3o ΓΔΙ ΓΑΙΑΡΠΗΝ

ΔΟΔΛΖΡΗΘΖ ΔΟΓΑΠΗΑ

Α΄ΙΘΔΗΝ

ΠΣ. ΔΡΝΠ 2013-2014

ΔΟΔΛΖΡΗΘΖ ΔΟΓΑΠΗΑ

ΞΟΝΗΠΡΝΟΗΘΖ ΡΔΣΛΖ

1

ΟΜΑΓΑ ΔΡΓΑΙΑ

Αγγέιε

Καξίλα

Απγεξηλνχ

Γψξα

Ενπξειίδνπ

Καξία

Θειηξάθε

Ρδφηο

Γαζηνπληψηε

Θέκηο

Αλαζηαζφπνπινο

Θάλνο

Αλάζηνο Γεκήηξεο

Γεσξγίνπ Ξάλνο

Γξεγνξάζθνο Γηψξγνο

Εακπέιε Οάληα

Εαξάλεο

Θψζηαο

Θαπέιηνο

Ξάλνο

Θειέζε Καξία

Θφηα Ξαζράιεο

Ιαηίλνο Σξίζηνο

Καγλήζαιεο Φψηεο

Καηζηνχιαο

Ιάκπξνο

πεχζπλε θαζεγήηξηα

Οηκπά Γήκεηξα

2

ΔΙΑΓΩΓΗ

"Χρειάζηηκε να γεράζω, για να μάθω να ζωγραθίζω ζαν παιδί".

Huan Miro,

Ηζπαλφο δσγξάθνο θαη γιχπηεο

3

ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΑ ΝΚΑΓΑ ΔΟΓΑΠΗΑΠ ............................................................................................................... 1

ΔΗΠΑΓΥΓΖ............................................................................................................................... 2

ΞΔΟΗΔΣΝΚΔΛΑ ..................................................................................................................... 3

Πηφρνη ...................................................................................................................................... 4

Ξξνβιεκαηηθή ....................................................................................................................... 5

Ξιαίζην .................................................................................................................................... 6

Κεζνδνινγία ......................................................................................................................... 6

ΞΟΝΗΠΡΝΟΗΘΖ ΡΔΣΛΖ........................................................................................................ 7

Ζ ΞΟΝΗΠΡΝΟΗΘΖ ΡΔΣΛΖ ΠΑΛ ΗΠΡΝΟΗΘΖ ΞΖΓΖ ....................................................... 8

Ζ ΑΜΗΑ ΡΖΠ ΞΟΝΗΠΡΝΟΗΘΖΠ ΡΔΣΛΖΠ ΘΑΗ Ζ ΔΞΗΟΟΝΖ ΡΖΠ ΠΡΖ ΠΓΣΟΝΛΖ

ΡΔΣΛΖ ................................................................................................................................... 29

Η τζχνθ ςτο … χρθματιςτιριο ................................................................................................ 30

Προϊςτορικι τζχνθ και παιδικι τζχνθ .................................................................................... 38

… Οικογενειακζσ υποκζςεισ .................................................................................................... 42

Ζνασ ςχεδόν αποκρουςτικόσ πίνακασ, εμπνευςμζνοσ από τθν πρωτόγονθ τζχνθ,

δθμιουργεί τομι ςτθν ιςτορία τθσ τζχνθσ. ............................................................................. 55

Primitive art -Πριμιτιβιςμόσ .................................................................................................... 66

Η επιρροι τθσ Κυκλαδικισ τζχνθσ ςτθν ςφγχρονθ τζχνθ ................................................. 73

«Οι μεγάλοι κλζβουν, οι μζτριοι αντιγράφουν». ................................. 80

ΘΝΗΛΑ ΠΡΝΗΣΔΗΑ ΑΗΠΘΖΡΗΘΖΠ ΘΑΗ ΔΘΦΟΑΠΖΠ ΑΛΑΚΔΠΑ ΠΡΝΛ

ΞΟΝΗΠΡΝΟΗΘΝ ΘΑΗ ΡΝΛ ΠΖΚΔΟΗΛΝ ΑΛΘΟΥΞΝ. ................................................... 91

Προιςτορικζσ και ςφγχρονεσ Αφροδίτεσ. ................................................................................ 91

Προϊςτορικοί βραχογράφοι και ςφγχρονοι γκραφιτάδεσ ..................................................... 106

ΠΚΞΔΟΑΠΚΑΡΑ .............................................................................................................. 112

ΒΗΒΙΗΝΓΟΑΦΗΑ ................................................................................................................. 114

ΔΜΥΦΙΙΝ ........................................................................................................................ 119

4

ηότοι

Ζ εκπινθή ζηελ δηαδηθαζία εθπφλεζεο κηαο επηζηεκνληθήο

έξεπλαο ιεηηνπξγψληαο νκαδηθά.

Ζ ζπλεξγαζία ζαλ νκάδα, ε θαηάθηεζε λέσλ δεμηνηήησλ θαη ε

ρξήζε ησλ λέσλ γλψζεσλ θαη δεμηνηήησλ ζηελ πξαγκαηηθή

δσή.

Ζ άληιεζε γλψζεσλ κε πην ελεξγεηηθφ ηξφπν , ζε αληίζεζε κε

ηε γλψξηκε απνζηήζηζε ηνπ ειιεληθνχ ζρνιείνπ.

Ζ αλαζεψξεζε ηνπ ηξφπνπ αληηκεηψπηζεο ηφζν ηνπ

καζήκαηνο ηεο ηζηνξίαο φζν θαη ηεο ίδηαο ηεο ηζηνξίαο.

Θξηηηθή αληηκεηψπηζε ηεο πξνζθεξφκελεο πιεξνθνξίαο.

Νπζηαζηηθφηεξε γλσξηκία κε ηελ ηέρλε απφ ηελ πξντζηνξία

κέρξη θαη πηπρέο ηεο ζχγρξνλεο ηέρλεο .

Δκπινθή κε ηελ ηέρλε γεληθφηεξα.

μπλζε ηεο καηηάο θαη θαιιηέξγεηα δεκηνπξγηθφηεξεο ζηάζεο

κπξνζηά ζε έλα έξγν ηέρλεο.

Θαιιηέξγεηα ηεο έθθξαζεο, ηεο δεκηνπξγηθφηεηαο θαη ηεο

ζπλεξγαζίαο δεμηφηεηεο πνπ ζπκβάιινπλ ζηελ

θνηλσληθνπνίεζε θαη ζηελ πξνζσπηθή αλάπηπμε.

Ρφλσζε ηεο απηνεθηίκεζεο κέζα απφ ηελ πξνζπάζεηα

παξαγσγήο πξσηνγελνχο γλψζεο , ηζηνξηθήο ελ πξνθεηκέλσ,

αιιά θαη γεληθφηεξα.

Γλσζηηθά πεδία ζε ζπλάθεηα κε ηελ εξγαζία

Ζ εξεπλεηηθή εξγαζία καο έρεη ζπλάθεηα κε ηα γλσζηηθά πεδία:

ηεο Ηζηνξίαο, ηεο Ρέρλεο, ηεο Γιψζζαο, ηεο Ξνιηηηθήο Ξαηδείαο, ηεο

Θνηλσληνινγίαο, ηεο Τπρνινγίαο, ηεο Φηινζνθίαο, ησλ Θξεζθεπηηθψλ,

ησλ Καζεκαηηθψλ, ηεο Φπζηθήο, ησλ Μέλσλ Γισζζψλ αιιά θαη κε ηνλ

ηνκέα ηεο Ρερλνινγίαο πνινγηζηψλ.

5

Προβλημαηική

Νη εηθαζηηθέο ηέρλεο απνηεινχλ αλαπφζπαζην ζηνηρείν ηεο

αλζξψπηλεο θχζεο ζε αηνκηθφ θαη ζπιινγηθφ επίπεδν. Κέζα απφ ηελ

ηέρλε, ν άλζξσπνο απαληά ζηα αηψληα πξνβιήκαηα ηεο δσήο, ηνλ

έξσηα, ην ζάλαην, ην ζείν, ηελ ίδηα ηε δσή.

Πην ειιεληθφ ζρνιείν θαη πνιχ πεξηζζφηεξν ζην ιχθεην, νη

καζεηέο αζρνινχληαη πάξα πνιχ κε ην δηάβαζκα θαη ηελ

απνκλεκφλεπζε θαη ειάρηζηα κε ηελ ηέρλε. Ζ κφλε ηέρλε, πνπ έρεη

ρψξν ζην σξνιφγην πξφγξακκα, είλαη ε ινγνηερλία. Κνπζηθή κφλν

ζηηο εζληθέο γηνξηέο θαη φζν γηα ηε δσγξαθηθή κφλν ζηα πεξηζψξηα

ησλ βηβιίσλ θαη … απηνζρεδηαζκνί ζηα ζξαλία. Γηαηί άξαγε έρνπκε

βγάιεη απφ ηε καζεηηθή δσή ηελ δσγξαθηθή, εηδηθά ζηελ επνρή καο

πνπ ραξαθηεξίδεηαη απφ ηελ θπξηαξρία ηεο εηθφλαο;

Ζ νπηηθή γιψζζα επηηξέπεη ηελ επηθνηλσλία ηδεψλ, λνεκάησλ,

πιεξνθνξηψλ θαη ζπλαηζζεκάησλ κε ηξφπνπο ηδηαίηεξνπο πνπ δελ

κπνξεί λα κηκεζεί θαλέλα άιιν ζχζηεκα ζπκβφισλ. Ρν λα αθνχκε ηε

ιέμε κπιε, δηαθέξεη νπζηαζηηθά απφ ην λα βιέπνπκε έλα βαζχ κπιε

ρξψκα (Kress θαη Leeuwen,1996). Ρν ζρέδην ελφο ινπινπδηνχ

ζπκίδεη έλα πξαγκαηηθφ ινπινχδη πνιχ πεξηζζφηεξν απφ ηε ιέμε

«ινπινχδη».

Δξεπλνχκε αλ κπνξεί λα ππάξμεη ρψξνο γηα ηελ ηέρλε ζην

αλαιπηηθφ πξφγξακκα. Πηελ εξγαζία καο απηή επηιέμακε λα

αζρνιεζνχκε κε ηελ πξντζηνξηθή ηέρλε , ζαλ αθξαίν παξάδεηγκα

ηέρλεο. Ρν ζθεπηηθφ καο είλαη φηη αλ νη δεκηνπξγίεο ησλ καθξηλψλ

εθείλσλ πξνγφλσλ καο έρνπλ λα πνπλ πξάγκαηα , ζ έλα ζεκεξηλφ

έθεβν ηνπ εηθνζηνχ πξψηνπ αηψλα, ηφηε ε ηέρλε γεληθά, έρεη ζέζε

ζηε δσή καο άξα θαη ζην πξφγξακκα ηνπ ζρνιείνπ.

Θειήζακε λα εξεπλήζνπκε ηε δπλαηφηεηα λα ρξεζηκνπνηεζεί ε

ηέρλε, ζαλ ηζηνξηθή πεγή, ζηε δηδαζθαιία ηεο Ηζηνξίαο. Δπηιέμακε

ηελ Ηζηνξία γηαηί, φπσο δηδάζθεηαη, είλαη ην κάζεκα κε ηελ

κεγαιχηεξε απνζηήζηζε, θάηη πνιχ θνπξαζηηθφ θαη ειάρηζηα

δεκηνπξγηθφ.

Δίλαη φκσο αιήζεηα ηέρλε ε πξντζηνξηθή ή είλαη απιά ραξάγκαηα

πξσηφγνλσλ αδαψλ εκηάγξησλ, πνπ θακηά ζρέζε δελ έρνπλ κε ηνλ

ζεκεξηλφ πνιηηηζκέλν άλζξσπν; Θα κπνξνχζαλ απηά ηα πξσηφγνλα

έξγα λα καο ζπγθηλήζνπλ ζήκεξα, κεηά απφ ηφζνπο αηψλεο

ζπζζσξεπκέλεο γλψζεο θαη θαιιηέξγεηαο; Ρη θνηλφ ζα κπνξνχζακε

λα βξνχκε κε θείλνπο ηνπο καθξηλνχο αλζξψπνπο;

6

Πλαίζιο

Ζ έξεπλα καο θηλείηαη ζηα παξαθάησ πιαίζηα:

Ζ πξντζηνξηθή ηέρλε ζαλ ηζηνξηθή πεγή.

Ζ αμία ηεο πξντζηνξηθήο ηέρλεο σο ηέρλεο θαη ε επηξξνή ηεο ζηνλ

ζχγρξνλν πνιηηηζκφ

Θνηλά ζηνηρεία αηζζεηηθήο θαη έθθξαζεο αλάκεζα ζηνλ πξντζηνξηθφ

θαη ηνλ ζεκεξηλφ άλζξσπν.

Μεθοδολογία

Ππλδπαζκφο νκαδηθήο, δπαδηθήο θαη αηνκηθήο εξγαζίαο

Βησκαηηθέο αζθήζεηο –Ξαηρλίδηα

Θαηαηγηζκφο ηδεψλ

Δξσηήζεηο- απαληήζεηο

Ππλεληεχμεηο

Ξξνζνκνηψζεηο

Δθπαηδεπηηθέο επηζθέςεηο θαη απηνςία

Ξξνβνιή ηαηληψλ θαη ληνθηκαληέξ

Ππιινγή πιηθνχ θαη πιεξνθνξηψλ απφ βηβιηνγξαθία θαη

πινήγεζε ζην δηαδίθηπν

7

ΠΡΟΙΣΟΡΙΚΗ ΣΔΥΝΗ

Πηελ εξγαζία καο απηή επηιέμακε λα αζρνιεζνχκε κε ηελ

πξντζηνξηθή ηέρλε, ζαλ αθξαίν παξάδεηγκα ηέρλεο. Ρν ζθεπηηθφ καο

ήηαλ ην εμήο: Αλ νη δεκηνπξγίεο ησλ καθξηλψλ εθείλσλ πξνγφλσλ

καο έρνπλ λα πνπλ πξάγκαηα, ζ έλα ζεκεξηλφ έθεβν ηνπ 21 αηψλα,

ηφηε ε ηέρλε γεληθά, έρεη ζέζε ζηε δσή καο άξα θαη ζην πξφγξακκα

ηνπ ζρνιείνπ.

8

Η ΠΡΟΙΣΟΡΙΚΗ ΣΔΥΝΗ ΑΝ ΙΣΟΡΙΚΗ ΠΗΓΗ

Ζ Ηζηνξία, δειαδή ε ζπζηεκαηηθή κειέηε

ηνπ παξειζφληνο, θπξίσο ησλ αλζξψπηλσλ

δξαζηεξηνηήησλ έσο ηελ παξνχζα επνρή, δελ

απνηειεί απιή αθήγεζε ηεηειεζκέλσλ

γεγνλφησλ, αιιά πξνζπάζεηα αλαδφκεζεο θαη

εξκελείαο ηνπ παξειζφληνο, κε ζηφρν ηελ

εξκελεία ηνπ παξφληνο θαη ηελ πξφβιεςε ηνπ

κέιινληνο .

Ζ κειέηε ηεο ηζηνξίαο είλαη πνιχ πεξηζζφηεξα απφ έλα επξεηήξην

καρψλ θαη άιισλ ζεκαληηθψλ

πνιηηηθψλ γεγνλφησλ θαη κηα

πηλαθνζήθε εξψσλ, θαιψλ ή θαθψλ.

Δίλαη ε πξνζπάζεηα λα

αθνπγθξαζηνχκε ηνλ απφερν ηεο δσήο

ησλ αλζξψπσλ πνπ πξνεγήζεθαλ θαη

άθεζαλ ην ζηίγκα ηνπο ζηελ αλζξσπφηεηα.

Ζ αλαγθαηφηεηα ηεο κειέηεο ηεο ηζηνξίαο δελ ακθηζβεηείηαη απφ

ηνπο πεξηζζφηεξνπο, αληίζεηα ε

αιήζεηα ηεο ηζηνξίαο πνπ δηδάζθεηαη

ζηα ζρνιεία ζεθψλεη πνιιέο

ακθηζβεηήζεηο. Πίγνπξα νη καζεηέο

ζηηο δπν πιεπξέο ηνπ Αηγαίνπ

δηδάζθνληαη αξθεηά δηαθνξνπνηεκέλε

ηελ ηζηνξία πνπ αλαθέξεηαη ζην

1821.

Ξνηνο δηδάζθεηαη ηελ αιήζεηα;

πάξρεη αληηθεηκεληθή νπηηθή; Ξψο

κπνξεί λα είλαη ζίγνπξνο θάπνηνο; Ζ

δηδαζθαιία ηεο ηζηνξίαο ζα κπνξνχζε

λα είλαη πην αμηφπηζηε θαη

δεκηνπξγηθή αλ νη καζεηέο είραλ ηελ

δπλαηφηεηα λα αλαηξέμνπλ ζηηο

πξσηνγελείο πεγέο;

9

Ζ νκάδα καο αζρνιήζεθε κε ηε δπλαηφηεηα ή κε ηεο ηέρλεο θαη

ζπγθεθξηκέλα ηεο πξντζηνξηθήο ηέρλεο λα ρξεζηκεχζεη ζαλ ηζηνξηθή

πεγή.

Ζ πξντζηνξία είλαη ζίγνπξα ε θαιχηεξε επνρή γη απηή ηε κειέηε,

κηαο θαη δελ έρνπκε γξαπηέο πεγέο ή φπνπ ππάξρνπλ δελ έρνπκε

θαηαθέξεη λα ηηο απνθξππηνγξαθήζνπκε, ψζηε λα αληιήζνπκε

πιεξνθνξίεο. ιεο νη πιεξνθνξίεο πνπ κπνξνχκε λα κειεηήζνπκε

είλαη ή απφ κεηαγελέζηεξεο αλαθνξέο ή απφ ηα αξραηνινγηθά

επξήκαηα θαη αλάκεζα ζ απηά θπξίαξρε είλαη ε ζέζε ηεο ηέρλεο.

Ζ ηέρλε άιισζηε είλαη πνιχ

πην επράξηζηνο θαη δεκηνπξγηθφο

ηξφπνο κειέηεο ηεο ηζηνξίαο ζε

ζρέζε κε ηα θείκελα, ηδηαίηεξα

ζήκεξα πνπ φινο ν πνιηηηζκφο

καο έρεη θχξηα αλαθνξά ζηελ

εηθφλα.

10

Βησκαηηθέο πξνζεγγίζεηο

Γηα ηελ πξνζέγγηζε ηνπ ζέκαηνο ρξεζηκνπνηήζακε κηα πνιχ απιή

κέζνδν: Ρν παηρλίδη ηεο ηπθιφκπγαο.

Κε ηνπο ζπκκαζεηέο καο βξηζθφκαζηε θαζεκεξηλά. Ξαξ φια

απηά ήηαλ δχζθνιν ςάρλνληαο ζηα ηπθιά λα θαηαιάβνπκε πνηνο

ήηαλ πνηνο. Νη αξραηνιφγνη αληίζηνηρα έρνπλ κηα ζεσξεία θαη

εχρνληαη λα επαιεζεπηεί απφ ηηο αλαζθαθέο. Σξεηάδεηαη λα

επηζηξαηεχζνπλ ηφζν ηα κάηηα ηνπο φζν θαη ηε θαληαζία θαη ηε

γλψζε ηνπο γηα λα βγάινπλ αζθαιή ζπκπεξάζκαηα.

Ν θαζέλαο απφ καο

πξνζνκνίαδε

ηφζν ηνλ αξραηνιφγν

φζν θαη

ην αξραηνινγηθφ εχξεκα.

Άιιε κέζνδνο πνπ ρξεζηκνπνηήζακε ήηαλ ε ζπλαξκνιφγεζε ελφο

απινχ πάδι 50 θνκκαηηψλ, απ απηά πνπ έλα παηδί 4 ρξφλσλ, αλ ην

έρεη θάλεη κηα θνξά, ην ζπλαξκνινγεί ζε ιίγα ιεπηά. πήξρε φκσο

κηα δπζθνιία. Γελ είρακε ηελ εηθφλα, δελ γλσξίδακε ηελ εηθφλα πνπ

έπξεπε λα θηηάμνπκε θαη έιεηπαλ θαη θάπνηα θνκκάηηα. Έπξεπε λα

ςάμνπκε κε ηε θαληαζία ελεξγή. Γελ ήηαλ ηφζν απιφ λα θηηάμνπκε

απηφ ην απιφ πάδι ρσξίο ζαθή δεδνκέλα.

11

Θαηαιάβακε φηη δελ είλαη απιή ε δνπιεία ηεο αλίρλεπζεο ηεο

ηζηνξηθήο αιήζεηαο, φηαλ δελ ππάξρνπλ γξαπηά θείκελα θαη ε

πηζαλφηεηα ιάζνπο είλαη κεγάιε. Θάπνηεο θνξέο κέλνπκε

πξνζθνιιεκέλνη ζε κηα εηθφλα ηνπ παξφληνο θαη δχζθνια ηελ

ηαηξηάδνπκε κε ηελ πξαγκαηηθφηεηα ηεο επνρήο.

Γηα εμάζθεζε ζειήζακε λα κειεηήζνπκε έξγα ηέρλεο ηεο

ηζηνξηθήο επνρήο, γηα λα δνχκε αλ απηά πνπ γλσξίδνπκε απφ ηηο

γξαπηέο ηζηνξηθέο πεγέο ηαηξηάδνπλ κ απηά πνπ κπνξνχκε λα

δηαθξίλνπκε κέζα απφ ηελ ηέρλε.

Γπν ραξαθηεξηζηηθά ζπνπδαία έξγα ηεο αξραηφηεηαο, απφ ηε κηα

ν Ξαξζελψλαο θαη απφ ηελ άιιε νη ππξακίδεο ηεο Αηγχπηνπ.

12

Ν Ξαξζελψλαο κε ηηο ρηιηάδεο ηερληθέο ιεπηνκέξεηεο,

απεπζχλεηαη ζηνλ θάζε έλα ειεχζεξν άλζξσπν. Θάζε ηη πάλσ ηνπ

είλαη κνλαδηθφ θαη φια καδί δεκηνπξγνχλ έλα αξκνληθφ ζχλνιν.

Δίλαη ε αληαλάθιαζε ηεο Αζελατθήο θνηλσλίαο. Δμπςψλεη ηνλ

άλζξσπν. Ρνλ θάλεη λα αηζζάλεηαη κνλαδηθφο. Ξάλησλ κέηξν ν

άλζξσπνο. Ζ αξραία ειιεληθή ζθέςε, ε αξραία αζελατθή δεκνθξαηία

απνθξπζηαιισκέλε ζε έλα θηίζκα.

13

Νη ππξακίδεο απφ ηελ άιιε. Απηά ηα ζπγθινληζηηθά έξγα ηέρλεο

θαη ηερληθήο δελ είλαη παξά ηάθνη. πάξρνπλ γηα λα ππεξεηνχλ ην

Φαξαψ. Θαη κεηά ζάλαηνλ αιιά θαη φζν δεη.

Ξψο λα αηζζαλφηαλ ν απιφο Αηγχπηηνο κπξνζηά ζηα επηβιεηηθά

απηά θηίζκαηα; Ξφζν δένο κπξνζηά ζηνπο κλεκεηψδεηο λανχο θαη ηα

ηεξάζηηα αγάικαηα. Νχηε ζην πφδη ηνπ αγάικαηνο δελ θηάλεη ν

άλζξσπνο. Λνηψζεη έλα ηίπνηα , έλαο θφθθνο άκκνπ, δελ έρεη θακηά

αμία.

