ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΟΙ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ

ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΩΝ ΦΑΙΝΟΜΕΝΩΝ

Θέμα Εργασίας: Διαβάστε το συνημμένο κείμενο των προγραμματικών

δηλώσεων για τον Πολιτισμό και απαντήστε στα παρακάτω ερωτήματα,

τεκμηριώνοντας κάθε φορά την απάντησή σας:

- Ποιες έννοιες/προσεγγίσεις περί πολιτισμού, τέχνης και κουλτούρας αναγνωρίζετε

στις προγραμματικές δηλώσεις; Απαντήστε, αφού πρώτα εξετάσετε τις παραπάνω

έννοιες.

- Ποιες είναι οι βασικές αρχές και επιδιώξεις πολιτιστικής πολιτικής που προκύπτουν

από τις προγραμματικές δηλώσεις;

- Λαμβάνοντας υπόψη το σύγχρονο κοινωνικό-οικονομικό γίγνεσθαι, καθώς και τις

εξελίξεις στον τομέα του πολιτισμού (π.χ. νέες τεχνολογίες, διεθνοποίηση, πολιτισμός

και ανάπτυξη) να σχολιάσετε την πρόταση πολιτιστικής πολιτικής που προκύπτει από

τις προγραμματικές δηλώσεις.

Γκούβελου Ελένη

Επιβλέπων καθηγητής: Κοντοχρήστου Μαρία

ΝΟΕΜΡΙΟΣ 2012

ΑΓΡΙΝΙΟ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΠΕΡΙΛΗΨΗ-ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

ΚΥΡΙΟ ΘΕΜΑ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

Ο πολιτισμός, η τέχνη και η κουλτούρα και η προσέγγισή τους

στις προγραμματικές δηλώσεις

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

Οι βασικές αρχές και οι επιδιώξεις της πολιτιστικής πολιτικής

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3

Η επιρροή της τεχνολογίας στον πολιτισμό, με γνώμονα τις

κοινωνικοοικονομικές συνθήκες του σήμερα

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Ο πολιτισμός και η κουλτούρα μέσω των τεχνών πάντα επηρέαζαν την ανθρωπότητα.

Η πολυσημία τους μεγάλη. Στις δηλώσεις του κ. Τζαβάρα αναγνωρίζουμε πολλές

προσεγγίσεις των ορισμών τους. Οι βασικές αρχές έπονται από τις διακηρύξεις της

Unesco και της Ε.Ε. Η πολιτιστική πολιτική έχει ως στόχο να προάγει τον ελληνικό

πολιτισμό και πλέον μέσα από την τεχνολογία να καταφέρει να τον κρατήσει ζωντανό

και να τον εξελίξει, παρά τις δυσκολίες που υπάρχουν στην χώρα μας αλλά και σε

όλο τον πλανήτη.

ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ

Πολιτισμός-Κουλτούρα

Τέχνη

Πολιτιστική κληρονομιά

Λαϊκή κληρονομιά

Μουσείο

Εξέλιξη-Τεχνολογία

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Οι διαπιστώσεις που μπορούν να γίνουν από τις προγραμματικές δηλώσεις

του Αναπληρωτή Υπουργού Πολιτισμού Κωνσταντίνου Τζαβάρα σχετίζονται με τον

πολιτισμό και την κουλτούρα, την τέχνη, την εύρεση χρηματικών πόρων και την

αξιοποίηση της τεχνολογίας προς όφελος του πολιτισμού.

Η εργασία αποτελείται από τρία κεφάλαια, στο πρώτο θα εξετάσουμε την

έννοια του πολιτισμού και της κουλτούρας και της τέχνης και μέσω παραδειγμάτων

θα προσπαθήσουμε να τις εξηγήσουμε

Στο δεύτερο κεφάλαιο γίνει αναφορά σε όλα τα δείγματα πολιτιστικής

πολιτικής που πηγάζουν από της δηλώσεις και με βάσει τον σκοπό τους θα

σχολιαστούν περαιτέρω.

Τέλος, θα αναφερθούμε στην χρήση της τεχνολογίας και στα θετικά που

προσφέρει στον πολιτισμό βάση της τελευταίας πρότασης των δηλώσεων του κ.

