αφιέρωμα στην απελευθέρωση της αθήνας

KYPIAKH 9 OKTΩBPIOY 1994

2-23 AΦIEPΩMA� 12 Oκτω�ρί�υ 1944:H μεγάλη ημέρα. Πενή-ντα �ρ�νια απ� τηνAπελευθέρωση τηςAθήνας.� Πώς �θάσαμε στην12η Oκτω�ρί�υ. Kυ�ερ-νητικ� κλιμάκι� �θάνεικρυ�ά στην Aθήνα, αρ-�ί��υν �ι επα�ές γιατην απ��ώρηση τωνΓερμανών, � αγκυλωτ�ςσταυρ�ς κατε�αίνει α-π� την Aκρ�π�λη.� O λ�γ�ς τ�υ πρωθυ-π�υργ�ύ. O Γεώργι�ςΠαπανδρέ�υ στην ιστ�-ρική τ�υ �μιλία επι�άλ-λει την εθνική εν�τητα.� Πριν την απελευθέ-ρωση. H ε"ιστ�ρησητων συμ�άντων και ταπρ�ηγηθέντα της 12ηςOκτω�ρί�υ απ� τ�ν τ�-τε εκπρ�σωπ� της ελεύ-θερης κυ�ερνήσεως Θε-μιστ�κλή Tσάτσ�.� Oικ�ν�μικά πρ��λή-ματα. H �ικτρή κατά-σταση της Eλλάδ�ς �-πως την έ�ησε � ακαδη-μαϊκ�ς και κ�ρυ�αί�ς�ικ�ν�μ�λ�γ�ς Aγγε-λ�ς Aγγελ�π�υλ�ς.� H ιστ�ρική ημέρα.Πώς υπ�δέ�θηκε � λα-�ς της Aθήνας την απ�-�ώρηση των στρατευ-μάτων κατ��ής.� 12 Oκτω�ρί�υ 1944.H ιστ�ρική ημέρα της α-πελευθέρωσης μέσα α-π� πρ�σωπικές ενθυμή-σεις.� H Eλλάδα στ�ν π�λε-μ� και η Aπελευθέρω-ση.

24 ΘEAMATAKινηματ�γρά��ι καιθέατρα.

25-31 THΛEOPAΣHT� πρ�γραμμα της ε-�δ�μάδας.

Σημείωση. Oι μνιμες στήλες, κρι-τική θεάτρ�υ, δίσκων, τηλερα-σης, �ι�λί�υ, «Oίν�ς � Aγαπητςκαι Γεύσεις» στ� ε�ής θα δημ�σι-εύ�νται στις σελίδες Π�λιτισμ�ύκαι Π�ιτητας �ωής της «K».

Yπεύθυν�ς «Eπτά Hμερών»:

BHΣ. ΣTAYPAKAΣ

AΦIEPΩMA

2 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 9 OKTΩBPIOY 1994

12 Oκτω�ρί�υ 1944:H μεγάλη ημέρα

Πενήντα �ρνια απ την απελευθέρωση της Aθήνας

«Tα �ελιδ�νια τ�υ Θανάτ�υ Σ�υμηνάν μιαν άν�ι�ηκαιν�ύρια. Eλλάδα κι’ απ’ τ�ν τά��Σ�υ γιγάντεια γέννα.Mάταια �ιγλί�ει των Pωμαίων ηκ�υστωδία τριγύρα Σ�υ.Aκ�μα λίγ�, κι’ ανασταίνεσαι σενέ� Eικ�σιένα!»

O AΓΓEΛOΣ Σικελιαν�ς έγραψε τ�π�ίημα αυτ� τ�ν Mάρτι� τ�υ 1942 μέ-σα στις πι� μαύρες ημέρες της Kατ�-�ής. H «Aν�ι�η» έμελλε ακ�μα να αρ-γήσει...

Πέρασαν δυ�μισι ακ�μη �ρ�νια π�-ν�υ μεγάλ�υ, ε�αθλίωσης αλλά και η-ρωισμ�ύ, ε�ευτελισμών, αλλά και α-νάτασης και πρ�παντ�ς �ρ�νια αίμα-τ�ς.

H μεγάλη στιγμή έρ�εται τ� πρωιν�της 12ης Oκτω#ρί�υ τ�υ 1944. H γε-νική υπ��ώρηση τ�υ γερμανικ�ύστρατ�ύ συμπεριλαμ#άνει πλέ�ν καιτην Eλλάδα. Oι Γερμαν�ί απ��ωρ�ύναπ� την Aθήνα.

Φρενίτιδα ενθ�υσιασμ�ύ κυριαρ�είστ�υς δρ�μ�υς της π�λης. Oι εκπρ�-σωπ�ι της ε��ριστης κυ#ερνήσεως–απ� ημέρες ήδη στην πρωτεύ�υσα–εμ%ανί&�νται επισήμως. H ε�ιστ�ρη-ση των γεγ�ν�των εκείνων των ημε-

ρών, στις σελίδες π�υ ακ�λ�υθ�ύν,είναι κατατ�πιστικές και παρ�υσιά-&�υν, μα&ί με τ� %ωτ�γρα%ικ� υλικ�,την ατμ�σ%αιρα της επ��ής. A�ι�-μνημ�νευτη η μαρτυρία εν�ς κατ’ ε-��ήν αρμ�δι�υ, τ�υ υπ�υργ�ύ Δι-και�σύνης στην τ�τε κυ#έρνηση, τ�υΘεμιστ�κλή Tσάτσ�υ, ενώ παρ�υσιά-&�νται στ�ι�εία της τραγικής �ικ�ν�-μικής καταστάσεως π�υ επικρατ�ύσεστη �ώρα απ� έναν άριστ� γνώστητ�υ θέματ�ς, τ�ν καθηγητή και ακα-

δημαϊκ� Aγγελ� Aντων�π�υλ�. Δη-μ�σιεύ�νται επίσης εκτενή σημείατ�υ ιστ�ρικ�ύ λ�γ�υ π�υ ε�ε%ώνισεστην πλατεία τ�υ Συντάγματ�ς �πρωθυπ�υργ�ς Γεώργι�ς Παπανδρέ-�υ.

A�ί&ει να ανα%ερθεί και η λειτ�υρ-γία π�υ ετελέσθη την 13η Oκτω#ρί-�υ, δεύτερη ημέρα ελευθερίας, στ�Mητρ�π�λιτικ� Nα� των Aθηνών μεπρωτ�στατ�ύντα τ�ν Aρ�ιεπίσκ�π�Δαμασκην�. H λιτή περιγρα%ή πα-ρ�υσιά&ει με περισσή ενάργεια τ�σ�την υψηλή συγκίνηση �σ� και τ� με-

γαλεί� των στιγμών εκείνων.E�ι ημέρες μετά την απ��ώρηση

των Γερμανών %θάνει απ� την Iταλίαεπικε%αλής της κυ#ερνήσεως � πρω-θυπ�υργ�ς Γεώργι�ς Παπανδρέ�υκαι την 18η Oκτω#ρί�υ υψώνει επί-σημα τη σημαία στην Aκρ�π�λη.

Yπάρ�ει η %ωτ�γρα%ία της έπαρ-σης. E�ει κάτι τ� μ�ναδικ�, � πρωθυ-π�υργ�ς %αίνεται να αγκαλιά&ει μεσε#ασμ�, με αγάπη, με ευθύνη, τ�ν ι-στ� π�υ %έρει την ελληνική σημαία,τ� πι� μ�νάκρι#� πράγμα τ�υ κ�-σμ�υ.

«H πι� �μ�ρ%η, η πι� αλα%ριά μέρατ�υ κ�σμ�υ» (Γ. Σε%έρης).

Δεν θα αργήσ�υν να έλθ�υν �ρ�-νια δίσεκτα. Oι υπ�σ�έσεις, �σ� ηEλλάδα #ρισκ�ταν στ� πεδί� της μά-�ης, �ε�άστηκαν... και �ι ενδεί�ειςτης ελληνικής κατάρας, τ�υ εμ%ύλι-�υ σπαραγμ�ύ, ήταν πλέ�ν �ρατές...

Oμως η 18η Oκτω#ρί�υ 1944 δε θα�ε�αστεί, π�τέ. Στ�υς �ρ�ν�υς της%ασιστικής σκλα#ιάς υπήρ�ε η ελπί-δα της ελευθερίας, της α�ι�πρέπει-ας, της υπερη%άνειας. Oλα αυτά τααπ�κτήσαμε και πάλι αυτή την ημέραπ�υ θα συμ#�λί&ει για πάντα ένα ελ-ληνικ� �νειρ�, π�υ έγινε πραγματι-κ�τητα...

H Aθήνα στις 18 Oκτω�ρί�υ 1944. O λα�ς πανηγυρί�ει την ημέρα της επιστρ��ής της μέ�ρι τ�τε ε��ριστης ελληνικής κυ-�έρνησης, ενώ �ι σημαίες κυματί��υν και πάλι ελεύθερες.

Eπιμέλεια α�ιερώματ�ς:

KΩΣTHΣ BATIKIΩTHΣ

KYPIAKH 9 OKTΩBPIOY 1994 - H KAΘHMEPINH 3

O τελευταί�ς Γερμαν ς στρατιώτης εγκαταλείπει την Aκρ π�λη μετα�έρ�ντας τη σημαία τ�υ. H σ�άστικα δεν μ�λύνει πια τ�ν Iερ Bρά��... O �αρύς ή��ς της μπ -τας, σ� περνάει η ώρα, ε�ασθενεί και �ι πρώτες στιγμές ευτυ�ίας μετά τριάμισι �ρ νων σκλα�ιάς πλησιά!�υν...

Πώς �θάσαμε στην 12η Oκτω�ρί�υKυ�ερνητικ� κλιμάκι� �θάνει κρυ�ά στην Aθήνα, αρ�ί��υν �ι επα�ές για την απ��ώρηση

των Γερμανών και � αγκυλωτ�ς σταυρ�ς κατε�αίνει απ� την Aκρ�π�λη

T�υ Γ. A. Λε�νταρίτη

TA XAPMOΣYNA νέα �τι � Nα�ισμ�ςσ�άδα�ε, και � ήλι�ς της ελευθε-ρίας δεν θ’ αργ�ύσε ν’ ανατείλει, εί-�αν �θάσει νωρίτερα απ� την 12ηOκτω�ρί�υ. T� πρωί της 6ης I�υνί�υ1944, �ι τυ�ερ�ί Aθηναί�ι π�υ εί�ανκατα�έρει παρά τη σ�ράγιση τωνραδι��ώνων και τις αυστηρές γερ-μανικές διαταγές να διατηρήσ�υντα μυστικά τ�υς ραδι��ωνα, έμα-θαν τη μεγάλη είδηση της απ��άσε-ως των Συμμά�ων στη ν�ρμανδικήακτή. Λίγη ώρα αργ�τερα, με τ� πα-ράν�μ� «Pαδι��ωνικ� δελτί�», καιαπ� στ�μα σε στ�μα, �λη η Aθήναεί�ε μάθει τις ε"ελί"εις και τ� �αμ�-γελ� άνθησε στα �είλη των �ασανι-σμένων π�λιτών της πρωτεύ�υσας.Oι πάντες καταλά�αιναν �τι �ι Γερ-μαν�ί δεν θα μπ�ρ�ύσαν πια ν’ αν-θέ"�υν, και η απ��ώρησή τ�υς δενθ’ αργ�ύσε. Oλ�ι σιγ�μ�υρμ�ύρι�αντα νέα, και �ι Γα�ριάδες στα στενάδρ�μάκια τραγ�υδ�ύσαν:

«H Γερμανία επατήρησε, επατήρησε

/ έ�αγε δυναμιτάλευρ� και μπ�μπ�τά-λευρ� / συμμα�άλευρ�...»!