Ρν απνιπηαξρηθφ ζενθξαηηθφ πνιίηεπκα θαη ε εθκεδέληζε ηνπ

αλζξψπνπ αληαλαθιάηαη θαζαξά, ζ απηά ηα ζπνπδαία έξγα ηέρλεο.

Ρα έξγα ηέρλεο κηαο θνηλσλίαο αληαλαθινχλ ηελ θνηλσλία πνπ ηα

έθηηαμε.

14

Πηελ βπδαληηλή ηέρλε παξαηεξνχκε ηε ζηελή ζχλδεζε ηνπ

θξάηνπο κε ηελ εθθιεζία θαη ηελ πξνζήισζε ζην ζείν.

Ν ραξαθηήξαο ηεο βπδαληηλήο αγηνγξαθίαο

είλαη ζεκλφο, θαηαλπθηηθφο, κε πλεπκαηηθφ θαη

φρη ζσκαηηθφ θάιινο. Ρα πξφζσπα εηθνλίδνληαη

«ελ αθζαξζία», κε πλεπκαηηθή θαη ζσκαηηθή

ξσκαιεφηεηα, κε αλδξείν θαη γελλαίν θξφλεκα,

κε επζχηεηα. Ζ εηθφλα είλαη ε ζθάια πνπ καο

αλεβάδεη ζηνλ Νπξαλφ, αιιά θαη θαηεβάδεη ηνλ

Νπξαλφ ζηε γε. Δίλαη έλα ζεκείν ζπλαληήζεσο

θηηζηνχ θαη άθηηζηνπ, παξειζφληνο, παξφληνο

θαη κέιινληνο, ηνπ «λπλ» θαη «αεί».

Δηδηθφηεξα ε βπδαληηλή ηέρλε θαηαξγεί ην θνζκηθφ θσο, πνπζελά

δελ απνδίδεηαη ζθηά. ια είλαη θσηεηλά θαη επδηάθξηηα, επεηδή

θσηίδνληαη απφ ηνλ Αλέζπεξν Ήιην ηεο Γηθαηνζχλεο, ηνλ Σξηζηφ.

Θαηαξγεί ηνλ θνζκηθφ ρψξν θαη

ρξφλν. Ζ εηθφλα δηαηεξεί ηα ηζηνξηθά

ζηνηρεία θαη πιαίζηα απηνχ πνπ

απεηθνλίδεη, αιιά δελ δεζκεχεηαη απφ

απηφ. Ζ βπδαληηλή αγηνγξαθία δελ

δηζηάδεη λα απνδεζκεπηεί απφ ηε

θπζηνθξαηηθή αληίιεςε. Δπίζεο

θαηαξγεί ηελ πξννπηηθή. Γελ ηεξείηαη

ε θπζηθή ηάμε ησλ πξαγκάησλ. Απηή ε

αληίζηξνθε πξννπηηθή δειψλεη ην

κπζηηθφ βάζνο ηεο εηθφλαο, πνπ είλαη

ην ζσηεξηψδεο έξγν ηνπ Θπξίνπ Ηεζνχ

Σξηζηνχ.

Δδψ είλαη εκθαλήο ε ζηελή ζρέζε ηνπ

θξάηνπο κε ηελ εθθιεζία. Ν βπδαληηλφο

απηνθξάηνξαο ζαλ άιινο ζεφο θξαηάεη ζηα

ρέξηα ηνπ ηνλ θφζκν.

15

Αληίζεηα ζηελ Αλαγέλλεζε δίλεηαη έκθαζε ζηελ

χιε θαη ζηε δσή.

Ν "αλαγελλεζηαθφο άλζξσπνο" πίζηεπε πηα φηη

κπνξνχζε λα δηακνξθψζεη κφλνο ηνπ ηηο ζπλζήθεο

ηεο δσήο ηνπ, θαζψο ε γλψζε ηνπ εκπινπηηδφηαλ κε

ηε ζπλερή κειέηε ηεο θχζεο, ηελ παξαηήξεζε θαη ην

πείξακα θαη φρη κε ηελ ππνηαγή ζηελ απζεληία.

Ζ ζρεκαηνπνηεκέλε Ξαλαγία κε ηνλ ελήιηθν κηθξφ Σξηζηφ, δίλεη

ηε ζέζε ηεο ζηε ζηξνπκπνπιή φιν δσή θαζεκεξηλή γπλαίθα θαη ηνλ

άηαθην κηθξφ ζηξνπκπνπιφ Σξηζηφ.

Ζ ηάμε θαη ε αξκνλία ηνπ θφζκνπ απεηθνλίδνληαλ ζχκθσλα κε

ηνπο θαλφλεο ηεο θεληξηθήο πξννπηηθήο ζε αληίζεζε κε ην

κπζηεξηαθφ ηνπ κεζαίσλα.

16

Πολιηιζμός ηοσ βορειοαναηολικού Αιγαίοσ

Ζ Ξνιηφρλε ηεο Ιήκλνπ

πξέπεη λα ζεσξείηαη, απφ ηα

κέρξη ζήκεξα δεδνκέλα, ε

αξραηφηεξε πφιε ηεο

επξσπατθήο επείξνπ.

Πολιόχνθ. Μακζτα του οικιςμοφ τθσ Πρϊιμθσ

Χαλκοκρατίασ (φάςεισ Κυανι, Πράςινθ,

Ερυκρά και Κίτρινθ). Διακρίνεται ςτο κζντρο

του οικιςμοφ το «βουλευτιριο» και θ

«ςιταποκικθ».

Πηα κέζα ηεο 3εο ρηιηεηίαο έρνπκε εδψ κηα νξγαλσκέλε πφιε, κε

πνιενδνκηθφ ζρεδηαζκφ, ακπληηθφ ηείρνο, απνρεηεπηηθφ δίθηπν θαη

ρψξνπο θνηλνηηθήο ζπγθξφηεζεο. Ρν φηη βξίζθνπκε ην

«βνπιεπηήξην», , δελ καο νδεγεί ζην ζπκπέξαζκα φηη έρνπκε κηα

δεκνθξαηία, αιιά ζίγνπξα έλα ηξφπν πνιηηηθήο νξγάλσζεο φπνπ

παίξλνληαλ απνθάζεηο κε θάπνηνπ ηχπνπ ζπιινγηθέο δηαδηθαζίεο.

Γελ κπνξνχκε λα ζπκπεξάλνπκε απφ ηα ζηνηρεία πνπ έρνπκε ην

πνζνζηφ ζπκκεηνρήο ή ηνλ ηξφπν, αιιά ην πην ινγηθφ ζπκπέξαζκα

είλαη φηη ππήξρε έλα πνιηηηθφ ζχζηεκα, πνπ ζπγθξηλφκελν κε εθείλν

ηεο αξραίαο Αηγχπηνπ, ζα κπνξνχζακε λα ππνζηεξίμνπκε κε

ζηγνπξηά, φηη δείρλεη πνιχ πην ζπκκεηνρηθφ.

17

Ρα θνζκήκαηα ηνπ BA Αηγαίνπ απηήο ηεο επνρήο, ζπγθεληξσκέλα ζε

νκάδεο ''ζεζαπξνχο'' ρξπζψλ, αξγπξψλ θαη ραιθψλ αληηθεηκέλσλ

απφ ηελ Ρξνία θαη ηελ Ξνιηφρλε θαηέρνπλ μερσξηζηή ζέζε κε ηα

πεξίηερλα ζρέδηα θαη ηελ εμαίξεηε ηερληθή θαηαζθεπήο ηνπο.

Τροία, Ο λεγόμενοσ "κθςαυρόσ του Πριάμου"

Πολιόχνθ. Χρυςι περόνθ και ςκουλαρίκια

Θνηλά ζηνηρεία κεηαμχ ησλ δχν ζέζεσλ παξνπζηάδνληαη επίζεο ζηελ

θεξακηθή (δέπαο ακθηθχπειιν) θαη ηελ εηδσινπιαζηηθή. Ρα

επξήκαηα απνηεινχλ κάξηπξεο ηεο επηθνηλσλίαο θαη ησλ

πνιηηηζηηθψλ αληαιιαγψλ ηεο επνρήο απφ ηελ Ζπεηξσηηθή Διιάδα

θαη ηηο Θπθιάδεο έσο ηε Κ. Αζία θαη ηνλ Θαχθαζν.

Πολιόχνθ. Χάλκινα εγχειρίδια από το "κθςαυρό" τθσ Ερυκράσ φάςθσ

Πιλινο ''δζπασ αμφικφπελλο'' από τθν Τροία.

18

Κσκλάδες και Μινωική Κρήηη

πσο είλαη αλακελφκελν ιφγσ ηεο γεσγξαθηθήο ζέζεο νη θάηνηθνη

αζρνινχληαη κε ηελ λαπηηιία θαη ην βιέπνπκε απνηππσκέλν ζηηο

ηνηρνγξαθίεο πνπ έρνπλ δηαζσζεί

Μοντζλο κυκλαδίτικου κωπθλατικοφ πλοίου

19

Ξξνθαλήο είλαη θαη ε ελαζρφιεζε κε ηελ

γεσξγία θαη ηελ αιηεία φπσο θαίλεηαη απφ

αγαικαηίδηα θαη ηνηρνγξαθίεο πνπ έρνπλ βξεζεί

ζην Αθξσηήξη ηεο Θχξαο.

Σαξαθηεξηζηηθφ

είλαη ην παξάδεηγκα

ηεο τοιχογραφίασ

που απεικονίηει ζναν

νζο ψαρά .

Ξαξαηεξνχκε κηα κεγάιε νκνηφηεηα κε ηελ πξνγελέζηεξε

αηγππηηαθή ηνηρνγξαθία, φζν αθνξά ηελ ηερλνηξνπία. Θάζε κέινο

ηνπ ζψκαηνο παξηζηάλεηαη απφ ηελ πην ραξαθηεξηζηηθή πιεπξά. Ρν

πξφζσπν πξνθίι ην ζηέξλν αλθάο θαη ηα πφδηα πξνθίι.

Δίλαη πξνθαλήο ε επηξξνή απφ ηελ αηγππηηαθή ηέρλε θάηη πνπ

πξνδίδεη ηηο ζπρλέο επαθέο ησλ δπν ιαψλ, πξνθαλψο κέζα απφ ηε

λαπηηιία θαη ην εκπφξην. Δδψ εηθνλίδνληαη εμσηηθά δψα πνπ δελ

ππάξρνπλ ζηελ Διιάδα άξα ηα ζπλάληεζαλ

ζηα καθξηλά ηαμίδηα πνπ έθαλαλ.

20

Άιισζηε ε ηφζν

ιεπηνκεξεηαθή θαη

θπζηνθξαηηθή αλαπαξάζηαζε

καο παξαπέκπεη ζ έλα ιαφ

εηξεληθφ πνπ έρεη ρξφλν θαη

δηάζεζε λα αζρνιεζεί κε ηα

θνηζηδάθηα ζηα καιιηά ηνπ

ςαξά θαη λα επηκειεζεί

ηδηαίηεξα ην θάζε ςάξη.

Δίλαη εκθαλήο ε δηαθνξά κε ηνπο Κπθελαίνπο νη νπνίνη δνπλ κηα

πην ηαξαγκέλε δσή θαη γη απηφ δίλνπλ έκθαζε ζηα φπια θαη πνιχ

ιηγφηεξν ζηα αηνκηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ θάζε αλζξψπνπ. Απηά πνπ

θπξηαξρνχλ εδψ είλαη ηα φπια, ζεπιήξε αληίζεζε κε ηελ εηδπιιηαθή

ηνηρνγξαθία απφ ηε Παληνξίλε, κε δπν ρειηδφληα

21

Έλα αγξηνθάηζηθν ζηελ Θξήηε πνπ ζειάδεη ην κηθξφ ηνπ

Νη δπν κέιηζζεο θαη έλαο ηαχξνο φπνπ ν θαιιηηέρλεο έρεη

πξνζπαζήζεη λα απνδψζεη θπζηθά θαη ηελ παξακηθξή ιεπηνκέξεηα.

ια απηά δείρλνπλ έλα ιαφ πνπ έρεη ιχζεη ηηο βηνηηθέο ηνπ αλάγθεο

θαη έρεη ηελ πνιπηέιεηα λα αζρνιείηαη κε εηξεληθά θαζεκεξηλά

ζέκαηα .

22

Αληίζεηα ην ρηαπφδη ηνπ

κπθελατθνχ πνιηηηζκνχ

μεθεχγεη απφ ηελ θπζηθφηεηα

θαη ζρεκαηνπνηείηαη.

Ξνιχ δε πεξηζζφηεξν

ζρεκαηνπνηεκέλνη είλαη νη

πνιεκηζηέο ζην αγγείν ησλ

νκεξηθψλ ρξφλσλ πνπ μέξνπκε φηη

ήηαλ ηαξαγκέλα ρξφληα γεκάηα

πνιέκνπο. Δδψ δελ ελδηαθέξνπλ ηα

ραξαθηεξηζηηθά ηνπ θαζελφο . Απιά

είλαη έλαο αθφκα πνιεκηζηήο γηα ηε

κάρε. Γελ θαίλεηαη λα ππάξρεη

ρξφλνο θαη δηάζεζε γηα

ιεπηνκέξεηεο.

47

23

Ζ ζέζε ηεο γπλαίθαο ζηηο θνηλσλίεο ησλ Θπθιάδσλ θαη ηεο

Θξήηεο.

Πίγνπξα ε ζέζε ηεο γπλαίθαο ήηαλ αξθεηά αλαβαζκηζκέλε ζε

ζρέζε κε ηα επφκελα ρξφληα.

Δδψ δπν γπλαίθεο

καδεχνπλ ινπινχδηα

ζηηο Θπθιάδεο

24

Βιέπνπκε πφζε ζεκαζία έδηλαλ ζηελ εκθάληζε ηνπο.

Θνζκήκαηα . Καθηγηάδ.

Ξαξαηεξνχκε φηη ζπκκεηέρνπλ ζηελ θνηλσληθή δσή. Ξαίξλνπλ

κέξνο ζε επηθίλδπλα αζιήκαηα. Ραπξνθαζάςηα ζηε κηλσηθή Θξήηε.

25

Ρα παηδηά επίζεο δείρλνπλ λα έρνπλ ζεκαζία. Δηθνλίδνληαη κε

ιεπηνκέξεηεο θαη αζινχληαη.

Ο νεορ απιζηεπα είναι ζηολιζμένορ με πεπιδέπαιο, πεπιβπασιόνιο με

πολύηιμερ πέηπερ κςανού σπώμαηορ, πεπιζθύπιο και θοπάει σπςζό

ζκοςλαπίκι πιθανή ένδειξη ηηρ διαθοπεηικήρ ηάξηρ.

26

Ζ θνηλσλά ήηαλ αζηηθή θαη εηξεληθή απφ φηη ζπκπεξαίλνπκε απφ

ηνλ πνιενδνκηθφ ηζηφ. Ρα ζπίηηα είραλ παξάζπξα θαη δελ είραλ

νρχξσζε άιιε κηα έλδεημε εηξήλεο.

. Κνιχβδηλα ζηαζκά

27

Γηαπηζηψλνπκε φηη κέζα απφ ηελ ηέρλε κπνξνχκε λα αληιήζνπκε

πιήζνο πιεξνθνξηψλ. Δίλαη φκσο αμηφπηζηεο; Πίγνπξα ππάξρνπλ

ακθηβνιίεο.

ηαλ ν Άξζνπξ Έβαλο έθαλε ηηο αλαζθαθέο ζηελ Θλσζφ θαη ζηε

ζπλέρεηα ηελ αλαζηήισζε ηνπ παιαηηνχ , έθαλε πνιιά ιάζε πνπ

ζήκεξα είλαη δχζθνιν λα δηνξζσζνχλ.

κσο αθφκα θαη ε ηζηνξία

πνπ καζαίλνπκε ζηεξηγκέλνη ζε

γξαπηέο πεγέο δελ έρεη

δηαθνξνπνηήζεηο; Πηηο δπν

πιεπξέο ηνπ Αηγαίνπ νη καζεηέο

καζαίλνπλ κηα αξθεηά

δηαθνξεηηθή εθδνρή ηνπ 21.

28

Αλαθνξηθά κφλν ε ηζηνξία ηνπ Αιή παζά

ησλ Ησαλλίλσλ. Ήηαλ έλαο κεγάινο

εθζπγρξνληζηήο φπσο ιέλε ή έλαο βάξβαξνο ;

Ζ αιήζεηα ζηελ ηζηνξία είλαη κηα δχζθνιε ππφζεζε θαη ζέιεη

πξνζεθηηθή έξεπλα θαη κειέηε . Ζ κειέηε ηεο ηέρλεο κέζα απφ ηελ

ηζηνξία φκσο είλαη πνιχ πην επράξηζηε , άκεζε θαη δεκηνπξγηθή.

29

Η ΑΞΙΑ ΣΗ ΠΡΟΙΣΟΡΙΚΗ ΣΔΥΝΗ ΚΑΙ Η ΔΠΙΡΡΟΗ ΣΗ

ΣΗ ΤΓΥΡΟΝΗ ΣΔΥΝΗ

Ζ ηέρλε ζηάζεθε αλέθαζελ έλα αίληγκα, έλα παξάδνμν.

Αιήζεηα καδί θαη ςέκα,

αληαλάθιαζε ηεο πξαγκαηηθφηεηαο αιιά θαη αλαίξεζή ηεο.

Γελ είλαη εχθνιν λα δψζνπκε έλα νξηζκφ, γηα ηελ Ρέρλε, παξ φιν

πνπ ε χπαξμε ηεο είλαη ηφζν ζεκαληηθή γηα ηνλ άλζξσπν. Κέζα απφ

ηελ ηέρλε, ν άλζξσπνο απαληά ζηα αηψληα πξνβιήκαηα ηεο δσήο,

ηνλ έξσηα, ην ζάλαην, ην ζείν, ηελ ίδηα ηε δσή. Γηα ηνλ Σάηληεγγεξ,

κε ηελ ηέρλε πξαγκαηνπνηείηαη κηα απνθάιπςε ηνπ είλαη.

Θα κπνξνχζακε ίζσο λα νξίζνπκε ηελ ηέρλε ζαλ κηα

πξαγκαηηθφηεηα, πνπ ζπλζέηεη ν δεκηνπξγφο κε ζηνηρεία πνπ

δαλείδεηαη απφ ην πεξηβάιινλ θαη ηε θχζε, ηα νπνία βέβαηα

κνξθνπνηεί θαη δηαπιάζεη.

Ν επηζηήκνλαο αλαιχεη πιηθά ή γεγνλφηα. Ν

θαιιηηέρλεο πξσηίζησο ζπλζέηεη. Γηαιέγεη ην πιηθφ

ηνπ, ζπγθεληξψλεη, νηθνδνκεί, ζπλζέηεη. Αζρνιείηαη

κε ηνλ ππνθεηκεληθφ θφζκν ησλ εηθφλσλ θαη ησλ

ζπλαηζζεκάησλ. Κνρζεί λα δψζεη κνξθή θαη

ππφζηαζε ζηελ άπνςή ηνπ γηα ηνλ θφζκν

H ιέμε "ηέρλε" πξνέξρεηαη, ζχκθσλα κε κία εθδνρή, απφ ην ξήκα

"ηίθησ"(= "γελλψ") θαη, φπσο θάζε δεκηνπξγία, είλαη ζηελά

ζπλδεδεκέλε κε ηελ θνηλσληθή πξαγκαηηθφηεηα θαη κε ηηο αληηιήςεηο

θάζε επνρήο.

30

Η τέχνη ςτο … χρηματιςτήριο

Ξνηα έξγα ηέρλεο φκσο είλαη αμηφινγα θαη πνηα φρη; Δίλαη

νηηδήπνηε καο εθθξάδεη ηέρλε; πάξρεη πςειή θαη θαηψηεξε ηέρλε;

Δξεπλήζακε ην … ρξεκαηηζηήξην ηεο δσγξαθηθήο. Ξξνζπαζήζακε

λα δνχκε αλ νη πίλαθεο κε ηε κεγαιχηεξε ηηκή πψιεζεο, ζήκαηλαλ

θαη γηα καο θάηη παξαπάλσ απφ άιινπο ρσξίο αλάινγε αλαγλψξηζε.

«Αζψσλ Πθαγή» ηνπ Peter Paul Rubens.

Ξψιεζε γηα 76,7 εθαηνκκχξηα δνιάξηα

Σνξφο ζην Κχιν

ηεο La Galette» ηνπ

Pierre-Auguste

Renoir.

Ζ ηηκή ηνπ

«έθιεηζε» ζηα 78,1

εθαηνκκχξηα δνιάξηα

31

«Le Bassin Aux Nympheas» ηνπ Claude Monet

Ξσιήζεθε γηα 80,5 εθαηνκκχξηα δνιάξηα

«Ξνξηξαίην ηνπ Dr Gachet» ηνπ Vincent van Gogh

Ζ ηηκή ηνπ έθηαζε ηα

82,5 εθαηνκχξηα

δνιάξηα

Δδψ είλαη ελδηαθέξνλ

λα επηζεκάλνπκε φηη

φζν δνχζε ν

θαιιηηέρλεο, ην έξγν

ηνπ δελ ζεκείσζε

επηηπρία νχηε ν ίδηνο

αλαγλσξίζηεθε σο

ζεκαληηθφο

θαιιηηέρλεο.

32

«Ρξίπηπρν, 1976» ηνπ Francis Bacon

Έθηαζε ηα 86,3 εθαηνκχξηα δνιάξηα

Ζ πνξηνθαιί δσγξαθηά ηνπ Mark Rothko

86.9 εθαηνκκχξηα

δνιάξηα

33

Ξνξηξαίην ηεο Adele Bloch-Bauer II»

ηνπ Gustav Klimt

87,9 εθαηνκκχξηα δνιάξηα

«Ζ Dora Maar κε γάην»

ηνπ Pablo Picasso

95,2 εθαηνκκχξηα δνιάξηα

34

«Αγφξη κε απιφ (Ν κηθξφο καζεηεπφκελνο)»

ηνπ Pablo Picasso

104,1 εθαηνκκχξηα

δνιάξηα

«Γπκλφ, Ξξάζηλα Φχιια θαη Ξξνηνκή» ηνπ Pablo Picasso

Ξσιήζεθε αληί

106 εθαηνκκπξίσλ

δνιαξίσλ

35

«Ζ Θξαπγή» ηνπ Edvard Munch

119,9 εθαηνκκχξηα δνιάξηα

Ζ εκπνξηθή αμία ελφο έξγνπ είλαη αλάινγε κε ηελ θαιιηηερληθή

ηνπ αμία θαη ηελ αηζζεηηθή απφιαπζε;

36

Ν παγθφζκηαο θήκεο street artist

Banksy, ηα έξγα ηνπ νπνίνπ

δεκνπξαηνχληαη έλαληη εθαηνκκπξίσλ

δνιαξίσλ, απνθαζίδεη λα εθζέζεη θάπνηα

απφ απηά ζε πάγθν ζηε Λέα φξθε, γηα 60

δνιάξηα ην θαζέλα. Κέρξη ην απφγεπκα

πνπιάεη ιίγνπο κφιηο πίλαθεο,

ζπγθεληξψλνληαο ην πνζφ ησλ 420

δνιαξίσλ.

Ν βξαβεπκέλνο κε Grammy, βηξηνπφδνο ηνπ

βηνιηνχ, Joshua Bell, παίδεη γηα 45 ιεπηά έμη

θνκκάηηα ηνπ Κπαρ, έμσ απφ ζηαζκφ ηνπ κεηξφ

ζηελ Νπάζηγθηνλ.

Ξαίδνληαο κε βηνιί

πνπ θνζηίδεη 3,5 εθαη.

