο θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τη συνολική

154

προσωπικότητα των εκπαιδευομένων στις διαστάσεις της νόησης, της

αντίληψης και των αισθήσεων.

Μοντέλο Ποιοτικής Προσέγγισης της Κατάρτισης

(Προσαρμοσμένο στην ενδοεπιχειρησιακή κατάρτιση, όταν δηλαδή

πρόκειται να εκπαιδεύσουμε το προσωπικό μιας επιχείρησης σε κάποιο

θεματικό αντικείμενο)

Σχήμα 9.2 Το σύστημα της κατάρτισης ολικής ποιότητας

Η ποιοτική προσέγγιση της ενδοεπιχειρησιακής κατάρτισης

εκφράζεται μέσα από το μοντέλο με τα στάδια: Ανάλυση, Σχεδιασμός,

Ανάπτυξη, Υλοποίηση, Αξιολόγηση. Ο ακόλουθος πίνακας παρουσιάζει

μία συγκριτική παρουσίαση της λειτουργίας της παραδοσιακής

155

κατάρτισης, της ολικής ποιότητας και της ολικής ποιότητας της

κατάρτισης, σε όλα τα στάδια:

Στάδιο κατάρτισης Παραδοσιακή κατάρτιση Κατάρτιση ολικής ποιότητας

Ανάλυση Ανάλυση και αξιολόγηση εκπαιδευτικών

αναγκών από ειδικούς γνωστικών

αντικειμένων, χωρίς την ενεργό

συμμετοχή των εκπαιδευομένων

Η εργασία εξετάζεται μονοδιάστατα με

καθαρή τεχνοκρατική αντίληψη

Ανάλυση και αξιολόγηση προβλημάτων

από ειδικούς επί των διαδικασιών με την

ενεργό συμμετοχή των εκπαιδευόμενων

Σχεδιασμός Βασίζεται στην εμπειρία του σχεδιαστή από

παρόμοια προγράμματα.

Δε συνδέεται με την ανάλυση προβλημάτων

Οι εκπαιδευτικοί στόχοι, εάν

διατυπώνονται, εκφράζουν το πρόγραμμα ή

τον εκπαιδευτή

Οι στόχοι απορρέουν από την ανάλυση των

προβλημάτων και εκφράζουν τις μαθησιακές

επιδιώξεις των εκπαιδευόμενων

Οι στόχοι ταξινομούνται και εκφράζουν την

ολική συμπεριφοριστική διάσταση των

εκπαιδευόμενων

Ανάπτυξη Η ανάπτυξη του εκπαιδευτικού υλικού

στηρίζεται στην αυθεντία του εκπαιδευτή ή

του σχεδιαστή

Η επιλογή των εκπαιδευτικών μεθόδων και

μέσων εκφράζει τις ανάγκες του

εκπαιδευτή

Το εκπαιδευτικό υλικό εκφράζει τις

μαθησιακές ανάγκες των εκπαιδευόμενων

Τα εκπαιδευτικά μέσα και οι εκπαιδευτικές

μέθοδοι αντιστοιχούν στην ταξινομημένη

κατηγοριοποίηση της μάθησης

Υλοποίηση Ο εκπαιδευτής διδάσκει τη γνώση

Οι εκπαιδευόμενοι δε μπορούν από μόνοι

τους να μάθουν

Η γνώση είναι αντικειμενική

Αναγνωρίζεται η ικανότητα συνδημιουργίας

της γνώσης από τους εκπαιδευόμενους

Ο εκπαιδευόμενος μαθαίνει καλύτερα όταν

συμμετέχει

Αξιολόγηση Μετά τη λήξη του προγράμματος

Χαλαρή ή καμία σύνδεση με τις ανάγκες

εργασίας

Σταδιακή/ κλιμακωτή αξιολόγηση

Συνεχής αξιολόγηση

Τα πρότυπα απόδοσης ως αναφορά

Πίνακας 1: Συγκριτική παρουσίαση παραδοσιακής και κατάρτισης

ολικής ποιότητας

156

Μέθοδοι Διάγνωσης Εκπαιδευτικών Αναγκών

Ως εκπαιδευτική ανάγκη σε μια επιχείρηση ορίζεται το έλλειμμα ή

το κενό που υπάρχει μεταξύ της προγραμματισμένης και της

πραγματικής απόδοσης ενός εργαζομένου. Οι εκπαιδευτικές ανάγκες

αναφέρονται σε τρία επίπεδα ανάλυσης: στο επίπεδο της επιχείρησης,

στο επίπεδο της εργασίας και στο επίπεδο των εργαζομένων.

ΠΗΓΕΣ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΝΤΟΠΙΣΜΟΥ

Ανάγκες εκπαίδευσης σε

υπάρχουσες ειδικεύσεις

Διαρκείς έρευνες με ερωτηματολόγια,

συνεντεύξεις με ειδικούς

εμπειρογνώμονες και στελέχη,

παρακολούθηση του ανταγωνισμού

και του εξειδικευμένου τύπου και

καταγραφή των νέων εκπαιδευτικών

αναγκών που απορρέουν σε επίπεδο

επιχείρησης, εργασίας και

εργαζομένων

Ανάγκες εκπαίδευσης σε

μελλοντικές ειδικεύσεις

Ανάγκες εκπαίδευσης από

εσωτερικές αναδιοργανώσεις

επιχειρήσεων

Ανάγκες εκπαίδευσης από

δημιουργία νέων επιχειρηματικών

σχημάτων ή νέων έργων από

συγχωνεύσεις κλπ.