O κ�σμ�ς συγκεντρώθηκε μπρ�-στά στις �ιτρίνες των κεντρικών κα-ταστημάτων, �π�υ �ι γερμανικέςαρ�ές πιστεύ�ντας �τι �ι Σύμμα��ιδεν θα έκαναν απ��αση, εί�αν α-ναρτήσει μεγάλες πινακίδες, π�υ εί-�αν επάνω �ωγρα�ικές παραστά-σεις πρ�παγανδιστικές, για να τ�νί-σ�υν την ακλ�νητη δύναμη τ�υ«Aτλαντικ�ύ τεί��υς» και την αδυ-ναμία των Συμμά�ων να κάν�υν επί-θεση κατά τ�υ «�ρ�υρί�υ Eυρώ-πη». Tα κ�ιτ�ύσαν �ι περαστικ�ί και�αμ�γελ�ύσαν. Στ� μετα"ύ απ� τ�ε"ωτερικ� πρ�ωθείται στην Eλλάδακλιμάκι� κυ�ερνητικ�, και εκπρ�-σώπων των απελευθερωτικών �ρ-γανώσεων, για να αναλά��υν την ε-"�υσία μ�λις �θάσει η κατάλληληστιγμή. O Θεμ. Tσάτσ�ς, � ΓιάννηςZεύγ�ς, � στρατηγ�ς ΠαυσανίαςKατσώτας, � ταγματάρ�ης Oδ. Πα-παμαντέλ�ς τα"ιδεύ�υν με τ� ίδι�αερ�πλάν� π�υ �έρνει πίσω στ� Γε-νικ� Στρατηγεί� (μετά την Kα�έρτα)

τ�ν στρατηγ� Στέ�. Σαρά�η και τ�νK. Δεσπ�τ�π�υλ�. Πριν απ� τα με-σάνυ�τα, πρ�σγειών�νταν στ� αε-ρ�δρ�μι� της Nεράιδας. Eνα τερά-στι� �ωτειν� «EAM» έδει�νε τ� αε-ρ�δρ�μι�. Hταν τα τρί�ρ�να τ�υEAM και η �ρ�υρά τ�υ αερ�δρ�μί-�υ γι�ρτα�ε. Oδήγησαν τ�υς επισή-μ�υς στ�ν καταυλισμ� της �ρ�υ-ράς, �π�υ εί�αν αναμμένη �ωτιάκαι τ�υς πρ�σ�εραν �ύ�� και με�έ-δες. Mε �ρ�ντίδες και ευθύνη τ�υEΛAΣ, "εκίνησε τ� κλιμάκι� για τηνAθήνα. Πρώτα κατευθύνθηκε στ�Γαλα"ίδι και με καρα�άκι τ�υ EΛANK�ρινθιακ�ύ, έ�θασαν στ� Π�ρτ�Γερμεν�. Kρυ�ά μπήκε στην Aθήνατ� κλιμάκι� για ν’ αναλά�ει τη δεδ�-μένη στιγμή ε"�υσία. Στ� μετα"ύ, �αρ�ηγ�ς των Γερμανικών δυνάμε-ων, � στρατηγ�ς της αερ�π�ρίαςXέλμ�υντ Φέλμι, ήταν ανήσυ��ς καιπρ��ληματισμέν�ς για τ� πώς θα γι-ν�ταν η απ��ώρηση των στρατευ-μάτων τ�υ. Tα τρ�μερά Eς-Eς και ταEς-Nτε, αρ�ί��υν να απ�μακρύν�-νται. O Φέλμι τ�υς έδωσε διαταγή

να μην ε"�ντώσ�υν –κατά τις διαθέ-σεις τ�υς– �λ�υς τ�υς κρατ�ύμε-ν�υς σε στρατ�πεδα. Πρ�λα�αν �-μως να τ�υ�εκίσ�υν 72 πατριώτεςστ� Δα�νί, και την �μάδα των πρ�-δ�τών διερμηνέων τ�υς, π�υ γνώρι-�αν π�λλά.

H απαγκίστρωση, και μ�ν� αυτή,απασ��λ�ύσε τ�ν δι�ικητή των τε-λευταίων Γερμανικών δυνάμεων.Aπ� την πρώτη στιγμή π�υ η ε"�υ-σία τ�υ έγινε απερι�ριστη, � Φέλμιάρ�ισε να ψά�νει για επα�ές. Oι«μεσά��ντες» (�πως τ�υς έγρα-�αν �ι π�λεμικές εκθέσεις), α�θ�-ν�ύσαν!

Eπα�ή με Δαμασκην�

Στις ��λιδ�σκ�πήσεις, την πι� �υ-σιαστική απάντηση για μεσ�λά�ηση,έδωσε � Aρ�ιεπίσκ�π�ς Δαμασκη-ν�ς, � �π�ί�ς θα συναντήσει τ�νΦέλμι στ� Ψυ�ικ�. Πρώτ� θέμα στησυ�ήτηση, ήταν τ� �ράγμα της λί-μνης τ�υ Mαραθώνα. O Φέλμι �ήτη-

Συνέ�εια στην 6η σελίδα

H γερμανική σημαία ατενί!ει για τελευταία ��ρά τ�ν �υραν της Aττικής (επάνω).Oι στρατιώτες τ�υ αγήματ�ς απ��ωρ�ύν (κάτω). O γυρισμ ς στην πατρίδα τ�υς–αν θα υπάρ�ει– αρ�ί!ει...


T� αντιαερ�π�ρικ έ�ει σιγήσει και σε λίγ� θα εγκαταλει�θεί. H εικ να τ�υ και μ ν�ν απ�τελ�ύσε για τ�ν τ π� αυτ μια α-σ�ημία.

Aυθ ρμητα, � λα ς κατα�θάνει στ�ν Aγνωστ� Στρατιώτη, πανηγυρί!�ντας. Mέσασ’ ένα πρωιν , η ελευθερία μετατρέπει την κατή�εια μιας �λ κληρης π�λιτείαςσε άκρατ� ενθ�υσιασμ .


σε να μεσ�λα�ήσει � Aρ�ιεπίσκ�π�ςστ� Bρετανικ� στρατηγεί� και τ�υςαντάρτες, για μια «λ�γική στάση α-πέναντι των Γερμανικών στρατευ-μάτων». Aυτ� εσήμαινε, ν’ α�ήσ�υνανεμπ�διστη την απαγκίστρωσητ�υλά�ιστ�ν απ� την Aθήνα. O Δα-μασκην�ς υπ�σ�έθηκε να δια�ι�ά-σει την πρ�τασή τ�υς στ�ν στρα-τάρ�η Oύιλσ�ν, κι � Φέλμι ανέλα�ενα διαψεύσει τις πληρ��ρίες π�υκυκλ��ρ�ύσαν για καταστρ��ές.Στις 20 Σεπτεμ�ρί�υ, στ�ν «Hμερή-σι� Tύπ�», τη μ�ναδική ε�ημερίδαπ�υ κυκλ��ρ�ύσε, δημ�σιευ�τανη ακ�λ�υθη ανακ�ίνωση τ�υ Γερμα-ν�ύ στρατηγ�ύ:

«E� α��ρμής διαδ�σεων και ισ�υ-ρισμών διεσα�ηνίσθη δια τ�υ Tύ-π�υ πρ� �λίγων ακ�μη ημερών, �τι� Γερμανικ�ς Στρατ�ς �ύτε σ�εδιά-�ει, �ύτε πρ�παρασκευά�ει ανατι-νά�εις ή καταστρ��άς εις την πε-ρι��ήν της πρωτευ�ύσης, διά των �-π�ίων θα ε�ετίθετ� εις κίνδυν�ν η ι-δι�κτησία ή η �ωή των κατ�ίκων.Παρά ταύτα �μως ε�ακ�λ�υθ�ύν ναδιαδίδωνται παρ�μ�ιαι �ήμαι καισκ�πιμ�ι ψευδείς ειδήσεις με τηνπρ�θεσιν να ε�ερεθί�εται � πληθυ-σμ�ς εναντί�ν της Δυνάμεως κατ�-�ής και να παρασύρεται εις απερι-σκέπτ�υς ενεργείας. Oύτω διατυ-π�ύται � αν�ητ�ς ισ�υρισμ�ς �τι ηλίμνη τ�υ Mαραθών�ς πρ�κειται ναανατινα�θεί υπ� των Γερμανών.Δια%ε%αιώ ακ�μη μίαν ��ράν, �τι ά-πασαι αι τ�ιαύτης �ύσεως διαδ�-σεις, είναι αναληθείς και �τι εμ��-ρ�ύνται υπ� κακής πίστεως. Tα γερ-μανικά στρατεύματα δεν απ�σκ�-π�ύν να εγκαταλείψ�υν �ύτε καιτώρα %ε%αίως την σύμ�ων�ν πρ�ςτ� Διεθνές Δίκαι�ν και �ιλικήν ένα-ντι τ�υ ελληνικ�ύ λα�ύ ανέκαθεν ε-πιδει�θείσαν στάσιν των και να ρί-ψ�υν την �ώραν εις την �ρίκην καιτας καταστρ��άς τ�υ π�λέμ�υ.Aπαραίτητ�ς πρ�ϋπ�θεσις πρ�ςτ�ύτ�, είναι �υσικά �τι � πληθυ-σμ�ς δεν θα λά%η ε�θρικήν έναντιτ�υ Γερμανικ�ύ Στρατ�ύ στάσιν.Oυδείς Aθηναί�ς, �στις επιδεικνύειήσυ��ν και σώ�ρ�να διαγωγήν,πρέπει να ��%ήται διά την π�λιντ�υ ή να γίνεται περί�ρ�ντις διάτην �ωήν και την περι�υσίαν τ�υ»...

Πρ�τάσεις Γερμανών

T� κείμεν� της ανακ�ινώσεωςτ�υ Γερμαν�ύ δι�ικητ�ύ, ήταν πε-ρισσ�τερ� απειλητικ�, παρά καθη-συ�αστικ�. Aκ�λ�ύθησε �μως κι άλ-λη συνάντηση. Aυτή τη ��ρά, εκ μέ-ρ�υς τ�ύ Φέλμι πήγε � ταγματάρ-�ης Bέμπερ, και εκ μέρ�υς τ�υπρωθυπ�υργ�ύ Γ. Παπανδρέ�υ, �Λ�υκής Aκρίτας π�υ εί�ε μείνειστην Aθήνα. H συνάντηση έγινε σ’ένα ισ�γει� διαμέρισμα επιταγμέ-νης απ� τ�υς Γερμαν�ύς π�λυκα-τ�ικίας, στην �δ� Aμερικής, π�υ τ��ρησιμ�π�ι�ύσε �μως, � Eρυθρ�ςΣταυρ�ς. Mα�ί με τ�ν Λ. Aκρίτα, ή-ταν και � Xρ. Zαλ�κώστας ως αντι-πρ�σωπ�ς τ�υ στρατηγ�ύ Σπηλιω-τ�π�υλ�υ. Oι συ�ητήσεις κράτησανώρες. O Bέμπερε πρ�ειδ�π�ίησε, �-τι εάν � στρατ�ς τ�υς δε�θεί επιθέ-σεις, θα υπάρ"�υν καταστρ��ές.Zήτησε ακ�μα:

1) Nα μην μπ�υν στην Aθήνα συ-

γκρ�τημένα και α"ι�μα�α Aγγλ�ελ-ληνικά στρατεύματα, πρ�τ�ύ � Γερ-μανικ�ς στρατ�ς �θάσει σε μια απ�-σταση ασ�αλείας.

2) T�νισε, �τι � Φέλμι ήταν διατε-θειμέν�ς να ανακ�ινώσει και υπεύ-θυνα την ημέρα και την ώρα απ��ω-ρήσεως των τελευταίων τμημάτωντ�υ. Tέλ�ς �ήτησε να δια�ι�αστ�ύν�ι πρ�τάσεις τ�υ Φέλμι, στην ελλη-νική κυ�έρνηση. Oι πρ�τάσειςπραγματικά διε�ι�άσθησαν και μέ-σες-άκρες έγιναν δεκτές με σιωπη-ρά συμ�ωνία. Kαι σε επίσημ� μήνυ-μά τ�υ, σε λίγες μέρες, � Tσ�ρτσιλανέ�ερε: «Eυθύς ως λά�ω την είδη-σιν �τι αι Aθήναι ε"εκενώθησαν απ�τ�ν ε�θρ�ν, αι δυνάμεις μ�υ θα ει-σέλθ�υν εις την π�λιν...».

«Kυ�έρνηση» E�ερτ!

Δεν θα ήταν υπερ��λή να λε�θεί,�τι για μερικές μέρες, στην Aθήναυπήρ�ε μια «μετα�ατική κυ�έρνη-ση» τ�υ αρ�ηγ�ύ της Aστυν�μίας,Aγγελ�υ E�ερτ.

Πράγματι, για λίγες μέρες � Aγγ.E�ερτ κρατ�ύσε την π�λιτική ε"�υ-σία στην πρωτεύ�υσα, με μ�ναδικ�στήριγμά τ�υ την Aστυν�μία Π�λε-ων, π�υ άρ�ισε να ε"�πλί�εται μετ�υ�έκια διαλυμένων μ�νάδων, �-σα ά�ησαν � EΛAΣ και � EΔEΣ και μ’άλλα π�υ έστειλε � Bεντήρης. Γρή-γ�ρα, �μως, � στρατηγ�ς Σπηλιωτ�-π�υλ�ς θα πάρει τ�ν επίσημ� δι�ρι-σμ� τ�υ και θα συναντηθεί με τ�νBρεταν� σύνδεσμ� Aττικής, τ�ν πα-σίγνωστ� σαμπ�τέρ Λέσλι P�ύ��υςΣέπερντ. H στρατιωτική δι�ίκηση,εί�ε αρ�ίσει πια να λειτ�υργεί. Kι �E�ερτ εί�ε «κυκλική» επικ�ινωνίαμε �λ�υς �ωρίς ε"αίρεση και �υσικάμε τ�ν EΛAΣ της Aθήνας, π�υ θατ�ν �έρει σ’ επα�ή με τ�ν υπ�υργ�Θεμ. Tσάτσ�, �ταν � τελευταί�ς�ρισκ�ταν στη Φ�υρνά των Aγρά-

�ων. Oταν τ� κυ�ερνητικ� κλιμάκι�έ�θασε στα Kρώρα, � Γιάννης Zεύ-γ�ς δεν σταμάτησε να κατατ�πί�εια"ιωματικ�ύς, καπεταναί�υς καιστελέ�η: Oλες �ι διακηρύ"εις και α-π��άσεις τ�υ EAM και της ΠEEA, εί-ναι ειλικρνείς και δεν πρέπει να ση-μειωθεί καμιά παρέκκλιση. O EΛAΣπειθαρ�εί απ�λυτα στην κυ�έρνησηκαι στ�ν αρ�ιστράτηγ� Σκ�μπι. Oλ�ιτ�ν άκ�υγαν αμίλητ�ι. T� πρ�καθ�-ρισμέν� δρ�μ�λ�γι� των ανταρτών,έλεγε, �τι θα πρ��ωρ�ύσαν: Πατη-σίων - Aλε"άνδρας - τέρμα Aμπελ�-κήπων. Eκεί, εάν υπήρ�αν ακ�μητσ�λιάδες στ�υς στρατώνες στ�Γ�υδί, τ�τε ένα τμήμα θα έπρεπε νααπ�σπασθεί για να τ�υς ε"�υδετε-ρώσει. O κύρι�ς �γκ�ς �μως, θα συ-νέ�ι�ε την π�ρεία τ�υ πρ�ς τα Πα-λαιά Aνάκτ�ρα...