δνιάξηα, κεισδίεο πνπ

έπαηδε ην

πξνεγνχκελν βξάδπ ζε ζπλαπιία (100

δνιάξηα ην θζελφηεξν εηζηηήξην),

ζπγθεληξψλεη ην πνζφ ησλ 32 δνιαξίσλ.

Ρν πξψην "πείξακα" έγηλε κε πξσηνβνπιία ηνπ ίδηνπ ηνπ

Banksy, ζέινληαο λα απνδείμεη φηη έλα ζχγρξνλν έξγν ηέρλεο

"παίξλεη αμία" θαη εθιακβάλεηαη σο πνιχηηκν απφ ην hype ην νπνίν

ζπλνδεχεη ην brandname ηνπ θαιιηηέρλε. Ρν φλνκα δειαδή, ε

πξντζηνξία ηνπ θαιιηηέρλε θαη ν ηξφπνο πνπ ην έξγν θαζ' εαπηφ

πξνσζείηαη, είλαη νη παξάγνληεο εθείλνη πνπ νξίδνπλ ηειηθά αλ έλα

έξγν ηέρλεο έρεη αμία. ρη αμία θαιιηηερληθή ή αηζζεηηθή, αιιά

ρξεκαηηθή.

37

Έξγα πνπ νη ζπιιέθηεο έξγσλ ηέρλεο "ζθάδνληαη" γηα λα ηα

απνθηήζνπλ ζηηο δεκνπξαζίεο, εθηεζεηκέλα ζε δεκφζην ρψξν (πάγθν

κηθξνπσιεηή) δελ πσινχληαη εχθνια, γεγνλφο πνπ ζπλδέεη άκεζα

ηελ εκπνξηθή αμία ελφο έξγνπ κε ην κέξνο θαη κε ηνλ ηξφπν πνπ

εθηίζεηαη. Ξφζν ζεκαληηθφο ινηπφλ ζηε δηακφξθσζε ηεο "αμίαο" ελφο

έξγνπ ηέρλεο είλαη ν ηφπνο θαη ν ηξφπνο πνπ απηφ πξνβάιιεηαη;

Ξφζν ζίγνπξν είλαη φηη νη επηζθέπηεο ηνπ Ινχβξνπ αλ

αληηθξχζνπλ ην πεξίθεκν έξγν ηεο Ρδνθφληα ζα εληππσζηαζηνχλ

απφ ηνλ πίλαθα θαζ' εαπηφ. Ξηζαλφηαηα ιίγνη είλαη απηνί πνπ ζα ηνλ

εθηηκνχζαλ αθφκε θη αλ δελ ήηαλ γλσζηφο ζην επξχ θνηλφ.

Ρν γεγνλφο φκσο φηη θπιάζζεηαη ζε έλα απφ ηα πην "αζθαιή"

κνπζεία ηνπ θφζκνπ, ην φηη πξέπεη λα πιεξψζεηο θαη λα πεξηκέλεηο

ζηελ νπξά γηα λα ζηαζείο κπξνζηά ηνπ θαη θπξίσο ην ιεγφκελν hype

πνπ έρεη απνθηήζεη φια απηά ηα ρξφληα, είλαη ζηνηρεία πνπ

επεξεάδνπλ ζεηηθά ην θνηλφ. ηη έρεη κεγάιε ρξεκαηηθή αμία

ζεσξείηαη ζπρλά ζεκαληηθφ. Υζηφζν δελ ηζρχεη πάληα ην "φζν πην

αθξηβφ, ηφζν πην πνηνηηθφ".

Ξψο, ζε ηειηθή αλάιπζε, κπνξνχκε λα θξίλνπκε θάηη ζαλ ηέρλε ή

ζαλ κε-ηέρλε;

38

Προΰςτορική τέχνη και παιδική τέχνη

Πηελ πξνζπάζεηα καο λα θαηαλνήζνπκε ηελ ηέρλε θαη κάιηζηα

ηελ πξντζηνξηθή ηέρλε ζθεθηήθακε λα παξαηεξήζνπκε ηηο

δσγξαθηέο ησλ κηθξψλ παηδηψλ γηα λα ζπγθξίλνπκε ηελ ηέρλε ζηελ

αξρή ηεο δσήο ηνπ αλζξψπνπ κε ηελ ηέρλε ησλ πξψησλ αλζξψπσλ.

Ξξσηφγνλε ηέρλε, 10νο αηψλαο πΣ

Ξαηδηθή ηέρλε, 21νο αηψλαο κΣ

Ρα θνηλά ζεκεία είλαη πξνθαλή

39

Δπηζθεθηήθακε ην θνληηλφ λεπηαγσγείν θαη παξαηεξήζακε ηηο

δσγξαθηέο ησλ παηδηψλ, κεηά απφ ηελ αλάγλσζε ελφο

παξακπζηνχ.

Ρν παξακχζη ήηαλ ην: «Ξσο ε ειηαρηίδα

κπέξδεςε ηα ζαθνχιηα ηνπ ρξφλνπ». ιεο νη

δσγξαθηέο είλαη απεηθφληζε ηνπ ίδηνπ ζέκαηνο

θαη κάιηζηα ηεο ίδηαο εηθφλαο. Κηα γπλαηθεία

κνξθή, ε ειηαρηίδα, κε έλα ζαθνχιη θαη έλα

νπξάλην ηφμν.

Δδψ ην νπξάλην ηφμν έρεη πάεη ζηα καιιηά.

Δδψ κηα ειηφινπζηε κέξα,

αλαθνξά ζηελ ειηαρηίδα.

Ζ ειηαρηίδα κε … καθηγηάδ.

Δδψ πνιινί ήιηνη, πνιιέο ειηαρηίδεο

Θη απηφ ην παηδάθη ηελ ειηαρηίδα δσγξαθίδεη.

Δδψ απνδίδεη ηελ

ειηαρηίδα κε έλα

επηπρηζκέλν δεπγάξη

40

Δδψ ηα παηδηά δσγξαθίδνπλ ηελ

πνδειάηηζζα

Δδψ ελδηαθέξεη ην θφξεκα ηα καιιηά, ε

βιεθαξίδα, ην θξαγηφλ, ε ηζάληα ελψ ην

πνδήιαην πεξλά ζε δεχηεξε

θάζε.

Αληίζεηα ν Απνζηφιεο δσγξαθίδεη ην πνδήιαην,

ηε ραξά, κε ην ηεξάζηην ρακφγειν θαη θαζφινπ

δελ ελδηαθέξεηαη γηα ηελ ηζάληα θαη άιιεο

ιεπηνκέξεηεο

Νη δπν απηέο πνδειάηηζζεο

είλαη ζαθψο πην ιππεκέλεο.

Αξηζηεξά ην πνδήιαην ζηα

… παηψκαηα. Γελ πεξλάλε

απαξαηήξεηα ηα ηελησκέλα

ρέξηα.

Γεμηά ε ιχπε είλαη πην

έληνλε θαη θπξίαξρε θαη ν

γιάξνο κνηάδεη απεηιεηηθφο.

Απηφ ην παηδί θάλεη κηα δσγξαθηά πνπ κνηάδεη πνιχ ζην πξσηφηππν.

Ζ θνπέια, καθξηά καιιηά,

ην πνδήιαην, ν γιάξνο θαη

ην θαιάζη.

41

Απηφ πνπ αληηιεθζήθακε είλαη φηη ην παηδί δελ ελδηαθέξεηαη λα

απεηθνλίζεη αληηθεηκεληθά ηελ πξαγκαηηθφηεηα.

Εσγξαθίδεη πην πνιχ ζπλαηζζήκαηα παξά αληηθείκελα .

42

… Οικογενειακέσ υποθέςεισ

Θειήζακε λα επεθηείλνπκε ηελ έξεπλά καο, ζηνπο ζπκκαζεηέο

καο.

Θάλακε κηα γξήγνξε απφπεηξα λα δσγξαθίζνπκε ηελ νηθνγέλεηα

καο.

Απφ ηε κηα κεξηά ν κπακπάο θη εγψ θαη ν ήιηνο λα καο δεζηαίλεη θη

απφ ηελ άιιε ν αδειθφο θαη ε κακά

43

Ζ κακά θαη ν κπακπάο θαζηζηνί ζηε κέζε. Ζ αδειθή δίπια ζηε

κακά θη εγψ θνληά ζην κπακπά.

Δδψ ε νηθνγέλεηα ρσξίο ρξψκα θαηαιακβάλεη πνιχ ιίγν ρψξν. Ν

κπακπάο θαη ε κακά κεγαιχηεξνη νξηνζεηνχλ ηελ νηθνγέλεηα.

Αλάκεζα ν αδειθφο θνληά ζην κπακπά θη εγψ ζηε κακά

44

Κηα ραξνχκελε νηθνγέλεηα, θάησ απφ έλα ιακπξφ ήιην, αλάκεζα

ζε δπν δέλδξα πνπ είλαη ζην ίδην χςνο κε ηνπο αλζξψπνπο.Έλαο

θπξίαξρνο κπακπάο , ε κακά ζηε κέζε κε πνιχ κηθξφηεξα πφδηα

απ ηνπ κπακπά θη εγψ θνληά ηεο , ζην ίδην ζρεδφλ χςνο κ απηή.

Ζ αδειθή είλαη πην κεγαγαιφζσκε απ φινπο θαη εηθνλίδεηαη ζηελ

αξρή ηεο δσγξαθηάο, ε κακά ζην θέληξν θαη ν κπακπάο

κηθξφηεξνο θαη κε πην κηθξά ρέξηα. Δγψ δε βξήθα ζέζε ζηελ

εηθφλα!

45

Δδψ ε νηθνγέλεηα έρεη ζψκα θαη ρξψκα. Νη γνλείο έρνπλ θεληξηθή

ζέζε θαη παηάλε πην θάησ, πην γεξά ζηε γε, ελψ ηα παηδηά κε πην

θνληά πφδηα είλαη ζηνλ αέξα πην αλάιαθξα, πην μέλνηαζηα, πην

άζηαηα;

Ζ νηθνγέλεηα έμσ απφ ην ζπίηη κε ην αλακκέλν ηδάθη, έλδεημε

δεζηαζηάο. Ν κπακπάο είλαη πην έμσ δίπια ζηε κακά, εγψ έρσ ηελ

θεληξηθή ζέζε κεγαιχηεξν χςνο θαη πην έληνλα ρέξηα θαη είκαη

δίπια ζηε κακά ελψ ηα αδέιθηα ακειεηέα φπσο δείρλνπλ, είλαη

θνληά ζην ζπίηη.

46

Ν κπακπάο ε κακά θαη ε αδειθή κε ζψκα ρσξίο ρξψκα. Ζ

αδειθή αθνπκπάεη ζηε κακά θαη εγψ δελ βξήθα ζέζε ζηελ

εηθφλα.

Δδψ κηιάκε γηα κηα κεγάιε νηθνγέλεηα ζηελ νπνία παίδνπλ ξφιν

κηθξφηεξν ζαλ ην κέγεζνο ηνπο νη ζπγγελείο απφ ηε κεξηά ηνπ

κπακπά. Δγψ έρσ έληνλε παξνπζία θαη θεληξηθή ζέζε,

ππνγξακκηζκέλε. Κνηάδσ αξθεηά πην ζεκαληηθφο απφ ηηο αδειθέο

πνπ βξίζθνληαη θάησ απφ ηνπο γνλείο. Ρν ζπίηη θαη ην απηνθίλεην

θαίλεηαη λα είλαη ζεκαληηθά επίζεο.

47

Δδψ κηα νηθνγέλεηα κε ρξψκαηα ρακφγεια, γηαγηά, κπάια θαη

ζθχιν. Ν αδειθφο δηαθνξνπνηείηαη κε ηε κπάια. Δγψ δελ είκαη

ζηελ εηθφλα- νηθνγέλεηα, κάιινλ είκαη … αιινχ.

Κηα νηθνγέλεηα κε πνιχ δηαθξηηηθή παξνπζία θη έλα κηθξφ ζπίηη,

κηθξφηεξν, κηθξφηεξεο ζεκαζίαο, απφ ηνπο αλζξψπνπο. Ν

κπακπάο ζηελ άθξε θάπσο κηθξφο ή ίζσο ζε κεγάιε απφζηαζε, ε

αδειθή δίπια ζηε κακά θαη εγψ πην ςειφο ζαλ ηε κακά παηάκε

πην γεξά ζηε γε.

48

Κακά θαη κπακπάο ζηελ άθξε ρσξίο ρξψκα, ηα παηδηά αλάκεζα

θαη κε ρξψκα. Ζ αδειθή μερσξίδεη κε ηα πξάζηλα πινχζηα καιιηά

ηεο θη εγψ κε ξνδ ρξψκα θάπσο κηθξφηεξνο. Ζ κακά

δηαθνξνπνηείηαη γηαηί είλαη ε κφλε πνπ ρακνγειάεη θαη ζηέθεηαη

πην ςειά ή δελ παηάεη ηφζν ρακειά ή γεξά.

Κακά, κπακπάο, αδειθή, εγψ θαη ε γηαγηά πην πέξα θάπνηνη

ζβεζκέλνη θάησ απ ηνλ ήιην. Ζ αδειθή θαη ε γηαγηά κηθξφηεξεο

θαη δελ παηάλε γεξά. Ζ αδειθή θη ν κπακπάο έρνπλ ελίζρπζε θαη

ε κακά ζην ρακφγειν. Κπξνζηά ππάξρεη έλα δηάθαλν ζπίηη θαη ε

ζάιαζζα.

49

Θπξίαξρνο, ηνπιάρηζηνλ, εγψ. Θεληξηθφο ηεξάζηηνο ζσκαηαξάο

θξαηψ φπιν θαη είκαη πάλσ απφ φινπο. Ρα πφδηα κνπ κνηάδνπλ

ιίγν θνληά κε ηεξάζηηεο παηνχζεο. Γπν θνπέιεο κε πεξηζηνηρίδνπλ

φιν ζαπκαζκφ. Κνηάδσ κάιινλ ζπκσκέλνο. Ξαηάσ πάλσ ζηε

κακά πνπ δείρλεη λα δνξίδεηαη αλ θαη είλαη πην έληνλε παξνπζία

απφ ηνλ κπακπά θαη ηελ αδειθή.

Ν κπακπάο θαη ε κακά ρακνγειαζηνί θαη κε ζψκα. Δγψ βξίζθσ

ζέζε αλάκεζα ηνπο απφ θάησ θαη δηαθνξνπνηνχκαη κε ην κπιε

ρξψκα.

50

Άζρεηα κε ην πφζν θαιιηηέρλεο είλαη θάπνηνο ή φρη

θάπνηεο δηαθνξέο είλαη εκθαλείο.

Ξξνθαλψο κηιάκε απιά γηα κηα ζηηγκηαία απεηθφληζε θαη κηα

επηθαλεηαθή αλάγλσζε, φρη θάπνηα αλάιπζε ζε βάζνο, φκσο καο

θάλεη λα θαηαιάβνπκε φηη ηειηθά φινη δσγξαθίδνπκε

ζπλαηζζήκαηα, φρη κφλν ηα κηθξά παηδηά.

51

Θαηά ηνλ Lukacs ην έξγν ηέρλεο αληαλαθιά ηελ πξαγκαηηθφηεηα,

ρσξίο λα απνηειεί απιή απεηθφληζε ή αληηγξαθή ηεο, αιιά

απνδίδνληαο ηε δπλακηθή ηεο, ηε δηαιεθηηθή ζρέζε νπζίαο θαη

θαηλνκέλσλ πνπ ηελ θαζνξίδεη.

«Ζ απνζηνιή ηεο ηέρλεο δελ είλαη λα αληηγξάθεη ηε θχζε, αιιά

λα ηελ εθθξάδεη». Κπαιδάθ

Αξηζηεξά κηα πξνζπάζεηα αλαπαξάζηαζεο ηεο εηθφλαο πνπ έβιεπε ν

Vincent van Gogh θαη δεμηά ην έξγν ηέρλεο πνπ δεκηνχξγεζε.

52

Ξνηα είλαη ε ζέζε ηεο πξντζηνξηθήο

δεκηνπξγίαο κέζα ζηελ θαιιηηερληθή

δεκηνπξγία ηνπ αλζξψπνπ; Δίλαη ηα

πξντζηνξηθά δεκηνπξγήκαηα, έξγα ηέρλεο

αμηφινγα ή άηερλα ζθαιίζκαηα πξσηφγνλσλ

εκηάγξησλ φλησλ, ηα νπνία δελ κπνξνχλ λα

ζηαζνχλ κπξνζηά ζηα κεγάια έξγα πνπ έρεη λα

δείμεη ε ηζηνξία ηεο ηέρλεο;

Πηα ηέιε 18νπ θαη αξρέο 19νπ ν επξσπατθφο πνιηηηζκφο

ζεσξήζεθε φηη είλαη ζηελ θνξπθή ηεο ππξακίδαο ηεο πξνφδνπ, θαη ε

Δπξψπε απηφβνπια έγηλε θνξέαο εθπνιηηηζκνχ ησλ άιισλ ιαψλ. Π΄

απηφ ζπλεηέιεζε ε αλάπηπμε ηεο επξσπατθήο βηνκεραλίαο, θαζψο

θαη ε εληεηλφκελε απνηθηνθξαηία.

Ζ ζέζε απηή, φηη ν πνιηηηζκφο ησλ

νιίγσλ Δπξσπαίσλ είλαη αλψηεξνο απφ

νπνηνλδήπνηε άιινλ, γίλεηαη ην άιινζη γηα

ηνλ Δπξσπατθφ ηκπεξηαιηζκφ θαη ηνλ

αλαγθαζηηθφ εθπνιηηηζκφ ησλ απηνρζφλσλ

θαηνίθσλ ησλ απνηθηψλ.

53

Ρν 1908 γελλήζεθε ν κεγάινο αλζξσπνιφγνο Lévi-Strauss ν

επηζηήκνλαο κε ηηο δηάζεκεο κειέηεο θαη έξεπλέο ηνπ γηα ηε δσή ησλ πξσηφγνλσλ

θπιψλ ηεο δνχγθιαο ηνπ Ακαδνλίνπ.

Νη έξεπλεο ηνπ απνθάιπςαλ ηνλ ηξφπν δσήο θαη ζθέςεο ησλ κε πνιηηηζκέλσλ ιαψλ, αλαθαιχπηνληαο ζ' απηνχο «κηαλ άιινπ είδνπο

ζρέζε θχζεο θαη πνιηηηζκνχ» θαη αλαηξέπνληαο ηελ θαζηεξσκέλε

αληίιεςε ησλ Δπξσπαίσλ. Ρελ ίδηα ρξνληά ν Ξάκπιν Ξηθάζν κφιηο είρε ηειεηψζεη ην

πεξίθεκν έξγν ηνπ «Νη δεζπνηλίδεο ηεο Αβηληφλ» θαη ν Αλξί Καηίο ην εθπιεθηηθφ «Κπιε γπκλφ», πνπ απνηεινχλ δχν έξγα-νξφζεκα ζηελ

ηζηνξία ηεο ηέρλεο ηνπ κνληεξληζκνχ ζηνλ 20φ αηψλα.

Πηηο δχν απηέο παζίγλσζηεο ζπλζέζεηο απεηθνλίδνληαη απνθιεηζηηθά

γπλαίθεο ζε πξσηφγλσξα πξνθιεηηθέο ζηάζεηο, έληνλα αηζζεζηαθέο, κε εκθαλή ζεμνπαιηθά ππνλννχκελα.

Ρα ζψκαηα θαη ηα πξφζσπα (πνιχ πεξηζζφηεξν ζην έξγν ηνπ Ξηθάζν) είλαη αθχζηθα, παξακνξθσκέλα, κε απνηξφπαηε φςε θαη κε

επηδεημηνκαλή δηάζεζε (θαηά ηε θξντδηθή νξνινγία). Ηδίσο ηα πξφζσπα είλαη πξφζσπα-κάζθεο, πνπ ζπκίδνπλ έληνλα ηα καγηθά

θεηίρ ησλ πξσηφγνλσλ ιαψλ, απφ ηνλ πνιηηηζκφ ησλ νπνίσλ (ηδίσο ηεο Αθξηθήο) νη δχν κεγάινη θαιιηηέρλεο έρνπλ δερζεί πνιιέο θαη

πνηθίιεο επηδξάζεηο.

Απφ ηφηε, ηίπνηε δελ ήηαλ φπσο πξηλ. Ζ δεκηνπξγία κηαο αληη-

ξεαιηζηηθήο ηέρλεο είλαη γεγνλφο, θαζψο ε ζπζζσξεπκέλε δπηηθή παξάδνζε αξρίδεη λα θινλίδεηαη, ν πξηκηηηβηζκφο θάλεη ζηαζεξά ηελ

εκθάληζή ηνπ κε λέα αηζζεηηθά πξφηππα θαη ε παξακφξθσζε ηεο κνξθήο απνηειεί ην δεηνχκελν ησλ κνληεξληζηψλ.

54

Νη δχν θαιιηηέρλεο είραλ «αλαθαιχςεη» ηελ ηέρλε ησλ πξσηφγνλσλ ιαψλ απφ ηηο

επηζθέςεηο ηνπο ζην Δζλνινγηθφ Κνπζείν ζην Ρξνθαληεξφ (ζήκεξα Κνπζείν ηνπ

Αλζξψπνπ) γχξσ ζηα 1906-07 θαη είραλ εληππσζηαζηεί απφ ηα εθζέκαηα: εμσηηθά

θεηίρ, καγηθέο κάζθεο, αλζξσπάθηα-θνχθιεο, αληηθείκελα-θπιαρηά θαη φπια-

γιππηά, φια κε απνηξφπαηε δηάζεζε απεπζχλνληαλ ζηα «άγλσζηα, απεηιεηηθά

πλεχκαηα». Ν Ξηθάζν ζα γξάςεη αξγφηεξα φηη «Νη

δεζπνηλίδεο ηεο Αβηληφλ» γελλήζεθαλ εθείλε ηε ζηηγκή «σο ν πξψηνο δσγξαθηθφο

εμνξθηζκφο» ηνπ.

Πην εμήο, κεγάιν κέξνο ηεο θαιιηηερληθήο παξαγσγήο, ηφζν ηεο δσγξαθηθήο φζν θαη ηεο γιππηηθήο, ζα αθνινπζνχλ λένπο θαλφλεο

θαη αηζζεηηθά θξηηήξηα, εληειψο μέλα πξνο ηα παξαδνζηαθά πξφηππα νκνξθηάο, ηφζν σο πξνο ηηο απίζηεπηα πνιιέο δπλαηφηεηεο λέσλ

φςεσλ ηεο κνξθήο θαη ηνπ νινθιεξσηηθνχ κεηαζρεκαηηζκνχ ηεο φζν θαη σο πξνο ηελ αμηνπνίεζε ηνπ ζπκβνιηζηηθνχ θαη ςπρνινγηθνχ

ηεο πεξηερνκέλνπ. Σάξε ζηελ ηφικε θαη ηελ αλεμάληιεηε θαληαζία ησλ

πξσηνπφξσλ θαιιηηερλψλ, αληιψληαο ζηνηρεία απφ ην ππνζπλείδεην, θαη κε φρεκα μεραζκέλνπο θαη πξσηφγνλνπο

πνιηηηζκνχο, ε ηέρλε νδεγήζεθε ζε κηα πνιχ ζεκαληηθή θακπή.

55

Ένασ ςχεδόν αποκρουςτικόσ πίνακασ, εμπνευςμένοσ από την

πρωτόγονη τέχνη, δημιουργεί τομή ςτην ιςτορία τησ τέχνησ.