157

Πίνακας 2: Ανίχνευση εκπαιδευτικών αναγκών

Σχεδιασμός Κατάρτισης

Σχήμα 9.3 Διαγραμματική παρουσίαση του σχεδιασμού κατάρτισης

Ο σκοπός και οι στόχοι της κατάρτισης

158

Με βάση τις εκπαιδευτικές ανάγκες και το εκπαιδευτικό περιβάλλον

διατυπώνεται ο εκπαιδευτικός σκοπός που καλύπτει όλες τις

εκπαιδευτικές ανάγκες και στη συνέχεια διατυπώνονται όλοι οι ειδικοί

στόχοι σε κάθε κατηγορία μάθησης. Είναι σημαντική η σύνδεση των

εκπαιδευτικών αναγκών με τον εκπαιδευτικό σκοπό και τους ειδικούς

εκπαιδευτικούς στόχους ανά κατηγορία μάθησης, ώστε να υπάρχει

συνάφεια σε επίπεδο γνώσεων, δεξιοτήτων και στάσεων και να

εξασφαλίζεται το ενδιαφέρον και η συμμετοχή των εκπαιδευομένων. Η

προτεινόμενη σειρά παρουσίασης των εκπαιδευτικών στόχων, με σκοπό

το καλύτερο εκπαιδευτικό αποτέλεσμα, είναι η ακόλουθη: από το

γνωστό στο άγνωστο, από το συγκεκριμένο στο αφηρημένο, από την

παρατήρηση στην αιτιολόγηση, από το απλό στο σύνθετο, από το

μερικό στο συνολικό, από το πρότερο στο ύστερο.

Ανάπτυξη Προγραμμάτων Κατάρτισης

159

Σχήμα 9.4 Διαγραμματική παρουσίαση ανάπτυξης προγραμμάτων

κατάρτισης

160

9.3 ΟΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ

Οι πλέον εύχρηστες εκπαιδευτικές μέθοδοι είναι οι ακόλουθες:

διάλεξη, σεμινάριο, συμπόσιο, καταιγισμός ιδεών, παίξιμο ρόλου,

συζήτηση, τηλεκπαίδευση, επίδειξη, μελέτη πραγματικής περίπτωσης,

προσομοίωση, εκπαίδευση μέσω Η/Υ. Σημαντικό ρόλο παίζει η σύνδεση

των εκπαιδευτικών μεθόδων με το είδος της μάθησης (διαγραμματική

παρουσίαση).

Σχήμα 9.5 Σύνδεση εκπαιδευτικών μεθόδων με το είδος της μάθησης

Υλοποίηση της Εκπαίδευσης

161

Σχήμα 9.6 Διαγραμματική παρουσίαση της υλοποίησης της

εκπαίδευσης

Ο εκπαιδευτής, κατά την υλοποίηση της κατάρτισης, σύμφωνα με

τα δεδομένα της μαθητικοκεντρικής προσέγγισης δεν εκτελεί

μεταφορά γνώσεων, δεν κατευθύνει και δεν ελέγχει τον εκπαιδευόμενο

να μάθει, αλλά τον διευκολύνει να αναπτυχθεί. Προσπαθεί να

προκαλέσει, να ενεργοποιήσει και να ενισχύσει τη μάθηση και τις

προσδοκίες του από αυτή, να ανακτήσει στη μνήμη του προηγούμενες

εμπειρίες της καθημερινής του ζωής κατά τις οποίες έκανε χρήση του

αντικειμένου εκπαίδευσης, να παρουσιάσει το εκπαιδευτικό υλικό

παραστατικά, να παρέχει εκπαιδευτικές οδηγίες για ευκολότερη

κατανόηση των πληροφοριών, να παροτρύνει τον εκπαιδευόμενο για

εφαρμογή τους, να παρέχει επαναπληροφόρηση για ενίσχυση της

γνώσης και να δημιουργεί ευκαιρίες για αναπαραγωγή και μεταφορά

της γνώσης σε διάφορες καταστάσεις της εργασιακής και καθημερινής

ζωής.

162

Προσεγγίσεις Αξιολόγησης

Η αξιολόγηση ενός προγράμματος δια βίου μάθησης πρέπει να

πραγματοποιείται σε όλες τις φάσεις και για όλους τους έμψυχους και

άψυχους συντελεστές της υλοποίησης. Ακολουθείται το εξής σύστημα:

Ενδιάμεση αξιολόγηση και τελική του προγράμματος. Αξιολόγηση

εκπαιδευομένων από εκπαιδευτή, αξιολόγηση εκπαιδευτή από

εκπαιδευόμενους, αυτοαξιολόγηση εκπαιδευομένων, αξιολόγηση

εκπαιδευομένων και εκπαιδευτή προς την συνολική οργάνωση της

κατάρτισης.

