ΕΙΔΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

εισάγονται με: τους συνδέσμους ότι, πως,

Eξαρτώνται από ρήματα όπως: Συντακτικός ρόλος

λέ(γ)ω, δείχνω, αντιλαμβάνομαι,διαπιστώνω, γνωρίζω, αγνοώ,νομίζω, υποθέτω, θεωρώ κ.λπ. αντικείμενο σε

προσωπικά ρήματακαι περιφράσεις

περιφράσεις όπως:έχω την άποψη, έχω τη γνώμη,είμαι σίγουρος, είμαι βέβαιος

απρόσωπα ρήματα μεπαρόμοια σημασία:πιστεύεται, φαίνεται, λέγεται,φέρεται, νομίζεται

υποκείμενο σεαπρόσωπα ρήματα καιαπρόσωπες εκφράσειςαπρόσωπες εκφράσεις με

συγγενική σημασία:είναι γνωστό, είναι βέβαιο,είναι αποδεκτό, είναι κρίμα

ουσιαστικά όπως:γνώση, φήμη, βεβαιότητα πληροφορία, διάδοση

επεξήγηση σε ουσιαστικά και αντωνυμίες

αντωνυμίες δεικτικές ή αόριστεςουδετέρου γένους, όπως:αυτό, εκείνο, κάτι, ένα

ΒΟΥΛΗΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

εισάγονται με: το μόριο να (είτε μόνο του είτε μαζί με άλλες λέξεις, όπως: χωρίς να, από το να, αντί να)

Εξαρτώνται από ρήματα που σημαίνουν: Συντακτικός ρόλος

θέλω, μπορώ, αναγκάζομαι,ζητώ, οφείλω, εμποδίζω,απαγορεύω, επιτρέπω αντικείμενο σε

προσωπικά ρήματακαι περιφράσεις

περιφράσεις όπως:έχω ανάγκη, έχω διάθεση,είμαι έτοιμος, έχω καιρό,έχω σκοπό

απρόσωπα ρήματα μεπαρόμοια σημασία:πρέπει, μπορεί, χρειάζεται,απαγορεύεται, επιτρέπεται υποκείμενο σε

απρόσωπα ρήματα καιαπρόσωπες εκφράσεις

απρόσωπες εκφράσεις μεσυγγενική σημασία:είναι δυνατό, είναι ανάγκη, είναι ντροπή, είναι καλύτερα,είναι ώρα, είναι καιρός

ουσιαστικά όπως:ανάγκη, σκοπός, θέληση, διάθεση

επεξήγηση σεουσιαστικά καιαντωνυμίες

αντωνυμίες δεικτικές ή αόριστεςουδετέρου γένους, όπως:αυτό, εκείνο, κάτι, ένα

Σημείωση: Δεν πρέπει να μπερδεύουμε τις βουλητικές προτάσεις που αρχίζουν με το να με τις τελικές προτάσεις που επίσης αρχίζουν με το να. Οι τελικές προτάσεις εισάγονται κυρίως με το σύνδεσμο για να και, όταν εισάγονται με το σύνδεσμο να, αυτός μπορεί να αντικατασταθεί με το για να .

π.χ. Τελική : Ήρθα να δουλέψω ή Ήρθα, για να δουλέψω Βουλητική : Θέλω να δουλέψω ( δε λέγεται όμως: θέλω για να δουλέψω )

ΕΝΔΟΙΑΣΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

εισάγονται με: τους διστακτικούς συνδέσμους μήπως, μη(ν), μη δε(ν), μήπως δε(ν)

Εξαρτώνται απόρήματα που σημαίνουν:

Συντακτικός ρόλος

φοβάμαι, ανησυχώ, φυλάγομαι,υποπτεύομαι, προσέχω, τρέμω,τρομάζω αντικείμενο σε

προσωπικά ρήματακαι περιφράσεις

περιφράσεις όπως:έχω ανησυχία, έχω (το) φόβο,έχω (την) υποψία,παίρνω τα μέτρα μου

απρόσωπα ρήματα ή απρόσωπες εκφράσειςμε συγγενική σημασία:(με) ανησυχεί, με τρομάζειμε φοβίζει

υποκείμενο σεαπρόσωπα ρήματα καιεκφράσεις

ουσιαστικά όπως:φόβος, ανησυχία, αγωνία,υποψία, τρόμος,

αντωνυμίες δεικτικές ή αόριστεςουδετέρου γένους, όπως:αυτό, εκείνο, κάτι, ένα

επεξήγηση σεουσιαστικά καιαντωνυμίες

ΕΥΘΕΙΕΣ (=κύριες προτάσεις) ΚΑΙ

ΠΛΑΓΙΕΣ ΕΡΩΤΗΜΑΤΙΚΕΣ (=δευτερεύουσες) ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Όταν μια ερώτηση την απευθύνουμε άμεσα στο συνομιλητή μας, τότε λέγεται

ευθεία ερώτηση .

