Απομνημονεύματα - Ελισάβετ Μουτζάν-Μαρτινέγκου, Αυτοβιογραφία

Επιμέλεια: Σερδάκη Ευαγγελία - www.synodoiporos.weebly.com Σελίδα 1

ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ - ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΣΥΝΤΟΜΟ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ

Ελισάβετ Μουτζάν Μαρτινέγκου (1801-1832): Με την Αυτοβιογραφία της κατέκτησε τον τίτλο της πρώτης Ελληνίδας πεζογράφου. Στο έργο της αυτό ( που διασώθηκε με περικοπές από τον γιο της)υψώνει συγκλονιστική φωνή διαμαρτυρίας για τις συνθήκες ζωής των γυναικών αριστοκρατικής καταγωγής στα Επτάνησα των αρχών του 19ου αιώνα: οι γυναίκες-γόνοι επιφανών οικογενειών στερούνται κάθε δυνατότητα για κοινωνική αναγνώριση και συμμετοχή στη δημόσια ζωή, ζώντας στο περιθώριο της τάξης τους, δέσμιες κάτω από την πατρική ή συζυγική εξουσία. Οι φιλελεύθερες απόψεις της Μαρτινέγκου απηχούν το πνεύμα του γαλλικού Διαφωτισμού με προβολή των αξιών της παιδείας, της ενάρετης αγωγής, της λογικής σκέψης. Η Μαρτινέγκου, χάρη στην επιμονή της, κατάφερε να μάθει γράμματα και ιταλικά από τη μητέρα και τη γιαγιά της και να διδαχθεί στη συνέχεια από 3 κληρικούς. Οι προσπάθειές της ν’ αποφύγει τον γάμο και να κλειστεί σε μοναστήρι, όπου θα μπορούσε να ασκήσει απρόσκοπτα τη συγγραφική της δραστηριότητα, δεν απέδωσαν. Ηττημένη δέχεται για σύζυγο τον κατά 20 χρόνια μεγαλύτερό της Νικόλαο Μαρτινέγκο και πεθαίνει μόλις 31 ετών , λίγο μετά τη γέννηση του γιου της, από επιπλοκές του τοκετού. "Πραγματικά αυτό που μας συγκινεί στην αυτοβιογραφία της Ελισάβετ Μουτζάν - Μαρτινέγκου δεν είναι τόσο η απαράμιλλη λογοτεχνική της αξία, η οποία θα ήταν εξάλλου τόσο δύσκολο να επιτευχθεί, εξαιτίας των αντικειμενικών δυσκολιών που βάραιναν την πένα της σε κάθε της βήμα, αλλά το γεγονός ότι σε αυτή συναντάμε τη γραφή στην πιο πρωτογενή μορφή της, στην ίδια τη Σισύφεια κοινωνική αποστολή της, έτσι καθώς βοηθά τον άνθρωπο να βρει και να σκαλίσει το αληθινό του πρόσωπο και ν’ αρθρώσει την πιο μυστική του κραυγή, χρησιμοποιώντας την πένα του/της ως έμβολο ενάντια στη μοίρα του".( Ελένης Καρασαβίδου ,Η αυτοβιογραφούμενη γυναίκα: η περίπτωση της Ελισάβετ Μουτζάν Μαρτινέγκου) Αυτοβιογραφία: είναι η ιστορία της ζωής (ή μέρους της ζωής)ενός ανθρώπου, γραμμένη από τον ίδιο, σε συνεχή αφηγηματικό λόγο. Η αυτοβιογραφία γράφεται σε χρόνο μεταγενέστερο και έχει χρονική απόσταση από τα γεγονότα που εξιστορεί, γεγονός που τη διαφοροποιεί από το ημερολόγιο, στο οποίο καταγράφονται οι καθημερινές εμπειρίες. Διαφέρει επίσης από τα απομνημονεύματα, στα οποία ο αφηγητής επιδιώκει να προβάλει τη συμμετοχή του σε συγκεκριμένα γεγονότα. Στην αυτοβιογραφία ο συγγραφέας ταυτίζεται με τον αφηγητή- ήρωα.

