ΕΠΑΘΛΟ 90

ΜΑΡΤΙΟΣ-ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2013

#90 τιμή: 4,00 € www.epathlo.gr

Γάμος στηνΜονεμβασιάσαν μεσαιωνικό παραμύθι

Σούλιτων θρύλων,της δόξας,των ποταμών

Τένεδοςνοσταλγικόπροσκύνημα

Το ά

γνω

στο

φαρ

άγγι

της

Βιλ

ιβίν

ας

| Θ

ησαυ

ροί τ

ης Π

ύλου

|

Ιππι

κή α

ντοχ

ή: Έ

να ιδ

ανικ

ό άθ

λημα

για

την

ελλ

ηνικ

ή ύπ

αιθρ

ο

6 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Εξώφυλλο: ΜονεμβασιάΦωτογραφία: Γιάννης Αλεφάντου

ΕΔΡΑΜιδέας 5, 21055Αγία Τριάδα ΑργολίδαςΤηλ. 27520 45095, 99700Fax. 27520 45096e-mail: [email protected],[email protected]

ΙΔΙΟΚΤΗΤΡΙΑ - ΕΚΔΟΤΡΙΑΓεωργία Ντόκου

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣΚωνσταντίνος Ντόκος

ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΡΙΑΕλένη A. Παπαδοπούλου

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟPOSITIVE designlabΣουλτανίδης Γιάννης, Στεφανία Βολικάκη

ΡΕΠΟΡΤΑΖΘάλεια Νουάρου

ΦΙΛΙΚΕΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΕΣΣώτος ΧρυσαφόπουλοςΑθανασία ΧατζηκυριάκουΜαρία ΑρχοντοπούλουΓιάννης ΦαρσαράκηςPatricia van der Wal

ΕΚΤΥΠΩΣΗPAPERGRAPHBI.ΠΑ Λουτρακίου

ΥΠΕΥΘΥΝΕΣ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝΚατερίνα ΜάραΦρόσω Αγγελοπούλου

ΣΥΝΔΡΟΜΕΣΕτήσια Ιδιωτών: € 20,00Ετήσια Επιχειρήσεων -Νομικών Προσώπων - Εξωτερικού: € 50,00Ο.Τ.Α.: € 65,00

Εθνική Τράπεζα314 / 36897354

Τράπεζα Πειραιώς5500018321433

ΔΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ // Κωδ. ΕΛΤΑ: 5167

Απαγορεύεται οποιαδήποτε αναδημοσίευση ή αναπαραγωγή ύλης

του περιοδικού χωρίς προηγούμενη έγγραφη άδεια του εκδότη.

θέματα

μόνιμες στήλες

14

56

42

14

9

42

62

74

32

11

81 82

56

68

Γάμος στην Μονεμβασιάσαν μεσαιωνικό παραμύθι

Το Έπαθλο του ΜήναΝύφη ή Νύμφη

Σούλιτων θρύλων, της δόξας, των ποταμών

Θησαύροι της Πύλου

Ελλήνων εδέσματαΛαμπρή κατά της θλίψης

Κυρκαλαίϊκο Λαγκάδιτο άγνωστο φαράγγι της Βιλιβίνας

ή του Πάθους ή του Βάθους Άγονη Πολιτεία: στείροι και δόλιοι αντιγραφείς

SotosblogΦτυστοί! Αλλά με γεύση φράουλα

Μια στάση εδώ

Τένεδοςνοσταλγικό προσκύνημα

Ιππική αντοχήένα ιδανικό άθλημα για την ελληνική ύπαιθρο

99 ΤΟ ΕΠΑΘΛΟ ΤΟΥ ΜΗΝΑ Ελένη Α. Παπαδοπούλου

Θνητός άνδρας είν’ επικίνδυνο να σμίξει με νεράϊδα. Κινδυνεύει να πάθει κακό, να χάσει τα λογικά του.

Αν όμως καταφέρει να της κλέψει το μαντήλι, η νεράϊδα γίνεται θνητή και ο άνδρας σμίγει άφοβα μαζί της. Αυτή η παράδοση έρχεται από τα βάθη της ελληνικής μυθολογίας και κρύβει έντεχνα ένα μεγάλο μυστικό. Όπως θα διαβάσετε και στο ειδικό αφιέρωμά μας «Γάμος στη Μονεμβασιά», το μυστικό αυτό είναι το εξής: οι μεν πρώτοι άνδρες ήταν θνητοί, οι δε πρώτες γυναίκες ήταν θεότητες. Λίγο κατώτερες απ’ τους Ολύμπιους θεούς, αλλά θεότητες. Και δεν είναι άλλες από τις Νύμφες της ελληνικής μυθολογίας. Αργότερα τις είπανε Νύφες. Αντί για το μαντήλι, τους έκλεψαν το «μ», για να παραμένουν θνητές και ακίνδυνες...

Κάποτε, όμως, υπό ειδικές περιστάσεις, η θεϊκή φύση της γυναίκας ξυπνάει. Και τότε αλλοίμονο στους θνητούς, νυμφίους και μη, που είδαν τη θεά και δεν την φοβήθηκαν...

Υποκλινόμαστε με δέος στις Νύμφες του Ζαλόγγου που νίκησαν τον θάνατο...Στον κυκλικό χορό τους που τρόμαξε τον Αχέροντα.

Στην αλησμόνητη Νύμφη του Αιγαίου, την Τένεδο, καταθέτουμε το δά-κρυ για τα πάθη της και νοερά προσκυνάμε τα ερημοκκλήσια της...

Στις ψυχές των Νυμφών που κατοικούν στα απρόσιτα φαράγγια μας ευχόμαστε θνητός να μη βρεθεί να τους κλέψει το μαντήλι...

Στα κορίτσια που θα ντυθούν νυφούλες ευχόμαστε να θυμηθούν τη θεϊκή καταγωγή τους και το «μ» που τους έκλεψαν. Να πλάσουν γενναία Ελληνόπουλα, να φορέσουν το βασιλικό τους στέμμα και να αλλάξουν τον κόσμο.

Καλή Ανάσταση

Νύφη ή Νύμφη©

Min

dart

Pho

togr

aphy

1111 ή του ΠΑΘΟΥΣ ή του ΒΑΘΟΥΣ Ελένη Α. Παπαδοπούλου

Άγονη Πολιτείαστείροι και δόλιοι αντιγραφείς

Την πικρή διαπίστωση ότι η χώρα μας, παρά το λαμπρό παρελθόν της, δεν παράγει πια ιδέες

αλλά ούτε και ήθος, ήρθαν να συνδράμουν τρεις σχετικά πρόσφατες, ομοειδείς ειδήσεις.

Η μία ήταν η πανηγυρική ανακοίνωση της Αντιπε-ριφέρειας Θεσσαλονίκης για την δημιουργία της Alexanderland, θεματικού πάρκου στα πρότυπα της Disneyland.Η δεύτερη, ήταν η ανακοίνωση της τοποθέτησης αγάλματος της Ελευθερίας, ύψους 7,5 μ., στο πάρ-κο του Νέδοντα της Μεσσηνίας. Το άγαλμα είναι δωρεά Μεσσήνιας γλύπτριας. Και η τρίτη, ήρθε κι έδεσε που λένε, ήταν η λάξευ-ση στα Κερδύλλια Όρη της γιγαντιαίας προτομής του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Το τερατώδες έργο (80Χ57μ.) θα χρειαστεί 8 με δέκα χρόνια για την κατασκευή του, έχει συσταθεί ήδη ΜΚΟ για την συλλογή χρημάτων, και μέχρι πρότινος είχαν συγκε-ντρωθεί 15 εκατομμύρια δολλάρια από προσφορές ομογενών.

Στην πρώτη περίπτωση, θα παρακάμψω την έριδα που ξέσπασε μεταξύ Αντ/ρειας Θεσ/κης και Δήμου Βέροιας για την πατρότητα και πρωτοκαθεδρία της «ευφυούς» ιδέας. Στην δεύτερη περίπτωση θα παρακάμψω το θέμα της δωρεάς γιατί η γλύπτρια μπορεί να έχει τις καλύτερες των προθέσεων και δεν μου φταίει σε τίποτε... Δεν την γνωρίζω άλλωστε ούτε σαν καλλι-τέχνη ούτε σαν άνθρωπο για να την κρίνω.Στην Τρίτη, περίπτωση, θα παρακάμψω την αιτιο-λογία ότι η ιδέα αποτελεί στην ουσία υλοποίηση

επιθυμίας του Στρατηλάτη. Σηκώνει πολύ «ψιλά γράμματα».

Λόγω της στενότητας του χώρου, θα παρακάμψω πολλές σκέψεις και απορίες που γεννήθηκαν από την συγκυρία των 3 «φιλόδοξων» έργων και θα θέσω μόνο μερικά ερωτήματα:

Ένα θεματικό πάρκο για τον Αλέξανδρο, τι σχέση μπορεί να έχει με την Disneyland και λανσάρεται σκόπιμα συγκρινόμενο με την καρτουνοχώρα; Γνωρίζουν οι πρωτεργάτες τη διαφορά μεταξύ Μ. Αλεξάνδρου και mickey mouse;Στη Μεσσηνία του Νέστορα, του Δαμοφώντα, του Αριστομένη..., στη χώρα τόσων και τόσων αγνοημέ-νων μορφών και ηρώων, δεν βρέθηκε καμία αντι-πρόταση από τον Δήμο για το πάρκο του Νέδοντα; Πρέπει να υποστούμε μια μικρογραφία του αμερι-κάνικου μοντέλου και συμβόλου, μια αντιγραφή, μια παραφωνία μέσα στον συγκεκριμένο χώρο;Τι σχέση έχουν τα χολυγουντιανά και φαραωνικά έργα με το ελληνικό τοπίο, την ιστορία, την καλλιτε-χνική μας ιδιαιτερότητα και παράδοση; Σε μια συγκυρία δυστυχίας του λαού μας, με πεινα-σμένα παιδιά και ανέργους, πώς ονομάζονται αυτοί που σπαταλούν περιουσίες για έργα επίδειξης; Πού και πώς βρέθηκαν ξαφνικά τόσα χρήματα;

Προσβλητική, στείρα και κακή αντιγραφή, ξενομα-νία, δόλος και ύποπτη φανφάρα σε όλες τις διοικη-τικές βαθμίδες, όλη την σαθρή πολιτεία μας. Ποιός πληρώνει το τίμημα;

14 ΑΦΙΕΡΩΜΑ Ελένη Α. Παπαδοπούλου

Το διάφανο πέπλο της λικνίζεται στο απαλό αεράκι και χαϊδεύει τα απόρθητα,

πέτρινα τείχη... Το λευκό του χρώμα σμίγει με το λουλάκι του Μυρτώου

και φτιάχνει γαλανόλευκη οπτασία... Δυο ζευγάρια μάτια μπερδεύουν

τον ορίζοντα της θάλασσας με τα μελλοντικά τους όνειρα...

Γάμος στην καστροπολιτεία της Μονεμβασιάς! Σαν παραμύθι...

© M

inda

rt P

hoto

grap

hy

15

Γάμος στη Μονεμβασιάσαν μεσαιωνικό παραμύθι

16 ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Σαν κιβωτός μέσ’ το παρά-λιο σύμπαν του Αιγαίου, του

Ρίτσου το «πέτρινο καράβι», κι αν δεν οργώνει ωκεανούς, αρμενί-ζει στα πελάγη της ιστορίας, του θρύλου και της μνήμης... Με τις 40 εκκλησιές της άγιο πλήρωμα και λάβαρό της τη δουλεμένη πέτρα που αντέχει, η ζωντανή καστροπο-λιτεία, άπαξ και πέρασες τη μόνη έμβαση στη χώρα της, σε μεταφέ-ρει σε καιρούς αλλοτινούς.

Την είπαν Άκρα Μινώα, Υπερνε-φελές Κάστρο, Θεόσωστο Πόλη, Φρούριο των ανθέων, Περιώ-νυμον Άστυ, Μαλβάζια, Μικρό Γιβραλτάρ, Ανθομύριστη Πολι-τεία... Αμέτρητα τα ονόματα και τα χαρίσματά της... Στα καλντερίμια της, ανάμεσα στα πέτρινα αρχο-ντικά, τα οικόσημα, τις αψίδες, τους βυζαντινούς τρούλους, τους πύργους και τα οχυρά τείχη, ζω-ντανεύουν σκηνές από τα χρόνια των σαρακηνών, της δόξας, των ηρωικών μαχών. Κι όλο θαρρείς

πως κάποιος, από μια απρόβλεπτη γωνιά, θα πεταχτεί να σε κεράσει το ηγεμονικό κρασί που στον και-ρό του ισοδυναμούσε με χρυσάφι. Στην κορυφή του βράχου, τα ερεί-πια της παλιάς πόλης, ο ψίθυρος του ανέμου και θέα που υγραίνει το βλέμμα καθώς το καρφώνει στον Καβομαλιά. Με το βαθύ γα-λάζιο του Μυρτώου γύρω του να ξεχειλίζει, πλανεύει τη φαντασία που περιμένει να φανούν πειρατι-κά και βενετσιάνικα σκαριά.

Μεσαιωνικό σκηνικό, ολοζώντανο, με την αχλύ και την αύρα θρυλι-κών ημερών, τούτος ο προικισμέ-νος βράχος, υμνήθηκε και αγαπή-θηκε όσο λίγες γωνιές του κόσμου μας. Κι αυτός είναι ο λόγος που την διάλεξαν, περισσότερο από κάθε άλλον, οι ερωτευμένες καρ-διές. Είναι εκείνες που μπορούν να υπερβαίνουν τον παρόντα χρόνο, να οραματίζονται, να στήνουν παγίδες και φάρσες στην πεζή καθημερινότητα.

Νύμφες του κάστρου

Η παράδοση λέει πως οι πρώ-τοι θνητοί ήταν όλοι άνδρες και ζευγάρωσαν με Νύμφες που ήταν κατώτερες θεότητες, μεταξύ θεών και θνητών, για να δημιουργή-σουν το ανθρώπινο γένος. Γι’ αυτό εκτός από τα ισότιμα στέφανα της γαμήλιας τελετής, η νύφη δικαιούται να φοράει στέμμα. Και κάπως έτσι, η καστροπολιτεία με τα απαράμιλλα φωτογραφικά της πλάνα μεταμορφώνει τις νύφες σε αιθέριες νύμφες του Μυρτώου, πριγκίπισσες που βρήκαν τον ιππό-τη τους... Κάπως έτσι, η ρομαντική πολιτεία της Μονεμβασιάς έγινε το αγαπημένο θέατρο της γαμήλι-ας τελετής και όλο και περισσότε-ρα ζευγάρια δίνουν τους όρκους τους στα χωρικά της. Τα τελευταία χρόνια, τόσο θρησκευτικοί όσο και πολιτικοί γάμοι, πληθαίνουν και σπέρνουν χρώμα, τραγούδι, χαρά, ευχές και καλεσμένους στα σοκάκια της. Και ο Δήμος της

© f

oto

Siah

os

17

Μονεμβασιάς αποφάσισε την τάση που γεννήθηκε αυθόρμητα να την προεκτείνει σε πλεονέκτημα και προσκλητήριο για τα ζευγάρια όλης της γης για να δέσουν τις ζωές τους.Κάτω απ’ το προσκλητήριο ενώ-θηκαν φορείς και επιχειρηματίες του τόπου σ’ ένα άριστο δίκτυο υπηρεσιών που καλύπτει όλες τις απαιτήσεις ενός γάμου.

Λεύκωμα αναμνήσεων

Συλλογή από ιδιαίτερες στιγμές, η ζωή μας. Όσο πιο δυνατές οι συγκινήσεις, τόσο βαθύτερα χα-ράσσονται στη μνήμη μας. Όλο τα ενδιάμεσα του βίου μας καλύπτει η μέριμνα και ο υποτονικός ρυθ-μός της καθημερινότητας. Γι’ αυτό και πάντα νοσταλγούμε και ανα-τρέχουμε σ’ εκείνα που ρίγησαν

την ψυχή μας, στις αλησμόνητες εικόνες, τη μαγεία και τη λάμψη των στιγμών. Φωτογράφοι από κάθε γωνιά του πλανήτη υποκλί-νονται στο ονειρεμένο σκηνικό της Μονεμβασιάς, όπου η φυσική ρώμη του βράχου και η αυστηρό-τητα της πέτρας παντρεύονται το αστείρευτο γαλάζιο του Μυρτώ-ου. Κορυφαία στιγμή της ζωής σου ο γάμος, σεναριογράφος και

© Γ

ιάνν

ης Α

λεφ

άντο

υ

18 ΑΦΙΕΡΩΜΑ

πρωταγωνιστής εσύ... Πώς να μη θέλεις κορυφαία σκηνοθεσία για το λεύκωμα των αναμνήσεων.

Τα πάντα στην γαμήλια τελετή είναι συμβολισμοί και ιεροπρα-ξία... Τα στέφανα, τα δαχτυλίδια, το ένδυμα, η ανθοδέσμη και το είδος των λουλουδιών, τα κουφέ-τα, τα χρώματα, τα διακοσμητικά στοιχεία, τα λόγια, ο χορός, οι ευχές..., όλα αποτελούν στοιχεία μυσταγωγίας μιας βαθιά ριζωμέ-νης παράδοσης που επιδιώκει τον εξαγνισμό και τη γερή θεμελίωση της κοινής ζωής του ζευγαριού. Στη Μονεμβασιά υπάρχουν επαγ-γελματίες με εμπειρία και άριστη γνώση που επεμβαίνουν με τέχνη και λεπτότητα, αλλά και σεβασμό στις αντιλήψεις του ζευγαριού. Άλλωστε, τη μεγάλη μάχη των εντυπώσεων έχει κερδίσει προ-

καταβολικά το ιδανικό σκηνικό της πολιτείας. Διαλέγεις άνοιξη; Έρχεται αρωγός ο οίστρος και η ανθοφορία της φύσης. Το καλο-καίρι σε στεφανώνει ο ελληνικός ήλιος και σε μυρώνει το ιώδιο της θάλασσας. Φθινόπωρο, της γης τα χρώματα και γλυκιά προσμονή. Αν για κάποιο ιδιαίτερο λόγο επιλέ-ξεις τον χειμώνα, η ζεστασιά των τειχών και τα τζάκια αναμμένα...