Οι προσεγγίσεις αξιολόγησης είναι οι εξής:

1. αξιολόγηση βάσει στόχων, όπου εφαρμόζεται αξιολόγηση της

αντίδρασης, της μάθησης, της αλλαγής συμπεριφοράς των

εκπαιδευομένων καθώς και των αποτελεσμάτων στην εργασία,

2. συναινετική (ελεύθερη στόχων αξιολόγηση), όπου ο αξιολογητής

προχωράει στην αξιολόγηση βάσει συμφωνημένων κριτηρίων, με

τη συμμετοχή των ενδιαφερομένων μερών και συζητά τη

χρησιμότητα ή όχι των αποτελεσμάτων,

3. αξιολόγηση συνολικού αποτελέσματος, όπου εφαρμόζεται η

αξιολόγηση εισόδου και εξόδου πριν, κατά τη διάρκεια και μετά

το πέρας της κατάρτισης και στη συνέχεια συγκρίνονται τα

αποτελέσματα,

4. πειραματική αξιολόγηση, όπου επιλέγεται μια ομοιογενής

ομάδα εργαζομένων με τη ομάδα των εκπαιδευομένων και

χρησιμοποιείται ως ομάδα ελέγχου. Στη συνέχεια συγκρίνονται

τα αποτελέσματα μάθησης. 41

163

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΑΕΞΑΕ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΥ

ΤΡΟΠΟΥ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ

Παρόλο που η Ανοικτή εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση-ΑεξΑΕ κερδίζει

συνεχώς σε δημοσιότητα, δεν μπορεί να αποφύγει την κριτική. Πολλοί

εκπαιδευτές δεν υποστηρίζουν την online διδασκαλία γιατί δεν πιστεύουν

ότι μπορεί να επιλύσει δύσκολα εκπαιδευτικά και διδακτικά προβλήματα,

ενώ άλλοι θεωρούν αρκετά σημαντικά τα πολλά εμπόδια που ελαττώνουν

την αποδοτικότητα της online διδασκαλίας. Τέτοια εμπόδια είναι η συνεχώς

μεταβαλλόμενη φύση της τεχνολογίας, η πολυπλοκότητα των δικτυακών

συστημάτων, η έλλειψη σταθερότητας στα online εκπαιδευτικά

περιβάλλοντα και η περιορισμένη κατανόηση από εκπαιδευτές και

εκπαιδευόμενους του πόσο θέλουν να γνωρίζουν ώστε να συμμετέχουν με

επιτυχία. Η ΑεξΑΕ επίσης απειλεί να εμπορευματοποιήσει την εκπαίδευση,

να αποξενώσει εκπαιδευτές και εκπαιδευόμενους και να μειώσει το επίπεδο

ή ακόμα και να οδηγήσει σε υποτίμηση των πανεπιστημιακών πτυχίων.

Σήμερα, ένας μεγάλος αριθμός από πανεπιστήμια και εκπαιδευτικά ινστιτούτα

προσφέρουν online σειρές μαθημάτων και εκπαιδευτικά προγράμματα. Μια

καινούρια εκπαιδευτική μονάδα, το εικονικό πανεπιστήμιο της Καλιφορνίας ,

εκπροσωπεί 95 πιστοποιημένα πανεπιστήμια της Καλιφορνίας και έχει

περισσότερα από 1600 online μαθήματα καλύπτοντας πάνω από 100 πτυχία και

διπλώματα. Για όλους τους παραπάνω λόγους η ανάγκη για περαιτέρω έρευνα και

ανάλυση είναι επιτακτική.42

Στην ενότητα αυτή θα παρουσιαστούν οι εμπειρικές μελέτες που

διενεργήθηκαν από το τμήμα Human Resource Education του πανεπιστημίου του

Illinois. Στόχος τους ήταν η σύγκριση μιας πτυχιακής σειράς μαθημάτων που

πραγματοποιήθηκαν online με μια ισοδύναμη σειρά μαθημάτων που διδάχτηκαν

συμβατικά (πρόσωπο με πρόσωπο).

164

Η πρώτη μελέτη εστιάστηκε πάνω σε διάφορες παραμέτρους αποτελέσματος

(outcome measures). Οι συγκρίσεις περιλάμβαναν αξιολογήσεις των σπουδαστών

σχετικά με τους εκπαιδευτές και την ποιότητα των μαθημάτων, εκτιμήσεις της

αλληλεπίδρασης, της δομής και της υποστήριξης των μαθημάτων. Τέλος

αξιολογήθηκαν οι βαθμοί απόδοσης των σπουδαστών, καθώς και η προσωπική τους

εκτίμηση όσων αφορά την ικανότητά τους να ολοκληρώσουν επιτυχώς διάφορες

εργασίες. Η δεύτερη μελέτη σαν συνέχεια της πρώτης επικεντρώθηκε στη μελέτη

της σχέσης που μπορεί να έχουν οι προτιμήσεις των χρηστών σε εκπαιδευτικά στυλ

με την εκπαιδευτική επιτυχία τόσο στην ΑεξΑΕ όσο και στον παραδοσιακό τρόπος

διδασκαλίας. Οι συγκρίσεις σ’ αυτή την περίπτωση περιλάμβαναν τους

περιβαλλοντικούς παράγοντες που συντηρούν το ενδιαφέρον του σπουδαστή στην

αίθουσα, στρατηγικές ανάθεσης εργασιών και συνήθειες γνωστικών διαδικασιών

(γνωστικοί έλεγχοι).

Και για τις δύο μελέτες θα παρουσιαστούν τα αποτελέσματά τους από τα οποία θα

εξαχθούν χρήσιμα συμπεράσματα.