Εισάγονται με ερωτηματικές αντωνυμίες: τι, ποιος, –α, –ο, πόσος, –η, –οερωτηματικά επιρρήματα: πού, πότε, πώς, πόσο, μη, μήπως, άραγε, τάχα κ.λπ., π.χ.Τι ώρα είναι;Πώς σε λένε;Ποιος κέρδισε τον αγώνα; Πού πας; 

Στο τέλος της ευθείας ερώτησης βάζουμε ερωτηματικό (;)

Όταν ένας ομιλητής μεταφέρει μια ερώτηση σε κάποιον άλλο, τότε λέγεται πλάγια ερώτηση , π.χ.

Με ρώτησε τι ώρα είναι. Ζήτησε να του πω πώς με λένε. Ήθελε να μάθει ποιος κέρδισε τον αγώνα. Ρώτησε πού πάω. Στο τέλος της πρότασης δε βάζουμε ερωτηματικό.

Οι πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις είναι δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις και:χρησιμοποιούνται:

α. ως αντικείμενο, π.χ.

Ρώτησε τι ώρα είναι.Υπολόγισε πόσο κάνουν όλα αυτά.Δεν ξέρω τι να πω.

 β. ως υποκείμενο, π.χ.

   Είναι απίστευτο πόσο με ταλαιπωρείς.   Είναι ανεξήγητο πώς δουλεύει αυτή η μηχανή.   Είναι ζήτημα αν έφαγε μισό πορτοκάλι.

 γ. ως επεξήγηση, π.χ.

  Στην ερώτηση μου, αν θα έρθει μαζί μας, δεν απάντησε.  Αυτό δεν καταλαβαίνω, πού γυρνάει τέτοια ώρα.  Κάτι σκέφτηκα, μήπως τα κάνει όλα αυτά επίτηδες.

Εισάγονται: α. όταν είναι ολικής άγνοιας με το ερωτηματικό μόριο αν ή το μη, μήπως, μην τυχόν

Είναι ζήτημα αν έφαγε μισό πορτοκάλι. Ρώτα τον περιπτερά μήπως ξέρει την οδό Αριστοτέλους.

 β. όταν είναι μερικής άγνοιας με τις ερωτηματικές αντωνυμίες τι, ποιος, πόσος ή τα ερωτηματικά επιρρήματα πού, πότε, πώς, πόσο, άραγε, τάχα κ.λπ. ή το σύνδεσμο γιατί.

Με ρώτησε τι ώρα είναι. Ο αστυνομικός κατάλαβε ποιος ήταν ο ένοχος. Πρέπει να μου πεις πού θα πάτε.

Διακρίνονται σε πλάγιες ερωτηματικές ολικής άγνοιας και μερικής άγνοιας,

(ανάλογα με την απάντηση που επιδέχονται. )

Για να βρούμε σε ποια από τις δύο κατηγορίες κατατάσσονται, μετατρέπουμε την πλάγια ερώτηση σε ευθεία, π.χ.

Πλάγια ερώτηση: «Είναι ζήτημα αν έφαγε μισό πορτοκάλι» Μετατροπή σε ευθεία «Έφαγε μισό πορτοκάλι;» (Η απάντηση που θα δώσουμε είναι ή "ναι" ή "όχι" )(Απαντήσαμε με ναι ή όχι, άρα είναι ολικής άγνοιας.)

 

Πλάγια ερώτηση: «Με ρώτησε τι ώρα είναι.» Μετατροπή σε ευθεία «Τι ώρα είναι;» (Η απάντηση που θα δώσουμε θα είναι περίπου έτσι: "Η ώρα είναι 10.00".)(Δεν απαντήσαμε με ναι ή όχι, άρα είναι μερικής άγνοιας.)

Από μια πλάγια ερωτηματική πρόταση μπορεί να συμπληρώνονται τα ρήματα:

α) αμφιβάλλω, απορώ, θαυμάζω, ρωτάω και όσα έχουν παρόμοια σημασία:

β) αγνοώ, γνωρίζω, γράφω, δείχνω, εξηγώ, θυμάμαι, λέω, μαθαίνω, ξέρω,

ξεχνάω, πληροφορούμαι και όσα έχουν παρόμοια σημασία:

γ) λογαριάζω, σκέφτομαι, συλλογίζομαι, υπολογίζω και όσα έχουν παρόμοια σημασία:

δ) αισθάνομαι, ακούω, βλέπω, καταλαβαίνω, κοιτάζω, νιώθω και όσα έχουν παρόμοια σημασία:

Από μια πλάγια ερωτηματική πρόταση μπορεί να συμπληρώνονται εκφράσεις που σχηματίζονται με τα ρήματα είμαι, έχω, βρίσκω κ.ά., όπως: δεν είμαι βέβαιος, δεν έχω βεβαιότητα, δεν έλαβα γνώση, δε βρίσκω εξήγηση, δεν πήρα είδηση κ.ά.