Χώροι μυστηρίου

Ένας σπάνιος θησαυρός από βυζαντινές, ιστορικές εκκλησίες, παλιά και νεότερα μοναστήρια, κοσμεί την ευρεία επικράτεια του Δήμου Μονεμβασιάς. Από τις περίφημες εκκλησίες του κάστρου ως το «μικρό Άγιον Όρος» του Καβομαλιά, ναοί με ανεκτίμητα κειμήλια, ιδιαίτερης αρχιτεκτονι-

Υμνήθηκε και αγαπήθηκε όσο λίγες γωνιές του κόσμου μας. Γι’ αυτό την διάλεξαν οι ερωτευμένες καρδιές.

© Γ

ιώργ

ος Π

αχο

ύντη

ς

19

κής, μέσα σε μαγευτικό φυσικό περιβάλλον, ανέδειξαν τον Δήμο σε περίφημο θρησκευτικό προορι-σμό. Κατανυκτική κορύφωση, μυ-σταγωγία και ιερότητα εκπέμπουν οι λειτουργίες που προσελκύουν χιλιάδες πιστών όλο το χρόνο. Σταχυολογούμε λίγους μόνο από τους αμέτρητους και υπέροχους ναούς της περιοχής με το κριτήριο ότι αποτελούν δημοφιλείς επι-λογές για την τέλεση μυστηρίων. Στο κάστρο της Μονεμβασιάς η εκκλησία του Ελκόμενου Χριστού, μια βυζαντινή, τρίκλητη βασι-λική με μεταβυζαντινές εικόνες και πολύπαθη ιστορία. Η εικόνα της σταύρωσης (14ος αι.) είναι κειμήλιο ανεκτίμητης αξίας και ένα από τα σπουδαιότερα έργα της Παλαιολόγιας Αναγέννησης. Η Παναγία Χρυσαφίτισσα, ναός χτι-σμένος στην πρώτη τουρκοκρατία

με θαυματουργή εικόνα. Εκτός του κάστρου, η πανέμορφη γυναικεία Μονή της Ευαγγελίστρι-ας, μεταξύ Γέρακα και Ρειχιάς, με δυσυπόστατο ναό αφιερωμένο στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου και στον Άγιο Γεώργιο και απαρά-μιλλη θέα στο Μυρτώο. Δυο κατά-λευκα, παραθαλάσσια εκκλησάκια είναι πολύ ψηλά στις προτιμήσεις. Το ένα είναι η αιγαιοπελαγίτικης αρχιτεκτονικής Αγία Μαρίνα στην παραλία Χαραχιά Δαιμονιάς, της περιοχής του Αρχάγγελου. Το ηλιοβασίλεμά της προσφέρει εκπληκτικό σκηνικό για φωτογρά-φηση. Το εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία στην παραλία του Αγίου Νικολάου Βοιών, είναι το δεύτερο. Σκαρφαλωμένο πάνω στο βράχο, με το γραφικό λιμανάκι στα πόδια του, μαγευτική θέα και νησιώτικη ατμόσφαιρα. Αγαπημένη επιλογή

είναι ακόμα ο γραφικός δισυπό-στατος ναός του Αγίου Νικολάου και των Αγίων Αποστόλων στην παραθαλάσσια Ελιά της περιοχής των Μολάων, πάνω από την με-γάλη, αμμώδη παραλία Τηγάνια. Υπάρχουν δεκάδες ακόμα επι-λογές για τις οποίες μπορείτε να ενημερωθείτε από τον Δήμο.

Και πολιτικός γάμος

Για τα ζευγάρια που προτιμούν τον πολιτικό γάμο, η Μονεμβασιά, είναι πλούσια σε γραφικές τοπο-θεσίες με άρτιες υποδομές ώστε να υποδεχτούν τόσο πολυπληθείς γάμους όσο και μικρές συντρο-φιές. Εντός και εκτός των τειχών του κάστρου, η Μονεμβασιά με τα υπέροχα και ποικίλα τοπία της προσφέρει ρομαντικές και φιλόξενες οάσεις για κάθε είδους

α, πόση λουλουδόσκονη στριμώγνεταιστης μέλισσας το στόμα για το μέλιπόση σιωπή μες στην καρδιά σου για τραγούδι. Γιάννης Ρίτσος

© f

oto

Siah

os

20 ΑΦΙΕΡΩΜΑ

εκδηλώσεις. Βεράντες και αυλές με υπέροχο διάκοσμο και θέα είναι έτοιμες να υποδεχτούν την παρέα της γιορτής. Για την τελετή του πολιτικού γάμου και όλες τις πληροφορίες που χρειάζεστε έχει φροντίσει ο Δήμος Μονεμβασιάς.

Ένα ταξίδι από μέλι

Το πλεονέκτημα ενός γάμου στη Μονεμβασιά είναι ο ιδανικός συνδυασμός μιας τέλειας τελε-τής με έναν αλησμόνητο μήνα ή ταξίδι του μέλιτος. Ταυτόχρονα, οι καλεσμένοι σου μπορούν να συνδυάσουν τις διακοπές τους με τη γαμήλια χαρά.Σε απόσταση αναπνοής από την καστροπολιτεία, ένας παράδεισος με εναλλαγές τοπίων, μια χώρα γεμάτη θρύλους και δώρα της

φύσης μοναδικά, υπόσχεται ότι δεν θα πλήξετε ούτε λεπτό. Στα νότια του κάστρου, η παρθένα χερσόνησος του Μαλέα, με το συ-ναρπαστικό Σπήλαιο της Καστα-νιάς, το απολιθωμένο δάσος των Βοιών, τα γατζωμένα στις πλαγιές υπέροχα χωριά, την απαράμιλλη χλωρίδα, τις αναρίθμητες μονές και εκκλησίες, τις άπειρες βίγλες με πανοραμική θέα, θα κλέψει τις καρδιές σας. Η θαλασσινή πολι-τεία της Νεάπολης, από μόνη της ένα ποίημα, θα σας ταξιδέψει στην όμορφη Ελαφόνησο αλλά και τα Κύθηρα. Ατέλειωτες παραλίες με αστραφτερά νερά, αμμουδερές, βοτσαλωτές, οργανωμένες και κοσμικές ή ερημικές, βραχώδεις για τους τολμηρούς, κολπίσκοι για απομόνωση, σε όλη την ακτο-γραμμή του Δήμου. Βόρεια της Μονεμβασιάς, το ζωγραφιστό Κυπαρίσσι, το πανέμορφο φιορδ του Γέρακα, τα χωριά και οι σμα-ραγδένιες παραλίες του Ζάρακα, η Επίδαυρος Λιμηρά. Στα Δυτι-κά, οι ανεπανάληπτες ακτές της περιοχής των Μολάων, ο γόνιμος κάμπος, η Ελιά, η πανέμορφη Πλύ-τρα με τη βυθισμένη πολιτεία της, ο γραφικός Αρχάγγελος...Κράτα στο νου σου πως σε όλο τον Δήμο της Μονεμβασιάς απουσιάζει εντελώς η βιομηχανική δραστηριότητα. Ένας τόπος αμό-λυντος, για ανάσες ζωής, φυγής, ελευθερίας.

Θέλεις αναρρίχηση, θαλάσσια σπορ, πεζοπορία, ποδηλασία... Τα έχεις. Θέλεις κάστρα ζωσμένα στο θρύλο και τα αγριολούλου-δα; Θέλεις βυθισμένες αρχαίες πολιτείες, παλιούς νερόμυλους μέσα σε νεραϊδότοπους, φαράγγια κατάφυτα, υγρότοπους και βιότο-πους με άγρια ζωή; Σε λίγα λεπτά είσαι εκεί.

Αν πάλι θέλεις να βυθιστείς στην κουνιστή σου πολυθρόνα με το βλέμμα χαμένο στο πέλαγος, να σχεδιάσεις, να γαληνέψεις και να

Σαν κιβωτός μεσ’ το παράλιο σύμπαν του Αιγαίου,του Ρίτσου το «πέτρινο καράβι»...

© Γιώργος Παχούντης

© Ιω

άννα

Βαμ

βακά

ρη

21ονειρευτείς χωρίς να μετακινηθείς ένα βήμα, η καστροπολιτεία σου παρέχει όλα όσα χρειάζεσαι. Με δυο βήματα, στην άλλη άκρη της γέφυρας, βρίσκεσαι στην Νέα Πόλη με τα πολλά μπαράκια, εστι-ατόρια, καταστήματα και με άλλα δυο ακόμη στις κοντινές παραλίες για το μπάνιο σου.

Μήπως θέλεις να ξεχαστείς σ’ ένα χρυσό ηλιοβασίλεμα με στίχους του σπουδαίου Μονεμβασίτη ποιητή Γιάννη Ρίτσου; Γεύσεις και όνειρα γλυκά

Η Μονεμβασιά στρώνει τραπέζι αρχοντικό. Όλη η περιοχή είναι αγροτική, απαλλαγμένη από βιο-μηχανικούς ρύπους, με μεγάλης έκτασης βιολογικές καλλιέργειες, απέραντους ελαιώνες, με εκλε-κτούς οπωρώνες και κηπευτικά. Και η θάλασσα σερβίρει λαχτα-ριστούς, ολόφρεσκους ψαρο-μεζέδες. Περίφημοι αμπελώνες αναβιώνουν την παλιά αίγλη της πολιτείας που το ξακουστό κρασί της malvasia λάτρευαν οι ηγεμό-

αιθέριες νύμφες του Μυρτώου

© Γ

ιώργ

ος Π

αχο

ύντη

ς©

Min

dart

Pho

togr

aphy

22 ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ

νες της εποχής και ήταν το διαση-μότερο στον κόσμο. Ο Μαλβαζίας οίνος, που από το 1470 κι έπειτα έπαψε να παράγεται και ξεχάστη-κε, ζωντανεύει και πάλι από τους ντόπιους παραγωγούς. Οι τοπικές ποικιλίες απ’ τις οποίες παραγό-ταν και διασώθηκαν στις ορεινές τοποθεσίες, καλλιεργήθηκαν ξανά την τελευταία δεκαετία και από το 2010 δίνουν ένα λευκό, γλυκό κρασί που ευφραίνει καρδιές. Οι οινοποιοί της Μονεμβασιάς πα-ράγουν μια σημαντική γκάμα από εκλεκτούς οίνους και έχουν κερδί-σει πολλές διακρίσεις. Περίφημο είναι και το ελαιόλαδο της περιο-χής, το μέλι, οι ελιές καλαμών, το βατικιώτικο κρεμμύδι, αλλά και ότι παράγει η ευλογημένη τούτη γη ξεχωρίζει και ευωδιάζει. Στα top παραδοσιακά εδέσματα ανήκουν το σύγκλινο, το φιλέτο συναγρί-δας σωτέ, τα σαΐτια, οι γαριδο-πέτουλες, η κρεμμυδόταρτα, οι γκόγκλες, οι κρεμμυδοκεφτέδες, οι γεμιστοί κολοκυθοανθοί...Τα φημισμένα αμυγδαλωτά Μονεμβασιάς ταξιδεύουν τη φήμη της καστροπολιτείας σ’ όλο τον κόσμο. Σαμουσάδες, μελιτίνια, ραφιόλα, δίπλες, φλογέρες, όλα αγαπημένες γλυκιές «αμαρτίες», δουλεμένες με παραδοσιακό με-ράκι για να μελώσουν τις καρδιές, να πουν ωραία τραγούδια ως το πρωί... Και το γαμήλιο γλέντι, αφήστε το στα άξια χέρια των ειδικών της Μονεμβασιάς που θα ικανοποιήσουν κάθε επιθυμία σας.

Οι χώροι εστίασης και φιλοξενίας στη Μονεμβασιά, με το πλεονέ-κτημα των τοπικών προϊόντων αλλά και τους έμπειρους στη διεθνή κουζίνα σεφ, δημιουργούν το γαμήλιο τραπέζι με φαντασία και άριστα υλικά, εκπληρώνοντας κάθε γευστική σας απαίτηση, μαγεύοντας τους φίλους σας. Γαμήλιο τραπέζι στη Μονεμβασιά. Όπως αρμόζει σε νεοεστεμμέ-νους άρχοντες και αρχόντισσες. Φυσικά, υπάρχει πληθώρα μικρών και μεγάλων καταλυμάτων για

Σε στεφανώνει ο ιερέας, σε στεφανώνουν και οι καμάρες στα σοκάκια της πολιτείας

© Γιάννης Αλεφάντου

23

τους καλεσμένους σας σε όλες τις περιοχές του Δήμου και στη Μονεμβασιά, επιπλωμένα διαμε-ρίσματα, ενοικιαζόμενα δωμάτια, οικογενειακοί ξενώνες κλπ.Οι ξενοδόχοι είναι προετοιμασμέ-νοι και έμπειροι για διαφυλάξουν ως κόρη οφθαλμού την τρυφερή ατμόσφαιρα για τους νεόνυμφους. Θα κοιμηθείτε σε ανακαινισμένα πέτρινα αρχοντικά, ρομαντικές σουίτες, σε ξενώνες ιστορικούς... Και θα ξυπνήσετε σε πέτρινους εξώστες, με το βλέμμα γεμάτο θάλασσα και την καρδιά σας ερωτευμένη με την ανεπανάλη-πτη Μονεμβασιά. Θα πάρετε μαζί σας αναμνήσεις της κάθε στιγμής που θα αποτυπώσουν έμπειροι φωτογράφοι.Και στην επέτειο του γάμου σας, ελάτε να φρεσκάρουμε τις μνήμες, να πιούμε γλυκό Μαλβάζιο οίνο, να δημιουργήσουμε φιλία ισόβια στην πολιτεία που ένωσε τις ζωές σας.

Βίον ανθόσπαρτον, ισχυρό σαν κάστρο!

Η ζωντανή καστροπολιτεία, άπαξ και πέρασες τη μόνη έμβαση στη χώρα της, σε μεταφέρει σε καιρούς αλλοτινούς.

© Γ

ιάνν

ης Α

λεφ

άντο

υ©

Γιά

ννης

Αλε

φάν

του

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΜΟΝΕΜΒΑΣΙΑ

Στη Μονεμβασιά δραστηριοποιούνται έμπει-ροι επαγγελματίες που καλύπτουν κάθε πτυχήοργάνωσης του γάμου ή της βάπτισης, από τοφαγητό και τη μουσική μέχρι τη φωτογράφιση καιτη διακόσμηση του χώρου.-Το υπέροχο κλίμα της Μονεμβασιάς σας προστα-τεύει από απρόοπτα καιρικά φαινόμενα. Είναι ήπιομε ένα από τα μεγαλύτερα ποσοστά ηλιοφάνειαςτης χώρας και η πιθανότητα μιας καιρικής αναπο-διάς είναι σπάνια.

Στοιχεία επικοινωνίας του Δήμουemail: [email protected]Τηλέφωνο: 27323 60019site: http://www.monemvasia.grΒίντεο-Γάμος στη Μονεμβασιάhttp://www.youtube.com/monemvasiagr

ΠΡΟΣΒΑΣΗ

Η Μονεμβασιά συνδέεται το καλοκαίρι ακτοπλο-ϊκά με το Λιμάνι του Πειραιά και τα Κύθηρα, μεένα δρομολόγιο την εβδομάδα. Πλεονέκτημα γιατην οργάνωση ενός γάμου αποτελεί το γεγονόςότι προσεγγίζεται οδικώς μέσω της Εθνικής οδούΑθηνών-Τρίπολης Σπάρτης, και δεν υπάρχει κίνδυ-νος αναβολής από πιθανή κακοκαιρία. Τακτικάδρομολόγια προς Μονεμβασιά από Αθήνα και Πει-ραιά γίνονται από τα ΚΤΕΛ (www.ktel-lakonias.gr)

ΔΙΑΜΟΝΗ

-Ένωση Ξενοδοχείων Λακωνίαςwww.lakonia-hotels.gr-Σύλλογος Ενοικιαζομένων Δωματίωνκαι Διαμερισμάτων Μονεμβασίας -www.monemvasiahotel.gr-Σωματείο Ενοικιαζομένων Δωματείων &Διαμερισμάτων ‘’Ξένιος Ζευς’’www.vatika.grΌλα τα καταλύματα του Δήμουwww.monemvasia.gr

ΔΙΑΚΟΣΜΗΣΗ-ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ

Ιωάννα Βαμβακάρητηλ: 6944885186e-mail: [email protected] ΦΩΤΟΓΡΑΦΟΙ Mindart PhotographyΑγγέλου Μεταξά 27-29Γλυφάδα, 166 74Τηλ:210 89 85 041website: www.mindart.gre-mail: [email protected] Φώτο - ΣιάχοςΜολάοι - Μονεμβασιά ΛακωνίαςΤηλ:2732022706website: www.foto-siahos.gremail: [email protected]

Γιάννης Αλεφάντου Photographyτηλ: +30 6932612412website: www.alefantouimagery.com Γιώργος Παχούντης Photographyτηλ: +30 6977815198website: www.wedshooter.gr Φώτο - ΚοτσώνηςΝεάπολη ΛακωνίαςΤηλ: 2734022573email: [email protected]

© Κ

οτσώ

νης

© v

ange

lis p

hoto

grap

hy

32 ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟ Γιάννης Φαρσαράκης

Κρυμμένη ανάμεσα στα βουνά, μακριά από οδικούς άξονες

και μέχρι πρόσφατα χωρίς ασφαλτοστρωμένο δρόμο, η Βιλιβίνα,

είναι ένα χωριό άγνωστο στους πιο πολλούς.