Τζαβάρα, για το πώς πρέπει να χρησιμοποιηθεί η τεχνολογία για την ανάδειξη του

πολιτισμού μας σε συνάρτηση με την οικονομική και κοινωνική κρίση που υπάρχει

στη χώρα μας.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

Ο πολιτισμός, η τέχνη και η κουλτούρα και η προσέγγισή τους

στις προγραμματικές δηλώσεις

Ξεκινώντας μια αναδρομή από τα πρώτα δείγματα πολιτισμού-κουλτούρας

που έδειξε το ανθρώπινο είδος διαπιστώνουμε πως τα δείγματα αυτά είναι

αλληλένδετα και πολλές φορές ταυτίζονται. Είναι αδύνατον να μιλήσουμε για

πολιτισμό και τέχνη χωρίς να αναφέρουμε την κουλτούρα κάθε χρονικής περιόδου

και περιοχής. Από τα τέλη του 18ου

αιώνα που καθιερώθηκαν οι λέξεις πολιτισμός1

και κουλτούρα2, τους έχουν δοθεί πολλές ερμηνείες, ίσως και πολλές φορές κάποιοι

να τις ταύτισαν, όμως οι δυο αυτές λέξεις διαφέρουν κατά πολύ μεταξύ τους. Είναι

αρκετοί αυτοί που ανά τους αιώνες προσπάθησαν να αποδώσουν την έννοια της κάθε

μιας και γι’ αυτό τους έχουν δοθεί πολλές ετυμολογίες. Αυτό συνέβαινε και

συμβαίνει ακόμα, γιατί ο άνθρωπος-οι κοινωνίες συνεχώς εξελίσσονταν και

εξελίσσονται και σε κάθε εποχή υπάρχουν διαφορετικά δεδομένα, είναι δηλαδή

σίγουρο πως η πολυσημία των δυο αυτών λέξεων οφείλεται στις συνεχείς

κοινωνικοπολιτικοοικονομικές αλλαγές. Με την συχνή εμφάνιση των λέξεων αυτών

στην Γαλλία του Διαφωτισμού ξεκίνησε και η σχετική ταύτιση αλλά και πολυσημία,

σε μια Ευρώπη που διαρκώς εξελίσσονταν. Ωστόσο στη Γερμανία πολλοί είναι οι

διανοούμενοι που θέλησαν να δώσουν τη δική τους ερμηνεία καθώς «καταδίκαζαν»

το Γαλλικό Διαφωτισμό και κυρίως τους Γερμανούς αριστοκράτες που τον είχαν

αποδεχτεί και έχουν ξεχάσει τον δικό τους “πολιτισμό” και τη δική τους

“κουλτούρα”. Οι Γερμανοί είναι αυτοί που θα δώσουν μια πιο εθνοκεντρική

ετυμολογία στους δυο αυτούς όρους. Καταλαβαίνουμε λοιπόν, ότι ήταν πολλοί αυτοί

που ασχολήθηκαν με την σημασία των λέξεων πολιτισμός και κουλτούρα ο καθένας

με διαφορετικά κριτήρια, κάποια απ’ αυτά ήταν οικονομικά κάποια πολιτικά και

κάποια φυλετικά-εθνικά. Στον 20ο αιώνα και σε συσχετισμό με τα τεχνολογικά

επιτεύγματα και την συνεχή εξέλιξη οι λέξεις αυτές απέκτησαν και άλλο νόημα.

Πολιτισμός θεωρούνταν οτιδήποτε ηλεκτρονικό-επιστημονικό-τεχνολογικό επηρέαζε

την καθημερινότητα του σύγχρονου ανθρώπου είτε προς το καλύτερο είτε προς το

χειρότερο.

Στη λέξη πολιτισμό έχουν δοθεί πολλές ερμηνείες, ως πρότυπο συμπεριφοράς,

ως ήθη, έθιμα και κοινωνικοί θεσμοί όσον αφορά στην προοδευτική τελειοποίησή

τους, σε ανθρώπινα επιστημονικά και τεχνολογικά επιτεύγματα. Στη λέξη κουλτούρα

επίσης πολλές, όπως της παιδείας και της μόρφωσης, τα ήθη, τη θρησκεία μιας

εποχής, ενός έθνους, ενός κράτους, δηλαδή όχι γενικά αλλά σε συγκεκριμένο μήκος,

πλάτος και εποχή.

1 Τον 16

ο αιώνα εμφανίστηκε στην Αγγλία ο όρος civilize-civilized και στη Γαλλία civilizer-civilize

(λατινική λέξη civis=πολίτης). 2 Προέρχεται από το λατινικό colere=καλλιεργώ. Ο Κικέρων τον 1

ο π.Χ αιώνα τη χρησιμοποίησε

μεταφορικά στην έκφραση cultura animi= καλλιέργεια της ψυχής.

Στην εποχή μας ένας ορισμός για την λέξη πολιτισμός είναι: «Πολιτισμός

είναι το συνολικό σύμπλεγμα διακριτών πνευματικών, υλικών, διανοητικών και

συναισθηματικών στοιχείων που χαρακτηρίζουν μια κοινωνία ή κοινωνική ομάδα.