Η πρώτη μελέτη σχεδιάστηκε για να απαντήσει στις ακόλουθες ερευνητικές

ερωτήσεις:

Ποιες διαφορές υπάρχουν στην ικανοποίηση της εκπαιδευτικής εμπειρίας

που είχαν σπουδαστές που παρακολούθησαν μαθήματα σε online και συμβατικά

εκπαιδευτικά περιβάλλοντα;

Ποιες διαφορές υπάρχουν στην αντίληψη των σπουδαστών σχετικά με την

αλληλεπίδραση σπουδαστών/εκπαιδευτών, τη δομή των μαθημάτων και την

υποστήριξη των σπουδαστών ανάμεσα σε φοιτητές που παρακολούθησαν μαθήματα

σε online και συμβατικά εκπαιδευτικά περιβάλλοντα;

Ποιες διαφορές υπάρχουν στα εκπαιδευτικά αποτελέσματα (π.χ. αντίληψη

γνωστικού περιεχομένου, ποιότητα των μαθημάτων, τελική βαθμολογία)

σπουδαστών που παρακολούθησαν μαθήματα σε online και συμβατικά

εκπαιδευτικά περιβάλλοντα;

Η μελέτη είχε σαν θεωρητικό υπόβαθρο πολλές άλλες μελέτες που είχαν

παρουσιαστεί τα προηγούμενα χρόνια στο ίδιο αντικείμενο. Η μέθοδος που

ακολουθήθηκε ήταν η εξής: τα δεδομένα συλλέχτηκαν από δύο εκδόσεις μιας

165

προπτυχιακού επιπέδου σειράς μαθημάτων για επαγγελματίες σε Human Resource

Development. Η πρώτη έκδοση του προγράμματος διδάχτηκε στην

πανεπιστημιούπολη ενός μεγάλου δυτικού πανεπιστημίου με τον παραδοσιακό

τρόπο πρόσωπο με πρόσωπο, ενώ η άλλη έκδοση του ίδιου προγράμματος δόθηκε εξ

ολοκλήρου online, χωρίς άμεση επαφή των εκπαιδευτών με τους φοιτητές. Και τα

δύο προγράμματα διδάχτηκαν από τον ίδιο εκπαιδευτή, από το ίδιο τμήμα και

απαιτούσαν το ίδιο περιεχόμενο, δραστηριότητες και εργασίες. Ενενήντα φοιτητές

διδάχτηκαν το πρώτο πρόγραμμα παραδοσιακά και ενενήντα άλλοι διδάχτηκαν την

online έκδοση του προγράμματος. Οι περισσότεροι από αυτούς ήταν φοιτητές στον

τομέα Human Resource Development. Για τις ανάγκες του προγράμματος

χρησιμοποιήθηκαν τα απαραίτητα διδακτικά εργαλεία τα οποία διαφοροποιήθηκαν

κατάλληλα ώστε να βοηθήσουν την αντίληψη των φοιτητών στην εκτίμησή τους

σχετικά με την ποιότητα του προγράμματος, την αλληλεπίδραση, την δομή του και

την προσφερόμενη υποστήριξη. Τα δεδομένα συλλέχτηκαν προς το τέλος του

εξαμήνου. Οι φοιτητές του παραδοσιακού τρόπου διδασκαλίας παρέδωσαν έντυπες

εκδόσεις των εργασιών τους ενώ οι φοιτητές της online διδασκαλίας παρέδωσαν τις

εργασίες ηλεκτρονικά. Στη συνέχεια τα δεδομένα υπέστησαν στατιστική

επεξεργασία για περισσότερη ανάλυση. Τέλος οι εργασίες αξιολογήθηκαν από τρεις

διδάκτορες του πανεπιστημίου σχετικά με την ποιότητα παρουσίασής τους, την

οργάνωση, τον βαθμό λεπτομερούς ανάπτυξής τους και τον συνολική τους

ποιότητα. Οι αξιολογητές δεν γνώρισαν για πιο σκοπό θα χρησιμοποιούνταν οι

εργασίες.

Τα αποτελέσματα που προέκυψαν είναι πολύ ενδιαφέροντα. Τα αποτελέσματα

έδειξαν ότι παρόλο που η ικανοποίηση των σπουδαστών ως προς την εκπαιδευτική

τους εμπειρία τείνει να είναι πιο θετική για τους σπουδαστές του παραδοσιακού

τρόπου διδασκαλίας, τα εκπαιδευτικά αποτελέσματα δεν διέφεραν σημαντικά

ανάμεσα στις δύο ομάδες. Με αυτό τον τρόπο υποστηρίζεται η άποψη ότι η ΑεξΑΕ

μπορεί να είναι το ίδιο αποδοτική με τον συμβατικό τρόπο εκπαίδευσης.

Συνολικά, για τη ποιότητα προγράμματος και οι δύο ομάδες φοιτητών παρείχαν

θετικές εκτιμήσεις, αν και η «πρόσωπο με πρόσωπο» ομάδα παρουσίασε πιο θετικές

τάσεις από την online ομάδα σχετικά με την συνολική αποδοτικότητα των

εκπαιδευτών γεγονός που απαιτεί περισσότερη έρευνα στο σημείο αυτό.

Πιθανότατα ο εκπαιδευτής να ήταν πιο αποδοτικός με τον παραδοσιακό τρόπο.

Άλλη πιθανή εξήγηση είναι ότι οι αξιολογήσεις των σπουδαστών έτειναν να είναι

166

πιο καλές όπου υπήρχε προσωπική επαφή μεταξύ εκπαιδευτή και σπουδαστών,

σχέση που δεν αναπτύχθηκε ικανοποιητικά στο online πρόγραμμα.

