ΠΙΚΙΩΝΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ

Δημήτρης Πικιώνης - Άρης Κωνσταντινίδης http://gym-peir-irakl.ira.sch.gr/20cent/nea16601&m=N18&aa=1.htm 1 of 4 12/02/2008 01:47 Δημήτρης Πικιώνης - Άρης Κωνσταντινίδης Μυθικοί αντίπαλοι, σύμφωνα με μια καθιερωμένη εκτίμηση, οι πιο σεβάσμιοι αρχιτέκτονες του αιώνα μας, ο Δημήτρης Πικιώνης (1887-1968) και ο Άρης Κωνσταντινίδης (1913-1993), εξακολουθούν να αντιμάχονται αλλήλους τουλάχιστον στο ήδη διχασμένο μυαλό ορισμένων. Την αντιπαράθεση υποδαύλισε ο ίδιος ο Κωνσταντινίδης, καθώς στόλισε τον Πικιώνη στα δημοσιευμένα απομνημονεύματά του (1992) με πλήθος υποτιμητικών σχολίων, με ειρωνείες για το ύφος, τη μέθοδο και τις συνέπειες της διδασκαλίας του. Τα είχε γνωρίσει από κοντά, όταν δέχτηκε να υπηρετήσει ως (άμισθος) βοηθός του Πικιώνη το 1947, αλλά ύστερα από μερικούς μήνες δεν άντεξε την εκεί ατμόσφαιρα και παραιτήθηκε. Τότε περίπου τον είχε για άλλη μια φορά λοιδορήσει (ανώνυμα) στο πρώτο του παθιασμένο βιβλίο για τη φύση και τη ζωή σύμφωνα με τη φύση, για αγροτικά σπίτια στη Μύκονο (1947). Εκεί ο Πικιώνης θα κρυβόταν πίσω από το ψευδώνυμο «ο εραστής», πάλι αντικείμενο αρνητικής κριτικής για την υπερβολική του, τυφλή ταύτιση με την παράδοση. Σαν να μην έφτανε αυτό, ο Κωνσταντινίδης πρόσφερε τότε το βιβλιαράκι του στον Πικιώνη (με περισσό θράσος, όπως σημειώνει ο ίδιος μεταγενέστερα) για σχόλια. Η αλήθεια όμως της μεταξύ τους σχέσης δεν μαρτυριέται με τέτοιους όρους. Δυστυχώς ή ευτυχώς, ο Πικιώνης δεν άνοιξε ποτέ το στόμα του πάνω στο ζήτημα. Η σιωπή του, ίσως αινιγματική, μπορεί έτσι να ερμηνευτεί με πολλούς τρόπους, τροφοδοτώντας τις γνωστές «δοξασίες» του εθνικού διχασμού που κυκλοφορούν άνετα σήμερα από τους φερόμενους ως επιγόνους του Κωνσταντινίδη. Ευτυχώς υπάρχουν τα τεκμήρια, που μπορεί να είναι περισσότερο αντικειμενικά αν και όχι πάντα αδιάσειστα, γιατί μπορεί και αυτά να κρύβουν παρά να φανερώνουν την αλήθεια. Ο Κωνσταντινίδης χρειάστηκε 755 σελίδες για να περιγράψει την όντως εντυπωσιακή σταδιοδρομία (και όχι τη ζωή) του, ενώ ο Πικιώνης αντίστοιχα μόλις 12 σελίδες. Είχαν πάντως ζήσει και οι δυο τους 80 χρόνια, κρατώντας μεταξύ τους σταθερή απόσταση ενός τέταρτου του αιώνα οι εξωτερικοί παράγοντες δεν εξηγούν το φαινόμενο. Ο πρώτος κρατά (έντονα αισθητές) αποστάσεις από τους συγχρόνους του, ιδίως τους ντόπιους ομοτέχνους του, ενώ ο δεύτερος μνημονεύει πολλούς φίλους και συναδέλφους του αξέχαστη μάλιστα θα μείνει η περιγραφή της συνάντησής του το 1911 