Το πανέμορφο, φαράγγι της, ήταν κι αυτό μέχρι πρόσφατα κρυφό...

33

Κυρκαλαίικο Λαγκάδι

το άγνωστο φαράγγι της Βιλιβίνας

34 ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟφαράγγι Βιλιβίνας

Η Βιλιβίνα είναι χωριό του νέου διευρυμένου Δήμου Καλαβρύτων. Είναι χτισμένη στις νότιες πλαγιές του όρους Ρούσκιο ή Αϊ-Γιώργης, το οποίο αποτελεί μέρος του βόρειου τμήματος της οροσειράς Κερύνεια και η οποία έχει σαν φυσικά της σύνορα ανατολικά το φαράγγι του Βουραϊκού, δυτικά τον Κερυνίτη ποταμό και νότια την πεδιάδα των Καλαβρύτων.Το χωριό έχει υψόμετρο 900 μέτρα και είναι χτισμένο μεταξύ δυο χειμάρρων, που κατεβαίνουν τις πλαγιές του Αϊ-Γιώργη και ενώνονται με το παραπόταμο του Κερυνίτη, Καμίνια ή Λαγκάδα. Η περιοχή ήταν από τα Βυζαντινά χρόνια γνωστή για τους αμπελώ-νες και τα κρασιά της. Αναφορές σε διάφορες πηγές μαρτυρούν ότι το χωριό κατοικήθηκε από παροί-κους κατά την εποχή της Φραγκο-κρατίας, όπου ο τότε Βαρώνος της Αιγιαλείας Cherpigny είχε εκεί

αμπελώνες και κρασαποθήκη. Από εκεί και η πιθανή προέλευση του ονόματος Βιλιβίνα, καθώς στην Βενετική απογραφή του 1700 αναφέρεται σαν Ville Vina (χωριό του κρασιού). Κατά την εποχή των Παλαιολόγων η Βιλιβίνα υπήρξε τσιφλίκι της Μονής Πεπελενίτσας και οι κάτοικοι της εργάζονταν ως κολίγοι στα αμπέλια και τα χωράφια. Η Βιλιβίνα άρχισε να διαμορφώ-νει τη σημερινή της μορφή κατά τη περίοδο της Α’ Τουρκοκρατίας (1459-1687). Στα χρόνια της Β’ Τουρκοκρατίας (1715-1821) και της έναρξης της Επανάστασης η Βιλιβίνα έπαιξε σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη του αγώνα και κά-τοικοί της πήραν μέρος σε πολλές μάχες όπως αυτή του Πέτα.Σήμερα η Βιλιβίνα αποτελείται από δύο συνοικίες και κατά τους χειμερινούς μήνες είναι σχεδόν έρημη, με εξαίρεση κάποιους κτη-

νοτρόφους και τον παραδοσιακό Ξενώνα «Ορειάδες» που λειτουρ-γεί όλο τον χρόνο. Το καλοκαίρι το χωριό ζωντανεύει και στην κεντρική πλατεία με τα πλατάνια λειτουργεί και ταβέρνα. Είναι ένα όμορφο χωριό, πλακοστρωμένο στο μεγαλύτερο μέρος του, γύρω από την πλατεία και την μεγάλη εκκλησία της Παναγίας Θεοτό-κου με τα δύο καμπαναριά. Μια προσεγμένη πινακίδα καθοδηγεί τον επισκέπτη του χωριού στα αξιοθέατά του.

Ανακαλύπτοντας το φαράγγι

Η υποψία για την ύπαρξη ενός εν-διαφέροντος φαραγγιού γεννήθη-κε τυχαία σε μια εκδρομική βόλτα του Σαββατοκύριακου. Οδηγώντας από Μαμουσιά προς Βιλιβίνα και περνώντας μια τσιμεντένια γέφυ-ρα, φάνηκε ότι αυτή δεν γεφύρω-


νε ένα ρέμα η ποτάμι, αλλά ένα βαθύ χάσμα, μια κάθετη ρωγμή βάθους 20 περίπου μέτρων όπου στον πυθμένα της έτρεχε νερό.Την ίδια μέρα έγινε πεζοπορικά μια έρευνα στην είσοδο και έξοδο του φαραγγιού και ακολουθώ-ντας κάποιο καλντερίνι που βρή-καμε τυχαία φτάσαμε σε ένα πέ-τρινο γεφύρι που περνούσε πάνω από το φαράγγι. Από πληροφο-ρίες που πήραμε αργότερα, από ντόπιους που συναντήσαμε στο χωριό, μάθαμε ότι το καλντερίμι ένωνε την Βιλιβίνα με το γειτονικό χωριό Δουμενά και ότι το γεφύ-ρι αναφέρεται σαν ένα από τα αρχαιότερα τοξωτά γεφύρια της περιοχής Καλαβρύτων. Επίσης για το φαράγγι (κατά τους ντόπιους Κυρκαλαίικο λαγκάδι) δεν υπήρχε καμία πληροφορία, σημάδι πως η διάσχιση του ήταν αδύνατη χωρίς κατάλληλο εξοπλισμό.Έτσι, αφού έγινε η κατάλληλη προετοιμασία σε υλικά, εξοπλισμό κλπ, στις 10/3/2013, η τετραμελής ομάδα μας ξεκίνησε την κατάβα-ση. Στην αρχή ακολουθήσαμε το ποταμάκι έως το σημείο που άρχι-σε να στενεύει ανάμεσα σε κάθετα βράχια. Από εκεί αρχίζουν και οι καταβάσεις που οι περισσότερες γίνονται μέσα στο νερό λόγω της στενότητας του χώρου. Τα νερά πέφτοντας από ψηλά σχηματίζουν υπέροχους καταρράκτες που μας έκαναν να σταματάμε συνεχώς, να κοιτάμε πίσω και να τους θαυ-μάζουμε. Συνολικά κατεβήκαμε 15 καταρράκτες... Οι δύο μεγα-λύτεροι έχουν ύψος 20 μέτρα περίπου. Το νερό έχει διαβρώσει τον βράχο τόσο κάθετα που σε κάποια σημεία δεν βλέπεις τον ουρανό και νοιώθεις ότι βρίσκεσαι σε σπήλαιο.Κάπου στην μέση του φαραγγιού συναντήσαμε την τσιμεντένια γέ-φυρα με τον δρόμο και φάνηκαν τα πρώτα δείγματα πολιτισμού σε μορφή σκουπιδιών. Δυστυχώς το φαράγγι της Βιλιβίνας δεν απο-τελεί την εξαίρεση στον κανόνα.

Τι πιο εύκολο να ξεφορτωθείς τα σκουπίδια σου πετώντας τα από την γέφυρα στο ρέμα. Προσπα-θήσαμε να τα αγνοήσουμε και συνεχίσαμε ώσπου φτάσαμε στο πέτρινο γεφύρι. Εκεί παρατηρή-σαμε ότι η μορφή του φαραγγιού αλλάζει. Πίσω μας είχαμε γυμνά πέτρινα τοιχώματα ενώ μετά το γεφύρι όλα ήταν πιο πράσινα.

Σπηλαιώδες πέρασμα

Προχωρώντας άρχισε ο ενθου-σιασμός μας να μεγαλώνει, το φαράγγι άρχιζε να γίνεται πανέμορφο, τα τοιχώματα είναι πλέον καταπράσινα καλυμμένα από βρύα, ρίζες λιθοποιημένες... Από τρύπες στον βράχο εκτοξεύ-ονταν πίδακες νερού... Παντού έσταζε από ψηλά. Σταματήσαμε μπροστά σε μια κατάβαση όπου δεν μπορούσαμε να δούμε τον

πυθμένα και φαινόταν ότι κάτι άλλαζε πάλι, καθώς στο βάθος σκοτείνιαζε πολύ. Στήσαμε τα σχοινιά και κατεβήκαμε. Δύσκολο να περιγράψεις τις εικόνες και τα συναισθήματα. Το φαράγγι μεταμορφώνεται σε σπηλαιώδες πέρασμα, άφθονα νερά κυλούν από την οροφή και τα τοιχώματα είναι διακοσμημένα από σταλαγ-μίτες όλων των μορφών. Αφού μείναμε περίπου μία ώρα για να θαυμάσουμε και να φωτογραφί-σουμε τον διάκοσμο, συνεχίσαμε την πορεία μας. Βγήκαμε από την σπηλιά και λίγο παρακάτω βρήκαμε ένα νεραύ-λακο και ένα μικρό φράγμα που είχαν φτιάξει παλιότερα οι χωρικοί για να στέλνουν το νερό σε έναν νερόμυλο που λείψανά του φαίνο-νται στην έξοδο του φαραγγιού.Μετά το φαράγγι τα νερά πέ-φτουν σε ένα πανέμορφο σκε-

37

πασμένο από πλατάνια ποταμάκι που έρχεται από τα ανατολικά και χύνεται στον Κερυνίτη ποταμό.Για τους λάτρεις των καταβάσεων φαραγγιών πρέπει να σημειωθεί ότι το φαράγγι δεν είναι ασφαλι-σμένο με πιστοποιημένα υλικά και είναι σε επίπεδο εξερεύνησης.

Προσκύνημα στην Πλατανιώτισσα

Σε μια καταπάσινη τοποθεσία, με άφθονα και κρύα νερά, βρίσκεται

το εκκλησάκι της Παναγίας της Πλατανιώτισσας που έχει σχημα-τιστεί μέσα στο κοίλωμα (κουφά-λα) ενός τεράστιου πλατάνου, ο οποίος προήλθε από τρία πλατά-νια που φύτρωσαν μαζί και με την πάροδο του χρόνου ενώθηκαν και δημιούργησαν το αξιοθαύμαστο αριστούργημα της φύσης. Το ιστορικό αυτό πλατάνι έχει ύψος 25μ. περίπου, περίμετρο στη βάση του 16μ. και στο μέσο του 12,65μ. και έχει χωρητικότητα 20 ατόμων. Υπάρχει ένα μικρό τέμπλο με δυο

μικρούς κίονες οι οποίοι σχημα-τίζουν την Ωραία Πύλη. Η εικόνα της Παναγίας Βρεφοκρατούσας είναι αποτυπωμένη πάνω στο πλατάνι, σε ύψος 3 μέτρων από το έδαφος στο εσωτερικό του κοιλώματος. Κατά την παράδοση η εικόνα αποτυπώθηκε στον πλά-τανο στα χρόνια της εικονομαχίας, όταν μοναχοί του Μεγάλου Σπη-λαίου για να σώσουν την εικόνα της Παναγίας της Βρεφοκρατού-σας την μετέφεραν από τόπο σε τόπο και έτσι διανυκτέρευσαν ένα


βράδυ στο χωριό Κλαπατσούνα όπως λεγόταν τότε, μέσα στο φυσικό κοίλωμα του πλατάνου. Το πρωί όταν πήραν την εικόνα για να συνεχίσουν το δρόμο τους είδαν έκπληκτοι το αποτύπωμά της στον κορμό του δέντρου, στην τοπο-θεσία που την είχαν ακουμπήσει. Έτσι ονομάστηκε Παναγία η Πλα-τανιώτισσα καθώς και το χωριό. Ο ναός γιορτάζει στις 8 Σεπτεμβρί-ου. Το χωριό δημιουργήθηκε στα χρόνια της Τουρκοκρατίας γύρω από το ομώνυμο μοναστήρι.

Στην αρχαία Κερύνεια

Πρίν τα πρώτα σπίτια της Μαμου-σιάς αξίζουν την επίσκεψή μας τα ερείπια της αρχαίας Κερύνειας που σώζονται στο ύψωμα Βουνί, βορείως του χωριού σε θέση φυσικά οχυρή. Η πόλη γνώρισε την μεγαλύτερη ακμή της στην ελληνιστική εποχή, όταν προσχώ-ρησε στην Αχαϊκή Συμπολιτεία (το 276 π.Χ.). Μία από τις σημαντικό-τερες μορφές στην ιστορία της

Αχαϊκής Συμπολιτείας, ο Μάργος, που διετέλεσε και στρατηγός της, καταγόταν από την Κερύνεια. Τα ορατά λείψανα της αρχαίας πόλης στο Βουνί χρονολογούνται κυρίως στην ελληνιστική εποχή. Στη θέση Άγιος Κωνσταντίνος, στους πρόποδες του υψώμα-τος σώζεται σημαντικό ταφικό μνημείο (ηρώο) του 3ου αι. π.Χ. Στην οχυρωμένη πόλη οδηγούσε μονοπάτι εν μέρει λαξευμένο στο φυσικό βράχο του υψώματος. Σώ-ζονται κατάλοιπα του τείχους, το αρχαίο θέατρο, λείψανα δημόσιων κτιρίων και οικιών και μία κρήνη στην είσοδο της πόλης στη θέση Παλιόμυλος. Σε απόσταση 900 μ. βορειοανατολικά της οχυρωμένης πόλης, στη θέση Προφήτης Ηλίας, έχουν βρεθεί τα κατάλοιπα ιερού (6ος-4ος αι. π.Χ.). Πρόσβαση

Από την εθνική οδό Αθηνών Πατρών βγαίνουμε στο Διακοπτό. Δύο χλμ. μετά το Διακοπτό με κα-

τεύθυνση προς το Αίγιο στρίβουμε αριστερά για Μαμουσιά. Μετά από 17χλμ. και αφού περάσουμε τη Μαμουσιά στρίβουμε δεξιά για Βιλιβίνα και ακολουθούμε το δρόμο για 3 χλμ.Άλλη διαδρομή είναι δυόμιση χιλιόμετρα μετά το Διακοπτό με κατεύθυνση προς το Αίγιο στρί-βουμε αριστερά για Μπουφού-σκια-Πλατανιώτισσα. Η Πλατανιώ-τισσα βρίσκεται στον οδικό άξονα Καλαβρύτων-Αιγίου μέσω Πτέρης σε απόσταση 30 χιλ. από τα Καλάβρυτα. Από εδώ στρίβουμε αριστερά για Βιλιβίνα.

Διαμονή - Φαγητό

Στην Βιλιβίνα λειτουργεί από το 2004 ο παραδοσιακός πέτρινος ξενώνας «Ορειάδες» σε ανακαι-νισμένο κτήριο του 1800. Επίσης στην πλατεία του χωριού λει-τουργεί κατά τους καλοκαιρινούς μήνες η ταβέρνα «Τα Βιλιβίνια.»

42 ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ Θάλεια Νουάρου | Κωνσταντίνος Ντόκος

Ανισόπεδες βουνοπλαγιές, πρασινοασημένια λαμπυρίσματα,

ορφανεμένα μοναστήρια κι εκκλησιές. Πέτρα και γκρεμός.

Μαθήματα αυτοθυσίας, πέρα απ’ τις χαράδρες που σου κόβουν την ανάσα.

Και σ’ όλα αυτά, τα μαγεμένα νερά του Αχέροντα, ανοίγουν την ψυχή σου.

Σε τούτα, τα τελευταία βουνά της Ηπείρου, θρύλος και ιστορία μπλέκονται

αρμονικά με παρθένα μονοπάτια και παραδεισένια τοπία.

4343

ΣούλιΤων θρύλων, της δόξας, των ποταμών…

44 ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟΣούλι

Το χρονικό ενός ξεριζωμού

Το τοπίο άγριο, ορεινό κι αγέρωχο. Δρόμοι φιδίσιοι, παλιά κάστρα, εκκλησιές, λιγοστά, λιθόκτιστα σπίτια, προτομές ηρώων, βοσκότο-ποι. Τα σουλιώτικα πηγάδια, συλ-λέκτες μνήμης χρόνων δύσκολων κι ηρωικών. Ατέλειωτοι οι αγώνες των Σουλιωτών, το πάθος τους για ελευθερία. Κι έπειτα σιωπή. Το 1927 η ελληνική βουλή πρότει-νε μέτρα για την συντήρηση και αξιοποίηση του τόπου. Ανοίχτηκε δρόμος, τα εναπομείναντα κτίσμα-τα, τα φρούρια και οι εκκλησιές συντηρήθηκαν ενώ τα βοσκοτόπια δόθηκαν σε κτηνοτρόφους της περιοχής. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Από τις αρχές του 16ου αιώνα τέσσερα σουλιοτοχώρια δέχτηκαν στα φυσικά καταφύγια των βρά-χων που τα περιβάλλουν χιλιάδες κυνηγημένων χριστιανών. Στα χωριά αυτά προστέθηκαν ακόμη

εφτά που από το 1550 αποτέλε-σαν τη σουλιώτικη συμπολιτεία. Παρά το μένος όλων των σουλτά-νων η συμπολιτεία κατάφερε και παρέμεινε ελεύθερη καθ’ όλη τη διάρκεια της οθωμανικής κατοχής. Μάλιστα το αυτόνομο και ανεξάρ-τητο Σούλι εισέπραττε φόρους υποτέλειας από τα γύρω χωριά (συνολικά 66) με την αιτιολογία ότι δεν έπαιρναν τα όπλα για να πολεμήσουν μαζί τους. Από εκεί στην ουσία προέρχονταν και τα έσοδα της συμπολιτείας που είχε 6000 κατοίκους, κτηνοτρόφους κι αρματωμένους. Ολόκληρη η συμπολιτεία μετρούσε 45 «φάρες» δηλαδή γένη –οικογένειες, με τους αρχηγούς τους, τους λεγόμενους καπεταναίους, να αποτελούν τους πολέμαρχους που απάρτιζαν το θεσμό του πολεμικού συμβουλίου. Μπροστά στον Άη-Δονάτο με τα 45 πηγάδια –ένα για κάθε φάρα της συμπολιτείας- η εκκλησία του Δήμου συνεδρίαζε προκειμένου να