Περιλαμβάνει όχι μόνο τέχνες και γράμματα αλλά επίσης τρόπους ζωής, τα

θεμελιώδη δικαιώματα του ανθρωπίνου είδους, τα συστήματα αξιών, παραδόσεις και

πιστεύω» 3 . Κουλτούρα είναι η παιδεία, η μόρφωση, μπορεί να θεωρηθεί και ως ένα

υποσύνολο μέσα στον πολιτισμό γιατί πλέον έχουν την ίδια σημασία.

Όσον αφορά την τέχνη είναι μια έννοια που και μόνη της δύσκολα εξηγείται.

Ως όρο τον συναντάμε και στον πολιτισμό και στην κουλτούρα, γιατί πολύ απλά

τέχνη μπορεί να θεωρήσει ο καθένας το οτιδήποτε, αλλά κυρίως αναφέρεται στην

κουλτούρα, που είναι όπως είπαμε ένα υποσύνολο του πολιτισμού. Η τέχνη για το

ανθρώπινο είδος δεν έχει όρια, από τις πρώτες σπηλαιογραφίες, του ανθρώπου των

σπηλαίων, που τις κοιτάμε με τόσο θαυμασμό, κυρίως σε φωτογραφίες, μέχρι και τις

μέρες μας που θα δούμε ένα μοντέρνο και ντιζαϊνάτο βιτρό. Ανέκαθεν επηρέαζε τον

άνθρωπο και τον επηρεάζει ακόμη. Ποιος είναι αυτός που θα μπορούσε να

αντισταθεί και να μη κοιτάει με αποχαύνωση τις πυραμίδες της αρχαίας Αιγύπτου,

τον Παρθενώνα της κλασσικής Ελλάδας, την οροφή της Cappella Sistina του

Μιχαηλάγγελου, τα ηλιοτρόπια του Vincent van Gogh. Διαφορετικές εποχές,

διαφορετική νοοτροπία, διαφορετικές κοινωνίες, διαφορετική κουλτούρα,

διαφορετικοί πολιτισμοί και όμως όλα μαζί τέχνη. Για την τέχνη πολλοί είναι εκείνοι

που έχουν δώσει κάποιον ορισμό ή να μιλήσουν για την ουσία της, από τον Πλάτωνα

και τον Αριστοτέλη έως τον Φρόυντ. Ένας ορισμός της τέχνης, κράμα όλων, είναι

«τέχνη είναι όλα τα ανθρώπινα δημιουργήματα είτε για πνευματικούς λόγους είτε για

καθημερινούς χρηστικούς που επηρεάζονται από τα εκάστοτε οικονομικά, κοινωνικά

πολιτικά πλαίσια».

Εφόσον έγινε μια ικανή προσέγγιση των εννοιών/ορισμών των τριών αυτών

λέξεων μπορούμε να αναφερθούμε στις προγραμματικές δηλώσεις του κ. Τζαβάρα

Κωνσταντίνου Αναπληρωτή Υπουργού Παιδείας, Θρησκευμάτων, Πολιτισμού και

Τουρισμού και να δώσουμε τις απαραίτητες προσεγγίσεις. Αρχικά γίνεται μια

αναφορά στον πολιτισμό έξω από τα μουσεία, δηλαδή στην άυλη πολιτιστική

κληρονομιά4 και σχετίζεται με τις παραδόσεις τα ήθη, τα έθιμα, τα αντικείμενα και

τις ιδέες. Θεωρεί επιτακτική την ανάγκη να προστατευτεί η ζωντανή κουλτούρα του

ελληνισμού. Μέσα από την κουλτούρα αυτή ο κάθε Έλληνας μπορεί να αναδειχθεί

και μαζί του να αναδειχθεί η χώρα. Η λαϊκή παράδοση είναι αύτη που κατεξοχήν

ένωνε τους Έλληνες σε κρίσιμες περιόδους, όπως αυτή που διανύουμε.

Στη συνέχεια γίνεται αναφορά στο γλωσσικό πολιτισμό. Η ελληνική γλώσσα

πάρα το πέρασμα των αιώνων, μέσα από τόσες ξενικές υποδουλώσεις, όπως

3 Υιοθετήθηκε από τη δήλωση του Μεξικού για την Πολιτιστική Διάσταση της Ανάπτυξης (World

Conference on Cultural Policies, MONDIACULT, Mexico City, 1982)

4 Όπως αυτή ορίζεται από τη UNESCO στην 32η Σύνοδό της, στις 17 Οκτώβρη του 2003, ΣΥΜΒΑΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΗΣ ΑΫΛΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ.