Διάφορα χαρακτηριστικά σχετικά με την ποιότητα των εκπαιδευτικών

περιβαλλόντων εξετάστηκαν στην παραπάνω μελέτη όπως η αλληλεπίδραση μεταξύ

των σπουδαστών και του εκπαιδευτή, τη δομή του προγράμματος και την

υποστήριξη από τον εκπαιδευτή και το τμήμα. Η «πρόσωπο με πρόσωπο» ομάδα

είχε τη δυνατότητα να κάνει διάλογο με τον εκπαιδευτή σχετικά με το περιεχόμενο

του μαθήματος καθώς αυτό παρουσιαζόταν. Επίσης παρακολουθούσαν πολλαπλές

ασκήσεις και επιδείξεις από τον εκπαιδευτή. Για τους online σπουδαστές αυτός ο

τρόπος επικοινωνίας υπήρχε με την μορφή του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, IRC

συζητήσεις και τηλεφωνικές επικοινωνίες. Παρόλο που κάθε προσπάθεια έγινε

ώστε να προσφερθούν κατάλληλα και ισοδύναμα παραδείγματα και στο online

περιεχόμενο, υπάρχει η αίσθηση ότι για κάποιους σπουδαστές αυτό δεν είναι

αρκετά εφικτό.

Γενικά, η «πρόσωπο με πρόσωπο» ομάδα παρουσίασε πιο θετικές τάσεις από την

online ομάδα σε αυτά τα χαρακτηριστικά. Λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι οι

«πρόσωπο με πρόσωπο» φοιτητές συναντιόντουσαν στην τάξη ένα τρίωρο κάθε

εβδομάδα για ένα εξάμηνο περίπου, οι διαφορές στην αλληλεπίδραση μεταξύ τους

πρέπει να θεωρούνται απόλυτα λογικές. Οι «πρόσωπο με πρόσωπο» σπουδαστές

μπορούν να συνεργαστούν καλύτερα, να συζητήσουν μεταξύ τους και να

δημιουργήσουν κοινωνικές σχέσεις. Αντίθετα, η online ομάδα δεν είχε τις ίδιες

ευκαιρίες, αν και η τεχνολογία παρέχει ένα υποκατάστατο τύπο παρόμοιων

αλληλεπιδράσεων και άρα δεν μπορούν να αποκτήσουν την κοινωνική διάσταση

που υπάρχει στον πραγματικό κόσμο. Ένας λόγος είναι ίσως ότι οι προσδοκίες των

online σπουδαστών σχετικά με την εξέλιξή τους και την αλληλεπίδραση τους με

τους εκπαιδευτές βασίζονται κυρίως σε εμπειρίες που αποκτήθηκαν από την

«πρόσωπο με πρόσωπο» επαφή τους κατά τα σχολικά τους χρόνια. Έτσι ενώ το ποσό

της αλληλεπίδρασής τους μπορεί να είναι επαρκές για να υποστηρίξει την

εκπαίδευσή τους, δεν είναι όσο προσδοκούσαν. Επίσης, αυτή η επαφή

σπουδαστών/εκπαιδευτών αποδεικνύεται ότι είναι πολύ σημαντική για τους ίδιους

τους σπουδαστές.

Σημαντικές διαφοροποιήσεις μεταξύ των δύο ομάδων υπήρχαν στα θέματα

υποστήριξης από τους εκπαιδευτές και το τμήμα. Η «πρόσωπο με πρόσωπο» ομάδα

167

παρουσίασε πιο θετικές τάσεις από την online ομάδα. Και στις δύο περιπτώσεις οι

σπουδαστές ανέφεραν τα ίδια επίπεδα εκπαιδευτικής βοήθειας. Μια πιο αναλυτική

εξέταση απέδειξε ότι οι διαφοροποιήσεις προέρχονταν από τα διαφορετικά

χαρακτηριστικά της ανάδρασης του εκπαιδευτή. Αυτό είναι λογικό αφού στην

online διδασκαλία η ανάδραση του εκπαιδευτή δεν ήταν δυναμική αλλά

περιοριζόταν μόνο σε e-mails, fax, κατέβασμα αρχείων και περιοδικά

τηλεφωνήματα. Με άλλα λόγια οι «πρόσωπο με πρόσωπο» σπουδαστές έλαβαν

δυναμική ανάδραση και οι online στατική. Το αντίθετο συνέβη με την υποστήριξη

από το τμήμα όπου οι online σπουδαστές είχαν την αμέριστη υποστήριξη του

τμήματος (τεχνική υποστήριξη) και γι’ αυτό εμφάνισαν θετικότερες αξιολογήσεις

από τους σπουδαστές του παραδοσιακού τρόπου διδασκαλίας.

Η έλλειψη διαφορών στα εκπαιδευτικά αποτελέσματα των σπουδαστών και των δύο

προγραμμάτων δικαιολογεί την συνεχιζόμενη ανάπτυξη ΑεξΑΕ συστημάτων. Έτσι

οι αξιολογήσεις των τριών ανεξάρτητων διδακτόρων που διόρθωσαν τις εργασίες

των φοιτητών δεν έδειξαν διαφορές ως προς την ποιότητα των εργασιών.