Σε ανακ�ίνωση τ�υ KKE στις 8Oκτω�ρί�υ, τ�νι��ταν μετα"ύ άλ-λων:

«T� Eθν�ς ενωμέν� σήμερα κάτωαπ� την εθνική κυ%έρνηση, μά�εταιστ� πλευρ� των Συμμά�ων για ναδικαιώσει τ� αίτημα των τέκνων τ�υπ�υ έπεσαν για τη λευτεριά και τηνλαϊκή κυριαρ�ία. Σε τέτ�ια ώρα επι-%άλλεται να %αδίσ�υμε �λ�ι ενω-μέν�ι με μια ψυ�ή, μ’ ένα παλμ�...».

H λευτεριά...

Xαράματα της 12ης Oκτω�ρί�υ, �ιπρωιν�ί δια�άτες είδαν έκπληκτ�ιμη�αν�κίνητες �άλαγγες να κατευ-θύν�νται πρ�ς τα δυτικά. T� ερώτη-μα �γαίνει απ’ τα στ�ματα �λων:Φεύγ�υν; Eίναι αλήθεια, �εύγ�υν;Στις 8 τ� πρωί � Φέλμι με τ�ν δή-μαρ�� Γεωργάτ� καταθέτ�υν στε-�άνι στ�ν Aγνωστ� Στρατιώτη. Στις9.15 η �ρ�υρά τ�υ αγκυλωτ�ύσταυρ�ύ στην Aκρ�π�λη, κατε�ά�ειτ� σύμ��λ� της δ�υλείας. EναςΓερμαν�ς στρατιώτης παίρνει δι-

πλωμένη τη σημαία στην πλάτη τ�υκαι απ��ωρεί �ιαστικά. Aργ�τερα,δύ� διμ�ιρίες τ�υ EΛAΣ μα�ί με έν�-πλ�υς EΛAΣίτες εργάτες, θα σώ-σ�υν απ� τ�υς Γερμαν�ύς τ� ηλε-κτρικ� εργ�στάσι� και άλλες εγκα-ταστάσεις (Mύλ�ι Kερατσινί�υ, Σελ,Στάνταρ).

H κ. Eλένη Bλά��υ περιγρά�ει μεμ�ναδική �ωντάνια στ� ημερ�λ�γι�της την Πέμπτη 12 Oκτω�ρί�υ 1944:

«Tέλ�ς!!! E�υγαν. Eίμαστε ελεύθε-ρ�ι!!! Aπ� σήμερα τ� πρωί. ΠPΩTHXAPA, τ� BBC στις 7: «Oι B�ύλγαρ�ιθα εγκαταλείψ�υν εντ�ς 15 ημερών ταελληνικά εδά�η...». Λίγ� μετά, ακ�ύωκαμπάνες, �ασαρία. Bγαίνω στ� παρά-θυρ�. «Oι Γερμαν�ί �εύγ�υν τώρα»μ�υ λένε. — Π�ύ τ� $έρετε; — T� ’παν!Oλ�ι %γά&�υν σημαίες!... Xριστ�ς Aνέ-στη! — Π�ύ τ� $έρεις;... — T� λένε...».Oκτώ παρά τέταρτ� – ντύν�μαι, παίρ-νω τ�υς δρ�μ�υς. Παντ�ύ, σε �λα τασπίτια �υτρών�υν κ�ντάρια, κυματί-&�υν σημαίες μικρές, μεγάλες, $εθω-ριασμένες. Eως �τ�υ �θάσω στην �δ�Aκαδημίας, �λ�ς � πληθυσμ�ς έ�ει $ε-�υθεί στ�υς δρ�μ�υς. T� πίστεψα πιακι εγώ. T� είδα και γραμμέν�. H π�ληπαραδιν�ταν στ�ν Xερ Γεωργάτ�ς,στις 10 θα κατέ%αινε η γερμανική ση-μαία απ� την Aκρ�π�λη, θα κατέθετανστέ�αν� στ�ν Aγνωστ� Στρατιώτη (ηστρατιωτική ετικέττα, πρ�πάντων!)και θα έ�ευγαν! T� πρωιν� αυτ� ήτανα�άνταστ�!»...

Kι � Mίκης Θε�δωράκης θυμάται:«...Πώς να περιγράψω τ�ν ενθ�υσια-

σμ�, τ� μεθύσι �αράς εκείνης της επ�-�ής; Eπί ε%δ�μάδες, κάθε μέρα, ανε-%αίναμε και κατε%αίναμε τη λεω��ρ�Συγγρ�ύ ��ρεύ�ντας και τραγ�υδώ-ντας. Στ� Σύνταγμα γιν�τανε 24ωρ�πανηγύρι. Kαι κάθε λίγ� και λιγάκι να�ιλάμε την άσ�αλτ�: «T�ύτ� τ� �ώμα»π�υ «δεν μπ�ρεί κανείς να μας τ� πά-ρει!». Πάντα με τη Mυρτώ και τ�υςστεν�ύς �ίλ�υς. Δ�ύλευα πια �ργανω-τικά, απ’ τ� πρωί ώς τ� %ράδυ, με %άσητην Kαλλιθέα, σε �λη την περι��ή τ�υπέμπτ�υ τ�μέα, π�υ άρ�ι&ε απ� τ�K�υκάκι, μετά Σ�αγεία, Xαρ�κ�π�υ,Kαλλιθέα, T&ιτ&ι�ιές και συνέ�ι&ε NέαΣμύρνη και Παλι� και Nέ� Φάληρ�.Xιλι�μετρα �λ�κληρα με τα π�δια. Συ-νεδριάσεις, συγκεντρώσεις, κινητ�π�ι-ήσεις. Oσ� πι� �τω�ή ήταν η συν�ικία,κι �σ� πι� π�λλά πρ�%λήματα εί�ε, τ�-σ� μεγαλύτερη και ισ�υρ�τερη ήταν ηEαμική ε$�υσία...».

Aτελείωτ� μεθύσι λευτεριάς, καιστ�υς δρ�μ�υς κυκλ��ρεί, ν�μιμαπια, � παράν�μ�ς αντιστασιακ�ς Tύ-π�ς: «Eλεύθερη Eλλάδα», η «Mά-�η», � «Pι��σπάστης» η «MεγάληEλλάς» κ.ά. δημ�σι�γρα�ικά �ργα-να �λων των παρατά"εων.

Oι Γερμαν�ί εί�αν �ύγει. Στα δα-κρυσμένα απ� �αρά μάτια π�λλών,περν�ύσε �ευγαλέα, μια άλλη σκη-νή τ�σ� δια��ρετική, τ�σ� αντίθετημ’ αυτ� τ� πανηγύρι. H σκηνή της27ης Aπριλί�υ 1941, �ταν ανέ�αινεστ� κ�ντάρι της Aκρ�π�λεως η ση-μαία με τ�ν αγκυλωτ� σταυρ�, σανπρ�μήνυμα �λων των συμ��ρών και�λης της καταστρ��ής, π�υ περίμε-ναν, απ’ εκείνη την ώρα την Eλλάδα.Kι �μως! O Γ�λγ�θάς τ�υ λα�ύ, δενεί�ε τελειώσει. O �ρα�νάς της "ενι-κής κατ��ής εί�ε εκλείψει, αλλά θαακ�λ�υθ�ύσε τ� δράμα τ�υ εμ�ύλι-�υ σπαραγμ�ύ...

Στις 13 Oκτω�ρί�υ, μια ημέρα μετά την απ��ώρηση των Γερμανών, διά��ρες �ρ-γανώσεις παρελαύν�υν στ�υς κεντρικ�ύς δρ μ�υς.

Συνέ�εια απ την 3η σελίδα


Oι πρώτ�ι Aγγλ�ι στρατιώτες �θάν�υν στην Aθήνα και γίν�νται δεκτ�ί με ενθ�υσιασμ .

H Aθήνα έ�ει απελευθερωθεί. Στρατιωτική μπάντα των Σκώτων συμμετέ�ει στ�ν ε�ρτασμ , παιανί!�ντας μπρ�στά στ�ν Aγνωστ� Στρατιώτη.

T� τέλ�ς της αδικίας. Yπ�στ�λή της σημαίας. Oι αιώνες με τη μ�ρ�ή τ�υ Παρθενώνα παρακ�λ�υθ�ύν ασυγκίνητ�ι. H �ία έ�ει πάντα μια κατάλη�η πι-κρή (επάνω). Eνα απ τα τελευταία γερμανικά αυτ�κίνητα π�υ εγκαταλείπει την Aθήνα με κατεύθυνση την Eλευσίνα. Πρ�ηγείται μια μ�τ�σικλέτα. Oκ σμ�ς αρ�ί!ει να �ε�ύνεται στ�υς δρ μ�υς, ενώ στη Bι�λι�θήκη, επί της �δ�ύ Πανεπιστημί�υ, κυματί!ει ήδη η ελληνική σημαία (κάτω).

ΛEZANTA ΣEΛ 4-5

AΦIEPΩMA


O λ�γ�ςτ�υ πρωθυπ�υργ�ύ

O Γεώργις Παπανδρέυ στην ιστρική τυ

μιλία επι�άλλει την εθνική εν�τητα

H ελληνική σημαία μετα έρεται στα �έρια κ�ριτσιών με τ�πικές �ρεσιές. Στ� �άθ�ς διακρίνεται � Γεώργι�ς Παπανδρέ�υ και � στρατηγ�ς Σκ�μπι.

THN 18η Oκτω�ρίυ 1944, ημέρα επι-στρ�ής της κυ�ερνήσεως στηνEλλάδα, πρωθυπυργ�ς ΓεώργιςΠαπανδρέυ ε�ε�ώνησε ιστρικ�λ�γ στην πλατεία τυ Συντάγματς.Παραθέτυμε εκτενή απσπάσματα:

«Aσπα!�μεθα την ιεράν γην τηςπατρίδς. Oι �άρ�αρι, α�ύ ε�ε�ή-λωσαν, επυρπ�λησαν και εδήωσαν,επί τρία και ήμισυ έτη, πιε!�μενι

πλέν απ� την συμμα#ικήν νίκην καιτην εθνικήν μας αντίστασιν, τρέπ-νται εις �υγήν. Kαι η κυαν�λευκςκυματί!ει μ�νη εις την Aκρ�πλιν.Aπ� τα �άθη της Iστρίας, ι ελληνι-κί αιώνες πανηγυρί!υν την επάν-δ της ελευθερίας εις την αρ#αίανπατρίδα της. Kαι στε�ανώνυν τηνγενεάν μας. Δι�τι λ�κληρς λα�ςμας υπήρ�εν αγωνιστής της ελευθε- Oι επίσημ�ι πρ�σέρ��νται για την έπαρση της σημαίας.

ρίας. Δεν ευρίσκεται ασ�αλώς ειςτην κατε#μένην Eυρώπην άλλ πα-ράδειγμα τ�σν καθλικής αντιστά-σεως και τ�σν ακλνήτυ αισιδ-�ίας διά την τελικήν νίκην. (...).

H κυ�έρνησις, επανερ#μένη ειςτην ελευθέραν πατρίδα, �είλει ναλγδτήση, διά τ παρελθ�ν και να#αρά�η τας κατευθύνσεις τυ μέλ-λντς. A#άριστς είναι σήμερν ηαναδρμή εις τ παρελθ�ν. Aρκύ-μεθα εις την διαπίστωσιν �τι εκληρ-νμήσαμεν ερείπια εις την MέσηνAνατλήν και ένπλν διαίρεσιν ειςτην δύλην πατρίδα.

Σύμ�ωνα με τν πικρ�ν λ�γν τυηγέτυ της Mεγάλης Bρετανίας «ηαίγλη της Eλλάδς εί#εν αμαυρω-θή». Kαι σήμερν η κυ�έρνησις, ευ-ρισκμένη ενώπιν τυ ελληνικύλαύ, έ#ει τ δικαίωμα να διακηρύ�η�τι η συμμα#ική θέσις της Eλλάδςέ#ει επανεύρει την παλαιάν της αί-γλην. Kαι αι ένπλι δυνάμεις μας,παλλ�μεναι απ� πίστιν πρς την πα-τρίδα, καθ’ ημέραν δ�ά!νται. Kαι ησημερινή πάνδημς συγκέντρωσιςαπδεικνύει �τι έ#μεν υπερνικήσειτν εμ�ύλιν π�λεμς και �τι έ#ει ε-πι�ληθή η ιδέα της εθνικής ενώσε-ως. Περισσ�τερν �μως ενδια�έρειτ μέλλν. (...).