τουρκοκρατία(400 περίπου χρόνια), γερμανοϊταλική κατοχή και τόσες ξενικές

επιρροές έμεινε σχεδόν αναλλοίωτη στο πέρασμα των αιώνων. Αυτό είναι κάτι που

μας τιμά και δε πρέπει να αφήσουμε να χαθεί γιατί είναι το σήμα κατατεθέν μας είναι

η διαφορετικότητά μας που μας ενώνει. Η ποίηση-τέχνη του Ομήρου, του Σεφέρη,

του Ελύτη δόξασαν τη χώρα μας και πρέπει να συνεχίσουμε να ενισχύουμε ποιητές,

συγγραφείς, πεζογράφους. Δεν πρέπει φυσικά να χαθούν και τα ιδιώματα που κάνουν

μια περιοχή ξεχωριστή μέσα στον ίδιο τον ελλαδικό χώρο, γιατί είναι στοιχείο της

κουλτούρας του κάθε τόπου.

Ένα άλλο δείγμα πολιτισμού που αναφέρει στη δήλωσή του ο κ. Τζαβάρας

είναι η παιδεία. Μέσω αυτής αλλάζει η κοινωνία προς το καλύτερο. Μαθήματα για

τον πολιτισμό που θα διδάσκουν μικρούς και μεγάλους σε σχολεία θα αλλάξει το

κοινωνικό γίγνεσθαι στη χώρα μας και θα δώσει κουράγιο σε ένα λαό που αυτή τη

στιγμή παρακμάζει, όχι γιατί το θέλει ο ίδιος, αλλά γιατί κάποιοι το επέλεξαν γι’

αυτόν.

Επιπλέον, πρέπει να δοθεί έμφαση στον σύγχρονο πολιτισμό στο θέατρο, στη

μουσική, στον κινηματογράφο, στο χορό, αλλά και σε όλες τις τέχνες. Πρέπει και οι

εκπρόσωποι των τεχνών να έχουν ένα στήριγμα όχι μόνο οικονομικό, που είναι και το

πιο απαραίτητο, αλλά κάποιον να τους εμψυχώνει και να ξέρουν ότι οι κόποι τους θα

βρουν ανταπόκριση και από την πολιτεία αλλά και από την κοινωνία.

Τέλος, γίνεται αναφορά στον στην τεχνολογία που αλλάζει πολλά από τα

δεδομένα στον πολιτισμό. Μέσω της τεχνολογίας και με τη σωστή χρήση της

μπορούμε να προβάλλουμε τον πολιτισμό-κουλτούρα μας και να γνωρίσει όλος ο

κόσμος τον ελληνισμό, από τον Κυκλαδικό πολιτισμό έως τις μέρες μας, την νεότερη

Ελλάδα.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

Οι βασικές αρχές και οι επιδιώξεις της πολιτιστικής πολιτικής

Στις προγραμματικές δηλώσεις του Κωνσταντίνου Τζαβάρα, διαπιστώνουμε

πως είναι πολλά τα θέματα που απασχολούν το Υπουργείο Πολιτισμού. Ένα από τα

μείζον ζητήματα πολιτιστικής πολιτικής είναι η ενίσχυση της άυλης πολιτιστική

κληρονομιάς. Η ενίσχυσή της θα ευνοήσει στη μείωση της ανεργίας και θα ενισχύσει

την κοινωνική συνοχή. Σύμφωνα με δηλώσεις του κ. Τζαβάρα στη χώρα μας

υπάρχουν 19.000 αρχαιολογικοί χώροι αναξιοποίητοι και μόλις 246 οργανωμένοι5.

Αυτοί οι χώροι πρέπει να αξιοποιηθούν και μαζί με αυτούς να μάθουμε καινούρια

πράγματα για τον πολιτισμό μας. Με τα προγράμματα ΕΣΠΑ που ενισχύουν το

Υπουργείο οικονομικά, θα μπορέσουν να πραγματοποιηθούν ενέργειες σε ακόμη

περισσότερους αρχαιολογικούς χώρους, από το να καθαριστούν και να γίνουν

προσβάσιμοι σε τουρίστες και επισκέπτες μαθαίνοντας όχι μόνο το αρχαιολογικό

κομμάτι αλλά και την κουλτούρα, τα ήθη, τα έθιμα της κάθε περιοχής, τα τοπικά

δρώμενα που μπορεί να είναι μια μικρή συναυλία από το σχολικό συγκρότημα έως

μια έκθεση με παραδοσιακές ενδυμασίες που είχαν οι κάτοικοι στα σπίτια τους από

τους προγόνους τους. Τέτοιες ενέργειες στηρίζονται και από την Ε.Ε. αλλά και από

την UNESCO και σε αυτές τις διατάξεις θα στηριχτεί και το υπουργείο ώστε να τις

υλοποιήσει . Με την απαραίτητη στήριξη από τις εκάστοτε τοπικές πολιτικές ηγεσίες

και με τη ενίσχυση της τοπικής κοινωνίας είναι δεδομένο πως η άυλη πολιτιστική

κληρονομιά μας θα λάβει τη θέση που της αξίζει.