ληφθούν σημαντικές αποφάσεις για τον πόλεμο και την ειρήνη. Αμέτρητες μάχες με χιλιάδες απώλειες από την πλευρά των αντιπάλων δόθηκαν από το 1600 και έπειτα. Όλοι οι Πασάδες κατα-τροπώθηκαν και αναγκάστηκαν να συνθηκολογήσουν ειρήνη με τους Σουλιώτες που όλο και κέρδιζαν περισσότερη δόξα. Με πρωτοστά-τες τα γένη των Μποτσαραίων, των Τζαβέλεδων, των Ζερβών (Ζερβάτες) και άλλων αγωνιστών και των συντρόφων τους, το Σούλι κατάφερε να επιβιώσει μέχρι και την αυγή του 19ου αιώνα. Το καλοκαίρι του 1800 ακόμη μια ορ-γανωμένη επίθεση του Αλή Πασά των Ιωαννίνων κατά του Σουλίου καταδικάζεται σε αποτυχία. Το 1801 ακολουθεί νέα πολιορκία και οι Σουλιώτες κάτω από συνθήκες πείνας και κακουχίας αναγκάζο-νται να συνθηκολογήσουν ειρήνη. Ο τελευταίος προσπαθεί με φλου-ριά να εξαγοράσει ορισμένους

Οι Μύλοι με τα ορμητικά νερά που αναβλύζουν από τα έγκατα της γης

45το φαράγγι του Αχέρωντα από το

παλιό μονοπάτι των Σουλιωτών


Σουλιώτες, η απάντηση όμως του καπεταναίου Τσίμα Ζέρβα είναι αποστομωτική: Για μένα Βεζύρη ο πλούτος, η τιμή και η δόξα που μου υπόσχεσαι, είναι μόνο τα άρ-ματά μου, γιατί με εκείνα φυλάω την πατρίδα μου, την ελευθερία μου και τα παιδιά μου και μ’ αυτά τιμώ το όνομα του Σουλιώτη κι αποθανατίζω το όνομά μου… Οι Αγάδες της Ηπείρου προδίδουν τη συνθήκη ειρήνης και εκβιάζουν τους Σουλιώτες καπετάνιους. Το 1802 η ειρήνη επαναδιαπραγ-ματεύεται και κάτω από τη σφιχτή πολιορκία, οι δημογέροντες δέχο-νται τις προτάσεις του εχθρού να λυθεί η πολιορκία. Όρος του Αλή ο αρχηγός τους, Φώτος Τζαβέ-λας, να εγκαταλείψει το Σούλι. Ο Αλή Πασάς προδίδει φυσικά τη συμφωνία και συνεχίζει βάναυσα την πολιορκία του. Ο Τζαβέλας επιστρέφει αλλά το Δεκέμβρη του 1803, μετά από τέσσερα χρόνια πολιορκίας, οι Τούρκοι, μετά από προδοσία, μπαίνουν στο Σούλι. Οι Σουλιώτες οπισθοχωρούν. Ο καλόγερος Σαμουήλ με τα 600 παλληκάρια που κρατούν το κά-στρο της Αγίας Παρασκευής στο Κούγκι βλέπουν ένα-ένα τα γένη να παραδίδονται στους Τούρκους. Στις 12 Δεκεμβρίου του 1803, το Σούλι παραδίδεται. Περίπου 2000 Σουλιώτες πολεμιστές με τις οικογένειές τους εγκαταλείπουν την περιοχή. Στις 16 Δεκεμβρίου οι Τούρκοι κινούν να παραλάβουν τα πολεμοφόδιά τους που τα φυλά ο καλόγερος στο Κούγκι. Ο Σαμου-ήλ βάζει φωτιά και ανατινάζει την μπαρουταποθήκη. Με αφορμή την ανατίναξη ο Βελή Πασάς αθετεί τους όρους της συμφωνίας και χτυπά το σώμα του Μπότσαρη στα στενά του Ζαλόγγου. Μετά από τι-τανικές μάχες και αιματοχυσία, 55 ατρόμητες Σουλιώτισσες αναβαί-νουν στους βράχους του Ζαλόγ-γου και προτιμούν το θάνατο από την ατίμωση. Ήταν 17 Δεκεμβρίου του 1803. Οι Σουλιώτες φυγαδεύονται στα επτάνησα κι εξασφαλίζουν τον

τα χαρακτηριστικά σουλιώτικα πηγάδια του αρχαιολογικού χώρου στο Σούλι

47

βιοπορισμό τους εισχωρώντας σε ξένα στρατεύματα κι αργότερα εντάσσονται ως ένοπλα σώμα-τα στην ελληνική επανάσταση. Δεν κατάφεραν ωστόσο ποτέ να επιστρέψουν στον τόπο τους. Οι εγκαταλελειμμένες εκτάσεις των Σουλιωτών κατανεμήθηκαν σε βοσκότοπους. Το 1956 το Σού-λι ανακηρύχτηκε διατηρητέος οικισμός και δέκα σπίτια περί-που χτίστηκαν στα πρότυπα των παλαιών. Κατασκευάστηκε επίσης ξενώνας που μέχρι και σήμερα βρίσκεται δυστυχώς εκτός λει-τουργίας. Ο οικισμός έχει σήμερα ελάχιστους κατοίκους που ζουν στα σκόρπια σπίτια γύρω από τον επισκέψιμο αρχαιολογικό χώρο. Τα εναπομείναντα πηγάδια, η πέτρα του «βουλευτηρίου» κι οι προτομές των Μάρκου Μπότσαρη, καλόγερου Σαμουήλ και Φώτου Τζαβέλα μπροστά από το παλιό πέτρινο σχολείο φέρνουν στο νου λόγια και εικόνες από τα περα-σμένα. Απέναντι, στα ανατολικά, το απόκρημνο κάστρο της Κιάφας, υπήρξε προπύργιο της Σουλιώτι-

κης αντίστασης. Ένα χιλιόμετρο παρακάτω, το εκκλησάκι του Αγίου Δονάτου που χτίστηκε στο λόφο του προγενέστερου παλαιο-χριστιανικού κι απέναντι το ένδο-ξο Κούγκι με την αναστηλωμένη εκκλησιά της Αγίας Παρασκευής. Την τελευταία Κυριακή του Μαΐου χιλιάδες κόσμου παρακολουθεί από το σημείο αυτό την αναπαρά-σταση της θρυλικής ανατίναξης…

Βυζαντινή Παραμυθιά

Πρωτεύουσα του σημερινού δή-μου Σουλίου, η Παραμυθιά υπήρξε μεγάλο κέντρο οικονομικής κι εμπορικής δραστηριότητας αλλά και κέντρο εκπαίδευσης ολόκλη-ρης της Θεσπρωτίας. Σήμερα αποτελεί μια σύγχρονη κωμό-πολη με τη ζωή να κυλά ήρεμα κι αργά γύρω από τα λιτά στενά της. Το κέντρο της πόλης ορίζει στην ουσία ένας πλακόστρωτος δρόμος που περνά μέσα από την αγορά. Κάθε πρωί, ιδιαίτερα το Σάββατο, γεμίζουν από κόσμο τα καφέ της πόλης τριγύρω από

την αγορά. Παλαιοπωλεία με μπακίρια, χυτήρια καμπανών, παραδοσιακά παντοπωλεία και μαγαζιά με λογής-λογής τυριά απλώνονται γύρω από τη λαϊ-κή με τα νωπά προϊόντα. Γίδινη «φέτα», κεφαλοτύρι, γραβιέρα και «χλωρό», ένα μαλακό τυρί από μίγμα πρόβειου και αγελαδινού γάλακτος με απαλά ξινούτσικη γεύση παρασκευάζουν καθημε-ρινά τα τυροκομεία της περιοχής. Ούζο και τσίπουρο, από τα οικιακά αποστακτήρα τιμούνται δεόντως από τους κατοίκους ολοκληρώνο-ντας τη γκάμα των παραδοσιακών προϊόντων της πόλης. Ανάμεσα σε τρεις ποταμούς, τον Κωκυτό, τον Αχέροντα και τον Καλαμά η σημερινή πόλη χτίστηκε κοντά στα ερείπια της αρχαίας Ελέας που ιδρύθηκε στα μέσα του 4ου αιώνα π.Χ. Τα ισχυρά πολυ-γωνικά τείχη της πόλης παραμέ-νουν ακόμη ορατά. Από τον 1ο αιώνα στην περιοχή κατοικούν χριστιανοί. Τότε μάλιστα η πόλη παίρνει και την ονομασία του μη-τροπολίτη Ευροίας, Δονάτου, που

η θέα προς το θρυλικό Κούγκι


έζησε τον 4ο αιώνα μ.Χ κάνοντας πολλά θαύματα. Σύμφωνα με την παράδοση ο Άγιος σκότωσε το στοιχειό που πίκραινε τα νερά του Αχέροντα μέσα στην σπηλιά που πήρε την ονομασία του. Κι εδώ είναι που η παράδοση συναντά την ελληνική μυθολογία που θέλει πρώτο το Δία να πικραίνει τα νερά του ποταμού προκειμένου να τιμωρήσει τους Τιτάνες οι οποίοι κατά την τιτανομαχία έπιναν από τα νερά του για να ξεδιψάσουν. Στην ομώνυμη βασιλική του San Donatos στο Μουράνο της Βενετίας βρέθηκαν φυλαγμένα τα λείψανα του Αγίου που επέστρε-ψαν πριν μερικά χρόνια στην Παραμυθιά. Η περιοχή γίνεται η Φωτική έδρα της παλαιάς Ηπείρου. Η πόλη αυτή βρέθηκε 4 χμ. ΒΔ της Παραμυθιάς να ξεναγεί τους επισκέπτες της στα σημαντικά παλαιοχριστιανικά και μεσοβυζαντινά μνημεία της. Στη μεσοβυζαντινή περίοδο, ή λίγο αργότερα τον 15ο αιώνα, τοποθετούνται και τα βυζαντινά λουτρά που κοσμούν την πόλη της Παραμυθιάς. Βυζαντινό κόσμημα

η θέα από την κορυφή του Ζαλόγγου, πάνω από το μοναστήρι του Αγίου Δημητρίου

γρανάζια από τον περίτεχνο μηχανισμό του θρυλικού ρολογιού

49της πόλης αποτελεί ο ναός της Παναγιάς Παραμυθιώτισσας όπου φυλάσσονταν ο χρυσοκέντητος επιτάφιος του 16ου αιώνα, πριν να μεταφερθεί στο Άγιον Όρος. Πρόκειται για έναν τρίκλιτο, σταυ-ροειδή τρουλοκάμαρο ναό που μιμείται τα μεγάλα μνημεία του Δεσποτάτου. Στο εσωτερικό του φυλάσσονται μοναδικά ψηφιδωτά και η θαυματουργός εικόνα της παναγιάς που μεταφέρθηκε στο ομώνυμο παρεκκλήσι της μονής Βατοπεδίου. Από το 1750 ηχεί στην πόλη και το θρυλικό βενετσιάνικο ρολόι που χάρισε στην πόλη η οικογέ-νεια Μαρούτση. Για τη φύλαξη και τη λειτουργία του χτίστηκε ένα ψηλός πύργος με καμπαναριό που θωπεύει όλο το χωριό. Μην περιμένετε να δείτε δείκτες κι αριθμούς. Μοναδικό στο είδος του ο μηχανισμός του βασίζεται σε δυο γρανάζια κι ένα εκκρεμές που κινεί τα βαρίδια (βαρούλκα) που συντονίζουν τους χτύπους της καμπάνας ανά μία ώρα. Λέγεται μάλιστα ότι όταν ο Αλή Πασάς άκουσε τους χτύπους της καμπά-νας κι ενημερώθηκε για το ρολόι έδωσε εντολή να το μεταφέρουν στα Γιάννενα. Πονηροί όμως οι Παραμυθιώτες δεν παρέδωσαν ολόκληρο τον πολύπλοκο μηχα-νισμό κρατώντας κάποια εξαρτή-ματα στην πατρίδα. Έτσι το ρολόι στα Γιάννενα δεν χτύπησε ποτέ. Οι Παραμυθιώτες ενημέρωσαν τον Πασά ότι το ρολόι είναι ταμένο στον Άγιο Δονάτο να χτυπά μονά-χα στην Παραμυθιά. Προληπτικός αυτός το επέστρεψε πίσω κι από τότε ακούραστοι οι κουρδιστές του συνεχίζουν γενιά προς γενιά την παράδοση. Στα σχέδια του Δήμου είναι η αναστήλωση του πύργου μέσα στο οποίο φυλάσ-σεται το ρολόι και η μετατροπή του σε ένα ζωντανό επισκέψιμο έκθεμα. Στις αρχές του 19ου αιώνα χρονο-λογείται η Κούλια, η πυργόμορφη κατοικία που στέκει αγέρωχη βορειοδυτικά του οικισμού. Ένας

φτωχός πλανόδιος αργυροχόος από την Παραμυθιά, ο Κωνστα-ντίνος Βούλγαρης, αποτέλεσε τον πρωτεργάτη του πασίγνωστου οί-κου BVLGARI. To σπίτι του στέκει ακόμη στα στενά της πόλης, ενώ στα μέσα της δεκαετίας του ‘30, ο Σωτήριος Βούλγαρης, απόγονος της οικογένειας έχτισε το πέτρινο νεοκλασικό κτίριο του σχολείου που κοσμεί τον κεντρικό δρόμο. Στο σχολείο αυτό κρατήθηκαν επί κατοχής οι 49 εκτελεσθέντες της Παραμυθιάς από τους οποίους η πόλη καταγράφηκε ως μαρτυρι-κή. Από τα ωραιότερα κτίσματα αποτελεί και το αναπαλαιωμένο αρχοντικό Ρίγγα που λειτουργεί σήμερα σαν ξενώνας και καφέ.

Ο ποταμός των δακρύων

Τα κρυστάλλινα πεντακάθαρα

νερά του με εκείνο το εντυπωσι-ακό έντονο χρώμα δεν θυμίζουν με τίποτα δάκρυα και θλίψη. Αχέρων – χωρίς χαρά, ο ποταμός της λύπης κουβαλά στα νερά του αμέτρητες μυθοπλασίες. Βασί-λειο του Πλούτωνα, πορθμείο του χάροντα και πύλη του Άδη, αποτελούσε κατά την αρχαιότητα σημείο συνάντησης των ζωντανών με τους νεκρούς. Σήμερα δεν είναι παρά ένα πανέμορφο φυσικό αξι-οθέατο των νοτιότερων ετούτων ηπειρώτικων βουνών που προστα-τεύεται από το δίκτυο NATURA. Ο ποταμός πηγάζει κοντά στο χωριό Σιστρούνι του γειτονικού νομού Ιωαννίνων, όμως για τους Παραμυθιώτες «πηγές» του πο-ταμού είναι οι Μύλοι Σουλίου, μια παραμυθένια τοποθεσία που θα βρείτε ακολουθώντας τη σήμανση στη διακλάδωση που οδηγεί στο

Ιππασία δίπλα στο ποτάμι


το νεοκλασικό πέτρινο σχολείο της Παραμυθιάς δωρεά του Κ. Βούλγαρη

Σούλι. Πεντακάθαρα νερά ανα-βλύζουν ορμητικά από τα έγκατα της γης, σε ύψος 15 μέτρων κινώντας τον παλιό νερόμυλο που χρησιμοποιούσαν οι Σουλιώτες για να αλέθουν τα σιτηρά τους. Οι Μύλοι αποτελούν αγαπημένο τόπο παραθερισμού των ντόπιων που τα καλοκαίρια κατασκηνώ-νουν και γλεντούν μέσα σ’ αυτήν την πανδαισία της φύσης. Στο χωριό Γλυκή που έχει την τύχη να απλώνεται δίπλα στις όχθες του πανέμορφου Αχέρο-ντα, όμορφες ταβέρνες και καφέ ξεπηδούν δίπλα στα νερά, κάτω από το πυκνό πλατανοδάσος που ακολουθεί τη ροή του ποταμού. Αξίζει να περπατήσετε μέσα στο πυκνό καταπράσινο δάσος μέχρι τη σπηλιά του Αγίου Δονάτου εδώ που φημολογείται πως σκότωσε

το στοιχείο γλυκαίνοντας τα νερά του ποταμού. Από αυτό το γεγονός πήρε και η Γλυκή την ονομασία της. Δοκιμάστε φρέσκια πέστρο-φα και χαλαρώσετε στα καφέ δίπλα στους ήχους των γάργαρων νερών. Κάντε χαλαρή βόλτα με τα άλογα στη σκιά των πλατανιών. Στη Γλυκή θα δείτε και τα απο-μεινάρια της Παλαιοχριστιανικής Βασιλικής που έχτισε ο Άγιος Δονάτος την εποχή του Μεγάλου Θεοδοσίου. Ανηφορίζοντας στην απέναντι όχθη θα βρεθείτε στο περίφημο μονοπάτι των Σουλιω-τών ή τη σκάλα της Τζαβέλαινας

παραδοσιακό χυτήριο καμπανών στην αγορά της Παραμυθιάς

51

πεζοπορία στο μονοπάτι της Τζαβέλαινας

Hπειρώτες βοσκοί, οι τελευταίοι εναπομείναντες κάτοικοι του Σουλίου

προκειμένου να θαυμάσετε από ψηλά τη φανταστική θέα του φαραγγιού με τους αναρίθμητους χρωματικούς συνδυασμούς. Το θρυλικό μονοπάτι που αναστηλώ-θηκε πρόσφατα οδηγεί στον Άη Δονάτο του Σουλίου, το Κούγκι και το φρούριο της Κιάφας. Στη Γλυκή προσφέρονται και υπηρεσί-ες κανό και ράφτινγκ προκειμένου να χαρείτε από κοντά τις ομορ-φιές των κρυστάλλινων νερών του ποταμού. Τα καλοκαίρια η Γλυκή γεμίζει από κόσμο και οι εκατοντάδες επισκέπτες από τη γειτονική Πάργα κολυμπούν στα κρυστάλλινα νερά λύνοντας για πάντα το αιώνια δίλλημα «βουνό ή θάλασσα». Αυτό ακριβώς είναι και το συγκριτικό πλεονέκτημα ολό-κληρης της περιοχής αυτής που παρά την ιστορική της οντότητα, τη βυζαντινή κληρονομιά και τις φυσικές ομορφιές της μοιάζει να παραγκωνίστηκε από τη δόξα των φημισμένων θέρετρων της Πρέ-βεζας και της Ηπείρου. Μισή μόλις ώρα από την Πάργα ή τα Σύβοτα, τα Γιάννενα, την Ηγουμενίτσα και το Ιόνιο το φιλόξενο Σούλι θα σε


πάρει στα ιστορικά του μονοπάτια, τα κρυφά μυστικά και τις φυσικές του ομορφιές χωρίς να το πληρώ-σεις ακριβά…

Στην άκρη του γκρεμού

Επιστρέφοντας από την Παρα-μυθιά δεν μπορούσαμε παρά να ανηφορίσαμε ως το ιστορικό Ζάλογγο του γειτονικού νομού Πρεβέζης. Από την κορυφή που έμεινε γνωστή με το όνομα «Στε-φάνι» 63 ηρωικές Σουλιώτισσες έπεσαν μαζί με τα παιδιά στο βωμό της ελευθερίας. 400 σκαλο-πάτια ανεβάζουν στην κορυφή του υψώματος που στέκει πάνω από τη μονή του Αγίου Δημητρίου στο Ζάλογγο. Το αφαιρετικό, γιγάντιο μνημείο με τις γυναικείες μορφές που φιλοτέχνησε το 1961 ο φημι-σμένος γλύπτης Γιώργος Ζογγο-λόπουλος, αποτελεί ένα εντυπω-σιακότατο σύμβολο μνήμης και θυσίας. Η σειρά των γυναικείων μορφών, που πιασμένες χέρι-χέρι σέρνουν το χορό μεγεθύνονται κλιμακωτά με τις μορφές τους να γιγαντώνονται καθώς φτάνουν

στην άκρη του γκρεμού. Η όλη τοποθεσία διαπερνάται από κάτι έντονα επιβλητικό κι οι λευκές μορφές που γίνονται αντιληπτές από χιλιόμετρα μακριά καθηλώ-νουν το βλέμμα θυμίζοντας το μεγαλείο της ανθρώπινης υπόστασης, της μητρικής θυσίας, της αέναης αγάπης για ελευθερία.