Oι �άρ�αρι �εύγυν

Aπ� την επ#ήν τυ Λι�άνυ διε-κηρύ�αμεν �τι κύρις σκπ�ς τηςκυ�ερνήσεως είναι η εθνική απελευ-θέρωσις και απκατάστασις. H εθνι-κή απελευθέρωσις, ευτυ#ώς, συντε-λείται. Yπλείπνται ακ�μη εις την#ώραν μας �άρ�αρι, αλλά δεν είναιμακράν η ημέρα της πλήρυς απλυ-τρώσεως. Oι Bύλγαρι εί#αν ελπί-σει �τι με τα τε#νάσματα της τελευ-ταίας στιγμής θα ήτ δυνατ�ν να ε-�απατήσυν τυς συμμά#υς και ναπαραμείνυν εις τα ιερά μας εδά�η.Mε τ διάγγελμα της 28ης Σεπτεμ-�ρίυ ε� Iταλίας εί#αμεν ήδη ε�αγ-γείλει �τι «απτελεί απ��ασιν �λωντων μεγάλων συμμά#ων μας (και τηςMεγάλης Bρετανίας και των Hνωμέ-νων Πλιτειών και της Σ�ιετικήςEνώσεως) �πως ι Bύλγαρι, αμέ-σως, άνευ συ!ητήσεων, εγκαταλεί-ψυν τα ελληνικά εδά�η». Kαι η δια-�ε�αίωσίς μας εν τω μετα�ύ, έ#ει ε-παληθεύσει. (...).

Eθνική απκατάσταση

Aλλά σκπ�ς μας δεν είναι μ�ννη εθνική απελευθέρωσις. Eίναι επί-σης και η εθνική μας λκλήρωσις.T συμ��λαιν τυ Λι�άνυ, τ πί-ν έ#υν συνυπγράψει �λα τα κ�μ-ματα �σα μετέ#υν εις την κυ�έρνη-σιν, ρί!ει ως περιε#�μενν τυ ε-θνικύ μας πργράμματς «την πλή-ρη εθνικήν μας απκατάστασιν καιτην πλήρη ασ�άλειαν των νέων συ-ν�ρων μας». H B�ρεις Hπειρς α-πτελεί αναπ�σπαστν τμήμα τηςEλλάδς, και έ#ει πρσ�άτως καθα-γιασθή και απ� τυς τά�υς των η-ρώων μας. H Δωδεκάνησς θα επα-νέλθη εις την Eλλάδα. Aλλ’ υπάρ#ειεπιπλέν και τ δικαίωμα της ασ�ά-λειας. Γνωρί!μεν �τι, #ωρίς καθλι-κ�ν σύστημα ασ�αλείας, η τπική α-σ�άλεια των συν�ρων δεν ημπρείνα απτελέση επαρκή εγγύησιν(...).

KYPIAKH 9 OKTΩBPIOY 1994 - H KAΘHMEPINH 9Συνέ�εια στην 10η σελίδα

Aντάρτες τ�υ EΛAΣ στην Aκρ�π�λη.

Oι ιερωμέν�ι συμμετέ��υν στ�ν γενικ� ε�ρτασμ� της Aπελευθέρωσης.


18 Oκτω�ρί�υ 1944. H μεγάλη στιγμή. O πρωθυπ�υργ�ς Γεώργι�ς Παπανδρέ�υ υψώνει τη σημαία. O ελληνικ�ς λα�ς μπ�ρεί και πάλι να αρθρώνει �ωρίς �� τηλέ#η ελευθερία.

Παραλλήλως πρς την εθνικήνμας απκατάστασιν, η κυ�έρνησιςτάσσει εις τυς πρώτυς σκπύςτης την μέριμναν διά την ικνμι-κήν απκατάστασιν της #ώρας. Kατάτην διάρκειαν της δυλείας, καθλι-κή υπήρ�εν η κατάρρευσις της εθνι-κής μας ικνμίας και απάνθρωπιαι στερήσεις τυ λαύ μας(...).

H Eλλάς έ#ει την πρτεραι�τητατων υπηρεσιών πρς την κινήν συμ-μα#ικήν υπ�θεσιν. Πρώτη αντεστάθηεις τν A�να, ενώ τ μέλλν ε�αί-νετ σκτειν�ν, και ενίκησε τν �α-σισμ�ν και καθυστέρησε την επίθε-σιν τυ να!ισμύ εναντίν της Mέ-σης Aνατλής και της Σ�ιετικήςEνώσεως. Kαι τιυττρ�πως ή έσω-σε τν π�λεμν ή εσυντ�μευσε τηννίκην. H Eλλάς έ#ει επίσης την θλι-�εράν πρτεραι�τητα των θυσιών.Kατάκειται εις ερείπια.

M�νν η ψυ#ή τυ λαύ μας είναιρθία, αντέ#ει και μά#εται. Δικαιύ-ται επμένως να διεκδικήση και τηνπρτεραι�τητα της ανικδμήσε-ως. H πρτεραι�της αύτη μας ανε-γνωρίσθη κατά την διάρκειαν τυπλέμυ. H άρσις τυ απκλεισμύκαι η απστλή τρ�ίμων και �αρμά-κων απετέλεσαν πράγματι πρν�-μιν της Eλλάδς(...).

T ιδεώδες μας είναι να πραγμα-τπιήσωμεν συγ#ρ�νως και τηνικνμικήν ευημερίαν και την κι-νωνικήν δικαισύνην. Πιστεύμενεις την λακρατίαν. Kαι λακρατίαδεν σημαίνει μ�νν δικαίωμα ψή-�υ. Σημαίνει επίσης δικαίωμα π-λιτισμύ. Kαι λα�ς μας, με τυς α-παραμίλλυς αγώνας και τας σκλη-ρτάτας θυσίας τυ, κατέκτησε τδικαίωμα να τυ ανήκη τ μέλλν.Nές κ�σμς θα υψωθή απ� τα ε-ρείπια(...).

Πατρίδα και λα�ς

Aλλά διά την επιδίω�ιν και της ε-θνικής και της κινωνικής απκατα-στάσεως θα #ρειασθή τ απαραίτη-τν �ργανν: τ κράτς. Aνήκει διάτύτ εις τυς αμέσυς και θεμελιώ-δεις σκπύς μας η απκατάστασιςτης λειτυργίας τυ ελευθέρυ ελ-ληνικύ κράτυς. Eπί μίαν κταε-τίαν, τ ελεύθερν ελληνικ�ν κρά-τς εί#ε καταλυθεί απ� την δικτατ-ρίαν και την κατ#ήν. Hλθεν και-ρ�ς να υπάρ�η! Eις τα καθεστώτατυ �ασισμύ τ κράτς υπτάσσε-ται εις τ κ�μμα. Eις τα ελεύθερα λα-κρατικά πλιτεύματα τ κ�μμα, ηργάνωσις υπτάσσνται εις τ κρά-τς. Eις τα ελεύθερα πλιτεύματα η

πλειψη�ία κυ�ερνά, η μειψη�ία ε-λέγ#ει, αλλά τ κράτς, αι δημ�σιαιλειτυργίαι δεν ανήκυν ύτε ειςτην πλειψη�ίαν ύτε εις την μει-ψη�ίαν. Aνήκυν εις την ιδέαν τηςπατρίδς και υπηρετύν τ σύνλντυ λαύ(...)

Oλ�κληρς ελληνικ�ς λα�ς διεκ-δικεί την τιμήν να είναι υπερασπι-στής της πατρίδς. T γνώριμν κι-νηματικ�ν πνεύμα των εν�πλων μαςδυνάμεων θα καταλυθή. Θα γίνει συ-νείδησις και πρά�ις �τι στρατ�ςδεν �υλεύεται. Bυλεύεται μ�νν κυρίαρ#ς λα�ς, τυ πίυ την θέ-λησιν εκ�ρά!ει η κυ�έρνησις. Kαιτας διαταγάς της κυ�ερνήσεως ε-κτελεί στρατ�ς. Θα γίνη συνείδη-σις και πρά�ις �τι στρατ�ς δεν η-μπρεί να ανήκη ύτε εις πρ�σωπα,ύτε εις κ�μματα. Aνήκει μ�νν ειςτην πατρίδα και υπακύει μ�νν ειςτας διαταγάς της κυ�ερνήσεως (...).

Kρίση ηγεσίας

Kατά την σκτεινήν περίδν τηςδυλείας τυ έθνυς λα�ς μας υ-πήρ�εν α�ιθαύμαστς. Eδωσεν α-παράμιλλα δείγματα ιδεαλισμύ καιαυτθυσίας. Aλλ’ υπήρ�ε κρίσις τηςηγεσίας. H ηγέτις τά�ις, κατά μέγαμέρς, δεν απεδεί#θη α�ία τυ λαύ.

Eις τν καιρ�ν της δικτατρίας, καιτ Πανεπιστήμιν, και Aρεις Πά-γς, και τ Συμ�ύλιν Eπικρατείας,καθώς και τα άλλα ανώτατα ιδρύμα-τά μας, εκτ�ς λίγων λαμπρών ε�αι-ρέσεων, περίπυ ε#ρεωκ�πησαν.Eπρτίμησαν να γίνυν επαγγελμα-τικά σωματεία μεριμνώντα δια τα�ιωτικά συμ�έρντα των μελών των.Kαι ελησμ�νησαν �τι η πρώτη απ-στλή των ανωτάτων ιδρυμάτων, ταπία εις τας δημκρατίας απτε-λύν την ηγέτιδα τά�ιν, είναι να γί-νωνται θεματ�ύλακες των �ρωντης υπάρ�εως, των ηθικών α�ιών τυέθνυς (...).

H απκατάστασις της λαϊκής κυ-ριαρ#ίας ανήκει κατ’ ε�#ήν εις τυςπρώτυς θεμελιώδεις σκπύς μας.O λα�ς ανακτά τας ελευθερίας τυκαι γίνεται κυρίαρ#ς της #ώραςτυ. H κυ�έρνησις της εθνικής ενώ-σεως έ#ει απ��ασιν να #ωρήση ειςτην τα#υτέραν δυνατήν ενέργειανκαι δημψη�ίσματς και εκλγώνσυντακτικής συνελεύσεως καθώςκαι δημτικών και κιντικών εκλ-γών. Kαι απτελεί !ήτημα τιμής διατην κυ�έρνησιν �πως η λαϊκή ετυμη-γρία εκδηλωθή κατά τρ�πν απ-λύτως γνήσιν.

Eως τ�τε, μ�νν η εθνική ένωσιςσώ!ει. Aπέδωκεν ήδη υπέρ τυ τ�-

Συνέ�εια απ� την 9η σελίδα


H πι� μεγάλη μέρα της Aθήνας. Mεθυσμέν�ι απ� �αρά �ι Aθηναί�ι κατακλύ%�υν την Πλατεία Συντάγματ�ς με ελληνικές και συμμα�ικές σημαίες...

πυ μέγα αγαθ�ν. Hυ�ήθη τ διε-θνές κύρς της Eλλάδς και συνετε-λέσθη η μαλή μετά�ασις απ� τηςδυλείας εις την απελευθέρωσιν ηπία απ� �λυς σ#εδ�ν εθεωρείταπίστευτς, ώστε σήμερν να πρ-σλαμ�άνη, περίπυ, τας διαστάσειςθαύματς (...).

Kίνδυνι δι!ασμύ

Παρ�μια θαύματα η εθνική μας έ-νωσις θα δυνηθή να επιτελέση, εάνσυνε#ισθή με την ιδίαν ειλικρίνειανκαι την ιδίαν πίστιν και εις τ μέλλν.Oλι ι μεγάλι σκπί, τυς πί-υς ανεπτύ�αμεν, #ωρίς την εθνικήνένωσιν δεν ημπρύν να πραγματ-πιηθύν, ενώ με την ένωσιν θα ευ-δωθύν ασ�αλώς, εις τρ�πν ώστεαπ� τ σημεριν�ν #άς να πρέλθηένας νές ρυθμ�ς, απ� τα ερείπιατης δυλείας ένας νές κ�σμς, ά-�ις �ρεύς της εθνικής μας ανα-γεννήσεως. H επ#ή μας ανήκει �ε-�αίως εις άλλν αιώνα, έ#ει �μωςπλλάς μι�τητας με την επ#ήντυ ’21. Kαι σήμερν, �πως και τ�τε,ε�ερ#�μεθα απ� τν αγώνα πλήρειςαπ� δ��αν, ερείπια και δι#�νιαν.Γνωρί!μεν πύ ωδήγησε τ�τε η δι-αίρεσις, και �είλμεν να εμπνευ-σθώμεν απ� τ παράδειγμα διά να ταπ�ύγωμεν. Oταν πρ ε�αμήνυ έ-�θασα εις Kάιρν, διεκήρυ�α �τι με-τέ�αινα ως σταυρ��ρς της εθνι-

κής μας ενώσεως. Σήμερν, επι-στρέ�ων εις την ελευθέραν πατρίδαεπί κε�αλής της εθνικής κυ�ερνή-σεως, διακηρύττω και πάλιν �τι επα-νέρ#μαι σταυρ��ρς της εθνικήςενώσεως. Kαι είμαι ευτυ#ής �τι έ#ειαύτη πραγματπιηθή. Aλλα πρέπεινα διαρκέση μέ#ρι της λαϊκής ετυμη-γρίας, η πία θα καθιερώση τ -ριστικ�ν πλίτευμα και την κυ�έρνη-σιν τυ μέλλντς.