Ο γλωσσικός πολιτισμός μας ο οποίος έχει καταφέρει και έχει μείνει σχεδόν

αναλλοίωτος ανά τους αιώνες πρέπει να ενισχυθεί μέσω της παιδείας και της

μόρφωσης. Να μάθουμε και να γράφουμε σωστά σε μια κοινωνία όπου η εκπαίδευση

έχει πέσει στα τάρταρα και όπου λόγω κρίσης δε δίνονται τα απαραίτητα κονδύλια

κυρίως σε ασθενείς οικογένειες είναι ένα στοίχημα. Πρέπει να γίνει μια επιμελής και

σοβαρή προσπάθεια για την ανάδειξη του γλωσσικού μας πολιτισμού.

Τα ωράρια στα μουσεία και η φύλαξή τους είναι ακόμη μια προτεραιότητα η

οποία θα δώσει σε όλους κίνητρο να επισκεφτούν ένα μουσείο και κυρίως τουρίστες

που δε γνωρίζουν το ωράριο στη χώρα μας, ή άτομα τα οποία εργάζονται. Και με

αυτή την πρακτική θα υπάρξουν νέες θέσεις εργασίας για τον τομέα του πολιτισμού.

Τα μουσεία θα προστατεύονται από φύλακες και σύγχρονα συστήματα ασφαλείας

χωρίς να υπάρχει κίνδυνος για βανδαλισμούς σημαντικών αρχαιοτήτων.

Ο σύγχρονος πολιτισμός στη χώρα μας δεν έχει δεχθεί την σωστή επιμέλεια

που θα έπρεπε να έχει, γιατί καλός και ο αρχαίος και παλαιότερος πολιτισμός, τον

οποίο επαινούμε όπου μπορούμε, και μας επαινούν και σε όλο τον κόσμο. Όμως

πρέπει να δοθεί στο σύγχρονο πολιτισμό η θέση που του αρμόζει. Σίγουρα δε θα

είναι εφάμιλλος του αρχαίου, όμως αν δεν τον προάγουμε και στο εσωτερικό αλλά

5 Σε δήλωσή του Κ. Τζαβάρα στις 24 Ιουλίου 2012, σε ενημερωτική εκπομπή της κρατικής τηλεόρασης

και στο εξωτερικό τότε δε θα το μάθουμε ποτέ. Για παράδειγμα το Φεστιβάλ

Θεσσαλονίκης είναι ένα πολιτιστικό γεγονός το οποίο ενισχύει τον σύγχρονο

κινηματογράφο στη χώρα μας. Πρέπει να δοθούν ερεθίσματα στους σύγχρονους

καλλιτέχνες του θεάτρου, του κινηματογράφου, του χορού, της ζωγραφικής να

εξωτερικεύσουν την τέχνη τους και να την προάγουν. Σε αυτό θα πρέπει να τους

βοηθήσει το Υπουργείο με οικονομική ενίσχυση, με τη διοργάνωση φεστιβάλ, με

διαγωνισμούς ζωγραφικής και πολλά άλλα.

Για να υπάρξει ένα καλύτερο μέλλον για τον πολιτισμό θα πρέπει να ενισχυθεί

η εκπαίδευση, το μέλλον του πολιτισμού βρίσκεται στη νεολαία, τα μικρά παιδιά

πρέπει να γνωρίζουν και να έχουν τη δυνατότητα στο μέλλον να κρίνουν και να

δράσουν. Η ενίσχυση της παιδείας, όχι μόνο σε σχολικά πλαίσια βάζοντας ένα

μάθημα για τον πολιτισμό, αρχικά πρέπει να γίνει με την εύρεση χρημάτων, η οποία

όπως τονίζει ο υπουργός μπορεί να γίνει εάν αλλάξουν οι νόμοι για τις χορηγίες, ώστε

να μπορούν και ιδιώτες να ενισχύσουν πολιτιστικά προγράμματα, ήδη έχει ξεκινήσει

μια τέτοια δράση. Επίσης, το υπουργείο μπορεί να κερδίζει 3,5 εκατομμύρια από τα

μισθώματα χώρων στέγασης για γραφεία-τμήματα του Υπουργείου και αυτά τα

χρήματα να δοθούν εκεί που χρειάζεται, στην ενίσχυση της παιδείας, στην

αξιοποίηση νέων αρχαιολογικών χώρων, στην προστασία της άυλης πολιτιστικής

κληρονομιάς μας.