Επιπροσθέτως οι βαθμολογίες των προγραμμάτων και για τις δύο περιπτώσεις ήταν

ισοδύναμα κατανεμημένες. Πράγματι όλοι οι φοιτητές έδειξαν ικανοποιητικό

επίπεδο άνεσης στην εκπλήρωση των εργασιών τους. Ελάχιστες διαφορές που

παρουσιάστηκαν οφείλονται στο γεγονός ότι οι «πρόσωπο με πρόσωπο» σπουδαστές

είχαν λιγότερο χρόνο για να εκπληρώσουν τις εργασίες τους αφού τις έκαναν μέσα

στην αίθουσα σε αντίθεση με τους online σπουδαστές που μπορούσαν να

ασχοληθούν περισσότερο χρόνο.

Μια δεύτερη μελέτη σχεδιάστηκε για να απαντήσει στις ακόλουθες ερευνητικές

ερωτήσεις:

Υπάρχουν σημαντικές διαφορές στις προτιμήσεις σε εκπαιδευτικά στυλ

ανάμεσα στους σπουδαστές που παρακολούθησαν μαθήματα σε online και

συμβατικά εκπαιδευτικά περιβάλλοντα;

Ποιες έννοιες εκπαιδευτικών στυλ επηρεάζουν σημαντικά τα εκπαιδευτικά

αποτελέσματα σπουδαστών που παρακολούθησαν μαθήματα σε online και

συμβατικά εκπαιδευτικά περιβάλλοντα;

168

Πως οι προτιμήσεις σε εκπαιδευτικά στυλ σχετίζονται με τα εκπαιδευτικά

αποτελέσματα σπουδαστών που παρακολούθησαν μαθήματα σε online και

συμβατικά εκπαιδευτικά περιβάλλοντα;

Η μελέτη είχε σαν θεωρητικό υπόβαθρο το Model of Learning style components

and Effects. Η μέθοδος που ακολουθήθηκε ήταν η ίδια με αυτή που

χρησιμοποιήθηκε στην πρώτη μελέτη. Οι συγκρίσεις σ’ αυτή την περίπτωση

περιλάμβαναν τους περιβαλλοντικούς παράγοντες που συντηρούν το ενδιαφέρον

του σπουδαστή στην αίθουσα, στρατηγικές ανάθεσης εργασιών και συνήθειες

γνωστικών διαδικασιών (γνωστικοί έλεγχοι).

Με βάση τα αποτελέσματα της ανάλυσης προκύπτουν τα ακόλουθα συμπεράσματα:

αρχικά, ακόμα και αν υπάρχουν διαφοροποιήσεις στα εκπαιδευτικά στυλ μεταξύ

των «πρόσωπο με πρόσωπο» και των online σπουδαστών, αυτές οι διαφορές δεν ήταν

πολύ ορατές όταν η μορφή των παραδοτέων ήταν ελεγχόμενη. Εξετάζοντας τα

αποτελέσματα από την επεξεργασία των συσχετίσεων για όλους τους σπουδαστές, το

κίνητρο συμπεριφοράς ήταν η μόνη παράμετρος που βρέθηκε να επηρεάζει την

απόδοση του προγράμματος. Δεύτερον, τα αποτελέσματα από την ανάλυση των

συσχετίσεων για τους «πρόσωπο με πρόσωπο» σπουδαστές επίσης βοηθά να

επιβεβαιωθεί ότι αυτό που ξέρουμε συνεισφέρει σε θετικά εκπαιδευτικά

αποτελέσματα για τους σπουδαστές. Καθώς η συμμετοχή των σπουδαστών

αυξανόταν και η απουσία μειωνόταν, η απόδοση φαινόταν να βελτιώνεται. Θετικές

συμπεριφορές και αυξημένη χρήση τεχνικών διαχείρισης χρόνου επηρεάζουν

επίσης την απόδοση του προγράμματος. Έκπληξη προκαλεί η αρνητική συσχέτιση

που εμφανίστηκε μεταξύ της abstract conceptualization (μάθηση από μνήμη) και

του βαθμού του προγράμματος.

Τέλος, το πιο συγκλονιστικό εύρημα της μελέτης είναι το γεγονός ότι δεν βρέθηκαν

συσχετίσεις μεταξύ των εκπαιδευτικών στυλ και της συνολικής απόδοσης του

προγράμματος στους online σπουδαστές. Συνεπώς, αυτό σημαίνει ότι οι

εκπαιδευόμενοι μπορούν να είναι ισοδύναμα αποδοτικοί σε ένα online περιβάλλον

ανεξάρτητα από το εκπαιδευτικό στυλ που θα ακολουθηθεί.

Τα αποτελέσματα των παραπάνω δύο μελετών δείχνουν ότι η ΑεξΑΕ μπορεί να

είναι τόσο αποδοτική όσο και η «πρόσωπο με πρόσωπο» διδασκαλία παρά το γεγονός

ότι οι εκπαιδευόμενοι δεν αισθάνονται την ίδια ικανοποίηση από την online

169

εκπαιδευτική τους εμπειρία σε σχέση με τους «πρόσωπο με πρόσωπο»

εκπαιδευόμενους και ανεξάρτητα από τις προτιμήσεις τους σε εκπαιδευτικά στυλ.