Mε την ευθύνην τυ κυ�ερνήτυδιακηρύττω, και επιθυμώ να γίνη κι-νή συνείδησις, �τι #ωρίς την εθνικήνμας ένωσιν τα υπέρτατα συμ�έρ-ντα τυ έθνυς και τυ λαύ μαςδιατρέ#υν τν έσ#ατν κίνδυνν.M�νν η εθνική ένωσις σώ!ει. Aλλάευτυ#ώς, δεν υπάρ#ει κανείς λ�γςανησυ#ίας. Oλαι αι δυνάμεις, αι πί-αι συνεργά!νται εις την κυ�έρνη-σιν, έ#υν απδεί�ει �τι κατέ#νταιαπ� την πίστιν της εθνικής ενώσεως.Kαι διά τύτ θα διαρκέση. Kαι �πωςεθαυματύργησε μέ#ρι τύδε, θαθαυματυργήση και εις τ μέλλν.

Λαέ των Aθηνών: Eρτά!μεν σή-μερν την Aνάστασιν. Mε �αθυτά-την συγκίνησιν συ απευθύνω τνεγκάρδιν #αιρετισμ�ν της πατρί-δς. Kαι #αιρετί!ω επίσης τ ηρωι-κ�ν, μα#�μενν, ελευθερύμενν έ-θνς. Zήτω η αιωνία Eλλάς! Zητω-σαν ι μεγάλι μας σύμμα#ι! Zήτωη ελευθερία!».

Συνε�είς εκδηλώσεις ενθ�υσιασμ�ύ στην ελεύθερη πλέ�ν πρωτεύ�υσα. Φωτ�-γρα ία απ� τ� μνημεί� τ�υ Aγνωστ�υ στρατιώτη στις 13 Oκτω�ρί�υ. Πλήθ�ς κ�-σμ�υ περιμένει για να παρακ�λ�υθήσει την κατάθεση στε άν�υ.

«HΓEPΘHMEN �λ�ι την 12ην Oκτω- ρί�υ περί την 5ην πρωινήν. Oι A�ιω-ματικ�ί τ�υ Eπιτελεί�υ της Στρατιω-τικής Δι�ικήσεως, �ι κατ�ικ�ύντες ε-ντ�ς τ�υ αυτ�ύ με ημάς κτιρί�υ, διε-τά�θησαν την ημέραν εκείνην να εμ-!ανισθ�ύν �λ�ι την 6ην πρωινήν ενστ�λή. Δεν εγνώρι$α την διαταγήναυτήν τ�υ Στρατηγ�ύ Σπηλιωτ�π�ύ-λ�υ. Aλλά � Συνταγματάρ�ης Π. Kα-τσώτας, με τ�ν �π�ί�ν εμ�ιρα$�μεθατ� δωμάτι�ν, τ� πρωί ε!�ρεσε τηνστ�λήν τ�υ, την ελληνικήν στ�λήν,�πως εί�ε τρ�π�π�ιηθή εις την M.Aνατ�λήν. Tην 6ην ακρι ώς εις τ�νδιάδρ�μ�ν εμ!ανί$�νται διά μιας �-λ�ι �ι α�ιωματικ�ί εν στ�λή.

O πρώτ�ς, τ�ν �π�ί�ν συναντώ, εί-ναι � Aντισυνταγματάρ�ης τ�υ Mη-�ανικ�ύ Kατσ�υρίδης. Oταν αντίκρυ-σα τ� υσσινί διακριτικ�ν τ�υ �πλ�υ,εις τ� �π�ί�ν υπηρέτησα και εγώ, μεκατέλα εν ένας λυγμ�ς �αράς.Hρ�ετ� και � Π. Kατσώτας και δι’ �λί-γας στιγμάς �ι τρεις ενηγκαλίσθημεναλλήλ�υς και εμείναμεν ά!ων�ι καιδακρύ�ντες. Tην στιγμήν εκείνην εί-��ν αισθανθή μίαν απ� τας μεγαλυ-τέρας συγκινήσεις της $ωής μ�υ.Mετ’ �λίγ�ν ειδ�π�ι�ύμεθα �τι έ-!θασαν δύ� Bρεταν�ί A�ιωματικ�ί.


Συνέ�εια στην 14η σελίδα

Πριν απ� την απελευθέρωσηH ε�ιστ�ρηση των συμ άντων και τα πρ�ηγηθέντα της 12ης Oκτω ρί�υ

απ� τ�ν τ�τε εκπρ�σωπ� της ελεύθερης κυ έρνησης Θεμιστ�κλή Tσάτσ�

O στρατηγ�ς Kατσώτας σε συν�ικία των Aθηνών πριν απ� την απελευθέρωση.

Aκρ�π�λη 1943. Πριν απ� την κατάρρευση της Iταλίας. Oι σημαίες των δύ� συμμά�ων υψών�νται στ�ν ελληνικ� �υραν�. Oι ιταλικές δυνάμεις θα πληρώσ�υν �αρύ ��-ρ� αίματ�ς, �ταν � γερμανικ�ς στρατ�ς θα απαιτήσει την άμεση παράδ�ση των �πλων τ�υς. Oι ανυπεράσπιστ�ι Iταλ�ί στρατιώτες θα "ητήσ�υν τ�τε ��ήθεια απ� τ�νελληνικ� λα�, � �π�ί�ς θα τ�υς δώσει την αμέριστη συμπαράστασή τ�υ.


Π�λεμικ� σκά��ς αμέσως μετά τ�ν κατάπλ�υ. Oι άνδρες τ�υ πληρώματ�ς, σε στάση πρ�σ��ής, �αιρετ�ύν. H σκλα�ωμένη γη είναι και πάλι ελεύθερη. Σκλα�ιά π�υ δενσκέπασε π�τέ τις ελληνικές θάλασσες �π�υ τ� ναυτικ� μας συνε�ώς έδινε τ� παράτ�λμ� παρών τ�υ. T� μηδέπ�τε ηττηθέν ναυτικ� των Eλλήνων...

O αρ�ηγ�ς της Aστυν�μίας Aγγελ�ς E�ερτ. Για λίγες μέρες κρατ�ύσε την π�-λιτική ε$�υσία στην Πρωτεύ�υσα... Γρήγ�ρα άρ�ισε την «κυκλική» επικ�ινωνίαμε �λ�υς τ�υς παράγ�ντες της Aντιστάσεως.

Aνέκδ�τη �ωτ�γρα�ία τ�υ Aγγλ�υ στρατηγ�ύ P�ναλντ Σκ�μπι με θερμή ι-δι��ειρη α�ιέρωση στ�ν Eλληνα συνάδελ�� τ�υ, στρατηγ� Θρασύ��υλ�Tσακαλώτ�.

Tην 9ην, εις μίαν �ικίαν έναντί μας,εις άνθρωπ�ς με κατα!ανή δείγματασυγκινήσεως ε�ήλθεν εις τ�ν ε�ώ-στην και ήρ�ισε να υψώνη την σημαί-αν τ�υ και τ�ν είδα, μ�λις έδεσε τ�σ��ινί�ν, ν’ ασπά$εται την άκραν τ�υεθνικ�ύ μας συμ �λ�υ και να κάμνητ�ν σταυρ�ν τ�υ. Kαι μετ’ �λίγ�ν άλ-λη και άλλη. Kαι μετ’ �λίγ�ν � δρ�-μ�ς εί�ε γεμίσει απ� σημαίας. O κ�-σμ�ς έκαμνε τ�ν σταυρ�ν τ�υ και αιδια άται κλαί�ντες ησπά$�ντ� αλλή-λ�υς, αλλά κανείς ακ�μη δεν ε$ητω-κραύγα$ε. Φ� �ς συνεί�ε τας ψυ�άς,κληρ�ν�μία τ�υ παρελθ�ντ�ς και δι-αίσθησις τ�υ μέλλ�ντ�ς. Hρ�ισεν ε-ντειν�μένη αθμιαίως και η κωδων�-κρ�υσία. O κ�σμ�ς συνέρρεε πρ�της Aστυν�μικής Διευθύνσεως. OιBρεταν�ί A�ιωματικ�ί ενε!ανίσθη-σαν τ�τε εις τ�ν ε�ώστην και μία!ρενίτις κατέλα ε τ�ν κ�σμ�ν. Mετ’�λίγ�ν εμ!ανί$εται � Συνταγματάρ-�ης Π. Kατσώτας εν στ�λή και τ�πλήθ�ς �ειρ�κρ�τεί. Mε έ�αλλ�ν �α-ράν ε�ειρ�κρ�τησεν � κ�σμ�ς τ�νστρατηγ�ν Σπηλιωτ�π�υλ�ν ήρεμ�νκαι μειδιώντα. Kαι περί την 10ην απε-!ασίσαμεν ν’ ανα�ωρήσωμεν. T�πράγμα δεν ήτ� ε αίως εύκ�λ�ν.Aλλ’ επί τέλ�υς κατωρθώσαμεν ν’ α-νέλθωμεν επί των αυτ�κινήτων καιεν μέσω ασυγκρατήτων εκδηλώσε-ων, κατά των �π�ίων ματαίως ηγωνί-$ετ� � Φ. Mαν�υηλίδης, ε!θάσαμενεις τα Παλαιά Aνάκτ�ρα και εγκατε-στάθημεν επισήμως. Mετ’ �λίγ�ν συ-νέρρευσαν !ίλ�ι, γνωστ�ί και πλή-

θ�ς άπειρ�ν. Eπιτρ�παί, αντιπρ�σω-πείαι... H τήρησις �ιασδήπ�τε τά�ε-ως και σειράς απέ αινεν αδύνατ�ς.Eν τω μέσω της κ�σμ�συρρ�ής συ-νετάγη τ� ακ�λ�υθ�ν τηλεγρά!ημαπρ�ς την Kυ έρνησιν:

O �ρα�νάς της σκλα�ιάς ετελείω-σε στην Aθήνα. Mε τ� ανα�ιλητ�μιας ανέκ�ραστης �αράς �αιρετάμετην Eθνική Kυ�έρνηση. O Λα�ς, � η-ρωικ�ς Λα�ς των Aθηνών, γι�ρτά�ειαδελ�ωμέν�ς τη λευτεριά τ�υ.H Tριμελής Kυ�ερνητική Eπιτρ�πή

Φ. MANOYHΛIΔHΣ, I. ZEBΓOΣ, ΘEM.TΣATΣOΣ

Kαταστρ��ή

στ�ν Πειραιά

(...) Mέ�ρι της μεσημ ρίας ε�ηκ�-λ�υθήσαμεν δε��μεν�ι συνε�ώς ε-πιτρ�πάς. Eν τω μετα�ύ, εκ Πειραιώςεπληρ�!�ρ�ύμεθα ως επικειμένηντην ανατίνα�ιν τ�υ Λιμέν�ς. Tη κα-θ�δηγήσει μας κατε λήθησαν αι ύ-σταται πρ�σπάθειαι διά την διάσωσιντ�υ Λιμέν�ς. Παρά τας δραματικάςπρ�σπαθείας μιας Eπιτρ�πής, η �-π�ία εί�ε λά ει την εντ�λήν να μετα- ή πρ�ς συνάντησιν τ�υ Γερμαν�ύΦρ�υράρ��υ, �υδέν απ�τέλεσμα ε-πετεύ�θη. Oυδ’ ε� άλλ�υ κατέστηδυνατ�ν να πληρ�!�ρηθώμεν πώςεί�ε τε�νικώς ρυθμισθή η πυρ�δ�τη-σις των κατά μήκ�ς της πρ�κυμαίας!ρεατίων, �π�υ εί��ν τ�π�θετηθείπαρά των Γερμανών αι εκρηκτικαί ύ-λαι. Πρ�ς απ�!υγήν δυστυ�ημάτωνειδ�π�ιήθη � πληθυσμ�ς. Tην 5.30΄

απ�γευματινήν της 12ης Oκτω ρί�υήρ�ισαν αι τρ�μακτικαί ανατινά�ειςκαι ε�ηκ�λ�ύθησαν μέ�ρι νυκτ�ς.K�π�ς και μ��θ�ς γενεών κατεστρέ-!ετ�. Eυτυ�ώς, �άρις εις τα λη!θέ-ντα μέτρα, δεν εί��μεν, εκτ�ς απ� έ-να νεκρ�ν και ένα τραυματίαν, άλλαθύματα. (...).

Tην άλλην ημέραν (13.10.1944),την 8 π.μ., κατήλθ�μεν και τα τρίαμέλη της Kυ ερνητικής Eπιτρ�πήςεις τ�ν Πειραιά. Πρ� της Aστυν�μι-κής Διευθύνσεως συνέρρευσεν αμέ-σως πλήθ�ς κ�σμ�υ. Eκεί ηναγκά-σθημεν να είπωμεν και �ι τρεις απ��λίγας λέ�εις και κατ�πιν επεσκέ-!θημεν την έρημ�ν περι��ήν τ�υ Λι-μέν�ς. Eυτυ�ώς τ� Eργ�στάσι�νHλεκτρικής Παραγωγής εσώθη, κυ-ρίως �άρις εις την θαρραλέαν έν�-πλ�ν επέμ ασιν των εργατ�τε�νιτώντ�υ εργ�στασί�υ. (...).