Θέμα του 1ου αποσπάσματος → η είδηση της ελληνικής επανάστασης μέσα από τη σκοπιά της Ελληνίδας , αλλά και της γυναίκας

1. Να υπογραμμίσετε στο βιβλίο σας και να αναφέρετε μέσα από το κείμενο τα χωρία που προβάλλουν το θέμα του .

2. Να συμπληρώσετε, βασιζόμενοι στο 1ο απόσπασμα, τον πίνακα που ακολουθεί:

Απομνημονεύματα - Ελισάβετ Μουτζάν-Μαρτινέγκου, Αυτοβιογραφία

Επιμέλεια: Σερδάκη Ευαγγελία - www.synodoiporos.weebly.com Σελίδα 2

ΘΕΜΑΤΑ 1ου ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΟΣ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΑΦΗΓΗΤΡΙΑΣ

Α. εθνικός απελευθερωτικός αγώνας για: Β. Τα αγαθά της ελευθερίας → η ελευθερία συντελεί στην :

Είναι Ελληνίδα :για την έναρξη του αγώνα αισθάνεται →

Γ. Όμως: η συνειδητοποίηση της γυναικείας της φύσης την επαναφέρει στην πραγματικότητα, δημιουργώντας δυσάρεστες σκέψεις →

Είναι γυναίκα: βιώνει →

Δ. Μπροστά στην αδιέξοδη κατάσταση που βιώνει μοναδικό της καταφύγιο →

Ευχές να → και να → Αποκαλύπτει την αγάπη της για → Συναισθήματα →

Εκφραστικά μέσα του 1ου αποσπάσματος → Η αφηγήτρια βιώνει αφ’ ενός τα προσωπικά συναισθήματα για την έναρξη του απελευθερωτικού αγώνα των Ελλήνων και αφ’ ετέρου την έντονη αντίθεση ανάμεσα στα συναισθήματά της αυτά και στην αδυναμία δράσης που σηματοδοτεί η γυναικεία της φύση. Εκδηλώνει επίσης την αγάπη της για τα γράμματα, τις τέχνες και γενικά την πνευματική δραστηριότητα. 3. Βρείτε και συμπληρώστε τα εκφραστικά μέσα με τα οποία υποδηλώνονται τα παραπάνω: μεταφορές: ........................................................................................................................ ............................................................................................................................................. προσωποποιήσεις: .............................................................................................................. ............................................................................................................................................. .............................................................................................................................................

μετωνυμίες*: ...................................................................................................................... ..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

επανάληψη: ....................................................................................................................... αντίθεση: ............................................................................................................................. .............................................................................................................................................

Απομνημονεύματα - Ελισάβετ Μουτζάν-Μαρτινέγκου, Αυτοβιογραφία

Επιμέλεια: Σερδάκη Ευαγγελία - www.synodoiporos.weebly.com Σελίδα 3

*μετωνυμία: δηλώνεται → το αφηρημένο αντί του συγκεκριμένου: τόπο στα νιάτα, αντί : τόπο στους νέους → ο δημιουργός αντί για το έργο: διαβάζει Σεφέρη, αντί: την ποίηση του Σεφέρη → το μέρος που περιέχει κάτι αντί για το περιεχόμενο: χειροκρότησε όλο το θέατρο, αντί: οι θεατές που ήταν στο θέατρο

Θέματα του 2ου αποσπάσματος → α.)Τα στοιχεία που συνιστούν τη ..................................... .................................................................................................. και β.) η αγωνία για ................. .....................................................................................................................................................

ΘΕΜΑΤΑ 2ου ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΟΣ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΑΦΗΓΗΤΡΙΑΣ

1.Τα στοιχεία της ........................................... ........................................................................ α. γάμος χωρίς δικαίωμα ............................... και υποταγή σε............................................... ........................................................................ β. απαγόρευση διαφυγής σε ......................... .............. ή ..................................................... γ. εγκλεισμός ................................................ και έλλειψη κοινωνικών ............................... και ψυχαγωγίας δ. αποκλεισμός από κάθε συμμετοχή στη ...................................................................... ε. απαξίωση των γυναικών από .................... ........................................................................