Ν Ξηθάζν εκπλεχζηεθε ηνλ πίλαθα « Νη δεζπνηλίδεο ηεο Αβηληφλ»

κεηά απφ κηα επίζθεςε ηνπ ζην εζλνγξαθηθφ κνπζείν ηνπ

Ρξνθαληεξφ.

Γελ πνχιεζε ηνλ πίλαθά ηνπ, παξά ηνλ θξάηεζε ρξφληα ζην

αηειηέ ηνπ θαη ηνλ απνθάιεζε «εμνξθηζκφ».

56

Κεηά ηελ επίζθεςε ηνπ ζην Δζλνγξαθηθφ

Κνπζείν ηνπ Ρξνθαληεξφ ν Ξηθάζν έιεγε: «(Νη

κάζθεο) ήηαλ πξάγκαηα καγηθά… κεζνιαβεηέο …

Πηξέθνληαη ελάληηα ζε νηηδήπνηε, ελάληηα ζε

άγλσζηα, απεηιεηηθά πλεχκαηα… Δίλαη εξγαιεία.

Αλ δψζνπκε ζηα

πλεχκαηα κνξθή, ηφηε ζα γίλνπκε αλεμάξηεηνη.

Ρα πλεχκαηα, ην ππνζπλείδεην, ην

ζπλαίζζεκα, φια είλαη ην ίδην πξάγκα.

Νινκφλαρνο ζην απαίζην κνπζείν, κε κάζθεο, κε θνχθιεο

θακσκέλεο απφ ηνπο εξπζξφδεξκνπο … ε έκπλεπζε γηα ηηο

Γεζπνηλίδεο ηεο Αβηληφλ πξέπεη λα κνπ ήξζε αθξηβψο εθείλε ηελ

εκέξα, φρη φκσο εμαηηίαο ησλ κνξθψλ, αιιά επεηδή ήηαλ ην πξψην

έξγν εμνξθηζκνχ πνπ πξαγκαηνπνίεζα».

Αο πξνζπαζήζνπκε λα κειεηήζνπκε θαη λα θαηαιάβνπκε γηαηί ν

πίλαθαο απηφο πνπ πεγή έκπλεπζεο ηνπ ζηάζεθε ε πξντζηνξηθή

δεκηνπξγία, ζεσξείηαη έλα αξηζηνχξγεκα!

Θαη αξρήλ ην ζέκα ηνπ πίλαθα. Ξέληε πφξλεο!

Απ φια ηα ζέκαηα, ν Ξηθάζν δηαιέγεη λα δσγξαθίζεη, φρη πέληε

νπνηεζδήπνηε γπλαίθεο, αιιά πέληε πφξλεο θαη κάιηζηα απφ ηηο

θαηψηεξεο, ηεο νδνχ Αβηληφλ.

Ν ρψξνο κέζα ζηνλ νπνίν βξίζθνληαη απηέο νη γπλαίθεο ηνπ

πίλαθα είλαη θάπνην δσκάηην. Νη θνπξηίλεο, απφ ηε κηα κεξηά θαη ηελ

άιιε, θάλνπλ ην ρψξν λα κνηάδεη κε ζεαηξηθή ζθελή. Έλα κηθξφ

ηξαπεδάθη κε θξνχηα εηθνλίδεηαη ζην κπξνζηηλφ κέξνο ηνπ πίλαθα.

57

Έλαο παιηφο κχζνο κπνξεί λα καο βνεζήζεη λα θαηαιάβνπκε ην

ζέκα ηνπ πίλαθα.

Πχκθσλα κε ην κχζν, δεηήζεθε απφ ηνλ Εεχμε, κεγάιν δσγξάθν

ηεο αξραηφηεηαο θαη ζεκείν αλαθνξάο γηα ηε δπηηθή δσγξαθηθή, λα

δσγξαθίζεη ηελ Υξαία Διέλε θη απηφο ρξεζηκνπνίεζε γηα κνληέια ηηο

πέληε σξαηφηεξεο γπλαίθεο ηεο πφιεο. Ππλδπάδνληαο ηα

ραξαθηεξηζηηθά ηνπο, πέηπρε ηελ απφιπηε νκνξθηά, ηελ ηδαληθή

γπλαίθα, πνπ δελ ππήξρε ζηε θχζε.

Άιιε κηα ηζηνξία ζρεηηθή κε ην Εεχμε θαη ηε δσγξαθηθή

αλαθέξεη, φηη θάπνηε ν Εεχμεο δσγξάθηζε έλα αξηζηνχξγεκα, ην

έξγν «Ξαηδί κε Πηαθχιηα». Ρν έξγν αλαπαξηζηνχζε ηελ

πξαγκαηηθφηεηα ηφζν πηζηά, πνπ ηα πνπιηά θαηέβαηλαλ απφ ηνλ

νπξαλφ θαη ηζηκπνχζαλ ηα ζηαθχιηα.

58

Ν Εεχμεο ήηαλ ν παηέξαο ηεο θιαζηθήο «αλαπαξαζηαηηθήο»

δσγξαθηθήο , ζήκεξα ζα ηε ιέγακε «θσηνγξαθηθή». Απηήο ηεο

δσγξαθηθήο πνπ απνδίδεη πηζηά ην ζέκα ηεο. Ν Εεχμεο είλαη απηφο

πνπ έζεζε ηνπο θαλφλεο ηεο κεηέπεηηα επξσπατθήο ηέρλεο.

Ήηαλ, αθξηβψο, νη θαλφλεο πνπ άθελε πίζσ ηνπ ν Ξηθάζν

δσγξαθίδνληαο ηηο «Γεζπνηλίδεο ηεο Αβηληφλ».

Λα ινηπφλ γηαηί είλαη πέληε νη γπλαίθεο θαη γηαηί ππάξρεη ην

ηξαπέδη κε ηα ζηαθχιηα ζηνλ πίλαθα. Δίλαη αλαθνξά ζην έξγν ηνπ

Εεχμε.

Ν Ξηθάζν ζέιεη λα ζηαζεί απέλαληη απφ ηνλ ηξφπν δσγξαθηθήο

ηεο απιήο αλαπαξάζηαζεο θαη θαηαπηάλεηαη κε ηα ίδηα απηά ζέκαηα,

ηε γπλαίθα θαη ηα ζηαθχιηα. Σξεζηκνπνηεί ηα ίδηα ηα εξγαιεία ηεο

«ρζεζηλήο» ηέρλεο γηα λα ηελ απνδνκήζεη.

Ζ κπιε πεξηνρή ηνπ

πίλαθα βξίζθεηαη ζηε ζέζε

ηεο αλαγελλεζηαθήο Σξπζήο

Ρνκήο, ελψ απφ ηε κέζε θαη

θάησ (απ‟ φπνπ ππνηίζεηαη

φηη θνηηάδεη ν ζεαηήο) ε

πξννπηηθή αιιάδεη φπσο ζα

έπξεπε, αιιά γίλεηαη εληειψο

δηαζηξεβισκέλε.

Ρα ρέξηα ηεο θεληξηθήο

γπλαίθαο ζρεκαηίδνπλ απφ

πάλσ έλα ηξηγσληθφ θελφ,

πνπ είλαη θαζξέθηεο ηνπ

κηθξνχ ηξηγσληθνχ ηξαπεδηνχ

ζην θάησ κέξνο. Νη θνξπθέο

ησλ δχν ηξηγψλσλ

βξίζθνληαη αθξηβψο ζηε κέζε.

Ξξφθεηηαη γηα κεηξήζεηο κε βάζε κηα απζηεξά θιαζηθή γεσκεηξία,

βαζηθέο αξρέο πνπ ήηαλ γεληθά απνδεθηέο απφ ηνπο ζπγρξφλνπο ηνπ

Ξηθάζν, αιιά ζ‟ έλα πίλαθα πνπ παξαπέκπεη ζε νηηδήπνηε εθηφο απφ

αξκνλία θαη θιαζηθφηεηα.

Ν θαιιηηέρλεο ζηήλεη κηα εηξσληθή ζπλνκηιία, κέζσ θσδίθσλ, κε

ηνπο ζχγρξνλνπο νκφηερλνχο ηνπ θαη ηερλνθξηηηθνχο. Σξεζηκνπνηεί

ηνπο ίδηνπο θαλφλεο, ηα ίδηα κέζα, απιά γηα λα ηα πξνζπεξάζεη θαη

λα πξνρσξήζεη απφ ηε δσγξαθηθή ηεο αλαπαξάζηαζεο ζηελ

ζπκβνιηθή ηέρλε.

59

Αλ θαη ν πίλαθαο εηθνλίδεη έλα πνξλείν θαη ζα κπνξνχζε λα είλαη

ζειθηηθφο ζην κάηη , λα ζε πξνθαιεί λα ξίμεηο κηα καηηά, αληίζεηα ζνπ

πξνθαιεί κάιινλ θφβν θαη απνζηξνθή. Απηφ έρεη λα θάλεη θπξίσο κε

ηα απνηξνπηαζηηθά πξφζσπα ησλ γπλαηθψλ θαη ηελ απεηιεηηθά

μεδηάληξνπε ζηάζε ηνπο.

Νη κνξθέο είλαη επηκήθεηο φπσο ζηνλ Δι Γθξέθν

Φαίλεηαη λα παίδεη ν δσγξάθνο κε ηα

φξηα ηεο δσγξαθηθήο, επεηδή νη κνξθέο είλαη

ηφζν αθχζηθεο, ρσξίο σζηφζν λα είλαη

αθεξεκέλε δσγξαθηθή.

Δίλαη έλα θπβηζηηθφο πίλαθαο. Αληί ν θαιιηηέρλεο λα απνδίδεη ηα

αληηθείκελα απφ κηα ζπγθεθξηκέλε γσλία, ηα δηαηξεί ζε πνιιαπιέο

απφςεηο, βιέπνληαο έηζη ηαπηφρξνλα πνιιέο δηαθνξεηηθέο

δηαζηάζεηο ή φςεηο ησλ αληηθεηκέλσλ.

Νη επηθάλεηεο ησλ φςεσλ ηέκλνληαη ζε γσλίεο πνπ δελ έρνπλ

θάπνην αλαγλσξίζηκν βάζνο. Πεκαληηθφ ζηνηρείν εδψ είλαη νη πνιιέο

νπηηθέο γσλίεο, ν ζπλδπαζκφο πξνζψπνπ αλθάο θαη πξνθίι κχηεο.

Ζ γπλαίθα θάησ δεμηά παξηζηάλεηαη ηαπηφρξνλα απφ ην κπξνζηηλφ

κέξνο θαη ην πίζσ.

Ρα πξφζσπα ησλ

γπλαηθψλ αξηζηεξά ζπκίδνπλ

Φαγηνχκ θαη ησλ γπλαηθψλ

δεμηά είλαη εκπλεπζκέλα

απφ αθξηθαληθέο κάζθεο,

πνπ ηφζν κεγάιε επηξξνή

άζθεζαλ ζηνλ Ξηθάζν.

60

Νη δχν θεληξηθέο θηγνχξεο ζπκίδνπλ κε ηε ζηάζε ηνπο ηελ

Αθξνδίηε ηεο Κήινπ, ηελ πξνζσπνπνίεζε ηεο ηδαληθήο θιαζηθήο

νκνξθηάο.

Αθξνδίηε ηεο Κήινπ

Αλαδπνκέλε

Αθξνδίηε, Δλγθξ

Ζ αξηζηεξή θηγνχξα έρεη

ζηεηή θνξκνζηαζηά, ηα ρέξηα

ηεο είλαη θνιιεκέλα ζηνπο

κεξνχο, ην έλα πφδη θεχγεη

κπξνζηά, έρεη κηα αλέθθξαζηε

ππνςία ρακφγεινπ, είλαη

ζαθψο πην γεσκεηξηθή

Ζ ζηάζε ηεο παξαπέκπεη ζε

έλα άιιν, εθ δηακέηξνπ

αληίζεην άγαικα απφ ηελ

Αθξνδίηε, θαίλεηαη λ‟

αληηγξάθεη ην πην θιαζηθφ

αληξηθφ άγαικα ζηνλ αξραίν

Θνχξν.

61

Ζ ηέηαξηε είλαη πιένλ θπβηζηηθή θαη απεηθνλίδεηαη ζε κηα ζρεδφλ

ηπραία ζηάζε, ζαλ λα αλνίγεη θνπξηίλεο μεδηάληξνπα.

Ζ ηειεπηαία, ζαθψο ε πην θπβηζηηθή, έρεη θαη ηελ πην ρπδαία

ζηάζε. Πηε ρεηξφηεξε πεξίπησζε, κνηάδεη λα θάλεη ηε θπζηθή ηεο

αλάγθε

Βιέπνληαο ην έξγν ηνπ

Ξηθάζν, ν ζεαηήο κέλεη

απνζβνισκέλνο,

θαζεισκέλνο απφ ην

βιέκκα ησλ ηεξνδνχισλ.

Ρξνκάδεη γηαηί κνηάδεη λα

ηνπ απεπζχλνληαη κε βίαην

ηξφπν. Ρνλ απεηινχλ. Γελ

ηηο βιέπεη κφλν απηφο. Ρνλ

βιέπνπλ θαη απηέο φιεο

καδί. Παλ λα ιέλε «Κε

βιέπεηο πνπ ζε βιέπσ;

Ξξφζερε».

62

Αηζζεηηθή θαη εζηθή ζηελ θιαζηθή παξάδνζε είλαη έλλνηεο βαζηά

ζπλδεδεκέλεο. Ν Ξηθάζν δειψλεη ηε ξήμε ηνπ κε ηνλ θιαζηθηζκφ:

ηελ αηψληα ππνηηζέκελε ζρέζε νκνξθηάο θαη αξεηήο.

Πε δεχηεξε αλάγλσζε φκσο, κπνξεί λα είλαη ην αθξηβψο

αληίζεην: δσγξαθίδνληαο «άζρεκεο» γπλαίθεο κε παξακνξθσκέλν

ηξφπν, ηηο δσγξαθίδεη φπσο αθξηβψο έλαο θιαζηθηζηήο ζα ηηο

δσγξάθηδε: αλήζηθεο .

Ν Ξηθάζν πνηέ δελ

έζπαζε νινθιεξσηηθά

ηα δεζκά ηνπ κε ηνλ

θιαζηθηζκφ. Θαηλνηνκεί

ζε ηερληθέο, δελ

απνπέκπεη αμίεο θαη

ζηεξεφηππα αηψλσλ.

ζν νη κνξθέο γίλνληαη πην θπβηζηηθέο θαη μεθεχγνπλ απφ ηνλ

θιαζηθηζκφ, ηφζν παξηζηάλνληαη ζαλ πην „αλήζηθεο‟ θαη πξνθιεηηθέο.

Κε κηα άιιε καηηά ζηνλ πίλαθα, πάιη απφ αξηζηεξά πξνο ηα δεμηά

ζηηο «δεζπνηλίδεο», κπνξεί θάπνηνο λα δεη ηελ πνξεία απφ ηελ πγεία

ζηελ αξξψζηηα, ηε θζνξά θαη ηε παξακφξθσζε πνπ θέξλνπλ ηα

αθξνδίζηα λνζήκαηα. Δίλαη γλσζηφ πσο, ν Ξηθάζν είρε δεη άξξσζηεο

γπλαίθεο κε ζχθηιε ζε λνζνθνκεία.

63

Ν Ξηθάζν έθαλε πνιπάξηζκεο ζπνπδέο ηνπ πίλαθα.

Γχξσ ζηα 809 ζρέδηα, 16 ηεηξάδηα αθηεξσκέλα ζε απηφ.

Έρεη ζεκαζία εδψ

πσο ε αξρηθή εθδνρή

ησλ Γεζπνηλίδσλ ηεο

Αβηληφλ πεξηέρεη εθηά

θηγνχξεο, πέληε γπκλέο

γπλαίθεο θαη δχν

ληπκέλνπο άληξεο.

Πην θέληξν ηεο ζθελήο ππήξρε θαζηζκέλνο, πίζσ απφ έλα ηξαπέδη

κε θαγεηφ θαη αλάκεζα ζηηο γπκλέο πφξλεο, έλαο ληπκέλνο θαη

ζπλεζηαικέλνο λαχηεο πνπ πεξηκέλεη λα κπεζεί ζηνλ έξσηα απφ

απηέο ηηο ηξνκαθηηθέο γπλαίθεο.

ιεο νη πφξλεο έρνπλ

ζηξακκέλν ην θεθάιη ηνπο

πξνο ηα αξηζηεξά, ζε κηα

θηγνχξα πνπ θαίλεηαη λα

κπαίλεη ζηε ζθελή.

Δίλαη έλαο άιινο

λεαξφο άληξαο, θνηηεηήο

ηαηξηθήο πνπ θξαηά ζην

ρέξη ηνπ έλα αλζξψπηλν

θξαλίν αξρηθά θαη

αξγφηεξα έλα βηβιίν.

Απηφ ζεσξήζεθε ζαλ κηα ππελζχκηζε ηνπ ζαλάηνπ κέζα απφ ηελ

ηηκσξία ηεο ακαξηίαο.

Ν άληξαο κε ην θξαλίν ζπκβφιηδε ίζσο ηελ αξεηή θαη ν λεαξφο

λαχηεο αλάκεζα ζην θαγεηφ θαη ζηηο πφξλεο ηελ ακαξηία.

64

Πηελ επνρή ηνπ Ξηθάζν νη εζηθνί θαλφλεο ήηαλ άηεγθηνη θαη δελ

επέηξεπαλ ζε θακηά „παξαζηξαηεκέλε‟ γπλαίθα λα επηζηξέςεη ζηελ

θνηλσλία, εμαζθαιίδνληαο έηζη ζπλερή πξνκήζεηα απφ πφξλεο.

Θαη πνηνί ήηαλ νη πειάηεο ηνπο θάζε βξάδπ, αλ φρη απηνί πνπ ηηο

απέπεκπαλ ζην θσο ηεο εκέξαο;

Ν Ξηθάζν ελζσκάησζε ηελ πνιιαπιή εζηθή, «θπβηζηηθή εζηθή»

ζα ηε ιέγακε, ζηνλ πίλαθά ηνπ.

Αθαίξεζε ηνπο ληπκέλνπο

άληξεο απφ ηνλ ηειηθφ πίλαθα

(απηφ ζα ηνπο έθαλε πνιχ

εκθαλψο αλήζηθνπο) θαη

πξνηίκεζε ηελ παξαπνκπή

ζηνλ ζαθψο πην δηαρξνληθφ

κχζν ηεο απεηθφληζεο ηεο πην

ηέιεηαο γπλαίθαο φισλ ησλ

επνρψλ, ηεο Υξαίαο Διέλεο.

Ν Ξηθάζν απνδηαξζξψλεη ηα ζηεξεφηππα πεξί γπλαηθείαο

νκνξθηάο κε ην λα παξνπζηάδεη ηελ πνξεία ηεο ζηελ ηέρλε θαη ηελ

θαηάιεμε ηεο ζ απηφλ ηνλ πίλαθα.

Κνηάδεη λα αλαδεηά ηελ δπζαξκνλία θαη λα αληηζηέθεηαη ζηνπο

κέρξη ηφηε θαλφλεο ηνπ σξαίνπ.

Απνδνκεί καδί κε ηελ παιία ηέρλε, ηνλ θψδηθα αμηψλ ηεο επνρήο.

Νη αμίεο πνπ αθήλεη πίζσ ηνπ, ηδίσο ην γαιιηθφ θαηεζηεκέλν ηνπ

1900, ζρεηίδνληαη κε ηελ πςειή θνπιηνχξα θαη έλλνηεο φπσο αξεηή,

επγέλεηα, θαζσζπξεπηζκφο.

Ξαίξλεη ην κχζν ηεο Υξαίαο Διέλεο, ηεο πην αλαληηθαηάζηαηεο

γπλαίθαο ζηελ ηζηνξία, πνπ γηα ράξε ηεο έγηλε νιφθιεξνο πφιεκνο

θαη βάδεη ζηε ζέζε ηεο πέληε πφξλεο, δειαδή ηελ πην αλαιψζηκε

γπλαηθεία κνξθή... Αληηπαξαβάιεη έλαλ πφιεκν δέθα εηψλ κε κηα

ηπραία πξάμε δέθα ιεπηψλ!

65

Κε ηνλ θπβηζκφ, ην αληηθείκελν δσγξαθίδεηαη ζπγρξφλσο απφ

δηαθνξεηηθέο νπηηθέο, ρσξίο θακηά λα είλαη «ζσζηή». Κε ηνλ πίλαθα

απηφ ν θαιιηηέρλεο κέζα απφ ηε ζρεηηθφηεηα ηεο κνξθήο, κνηάδεη λα

θαηαιήγεη ζε κηα ζρεηηθφηεηα φζνλ αθνξά ηελ εζηθή ηεο θνηλσλίαο

ηειηθά. Ζ πνιιαπιή νπηηθή ηεο θνηλσλίαο ελ γέλεη, φρη κφλν ησλ

αληηθεηκέλσλ ηεο.

Κε ηνλ θπβηζκφ ε

ζρεηηθφηεηα ηεο φςεο

ζηελ ηέρλε θαηδεηθλχεη

ηελ ζρεηηθφηεηα ηεο

άπνςεο ζηελ θνηλσλία.

Ζ εζηθή θαη ε θνηλσληθή αμία έρνπλ πνιιέο νπηηθέο γσλίεο, απφ

ηηο νπνίεο θακηά δελ είλαη «ζσζηή» θη απφιπηε.

Κε ηνλ πίλαθα απηφ ν

Ξηθάζν αλαηξέπεη ηα κέρξη

ηφηε δεδνκέλα ζηελ ηέρλε

θαη ηελ θνηλσλία. Γελ

μέξνπκε αλ αξέζεη ην

αηζζεηηθφ απνηέιεζκα, φκσο

ζίγνπξα ηάξαμε ηα

ιηκλάδνληα λεξά ζηελ

Δπξψπε.

66

Primitive art -Πριμιτιβιςμόσ

Πην ηέινο ηνπ 19νπ αη. θαη ζηηο αξρέο ηνπ 20νχ έρνπκε ζηηο

εηθαζηηθέο ηέρλεο ην θαιιηηερληθφ ξεχκα ηνπ πξηκηηηβηζκνχ, πνπ

ραξαθηεξίδεηαη απφ ηε ρξεζηκνπνίεζε θαιιηηερληθψλ κνηίβσλ πνπ

απαληνχλ ζηελ ηέρλε ησλ «πξσηφγνλσλ».

Ν Ξνι Γθνγθέλ, αλαδεηψληαο κηα λέα αγλή θαη

απιή δσγξαθηθή έθθξαζε, θαηέθπγε ζηα λεζηά

ηεο Ξνιπλεζίαο. Αξρηθά αθνινπζεί ηνπο

Ηκπξεζηνληζηέο. Ζ δηθή ηνπ δσγξαθηθή φκσο

ζηξέθεηαη ζηνλ ζπκβνιηζκφ. Δδψ ην ζχκβνιν

είλαη ην θιεηδί πνπ ζπκππθλψλεη αιιά δελ

πεξηγξάθεη. Θαη επεηδή ην ζχκβνιν είλαη ε πξψηε

αλζξψπηλε γιψζζα πξηλ ηα γξάκκαηα θαη ηηο

ιέμεηο , ν πξηκηηηβηζκφο ήηαλ ν δξφκνο ζηνλ νπνίν νδεγήζεθε ε

ηέρλε ηνπ Γθσγθέλ.