H Δ��λ�γία

Παρά την θλίψιν, την �π�ίαν μαςεί�ε πρ��ενήσει τ� θέαμα των κατα-στρ�!ών εις τ�ν Πειραιά, ελά �μεντην απ�!ασιν να μη ματαιωθή η διάτην επ�μένην 14ην Oκτω ρί�υ αγ-γελθείσα δ��λ�γία εις την Mητρ�-π�λιν, δ��λ�γία, εις την �π�ίαν δενθα πρ�σεδίδαμεν την μ�ρ!ήν επισή-μ�υ ε�ρτασμ�ύ. T�ν επίσημ�ν ε�ρ-τασμ�ν τ�ν επε!υλάσσ�μεν εις τηνKυ έρνησιν.

E!ρ�ντισα να τεθή αυτ�κίνητ�νεις την διάθεσιν τ�υ Θ. Σ�!�ύλη, διάνα δυνηθή να πρ�σέλθη εις την εκ-

κλησίαν.O Διευθυντής Aστυν�μίας Aγγε-

λ�ς E ερτ, εις τ�ν �π�ί�ν εί�εν ανα-τεθή η !ρ�ντίς ��ι μ�ν�ν της τά�ε-ως, αλλά και των πρ�σκλήσεων, διη-υκρίνισε διά των ε!ημερίδων της14ης Oκτω ρί�υ, �τι καλ�ύνται πά-ντες �ι κατά τ� καθιερωμέν�ν πρω-τ�κ�λλ�ν πρ�σερ��μεν�ι εις τας ε-πισήμ�υς τελετάς, μη υπάρ��ντ�ς�ρ�ν�υ πρ�ς καταρτισμ�ν πρ�γράμ-ματ�ς και απ�στ�λήν πρ�σκλήσεων.

Mε μεγάλην συγκίνησιν εισήλθ�-μεν την 10.30 εις την Mητρ�π�λιν υ-π� τας ενθ�υσιώδεις επευ!ημίαςτων παρισταμένων.

H εν τη εκκλησία τελετή, ��ρ�στα-τ�ύντ�ς τ�υ Mακαριωτάτ�υ Aρ�ιεπι-σκ�π�υ Aθηνών αειμνήστ�υ Δαμα-σκην�ύ εν τω μέσω �λ�υ τ�υ κλή-ρ�υ, θα παραμείνη εις �σ�υς ηυτύ-�ησαν να παραστ�ύν, αλησμ�νητ�ς.

Tα κείμενα της λειτ�υργίας συνέ-θεσαν επίτηδες � Mακαριώτατ�ςAρ�ιεπίσκ�π�ς, και δεν υπήρ�ε λέ�ιςκαι !ράσις, η �π�ία να μη πρ�σελάμ- ανε, δεδ�μένης της ιστ�ρικής στιγ-μής, απεράντ�υς διαστάσεις. Π�τέδεν διεπίστωσα την εν�τητα τ�υ λα-�ύ μας με την εκκλησίαν τ�υ αθύ-τερ�ν. Oταν !ράσεις και ν�ήματα,πρ�ερ��μενα απ� τα άθη των αιώ-νων, ε�αγγέλλ�υν και παράγ�υν τηνεναργεστάτην εντύπωσιν της απ�-λύτ�υ επικαιρ�τητ�ς, περίεργ�ν συ-ναίσθημα, π�υ υπερπηδά τ�ν �ρ�ν�νκαι μας ενώνει με τ� παρελθ�ν, κα-ταλαμ άνει τ�ν άνθρωπ�ν.

Oταν ήκ�υσα υπ� τ�ν θ�λ�ν τ�υ



T� ένα μετά τ� άλλ� τα σκά�η τ�υ στ�λ�υ μας καταπλέ�υν στ�ν Φαληρικ� �ρμ�. Στη �ωτ�γρα�ία, μετα$ύ τ�υ πληρώματ�ς εθελ�ντριες αδελ�ές τ�υ Eρυ-θρ�ύ Σταυρ�ύ


Tα πρώτα αγήματα τ�υ ναυτικ�ύ παρελαύν�υν στην �δ� Σταδί�υ. Eπικε�αλής � θρυλικ�ς κυ�ερνήτης τ�υ «Aδρία» αντιπλ�ίαρ��ς T�ύμπας.

Παντ�κράτ�ρ�ς τ�υς μεγαλειώδειςή��υς, π�υ υμν�ύν την υπέρμα��νΣτρατηγ�ν, εν�μισα �τι �θες έ!υγαν�ι άρ αρ�ι απ� την Kωνσταντιν�ύ-π�λιν, εν�μισα �τι πίσω απ� την Πλα-τυτέραν δια λέπω την π�λι�ύ��ν,την Πρ�μα��ν Aθηνάν. Eις τ� τέλ�ςτης υπερ��υ λειτ�υργίας � Mακα-ριώτατ�ς Aρ�ιεπίσκ�π�ς έρανε τ�υςπαρισταμέν�υς με ρ�δ�πέταλα και!ύλλα δά!νης.(...).

A�ι�η στρατευμάτων

Tέλ�ς, ανήλθ�μεν εις τ�ν ε�ώστηντ�υ υπ�υργεί�υ Συγκ�ινωνίας, �π�-θεν ωμιλήσαμεν κατά σειράν � Φ.Mαν�υηλίδης, � Γ. Zέ γ�ς και τελευ-ταί�ς εγώ, ενώπι�ν απείρ�υ εν�υ-σιώδ�υς πλήθ�υς, �π�υ �μως επε-κράτ�υν τα εαμικά συγκρ�τήματα μετα ερυθρά λά αρά των.

Oλίγ�ν μετά τ� πέρας της �μιλίαςμ�υ, ειδ�π�ιήθην �τι τμήματα Bρε-τανικ�ύ Στρατ�ύ και τ�υ Iερ�ύ Λ�-��υ εί��ν α!ι�θή εις την πλατείαντης Oμ�ν�ίας. T� ανήγγειλα � ίδι�ςαπ� τ� μικρ�!ων�ν. Kαι κύματα εν-θ�υσιασμ�ύ εσάλευ�ν επί μακρ�ν τ�πλήθ�ς. Kατήλθ�μεν διά να πρ�ϋπα-ντήσωμεν τ�υς Bρεταν�ύς και τ�υςIερ�λ��ίτας, αλλ’ εστάθη αδύνατ�ννα τηρηθή η τά�ις.

O ενθ�υσιασμ�ς εί�εν υπερεκ�ει-λίσει και ενθυμ�ύμαι τ�υς Bρετα-ν�ύς α�ιωματικ�ύς και στρατιώτας,�ι �π�ί�ι εί��ν πλέ�ν απ�λέσει τ�πάτρι�ν !λέγμα, να μετέ��υν και αυ-τ�ί των λαϊκών εκδηλώσεων με έντα-σιν εκδηλώσεων π�σώς υστερ�ύσαντων ελληνικών.

Σημείωση: Aπ�σπάσματα απ� τ� ι-λί� τ�υ Θεμιστ�κλή Tσάτσ�υ «Aι παρα-μ�ναί της Aπελευθερώσεως». Eκδ�σεις«IKAPOΣ».

Eκτακτ� α-νακ�ινωθέντ�υ A΄ Σώ-ματ�ςΣτρατ�ύτ�υ EΛAΣπ�υ ανα�έ-ρεται στηδιάσωσητ�υ εργ�-στασί�υ η-λεκτρ�πα-ραγωγήςστ�ν Πει-ραιά.


Xάρτης στ�ν �π�ί�ν εμ αίνεται � διαμελισμ�ς της Eλλάδ�ς απ� τις δυνάμεις Kατ��ής Γερμανών, Iταλών και B�υλγάρων.

«H OIKONOMIA, στη �ώρα μας γήκεαπ� τ�ν Π�λεμ� τ�σ� κατεστραμμέ-νη, �σ� σε καμιά άλλη σύμμα�η �ώ-ρα. Πέρα απ� τα θύματα, π�υ, αν δεν�επερν�ύν, πάντως �θάν�υν τα150.000 άτ�μα, �ι υλικές καταστρ�-�ές �επερν�ύν τα 4 τρισ. πρ�π�λεμι-κές δρα�μές.

Eτσι, � λα�ς μας, μετά τα τ�σα δει-νά της Kατ��ής, ��ύσε με την πρ�σ-δ�κία εν�ς καλύτερ�υ αύρι�, μιας�ωής πι� ανθρώπινης και πι� δίκαιης.Hταν μια ελπίδα, π�υ την ενίσ�υαντα συμμα�ικά ραδι��ωνα σε �λη τηδιάρκεια της Kατ��ής, έτσι ώστε ναδημι�υργηθεί η πεπ�ίθηση πως ηEθνική Aπελευθέρωση σημαίνει και

απελευθέρωση απ� τις στερήσειςκαι τη �τώ�εια.

Oμως, τ� �νειρ� δεν εί�ε σ�έση μετην πραγματικ�τητα. T� �έσπασμα�αράς, π�υ ήρθε με την Aπελευθέ-ρωση, γρήγ�ρα τ� διαδέ�θηκε η α-νησυ�ία για την επιίωση. Tα απ�-ρια δεν �ε��ρτωναν τ� ένα πίσω απ�τ� άλλ�, η ενίσ�υση των συμμά�ωνσε τρ��ιμα, παρ’ �λες τις καλέςτ�υς διαθέσεις, ήταν, την πρώτητ�υλά�ιστ�ν περί�δ�, ασήμαντη. Oικαταστρ��ές, π�υ �εύγ�ντας εί�εκάμει � ε�θρ�ς στα λιμάνια, στα γε-�ύρια και στ�υς δρ�μ�υς, δυσ�έραι-ναν ακ�μα περισσ�τερ� την κατά-

KYPIAKH 9 OKTΩBPIOY 1994 - H KAΘHMEPINH 17Συνέ�εια στην 18η σελίδα

Xάρτης των καταστρα έντων δασών επί Kατ��ής στ� λεκαν�πέδι� Aττικής.

Πίνακας τ�υ αριθμ�ύ θανάτων στην πρωτεύ�υσα και η αύ!ησή των κατά την Kατ��ή.

Oι απώλειες τ�υ εμπ�ρικ�ύ μας στ�λ�υ κατά τη διάρκεια τ�υ π�λέμ�υ.

Oικ�ν�μικάπρ�λήματα

H �ικτρή κατάσταση της Eλλάδ�ς �πως

την έ�ησε � ακαδημαϊκ�ς και κ�ρυ�αί�ς

�ικ�ν�μ�λ�γ�ς Aγγελ�ς Aγγελ�π�υλ�ς


Kατ��ή. Iταλ�ί και Γερμαν�ί α!ιωματικ�ί επισκέπτ�νται την Aκρ�π�λη.

σταση. O π�λεμ�ς συνε�ι��ταν. Oλαήταν δύσκ�λα. Mέσα σε μια τέτ�ια α-τμ�σ�αιρα ανέλαε να αντιμετωπί-σει η κυέρνηση Eθνικής Eν�τηταςτ� Oικ�ν�μικ� Πρ�λημα της Eλλά-δας. Πρ�λημα, π�υ παρ�υσια��τανστην τετραπλή τ�υ υπ�σταση: την ε-πισιτιστική, τη ν�μισματική, τη δημ�-σι�ν�μική και την παραγωγική. (...)

T� ν�μισματικ� πρ�λημα ήταν,μα�ί με τ� επισιτιστικ�, ένα απ� τακύρια πρ�λήματα π�υ έπρεπε να α-ντιμετωπιστεί με την απελευθέρωσητης �ώρας, γιατί απ�τελ�ύσε και τηνπρ�ϋπ�θεση για την απ�κατάστασηκαν�νικ�ύ ρυθμ�ύ στην �ικ�ν�μική

�ωή. Σ’ �λη τη διάρκεια της Kατ��ής,� πληθωρισμ�ς απ�τέλεσε τ� μ�ν�μέσ� �ρηματ�δ�τησης. Tα έ��δατων Aρ�ών Kατ��ής και τα έ��δατ�υ κράτ�υς καλύπτ�νταν με την α-διάκ�πη λειτ�υργία της εκδ�τικήςμη�ανής, με απ�τέλεσμα τη συνε�ήύψωση των τιμών, γιατί αγαθά δεν υ-πήρ�αν και καθένας απέ�ευγε ναπαίρνει δρα�μές.

Σε καμιά άλλη �ώρα � πληθωρι-σμ�ς δεν πήρε την έκταση π�υ εί�επάρει στην Eλλάδα και σε καμιά άλλη�ώρα �ι τιμές δεν �θάσανε σε τέτ�ιαεπίπεδα. Tην επ��ή της Aπελευθέ-ρωσης η ν�μισματική κυκλ��ρίαστην Eλλάδα εί�ε αυ�ηθεί 5 εκατ.

περίπ�υ ��ρές σ�ετικά με την πρ�-π�λεμική περί�δ�, ενώ σε καμιά άλ-λη �ώρα π�υ καταλή�θηκε απ� τ�υςΓερμαν�ύς, η κυκλ��ρία δεν αυ�ή-θηκε περισσ�τερ� απ� τρεις έως πέ-ντε ��ρές.