Τέλος, θα πρέπει αν συμβαδίσουμε με τα νέα τεχνολογικά και επιστημονικά

δεδομένα όσον αφορά τον τομέα του πολιτισμού. Η προβολή των μνημείων μας και

των αρχαιοτήτων, των λαϊκών παραδόσεων και του σύγχρονου πολιτισμού μπορεί να

γίνει γρήγορα και πιο οικονομικά μέσω της τεχνολογίας. Το ίντερνετ, ο

κυβερνοχώρος μας δίνει την ευκαιρία να αναδείξουμε, έστω και εικονικά και

ψηφιακά τον πολιτισμό μας, πιστεύω πως στη σύγχρονη κοινωνία που η τεχνολογία

κυριολεκτικά τρέχει και δεν την προλαβαίνουμε είναι επιτακτική η ανάγκη της

αξιοποίησης αυτής της τεχνολογίας στον πολιτισμό.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3

Η επιρροή της τεχνολογίας στον πολιτισμό, με γνώμονα τις

κοινωνικοοικονομικές συνθήκες του σήμερα

Είναι εύλογο, πριν ξεκινήσουμε τον σχολιασμό της πρότασης του κ. Τζαβάρα

για την τεχνολογία και την πολιτιστική πολιτική να μιλήσουμε λίγο για το κοινωνικό

και οικονομικό γίγνεσθαι στη χώρα μας αλλά και γενικότερα στην Ευρώπη.

Ο σύγχρονος ελληνισμός εδώ και τρία περίπου χρόνια ζει αρκετά κρίσιμες

στιγμές. Οι δύσκολες οικονομικές συγκυρίες που μας επέβαλλαν οι εταίροι μας,

αλλά και οι κυβερνήσεις μας, έχουν προκαλέσει τρομερή κοινωνική και οικονομική

αναστάτωση. Ξεκινώντας με τις κοινωνικές αλλαγές, παρατηρούμε πως η μεσαία-

αστική τάξη σταδιακά εξαφανίζεται ενώ παλεύει να κρατηθεί στο ύψος της. Στη

μεσαία τάξη ανήκαν σχεδόν τα ¾ του ελληνισμού, άτομα με αρκετή μόρφωση, με

οικονομική άνεση με ενδιαφέρον για τα δρώμενα στην κοινωνία και γενικότερα ήταν

αυτή που θεωρούνταν το κέντρο του ελληνισμού. Η μεσαία τάξη πλέον έχει πέσει

στην εξαθλίωση, αρκετοί φτάνοντας ακόμη και στα όρια της φτώχειας, ενώ για

κάποιους άλλους μπορούμε να πούμε πως δεν έχουν βιοτικό και βιώσιμο τρόπο ζωής.

Οι φτωχοί στη χώρα μας έγιναν φτωχότεροι. Ενώ η ελίτ τάξη των πλουσίων έχει

ενισχυθεί κατά πολύ. Το κράτος δυστυχώς μπορεί να ελέγξει κυρίως τη μεσαία τάξη

και από αυτήν προσπαθεί να ενισχυθεί οικονομικά. Παρατηρούνται φαινόμενα

αναλφαβητισμού στη νέα γενιά και έλλειψη παιδείας καθώς η οικονομική κατάσταση

μέρα με τη μέρα χειροτερεύει. Υπάρχουν οικογένειες που δεν έχουν ούτε τα βασικά

είδη τροφής, πόσο μάλλον να ενδιαφέρονται για την εκπαίδευση των παιδιών τους.

Πολλοί Έλληνες βρίσκονται σε καθημερινό, συνεχή και αδιάκοπο αγώνα για τα προς

το ζην. Άλλοι Έλληνες που πριν 5-6 χρόνια πήγαιναν στο θέατρο, παρακολουθούσαν

τα πολιτισμικά δρώμενα της περιοχής τους, είχαν ένα ενδιαφέρον για την κοινωνία

τώρα έχουν κλειστεί στο σπίτι και περιμένουν πόσα ακόμη χρήματα θα τους κόψουν

από τον επόμενο μισθό ή την επόμενη σύνταξη τους. Πέρα από αυτή την κατηγορία

ανθρώπων που έχουν κυριευτεί από τη “μανία” της κρίσης είναι και κάποιοι που

ακόμη προσπαθούν να είναι με το κεφάλι ψηλά και να μην χάνουν την αισιοδοξία

τους. Καθώς η κοινωνία αδυνατεί να στηριχθεί στα πόδια της είναι δεδομένο πως οι

περισσότεροι έχουν χάσει το ενδιαφέρον τους για τον πολιτισμό και σε αυτό βοηθάει

και η οικονομική κατάσταση και των ιδίων αλλά και του κράτους.