Νη θφξκεο πνπ πξνέξρνληαη θαη παξαπέκπνπλ ζηελ πξσηφγνλε

ηέρλε, απφ ηελ πξντζηνξία σο εθείλε ησλ ηζαγελψλ ζε δηάθνξνπο

πνιηηηζκνχο αιιά θαη ηε ιατθή ηέρλε - ε αθέιεηα, ην „‟ειάηησκα‟‟, ε

απιντθφηεηα αιιά θαη ε εθθξαζηηθή δχλακε ηελ νπνία δηαηεξεί απηή

ε ηέρλε, γίλνληαη ηα εξγαιεία γηα λα δεκηνπξγήζεη ηνπο πίλαθεο πνπ

έγηλαλ ην ζήκα θαηαηεζέλ ηνπ.

Paul Gauguin,

The Spirit of the Dead Keeps Watch

Paul Gauguin,

La femme à la fleur

67

Πηηο αξρέο ηνπ 20νχ αη. κε πξσηνπφξν ηνλ Καηίο, πνιινί

δσγξάθνη αλαθάιπςαλ ηελ πξσηφγνλε γιππηηθή ησλ ιαψλ ηεο

Αθξηθήο θαη ην 1904 εκθαλίδεηαη ν Φνβηζκφο, πνπ πξνέξρεηαη απφ ηε

γαιιηθή ιέμε fauve πνπ κπνξεί λα κεηαθξαζηεί άγξην ζεξίν.

Ν θνβηζκφο σο θαιιηηερληθή ηάζε, βαζίζηεθε ζε κία

ραξαθηεξηζηηθή ξήζε ηνπ Paul Gauguin ζχκθσλα κε ηελ νπνία ζα

έπξεπε, αλ έλαο θαιιηηέρλεο θαληάδεηαη ηα θχιια ησλ δέληξσλ λα

είλαη θίηξηλα, λα ηα δσγξαθίδεη θαηά απηφ ηνλ ηξφπν. Ρα έξγα

ραξαθηεξίδνληαη απφ έληνλα ρξψκαηα, ζπρλά ζθνηεηλά θαη κε

έληνλεο αληηζέζεηο, κε έκθαζε ζην θφθθηλν ρξψκα θαη απιέο

γξακκέο, πνιιέο θνξέο ειαθξά παξακνξθσκέλεο.

Andre Derain, La Danse

Matisse, dance of life

68

Ν Maurice de Vlaminck θαη André Derain, ν Georges Rouault

θαη ν Amedeo Modigliani επίζεο εκπλεχζηεθαλ γηα έλα νξηζκέλν

δηάζηεκα απφ ηελ ηέρλε ησλ αθξηθαληθψλ ιαψλ.

Modigliani Georges Rouault,Clown Modigliani

André Derain, Henri Matisse

Maurice de Vlaminck Maurice de Vlaminck

69

Πηε Γεξκαλία ν πξηκηηηβηζκφο αληηπξνζσπεχζεθε

θπξίσο απφ ηνπο δσγξάθνπο ηεο νκάδαο Κπξίθε

(γεξκ. die Brucke = ε Γέθπξα)

θαη ζηελ θεληξηθή Δπξψπε απφ κεκνλσκέλνπο θαιιηηέρλεο φπσο

ν Διβεηφο Paul Klee, ν νπνίνο ππήξμε αλάκεζα ζηνπο πξσηνπφξνπο

ηεο ιεγφκελεο παηδηθήο ηέρλεο.

70

Πην πιαίζην ηνπ πξηκηηηβηζκνχ. ηδηαίηεξε ζέζε έρνπλ νη Naïve art

(λαΐθ - απιντθνί) θαιιηηέρλεο, πνπ θίλεζαλ ην ελδηαθέξνλ ηεο

θξηηηθήο θαη είραλ κεγάιε απήρεζε ζην θνηλφ.

Juego de Domino

Loveness Bar,Nekkies

CASAMENTO DO INTERIOR

71

Θεφθηινο Θεθαιάο – Σαηδεκηραήι

“Ένας υτωτός υοσστανελάς” από

τον Γ. Σευέρη

Κηα θνξά θη έλαλ θαηξφ ήηαλ έλαο

θησρφο θνπζηαλειάο πνπ είρε ηε καλία

λα δσγξαθίδεη. Ρνλ έιεγαλ Θεφθηιν. Ρα

πηλέια ηνπ ηα θνπβαινχζε ζην ζειάρη ηνπ, εθεί πνπ νη πξφγνλνί ηνπ

βάδαλ ηηο πηζηφιεο θαη ηα καραίξηα ηνπο. Ρξηγχξηδε ζηα ρσξηά ηεο

Κπηηιήλεο, ηξηγχξηδε ζηα ρσξηά ηνπ Ξειίνπ θαη δσγξάθηδε.

Εσγξάθηδε φ,ηη ηνπ παξάγγειλαλ, γηα λα βγάιεη ην ςσκί ηνπ.

πάξρνπλ ζηνλ Άλσ Βφιν θάκαξεο νιφθιεξεο δσγξαθηζκέλεο απφ ην

ρέξη ηνπ Θεφθηινπ, θαθελέδεο ζηε Ιέζβν, κπαθάιηθα θαη καγαδηά ζε

δηάθνξα κέξε πνπ δείρλνπλ ην πέξαζκά ηνπ -αλ ζψδνπληαη αθφκε. Ν

θφζκνο ηνλ πεξηγεινχζε…. Ν Θεφθηινο, σζηφζν, δελ έπαπε λα

δσγξαθίδεη ζε φ,ηη έβξηζθε…. Έηζη θπινχζε ε δσή ηνπ θαη πέζαλε ν

Θεφθηινο, δελ είλαη πνιιά ρξφληα, θαη κηα κέξα ήξζε έλαο ηαμηδηψηεο

απφ ηα Ξαξίζηα. Δίδε απηή ηε δσγξαθηθή, κάδεςε θακηά πελεληαξηά

θνκκάηηα, ηα ηχιημε θαη πήγε λα ηα δείμεη ζηνπο θσηηζκέλνπο

θξηηηθνχο πνπ θάζνληαη θνληά ζην Πεθνπάλα. Θαη νη θσηηζκέλνη

θξηηηθνί βγήθαλ θη έγξαςαλ πσο ν Θεφθηινο ήηαλ ζπνπδαίνο

δσγξάθνο. Θαη κείλακε κ‟ αλνηρηφ ην ζηφκα ζηελ Αζήλα. Ρν επηκχζην

απηήο ηεο ηζηνξίαο είλαη φηη ιατθή παηδεία δε ζεκαίλεη κφλν λα

δηδάμνπκε ην ιαφ αιιά θαη λα δηδαρηνχκε απφ ην ιαφ.

72

Κηα θνξά θη έλαλ θαηξφ, θαζψο ιέλε, έλαο θνχξλαξεο

παξάγγεηιε ζ έλα θησρφ δσγξάθν, ην Θεφθηιν, λα ηνλ δσγξαθίζεη

ηελ ψξα πνπ θνχξληδε ςσκηά. Ν δσγξάθνο άξρηζε λα δνπιεχεη, θη

φηαλ θαηαπηάζηεθε λα εηθνλίζεη ην θνπξληζηήξη, αληί λα ην θηηάμεη

νξηδφληην, ζχκθσλα κε ηελ πξννπηηθή, ην έθηηαμε θάζεην δείρλνληαο

φιν ηνπ ην πιάηνο. Έπεηηα κε ηνλ ίδην ηξφπν, δσγξάθηζε πάλσ ζην

θνπξληζηήξη θη έλα θαξβέιη. Ξέξαζε έλαο έμππλνο άλζξσπνο θαη ηνπ

είπε: «Ρν ςσκί έηζη πνπ ην βάιεο, ζα πέζεη». Ν δσγξάθνο

απνθξίζεθε, ρσξίο λα ζεθψζεη ην θεθάιη: «Έλλνηα ζνπ, κφλν η‟

αιεζηλά ςσκηά πέθηνπλ. Ρα δσγξαθηζκέλα ζηέθνπληαη, φια πξέπεη

λα θαίλνληαη ζηε δσγξαθηά!».

Κε ηελ ηειεπηαία ηνπ θπξίσο θξάζε έθαλε ηνλ απνινγηζκφ ηεο

ηέρλεο ηνπ. Ν νξζνινγηζκφο δελ έρεη ηε ζέζε ηνπ εθεί φπνπ κηα

πινχζηα θαξδηά ζέιεη λα εθθξαζζεί. Πηελ αληίιεςε ηνπ ηε ιατθή δελ

κπνξνχζε λα ρσξέζεη πσο ε ιεπηή γξακκή ηεο ζσζηήο πξννπηηθήο

απφδνζεο αληηπξνζσπεχεη ην πιαηχηαην θνπξληζηήξη. Θη ν Θεφθηινο

πνηηζκέλνο βαζχηαηα κε ηελ αληίιεςε απηή ηελ απέδσζε

δσγξαθηθά.

Ρελ έιιεηςε πξννπηηθήο -εηδηθά ζηηο ηνηρνγξαθίεο- πξέπεη λα ηελ

απνδφζνπκε ζηελ θαιιηηερληθή ηνπ αληίιεςε γη‟ απηέο. Ζ

ηνηρνγξαθία πξέπεη λα δηαθνζκεί ηελ επηθάλεηα θη φρη λα ηελ

θνκκαηηάδεη. Κηα ηνηρνγξαθία κε πξννπηηθή δεκηνπξγεί θαη ηξίηε

δηάζηαζε πνπ θαηαζηξέθεη ηελ ελφηεηα ηεο επηθάλεηαο. Ν ίδηνο

επηγξακκαηηθά έδσζε ηελ εμήγεζε. Θάπνηε εηθνλνγξαθνχζε ζηνλ

ηνίρν ελφο καλάβηθνπ ηνλ Αζαλάζην Γηάθν. ηαλ ηνπ παξαηεξήζεθε

ε έιιεηςε πξννπηηθήο απάληεζε: “Γχν πηζακέο ηνίρνο, δέθα κέηξα

βάζνο ζηελ εηθφλα, δελ ηαηξηάδεη. Θα βξεζεί ν Αζαλάζηνο Γηάθνο ζην

θνπξείν” (πνπ βξηζθφηαλ ζηελ άιιε πιεπξά ηνπ ηνίρνπ).

73

Η επιρροή τησ Κυκλαδικήσ τέχνησ

ςτην ςύγχρονη τέχνη

Ζ θπθιαδηθή ηέρλε, κε ηελ ηειεηφηεηα ησλ

αλαινγηψλ θαη ηεο θφξκαο, ηελ απιφηεηα ηεο

δνκήο θαη ηε ιηηφηεηα ηνπ πιηθνχ επεξέαζε

έληνλα ηε γιππηηθή ησλ αξρψλ ηνπ 20νπ

αηψλα.

πσο ήδε αλαθέξζεθε ζηα ηέιε ηνπ 19νπ αηψλα, πνιινί

θαιιηηέρλεο άξρηζαλ λα έξρνληαη ζε επαθή κε ηηο δεκηνπξγίεο

αξραίσλ ή «πξσηφγνλσλ» πνιηηηζκψλ πνπ βξίζθνληαλ ζε κνπζεία

θαη ζπιινγέο θαη λα αλαθαιχπηνπλ ζ απηά ηελ νπζία ησλ

πξαγκάησλ.

Έλησζαλ ηελ αλάγθε λα επηζηξέςνπλ ζηηο ξίδεο ηεο αξρέγνλεο

δεκηνπξγηθφηεηαο θαη λα απαιιαγνχλ απφ ηνπο απζηεξνχο θαλφλεο

θαη ηα ζηελά πιαίζηα, πνπ έρεη επηβάιεη ν δπηηθφο πνιηηηζκφο ζηελ

ηέρλε. Θέιεζαλ λα μεπεξάζνπλ ηνλ ξεαιηζηηθφ ηξφπν απφδνζεο ηεο

πξαγκαηηθφηεηαο θαη λα πεηξακαηηζηνχλ κε αθαηξεηηθέο θφξκεο θαη

εθθξαζηηθή ιηηφηεηα.

Ρν δπλαηφ θσο ηνπ ήιηνπ

ηνπ Αηγαίνπ ζβήλεη ηηο

ιεπηνκέξεηεο θαη εμαυιψλεη ηηο

κνξθέο. Ρίπνηα πεξηηηφ δελ

αληέρεη ζ απηή ηελ

αλακέηξεζε.

Ρα θπθιαδηθά εηδψιηα κε ηελ απιφηεηα

ηνπο, ηηο θαζαξέο ηνπο θφξκεο , απαιιαγκέλα

απφ θάζε ηη πεξηηηφ νδεγνχλ θαηεπζείαλ ζηελ

νπζία ησλ πξαγκάησλ.

74

Ρα έξγα ηέρλεο ησλ Θπθιαδηηψλ

αλαδεηνχλ θη αλαδεηθλχνπλ απηή ηε

βαζχηεξε αιήζεηα ησλ πξαγκάησλ. Ρε

ζκηιεχνπλ ζε ιεπθφ κάξκαξν θαη ηεο δίλνπλ

θφξκα θαη κνξθή.

Ζ απφιπηε ζρεκαηνπνίεζε ησλ

ραξαθηεξηζηηθψλ ηνπ πξνζψπνπ θαη

ηνπ ζψκαηνο ζε έλα ηφζν έληνλα

ζπκππθλσκέλν ηδενινγηθά έξγν

είλαη ε πεκπηνπζία ηεο αθαίξεζεο

δηαρξνληθά.

Σαξαθηεξηζηηθά ζηνηρεία ηεο θπθιαδηθήο ηέρλεο, φπσο ε ιηηφηεηα

ε αθαίξεζε θαη ε θαζαξή θφξκα, εληνπίδνληαη ζηα έξγα γιππηψλ

φπσο νη Brancusi, Modigliani, Archipenko, Lipchitz, Giacometti,

Barbara Hepworth θαη Henry Moore.

Archipenko Lipchitz Giacometti Barbara

Hepworth

75

Ν Brancusi ήηαλ απφ ηνπο πξψηνπο θαιιηηέρλεο

πνπ πξνζπάζεζαλ λα απαιιάμνπλ ηε δπηηθή ηέρλε

απφ ηελ θπξηαξρία ησλ δηαθνζκεηηθψλ ζηνηρείσλ θαη

ζέιεζε λα εθθξάζεη, φπσο έρεη επηζεκάλεη ν γιχπηεο

J. Epstein, βαζηθέο θαη αξρεηππηθέο αμίεο, φπσο απηέο

αληηθαηνπηξίδνληαη ζε έξγα αξραίσλ πνιηηηζκψλ.

Ξνιιέο απφ ηηο δεκηνπξγίεο ηνπ, φπσο νη δηάθνξεο παξαιιαγέο

ηνπ ζέκαηνο «Ξηελφ», ηνπ ζέκαηνο «Τάξη», ηνπ ζέκαηνο «Γπλαηθείν

θεθάιη» θαζψο θαη ην έξγν ηνπ «Αξρή ηνπ Θφζκνπ», πνπ ζχκθσλα

κε ηνλ Henry Moore είλαη εκπλεπζκέλν απφ κηα κεγάιε θπθιαδηθή

θεθαιή ζην Ινχβξν, ιεηηνπξγνχζαλ ζαλ ζχκβνια ηεο έλλνηαο πνπ

απεηθφληδαλ θαη φρη σο ξεαιηζηηθέο αλαπαξαζηάζεηο ηνπ

ζπγθεθξηκέλνπ αληηθεηκέλνπ.

Θπθιαδηθή θεθαιή θαη γιππηφ ηνπ C. Brancusi

(απφ ηελ έθζεζε Ζ Κνξθή ηεο Αξρήο,

Κνπζείν Θπθιαδηθήο Ρέρλεο 2006)

76

Αλάινγνπο πξνβιεκαηηζκνχο θαη αλαδεηήζεηο ζπλαληάκε ζηνπο

J. Epstein, A. Derain, A. Modigliani.

Δγθαηαιείπνληαο ηε ξεαιηζηηθή αλαπαξάζηαζε ηεο

πξαγκαηηθφηεηαο, νη ζπγθεθξηκέλνη θαιιηηέρλεο ζηξάθεθαλ ζηε

κειέηε ηνπ δπλακηζκνχ πνπ απέπλεαλ νη αλέθθξαζηεο αξραίεο

θεθαιέο θαη ζηελ «νηθνπκεληθφηεηα» κε ηελ νπνία απέδηδαλ ηελ

αλζξψπηλε κνξθή, ζηεξεκέλε απφ θάζε έλλνηα αηνκηθφηεηαο.

Ζ ιηηφηεηα, ε αθαίξεζε, ε αξκνλία θαη ε απιφηεηα ηνπ πιηθνχ

ήηαλ ηα ζηνηρεία δηαπξαγκάηεπζεο γηα ηνπο θαιιηηέρλεο ηνπ 20νπ

αηψλα, ελψ αξρέγνλα ζρήκαηα, φπσο ην σνεηδέο, πνπ ζπλαληάκε

ζπρλά ζηελ γιππηηθή ησλ Θπθιάδσλ, έγηλαλ ζεκεία αλαθνξάο θαη

ζηελ ζχγρξνλε θαιιηηερληθή έθθξαζε.

A. Derain A. Modigliani A. Modigliani

Brancusi Hans Arp

77

Έκπλεπζε απφ ηελ θπθιαδηθή ηέρλε θαη θπξίσο κε ηα ζρεκαηηθά

εηδψιηα, κπνξνχκε λα δηαθξίλνπκε επίζεο ζηα έξγα ησλ Hans Arp,

Alberto Giacometti, Ben Nicholson θαη Archipenko.

θπθιαδηθή ηέρλε Alberto Giacometti Hans Arp

θπθιαδηθή ηέρλε Ben Nicholson Archipenko

78

Δπίζεο είλαη εκθαλήο ε επηξξνή ζηα έξγα ηνπ Henry Moore, ν

αλζξσπνθεληξηθφο ραξαθηήξαο ησλ νπνίσλ απνηειεί επζεία

αλαθνξά ζηελ θπθιαδηθή ηέρλε,

θαη ηεο Barbara Hepworth, κηαο απφ ηνπο πξψηνπο θαιιηηέρλεο

πνπ ρξεζηκνπνίεζαλ ρξψκα γηα ηελ απφδνζε ιεπηνκεξεηψλ ζηα

γιππηά ηνπο, θάηη πνπ ζπλαληνχκε επίζεο ζηελ θπθιαδηθή ηέρλε.

Έλα αθφκε ζεκαληηθφ ζηνηρείν είλαη ε ρξήζε ηνπ καξκάξνπ γηα

ηα έξγα ηνπο, ηνπ πιηθνχ δειαδή πνπ ρξεζηκνπνηνχζαλ θαη νη

Θπθιαδίηεο γηα λα δεκηνπξγήζνπλ ηηο κνλαδηθέο αθαηξεηηθέο θφξκεο

ηνπο.

79

Ζ ελαζρφιεζε ησλ εθπξνζψπσλ ηνπ κνληεξληζκνχ κε ηελ

«πξσηφγνλε» ηέρλε επεξέαζε βαζηά ηνλ ηξφπν ζθέςεο θαη ηελ

αηζζεηηθή ηνπ δπηηθνχ θφζκνπ, πνπ απαιιαγκέλνο απφ ηα δεζκά ηεο

ξεαιηζηηθήο ηέρλεο πξνζαλαηνιίζηεθε ζηελ αθαίξεζε θαη ην

ζπκβνιηζκφ.

Ραπηφρξνλα, άιιαμε ξηδηθά, ηελ θπξίαξρε κέρξη ηφηε άπνςε, ηεο

ππεξνρήο ηνπ δπηηθνχ πνιηηηζκνχ ζε ζρέζε κε ηα έξγα ηέρλεο άιισλ

πνιηηηζκψλ. Ζ πνιηηηζκέλε Δπξψπε βξίζθεη πεγή έκπλεπζεο ζε έξγα

πνπ κέρξη ηφηε αληηκεησπίδνληαλ σο «άηερλα», «άθνκςα» ή αθφκε

θαη «βαξβαξηθά».

πφ ηελ επίδξαζε ησλ θαιιηηερλψλ ηεο πεξηφδνπ, ηα θπθιαδηθά

εηδψιηα θαη άιια «πξσηφγνλα» έξγα ηέρλεο, έγηλαλ μαθληθά

αληηθείκελα ζαπκαζκνχ θαη κεηαηξάπεθαλ ζε ζχκβνια πξναηψλησλ

αλζξψπηλσλ αμηψλ θαη θνηλψλ απαξρψλ. .

80

«Οι μεγάλοι κλέβουν,

οι μέτριοι αντιγράφουν».

Έλα απ‟ ηα αγαπεκέλα ξεηά ηνπ Κάλνπ

Σαηδεδάθε. Ρν είρε θιέςεη θαη ν ίδηνο απ‟

ηνλ Πηξαβίλζθη. Αλάινγα ν Ξηθάζν έρεη πεη:

„Γελ ςάρλσ, βξίζθσ‟ θαη „εάλ θάηη ππάξρεη

γηα λα θιαπεί, ην θιέβσ‟.

Κε βάζε ηα παξαπάλσ ζα κπνξνχζακε λα ηζρπξηζηνχκε φηη ζηελ

ηέρλε ν θαζέλαο λνκηκνπνηείηαη λα «θιέβεη» ηδέεο απφ ηνλ άιιν; Γελ

ππάξρεη Διιεληθή ηέρλε; Ζ ηδηαηηεξφηεηα θαη ε αίγιε ηνπ ειιεληθνχ

πνιηηηζκνχ είλαη κχζνο; ια είλαη ίδηα;

Ζ ηέρλε είλαη ε ηθαλφηεηα ηνπ αλζξψπνπ λα εθθξάδεηαη,

ρξεζηκνπνηψληαο δεμηφηεηα, εκπεηξία θη αηζζεηηθή αληίιεςε.

Απνηειεί θαηάθηεζε ηνπ αλζξψπνπ. Δίλαη ζηελά ζπλδεκέλε κε ηηο

ηδέεο ηεο επνρήο θαη πάληα πξνζδηνξίδεη ηελ αλάπηπμε ηνπ

πνιηηηζκνχ ηεο θνηλσλίαο. Δθηφο απφ ηελ αηζζεηηθή ηεο αμία, έρεη

θαη αλαγλσξηζηηθή ζεκαζία. Καο θέξλεη ζ' επαθή κε ηα βάζε ησλ

αηψλσλ, αιιά θαη κε ηα βάζε ηεο ςπρήο ηνπ αλζξψπνπ. Καο μελαγεί

ζηα κπζηηθά ηεο θνηλσλίαο πνπ δεκηνπξγήζεθε θαη εθθξάδεη.

Ζ Διιάδα αλέθαζελ απνηεινχζε έλα ζηαπξνδξφκη Γχζεο θαη

Αλαηνιήο, φπνπ πνηθίινη πνιηηηζκνί ζπλαληήζεθαλ θαη δπκψζεθαλ

ζην πέξαζκα ρηιηάδσλ ρξφλσλ.

81

Απφ ηελ Ηλδία θαη ηε Κέζε Αλαηνιή κέρξη ηε Βφξεηα Αθξηθή θαη

ηε Ιεθάλε ηεο Κεζνγείνπ, κεγάινη πνιηηηζκνί ήξζαλ ζε ζηελή

επαθή, αληαιιάζζνληαο πιεζψξα ραξαθηεξηζηηθψλ. Νη επαθέο

αλάκεζα ζηνπο ιανχο ηεο Αλαηνιήο θαη ηνπο Έιιελεο ζε φιε ηε

δηάξθεηα ηεο αξραηφηεηαο είλαη κηα ηζηνξηθή πξαγκαηηθφηεηα πνπ έρεη

παξνπζηάζεη πεξηφδνπο ξήμεσλ αιιά θαη πεξηφδνπο γφληκσλ

επηδξάζεσλ θαη νπζηαζηηθήο πξνζέγγηζεο. Ζ Αλαηνιή ππήξμε ζπρλά

πεγή έκπλεπζεο θαιιηηερληθήο θαη επηζηεκνληθήο γηα ηνπο Έιιελεο.