Κεφαλόβρυσο

Καριώτη

Δαφνούλα

Καμίνι

Καρβουνάρι

ΣκάνδαλοΓαρδίκι

Παραµυθιά

Σούλι

το υπέροχο γλυπτό του Ζογγολό-πουλου στην κορυφή Στεφάνι του Ζαλόγγου

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΣΟΥΛΙ

ΠΡΟΣΒΑΣΗΑπό την Αθήνα η μετάβαση γίνεται μέσω της εθνικής Αθηνών- Πατρών, της γέφυρας Ρίου- Αντιρρίου και στην συνέχεια της εθνικής Αντιρ-ρίου- Ιωαννίνων. Τρεισήμισι μόλις ώρες από τη Θεσσαλονίκη μέσω της Εγνατίας οδού.

ΔΙΑΜΟΝΗΟι λιγοστοί ξενώνες της περιοχής προσφέρουν διαμονή για όλα τα γούστα και τα βαλάντια. Εξαιρετικά οικονομική διαμονή από 25 ευρώ τη βραδιά με προσωπική φιλοξενία μέχρι σουίτα σε αναπαλαιωμένο αρχοντικό.

ΦΑΓΗΤΟ & ΠΡΟϊΟΝΤΑΠαραμυθιά θα βρεις μεγάλη ποικιλία από ντό-πια τυριά ενώ στις δυο ταβέρνες της πόλης θα δοκιμάσεις ντόπια κρέατα -κατσικάκι, ζυγούρι και προβατίνα στα κάρβουνα αλλά και αυθεντικό ηπειρώτικο πατσά, όλα σε πολύ προσιτές τιμές. Φρέσκια πέστροφα στη Γλυκή, δίπλα στο ποτάμι. Ο καφές και το τσίπουρο κοστίζουν εδώ μόλις κάτι παραπάνω από ένα ευρώ.

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ Πεζοπορία στο φαράγγι του Αχέροντα μέσα από το ιστορικό μονοπάτι του Σουλιωτών αλλά και αναρίθμητες ακόμη πεζοπορικές διαδρομές. Η

ανάβαση στο Ζάλογγο αποτελεί μια εξαιρετική εμπειρία. Μια πολύ όμορφη μα δύσβατη διαδρο-μή είναι αυτή που ξεκινά από το χωριό Βέλλιανη κι οδηγεί στη σπηλιά του Αγίου Αρσενίου που βρίσκεται χτισμένη ψηλά σε μια απόκρημνη κι εντυπωσιακή τοποθεσία. Στις όχθες του Αχέροντα στη Γλυκή προσφέρο-νται οργανωμένες δραστηριότητες, ιππασίας, trekking, αναρρίχησης, κανό-καγιάκ και ράφτινγκ στα νερά του ποταμού. Στη γειτονική Αμμουδιά, στις όχθες του θρυλικού ποταμού δεκάδες πλοι-άρια προσφέρουν ποτάμιες κρουαζιέρες μέχρι τη Γλυκή. Η Παραμυθιά αποτελεί κέντρο αεροπτερι-σμού. Διαθέτει τρεις πίστες για όλα τα επίπεδα.

ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣΑν τύχει και βρεθείτε την πρώτη Κυριακή του Οκτώβρη στην Παραμυθιά μη χάσετε το Λάμποβο. Μια εμποροπανήγυρη με ρίζες από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας όπου πραματευτάδες απ’ όλη την Ελλάδα εκθέτουν τα προϊόντα τους στην αγορά που επισκέπτεται χιλιάδες κόσμος απ’ όλη τη χώρα. Τελευταία Κυριακή του Μαΐου οι γιορτές στο Σούλι έχουν παραδοσιακές μουσικές και χορούς από όλη την Ελλάδα με κορύφωση τη θρυλική ανατίναξη στο Κούγκι.

Σούλι Παραµυθιά – Αχέροντας

Με το πέπλο του µύθου και της ιστορίας

∆ΗΜΟΣ ΣΟΥΛΙΟΥ Κ. ΚΑΡΑΜΑΝΛΗ 178

ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ ΘΕΣΠΡΩΤΙΑΣτηλ. 2666360100

[email protected]

Αχέροντας ποταµός

Αρχαιολογικός χώρος στο Σούλι

Παναγιά Παραµυθιώτισσα

Να περπατήσεις στο µονοπάτι των Σουλιωτών µε τη θέα του φαραγγιού να σου κόβει την ανάσα. Να διασχίσεις το µυθικό Αχέροντα στον ίσκιο του πλατανοδάσους. Να ακούσεις τον παφλασµό από τα νερά του παλιού µύλου, να αισθανθείς τον απόηχο των ηρώων, να αγγίξεις σπουδαία βυζαντινά κειµήλια και να περιηγηθείς στα πέτρινα σοκάκια της Παραµυθιάς. Εµπειρία µοναδική σε τόπους παρθένους. Γεµάτη χρώµατα, ήχους κι αρώµατα στη φιλόξενη γη του µύθου και της ιστορίας.

Να περπατήσεις στο µονοπάτι των Σουλιωτών µε τη θέα του φαραγγιού να σου κόβει την ανάσα. Να διασχίσεις το µυθικό Αχέροντα στον ίσκιο του πλατανοδάσους. Να ακούσεις τον παφλασµό από τα νερά του παλιού µύλου, να αισθανθείς τον απόηχο των ηρώων, να αγγίξεις σπουδαία βυζαντινά κειµήλια και να περιηγηθείς στα πέτρινα σοκάκια της Παραµυθιάς. Εµπειρία µοναδική σε τόπους παρθένους. Γεµάτη χρώµατα, ήχους κι αρώµατα στη φιλόξενη γη του µύθου και της ιστορίας.

56 ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ Αθανασία Χατζηκυριάκου, Μαρία Αρχοντοπούλου

Αγναντεύοντας την μάνα Ελλάδα και τις ακτές της Τροίας,

στην αγκαλιά του Αιγαίου και κάτω από τα στενά των Δαρδανελλίων,

ζει και βασιλεύει η πατρίδα του βασιλιά Τέννη, η όμορφη Τένεδος.

57

Τένεδος νοσταλγικό προσκύνημα

58 ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟΤένεδος

Κάλυνδα, Λευκόφρυς, Λυρ-νησσός... Τένεδος. Ονόματα

που μαρτυρούν την ελληνική της ταυτότητα απ’ της προϊστορίας τα βάθη. Το όνομα Τένεδος έλαβε από τον Τέννη, γιο του Κύκνου κι εγγονό του Ποσειδώνα, που έφτασε στο νησί και έγινε βασι-λιάς. Από τότε βέβαια γνώρισε πολλές διοικητικές εναλλαγές στην πορεία της στο χρόνο. Οι Ρωμαίοι δεν μπόρεσαν να την αφομοιώσουν και αντιστάθηκε σε Φράγκους και Οθωμανούς. Τένεδος. Αντίκρυ στην Τροία, στην γειτονιά του Ελλησπόντου… Το νησί που απελευθέρωσε ο ναύαρ-χος Παύλος Κουντουριώτης τον Οκτώβριο του 1912 και του δώρι-σε την καμπάνα με την επιγραφή «Ν.Α. εκκλησία Τενέδου Κοίμηση Της Θεοτόκου 24 Οκτωβρίου 1912 ναύαρχος Π. Κουντουριώτης» μαζί με ένα ομοίωμα του θωρηκτού Αβέρωφ.Τένεδος… «μετά βαθυτάτης λύπης απόφασις περί Τενέδου αμετά-

κλητος… 26-03-1923, Βενιζέλος.» Μπορεί ένα τηλεγράφημα να σβήσει την ελληνική ντοπιολαλιά σε ένα νησί που είναι αδιαμφισβή-τητα ελληνικό τα τελευταία 2500 χιλιάδες χρόνια; Το νησί παρα-μένει με ελληνική διοίκηση έως 24 Ιουλίου όπου υπογράφεται η συνθήκη της Λωζάννης και περνά σε ειδικό καθεστώς το οποίο ποτέ δεν εφαρμόστηκε. Μετά τη συν-θήκη της Λωζάννης όσοι από τους τρομαγμένους κατοίκους του νη-σιού δεν σκορπίστηκαν σε Λήμνο, Μυτιλήνη, Αθήνα και Χαλκιδική, επέστρεψαν στα σπίτια τους όπου πίστεψαν ότι θα συνέχιζαν να ζουν με ασφάλεια. Στην συνέχεια, με συστηματικές μεθοδεύσεις το νεοτουρκικό κράτος αποφάσισε να καταπατήσει ότι σεβάστηκε ο χρόνος. Τότε ήρθε η λίστα των Ανεπιθύμητων με τα ονόματα γνωστών διανοουμένων και πλου-σίων Τενέδιων που τους απαγό-ρευε την επιστροφή και στερούσε από τους κατοίκους το πιο ενεργό

δυναμικό του νησιού τους. Ακόμα και έτσι οι Τενέδιοι που από 3500 χιλιάδες ψυχές έμειναν μόνο 2000 χιλιάδες συνέχιζαν να προκόβουν. Το 1927 έκλεισαν τα σχολεία των Ελλήνων με νόμο του νεοτουρκικού κράτους που άλλαξε το 1952 και ξαναλειτούρ-γησαν για να εφαρμοστεί πάλι το 1964 όπου κλείνουν οριστικά τα ελληνικά σχολεία. Τους ανάγκα-σαν υπό το καθεστώς του φόβου να πουλήσουν τις περιουσίες τους σε εξευτελιστικές τιμές. Φόβος, αγανάκτηση, αβεβαιότητα, λύπη, καημός… ήταν τα υπάρχοντα των Τενέδιων που από καιρό σε καιρό αναγκάζονταν να πάρουν το δρό-μο της προσφυγιάς. Όπου και αν πήγαν οι ξεριζωμένοι και ανεπιθύ-μητοι από το νεοτουρκικό κράτος Τενέδιοι πρόκοψαν.

Στην Νέα Τένεδο

Στα τέλη Αυγούστου του 1923 καράβι με πρόσφυγες καταφτάνει

59σε παραλία της Χαλκιδικής και δημιουργούν την Νέα Τένεδο. Με ελάχιστα υλικά και κυριολεκτικά με τα χέρια τους χτίζουν το χωριό τους. Επιτακτική ανάγκη της ψυχής τους να στεγαστεί πρώτα ο πόνος και το παράπονό τους. Έτσι το πρώτο οίκημα θα είναι η εκκλησία του χωριού που θα την αφιερώσουν στην κοίμηση της Θεοτόκου. Στον λατρεμένο ναό του νησιού τους. Το 1999 ιδρύεται ο σύλλογος Απανταχού Τενεδίων «Το Κοινόν των Τενεδίων» στη Νέα Τένεδο Χαλκιδικής. Οι νεώτεροι Τενέδιοι ψάχνουν τις ρίζες τους, τα βήματα τους, τους γυρνούν πίσω...

Διαδρομή ψυχής

Περνώντας το συνοριακό φυλάκιο των Κήπων απλώνεται μπροστά μας η εύφορη πεδιάδα της ανατο-λικής Θράκης. Μετά την πόλη της αρχαίας Κεσάνης- όπου το όνομα διατηρείται μέχρι σήμερα- στρί-βοντας δεξιά, η ψυχή και τα μάτια του πρόσφυγα μαλώνουν μεταξύ τους. Τι να πρωτοδούν; Τα σταρο-χώραφα κατηφορίζουν τρέχοντας στη θάλασσα και προσπαθούν -λες- να φτάσουν απέναντι και να ανταμώσουν με τα ακούραστα ελληνικά χέρια που τα δούλευαν για αιώνες. Έχοντας στο νου μας τα λόγια των παππούδων μας «ότι κουκούτσι φυτεύαμε, κάρπωνε» κατηφορίζουμε στην χερσόνη-σο της Καλλίπολης. Το καράβι έφτασε. Η ψυχή έφτασε; Πώς να φτάσεις κάπου απ’ όπου δεν έχεις φύγει ποτέ; Τα μάτια αρχίζουν να ψάχνουν… η καρδιά αγωνιά…

Το κάστρο

Κάποιος περιμένει στην άκρη του λιμανιού, ως αγέρωχος οικοδε-σπότης. Είναι το εντυπωσιακό βενετσιάνικο κάστρο πάνω από την είσοδο του λιμανιού που για αιώνες κοσμεί το νησί. Τη σημερι-νή του μορφή την απέκτησε μετά

την αναστήλωσή του, το 1966, όπου και απέκτησε προστασία από το τουρκικό κράτος ως μνημείο ιστορικό.

Οι εκκλησίες

Κοιτώντας τη χώρα της Τενέδου, την ματιά μας κλέβει το επιβλη-τικό καμπαναριό της εκκλησίας της Κοίμησης Της Θεοτόκου που ξεχωρίζει ανάμεσα από τις στέγες των σπιτιών. Η εκκλησία χτίστηκε το 1819 και αργότερα το 1892 ο εφοπλιστής Σταύρος Καρβούνης έκανε δωρεά το καμπαναριό. Ο ναός ήταν το μόνο κτίσμα που σώθηκε, σαν από θαύμα, στην πυρκαγιά του 1874 που κατέκαψε όλη την ελληνική συνοικία. Αν και ήταν η κεντρική εκκλησία του νη-σιού, η γιορτή Της Μεγαλόχαρης τον δεκαπενταύγουστο έβρισκε τους Τενέδιους στους αμπελώνες. Έτσι, το πανηγύρι που γιόρταζαν ήταν Της Αγίας Παρασκευής, στις 26 Ιουλίου. Άλλωστε το νησί της Τενέδου είχε περισσότερα από 30 ξωκλήσια. Πολλά από αυτά σώζο-νται έστω και λαβωμένα.

Στα σοκάκια

Ανηφορίζοντας στη Χώρα -που είναι και το μοναδικό χωριό του νησιού- ακολουθούμε τον κεντρι-κό δρόμο που ήταν ρέμα και χώρι-ζε τις δύο γειτονιές. Την τούρκικη από την Ελληνική. Μπαίνοντας στα ελληνικά σοκάκια η βορειοαι-γαιοπελαγίτικη αρχιτεκτονική μας κόβει την ανάσα. Διώροφα σπίτια που δεν έχουν να ζηλέψουν τίπο-τα από αρχοντικά της εποχής μας περιμένουν. Ολάνθιστες μπουκαμ-βίλιες στολίζουν τα φρεσκοβαμ-μένα πορτοπαράθυρα. Οι λιγοστοί Έλληνες μας καλωσορίζουν με δάκρυα στα μάτια. Χρόνια τώρα φυλάνε Θερμοπύλες με μοναδική παρηγοριά το καλοκαιρινό αντά-μωμα με τα ξεριζωμένα αδέρφια τους. Το μυαλό χάνεται, οι θύμισες κατακλύζουν την ψυχή. Μυρωδιές από το παρελθόν ξεχύνονται…. Τότε που μοσχοβολούσε ο τόπος από τενέδια μαγειρέματα, μπαχα-ρικά, χειροποίητες τραχανόπιτες, σάλτσες φτιαγμένες με μεράκι, και γλυκά του κουταλιού από ντομα-τάκι του νησιού και σταφύλι. Στην

60 ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟΤένεδος

τωρινή του μορφή το νησί της Τε-νέδου είναι γεμάτο από ταβερνά-κια με νησιώτικες λιχουδιές. Τους καλοκαιρινούς μήνες ασφυκτιά από εκλεκτούς τουρίστες που ακολουθώντας τη μόδα της επο-χής καταφτάνουν κατά δεκάδες. Στη γείτονα χώρα διαφημίζεται ως «η Μύκονος της Τουρκίας».