στο Παρίσι με τον «μεταφυσικό» φίλο του από την Αθήνα De Chirico. Σε αντίδωρο, τα συγκινητικά λόγια που θα του απευθύνουν πολλοί από τους συγχρόνους του συντεχνίτες περισσότεροι καλλιτέχνες και λιγότεροι αρχιτέκτονες σε σχετικό αφιέρωμα του περιοδικού «Ζυγός», (1957) υπογραμμίζουν εκείνες τις μακροχρόνιες συγκινητικές σχέσεις, το ίδιο όταν θα γίνει ακαδημαϊκός (1964). Το ίδιο, πάλι, με τη σεμνή ειδική έκδοση με σχέδια και σκίτσα του, αφιέρωμα στον θάνατό του, από τον Σύλλογο Αρχιτεκτόνων (1968). Κατόπιν θα ακολουθούσε πλήθος εκδόσεων (Ζ. Λορεντζάτος, 1969· Χ. Τσιλαλής, 1970· Γ. Κατζουράκης, 1977· Π. Καλαντζόπουλος, 1988· Ζ. Κοτιώνης, 1998). Ενδιάμεσα, μια αναδρομική έκθεση του έργου του στην Εθνική Πινακοθήκη, 1978 και, χάρις στις ακάματες προσπάθειες της Αγνής Πικιώνη, τρεις σημαντικές εκδόσεις με επιλογή κειμένων του (1985), τα αρχιτεκτονικά του έργα (1994) και τα ζωγραφικά του έργα (1997). Οι τιμές δεν θα σταματήσουν εκεί: εκθέσεις έργου του στο εξωτερικό (Λονδίνο 1989, Μπιενάλε Βενετίας 1991, Ελσίνκι και Όσλο 1994) και πιο πρόσφατα μονογραφία στα ιταλικά (Α. Ferlenga 1999). Ο Δημήτρης Πικιώνης, παίζοντας με τα παιδιά Ο Κωνσταντινίδης, αντίθετα, είχε πάντα προβληματικές σχέσεις με τους ανθρώπους που τον περιέβαλαν, δημιουργώντας θυελλώδεις αντιπαραθέσεις και ρήξεις, με τον ίδιο συνεχώς να παραιτείται από διάφορες δημόσιες θέσεις (Οργανισμός Εργατικής Κατοικίας, ΕΟΤ) ή να πετά έξω πελάτες με τους οποίους διαφωνούσε. Όταν ήρθε η μοιραία ώρα του αποχωρισμού του, τότε που η κοινή γνώμη έμεινε μουδιασμένη από την αυτοκτονία του, υμνήθηκε με εξαιρετικά συγκινητικά λόγια κυρίως από πολλούς νεωτέρους του, που τον αναγνώριζαν πια σαν το μεγάλο δάσκαλο της ελληνικής αρχιτεκτονικής, αλλά όχι από συνομήλικους φίλους του. Όσο ζούσε, φρόντισε με σπάνια επιμέλεια να δημοσιεύει συστηματικά τα έργα του στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, έστησε μόνος του την αναδρομική του έκθεση στην Πινακοθήκη (1989) και επίσης επιμελήθηκε τις εκδόσεις βιβλίων του στην Ελλάδα (συνολικά 13, αν μετρώ σωστά, μόνο μία από αυτές μεταθανάτια, αλλά και πάλι σύμφωνα με οδηγίες του). Ο Σύλλογος Αρχιτεκτόνων καθυστέρησε να δημοσιεύσει το σχετικό αφιέρωμα για τον θάνατο του Κωνσταντινίδη στο περιοδικό του, προκαλώντας τότε δυσμενή σχόλια, και ίσως έτσι υποδαυλίστηκε η αντιπαράθεση ορισμένων

ΠΙΚΙΩΝΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ

Documents

Transcript of ΠΙΚΙΩΝΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