Νη Έιιελεο κε ηα ηαμίδηα ηνπο ήξζαλ ζε άκεζε επαθή κε ηα

επηηεχγκαηα ησλ ιαψλ ηεο Αλαηνιήο, αξθεηά απφ ηα νπνία

πηνζέηεζαλ. Ξήξαλ απφ ηνπο αλαηνιηθνχο ιανχο ηελ ηερληθή ηεο

κεηαιινηερλίαο, ηεο γιππηηθήο, ηνπ ειεθαληνζηνχ. Έκαζαλ λα

ρξεζηκνπνηνχλ ηε κήηξα γηα λα θαηαζθεπάδνπλ πήιηλα αγγεία.

82

Ζ ειιεληθή ηέρλε, ζηελ αξρή, ζηελ αλαηνιίδνπζα θάζε,

επεξεάζηεθε έληνλα απφ ηα θαιιηηερληθά πξφηππα ηεο Αλαηνιήο. Ζ

απνδνρή μέλσλ ζηνηρείσλ είλαη πνιχ ζεκαληηθή ζηελ αλαδήηεζε

λέσλ ηξφπσλ θαιιηηερληθήο δεκηνπξγίαο θαη έθθξαζεο. Νη πξψηνη

Έιιελεο πηνζέηεζαλ απφ ηελ αλαηνιηθή ηέρλε λέεο άγλσζηεο γη'

απηνχο κπζηθέο κνξθέο. Έηζη ζπλαληάκε ηε ζθίγγα, ηα άλζε ηνπ

ισηνχ, ηε θηεξσηή ζεά ησλ δψσλ θ.ά.

Υζηφζν ηα ζηνηρεία απηά γξήγνξα ππνηάζζνληαη ζηηο απαηηήζεηο

ηεο ειιεληθήο θνπιηνχξαο. Γίλεηαη, δειαδή, δεκηνπξγηθή

ρξεζηκνπνίεζή ηνπο, φρη απιή αληηγξαθή. ζα πνιηηηζηηθά ζηνηρεία

παξέιαβαλ νη Έιιελεο δελ ηα κηκήζεθαλ, αληίζεηα ηα ελέηαμαλ κέζσ

αθνκνησηηθήο δηεξγαζίαο ζηελ πνιηηηζηηθή ηνπο παξάδνζε θαη ηα

πήγαλ πάξα πέξα.

Κέζα ζηα ρξνληθά φξηα ηνπ 6νπ

αηψλα γελληέηαη ε κεγάιε ειιεληθή

ηέρλε ηεο πιαζηηθήο, ηεο

αξρηηεθηνληθήο, θηίδνληαη λανί θαη ε

δσγξαθηθή - αγγεηνγξαθία βξίζθεη ζηε

κπζνινγία ην αλεμάληιεην πιηθφ πνπ

ζα ηε ζξέςεη γηα αηψλεο.

83

Ρέηνηα ζεκειηαθά θαηλφκελα απνηεινχλ ηνπο θαξπνχο κηαο

γεληθήο θαη ξηδηθά πνηνηηθήο ηζηνξηθήο δχκσζεο. Γηα πξψηε θνξά

ηψξα ν θαιιηηέρλεο αξρίδεη λα "θαηαζθεπάδεη" ην έξγν ηνπ, ζέηνληαο

ηνπο λφκνπο ηεο ηέρλεο πνπ αλαθαιχπηεη, θαζψο θαηαζθεπάδεη ην

έξγν. Ζ ηέρλε γλσξίδεη πηα ην θπζηθφ θφζκν θαη ζχγρξνλα ζέηεη κηα

δηθή ηεο λνκνηέιεηα. Έηζη ζηήλεη ηνλ θφζκν ηεο, απέλαληη ζην

θπζηθφ, κε απηνηέιεηα θαη απηάξθεηα. Λνκίδεη θαλείο φηη ηα ιίζηλα

ζψκαηα εκςπρψλνληαη απφ κπζηηθή δσή, πςψλνπλ ην αλάζηεκά

ηνπο θη αηελίδνπλ κ' έθπιεθηα κάηηα ηνλ θφζκν.

Ρν ζεκαληηθφηεξν ζηνηρείν, σζηφζν,

φισλ ησλ εθθξάζεσλ ηνπ ειιεληθνχ

πνιηηηζκνχ είλαη ην: πάλησλ κέηξνλ ν

άλζξσπνο. Ζ αλζξψπηλε κνξθή ζηέθεηαη

πάληνηε θπξίαξρε. Απέλαληη ζηελ Αλαηνιή

θαη ζηελ Αίγππην κε ηηο ζεξηφκνξθεο

ζεφηεηεο, νη Έιιελεο παξαηάζζνπλ έλα

πάλζεν, φπνπ ρσξίο θακηά εμαίξεζε

θπξηαξρεί ν αλζξσπνκνξθηζκφο.

Δίλαη κάιηζηα ραξαθηεξηζηηθφ φηη αθφκε θαη ηα θαληαζηηθά

ηέξαηα ησλ Διιήλσλ, φπσο ε Πθίγγα, Πεηξήλα, Θέληαπξνο θ.ά.

έρνπλ πάληνηε αλζξψπηλε κνξθή θαη κφλν ζψκα δψνπ, ελψ ην

αληίζεην αθξηβψο ζπκβαίλεη ζε πνιιέο αλαηνιηθέο ή αηγππηηαθέο

κνξθέο, κάιηζηα ζετθέο.

84

Απφ ηα κέζα ηνπ 8νπ αη. π.Σ. κέρξη θαη ηα κέζα ηνπ 6νπ αη. π.Σ.

νη Έιιελεο κε ην β απνηθηζκφ, εμαπιψζεθαλ ζηε Κεζφγεην θαη ζηνλ

Δχμεηλν Ξφλην. ια ηα ζηνηρεία πνπ θαζνξίδνπλ ηνλ ειιεληθφ

πνιηηηζκφ, νη Έιιελεο ηα κεηέθεξαλ ζηηο λέεο ηνπο παηξίδεο. Πηηο

επαθέο ηνπο κε ηνπο γεγελείο πιεζπζκνχο έδσζαλ πνιηηηζηηθά

ζηνηρεία θαη πήξαλ.

Ζ πιένλ ραξαθηεξηζηηθή πεξίπησζε είλαη ε δηάδνζε ηεο γξαθήο.

Ζ ειιεληθή αιθαβεηηθή γξαθή πξνέθπςε θαηά ηξφπν αθνκνησηηθφ

απφ ην θνηληθηθφ αιθάβεην. Νη Έιιελεο πξνζάξκνζαλ ηα ζχκβνια

ζηηο θσλεηηθέο αμίεο ηεο ειιεληθήο γιψζζαο θαη επηπιένλ

πξφζζεζαλ ηα θσλήεληα πνπ έιεηπαλ

απφ ην θνηληθηθφ αιθάβεην. Ρν

ραιθηδηθφ αιθάβεην, κηα κνξθή ηνπ

ειιεληθνχ αιθαβήηνπ, δηαδφζεθε απφ

ηνπο Σαιθηδείο απνίθνπο ζηνπο

ηηαιηθνχο ιανχο θαη έγηλε ζηε ζπλέρεηα

ην πξφηππν δηακφξθσζεο ηνπ ιαηηληθνχ

αιθαβήηνπ.

Κπνξνχκε κέζα απφ απηή ηε δηαδξνκή λα αληηιεθζνχκε φηη ε

γφληκε θαη δεκηνπξγηθή αληαιιαγή ζηνηρείσλ αλάκεζα ζηνπο

αλζξψπνπο θαη ηνπο ιανχο είλαη παξάγνληαο πξνφδνπ. Θάζε γεληά

παίξλεη ηελ πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά απφ ηελ πξνεγνχκελε θαη

νθείιεη λα ηελ πξνρσξήζεη έλα βήκα πην πέξα.

85

Κηα καηηά ζηα εθζέκαηα ηνπ

Κνπζείνπ Διιεληθήο Ιατθήο

Ρέρλεο, δείρλεη αλάγιπθα ηελ

πξφνδν πνπ ζπληειείηαη κέζα

απφ ηελ αληαιιαγή

πνιηηηζηηθψλ ζηνηρείσλ.

Θεληήκαηα, θεξακηθά, είδε

γιππηηθήο, αξγπξνρνΐαο θαη

κεηαιινηερλίαο, ζέαηξν ζθηψλ,

ζηνιέο κεηακθηέζεσλ θαη

ελδπκαζίεο ζπγθεληξψλνπλ ραξαθηεξηζηηθά απφ ηελ αξραία Διιάδα,

απφ ηελ Ρνπξθία, ηελ Ηηαιία, ηελ Ηλδία, ηελ Ξεξζία, ηε Οσζία, ηε

Κηθξά Αζία, ζπλδπάδνπλ επηξξνέο απφ ηελ Αλαηνιή θαη ηε Γχζε.

Κέζα απφ ηα εθζέκαηα απηά θαηαγξάθεηαη, αηζζεηηθά θαη ηζηνξηθά,

ε δηαδξνκή ηνπ ειιεληζκνχ απφ ηνλ 18ν κέρξη ηνλ 20ν αηψλα. Ρν

απνηχπσκα πνπ άθεζε ε ηνπξθηθή θαηάθηεζε

ζηελ ηέρλε θαη ηελ θαζεκεξηλφηεηα θαη ε ζρέζε

ησλ Διιήλσλ κε δηάθνξνπο ιανχο ηεο

Αλαηνιήο θαη ηεο Γχζεο, αθνχ πνιιέο πεξηνρέο

θαη λεζηά ηεο ειιεληθήο επηθξάηεηαο ππήξμαλ

ζηαπξνδξφκηα πνιηηηζκψλ, εκπφξσλ θαη

θαηαθηεηψλ. Ξνιινί ζεκαληηθνί Έιιελεο

έδεζαλ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ηνπξθηθήο θαηνρήο

ζην εμσηεξηθφ θαη έθεξαλ ζηελ παηξίδα ηνπο

αληηθείκελα, ζπλήζεηεο θαη πνιηηηζκηθά ζηνηρεία

απφ ηηο ρψξεο ζηηο νπνίεο δηέκελαλ.

Νη επηξξνέο απηέο δηακφξθσζαλ ηελ λενειιεληθή, ιατθή

θνπιηνχξα, ηα ήζε θαη ηα έζηκα, εκπινχηηζαλ ηε δσή ησλ

αλζξψπσλ θαη έθηηαμαλ έλα θαιιηηερληθφ ηδίσκα, πνπ εθδειψζεθε

κε πνηθίιεο κνξθέο, φπσο θαίλεηαη απφ ηα εθζέκαηα ηνπ κνπζείνπ.

86

Έλα αθφκα παξάδεηγκα γφληκεο

αληαιιαγήο πνιηηηζηηθψλ

ζηνηρείσλ αλάκεζα ζε γεηηνληθνχο

ιανχο είλαη «Ρν ηξαγνχδη ηνπ

λεθξνχ αδειθνχ», πνπ κε

δηάθνξεο παξαιιαγέο ζπλαληάκε

ζ φια ηα Βαιθάληα.

Ν ζξχινο είλαη ζπλπθαζκέλνο

κε έλα δηαρξνληθφ δξακαηηθφ ζέκα, ηε μεληηηά. Ρελ ζπρλά βίαηε

απφζπαζε ησλ αγαπεκέλσλ καο ζε καθξηλέο ρψξεο, ζε απνζηάζεηο,

φπνπ ε δσή θαη ν ζάλαηνο ζπρλά ζπγρένληαη θαη απνθηνχλ

αιιφθνηεο θαη ζπρλά κπζηθέο δηαζηάζεηο. Δίλαη ε πξνβνιή ηεο θνηλήο

κνίξαο ησλ Βαιθαλίσλ, κηα κνίξα πνπ ππαγνξεχζεθε απφ βίαηεο

ηζηνξηθέο θαη πνιηηηθέο αλαθαηαηάμεηο θαη θξαδαζκνχο, κε θνηλέο θαη

κε θνηλέο αθεηεξίεο.

Ξξαγκαηηθά, ν ζξχινο ηνπ ηξαγνπδηνχ ζπλαληάηαη θαη

ηξαγνπδηέηαη ζε φιεο ζρεδφλ ηηο βαιθαληθέο ρψξεο, αλαδεηθλχνληαο

ηελ πνιηηηζηηθή ζχγθιηζε ησλ ιαψλ ησλ Βαιθαλίσλ, παξ' φιε ηε

δηαθνξεηηθφηεηα ησλ εζληθψλ πξνειεχζεσλ. Νη δηάθνξεο

παξαιιαγέο ηνπ ηξαγνπδηνχ αλαδεηθλχνπλ ηελ ηδηαηηεξφηεηα ηνπ

θάζε ιανχ.

Ξαξαηεξνχκε θη εδψ

κηα γφληκε πνιηηηζηηθή

αληαιιαγή ρσξίο

νκνγελνπνίεζε ησλ

ιαψλ. Θάζε ιαφο

παίξλεη ηα ζηνηρεία πνπ

ηνλ εθθξάδνπλ θαη ηα

πξνζαξκφδεη ζηε δηθή

ηνπ ηδηαίηεξε

θνπιηνχξα.

Θα κπνξνχζακε ζπκπεξαζκαηηθά λα ππνζηεξίμνπκε φηη ε κείμε

εηεξφθιεησλ πνιηηηζηηθψλ θαη εζληθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ, δηαλζίδεη

θαη εμειίζζεη έλαλ πνιηηηζκφ ειεπζεξψλνληαο ηνλ απφ ηνπο

πεξηνξηζκνχο ησλ ηνπηθηζηηθψλ θαη εζληθηζηηθψλ θαηεγνξηνπνηήζεσλ.

87

Αλ ηα ζπνπδαία έξγα ηέρλεο είλαη απνθχεκα κηαο ζπιινγηθήο

πξνζπάζεηαο θαη δελ πξέπεη λα πεξηνξίδνληαη ζε έλα ηφπν θαη ιαφ,

κήπσο έρνπλ δίθην νη Βξεηαλνί πνπ ζεσξνχλ φηη ηα γιππηά ηνπ

Ξαξζελψλα πξέπεη λα κείλνπλ ζην Βξεηαληθφ κνπζείν θαη δελ

ππάξρεη ιφγνο επηζηξνθήο ηνπο ζηελ Αζήλα, αθνχ αλήθνπλ ζε φιε

ηελ αλζξσπφηεηα θαη φρη κφλν ζηνπο Λενέιιελεο;

Θαη αξρήλ ζα πξέπεη λα δηαθνξνπνηήζνπκε ηελ γφληκε θαη

δεκηνπξγηθή αληαιιαγή ηδεψλ απφ ηελ αξραηνθαπειία πνπ είλαη

έγθιεκα. Ξνιιά κνπζεία ηνπ δπηηθνχ θφζκνπ πάλησο απέθηεζαλ ηηο

κφληκεο ζπιινγέο ηνπο, πνπ απαξηίδνληαη απφ πιήζνο εθζεκάησλ

απφ μέλνπο πνιηηηζκνχο, θάησ απφ αδηεπθξίληζηεο ζπλζήθεο.

88

Κπνξεί ν ιφξδνο Elgin λα πήξε ή λα κελ

πήξε άδεηα απφ ηελ ηφηε Θπβέξλεζε ηεο

Διιάδαο, πνπ ήηαλ ππφ Ρνπξθηθή θαηνρή.

Γελ εμεηάδνπκε, ζ απηή ηελ εξγαζία, ηα

λνκηθά επηρεηξήκαηα ηεο κηαο ή ηεο άιιεο

πιεπξάο. Κπνξνχκε φκσο λα βγάινπκε

ζπκπεξάζκαηα απφ ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν

αληηκεησπίζηεθε ην κλεκείν ( θαηαζηξνθή

απφ ηελ απνθφιιεζε ησλ καξκάξσλ κε

πξηφληζκα) γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο

πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο θαη ηνπ ίδηνπ ηνπ

ιανχ, ηφζν απφ ηνλ Elgin φζν θαη απφ ηελ

απνηθηνθξαηηθή Βξεηαλία ηφηε ρσξίο σζηφζν λα βιέπνπκε ηδηαίηεξε

δηαθνξνπνίεζε θαη ζήκεξα.

Ν «θσηηζκέλνο» Βξεηαλφο ζεψξεζε φηη λνκηκνπνηείηαη λα

απνζπάζεη βίαηα θαη λα νηθεηνπνηεζεί φηη ήζειε απφ ηελ θιεξνλνκηά

ελφο ιανχ , ζεσξψληαο κάιηζηα ην ιαφ αλίθαλν λα δηαθπιάμεη απηή

ηελ θιεξνλνκηά, έξγν πνπ απηεπάγγειηα αλέιαβε ν ίδηνο. Αξγφηεξα

ηα ίδηα πεξίπνπ επηρεηξήκαηα επηθαιέζηεθε θαη ην Βξεηαληθφ

Κνπζείν.

89

Γηα θείλνπο σζηφζν ηνπο «αδαείο – πξσηφγνλνπο» Έιιελεο

ππάξρνπλ απηέο νη καξηπξίεο:

Ρα ρξφληα ηεο Δπαλάζηαζεο, φηαλ νη Έιιελεο πηάζαλ ην ηνπθέθη

γηα λα θηηάμνπλε παηξίδα, ην 1821-22, θιεηζκέλνπο ζηελ Αθξφπνιε

ηνπο Ρνχξθνπο πνιηνξθνχζαλ νη εμεγεξκέλνη κε αξρεγφ ην Γπζζέα

Αλδξνχηζν.

Μεκείλαλ απφ κνιχβη νη έγθιεηζηνη θη αξρίζαλε λα θαηαζηξέθνπλ

ηνπο θίνλεο γηα λα πάξνπλ απφ κέζα ην κνιχβη, πνπ ππήξρε ζε

ηθαλέο πνζφηεηεο ζηα ζθξαγίζκαηα, ζην θέληξν ησλ ζθνλδχισλ ησλ

θηνλφθξαλσλ. ηαλ ην είδαλ νη Έιιελεο, εθείλνη νη αγξάκκαηνη

θαηζαπιηάδεο, φηαλ είδαλ ηηο θνιψλεο λα μειψλνληαη θαη λα

γθξεκίδνληαη ζηε γεο, έζηεηιαλ νη ίδηνη ηα βφιηα πνπ πξννξίδνληαλ

γηα ηα ηνπξθηθά φπια πνπ ζα έβαιιαλ ελαληίνλ ηνπο.

"Λα ηα βφιηα, κελ αγγίμεηε ηηο θνιψλεο" ηνπο κήλπζαλ.

Έλαο άιινο, αγξάκκαηνο θη απηφο, ν Καθξπγηάλλεο, απηφο πνπ

ζηα 35 ηνπ έκαζε κφλνο ηνπ λα γξάθεη Διιεληθά, καο ιέεη ζηα

απνκλεκνλεχκαηα ηνπ φηη πέηπρε θάηη νπιαξρεγνχο, θαηά ην ηέινο

ηεο Δπαλάζηαζεο, πνπ γχξεπαλ λα πνπιήζνπλ ζε Δπξσπαίνπο, δχν

αξραία αγάικαηα. Ρνπο ζηακάηεζε ιέγνληαο ηνπο: "Απηά, θαη δέθα

ρηιηάδεο ηάιαξα λα ζαο δψζνπλε, λα κελ ην θαηαδερηείηε λα βγνπλ

απ ηελ παηξίδα καο. Γη απηά πνιεκήζακε."

90

Αζρνιεζήθακε θαη πην πάλσ γηα ηελ ζηάζε ηεο Δπξψπεο ην 18ν

θαη 19ν αηψλα απέλαληη ζηνπο «ιηγφηεξν πνιηηηζκέλνπο» ιανχο θα

ηελ πνιηηηζηηθή ηνπο θιεξνλνκηά. Ρν ζέκα είλαη ηη γίλεηαη ζήκεξα.

Ξξάγκαηη ν Ξαξζελψλαο είλαη θιεξνλνκηά φινπ ηνπ θφζκνπ θαη

ησλ Διιήλσλ θαη ησλ Άγγισλ θαη ησλ Γηαπσλέδσλ. Ν Ξαξζελψλαο,

φπσο αλαθέξακε, είλαη έλα αξκνληθφ ζχλνιν επηκέξνπο ζηνηρείσλ

πνπ φια καδί ηνπνζεηεκέλα ζηε κία θαη κνλαδηθή ζέζε πνπ έρεη

κειεηεζεί γηα ην θαζέλα αληαλαθινχλ ηελ αξραία ειιεληθή ζθέςε

θαη δεκνθξαηία. Ξψο θαίλεηαη ινηπφλ έλα ηέηνην κλεκείν

θαηαθξενπξγεκέλν θαη ζθνξπηζκέλν θνκκάηηα ζε δηάθνξα κνπζεία;

Ν Ρδνξηδ Θινχλετ ζηελ πξφζθαηε δηακάρε κε ηνλ δήκαξρν ηνπ

Ινλδίλνπ ζρεηηθά κε ηελ ππφζεζε ησλ γιππηψλ ηνπ Ξαξζελψλα είπε

ηα απηνλφεηα: "ηαλ κηιάκε γηα πξαγκαηηθά γεγνλφηα θαη φρη ηελ

ηζηνξία φπσο ηελ θαληαζηψλεηαη ν θαζέλαο, αο ιάβνπκε ππ‟ φςηλ

καο ηηο απνθάζεηο ηεο Νπλέζθν, φπσο έρνπλ ζπκθσλεζεί απφ φια ηα

θξάηε. Πε πεξίπησζε εηζβνιήο θαλέλα έζλνο δε κπνξεί λα πνπιήζεη

ηελ πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά ηνπ θξάηνπο πνπ βξίζθεηαη ππφ θαηνρή.

Δίλαη γεγνλφο φηη ηα Κάξκαξα ηνπ Ξαξζελψλα ηεκαρίζηεθαλ θαη

πνπιήζεθαλ απφ ηνπο Ρνχξθνπο. Ήηαλ έλα εληαίν κλεκείν πνπ έγηλε

θνκκάηηα. Παλ λα πνπιηφηαλ ην θεθάιη ηνπ "Γαπίδ" ηνπ Κηραήι

Αγγέινπ ζηελ Αγγιία, ην ρέξη ηνπ ζην Βαηηθαλφ θαη ηνλ θνξκφ ηνπ

ζην Metropolitan Museum.

Πην Βξεηαληθφ Κνπζείν ν επηζθέπηεο ζήκεξα κπνξεί λα κελ

πιεξψλεη εηζηηήξην παξ φια απηά κπνξεί λα δεη θαζαξά, πψο κπνξεί

θάπνην θξάηνο λα θαξπσζεί νηθνλνκηθά νθέιε, κέζα απφ ηνλ

ηνπξηζκφ θαη ηε θήκε, εθκεηαιιεπφκελν απφ ηελ πνιηηηζηηθή

θιεξνλνκηά «ελφο θησρνχ θαη αδανχο ιανχ» αδηαθνξψληαο γηα ην

ίδην ην έξγν θαη ην νπζηαζηηθφηεξν λφεκα ηνπ κλεκείνπ.