Το Μουσείο

Ανάμεσα στα σοκάκια του νησιού συναντούμε το Κέντρο Έρευνας της τοπικής ιστορίας της Τενέδου. Προσεγμένη δουλειά από τον κ. Χακάν Γκιουρούνεϊ, ο οποίος με πολύ αγάπη συγκέντρωσε πάνω από 5.000 αντικείμενα που βρήκε σε ελληνικά σπίτια. Φιλέλληνας που προσπαθεί να σώσει καθετί ελληνικό που βρήκε κατά καιρούς

στο νησί και πάντα πρόθυμος να το μοιραστεί με όποιον τον επισκε-φτεί.

Τα τσαούσια

Βγαίνοντας από τη Χώρα της Τενέδου ακολουθούμε το οδικό δίκτυο προς τη δυτική πλευ-ρά του νησιού -όλα και όλα 36 χιλιόμετρα για να κάνει κάποιος το γύρω του νησιού- ανάμεσα σε αμπελώνες. Η Τένεδος από τα αρχαία χρόνια ήταν γνωστή για τα τσαούσια [ποικιλία σταφυλιών που ευδοκιμούσε μόνο στην Τένεδο], και τα κρασιά της. Πάντα γινόταν εξαγωγή αυτών των εκλεκτών κρασιών προς τα αστικά κέντρα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Ανάμεσα στους αμπελώνες μπο-ρούμε να διακρίνουμε πέτρινους

πύργους, τα ονομαστά «ντάμια». Εξυπηρετούσαν τις ανάγκες στέγασης των κατοίκων τους κα-λοκαιρινούς μήνες που είχαν τις αγροτικές εργασίες τους. Κατη-φορίζοντας προς την πλευρά του Αιγαίου το τοπίο αλλάζει…. Από καφέ άγονους λόφους περνάει σε χαμηλή βλάστηση και καταλήγει σε ένα καταπράσινο τοπίο από δέντρα. Λες και η ψυχή του νησιού ανθίζει από την πλευρά που βλέ-πει την Ελλάδα μόνο.

Το αντάμωμα των Τενέδιων

Ανάμεσα σε αιωνόβια πλατάνια ξεχωρίζει το ιερό παρεκκλήσι της Αγίας Παρασκευής. Από το 1999 ο σύλλογος απανταχού Τενέ-διων «Το Κοινόν των Τενέδιων» που εδρεύει στη Νέα Τένεδο της

61

Χαλκιδικής αναβιώνει το πολιτι-στικό μέρος του πανηγυριού. Το νησί εκκλησιαστικά ανήκει στη Μητρόπολη Ίμβρου-Τενέδου και έχει ως μητροπολίτη έναν υπέρο-χο ποιμενάρχη, τον κ.κ. Κύριλλο, που με την αδιάλειπτη παρου-σία του στο νησί εμψυχώνει τις εναπομείναντες ελληνικές ψυχές. Η εκκλησιαστική επιτροπή με πε-ρισσή φροντίδα καλωσορίζει τους επισκέπτες. Η ακούραστη πρόε-δρος της εκκλησιαστικής επιτρο-πής κα. Πισιριτζή Πελαγία κάνει τα πάντα για να τους ευχαριστήσει. Το πανηγύρι ξεκινάει από το πρωί με την εορταστική Θεία Λειτουρ-γία. Ακολουθεί γλέντι-αντάμωμα των Τενέδιων ανά τον κόσμο που διαλέγουν αυτή τη μέρα-ορόσημο γι’ αυτούς, να επισκεφτούν το νησί τους. Συνοδοιπόροι του Μητροπο-

λίτη κάθε χρόνο ο Άγιος Καθηγού-μενος της Ιεράς Μονής Κουτλου-μουσίου με συνοδεία πατέρων. Το πανηγύρι τελειώνει το απόγευμα με τον εσπερινό.

Το ηλιοβασίλεμα

Από τη μεριά του Αιγαίου συνα-ντάμε το αιολικό πάρκο με τις ανεμογεννήτριες. Έχουν όλες τούρκικα γυναικεία ονόματα. Στην άκρη του πάρκου κάθε απόγευμα συναντιούνται όλοι οι επισκέπτες του πανέμορφου νησιού για να απολαύσουν το ηλιοβασίλεμα. Δι-αφημίζεται σε όλους τους τούρκι-κους ταξιδιωτικούς οδηγούς. Είναι στιγμές ηρεμίας και χαλάρωσης. Κι αυτό το πανέμορφο κομμάτι του νησιού, την Ελλάδα «κοιτάει».

Επιστροφή

Φεύγουμε... Αλήθεια φεύγουμε; Επιστρέφουμε στη Νέα Τένεδο της Χαλκιδικής; Το καράβι για να μας πάει στα παράλια της Μικράς Ασίας έχει ξεκινήσει …αλλά εμείς; Κάτι μας λείπει, και δεν είναι σίγουρα κάτι που φέραμε μαζί μας στις βαλίτσες μας. Το σωστό

βέβαια είναι να σταθούμε σ’ αυτά που πήραμε. Αλλά...Οι ψυχές αναθάρρησαν, οι καρδιές μαλάκωσαν, οι ματιές γιόμισαν, αλλά για πόσο; Ίσαμε να βγούμε απέναντι και να στα-θούμε να κρυφοκοιτάξουμε λίγο. Και τότε… ένας λυγμός σκιάζει τα βλέφαρα. Η υπόσχεση παραμένει. Κάθε χρόνο στις 26 Ιουλίου… Κάνε Παναγιά μου να ‘μαστε καλά. Αγία Παρασκευή βοήθα μας.

Πώς θα φτάσουμε

Αφού περάσουμε τους Κήπους του Έβρου κατευθυνόμαστε προς Κεσσάνη. Από την πόλη της Κεσσάνης στρίβουμε δεξιά, προς Καλλίπολη. Από το λιμάνι της Καλλίπολης παίρνουμε το καρά-βι, και περνάμε απέναντι στην Λάμψακο (30 λεπτά διαδρομή). Συνεχίζουμε με κατεύθυνση προς Σμύρνη. Αφού περάσουμε την Τροία στρίβουμε δεξιά για Τένεδο. Φτάνουμε στο λιμάνι του Geyikli και παίρνουμε το καράβι, για να περάσουμε στην Τένεδο (διαδρο-μή 30 λεπτά). Η απόσταση από τα σύνορα είναι λιγότερο από 200 χιλιόμετρα.

62 ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

«Βυθισμένα Ταξίδια, Ανθρώπινες Εξερευνήσεις: Ίχνη Σημαίνοντα στις Θάλασσες της Πελοποννήσου»

Βρισκόμαστε στο κτήριο Πασά του μεσαιω-νικού κάστρου της Πύλου, στην πρώτη περιοδική έκθεση Εναλίων Αρχαιοτήτων, με τίτλο « Βυθισμένα Ταξίδια, Ανθρώπινες Εξερευνήσεις: Ίχνη Σημαίνοντα στις Θάλασσες της Πελοποννήσου». Σκοπός της έκθεσης αυτής είναι να αποκτήσουμε, μέσα από μια επιλογή ναυαγίων που βρέθηκαν στα πελάγη της Πελοποννήσου, μια αντιπροσωπευτική εικόνα του πλούτου των εναλίων αρχαιοτήτων της χώρας μας, αλλά και του μοναδικού κόσμου της ενάλιας ανασκαφής, με τις εκπλήξεις και τις δυσκολίες που εμπεριέχει. Περνώντας στον πρώτο, ημιυπαίθριο χώρο της έκθεσης, συναντούμε πληροφορίες για το κτήριο που στεγάζει την έκθεση, μια ενότητα για την Πελοπόννησο, τα πελάγη της και το δίκτυο οδών ναυσιπλοΐας, και για το έργο της Εφορεί-ας Εναλίων Αρχαιοτήτων, που διαχειρίζεται τον αρχαιολογικό πλούτο των ελληνικών θαλασσών. Στην δεύτερη αίθουσα παρουσιάζονται στοιχεία για τις υποθαλάσσιες ανασκαφές και για την μετέπει-τα συντήρηση των ευρεθέντων αντικειμένων, τις

αιτίες πρόκλησης ενός ναυαγίου και την παράνομη δραστηριότητα αρχαιοκαπηλίας στο βυθό, αλλά και οπτικοακουστικό υλικό για τη διαδικασία της υποθαλάσσιας ανασκαφής. Περνώντας τώρα στην κεντρική αίθουσα, ο επιδαπέδιος χάρτης της Πελοποννήσου βοηθά τον επισκέπτη να εντοπίσει τα επτά ναυάγια που παρουσιάζονται στην έκθεση και τα οποία προέρ-χονται από την Κεφαλονιά, τη Ζάκυνθο, τα Κύθηρα και τη Μεθώνη, καλύπτοντας μια ευρεία χρονολο-γική περίοδο, από τους προϊστορικούς έως τους νεότερους χρόνους. Μέσα από την παρουσίαση του ιστορικού τους και ξεχωριστών ευρημάτων από τα ναυάγια αυτά, ο επισκέπτης θα έχει τη δυνατότητα να γνωρίσει και να εκτιμήσει τον υποθαλάσσιο αρ-χαιολογικό πλούτο που έχει να επιδείξει η περιοχή. Τα ναυάγια αυτά είναι: ■ Ύφαλος Δημήτρης («Σινιάλο») Ζακύνθου: Το ξύλινο πλοίο του 16ου αιώνα βυθίστηκε έξω από το λιμάνι της Ζακύνθου, με φορτίο από ξηρούς καρπούς (φουντούκια). Η ενάλια έρευνα έφερε στο φως διάφορα αντικείμενα καθημερινής χρήσης από το πλήρωμα του πλοίου. Σημαντικό εύρημα αποτε-λούν τα 170 ασημένια νομίσματα του Φιλίππου Β’ της Ισπανίας. ■ Όρμος Γιαγιάνα, Κεφαλονιά: Πρόκειται κατά κύριο λόγο για τμήματα μεγάλων αγγείων κλειστού

Θησαυροί στα Μουσεία της Πύλου

63

τύπου, τα οποία, σύμφωνα με τις πρώτες εκτιμή-σεις, χρονολογούνται στην Πρωτοελλαδική Περίο-δο (ΠΕ ΙΙ – ΠΕ ΙΙΙ, 2.750 – 2.000 π.Χ.). H σημαντικό-τητα του ναυαγίου έγκειται στην χρονολόγησή του στην Προϊστορική Περίοδο και αποτελεί ένα από τα λιγοστά γνωστά ναυάγια της περιόδου αυτής.■ Ναυάγιο «Μέντωρ»-Κύθηρα: Πρόκειται για το γνωστό ναυάγιο του πλοίου «Μέντωρ» που μετέφε-ρε τα γλυπτά του Παρθενώνα, τα οποία απέσπασε ο Λόρδος Έλγιν. Τα γλυπτά μεταφέρθηκαν τελικά στην Αγγλία αφού ανελκύστηκαν από τον ίδιο τον Έλγιν και τους συνεργάτες του. Πρόσφατα από το φορτίο του πλοίου ανελκύστηκαν διάφορα χρηστι-κά αντικείμενα του πληρώματος και εξαρτήματα του πλοίου. Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλούν λίθινες πλάκες με απολιθώματα ψαριών. ■ Ναυάγιο Κιόνων νήσου Σαπιέντζας-Μεθώνη: Οι κίονες του ομώνυμου ναυαγίου είναι διασκορπισμέ-νοι σε έκταση περίπου 30 τ.μ. και πιθανόν αυτό να χρονολογείται στους ρωμαϊκούς χρόνους. Κάποιοι είναι τοποθετημένοι στον βυθό ο ένας δίπλα στον

άλλο, όπως πιθανόν θα ήταν στο βυθισμένο πλοίο, ενώ άλλοι βρίσκονται διάσπαρτοι στο βυθό. ■ Ναυάγιο Σαρκοφάγων νήσου Σαπιέντζας-Με-θώνη : Σε σχετικά μικρή απόσταση από το ναυάγιο των κιόνων, ένα δεύτερο ναυάγιο εντοπίστηκε σε βάθος 15 μ. Το φορτίο του αποτελείται από λίθινες σαρκοφάγους με τα καλύμματά τους. Το ναυάγιο αυτό χρονολογείται στον 3ο αι. μ.Χ. ■ Αγ. Νικόλαος Βολιμών-Ζάκυνθος: Το φορτίο του ναυαγίου αυτού βρέθηκε σε αμμώδη βυθό με πέτρες κατά τόπους και σε βάθος περίπου 35 μ. Αποτελείται από έναν κυρίως σωρό ρωμαϊκών αμφορέων (δέκα περίπου τεμάχια). Το ναυάγιο χρονολογείται στους ρωμαϊκούς χρόνους (1ος αι. π.Χ. – 1ος αι. μ.Χ.). ■ Ακρωτήριο Ξι-Ληξούρι Κεφαλονιάς: Το συνολικό αρχαιολογικό εύρημα αποτελείται από έξι μαρμά-ρινα αγάλματα, τρεις μαρμάρινες βάσεις κιόνων και δύο μαρμάρινα κιονόκρανα. Τα εντυπωσιακά αυτά ευρήματα χρονολογούνται στους ελληνιστικούς χρόνους και αποτελούσαν κατά πάσα πιθανότη-

Έκθεση εναλίων αρχαίων στο Κτήριο Πασά του Φρουρίου Πύλου


τα αντικείμενο λεηλασίας από ελληνικό ναό και φορτώθηκαν σε πλοίο που κατευθυνόταν προς την Ιταλία αλλά ναυάγησε.

Έκθεση René Puaux

Βρισκόμαστε στην Oικία του Πύλιου Ολυμπι-ονίκη Κωστή Τσικλητήρα, η οποία επιλέχθηκε για να φιλοξενήσει την μετεγκατάσταση της Έκθε-σης της Συλλογής René Puaux από το κτίριο Μαι-ζώνα στο Κάστρο της Πύλου. Το νεοκλασικό αυτό κτήριο χρονολογείται στα 1860 και απολαμβάνει ιδιαίτερα προνομιακής θέσης. Το κτήριο ανήκε, μέχρι πρότινος, στην Εθνική Τράπεζα, αγοράστηκε όμως από το Δήμο, ο οποίος το ανακαίνισε για να

εγκαταστήσει εκεί τη Δημοτική Βιβλιοθήκη-Πινακο-θήκη. Η Συλλογή ανήκε στον Γάλλο φιλέλληνα δημο-σιογράφο René Puaux (1878-1936), ο οποίος τη δώρισε στο Ελληνικό Κράτος κατά τη διάρκεια της ζωής του. Η συλλογή παραδόθηκε στο Ελληνικό Κράτος το 1937 από τη χήρα του δημοσιογράφου, για να καταλήξει το 1983 στην αρμοδιότητα της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων, με σκοπό την έκθεσή της αρχικά στο αναστηλωμένο κτήριο του Μαιζώνος στο Νιόκαστρο, από όπου έγινε και η σημερινή μετεγκατάσταση και αναδιαμόρφωση της έκθεσης. Η συλλογή περιλαμβάνει κυρίως χαρακτικά και λιθογραφίες, καθώς και λίγες ελαιογραφίες με θέματα τους ήρωες, τις ηρωίδες

Αγάλματα από το Ακρωτήρι Ξι της Κεφαλλονιάς

65αλλά και τα σημαντικά γεγονότα της Ελληνικής Επανάστασης (όπως από τη Ναυμαχία του Ναβα-ρίνου). Από τα αντικείμενα στις προθήκες ξεχωρί-ζουν τα φιλελληνικά πιάτα του 19ου αι. με θέματα πρόσωπα και γεγονότα της ελληνικής Επανάστα-σης, επιχρωματισμένα αγαλματίδια πορσελάνης με έλληνες αγωνιστές, όπως το λόρδο Βύρωνα και τον Αθανάσιο Διάκο), χάλκινα μετάλλια με έκτυπες προ-σωπογραφίες, όπλα και μπαρουτοθήκες, εκδόσεις σχετικές με τη Ναυμαχία του Ναβαρίνου, ανάτυπα άρθρων, που αναφέρονται στη δράση και το έργο του Réné Puaux, κ.ά.).Επίσης, στην ενότητα «Η Ελληνική Επανάσταση και οι πρωταγωνιστές της» ξεχωριστή θέση επιφυ-λάσσεται στα ενθύμια των αγωνιστών της Πύλου Νικολάου Οικονομίδη και Δημητρίου Χούλια που συνδέονται άμεσα με την ιστορία του τόπου και την συμβολή των κατοίκων του στην Ελληνική Επανάσταση. Με την αναδιάρθρωση της έκθεσης, ο επισκέπτης θα έχει τη δυνατότητα, μέσα από μια φυσική και λογική ροή, να εκτιμήσει περισσότερο τη συλλογή. Η μετεγκατάσταση της Συλλογής Réné Puaux στο Αρχοντικό Τσικλητήρα θα οδηγήσει στη διαμόρ-φωση ενός Μουσείου που θα αποτυπώνει τον Επαναστατικό Αγώνα των Ελλήνων με καθαρή ματιά, αλλά, και μέσα από τα μάτια ενός φιλέλληνα, ενώ παράλληλα θα καταδεικνύει τη σημασία της Πύλου για την έκβαση του Αγώ-να, κυρίως μέσα από τη ναυμαχία του Ναβαρίνου.