Αρχικά οι παραπάνω αναλύσεις προτείνουν ότι η ανάπτυξη και η χρήση

προγραμμάτων ΑεξΑΕ πρέπει να συνεχιστεί. Φυσικά απαιτείται περισσότερη

έρευνα ώστε να βελτιωθεί η συνολική επικοινωνία ανάμεσα σε εκπαιδευτές και

εκπαιδευόμενους, να κατανοηθεί γιατί οι online εκπαιδευόμενοι εμφανίζουν

μικρότερα επίπεδα άνεσης και να ακολουθηθούν ειδικευμένες στρατηγικές για την

αύξηση της εμπιστοσύνης των εκπαιδευόμενων σε ΑεξΑΕ προγράμματα. Πρέπει

ακόμα να αναφερθεί τι γεγονός ότι η ποιότητα και η πληρότητα της σχεδίασης και

παράδοσης παίζουν καταλυτικό ρόλο στην δημιουργία θετικών online

εκπαιδευτικών εμπειριών. Οι ειδικοί που θα ασχοληθούν με την ανάπτυξη τέτοιων

προγραμμάτων πρέπει να έχουν κατανοήσει τους περιορισμούς που θα

συναντηθούν και να λάβουν σοβαρά υπόψη τις προσωπικές τους προτιμήσεις σε

εκπαιδευτικά στυλ. Απαιτείται μεγάλη προσπάθεια από τους προγραμματιστές

μέχρι η τεχνολογία των ΑεξΑΕ συστημάτων να μπορέσει να εξομοιώσει καλύτερα

την αλληλεπίδραση σε πραγματικό χρόνο ώστε να διατηρεί το ενδιαφέρον των

εκπαιδευόμενων ενεργό.

Όπως έχει γίνει φανερό από τις προηγούμενες παραγράφους τα διαθέσιμα

εμπορικά προϊόντα τείνουν να συγκλίνουν ως προς τις διαθέσιμες λειτουργικές

τους κατευθύνσεις. Νέες υπηρεσίες από ερευνητικά ιδρύματα, παρόλο που

αποτελούν αξιόλογες προσπάθειες, κινούνται προς πιο επικεντρωμένες προς τους

εκπαιδευόμενους ανάγκες. Ακόμη και αυτές όμως δείχνουν, ότι σε ένα μεγάλο

βαθμό, όλοι έχουν συνειδητοποιήσει τις ανάγκες των εκπαιδευτών/δασκάλων και

εκπαιδευόμενων/μαθητών.

Ο αγώνας εκπαίδευση από απόσταση εναντίον εκπαίδευσης «πρόσωπο με πρόσωπο»

δείχνει πως δεν έχει νικητή. Και μάλλον δεν πρέπει να έχει νικητή. Η αξία της

εκπαίδευσης από απόσταση είναι πλέον τεκμηριωμένη από όλες τις περιπτώσεις

όπου έχει εφαρμοστεί με επιτυχία. Υπάρχουν περιπτώσεις όπου η εκπαίδευση από

απόσταση είναι η μόνη επιλογή. Όπως φαίνεται από τις μελέτες που μπορεί κανείς

να ανατρέξει στη διεθνή βιβλιογραφία, οι εκπαιδευόμενοι γοητεύονται και είναι

δεκτικοί σε εκπαίδευση με το νέο μέσο (Διαδίκτυο). Οι παραδοσιακές τεχνικές

εκπαίδευσης δεν μπορούν να εφαρμοστούν αυτούσιες στην εκπαίδευση από

απόσταση. Χρειάζεται σταδιακή προσαρμογή, ώστε οι εκπαιδευόμενοι να μπορέσουν

να ξεπεράσουν το μοτίβο της εκπαίδευσης με το οποίο έχουν μεγαλώσει και έχουν

170

ακολουθήσει στη βασική τους εκπαίδευση. Για αυτό η εκπαίδευση από απόσταση θα

πρέπει να λειτουργεί συνδυασμένη με εκπαίδευση «πρόσωπο με πρόσωπο». Με αυτό

τον τρόπο θα μειωθούν τα μειονεκτήματα της εκπαίδευσης από απόσταση και θα

ενισχυθεί σταδιακά ο βαθμός διείσδυσής της στο εκπαιδευτικό σύστημα. Αυτή η

διαδικασία έχει έναν βασικό παράγοντα. Συνεχή αξιολόγηση της προσφερόμενης

εκπαίδευσης και εμπλοκή των εκπαιδευτών και εκπαιδευομένων σε όλα τα στάδια

της. Για αυτή την αξιολόγηση χρειάζεται ακόμη πολύ εργασία και τεκμηριωμένη

επιστημονική μεθοδολογία. Αυτός αποτελεί και ο επόμενος στόχος της ερευνητικής

μας προσπάθειας.43

171

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Οι βασικές αρχές της Ανοικτής και εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, Desmond

Keegan,σελ.28

2. Διδασκαλία από απόσταση με χρήση υπερμέσων. Σχεδιασμός παιδαγωγικών

μοντέλων και διαδικασιών, Φράνκα Παντάνο Ρόκου, σελ. 24

3. Οι βασικές αρχές της Ανοικτής και εξ αποστάσεως εκπαίδευσης,

DesmondKeegan,σελ .24–28

4. Ανακτήθηκε στις 20-4-2005 από τη σελίδα:

www.goonline.gr/training/Enot5/kef4/math1.htm

5. Ανακτήθηκε στις 20-3-2005 από τη σελίδα: www.disabled.gr/gr-

arts/26Elearn.htm

6. Ανακτήθηκε στις 20-4-2005 από τη σελίδα:

www.interface.gr/www/Elearning=info.asp

7. Ανακτήθηκε στις 20 Νοεμβρίου 2004 από τη σελίδα:

www.interface.gr/Elearning-info.asp

8. Ανακτήθηκε στις 21-2-2005 από τη σελίδα:

www.interface.gr/Elearning=info.asp

9. Ανακτήθηκε στις 27-4-2005 από τη σελίδα:http://helenic-education-

uk.europe.sch.gr/daskaloi/yliko/article/telepiki.html

10. Εκπαίδευση εξ αποστάσεως. Θεωρία και Πράξη, Borje Holmberg, σελ. 16

11. Ανακτήθηκε στις 20-3-2005 από τη σελίδα:

www.go-online.gr/training/Enot5/kef4/math1.htm

12. Ίδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών, Κλαδική Μελέτη της