Γελ θαίλεηαη λα έρεη αιιάμεη νπζηαζηηθά ε αληίιεςε ηεο

απνηθηνθξαηίαο πνπ επηθξαηνχζε ην 18ν αηψλα, ηνπιάρηζηνλ γηα ηνπο

εθπξνζψπνπο ηνπ Βξεηαληθνχ κνπζείνπ.

91

ΚΟΙΝΑ ΣΟΙΥΔΙΑ ΑΙΘΗΣΙΚΗ ΚΑΙ ΔΚΦΡΑΗ ΑΝΑΜΔΑ

ΣΟΝ ΠΡΟΙΣΟΡΙΚΟ ΚΑΙ ΣΟΝ ΗΜΔΡΙΝΟ ΑΝΘΡΩΠΟ.

Προΰςτορικέσ και ςύγχρονεσ Αφροδίτεσ.

Νη πξντζηνξηθέο Αθξνδίηεο καο ζφθαξαλ κε ηηο ππεξηνληζκέλεο

θακπχιεο ηνπο. Έλα ραξαθηεξηζηηθφ δείγκα είλαη

ε Αθξνδίηε ηνπ Willendorf.

Ζ … Αθξνδίηε είλαη 11,1 εθ. εηδψιην

γπλαηθείαο κνξθήο … παρνπιφ. Αλαθαιχθζεθε ην

1908 απφ ηνλ αξραηνιφγν Josef Szombathy ζε

κηα παιαηνιηζηθή πεξηνρή θνληά Willendorf, έλα

ρσξηφ ζηελ Θάησ Απζηξία θνληά ζηελ πφιε

Krems. Δίλαη ιαμεπκέλε ζε αζβεζηφιηζν πνπ δελ

ππάξρεη ζηελ πεξηνρή, θαη ρξσκαηηζκέλν κε

θφθθηλν ρξψκα ηεο ψρξαο. πνινγίδεηαη φηη έρεη

ραξαρζεί αλάκεζα ζηα 24.000 θαη 22.000 π.Σ..

Ζ Αθξνδίηε δελ είλαη έλα ξεαιηζηηθφ πνξηξέην. Ξξφθεηηαη γηα κηα

κάιινλ ρνληξνθνκκέλε έθδνζε ηεο γπλαηθείαο κνξθήο. Ρν αηδνίν, ην

ζηήζνο θαη πξεζκέλε θνηιηά είλαη πνιχ έληνλεο, γεγνλφο πνπ

ππνδειψλεη κηα ηζρπξή ζχλδεζε κε ηε γνληκφηεηα. Ρα κηθξνζθνπηθά

ρέξηα ηεο είλαη δηπισκέλα πάλσ απφ ην ζηήζνο ηεο. Γελ έρεη

ραξαθηεξηζηηθά ζην πξφζσπν θαη ην θεθάιη θαιχπηεηαη κε

θπθιηθέο νξηδφληηεο δψλεο πνπ ζα κπνξνχζε λα είλαη ζεηξέο απφ ηα

καιιηά πιεγκέλα. Ζ έιιεηςε πξνζψπνπ έρεη εξκελεπηεί απφ

θάπνηνπο αξραηνιφγνπο σο ζπκβνιηζκφο ηεο Θεάο Κεηέξαο.

Κεξηθά άιια δείγκαηα γπλαηθείαο απεηθφληζεο ηεο πξντζηνξηθήο

επνρήο.

92

πάξρνπλ πνιιέο ζεσξίεο γηα ηε ρξήζε απηψλ ησλ εηδσιίσλ.

Δίλαη ηεξά ζχκβνια γνληκφηεηαο, εξγαιεία καγηθά, πνξηξέηα, παηδηθά

παηρλίδηα – θνχθιεο; Γελ κπνξνχκε λα πνχκε κε ζηγνπξηά.

Κπνξνχκε λα πνχκε φκσο, φηη γηα καο ζήκεξα απηέο νη γπλαηθείεο

θηγνχξεο είλαη απνθξνπζηηθέο.

93

Αλ ζήκεξα ζέιακε λα θηηάμνπκε έλα αγαικαηάθη πνπ λα

παξηζηάλεη είηε κηα ζεφηεηα είηε κηα θνχθια είηε νηηδήπνηε άιιν είρε

αλαθνξά ζε γπλαίθα, είλαη πνιχ πηζαλφ λα ήηαλ θάηη κε έκπλεπζε

απφ εηθφλεο ζαλ απηέο.

94

Σάζκα κέγα θαίλεηαη λα ππάξρεη αλάκεζα ζηα πξφηππα νκνξθηάο ηεο

επνρήο εθείλεο θαη ηεο δηθήο καο.

πάξρεη θακηά πεξίπησζε λα ζεσξεί θάπνηνο εθείλεο ηηο γπλαίθεο

σξαίεο; Ήηαλ άξαγε ηφζν άζρεκεο νη γπλαίθεο ή ηφζν δηαθνξεηηθά

ηα γνχζηα ησλ αλζξψπσλ; Ξφζν ππνθεηκεληθή είλαη ε νκνξθηά;

95

Αλαδεηήζακε ζην δηαδίθηπν δηαθνξεηηθά πξφηππα νκνξθηάο απφ

ηφπν ζε ηφπν θαη κέζα ζην πέξαζκα ησλ ρξφλσλ.

Κηαλκάξ (Βηξκαλία)

Γπλαίθεο θακεινπαξδάιεηο.

Πηε Βηξκαλία νκνξθηά είλαη

ν ππεξθπζηθά ςειφο ιαηκφο

Νη γπλαίθεο ηεο θπιήο Kayan

θνξνχλ γχξσ απφ ην ιαηκφ ηνπο

ράιθηλνπο ή νξεηράιθηλνπο δαθηπιίνπο, πνπ αλαγθάδνπλ ην ιαηκφ λα

καθξχλεη αθχζηθα Απηφ είλαη νκνξθηά γη απηνχο ηνπ αλζξψπνπο.

96

Θέλπα , Masai

ια εδψ έρνπλ λα θάλνπλ κε ηα απηηά θαη πην ζπγθεθξηκέλα κε

ηηο… κεγάιεο ηξχπεο ζηα απηηά ησλ γπλαηθψλ. ζν κεγαιχηεξεο

ηφζν ην θαιχηεξν θαη γηα ηηο ίδηεο αιιά θαη γηα ηνπο άληξεο.

Θη εδψ φκσο φζν πεξηζζφηεξα θνζκήκαηα θαη ηξχπεο θαη

δσγξαθηθά κε ρέλα, ηφζν πην φκνξθα

97

Νκνξθηά ζηηο γπλαίθεο

ηνπ Ακαδνλίνπ

είλαη ην body painting.

Σξεζηκνπνηψληαο

αίκα δψσλ

αιιά θαη δηάθνξα θπηά

νη γπλαίθεο

ζπκπεξηθέξνληαη

ζαλ λα είλαη ην ζψκα ηνπο

έλαο δσληαλφο θακβάο.

Απηφ δελ θαίλεηαη ηφζν

πεξίεξγν ζηηο κέξεο καο.

98

Πηε Κέζε αλαηνιή ν θεξεηδέο είλαη νκνξθηά.

Ιέγεηαη φηη νη πεξνχθεο ζηνπο επγελείο ηνπ κεζαίσλα

πξνέθπςαλ απφ θάπνηνπο απφ ηνπο Ινπδνβίθνπο πνπ επεηδή ήηαλ

θαξαθινί ζπλήζηδαλ λα βάδνπλ πεξνχθα. Πηγά ζηγά ην λα

θνξάεη θάπνηνο πεξνχθα έγηλε ζχκβνιν θχξνπο, είηε είρε καιιηά

είηε φρη.

99

Λέα Εειαλδία, Maori

ζν πην πνιχ ρξψκα ππάξρεη ζηα ρείιε θαη ην πεγνχλη ηφζν πην

ειθπζηηθή είλαη κηα γπλαίθα Maori.

Ρα ηαηνπάδ ζην ζπγθεθξηκέλν ζεκείν ηνπ πξνζψπνπ είλαη

απαξαίηεηα ζηηο γπλαίθεο απηήο ηεο πνιπλεζηαθήο θπιήο.

ηη πην θνληηλφ ζην ζχγρξνλν δπηηθφ θφζκν.

100

Αηζηνπία, Mursi

ζν πην κεγάινο είλαη ν δαθηχιηνο πνπ ηνπνζεηνχλ ζηα ρείιε

ηνπο, νη γπλαίθεο Mursi ζηελ Αηζηνπία ηφζν πην θαηαμησκέλεο,

ζεμνπαιηθέο θαη ηζρπξέο πξνζσπηθφηεηεο είλαη!

101

Καπξηηαλία

Ζ νκνξθηά εδψ έρεη λα θάλεη κε ην βάξνο. Ζ ρνληξή γπλαίθα είλαη

σξαία γπλαίθα.

Αληίζεηα κε ηα ζεκεξηλά

δπηηθά πξφηππα πνπ ζέινπλ

ηελ γπλαίθα πνιχ ιεπηή,

νδεγψληαο ζπρλά ζε λεπξηθή

αλνξεμία,

νη ρισκέο θαη ππέξβαξεο γπλαίθεο ηεο Αλαγέλλεζεο

102

Κεηά ηνλ πφιεκν νη γπλαίθεο κε θακπχιεο

ζεσξνχληαλ φκνξθεο,

θάηη αλακελφκελν

κεηά απφ ηελ πείλα ηεο

θαηνρήο.

Αληίζεηα ζηε δεθαεηία ηνπ 60

πξφηππν νκνξθηάο είλαη ε Ρνπίγθη, έλα

αλνξεμηθφ θνξίηζη

Ζ Ρνπίγθη πέξαζε ζηελ ηζηνξία γηαηί

ζχκηδε εχζξαπζηε καξηνλέηα

Ρν αδχλαην θαρεθηηθφ θνξκί ηεο κε ηα δπζαλάινγα κεγάια

κάηηα απνηέιεζε θαηλνηφκν εμέιημε ζηνλ ρψξν ηεο κφδαο

103

Ζ ιεπθή επηδεξκίδα ήηαλ

ζχκβνιν νκνξθηάο

φηαλ νη πεξηζζφηεξεο γπλαίθεο

ήηαλ αλαγθαζκέλεο λα δνπιεχνπλ

ζηα ρσξάθηα θάησ απφ ηνλ θαπηφ

ήιην

104

Αξγφηεξα ε Θνθφ Παλέι έθαλε

κφδα ην καχξηζκα γηα ηελ

απειεπζεξσκέλε γπλαίθα.

Ρν λα κπνξείο λα έρεηο έλα καπξηζκέλν δέξκα ζηελ αζηηθή

Δπξψπε δελ ζεκαίλεη πηα φηη είζαη θησρή αγξφηηζζα, αιιά φηη

έρεηο ρξήκαηα γηα δηαθνπέο ζε εμσηηθά ειηφινπζηα κέξε, καθξηά

απφ ηα ζθνηεηλά γξαθεία θαη εξγνζηάζηα.

105

Κέζα απφ απηή ηε δηαδξνκή καο ζηνλ θφζκν θαη ζην ρξφλν

ζπκπεξάλακε φηη, νη άλζξσπνη ζεσξνχλ φκνξθν ην μερσξηζηφ.

Θεσξνχλ φκνξθν απηφ ζην νπνίν κπνξνχλ λα βάινπλ ηε

ζθξαγίδα ηνπ πνιηηηζκνχ πάλσ ζηε θχζε. Λα αθήζνπλ ην ζηίγκα

ηνπο.

Θάζε θνηλσλία ζεσξεί φκνξθν φηη θαλεξψλεη δχλακε. Ζ βάζε ηεο

νκνξθηάο ηειηθά είλαη πάληα ε ίδηα φζν θη αλ ηα πξφηππα αιιάδνπλ.

Ρειηθά δε δηαθέξνπκε θαη ηφζν απφ ηνπο καθξηλνχο εθείλνπο

πξσηφγνλνπο.

106

Προΰςτορικοί βραχογράφοι και ςύγχρονοι γκραφιτάδεσ

Νη βξαρνγξαθίεο πνπ αλαθαιχθζεθαλ ζε ηνηρψκαηα ζπειαίσλ

ζηελ Αιηακίξα ηεο Ηζπαλίαο θαη ζηε Λφηηα Γαιιία, νη νπνίεο

ρξνλνινγνχληαη ην 10000 π.Σ κάιινλ απνηεινχλ ηα αξραηφηεξα

δείγκαηα ηεο αλζξψπηλεο πίζηεο ζηε δχλακε ηεο εηθφλαο.

Ξνην ζθνπφ φκσο εμππεξεηνχζαλ;

Κπνξνχκε λα πνχκε φηη νη

αξραίνη βξαρνγξάθνη σζνχκελνη

απφ ηελ αλάγθε ηεο έθθξαζεο,

δεκηνχξγεζαλ ηνηρνγξαθίεο ψζηε

λα κεηαδψζνπλ ηα κελχκαηά ηνπο

θαη ηηο αλεζπρίεο ηνπο.

Ίζσο πίζηεπαλ φηη έηζη

απνθηνχζαλ καγηθή δχλακε πνπ

ζα ηνπο βνεζνχζε λα

θπξηαξρήζνπλ πάλσ ζε φηη ηνπο

θφβηδε θαη ηνπο απεηινχζε, ίζσο

απνζαλάηηζαλ έλα θαηφξζσκα

ηνπο, ίζσο πάιη ήζειαλ απιά λα

αθήζνπλ ην ζηίγκα ηνπο , ηελ

ππνγξαθή ηνπο.

107

Ξξνθεηκέλνπ λα θαηαιάβνπκε ην ιφγν γηα

ηνλ νπνίν δεκηνπξγήζεθαλ νη

βξαρνγξαθίεο πξνζπαζήζακε λα

πξνζδηνξίζνπκε ηελ ειηθία απηψλ ησλ

πξντζηνξηθψλ δεκηνπξγψλ. Μέξνπκε φηη νη

άλζξσπνη ζηα αξραία ρξφληα πέζαηλαλ

πνιχ λένη. Γελ ππήξρε θαιή δηαηξνθή θαη θάξκαθα. Πηα ζαξάληα

ρξφληα θάπνηνο ήηαλ αξθεηά γέξνο.

Νη βξαρνγξαθίεο πνπ βιέπνπκε έρνπλ γίλεη ζηελ νξνθή ηεο

ζπειηάο κέζα ζην βάζνο ηνπ ζπειαίνπ, ρσξίο βέβαηα ειεθηξηθφ,

θαθνχο θαη ζθαισζηέο. Έλαο γέξνο δελ ζα κπνξνχζε ζε θακηά

πεξίπησζε λα θαηαπηαζηεί κε θάηη ηέηνην. Άξα νη άλζξσπνη πνπ

έθηηαμαλ απηά ηα έξγα ηέρλεο πξέπεη λα ήηαλ λένη θαη

ηεξνπκέλσλ ησλ αλαινγηψλ πξέπεη λα ήηαλ παηδηά ηεο ειηθίαο

καο.

108

Αλ έηζη έρνπλ ηα πξάγκαηα νη ηχπνη απηνί ήηαλ νη πξψηνη

γθξαθηηάδεο ηεο ηζηνξίαο!

Ν

Νη εηθνλνγξαθήζεηο ηνπο κπνξνχλ λα παξαιιειηζηνχλ κε ηα

graffiti, ηα ζρέδηα δσγξαθηθψλ παξαζηάζεσλ, αξρηθψλ

γξακκάησλ ή ζπλζεκάησλ πνπ δσγξαθίδνληαη κε ζπξέη πάλσ ζε

θηηζκέλεο επηθάλεηεο ζε δεκφζηνπο ρψξνπο.

Νη γξαθηηάδεο κε ηα έξγα ηνπο, βγάδνπλ ηελ θξαπγή ηνπο,

109

μνξθίδνπλ ηνπο θφβνπο ηνπο,

αθήλνπλ κε ηφικε θαη θάπνηα αλαίδεηα ην ζηίγκα ηνπο ζηελ πφιε.

110

Νη αξραίνη «γθξαθηηάδεο», φπσο θαη νη ζχγρξνλνί καο

ρξεζηκνπνίεζαλ κηα κνξθή κε ιεθηηθήο επηθνηλσλίαο, γηα λα

εθθξαζηνχλ, λα αθήζνπλ ην ζηίγκα ηνπο θαη λα δψζνπλ ζηηο

επφκελεο γεληέο πιεξνθνξίεο γηα ηελ επνρή ηνπο.

Απφ ηηο αξραίεο βξαρνγξαθίεο σο ηα ζεκεξηλά graffiti δηαθαίλεηαη

ε έκθπηε ηάζε ηνπ αλζξψπνπ αλέθαζελ λα νηθεηνπνηείηαη ην

πεξηβάιινλ γχξσ ηνπ θαη λα πξνζπαζεί λα εθθξαζηεί κέζσ

επεκβάζεψλ ηνπ ζ‟ απηφ.

Θάζε επνρή έρεη δηαθνξεηηθά ραξαθηεξηζηηθά, αιιά ν ραξαθηήξαο

ησλ εηθνλνγξαθήζεσλ είλαη δεκφζηνο θαη νη γθξαθηηάδεο θάζε

επνρήο ζηνρεχνπλ λα επηθνηλσλήζνπλ κε ην θνηλφ-ζεαηή. Ζ έθζεζε

έξγνπ ζε θνηλφ ρψξν απ‟ απηνχο είλαη απφ κφλε ηεο κηα πξάμε

επαλαζηαηηθή γη‟ απηφ θαη ηα έξγα πνπ θηηάρλνληαη γη‟ απηφλ ηνλ

ζθνπφ έρνπλ ην ζηνηρείν ηεο ηφικεο θαη αλήθνπλ ζε φινπο.

111

Νη άλζξσπνη ινηπφλ απφ ηελ πξντζηνξία αθφκε είραλ ηελ ηάζε λα

αθήλνπλ ηα ίρλε ηνπο γηα λα εθθξάζνπλ ηα ζπλαηζζήκαηά ηνπο, λα

απηνπξνζδηνξηζηνχλ ή λα δειψζνπλ απιψο φηη είλαη παξφληεο. Ζ

ηάζε απηή ππάξρεη ζηνλ άλζξσπν θαη γη‟ απηφ ν άλζξσπνο δελ

ζηακάηεζε πνηέ λα αθήλεη ηα απνηππψκαηά ηνπ κε δηάθνξνπο

ηξφπνπο

.

Γηαθαίλεηαη φηη ην graffiti ζπλέβαηλε, ζπκβαίλεη θαη ζα ζπκβαίλεη!

Γηαθαίλεηαη επίζεο φηη νη άλζξσπνη δελ δηαθέξνπκε θαη ηφζν κεηαμχ

καο φζν θη αλ έηζη θαίλεηαη κε ηελ πξψηε καηηά.

112

ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ

Ζ ηέρλε επηθνηλσλεί: έρεη ηελ δπλαηφηεηα λα κεηαδίδεη αηζζήζεηο

θαη ζπλαηζζήκαηα, ζθέςεηο θαη ηδέεο. Δάλ ε επηζηήκε είλαη ε κλήκε

ηνπ λνπ, ε ηέρλε είλαη ε κλήκε ησλ αηζζεκάησλ. - Βιαληηκίξ

Πνιννχρηλ

Ρν έξγν ηέρλεο είλαη ην πάγσκα κηαο ζηηγκήο, ε γέθπξα αλάκεζα

ζην παξειζφλ θαη ην κέιινλ, αλάκεζα ζηελ αηνκηθή θαη ζηελ

θαζνιηθή εκπεηξία. Αληαλαθιά ηηο θνηλσληθέο ή ηηο ηδενινγηθέο

ζπλζήθεο πνπ ην παξήγαγαλ. Κπνξεί λα είλαη έλα πιηθφ πξντφλ,

φκσο ππεξβαίλεη ηηο εμαξηήζεηο ηεο χιεο, μεπεξλά ηνπο

πεξηνξηζκνχο, κεηνπζηψλεηαη ζε γεγνλφο πλεπκαηηθφ. Απνηειεί

ζηαζεξά κηα πξφθιεζε γηα πεξηπέηεηα. Μεθεχγεη απφ ηνλ δεκηνπξγφ

ηνπ θαη δεη ζε πείζκα ηεο θζνξάο πνπ επηθέξεη ν ρξφλνο. Εεη

αλεμάξηεην γηαηί ν θαζέλαο κπνξεί λα δηαβάζεη θαηλνχξγηα πξάγκαηα

ζ‟ απηφ.

Απφ ηνλ ππνθεηκεληθφ θφζκν ηνπ, ν θαιιηηέρλεο πξνβάιιεη γηα

κηα ζηηγκή ζην άπεηξν ηνπ θφζκνπ ησλ αληηθεηκεληθψλ αμηψλ.

Γεκηνπξγεί γηα λα θαηαζηήζεη αηψλην ην παξφλ, γηα λα είλαη ν

κνλαδηθφο ληθεηήο ζηνλ αλζξψπηλν αγψλα θαηά ηνπ ρξφλνπ.

Ζ ηέρλε είλαη αθνξκή γηα δηάινγν, πνπ μαλαξρίδεη θάζε γεληά κε

δηαθνξεηηθφ ηξφπν. Κηα ζπλνκηιία κε ηνλ δεκηνπξγφ, ηελ επνρή

ηνπ, ηηο αλεζπρίεο θαη ηνπο θφβνπο ηνπ, ηηο πεπνηζήζεηο θαη ηηο

ακθηβνιίεο ηνπ, ηελ πξαγκαηηθφηεηα θαη ηηο θαληαζηψζεηο ηνπ.

Ζ απζεληηθή πεγή ηεο αλζξψπηλεο δεκηνπξγηθφηεηαο

αλαδεηήζεθε απφ πνιινχο λεσηεξηθνχο θαιιηηέρλεο ζηελ πξσηφγνλε

ηέρλε. Ζ αμηνζεκείσηε νκνηφηεηα ζην πέξαζκα ρηιηάδσλ ρξφλσλ ζηε

ζθέςε θαη ζηελ έθθξαζε είλαη ε θαιχηεξε απφδεημε φηη ε αθαηξεηηθή

ηέρλε δελ πξέπεη λα καο μελίδεη, αιιά λα καο γπξλά πίζσ, κέζσ ηεο

απηνγλσζίαο, ζηελ ίδηα καο ηε θχζε.

Γελ ππάξρεη αιεζηλφ έξγν ηέρλεο, πνπ λα κελ έρεη ζπκβάιεη ζηελ

εζσηεξηθή απειεπζέξσζε ησλ πξνζψπσλ πνπ ην γλψξηζαλ θαη ην

αγάπεζαλ. - Αικπέξ Θακχ

113

Ν John Dewey (1859- 1952) ζην βηβιίν ηνπ «Art as Experience»

[Ζ Ρέρλε σο Δκπεηξία] (1934) έγξαςε φηη ε ηέρλε γθξεκίδεη ηα

ζχλνξα κεηαμχ ησλ πνιηηηζκψλ θαη είλαη εληέιεη «κηα παγθφζκηα

γιψζζα», πξνθαιψληαο καο λα αγσληζηνχκε γηα λα απνθηήζνπκε

ηελ εζσηεξηθή εκπεηξία ελφο άιινπ πνιηηηζκνχ.Ππγθεθξηκέλα ιέεη:

«Ρα ζχλνξα δηαιχνληαη, νη πξνθαηαιήςεηο πνπ καο πεξηνξίδνπλ

εμαθαλίδνληαη, φηαλ κπαίλνπκε ζην πλεχκα ηεο λέγξηθεο ή

πνιπλεζηαθήο ηέρλεο. Απηή ε αζπλείδεηε δηάιπζε ησλ νξίσλ είλαη

πνιχ πεξηζζφηεξν απνηειεζκαηηθή ζε ζρέζε κε κία αιιαγή πνπ

επεξεάδεηαη απφ ηε ινγηθή, επεηδή αλαθέξεηαη θαηεπζείαλ ζηελ

θνζκνζεψξεζε».