Tην ημέρα π�υ έ�θασε η κυέρ-νηση στην Aθήνα (19 Oκτωρί�υ1944) η ν�μισματική κυκλ��ρία εί-�ε �θάσει στ� επίπεδ� των 102 τε-τράκις εκατ�μμυρίων (102.053.0-31.000.000.000) έναντι των 19.37-0.000 στην αρ�ή της Kατ��ής, εί�εαυ�ηθεί δηλ. 5.260.465 ��ρές.

Mε τ�ν πληθωρισμ� ε�ανεμίσθηκεαγ�ραστική δύναμη 27 εκατ�μμυ-ρίων �ρυσών λιρών.

Eπειτα απ� μια τέτ�ια ε�έλι�η, ή-ταν επ�μεν� να υπάρ�ει ένα ν�μι-σματικ� �ά�ς. Eί�ε επέλθει �λ�κλη-ρωτική καταρράκωση της �ώρας και�λ�κληρωτική ε�ανέμιση της ν�μι-σματικής α�ίας».

Aπ� τ� �ι�λί� τ�υ ακαδημαϊκ�ύ κ. Aγγελ�υAγγελ�π�υλ�υ «Aπ� την Kατ��ή στ�νEμ�ύλι�», συνέντευ�η στ�ν Σ��κλή Δημη-τρακ�π�υλ�. Eκδ�σεις «ΠAPOYΣIA».

Kατ��ικά �αρτ�ν�μίσματα, ενδεικτικά τ�υ τεράστι�υ ν�μισματικ�ύ πρ�"λήματ�ς στ� �π�ί� �δήγησαν τη �ώρα �ι γερμανικές δυνάμεις.


Oι πίνακες τ�υ θέματ�ς πρ�έρ��νταιαπ� τ� Λεύκωμα «Aι θυσίαι της Eλλά-δ�ς στ�ν Δεύτερ� Παγκ�σμι� Π�λε-μ�», π�υ κυκλ��ρησε τ� 1946 απ� τ�υ�υπ�υργεί� Aν�ικ�δ�μήσεως.


Xάρτης των καμένων απ� τ�υς κατακτητές ελληνικών �ωριών. Oι καταστρ� ές π�υ υπέστη τ� �δικ� μας δίκτυ�.

Xάρτης των λιμένων π�υ υπέστησαν τις μεγαλύτερες καταστρ� ές. T� σιδηρ�δρ�μικ� δίκτυ� της Eλλάδας και �ι καταστρ� ές π�υ υπέστη κατά τ�ν π�λεμ�.

AΦIEPΩMA


H ιστ�ρική ημέραΠώς υπδέ�θηκε λα�ς της Aθήνας την απ�ώρηση των στρατευμάτων κατ�ής

T�υ Δημητρί�υ Aλ. Γέρ�ντα

Πρ�έδρ�υ τ�υ «Συλλ�γ�υ των Aθηναίων» και της«Eθν�λ�γικής Eταιρείας της Eλλάδ�ς»

AΠIΣTEYTO μας �άνηκε αλλά ήταναληθιν�. Tα στρατεύματα κατ��ής,δηλαδή �ι Γερμαν�ί, απ��ωρ�ύσαναπ� την Aθήνα και στη συνέ�εια απ’�λ� τ�ν ελληνικ� �ώρ�, α��ύ �μωςπρ�ηγ�υμένως εί�αν ε!ασ�αλίσει τανώτα τ�υς απ��ωρ�ύντες και υπ�-�ωρ�ύντες απ� τ� ελληνικ� έδα��ς.

O κ�σμ�ς ήταν ακ�μα δύσπιστ�ςκαι συγκρατημέν�ς, δεν πίστευε δε�τι με τ�ση ευκ�λία θα γιν�ταν η εκ-κένωση της Aθήνας και πι� γενικάτης Eλλάδ�ς.

Mε τη διαρκή πείνα και με τ�υς ε-τ�ιμ�θάνατ�υς π�υ καθημερινά συ-

ναντ�ύσαμε στ�υς δρ�μ�υς τηςAθήνας, εί�αμε πια ε!�ικειωθεί.

Mπ�ρεί "έ"αια να μην πειν�ύσανε�λ�ι, αλλά τ� μεγαλύτερ� τμήμα τ�υπληθυσμ�ύ κυρι�λεκτικά ήταν ρα-κένδυτ� και καταπιεσμέν�.

H κραυγή «Aδέλ�ια πεινάω» ακ�-μα αντη�εί στ’ αυτιά μ�υ, αλλά π�ι�ςνα πρ�σέ!ει αυτ�ύς τ�υς δυστυ�ι-σμέν�υς, �ταν και � ίδι�ς δεν εγνώ-ρι#ε �τι ίσως ύστερα απ� λίγες ημέ-ρες μπ�ρεί να "ρισκ�ταν στην �μ�ιαμ’ αυτ�ν κατάσταση;

Θυμάμαι, νεαρ�ς τ�τε και εκκ�λα-πτ�μεν�ς δικηγ�ρ�ς, �τι περιμέναμετην ά�ι!η τ�υ «θρυλικ�ύ» τ�υρκικ�ύπλ�ί�υ «K�υρτ�υλ�ύς» π�υ θα μαςέ�ερνε την περιώνυμη «π�λέντα»π�υ �ι Iταλ�ί έ�τια�ναν τις σκ�ύπες

τ�υς, για να τρα��ύμε και να διατρα-��ύμε για λίγες μέρες. Eί�α τ�τε α-ναμι�θεί στα συσσίτια των δικηγ�-ρων και στην «π�λέντα» ήμ�υν !ε-�τέρι!

Eτσι, �ωρίς καμία πρ�ειδ�π�ίησηκαι με �δηγ� τ� ένστικτ�ν μας, �θά-σαμε στην τελευταία ημέρα της δια-ν�μής των Γερμανών στην Aθήνα.

Aλλά � Eλληνας, με τ� δίκι� τ�υδύσπιστ�ς ως την τελευταία στιγμήδεν έλεγε να "γει απ� τ� σπίτι τ�υ,πριν "ε"αιωθεί για τ� γεγ�ν�ς αυτ�.

Aλησμ�νητες στιγμές

Eτσι, κρυμμέν�ι πίσω απ� τα παρά-θυρα κατ�πτεύαμε και με μεγάληδυσπιστία αντικρί#αμε αυτά τα γεγ�-

ν�τα, π�υ τα #�ύσαμε τ�τε.Kαι �ωρίς να τ� γνωρί#�υμε, #�ύ-

σαμε στ’ αλήθεια ιστ�ρικές στιγμές.M�ν�ν κατά τ� "ραδάκι της 12ηςOκτω"ρί�υ 1944, �ταν � λα�ς "ε"αι-ώθηκε �τι απε�ώρησαν �ι Γερμαν�ί,!ε�ύθηκε στ�υς δρ�μ�υς αλαλά#�-ντας και �ωνά#�ντας κάθε είδ�υςσύνθημα π�υ τ�υ ερ��ταν εκείνη τηστιγμή στ� ν�υ και στη σκέψη τ�υ.

'ε�ύθηκε λ�ιπ�ν στ�υς δρ�μ�υςτης Aθήνας, εκτ�!εύ�ντας κάθε εί-δ�υς συνθήματα, ανάλ�γα με τηνπ�λιτική παράτα!η π�υ ανήκε.

H νύ�τα εκείνη δεν !ε�νιέται εύ-κ�λα. H νύ�τα της 12ης Oκτω"ρί�υ1944.

Σαν "γήκαμε απ� τα σπίτια μας γιαν’ απ�λαύσ�υμε λίγ� και να συνέλ-

Oι δρ�μ�ι γεμί��υν απ� ανθρώπ�υς, απ� σημαίες, απ� �αρά. «O �ρα�νάς της σκλα�ιάς ετελείωσε στην Aθήνα...».


Mε εμ�ανή συγκίνηση, α!ιωματικ�ί και ναύτες γ�νατί��υν μπρ�στά στ� μνημεί� τ�υ Aγνωστ�υ Στρατιώτη.

θ�υμε απ� τ�ν «καταθλιπτικ� "ρα-�νά» της γερμανικής κατ��ής, ανα-πνεύσαμε για πρώτη ��ρά τ�ν αέρατης ελευθερίας, η �π�ία σας δια"ε-"αιώ, �τι δεν παρα"άλλεται με κανέ-να άλλ� αγαθ�.

Θυμάμαι, αλλά και τι δεν θυμάμαι...Tα σκ�τάδια σ’ �λ� τ� �λ�κληρωτι-

κ� τ�υς μεγαλεί�, κάπ�ια κ�μμένασύρματα των τρ��ι�δρ�μων, κάπ�ιαπρ��ειρα πρ��ώματα στ�υς δρ�-μ�υς μα#ί με συρματ�πλέγματα. Hκαταστρ��ή της π�λεως ήταν �λ�-�άνερη, αν ε!αιρέσει κανείς �τι η πι-θαν�της ήταν �τι ίσως υπήρ�αν και�ειρ�τερα.

Γενική �αρά

O Eλληνας κ�ντά στα π�λλά τ�υ ε-λαττώματα έ�ει ασ�αλώς κι ένα με-γάλ� πρ�τέρημα: εκείν� της πρ�-σαρμ�γής. B�λεύεται εύκ�λα και τα-κτ�π�ιείται ακ�μα ευκ�λ�τερα.

Eκείν� τ� "ράδυ λ�ιπ�ν της γενι-κής �αράς και της ευτυ�ίας, αρ�ίσα-με να ��ρεύ�υμε σαν τρελ�ί στη δια-σταύρωση των �δών Aγί�υ Mελετί�υκαι 3ης Σεπτεμ"ρί�υ.

Για π�τε "ρέθηκαν �ι �ων�γρα-��ι, για π�τε ανακαλύ�θηκαν και ήρ-θαν στην επι�άνεια αυτ�ί �ι με#έ-δες, είναι θέμα δυσε!ήγητ�ν και μ�-ν�ν ανταπ�κρίνεται στ�ν �αρακτήρατ�υ Eλλην�ς, � �π�ί�ς εκ τ�υ «πρ�-�είρ�υ» και εκ των «εν�ντων» δι�ρ-γανώνει αυτές τις γι�ρτινές �αρές.Bέ"αια �λ�ι #�ύσαμε με την ελπίδατης «αναμ�νής, κ�λλημέν�ι κυρι�λε-

κτικά στα «κρυ�ά» ραδι��ωνα, α-κ�ύγ�ντας τ� Λ�νδίν� ή και άλλ�υςακ�μα σταθμ�ύς. Eί�αμε #υμωθεί καιεί�αμε πιστεύσει στη νίκη των συμ-μά�ων, πίστη η �π�ία επήγα#ε πια α-π� τις αλλεπάληλες επιτυ�ίες τωνAγγλων, των Γάλλων, των Aμερικα-νών και των Pώσων.

Bέ"αια �λ�ι τ�τε περιμέναμε �τι ηEλλαδ�ύλα μας, π�υ ακ�μα μια ��ράεί�ε κάνει τ� καθήκ�ν της απέναντιστις συμμα�ίες της, θ’ αμει"�ταν α-ναλ�γως. Δεν "αριέστε �μως, αυτά!ε�άσθηκαν γρήγ�ρα και η πατρίδαμας, για μια ακ�μη ��ρά, έμεινε αδι-κημένη. Δεν έ�τασε � θάνατ�ς υ-περπεντακ�σίων �ιλιάδων Eλλήνωνπ�υ πέθαναν απ� την πείνα, δεν έ-�θαναν �ι θυσίες τ�υ ελλην�-ιταλι-κ�ύ π�λέμ�υ, δεν έ�θανε τ� �λ�-καύτωμα της Eλλάδ�ς.

«Συμμα�ικές» σ�έσεις

Eυτυ�ώς �τι � Oυΐνστ�ν Tσ�ρτσιλπάτησε π�δάρι και μας δ�θηκαν ταδυστυ�ισμένα Δωδεκάνησα, σαν α-νταμ�ι"ή των θυσιών μας. Kαι δενπρέπει π�τέ να !ε�άσ�υμε �τι η γει-τ�νική T�υρκία, αυτ�ς � «δ�λι�ς»σύμμα��ς, η �π�ία πέντε ημέρεςπριν πέσει � Xίτλερ "γήκε στ�ν π�-λεμ� και με επιμ�νή και υπ�μ�νήδιεκδίκησε τη P�δ�, τη Σάμ� και ν�-μί#ω και τη Xί�.

Kαι "ρέθηκε Aγγλ�ς π�λιτικ�ς, ��π�ί�ς της τα υπ�σ�έθηκε. Πρ�κει-ται για τ�ν τ�τε υπ�υργ� των E!ωτε-ρικών της Aγγλίας Iντεν. Tελευταίως

εκδ�θηκε ένα "ι"λί� τ�υ Γερμαν�ύRoland Hambe, � �π�ί�ς ισ�υρί#εται�τι «... ήταν ευλ�γία και σήμαινεπ�λλά για την Eυρώπη η διάσωσητης Pώμης και τ�υ Παρισι�ύ απ� τηνκαταστρ��ή. Aυτ� π�υ δεν έγινε α-κ�μη επαρκώς γνωστ�ν στην κ�ινήγνώμη, είναι �τι η Aθήνα δεν απειλή-θηκε λιγ�τερ� και πως η διάσωσήτης δεν είναι λιγ�τερ� π�λύτιμη».Στη συνέ�εια μας επε!ηγεί πως θακαταστρέ��νταν #ωτικές εγκατα-στάσεις �πως η λίμνη τ�υ Mαραθώ-ν�ς, η ανατίνα!ις τ�υ Λυκα"ηττ�ύ, ηκαψαστρ��ή της ΔEH και άλλες συμ-��ρές. Kαι συνε�ί#ει:

«Kαι �μως τέτ�ια ήταν η κατα-στρ��ή π�υ απειλ�ύσε να !εσπάσειεπάνω στην Aθήνα κάθε μέρα σ�ε-δ�ν, κάθε ώρα, θα μπ�ρ�ύσε να πεικανείς για ε"δ�μάδες �λ�κληρες...».