Χωρίς οικονομική ευημερία ,λένε, δε μπορεί να υπάρξει πολιτισμός. Ας

αναφέρουμε πρώτα την οικονομική κατάσταση και μετά θα αναλύσω την παραπάνω

πρόταση. Η οικονομική κατάσταση στα περισσότερα νοικοκυριά της χώρας μας είναι

άθλια, οι μισοί χρωστάνε, άλλοι δε μπορούν να πληρώσουν τα χρέη τους, όπως

ακριβώς και η οικονομική κατάσταση στο ελληνικό κράτος, που δανείζεται για να

ανταπεξέλθει στις απαιτήσεις των εταίρων, αλλά βουλιάζει όλο και περισσότερο στο

οικονομικό αδιέξοδο. Αυτή είναι εν ολίγοις η οικονομική κατάσταση την οποία εγώ

που δεν έχω τις απαραίτητες γνώσεις οικονομολογίας μπορώ να αναφέρω, όμως για

το αν πολιτισμός υπάρχει χωρίς οικονομική ευημερία μπορώ να απαντήσω και εγώ

και όλοι μας. Ναι, μπορεί να υπάρξει και μάλιστα με ελάχιστη οικονομική ενίσχυση

ή και με καθόλου. Οι πρωτόγονοι δεν χρειάζονταν χρήματα για να φτιάξουν μια

τοιχογραφία, όμως σε ένα καπιταλιστικό σύστημα που έχει κάνει το χρηματικό

συνάλλαγμα απαραίτητο πλέον, ακόμη και ο πολιτισμός για να προαχθεί θέλει κάποια

οικονομική ενίσχυση.

Ο τομέας του πολιτισμού σε αυτές τις δύσκολες κοινωνικές συγκυρίες έχει

ένα πολύ καλό σύμμαχο, την τεχνολογία και την εξέλιξη, εάν φυσικά

χρησιμοποιηθούν σωστά και προς όφελος του. Επίσης έχει ένα πολύ μεγάλο

καθήκον, να καταφέρει να δώσει ξανά στον Έλληνα την ελπίδα και την αισιοδοξία.

Πλέον η τεχνολογία μπορεί να κάνει την κουλτούρα ενός μικρού χωριού γνωστή σε

όλα τα μήκη και τα πλάτη της υδρογείου. Με την τεχνολογία δε μπορούμε να μιλάμε

για τοπικό πολιτισμό αλλά για παγκόσμιο πολιτισμό και να χρησιμοποιούμε όλα τα

μέσα για την ανάδειξη όλων των εκφάνσεων του πολιτισμού. Επίσης μέσω της

τεχνολογίας είναι δυνατή η συνεργασία των λαών για τη διάσωση πολιτισμικών

αγαθών και για την μετάδοσή του σε κλάσματα δευτερολέπτου. Η τέχνη λένε, δεν

έχει σύνορα, δεν έχει χρονικά όρια και όντως με ένα κλικ μπορεί κάποιος να δει τα

έθιμα και τον πολιτισμό της Σκανδιναβίας και μετά να μάθει για τους νομάδες της

λατινικής Αμερικής. Επίσης, δίνει το έναυσμα για να επισκεφτεί κάποιος μια χώρα,

ενισχύετε έτσι ο τουρισμός που τόσο το έχει ανάγκη η χώρα μας, καθώς δεν είναι

λίγοι αυτοί που ζουν από τον τουρισμό.

Ολοκληρώνοντας, στην πρόταση του κ. Τζαβάρα θα ήθελα να παραθέσω

κάποια αποσπάσματα από τη MONDIACULT. “Τα σύγχρονα μέσα επικοινωνίας

πρέπει να διευκολύνουν την αντικειμενική πληροφόρηση σχετικά με τις πολιτιστικές

τάσεις σε διάφορες χώρες, χωρίς να θίγεται η ελευθερία της δημιουργικότητας και της

πολιτιστικής ταυτότητας των λαών”6. “Η τεχνολογική πρόοδος των τελευταίων ετών

έχει οδηγήσει στην επέκταση των πολιτιστικών βιομηχανιών.”7 Και τέλος, “Είναι

απαραίτητο να ενθαρρυνθεί η δημιουργία των πολιτιστικών βιομηχανιών σε χώρες

που δεν υπάρχουν, μέσω διμερών και πολυμερών προγραμμάτων βοήθειας,

εξασφαλίζοντας πάντα ότι η παραγωγή και η διανομή των πολιτιστικών αγαθών είναι

σύμφωνη με την ολοκληρωμένη ανάπτυξη της κάθε κοινωνίας.”8. Οι τρεις αυτές

προτάσεις, πρέπει να γίνουν “ευαγγέλιο” για να προαχθεί ο πολιτισμός μας μέσω της