Βιώνει →........................................................ μπροστά στην προοπτική .............................. ........................................................................ Νιώθει την επιθυμία →................................. ........................................................................ ως λύτρωση για εκείνη Η προοπτική αυτή της δημιουργεί αίσθημα ........................................................................ Συναισθήματα ................................................ ......................................................................... Ταπείνωση, αδιέξοδο, μοναδική διαφαινόμενη λύση →....................................................................

2. η αγωνία για .............................................. ....................................................................... α. Το "τέλος", ο υπέρτατος ανθρώπινος προορισμός → η ............................................ για το συλλογικό καλό β. Η συγγραφική δραστηριότητα ως εκδοχή ...................................................................... που καταξιώνει τη γυναικεία φύση

Συναισθήματα .............................................. ........................................................................ μπροστά στην προοπτική της καταστροφής των συγγραμμάτων της από ....................... ...................................................................... Αγωνία μήπως δεν προλάβει να .................... ........................................................................ Αγάπη για ....................................................... όπως μιας μητέρας για .................................. ....................................................................... Επιθυμία τα έργα της να............................

Απομνημονεύματα - Ελισάβετ Μουτζάν-Μαρτινέγκου, Αυτοβιογραφία

Επιμέλεια: Σερδάκη Ευαγγελία - www.synodoiporos.weebly.com Σελίδα 4

4. Συμπληρώστε τον πίνακα που ακολουθεί. Να συνδέσετε (με τα βελάκια)τα εκφραστικά μέσα με τα συναισθήματα της αφηγήτριας:

απόσπασμα κειμένου εκφραστικό μέσο

Α. οπού θέλουν να έχουν την γυναίκα τους ωσάν σκλάβα

προσωποποίηση →

Β. Διά παντός εις το σπίτι! μεταφορά →

Γ. πάθη οπού γλήγορα εξ αποφάσεως έμελλε να με γκρεμνίσουν εις το μνήμα

παρομοίωση →

Δ. Και σεις, μαύρα μου συγγράμματα εικόνα →

Ε. ή έχει κανένα καιρόν ο αδελφός μου να σας εβγάλει και να σας δώσει εις τους δούλους του, διά να σας ξεσχίζουν και να μεταχειρίζονται τα μέλη σας εις τας χρείας του μαγειρείου

επιφωνηματική πρόταση

→

Στ. Και σεις, μαύρα μου συγγράμματα που σας αγαπούσα και ήθελα το καλόν σας – ό,τι λογής μία αγαπητή μητέρα το θέλει εις τα τέκνα της –

ρητορική ερώτηση →

Ζ. Τι λοιπόν, έλεγα με τον εαυτόν μου, έχω να αποθάνω, και ν' αποθάνω χωρίς να κάμω

καλόν;

επανάληψη →

Η. μήτε εις εκκλησίαν, μήτε εις περιδιάβασιν

5. Στο αυτοβιογραφικό κείμενο της Ελισάβετ Μουτζάν - Μαρτινέγκου είναι εμφανής η προσπάθεια για επικοινωνία με τον αναγνώστη, προκειμένου να του κοινοποιήσει - εξομολογηθεί την απελπιστική κατάσταση που βιώνει. Έτσι, η αφήγησή της έχει μια πηγαία αμεσότητα που της προσδίδει τον χαρακτήρα και τη μορφή της εξομολόγησης-διαμαρτυρίας. Τι πιστεύετε ότι πέτυχε η συγγραφέας στη σχέση της με σας, τους έφηβους αναγνώστες, χρησιμοποιώντας αυτόν τον τρόπο έκφρασης; (στο τετράδιο, 80-100 λέξεις ) 6. Να γράψετε έναν φανταστικό διάλογο ανάμεσα στην Ελισάβετ Μουτζάν και τον αδελφό της, στον οποίο με στέρεα επιχειρήματα θα προσπαθήσει να τον πείσει ότι αξίζει και πρέπει να διαφυλάξει και να διασώσει το πνευματικό της έργο (τα συγγράμματά της). →100-150 λέξεις