Συνειδητή επιλογή αποτελεί η αφιέρωση μιας ξεχωριστής αίθουσας στην ενότητα που αφορά στη Ναυμαχία του Ναβαρίνου, αφενός λόγω της περιοχής που φιλοξενεί την έκθεση και αφετέρου λόγω του ότι και ο ίδιος ο συλλέκτης θεωρούσε πως η ναυμαχία αυτή εν πολλοίς έκρινε την έκβαση του Αγώνα. Η έκθεση διαρθρώνεται σε 11 ενότη-τες. Στο ισόγειο βρίσκουμε την πρώτη εισαγωγική ενότητα, που περιλαμβάνει στοιχεία για τον συλ-λέκτη Réné Puaux και Χάρτες της Πελοποννήσου. Ο Γάλλος φιλέλληνας και δημοσιογράφος (1878-1937) Réné Puaux επισκέφθηκε πολλές φορές την Ελλάδα και κατάρτισε αξιόλογη συλλογή από αντικείμενα και πίνακες με θέματα από την Ελληνι-κή Επανάσταση και, κυρίως από τη Ναυμαχία του Ναβαρίνου. Ενδεικτικά του ενδιαφέροντός του για τον ελληνικό αγώνα ήταν αφενός η φιλελληνική έκθεση που οργάνωσε το 1935 στο Παρίσι, με σκο-πό τη συγκέντρωση χρημάτων για τη δημιουργία Μουσείου στην Πύλο, και, αφετέρου, η φράση που προσέθετε στις κορνίζες των λιθογραφιών που συ-νέλεγε και τις οποίες ο ίδιος κατασκεύαζε. Η φράση

αυτή ήταν η εξής: “Collection René Puaux destinée au Musée de Pylos”. Ανεβαίνοντας στον όροφο του κτιρίου, συνα-ντούμε τις επόμενες ενότητες: Η ενότητα 3 εστιάζει στην Ελληνική Επανά-σταση, μέσα από την ανάδειξη των πρωταγωνι-στών του Αγώνα, επώνυμων και ανώνυμων, καθώς και μέσα από την παρουσίαση χαρακτηριστικών σκηνών μάχης. Περιλαμβάνει τις εξής υποενότητες• Χαρακτηριστικές σκηνές του Αγώνα• Οι Πρωταγωνιστές• Οι Γυναίκες της Επανάστασης• Αφανείς Ήρωες

Η Ενότητα 4 είναι αφιερωμένη στους φιλέλ-ληνες, στους υποστηρικτές του εξωτερικού: Στόχος αυτής την ενότητας είναι η παρουσίαση σημαντικών φιλελλήνων, που ενίσχυσαν εμπρά-

Έκθεση της Συλλογής Rene Puaux στο Κτήριο Τσικλητήρα στην Πύλο


κτως τον ελληνικό αγώνα, είτε από το μέτωπο της μάχης είτε συγκεντρώνοντας οικονομική βοήθεια και ενημερώνοντας την κοινή γνώμη της Ευρώπης για τα τεκταινόμενα στην ελληνική επανάσταση και την προσπάθεια των ελλήνων για ανεξαρτησία.Ενότητα 5. Το Μεσολόγγι και ο Λόρδος Βύρωνας: Η ενότητα 5 προβάλλει καταρχάς τη σημασία του Μεσολογγίου στον Απελευθερωτικό Αγώνα. Μεταξύ του εκθετικού υλικού ξεχωρίζουν οι λιθογραφίες με τα πορτραίτα του λόρδου Βύρωνα, ενώ υπάρχουν και δύο προθήκες με φιλελληνικά πιάτα, αγαλματίδιο λόρδου Βύρωνα σε καθιστή μορφή και χάλκινο μετάλλιο με έκτυπη προσωπο-γραφία λόρδου Βύρωνα.Ενότητα 6. Η εκστρατεία του Μορέως: Η ενό-τητα 6 επικεντρώνεται, αφενός, στην εκστρατεία του Μορέως, μία σημαντική στρατιωτική παρέμβα-ση, που ακολούθησε τη νικηφόρο για τους Έλληνες και τους συμμάχους τους ναυμαχία του Ναβαρί-νου, και, αφετέρου, στον πρωταγωνιστή της, τον

Νικόλαο-Ιωσήφ Μαιζών (1770-1840), τον Γάλλο στρατάρχη. Ενότητα 7: Με την τρέχουσα επανέκθεση και μετεγκατάσταση της έκθεσης, μια ξεχωριστή αίθουσα αφιερώνεται στη Ναυμαχία του Να-βαρίνου. Στη διάρκεια της ναυμαχίας, που έλαβε χώρα στις 20 Οκτωβρίου του 1827, η συνδυασμένη οθωμανική και αιγυπτιακή αρμάδα καταστράφηκε ολοσχερώς από τη συμμαχική βρετανική, γαλλική και ρωσική ναυτική δύναμη. Όπως σχολίασε ο στρατηγός Δεριγνύ, αρχηγός του γαλλικού στόλου, «στην ιστορία δεν υπήρχε μεγαλύτερη καταστροφή στόλου». Την επομένη της ναυμαχίας, οι Οθωμανοί συνθηκολόγησαν και υπέγραψαν ανακωχή πάνω στη ναυαρχίδα του βρετανού ναυάρχου Κόδριγκτον.Η ενότητα 8 παρουσιάζει συνοπτικά κάποια από τα πρόσωπα που πρωταγωνίστησαν στη συγκρότηση του νεοπαγούς ελληνι-κού κράτους. Μεταξύ αυτών συγκαταλέγονται ο πρώτος γραμματέας του Βουλευτικού Ιωάννης

67Σκανδαλίδης, ο πρίγκιπας Αλέξανδρος Μαυροκορ-δάτος, ο πρώτος κυβερνήτης της Ελλάδος Ιωάννης Καποδίστριας και ο Όθωνας, πρώτος βασιλέας της Ελλάδος.Στην ενότητα 9 εμφανίζονται τοπία από πολλές πόλεις της Ελλάδας και την ύπαιθρο της επικράτειας στα οποία γίνεται αμέσως αντιληπτό το πνεύμα του νέο-ρομαντισμού, που διείπε την τέχνη της εποχής.Η ενότητα 10 προβάλλει εικόνες καθημερι-νής ζωής κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας και κατά τους πρώτους χρόνους της Ανεξαρτησίας. Ο επισκέπτης της έκθεσης έχει την ευκαιρία, μέσα από τα χαρακτικά και τις λιθογραφίες της ενότητας, να ‘ζήσει’ στιγμές και να γνωρίσει πρόσωπα της τότε ζωής. Η ενότητα 11 μας εισάγει στον πνευματώδη κόσμο της πολιτικής γελοιογραφίας της επο-χής, ενώ, παράλληλα, προσφέρει μία άλλη οπτική της κοινής γνώμης που σχημάτιζε η Ευρώπη για τον ελληνικό αγώνα. Μέρος της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης αποτελούσε και ο René Puaux.

Δρ. Αγγελική Γ. Σίμωσι, Προϊσταμένη της Ε.Ε.Α.Στέλλα Αργύρη, Αρχαιολόγος της Ε.Ε.Α.

68 ΑΦΙΕΡΩΜΑ Patricia van der Wal

Ο παππούς μου διέσχιζε για πολλά χρόνια αυθη-μερόν με το ίδιο άλογο 30 χιλιόμετρα κακο-

τράχαλου εδάφους -και με μια υψομετρική διαφο-ρά 850 μ.- για να κατέβει από το χωριό στην αγορά του Άργους και άλλα τόσα για να γυρίσει. Με το σαμάρι φορτωμένο και συχνά κάτω από δυσμενείς καιρικές συνθήκες. Σήμερα, αυτή η άλλοτε σκληρή για ανθρώπους και ζώα καθημερινότητα, αναβι-ώνει στην ελληνική ύπαιθρο μέσα από το άθλημα της Ιππικής Αντοχής. Ένα άθλημα που δοκιμάζει την ικανότητα του ιππέα να χειρίζεται με ασφάλεια την αντοχή και υγεία του αλόγου του εναντίον των ατραπών, της απόστασης, του κλίματος, του εδά-φους και του χρόνου.

Ιστορία

Η ιππική αντοχή έχει τις ρίζες της στην ιστορική ανάγκη του ανθρώπου για επικοινωνία και μετα-φορά πληροφοριών από το ένα μέρος στο άλλο σε όσο το δυνατόν μικρότερο χρόνο και το άλογο υπήρξε για χιλιετίες το κατεξοχήν μέσον γρήγορης μεταφοράς σε μεγάλες αποστάσεις.Ως ιππικό άθλημα με αυστηρή κτηνιατρική παρακο-λούθηση για την εξασφάλιση της υγείας των αλό-γων, ξεκίνησε οργανωμένα στην Αμερική το 1955 όταν μια ομάδα 6 ιππέων αποφάσισε μέσω μιας ιππικής πορείας να αναδείξει το ξεχασμένο ιστορικό μονοπάτι Western States Trail. Το μονοπάτι είχαν

Ιππική Αντοχήένα ιδανικό άθλημα για την ελληνική ύπαιθρο

Δημήτρης Παύλου με Φοίβο από Γιαννιτσά

69

χαράξει οι ιθαγενείς πληθυσμοί της Αμερικής στις μετακινήσεις τους και τα χνάρια τους ακολούθησε το μεγάλο μεταναστευτικό ρεύμα κατά την επέ-κταση της Αμερικής προς τα δυτικά καθώς και τα άλογα της περιβόητης έφιππης υπηρεσίας ταχυ-δρομείου γνωστής ως «Pony Express» στα μέσα του 19ου αιώνα. Σε 24 ώρες οι 6 ιππείς διέσχισαν με τα άλογά τους 100 μίλια (160 χλμ), στο σκληρό και απροσπέλαστο τοπίο απαράμιλλης ομορφιάς της οροσειράς της Σιέρα Νεβάδα, αναδεικνύοντας ταυτόχρονα και την ξεχασμένη αξία του αλόγου που είχε πέσει σε δυσμένεια σε μια εποχή όπου η κοινωνία ήταν απορροφημένη με την τεχνολογική εξέλιξη. Έτσι μπήκαν τα θεμέλια για το “Tevis Cup”, του δυσκολότερου αγώνα ιππικής αντοχής στον κόσμο που προσελκύει κάθε χρόνο εκατοντάδες συμμετοχές.Στην Ευρώπη το άθλημα γνώρισε μεγάλη διάδοση στις χώρες του Νότου και ειδικότερα στη Νότια Γαλλία όπου από την δεκαετία του ’70 είχε ανα-πτυχθεί ο ιππικός τουρισμός, με οργανωμένη γι’ αυτό το σκοπό από κρατικό ιπποφορβείο παραγωγή ντόπιων και στη συνέχεια Αραβικών αλόγων. Ο κρατικός φορέας του Εθνικού Δρυμού της Σεβέν (Cevennes) που πρωτοστάτησε στα θέματα προβο-λής του γαλλικού τοπίου μέσω του ιππικού τουρι-

σμού, αναγνώρισε την ευκαιρία που παρουσίασε το άθλημα της ιππικής αντοχής για την προβολή της περιοχής και τη προώθηση τόσο του τουρισμού όσο και της ιπποπαραγωγής και δημιούργησε το 1975 τον πρώτο επίσημο αγώνα ιππικής αντοχής της Γαλ-λίας και συνάμα της Ευρώπης. Ο μύθος των «160 χλμ του Φλοράκ» χτίστηκε στις προκλήσεις που παρουσιάζει ο αγώνας μέχρι σήμερα: τις σημαντι-κές υψομετρικές διαφορές, τις ακραίες θερμοκρα-σιακές διακυμάνσεις αλλά και την ομορφιά και τις εναλλαγές του επιβλητικού ορεινού τοπίου και των γραφικών οικισμών της γαλλικής υπαίθρου από όπου περνάει ο αγώνας. Σήμερα δραστηριοποιού-νται στην ιππική αντοχή στη Γαλλία 6000 αθλητές. Ακολουθούν η Ιταλία και Ισπανία.

Διεθνείς κανόνες

Η Διεθνής Ομοσπονδία Ιππασίας (FEI) αναγνώρισε το άθλημα το 1982, θεσπίζοντας αυστηρούς κανό-νες για την ευζωία των αλόγων. Πριν την εκκίνηση ενός αγώνα κάθε άλογο εξετάζεται διεξοδικά από μια ομάδα κτηνιάτρων για να πάρει το πράσινο φως για τη συμμετοχή και ο ίδιος ο αγώνας αποτελείται από έναν αριθμό φάσεων με υποχρεωτική στάση για κτηνιατρικό έλεγχο και υποχρεωτικό χρόνο ανά-

Ζήσης Βήτος με Ζήκο από Μηλιές Πηλίου Έφη Κουτσάφτη με Rakoob από Ιωάννινα

70 ΑΦΙΕΡΩΜΑΙππική Αντοχή

παυσης για τα άλογα στο τέλος κάθε φάσης. Μόνο εφόσον οι κτηνίατροι αξιολογήσουν ότι το άλογο είναι σε φυσική κατάσταση να συνεχίσει τον αγώνα, το ζεύγος ίππου-ιππέα περνάει στην επόμενη φάση. Η σοβαρή προετοιμασία, που μπορεί να πάρει χρό-νια πριν να φτάσει ένα άλογο στη φυσική κατάστα-ση να αγωνιστεί σε αγώνες μεγάλων αποστάσεων (από 90 χλμ και πάνω), αλλά και η ωριμότητα και η βαθιά κατανόηση εκ μέρους του ιππέα και ιδιοκτήτη των αναγκών και της σωστής φροντίδας του αλό-γου του, κρίνουν αν ένα άλογο θα ολοκληρώσει με επιτυχία τη διαδρομή. Στην ιππική αντοχή δεν είναι τόσο η θέση στο βάθρο που μετράει όσο ο επιτυχής τερματισμός του αλόγου σε καλή φυσική κατάστα-ση που εκφράζεται διεθνώς μέσα από το σλόγκαν «To finish is to win» (τερματίζοντας κερδίζεις). Ο υψηλότερος στόχος θεωρείται η μακροχρόνια, επιτυχής συμμετοχή ενός αλόγου στο αγωνιστικό γίγνεσθαι. Όλες οι φυλές αλόγων ακόμα και μου-

λάρια συμμετέχουν σε αγώνες ιππικής αντοχής ανά τον κόσμο, με το μεγαλύτερο ποσοστό να ανήκει στην ομάδα των Αραβικών αλόγων.

Στην Ελλάδα

Στην ελληνική επαρχία το άλογο και η ιππασία ως μέσο ψυχαγωγίας γνώρισαν μεγάλη και απότομη διάδοση τα τελευταία 15 χρόνια με την ίδρυση πολυάριθμων ιππικών συλλόγων και τη διοργά-νωση ιππικών συναντήσεων και πορειών με στόχο την από κοινού μοναδική απόλαυση της ελληνικής υπαίθρου που προσφέρει η έφιππη δραστηριότητα.Φυσικό επακόλουθο ήταν να εμφανιστούν φαινόμε-να αυτοσχέδιων «αγώνων» μεγάλων αποστάσεων και όπως με κάθε δραστηριότητα που γίνεται μόδα, πριν αναπτυχθεί η απαραίτητη παιδεία και με τις γνώσεις και τη σοφία των παππούδων μας περί αλόγων να έχουν χαθεί μέσα σε δύο γενιές, τα απο-τελέσματα ήταν σε κάποιες περιπτώσεις τραγικά. Η πιο χαρακτηριστική περίπτωση ήταν ένας αυτοσχέ-διος αγώνα στην Ηγουμενίτσα το 2007, όπου σε μια απόσταση μόλις 20 χλμ. και σε συνθήκες καύσωνα πέθαναν κατά τη διάρκεια της διαδρομής και στον μήνα που ακολούθησε 9 από τα 12 άλογα που συμ-μετείχαν από την ταλαιπωρία που υπέστησαν. Έστω καθυστερημένα, η Ελληνική Ομοσπονδία της Ιππασίας (ΕΟΙ) -ο κατεξοχήν φορέας υπεύθυνός για το άθλημα της ιππασίας στη χώρα μας που υπάγε-ται στην FEI και ιδρύθηκε το 1990- ενεργοποιή-θηκε και στηριζόμενη σε σωματεία μέλη της στην επαρχία, διόρισε επιτροπή Ιππικής Αντοχής για την επίσημη οργάνωση του αθλήματος στην Ελλάδα και την επιβολή των διεθνών κανονισμών για την προστασία των αλόγων. Το 2010 διοργανώθηκαν οι πρώτοι εκπαιδευτικοί αγώνες 20 και 40 χλμ. Σήμε-ρα οι αντίστοιχοι αγώνες αφορούν αποστάσεις 30 και 60 χλμ με ελεγχόμενη ταχύτητα για να καλλι-εργηθεί η απαραίτητη νοοτροπία σε καινούργιους αθλητές. Από το 2011 διεξάγεται πλέον ελληνικό πρωτάθλημα στα 90 χλμ, από το οποίο αναδείχτη-κε και η πρώτη Εθνική Ομάδα που κατέλαβε τη 2η θέση στο Βαλκανικό Πρωτάθλημα. Ενόψει του Βαλκανικού Πρωταθλήματος που είναι να διεξαχθεί τέλος Αυγούστου στην Ελλάδα, η εκκίνηση του φετινού ελληνικού πρωταθλήματος που έγινε στη Πιερία είδε να διεξάγονται τα πρώτα ελληνικά 120 χλμ., τα οποία και ολοκλήρωσαν με επιτυχία σε 9 ώρες και 30 λεπτά ένα από τα τρία αγωνιζόμενα ζεύγη, η Έλενα Τρικαλιώτη με την Αραβική φοράδα Qbira du Magny. Ελπιδοφόρο για το άθλημα ήταν και η συμμετοχή δέκα ζευγών ίπ-που-ιππέα στα 90 χλμ., αλλά και οι 37 συμμετοχές στις εκπαιδευτικές κατηγορίες.