Πήκεξα, ζπλαληάκε πνηθίινπο ηξφπνπο πνιηηηζκηθήο επαθήο πνπ

θπκαίλνληαη απφ ηνλ εηιηθξηλή ζεβαζκφ κέρξη ηε ρνλδξνεηδή

εκπνξεπκαηνπνίεζε. Ζ ηέρλε θαη ην ρξήκα αιιεινεπεξεάδνληαη ζε

πνιινχο ζεζκνχο- ηδηαηηέξσο ζηα κνπζεία. Ρα κνπζεία ζπληεξνχλ,

ζπιιέγνπλ (αληηθείκελα), εθπαηδεχνπλ ην θνηλφ θαη πξνζθέξνπλ

πξφηππα σο πξνο ηελ αμία θαη ηελ πνηφηεηα ηεο ηέρλεο.

Δίλαη παξάμελε ε ηζηνξηθή ζπγθπξία. Πε θάλεη λ' αλαξσηηέζαη, ηη

ζα ήηαλ ν Κνλέ αλ γελληφηαλ ζαξάληα ρξφληα λσξίηεξα, ηη ζα ήηαλ ν

Ξηθάζν αλ γελληφηαλ ην 1950; Κήπσο δελ έηπρε δειαδή λα

γελλεζνχλ αιιά έηπρε λα γίλνπλ; Κήπσο θάζε επνρή έρεη ηνλ

Ξηθάζν ηεο, αιιά θάπνηα ηνλ "θαισζνξίδεη" θαιχηεξα, ηνλ

ελζαξξχλεη πεξηζζφηεξν, ηνλ θαιιηεξγεί θαη ηνλ αληακείβεη; Ρειηθά ε

ηζηνξία είλαη απνθιεηζηηθά απνηέιεζκα "κεγάισλ αλδξψλ" φπσο

δηαβάδνπκε ζπρλά; Ή κήπσο είλαη πεξηζζφηεξν απνηέιεζκα

ζπγθπξηψλ θαη θαηαζηάζεσλ πνπ ελζαξξχλνπλ θάπνηνπο λα γίλνπλ

"κεγάινη" - νη ίδηνη άλζξσπνη, ζε άιιεο ζπλζήθεο ζα ήηαλ κηθξφηεξνη

θαη ίζσο, θαζεκεξηλνί. Απηφ ειαηηψλεη ηε κπζνπνίεζε κεκνλσκέλσλ

αλζξψπσλ (ηνλ κχζν ηνπ DNA) βάζεη ηνπ νπνίνπ πεξηκέλνπκε έλα

Κηραήι Άγγειν πνπ δελ γελληέηαη, αιιά καο θάλεη λα ζθεθηφκαζηε

θαη ηε ρακέλε δπλακηθή θάζε γεληάο: εάλ θάπνηνη θαηξνί δελ είλαη

δσληαλνί, εάλ εκπλένπλ ζηαζηκφηεηα θαη θαιιηεξγνχλ πλεπκαηηθφ

ηέικα, πφζνη Γαιηιαίνη, ληα Βίληζη, Οελνπάξ θαη Ξηθάζν γελληνχληαη

θαη δελ εμειίζζνληαη... Ζ ζεσξία ζπλσκνζίαο ηνπ DNA (φινη νη

κεγάινη γελλήζεθαλ μαθληθά κηα ζπγθεθξηκέλε επνρή), φπσο φιεο νη

ζεσξίεο ζπλνκσζίαο, παίξλεη θάζε επζχλε απφ πάλσ καο.

Ρη ζπκπεξάζκαηα ζα βγάιεη ν ηζηνξηθφο ηνπ κέιινληνο γηα ηελ

θνηλσλία καο, κειεηψληαο ηελ ηέρλε ηεο επνρήο καο;

114

BΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

«Σο χρονικό τθσ Σζχνθσ», του Ernst Gombrich

«Αρχαία Σζχνθ», του Χριςτου Καροφηου

Ιςτορία του αρχαίου κόςμου, Αϋ τάξθ Γενικοφ Λυκείου, Ινςτιτοφτο τεχνολογίασ υπολογιςτϊν

και εκδόςεων «Διόφαντοσ»

First impressions

http://www.newyorker.com/reporting/2008/06/23/080623fa_fact_thurman

Prehistoric & Ancient Art

The Art History Archive

- Cave Art

http://www.arthistoryarchive.com/arthistory/prehistoricart/

Ατελιζ ηωγραφικισ ετϊν...100.000

http://tvxs.gr/news/kosmos/atelie-zografikis-eton100000

http://dspace.lib.ntua.gr/bitstream/123456789/6415/3/dimopouloue_art.pdf

Οι Πζτρεσ του Καρνάκ – Γαλλία

http://anekshghta.blogspot.gr/2013/06/blog-post_9447.html

Η τζχνθ ςτθν προϊςτορικι Ελλάδα

http://www.slideshare.net/antonismichailidis1/ss-13298058

http://www.hellinon.net/ANEOMENA/ProistorikiGlyptiki.htm

Πολιτιςμόσ του Αιγαίου

http://www.ct.aegean.gr/people/e_sampanikou/History&Theory_of_Art/arthistory_d4.pdf

Προϊςτορικι τζχνθ http://www.sciencenews.gr/index.php/%CE%A0%CE%B1%CE%BB%CE%B1%CE%B9%CE%BF%CE%BD%CF%84%CE%BF%CE%BB%C

E%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1/24-

%CE%95%CF%80%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BC%CE%BF%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AD%CF%82-

%CE%95%CE%B9%CE%B4%CE%AE%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%82/575-

%CE%A0%CF%81%CE%BF%CF%8A%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%81%CE%B9%CE%BA%CE%AE-

%CE%A4%CE%AD%CF%87%CE%BD%CE%B7

προϊςτορικι τζχνθ: Γυναικεία υπόκεςθ;

http://www.polispost.com/article/23637/proistoriki-techni-gynaikeia-ypothesi

http://texnografia.blogspot.gr/2011/11/blog-post_30.html

Βραχογραφίεσ. Μια προϊςτορική τέχνη

http://tileplagktoiplanai.blogspot.gr/2007/08/allegory-of-peaceaachen-hans-van-1602.html

Σο Εμπορικό Δαιμόνιο των κατοίκων τθσ Προϊςτορικισ Θιρασ

http://www.artinsantorini.com/?p=1813

προϊςτορικζσ βραχογραφίεσ ςτθν Ελλάδα

http://aksioperierga.blogspot.gr/2013/02/blog-post_17.html

χαμζνεσ πολιτείεσ, αλλά όχι χαμζνεσ ιςτορίεσ

http://aksioperierga.blogspot.gr/2012/01/blog-post_17.html

http://aksioperierga.blogspot.gr/2012/01/blog-post_17.html

115

Lascaux, a Pré-História da Arte - Português - Completo

http://www.youtube.com/watch?v=WNbWHLU-U4o

"Dolmens and the Bible"

http://www.britam.org/Proof/Attributes/roleDolmen.html

ΠΡΩΣΟΓΟΝΗ ΣΕΧΝΗ ΚΑΙ ΤΓΧΡΟΝΟΙ ΚΑΛΛΙΣΕΧΝΕ

http://fousca.blogspot.gr/2011/04/blog-post_5812.html

Istoria Romanilor

http://www.presidency.ro/?_RID=htm&id=1

primitive art

http://berengirit.wordpress.com/2011/02/18/primitive-art/

The Prehistoric World

http://www.gutenberg.org/files/2873/2873-h/Chap6.html

Διαβάηοντασ τουσ πίνακεσ / Πωλ Γκωγκζν: Te Tamari No Atua, Γζννθςθ

http://www.diavasame.gr/page.aspx?itemID=SPG1655

Ο Πικάςο και ο Ελλθνιςμόσ

http://eleftheri-epistimi.blogspot.gr/2009/05/blog-post_31.html

Αφιγθςθ τθσ ιςτορίασ τθσ ανκρωπότθτασ και του κόςμου μζςα από τα μαγικά μονοπάτια τθσ τζχνθσ –

ταξίδι ςτθν Αίγυπτο

http://www.omilos-eksipiretiton.gr/istoria-texnhs-aigyptos/

Αφιγθςθ τθσ ιςτορίασ τθσ ανκρωπότθτασ και του κόςμου μζςα από τα μαγικά μονοπάτια τθσ τζχνθσ –

http://www.omilos-eksipiretiton.gr/istoria-texnis-27-5-2013/

ΚΥΚΛΑΔΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

http://istoriesdaskalwn.blogspot.gr/p/blog-page.html

Ο Πικάςο 9 χρόνων ηωγράφιηε τον Ερμι

http://www.efsyn.gr/?p=57927

Σο ςπιλαιο του Λαςκό-H Καπζλα ιξτίνα τθσ προϊςτορικισ τζχνθσ

http://aksioperierga.blogspot.gr/2011/04/h.html

http://www2.egeonet.gr/aigaio/forms/fLemmaBodyExtended.aspx?lemmaID=6863

Πρωτόγονθ και μοντζρνα τζχνθ

http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=4442

ΓΙΓΑΝΣΩΝ ΘΕΟΜΑΧΩΝ ΜΝΗΜΑ

http://dtango.files.wordpress.com/2011/06/ceb7-cebcceb5ceb3ceaccebbceb7-

cebcceb7cf84ceadcf81ceb1-ceb1cebdceb1ceb8ceb5cf8ecf81ceb7cf83ceb7-2013.pdf

The real story of Russia Paleolithic Venus

http://www.proza.ru/2010/12/22/1281

Προϊςτορικι ηωγραφικι http://www.slideboom.com/presentations/488694/2.-

%CE%A0%CE%A1%CE%9F%CE%AA%CE%A3%CE%A4%CE%9F%CE%A1%CE%99%CE%9A%CE%97-

%CE%96%CE%A9%CE%93%CE%A1%CE%91%CE%A6%CE%99%CE%9A%CE%97-

%CE%92%CE%A1%CE%91%CE%A7%CE%9F%CE%93%CE%A1%CE%91%CE%A6%CE%99%CE%95%CE%A3-

%CE%A3%CE%A0%CE%97%CE%9B%CE%91%CE%99%CE%9F%CE%93%CE%A1%CE%91%CE%A6%CE%99%CE%95%CE%A3

Προϊςτορικι τζχνθ: κεραμεικι, τοιχογραφία, μεταλλοτεχνία, μνθμειακι γλυπτικι

http://www.archive.gr/news.php?readmore=165

https://www.flickr.com/photos/elkost/2514524022/

ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ ΚΑΙ ΑΜΑΝΙΜΟ ΣΩΝ ΠΗΛΑΙΩΝ ΣΗ ΠΡΟΙΣΟΡΙΑ

116

http://faosart-ianisdo.blogspot.gr/2009/01/blog-post_25.html

Prehistoric & Ancient Art , The Art History Archive - Cave Art

http://www.arthistoryarchive.com/arthistory/prehistoricart/

Ατελιζ ηωγραφικισ ετϊν...100.000

http://tvxs.gr/news/kosmos/atelie-zografikis-eton100000

Βραχογραφίεσ του Παγγαίου.

http://penthilos.wordpress.com/2011/01/09/%CE%B2%CF%81%CE%B1%CF%87%CE%BF%CE%B3%CF%

81%CE%B1%CF%86%CE%B9%CE%B5%CF%82/

ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ ΣΩΝ ΠΗΛΑΙΩΝ ,ΜΙΑ ΜΑΣΙΑ ΣΗΝ ΣΕΧΝΗ ΣΗ ΑΝΩ ΠΑΛΑΙΟΛΙΘΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΤ ,ΣΟ

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΣΩΝ ΠΗΛΑΙΩΝ ALTAMIRA ΚΑΙ CHAUVET,ΔΙΠΛΩΜΑΣΙΚΗ ΕΡΓΑΙΑ

http://dspace.lib.ntua.gr/bitstream/123456789/6415/3/dimopouloue_art.pdf

Προϊςτορικι & Αρχαία Σζχνθ, Αρχείο Ιςτορίασ τθσ Σζχνθσ- Σζχνθ των πθλαίων

http://eftropios.blogspot.gr/2013/07/prehistoric-ancient-art-art-history.html

ΠΡΟΪΣΟΡΙΑ

http://users.sch.gr/pchaloul/proistoria/Proistoria.htm

Οι τεχνικζσ ςτθν προϊςτορικι τζχνθ http://ohifront.wordpress.com/2013/09/10/%CE%BF%CE%B9-

%CF%84%CE%B5%CF%87%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AD%CF%82-%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BD-

%CF%80%CF%81%CE%BF%CF%8A%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%81%CE%B9%CE%BA%CE%AE-

%CF%84%CE%AD%CF%87%CE%BD%CE%B7/

ΠΡΟΪΣΟΡΙΚΗ ΓΛΤΠΣΙΚΗ http://ohifront.wordpress.com/2013/09/10/%CE%BF%CE%B9-

%CF%84%CE%B5%CF%87%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AD%CF%82-%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BD-

%CF%80%CF%81%CE%BF%CF%8A%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%81%CE%B9%CE%BA%CE%AE-

%CF%84%CE%AD%CF%87%CE%BD%CE%B7/

Οικοδομικι Σεχνολογία

http://www.neolithicavgi.gr/?page_id=1120

Ο Πικάςο και ο Ελλθνιςμόσ

http://eleftheri-epistimi.blogspot.gr/2009/05/blog-post_31.html

ΔΗΜΑΚΗ ΓΙΑΝΝΗ " Η ερμθνεία των κυκλαδικϊν ειδωλίων."

http://homouniversalisgr.blogspot.gr/2013/07/blog-post_10.html

Η ερμθνεία των κυκλαδικϊν ειδωλίων

http://www.cycladic.gr/frontoffice/portal.asp?cpage=resource&cresrc=126&cnode=40&clang=0

Κυκλαδικόσ πολιτιςμόσ και μοντζρνα γλυπτικι, μζςω του Νθςιοφ του Πάςχα. Η ηωι μασ κφκλουσ

κάνει...

http://afterschoolbar.blogspot.gr/2010/09/blog-post_27.html

Κυκλαδικόσ πολιτιςμόσ

http://www.slideshare.net/Kvarnalis75/2-14349072

Κυκλαδικι τζχνθ

https://www.youtube.com/watch?v=TD0mHcyKRR4

ΑΝΑΚΑΛΤΠΣΟΝΣΑ ΣΟΝ ΚΤΚΛΑΔΙΚΟ ΠΟΛΙΣΙΜΟ

http://annboukou.blogspot.gr/2009/10/blog-post_15.html

Κυκλαδικόσ Πολιτιςμόσ

https://www.youtube.com/watch?v=aWdD0Ohc9vo

CYCLADIC

http://www.ou.edu/finearts/art/ahi4913/aegeanhtml/cycladic.html

117

Κυκλαδικόσ πολιτιςμόσ – ειδϊλια

http://2gym-peiraia.att.sch.gr/autosch/joomla15/images/yliko/istoria/eidolia%201.pdf

Σο μινωικό καφμα

http://wwk.kathimerini.gr/kath/7days/1997/04/20041997.pdf

Minoan art

http://www.ou.edu/finearts/art/ahi4913/aegeanhtml/minoan.html

MINOAN NEOLITHIC

http://www.ou.edu/finearts/art/ahi4913/aegeanhtml/minoanneolithic1.html

Η Εικόνα τθσ Γζννθςισ Σου Χριςτοφ ςτθν Ανατολι και Δφςθ.

http://sophia-siglitiki.blogspot.gr/2013/12/blog-post_1453.html

Ανακαλφψτε τουσ Karen- Padaung...Μια φυλι με παράξενεσ αντιλιψεισ και τρόπο ηωισ!!

http://www.travelstyle.gr/portal/gr/destination_articles.php?dest_id=0&id=10881

Η ιςτορία τθσ γυναικείασ ρουτίνασ ομορφιάσ!

http://www.neopolis.gr/el/katigories_ar8ron/gunaika_1/omorfia/h_istoria_tis_gunaikeias_routinas_

omorfias.html

Οι πιο παράξενεσ μόδεσ ςτθν ιςτορία http://www.dinfo.gr/%CE%BF%CE%B9-%CF%80%CE%B9%CE%BF-

%CF%80%CE%B1%CF%81%CE%AC%CE%BE%CE%B5%CE%BD%CE%B5%CF%82-%CE%BC%CF%8C%CE%B4%CE%B5%CF%82-

%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%81%CE%AF%CE%B1/

ΠΕΡΙΗΓΗΗ ΣΗΝ ΣΕΧΝΗ

http://www.pi-schools.gr/lessons/aesthetics/eikastika/afises/index.php?id=1&v=2

Σο ανάκτορο μετά τον Evans

http://www.kritikoi.gr/main_titles/articles/afieromata/knosos/articles212.html

ΙΣΟΡΙΑ ΣΗ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ

http://www.clab.edc.uoc.gr/seminar/art/history/%CE%99%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%81%CE%B9%CE%B1%2

0%CF%84%CE%B7%CF%82%20%CE%96%CF%89%CE%B3%CF%81%CE%B1%CF%86%CE%B9%CE%BA%CE%AE%CF%

82/%CE%96%CE%A9%CE%93%CE%A1%CE%91%CE%A6%CE%99%CE%9A%CE%971.html

Ο δαιδαλϊδθσ δρόμοσ του Ντερζνςτα http://www.tovima.gr/culture/article/?aid=152402

Η ςιωπι τθσ γλυπτικισ

http://nikos-arts.blogspot.gr/2010_04_01_archive.html

Από τθ ηωγραφικι των ςπθλαίων γκράφιτι των μεγαλουπόλεων.

ftp://ediammesrv.edc.uoc.gr/ebooks/bimata_mprosta3_biblio/files/assets/downloads/page0084.pdf

Graffiti - Σζχνθ ι "βανδαλιςμόσ"? http://www.enviro.gr/eikastika/fotografia/2019/1004071270633934_5115101311/lightbox_slideshow.php#.UVnntRdHJc1

Η παιδικι ηωγραφιά ωσ διαγνωςτικό μζςο

τθσ ςυναιςκθματικισ ανάπτυξθσ του παιδιοφ

http://www.syllogosperiklis.gr/ep_bima/epistimoniko_bima_11/balas.pdf

Ερμθνεφοντασ τα ςχζδια των παιδιϊν μασ

http://petit.delasalle.gr/2009/03/blog-post_18.html

«καταραμζνοσ» Αμεντζο Μοντιλιάνι http://tvxs.gr/news/%CF%83%CE%B1%CE%BD-

%CF%83%CE%AE%CE%BC%CE%B5%CF%81%CE%B1/%CF%83%CE%B1%CE%BD-

%CF%83%CE%AE%CE%BC%CE%B5%CF%81%CE%B1-

%CE%B3%CE%B5%CE%BD%CE%BD%CE%AE%CE%B8%CE%B7%CE%BA%CE%B5-%CE%BF-

%C2%AB%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%B1%CF%81%CE%B1%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%BF%CF%82%C2%BB-

118

%CE%B1%CE%BC%CE%B5%CE%BD%CF%84%CE%AD%CE%BF-

%CE%BC%CE%BF%CE%BD%CF%84%CE%B9%CE%BB%CE%B9%CE%AC%CE%BD%CE%B9

ΒΛΑΜΕΝΚ, ΜΩΡΙ ΝΣΕ http://www.clab.edc.uoc.gr/seminar/art/history/%CE%97%20%CE%A4%CE%AD%CF%87%CE%BD%CE%B7/various/Vla.htm

Η ηωγραφικθ ςτθν Αρχαια Αιγυπτο

http://xromata.com/?p=3317

Θεόφιλοσ, ο ηωγράφοσ των ονείρων

http://theofilos-dimotikosxoleioportarias.blogspot.gr/

Ιςτορία τθσ Σζχνθσ για αρχάριουσ!

http://www.lifo.gr/guests/viral/42665

Προϊςτορικά γκράφιτι ι τελετουργίεσ;

http://anoixti-matia.blogspot.gr/2011/10/blog-post_343.html

«Δεν υπάρχουν ανϊτεροι ι κατϊτεροι πολιτιςμοί»

https://www.efsyn.gr/?p=124485

Henri Matisse, το φωτεινό κθρίο

http://xartografos.wordpress.com/2012/01/05/364-henri-matisse-%CF%84%CE%BF-

%CF%86%CF%89%CF%84%CE%B5%CE%B9%CE%BD%CF%8C-%CE%B8%CE%B7%CF%81%CE%AF%CE%BF-125/

ΓΙΑ ΣΗΝ ΚΑΣΑΝΟΗΗ ΣΗ ΑΦΡΙΚΑΝΙΚΗ ΣΕΧΝΗ

http://africultures.blogspot.gr/2009/02/blog-post.html

Μοντζρνα τζχνθ 40.000 ετϊν

http://www.artcoremagazine.gr/sxedio/i-krini/monterna-texni-40-000-eton

Henry Moore: Ο μεγαλφτεροσ γλφπτθσ του 20ου αιϊνα [εικόνεσ]

http://www.nocomments.gr/henry-moore-megalyteros-glyptis-20ou-aiona-eikones-141022

Πικάςο και θ αφρικανικι τζχνθ

http://www.kathimerini.gr/247540/article/politismos/arxeio-politismoy/o-pikaso-kai-h-afrikanikh-texnh

P. Picasso: Ο πίνακασ – ςτακμόσ για τθ ςφγχρονθ τζχνθ http://www.lectores.gr/2012/04/p-picasso-%CE%BF-%CF%80%CE%AF%CE%BD%CE%B1%CE%BA%CE%B1%CF%82-

%CF%83%CF%84%CE%B1%CE%B8%CE%BC%CF%8C%CF%82-%CE%B3%CE%B9%CE%B1-%CF%84%CE%B7-

%CF%83%CF%8D%CE%B3%CF%87%CF%81%CE%BF%CE%BD%CE%B7-%CF%84%CE%AD/

Κώδικας Πικάσο

http://yannish.blogspot.gr/2006/12/blog-post_13.html

Πικάςο, ελλθνικι αρχαιότθτα και πζντε πόρνεσ

http://yannish.blogspot.gr/2006/12/blog-post.html

Αφρικάνικεσ μάςκεσ

http://blogs.sch.gr/nikfaratzi/2012/04/25/%CE%B1%CF%86%CF%81%CE%B9%CE%BA%CE%AC%CE%B

D%CE%B9%CE%BA%CE%B5%CF%82-%CE%BC%CE%AC%CF%83%CE%BA%CE%B5%CF%82/#prettyPhoto

Μακιγιαζ - Η Σέτνη τοσ να γίνεσαι Άλλος

http://panusis.blogspot.gr/2011/08/blog-post_06.html#!/2011/08/blog-post_06.html

Προςωπείο εκνολογικό

http://www.komvos.edu.gr/masks/masks6.html

ΑΝΑΛΤΗ ΣΟΤ ΔΡΓΟΤ ΣΟΤ ΠΙΚΑΟ "ΟΙ ΓΔΠΟΙΝΙΓΔ ΣΗ ΑΒΙΝΙΟΝ"

http://texni-zoi.blogspot.gr/2013/01/blog-post_16.html

Σί είναι Σζχνθ;

http://artmag.gr/articles/art-articles/about-art/item/1623-what-is-art

Γιαυορετικοί ορισμοί της γσναικείας ομορυιάς ανά την συήλιο

http://arive.gr/pages/voices/opinions/globe_women_beuaty/globe_women_beuaty.html

119

ΔΞΩΦΤΛΛΟ