7. Η συγγραφέας απευθύνεται σε κάθε αναγνώστη , κυρίως όμως στις καταπιεσμένες γυναίκες της εποχής της , τις χειραγωγημένες από την οικογένεια ή τη συζυγική εξουσία, με αδυναμία συμμετοχής σε οποιαδήποτε κοινωνική ή πνευματική δραστηριότητα, τις γυναίκες που ο περίγυρος θεωρεί ότι καταξιώνονται μόνο μέσα από τη δημιουργία οικογένειας και τη μητρότητα . Τις προτρέπει να καλλιεργήσουν το πνεύμα τους, ώστε να νιώσουν και να διεκδικήσουν την ελευθερία τους .Διαποτισμένη η ίδια άλλωστε από το πνεύμα του Διαφωτισμού είναι εύλογο ότι πιστεύει απόλυτα στην ιδέα της παιδείας και της ελευθερίας. Να γράψετε ένα παράδειγμα από τη Νεότερη Ελληνική Ιστορία, στο οποίο η παιδεία του έθνους έπαιξε καταλυτικό ρόλο στη δυναμική διεκδίκηση της ελευθερίας του.

Απομνημονεύματα - Ελισάβετ Μουτζάν-Μαρτινέγκου, Αυτοβιογραφία

Επιμέλεια: Σερδάκη Ευαγγελία - www.synodoiporos.weebly.com Σελίδα 5

8. Να γράψετε στο τετράδιο σας την απάντηση στις ερωτήσεις 1, 2 και 3 του σχολικού βιβλίου. 9. Η γλώσσα του αποσπάσματος είναι απλή δημοτική με λόγια στοιχεία (→ τας σεμνάς Μούσας, παρευθύς έτρεξεν κ.λ.π.).Ο λόγος ρέει με φυσικότητα παρακολουθώντας τις ψυχικές διακυμάνσεις της αφηγήτριας. 10. Το ύφος του κειμένου είναι απλό , συχνά με δραματικούς τόνους ,με μία αμεσότητα και ευαισθησία που συγκινεί τον αναγνώστη.

11. Μελετήστε τη μαθητική εργασία:

Η Ελληνίδα από τον 19ο ως τον 20ό αιώνα (ιστοσελίδα Συνοδοιπορεῖν, www.synodoiporos.weebly.com, εκπαιδευτικό υλικό, Ν. Λογοτεχνία γ΄ τάξης ) και καταγράψτε στο τετράδιο σας τους σταθμούς στην προσπάθεια της γυναίκας στην Ελλάδα για απελευθέρωση και κατάκτηση μιας ισότιμης με τον άνδρα θέσης στην κοινωνία. 12. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι το κείμενο της Μουτζάν -Μαρτινέγκου εξακολουθεί και σήμερα να διατηρεί τον επίκαιρο χαρακτήρα του; Υπάρχουν περιοχές και χώρες του πολιτισμένου κόσμου μας , στις οποίες η απαξίωση και η χειραγώγηση του γυναικείου πληθυσμού θεωρείται αυτονόητο ανδρικό δικαίωμα; Γράψτε ένα άρθρο για το θέμα αυτό με πληροφορίες που θα συγκεντρώσετε από τον Τύπο (η θέση της γυναίκας στις μουσουλμανικές χώρες, στις χώρες του Τρίτου Κόσμου).Μην παραλείψετε να δώσετε τίτλο στο άρθρο σας. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Πρόσωπα και Θέματα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας , http://www.greek-language.gr/

Ελένης Καρασαβίδου ,Η αυτοβιογραφούμενη γυναίκα: η περίπτωση της Ελισάβετ Μουτζάν Μαρτινέγκου - για το συνέδριο «Η Γυναίκα στην Ελληνική Λογοτεχνία», Βόλος 1997

Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας γ΄γυμνασίου, βιβλίο εκπαιδευτικού, ΟΕΔΒ

Λεξικό Λογοτεχνικών Όρων , ΟΕΔΒ