Πηνελόπη Ζιούτου , σελ.9-13

13. Ίδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών, Κλαδική Μελέτη της

Πηνελόπη Ζιούτου σελ. 14-16

14. Ανακτήθηκε στις 31-3-2005 από τη σελίδα:

www.teleteaching.gr/e-learning=v8.doc

15. Ανακτήθηκε στις 2 από τη σελίδα: www.teleteaching.gr/e-learning.doc

172

16. Ανακτήθηκε στις 12-10-2005 από τη σελίδα: www.teleteaching.gr/e-

learning.doc

17. Ανακτήθηκε στις 15-11-2005 από τη σελίδα: www.teleteaching.gr/e-

learning.doc

18. Ανακτήθηκε στις 25-11-2005 από τη σελίδα: www.disabled.gr/gr-

arts/26Elearn.htm

19. Ανακτήθηκε στις 11-10-2005 από τη σελίδα:

www.eap.gr/news/EXAGGELIA_SYNEDRIOU/synedrio/html/sect5 /116.htm

20. Ανακτήθηκε στις 30-10-2005 από τη σελίδα: www.teleteaching.gr/e-

learning=v8.doc

21. Ανακτήθηκε στις 25-10-2005 από τη σελίδα: www.teleteaching.gr/e-

learning.doc

22. Ανακτήθηκε στις 08-10-2005 από τη σελίδα:

www.interface.gr/www/Elearning-info.asp

23. Ίδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών, Κλαδική Μελέτη της

Πηνελόπη Ζιούτου σελ .57-62 και 74-77

24. Ανακτήθηκε στις 02-9-2005 από τη σελίδα: www.teleteaching.gr/e-

learning=v8.doc

25. Εκπαίδευση εξ αποστάσεως. Θεωρία και Πράξη, Borje Holmberg, σελ. 21-24

26. Ίδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών, Κλαδική Μελέτη της

Πηνελόπη Ζιούτου σελ. 85

27. Εκπαίδευση εξ αποστάσεως. Θεωρία και Πράξη, Borje Holmberg, σελ. 32-34

28. Ίδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών, Κλαδική Μελέτη της

Πηνελόπη Ζιούτου σελ. 87-91

29. Ανακτήθηκε στις 19-5-2005από τη σελίδα:http://helenic-education-

uk.europe.sch.gr/daskaloi/yliko/article/telepiki.html

30. Ανακτήθηκε στις 18-4-2005 από τη σελίδα:

www.tess.dk/socradl/cource98/odlreek/odl.aboutcourcerg=r2.htm

31. Ανακτήθηκε στις 26-3-2005 από τη σελίδα: http://helenic-education-

uk.europe.sch.gr/daskaloi/yliko/article/telepiki.html

32. Ανακτήθηκε στις 27-4-2005 από τη σελίδα: http://helenic-education-

uk.europe.sch.gr/daskaloi/yliko/article/telepiki.html

173

33. Ίδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών, Κλαδική Μελέτη της

Πηνελόπη Ζιούτου σελ. 14-16

34. Ανακτήθηκε στις 12-5-2005 από τη σελιδα:

http://www.eap.gr/news/EXAGELIA_SYNEDRIOU/synedrio/html

35. Ανακτήθηκε στις 12-5-2005 από τη σελιδα:

http://cosy.ted.unipi.gr/NTdiabiou2005/

36. Ανακτήθηκε στις 12-5-2005 από τη σελιδα:

www.eap.gr/news/EXAGELIA_SYNEDRIOU/synedrio/html

37. Ανακτήθηκε στις 12-5-2005 από τη σελιδα:

www.eap.gr/news/EXAGELIA_SYNEDRIOU/synedrio/htm/sect/147.htm

38. Ανακτήθηκε στις 12-5-2005 από τη σελιδα:

www.eap.gr/news/EXAGELIA_SYNEDRIOU/synedrio/htm/sect/147.htm

39. Ανακτήθηκε στις 12-5-2005 από τη σελιδα:

www.eap.gr/news/EXAGELIA_SYNEDRIOU/synedrio/htm/sect6/151.htm

40. Ανακτηθηκε στις 12-5-2005 από τη σελίδα : www.teleteaching.gr/e-

learning.doc

41. Ανακτηθηκε στις 12-5-2005 από τη σελίδα:

http://cosy.ted.unipi.gr/NTdiabiou2005/

42. Ανακτηθηκε στις 12-5-2005 από τη σελίδα:

http://www.eap.gr/news/EXAGELIA_SYNEDRIOU/synedrio/html/sect3/126.

htm

43. Ανακτηθηκε στις 12-5-2005 από τη σελίδα:

http://www.eap.gr/news/EXAGELIA_SYNEDRIOU/synedrio/html/sect5/125.

htm

44. Ανακτηθηκε στις 12-5-2005 από τη σελίδα:

http://cosy.ted.unipi.gr/NTdiabiou2005/