τεχνολογίας και φυσικά χωρίς να βλάπτει ούτε τον πολιτισμό ούτε την πολιτεία μας

αλλά να ενισχύει την θετική άποψη για τον ελληνικό πολιτισμό και να ξαναπάρει τη

θέση που του αρμόζει στον παγκόσμιο χάρτη.

6 Παράγραφος 37, της mondiacult.

7 Παράγραφος 38, της mondiacult

8 Παράγραφος 39, της mondiacult

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Μέσα από όσα διαβάστηκαν, και με όσα διαβάστηκαν και δε γράφτηκαν σε

αυτή την εργασία πολλά μπορούν να είναι τα συμπεράσματά μας. Είναι δεδομένο

πως στις προγραμματικές δηλώσεις υπάρχει ένα έντονο ενδιαφέρον για την άυλη

πολιτιστική κληρονομιά της χώρας μας. Οι έννοιες του πολιτισμού και της

κουλτούρας είναι αρκετοί μέσα στις δηλώσεις του Αναπληρωτή Υπουργού καθώς και

οι ενέργειες που πρέπει να ξεκινήσουν να γίνονται για να πραγματοποιηθούν όλες ή

τουλάχιστον η πλειοψηφία τους. Στόχος είναι να γίνουν πράξεις και σε αυτό θα

βοηθήσει η επιστήμη και η τεχνολογία, η εξέλιξη των κλασικών τρόπων προβολής

του πολιτισμού και πρώτα απ όλα θα πρέπει να βρεθούν δημόσια ή ιδιωτικά

κονδύλια. Μελανό σημείο είναι η καθημερινότητα στην οποία έχει υποπέσει ο

Έλληνας που πλέον δε μπορεί να δει πολλά από τα θετικά που συμβαίνουν γύρω του

γιατί το μόνο που νιώθει είναι μια μιζέρια. Με τις σωστές όμως πολιτισμικές

κινήσεις από το ελληνικό κράτος και τους διαφόρους φορείς, ίσως ο Έλληνας

ξεκινήσει και πάλι να βλέπει τη θετική πλευρά των γεγονότων.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Γιάννης Μαυρογιαννόπουλος (2004), Κουλτούρα και πολιτισμός, διαθέσιμο στην

ιστοσελίδα: http://www.greeknewsonline.com/?p=2375 (Νοέμβριος 2012)

ΓΡ. Πασχαλίδης, Αικ. Χαμπούρη-Ιωαννίδου(2002), Οι διαστάσεις των Πολιτιστικών

φαινομένων, Τόμος Α Εισαγωγή στον πολιτισμό, Πάτρα, Ελληνικό Ανοικτό

Πανεπιστήμιο

Δελτίο τύπου Υπουργείο Πολιτισμού 8 Ιουλίου 2012, διαθέσιμο στην ιστοσελίδα

http://www.yppo.gr/2/g22.jsp?obj_id=51192

Δήλωση του Μεξικού για την Πολιτιστική Διάσταση της Ανάπτυξης (World Conference on

Cultural Policies, MONDIACULT, Mexico City, 1982 διαθέσιμο στην ιστοσελίδα

http://portal.unesco.org/pv_obj_cache/pv_obj_id_A274FC8367592F6CEEDB92E91

A93C7AC61740000/filename/mexico_en.pdf

Επιτομή(25/01/2008) Ελλάδα, Ιστορική αναδρομή: Πολιτιστικά μέσα και πολιτικές

διαθέσιμο στην ιστοσελίδα http://www.culturalpolicies.net/web/greece.php

Μαρίνα Μαραγκού(11/10/2012), «Πολιτισμός» και «Κουλτούρα». Η ιστορία των δύο

εννοιών ανά τους αιώνες, διαθέσιμο στην ιστοσελίδα

http://texnografia.blogspot.gr/2012/10/blog-post_11.html

Σύμβαση για την προστασία της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς, Παρίσι 17

Οκτωβρίου 2003, διαθέσιμο στην ιστοσελίδα

http://afroditi.uom.gr/chaireunesco/index.php/basic-text/31-simvaseis.html

Πολιτισμός στην ιστοσελίδα του

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%BF%CE%BB%CE%B9%CF%84%CE

%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82