Lucie Kubikova με LL Joe από Καβάλα

71

Τοπίο στα Πιέρια Όροι

72 ΑΦΙΕΡΩΜΑΙππική Αντοχή

Όμως όπως επεσήμανε και ο πρόεδρος της τεχνι-κής επιτροπής της ιππικής αντοχής της ΕΟΙ, Ηρα-κλής Μπάσδρας από τη Κατερίνη: «Έχουμε ακόμα πολύ δρόμο. Στόχος μας είναι και πρέπει να είναι το επίπεδο του αθλήματος στην Ελλάδα να φτάσει το επίπεδο των Ευρωπαίων».Αναμφίβολα ο αυστηρότερος κριτής στο εγχείρημα αυτό θα σταθεί το ίδιο το ελληνικό τοπίο αφού οι διαδρομές των αγώνων ξετυλίγονται σε αγροτικές και ημιορεινές περιοχές με τον βαθμό δυσκολίας να αυξάνεται όσο πιο ορεινό γίνεται το τοπίο, με αυξανόμενες απαιτήσεις σε εξειδικευμένες γνώσεις και υπεύθυνο χειρισμό τόσο από την πλευρά του ιππέα όσο και από την ομάδα υποστήριξης και τους επαγγελματίες του χώρου, όπως οι πεταλωτές. Δεν είναι τυχαίο ότι οι τεχνικά απαιτητικότερες διαδρομές, όπως αυτές που έχουν διεξαχθεί μέχρι σήμερα στα Πιέρια Όρη και στο Πήλιο, είναι ταυ-τόχρονα και οι ομορφότερες από άποψη φυσικού κάλλους. Θαρρείς πως η Ελληνική φύση, που θέλει από αρχαιοτάτων χρόνων ανθρώπους και ζώα κατ’ εικόνα και ομοίωσή της, αποτελεί από μόνη της το μέτρο για την ορθή επανασύνδεση του Έλληνα με τη φύση και με τον σπουδαιότερο ευεργέτη και συνοδοιπόρο του στην ιστορία, τον ίππο.

Sally Spencer με Operatic από Κέρκυρα

Κτηνιατρικός έλεγχος: Χρήστος Κωνσταντίνου με Amir από Λαμία

ΠΟΤΟΠΟΪΙΑ ΚΩΣΤΕΑ - Αναγνωσταρά 35 & Νικηταρά 6 - GR 24 100 ΚΑΛΑΜΑΤΑ - Μεσσηνία, ΕλλάδαDISTILLER KOSTEAS - Μπιζανίου 6 - GR 24 100 ΚΑΛΑΜΑΤΑ - Τηλ.: 27210 22604 - Fax: 27210 98638

w w w . k o s t e a s . g r

Μπορείς ν’ αντισταθείς;

74 ΕΛΛΗΝΩΝ ΕΔΕΣΜΑΤΑ

Λαμπρήκατά της θλίψης

Θα επιμένω να το επαναλαμβάνω. Λαμπρή την λέμε σ’ ετούτη την πατρίδα και όχι Πάσχα. Γιατί

σαν λαός των παθών έχουμε βαθιά κατανοήσει πως αργά ή γρήγορα, μετά τα μαρτύρια, έρχεται η ανα-στάσιμη μέρα. Και επιλέγουμε να προβάλλουμε την μέρα αυτή της χαράς και της λύτρωσης γιατί στην καταχνιά αν τυφλωθείς από την λύπη, αν στερέψεις κι από ελπίδα, τίποτε δεν μπορεί να σε κρατήσει όρ-θιο. Λαμπρή, λοιπόν, και λαμπροκούλουρα ζαχαρω-μένα και ο Λαμπριάτης θα βρει να τρυπώσει και στο πιο φτωχό τραπέζι. Έτσι κι αλλιώς, δεν ήτανε ποτέ ζητούμενο στο ελληνικό γεύμα ο ακριβός μεζές αλλά ο εκλεκτός. Έτσι κι αλλιώς, όλα γίνονται για την συντροφιά, τις αγκαλιές, τα φιλιά της αγάπης, το χορό και τα σημαίνονται γύρω από το τραπέζι και όχι για ότι βρίσκεται πάνω σ’ αυτό. Καλό κρασί για την προθέρμανση να υπάρχει και το τραπέζι γεμίζει μ’ έναν τρόπο μαγικό. Κι αν στα χρόνια της δανεικής ευημερίας ξεφύγαμε λιγάκι της ουσίας, ήρθε η κρίση να ανακαινίσει αραχνιασμένα μυστικά και συνταγές επιβίωσης. Όσοι ξεμείνετε από παρέα ετούτη τη Λαμπρή θυμηθείτε ότι στην Αθήνα και σε πολλές πόλεις της χώρας μας, στρώνει η αλληλεγ-γύη χαρούμενο, περήφανο τραπέζι απαντώντας στα προσβλητικά συσσίτια με αρχοντιά και αξιοπρέπεια. Πάρτε τις ελιές, το κρασάκι σας, ή, αν δεν υπάρχουν

ούτε αυτά, την αγάπη και την καλή σας διάθεση και ενώστε το δικό σας «όχι στη μιζέρια» με το δικό τους. Οι υπόλοιποι, γεμίστε το τραπέζι με απλά, παραδοσιακά μας εδέσματα και αρχίστε το χορό. Και μη μου πείτε ότι υπάρχει καλύτερη συντροφιά για το σουβλιστό από τα άγρια χόρτα του βουνού με εκλεκτό ελαιόλαδο και λεμονάκι μυρωδάτο, γιατί θα με υποχρεώσετε να γράψω την ωδή στα δωρεάν αγριόχορτα. Σας πληροφορώ ότι στην άποψή μου έχω εκατομμύρια υποστηρικτές, εντός και εκτός συνόρων, που σ’ ένα πιάτο βουνίσια αγκι-ναράκια και δυο σαΐτια βρίσκουν το μισό νόημα της ζωής. Τα αλογάκια και η χημεία στη βιομηχανία της τροφής μας, μας δίδαξαν πολλά. Εδώ, μαγειρεύουν για τη γιορτινή σας παρέα 3 από τους υποστηρικτές αυτής της θέση, φίλοι, συνδρομητές του περιοδικού μας και εκλεκτοί επαγγελματίες. Θα με καταλάβετε όταν δοκιμάσετε τις λιχουδιές αυτές απ’ τα χεράκια τους. Και τα αυγά βαμμένα με απολύτως φυσικά υλικά, είπαμε... Κρεμμυδόφλουδες, παντζάρια, παπαρούνες κ.ά.

Καλή σας όρεξη και καλή μας Ανάσταση

Ελένη Α. Παπαδοπούλου

75μαγειρεύει για ‘σας η παραδοσιακή ταβέρνα «Το Πατρικό»

Γκόγκλες

(χειροποίητο ζυμαρικό, 5 μερίδες)Υλικά για τη ζύμη1 κιλό αλεύρι κίτρινο ψιλό 8γραμμ. μαγιά500γραμμ. νερό Αν χρειαστεί προσθέτουμε αλεύρι Υλικά για το σερβίρισμαΦρέσκο βούτυροΜυζήθρα ή Κεφαλογραβιέρα

Επί το έργον…Διαλύουμε τη μαγιά στο νερό, προσθέτουμε σιγά σιγά το αλεύρι και ζυμώνουμε. Από τη ζύμη παίρνουμε μικρά μπαλάκια και με τα χέρια μας ανοίγουμε μα-κριά κορδόνια πάχους 7χιλ. Κόβουμε τα κορδόνια με μαχαίρι σε κομμάτια μήκους 3εκ. και τα κουφώνουμε εσωτερικά ένα ένα. Δηλαδή πιέζουμε με τα τρία με-σαία δάχτυλα μας το ζυμάρι ώστε στο εσωτερικό της η γκόγκλα να κάνει ένα λεπτό τοίχωμα. Πρέπει να είναι καλά αλευρωμένα τα κομμάτια για να μην κολλούν μεταξύ τους, στο τραπέζι και στα δάχτυλα μας. Βράζουμε σε μία μεγάλη κατσαρόλα μπόλικο νερό και ρίχνουμε μέσα τις γκόγκλες αφού πρώτα τις κοσκινί-σουμε για να φύγει το περίσσιο αλεύρι. Τις βράζουμε περίπου 20-25 λεπτά. Το μυστικό για καλό βράσιμο είναι να είναι ομοιόμορφες σε όλο το μήκος τους. Ανακατεύουμε κατά διαστήματα. Προσοχή!!! Στην αρχή βυθίζονται στον πάτο και μετά ανεβαίνουν στην επιφάνεια. Αφού βράσουνε τις σουρώνουμε και τις ξεπλένουμε καλά.Τις τοποθετούμε σε πιατέλα πασπαλισμένη με μυ-ζήθρα και τις περιχύνουμε με βούτυρο και μυζήθρα που έχουμε ζεστάνει και ξεροψήσει μέσα σε μπρίκι.

Σαίτια (πιταρούδια με χορταρικά και τυρί)

Επί το έργον…Ανακατεύουμε το αλεύρι με το χλιαρό νερό, το αλάτι, το λάδι, το λεμόνι και ζυμώνουμε μέχρι να πάρουμε μια μαλακή ελαστική ζύμη. Τη σκεπάζουμε με μια πε-τσέτα και την αφήνουμε για περίπου 30 λεπτά. Χωρίζουμε τη ζύμη σε 3 κομμάτια και ανοίγουμε πολύ λεπτά φύλλα διάστασης περίπου 70*70εκ. Κόβουμε τα 3 φύλλα σε σχήμα σταυρού ώστε να δημιουργήσει το καθένα 4 κομμάτια. Ανακατεύουμε τα χορταρικά με το τυρί και το λάδι. Βάζουμε 1/12 από το μείγμα της γέμισης πάνω σε κάθε κομμάτι φύλλου και το διπλώνουμε εσωκλείο-ντας τη γέμιση. Για περισσότερη ευκολία, και για να μην διαλύσει το σαίτι, πριν το γεμίσετε τοποθετείστε το κάθε κομμάτι φύλλου πάνω σε ένα πιάτο και όταν έρθει η ώρα να το ψήσετε απλά αναποδογυρίζετε το πιάτο στην πλάκα ή στο τηγάνι. Τα σαίτια πρέπει να ψηθούν αμέσως μόλις φτιαχτούν. Το ιδανικό ψήσιμο γίνεται σε καυτή μεταλλική πλάκα που ξεροψήνει τη λεπτή ζύμη και λιώνει τη γέμιση. Εναλλακτικά ζε-σταίνουμε ένα λαδωμένο αντικολλητικό τηγάνι σε μέτρια θερμοκρασία και ψήνουμε τα σαίτια μας 4-6 λεπτά σε κάθε πλευρά μέχρι να ροδίσουν. Το φύλλο πρέπει να είναι τόσο λεπτό ώστε να διακρίνονται τα υλικά της γέμισης.

Υλικά για τη γέμιση500γραμμ. κατσικίσιο τυρί1 κιλό σπανάκι1 μαρούλι1 ματσάκι καυκαλήθρες2 κρεμμυδάκια φρέσκα½ ματσάκι άνηθο150γραμμ. λάδι

Υλικά για τη ζύμη 750γραμμ. αλεύρι για φύλλο2 κουτ. σούπας ελαιόλαδο300γραμμ. χλιαρό νερόχυμό από μισό λεμόνι1 κουτ. γλυκού αλάτι

Το ΠατρικόΆγιος Ιωάννης Μονεμβασίας

τηλ. 27320 68220 - 6973015129

76 ΕΛΛΗΝΩΝ ΕΔΕΣΜΑΤΑ

Παραδοσιακή τραχανόπιτα (Συνταγή Τενέδου)

Υλικά2 κούπες γλυκό τραχανά 6 κούπες νερό ή ζωμό κρέατος ένα μεγάλο ξερό κρεμμύδι 300-400 γρ. φέτα 3 αυγά λάδι για το σοτάρισμα και το άλειμμα των φύλλων (περί-που 1,5 φλυτζάνι) Ζύμη για 10 λεπτά, φύλλα

ΕκτέλεσηΑφού ετοιμάσουμε τη ζύμη για τα φύλλα, την αφή-νουμε να ξεκουραστεί και ετοιμάζουμε τη γέμιση. Τσιγαρίζουμε ένα κρεμμύδι μέχρι να πάρει ένα ωραίο ξανθό χρώμα. Στην συνέχεια ρίχνουμε 2 κούπες ΓΛΥΚΟ τραχανό. Προσθέτουμε νερό ή ζωμό κρέατος αν έχουμε. Το νερό το υπολογίζουμε να είναι τόσο όσο να φου-σκώσει ο τραχανάς. Αφού δέσει ο τραχανάς και πάρει όλο το νερό τον

αποσύρουμε από την φωτιά και τον αφήνουμε να κρυώσει. Στο μεταξύ ανοίγου-με με τη ζύμη μας 10 λεπτά φύλλα. Όταν κρυώσει το μείγμα τραχανά προσθέτουμε τη φέτα (μπορούμε να μειώσουμε ή αυξήσουμε την ποσότητα του τυριού ανάλογα με τη γευστική μας προτίμηση). Ολοκληρώνουμε τη γέμιση προσθέτο-ντας τα αυγά, αλάτι και πιπέρι. Λαδώνουμε ένα-ένα φύλλο και στρώνουμε τα πέντε στο ταψί. Προσθέτουμε τη γέμιση και σκε-πάζουμε με τα υπόλοιπα φύλλα αφού τα λαδώσου-με και αυτά. Χαράζουμε την πίτα και ψήνουμε σε μέτριο θερμοκρασία (180-200 βαθμούς, ανάλογα με το φούρνο σας).Σημείωση: Υπάρχουν πολλές παραλλαγές τραχα-νόπιτας στην ελληνική επικράτεια. Μία από τις πιο γνωστές περιέχει -αντί για νερό ή ζωμό- γάλα που δένει άριστα με τον γλυκό τραχανά. Φυσικά, η πίτα μας γίνεται και με έτοιμο φύλλο χωριάτικο ή κρού-στας. Με σπιτικό φύλλο όμως είναι ακαταμάχητη.

φωτο: Κατερίνα Μαγουνάκη

81SOTOSBLOG [ http://sotosblog.wordpress.com ]Σώτος Χρυσαφόπουλος

Στις φυτείες με τις φράουλες, στο έγκλημα της Μανωλάδας, υπάρχει κι άλλος συνεργός. Τον

γνωρίζω. Ξέρω τα λημέρια του και τον παραφυλάω.Για να φτάσω εκεί, τον κυνήγησα, παντού, και τελικά τον τσάκωσα κάτω από τα τρύπια λόγια, πίσω από το φως στο τούνελ, μέσα στα γυαλισμένα Μέγαρα, αλλά και στις εκμυστηρεύσεις έξω από τα γραφεία ευρέσεως εργασίας, στα ντουμανιασμένα καφενεία. Με κοιτάζει μέσα από την οθόνη του κινητού μου. Τον αναγνωρίζω από τη βρώμα του κοβαλτίου στα ορυχεία του Κογκό, του πετρελαίου στο Δέλτα του Νίγηρα, της σαπίλας ενός δαγκωμένου μήλου σε θανατηφόρες αλυσίδες παραγωγής στην Κίνα, από την ιλύ στον Έβρο, το σκωρ στην ψυχή του, τη γλί-τσα του αποσμητικού του και τις ποτισμένες σελίδες της Ιστορίας με χλωροφόρμιο.Δεν είναι ένας. Είναι πολλοί. Κι όποτε μου ξεγλι-στράει μέσα από τα χέρια, λέω ότι, αφού είναι πολλοί, δεν μπορεί, κάποιος θα τον έχει δει, να με φωτίσει στα κατατόπια. Αλλά δεν ρωτάω, γιατί φο-βάμαι τις απαντήσεις –μην και μου ρίξει πισώπλατα τη μαχαιριά αυτή τη φορά ο δικός μου ο συγγραφέ-ας: «Δεν υπάρχει ούτε μια ψυχή σε αυτή την πόλη που δεν είναι μέσα στο μυστικό, και δεν έχει πάρει

όρκο να μη το προδώσει.»Να όμως που η ζωή φυλάει πολύ πικρές στιγμές για όσους κρατάνε άτιμα μυστικά· και όσοι πιά-στηκαν στη Μανωλάδα θα φωτογραφηθούν –το προβλέπουν οι διαδικασίες. Θα έχουν, λοιπόν, την ευκαιρία να πλυθούν, να ξυριστούν, να χτενιστούν, να βάλουν το γαμπριάτικο κοστούμι τους και μια σε-μνή γραβάτα. Για την περίσταση. Σαν Δήμαρχοι, σαν βουλευτές, σαν πρόεδροι, σαν τοπικοί παράγοντες, σαν στελέχη, σαν γείτονες. Θα έχουμε κι εμείς την ευκαιρία να δούμε πόσο μας μοιάζουν. Πόσο είναι σαν κι εμάς. Φτυστοί!Ναι, θα φωτογραφηθούν στην τρίχα, και θα δεί-χνουν τα μούτρα τους αναλλοίωτα. Ίδια με τα δικά μας. Δεν θα έχουν προηγουμένως ξυλοκοπηθεί αγρίως για να μαρτυρήσουν. Άλλωστε τι το έκτακτο γυρεύουμε να μάθουμε; Πού να κρύβεται ο συνερ-γός τους αυτήν την ώρα;Όσο γι αυτό, δεν έχουν να μας αποκαλύψουν τίποτα περισσότερο. Οι φωτογραφίες θα μας οδηγήσουν στη φωλιά του, στο κρυσφήγετό του το παλιό –δεν έχει κουνήσει ρούπι από εκεί, εκεί όπου κρυβόταν πάντα. Εκεί ως και τώρα ακόμη παραμονεύει: στις φυτείες με τις φράουλες…

Φτυστοί! Αλλά με γεύση φράουλα

82 ΜΙΑ ΣΤΑΣΗ ΕΔΩ

«Τα δέντρα είναι ποιήματα που γράφει η γη προς τον ουρανό. Και εμείς κόβουμε τα δέντρα και τα κάνουμε χαρτί, για να καταγράφουμε την κενότητά μας...»

Χαλίλ Γκιμπράν

(Αφιερωμένο στους κατοίκους της Χαλκιδικής και της Θράκης που αγωνίζονται κατά των μεταλλείων χρυσού για να σώσουν τη ζωή και τον τόπο τους)

ΠροσφοράΠροσφορά

&

Ασύρματο μοτέργαλλικού οίκου

170€

ΔΩΡΟΔΩΡΟτο τηλεχειριστήριο

ΕΠΑΘΛΟ 90

Documents

Transcript of ΕΠΑΘΛΟ 90