Eυ�αριστ�ύμε τ�ν κ. Hambe για τηδιευκρίνιση αυτή, η �π�ία �μως δενανταπ�κρίνεται στα γεγ�ν�τα, �πωςτ�τε διαμ�ρ�ώθηκαν. Kαι πρώτ�ν �κ. Hambe την πείνα τ�υ ελληνικ�ύλα�ύ την απ�δίδει στ� στεν� απ�-κλεισμ� π�υ ε!ασκ�ύσαν �ι Aγγλ�ι,επ�πτεύ�ντες τα ελληνικά λιμάνιακαι τις παραλίες μας.

Mα �ι Aγγλ�ι τ�τε δεν ήταν ικαν�ί�ύτε τα παράλια τ�υς να δια�υλά-!�υν απ� την απειλή τ�υ Xίτλερ γιααπ�"αση στα εδά�η τ�υς και θ’ απέ-κλειαν τα ελληνικά λιμάνια; Aλλωστεδεν πρέπει να μας !εγελά τ� αναμ�ι-σ"ήτητ� γεγ�ν�ς �τι �ι Γερμαν�ί, ωςκαι νερ� έστελναν στ�ν P�μελ, α-ντλημέν� απ� τη λίμνη τ�υ Mαραθώ-

ν�ς, μ�ναδική τ�τε πηγή !εδιψάσμα-τ�ς των Aθηναίων. Kαι δεύτερ�ν, �τιη συμ�ωνία για τη μη καταστρ��ήτης Aθήνας επετεύ�θη �άρη στη με-σ�λά"ηση �ρισμένων ανθρώπων απ�ελληνικής πλευράς και τ�υ Γερμα-ν�ύ στρατηγ�ύ Φέλμι απ� γερμανι-κής, � �π�ί�ς εί�ε ωστ�σ� δηλώσει�τι «... � γερμανικ�ς στρατ�ς έκανετ� παν ν’ απ��ωρήσει αμα�ητί απ�την π�λη, εάν �μως υπ��ρεωθεί νακατα�ύγει στα �πλα, λ�γω επιθέσε-ως στα στρατεύματά τ�υ, κατά τηνυπ��ώρησή τ�υς, τ�τε η ευθύνη γιατ� αίμα π�υ θα �υθεί και για τις κα-ταστρ��ές π�υ θα επέλθ�υν, θα "α-ρύνει απ�κλειστικά εκείν�υς, �ι �-π�ί�ι πρ�κάλεσαν τις ταρα�ές...».

Bλέπετε, � Γερμαν�ς, σαν γνή-σι�ς πειθαρ�ημέν�ς άνθρωπ�ς, τιςευθύνες μ�ν�ν πρ�έ"λεπε, δεν τ�νέν�ια#ε για τις παντ�ς είδ�υς κατα-στρ��ές.

Eί�α σημειώσει παλαι�τερα �τι �Mετα!άς λέγ�ντας τ� OXI εί�ε πιάσειγερά τ� σ�ιγμ� τ�υ τ�τε Eλλην�ς,αν κρίν�υμε απ� τις στιγμές ηρωι-σμ�ύ μέ�ρι τρέλας, π�υ κατεί�ε τ�υςEλληνες της επ��ής εκείνης.

Δεν διστά#ω και τώρα να επαναλά-"ω �τι η επ��ή εκείνη απ�τέλεσε μια«Nέα αναλαμπή τ�υ Eλληνισμ�ύ» καιτελειώνω με μια ευ�ή πρ�ς τ�υς �ί-λ�υς και πρ�ς τ�υς παντ�ς είδ�υςνέ�υς ε�θρ�ύς της Eλλάδ�ς. Nα μηντ�λμήσ�υν να πατήσ�υν π�τέ τ� ελ-ληνικ� έδα��ς, γιατί αυτ� θα επι�έ-ρει τ�ν !εσηκωμ� �λ�κληρ�υ τ�υελληνισμ�ύ...

AΦIEPΩMA


12 Oκτω�ρί�υ 1944H ιστ�ρική ημέρα της απελευθέρωσης μέσα απ� πρ�σωπικές ενθυμήσεις

Δύ� �ωτ�γρα�ίες απ� την Kατ��ική Aθήνα. Aριστερά, Γερμανική Oρ�ήστρα παί�ει στην Πλατεία Συντάγματ�ς για τα στρατεύματα τ�υ A��ν�ς. Δε�ιά, Γερμαν�ί στρα-τιώτες �ωτ�γρα�ί��υν τ�ν Aγνωστ� Στρατιώτη. Oι δύ� αυτές εικ�νες συνυπάρ��υν με την πείνα, τις θηριωδίες των εισ$�λέων και τη �ρίκη τ�υ π�λέμ�υ, ενώ �ι δυ-νάμεις της αντιστάσεως συνε�ί��υν τ�ν ανελέητ� αγώνα τ�υς εναντί�ν τ�υ κατακτητή.

T�υ Pέν�υ Aπ�στ�λίδη

ΠPΩI, εννιά, και κατέ�αινα την Πατη-σίων, στ� M�υσεί�, στη Mάρνη, γιατα Xαυτεία. Hλι�ς κατάμ�υτρα, εκτυ-�λωτικ�ς. Ωραία μέρα, απ� εκείνεςτις «μ�ν� ελληνικές» καθώς ν�μί-��υμε �λ�ι μας (άντε τώρα να μας α-π�δεί�εις, με τεκμήρια, πως έ!ειγνήσιες τέτ�ιες και στη Xιλή να π�ύ-με!), με τ� γαλά�ι� ατλά�ι τεντωμέν�«για μας» στ�ν ανέ�ελ� �υραν�.

O!ι μ�ν� �ι τ�ί!�ι �λ�ι, δε�ιά κι α-ριστερά, παρά κι η άσ�αλτ�ς �αμμέ-νη κ�κκινη πέρα–πέρα με σ�υρ�δρέ-πανα –συνεργεία γρά�αν ακ�μα!–και τρα�άγαμε �λ�ισα, με την Aκρ�-π�λη απέναντί μας, σαν τυπικ�καρτ–π�στάλ...

«Σήμερ�ν �εύγ�υν!», εί!ε ακ�υ-σθεί, �αναλεγ�ταν –«Φεύγ�υν!.. Nα!Στα Xαυτεία!..».

Tι «στα Xαυτεία»;.. Στα Xαυτεία�εύγαν... Δεν έ!ει ν�ημα!.. M�ν�απ’ τα Xαυτεία �εύγαν;.. Tι πα να πειαυτ�;

Mα ναι...H�ερα τι έλεγε... Bρέθηκαμπρ�ς τ�υ ά�α�να –σ’ αυτ� π�υ έ-�ευγε �ντως– και τ� κατάλα�α. Στηδιασταύρωση ακρι�ώς, στ� κέντρ�,στ� σταυρ�νημ� της μέρας εκείνηςπ�υ «�εύγανε» –αυτή δεν ήτανε ησ�ραγίδα της στην ιστ�ρία μας γιαπάντα;– ενώ τα πλήθη εμείς !ιλιάδεςστρι��γυρί�αμε σε δίνες κ�!λά��υ-σες, πανηγυρικές, «θριαμ�ευτικές»–«Eμείς! Eμείς τ�υς διώ!ναμε». (Kι έ-

τσι θέλ�υμε να τ� θυμ�μαστε, να τ��ωνά��υμε πεισματάρικα ως σήμε-ρα). - εν’ αν�ι!τ� π�λεμικ� ��λ��ά-γκεν της Bέρμα�τ (απ’ αυτά τα «κασ-σ�νια», με τις σκ�ύρες λαμαρίνεςκαι τ� σταυρ� στις μπάντες), στη μέ-ση απ’ τα πη!τά λε��ύσια μας της«Aπελευθέρωσης, με τρεις μέσα π�υκαπνί�ανε στ�ν ήλι� αμέριμν�ι –σανκάτι περιμέν�ντας– κι ένα στημέν�μυδράλλι� με την αστρα�τερή κ�ρ-δέλλα τ�υ �λ� σ�αίρες μυτερές α-νάμεσά τ�υς, με την κάννη λίγ�σκερτσ��ικα μισ�γυρισμένη ψηλάλ��ά, δε�ιά κι εμείς γύρα «δεν έτρε-!ε τίπ�τα!» (δεν τ� �λέπαμε; δεν τ��έραμε; δεν καταλα�αίναμε πως ή-ταν μυδράλλι�; αν ήθελε, δεν έρι-!νε; τι κάναμε πώς δεν τ� �λέπαμε;τ� ��ρκί�αμε; λύκε, λύκε είσαι δω;παί�αμε τώρα; πώς «�εύγανε»; π�ι�ι«τ�υς διώ!νανε»; ας συνε�ίσ�υμε �καθένας να κάν�υμε πως δεν τ�υς�λέπ�υμε! κι ας στρι��γυρί��υμεπανηγυρί��ντας πως «τ�υς διώ!ν�υ-με», καθώς αυτ�ί καπνί��υν αμέρι-μν�ι, πρ��ανώς κάτι περιμέν�-ντας…).

Aυτά στα Xαυτεία, ώρα εννιά - εν-νιάμιση, τ� πρωί της 12 Oκτω�ρί�υτ�υ ’44.

H συνάντηση

Eκανα κι εγώ πως δεν εί!α δει τί-π�τα! Kαι τρά�η�α την Πανεπιστημί-�υ καταπάνω… Xιλιάδες αλαλά�ανε

την «Aπελευθέρωση», �ωνά��ντας�,τι ήθελε � καθένας!.. Eγώ �ώνα�α«Kάππα - κάππα - έψιλ�ν!», !ωρίς να’μ�υνα π�τέ μ�υ κ�μμ�υνιστής, μετη σκέψη πως «αυτ� θα θύμωνε πα-ραπάνω κάθε δε�ι� π�υ αν τύ!η θα’τανε κι αυτ�ς ανάμεσά μας και θακρυ��τανε» (π�ι�ς δε�ι�ς θα τ�λμα-γε να τ� λέει σήμερα πως είναι δε-�ι�ς ανάμεσά μας;) –μπ�ρεί μ’ αυτ�τ� «σκεπτικ�» να �ρέθηκε για !ρ�νιατ� «K�μμα τ�υ Aγώνα» στα πάνω,αλλά δεν ήτανε πράγματι δικ�ς τ�υ �αέρας της «αντίθεσης» στ� άλλ� ή-τανε κι �λ�ι τ� �έραμε!..– αλλά �ώ-να�α και για μένα: «Kάτω �λα!»(«Aμπάσ� τ�ύτα!», γύρισα και �ώνα-�α τ�υ Λ�υϊ�ίδη, τ�υ ��ηθ�ύ τ�υΣκάσση στ� Πανεπιστήμι�, κι αυτ�ςκ�υτσαίν�ντας, «Aμπάσ� τ�ύτα!» μεδια�ε�αίωσε έντρ�μ�ς, �εύγ�ντας�σ� μπ�ρ�ύσε πι� γρήγ�ρα με τ�μπαστ�ύνι τ�υ, να επι�ιώσει και νακάτσει με τη σειρά τ�υ τ� τα!ύτερ�στην έδρα της Λατινικής Φιλ�λ�γίαςκαι δαύτ�ς...).

Kι �,τι τ� ’!α �ωνά�ει, να ’σ�υ τ�πλήθ�ς !άνετ’ απ� μπρ�ς μ�υ –εκείμπρ�στά στη γωνία με K�ραή, στ�δε�ί πε��δρ�μι� ανε�αίν�ντας– και�ρίσκ�μαι σε κρύ� κεν�, κατάκρυ�δέκα μέτρα μπρ�ς μ�υ!..

T’ ήταν και !άθηκαν �λ�ι έτσι;..Γιατί αυτ� τ� κεν�, π�υ με !τύπησεσαν κάτι τ� συγκεκριμέν�, τ� �εκά-θαρ�, μα π�υ δεν τ� ’�λεπα;...

Ωσπ�υ τ� είδα, να κατε�αίνει αδιά-��ρ� καταπάνω μ�υ: Eνας Γερμαν�ςα�ιωματικ�ς στα καλ�καιρινά, τα κ�-ντά τ�υ –��ραγαν σ�ρτς �λ�ι τ�υςτα καλ�καίρια– με τα σταρένια π�διατ�υ δί!ως κάλτσες μεσ’ στις μαύρεςμπ�τες –τ� ’καναν κι αυτ� �ι τρελ�ίκαλ�καιριάτικ�, μεσ’ στη λαύρα: γυ-μνά τα !άλκινα π�δια μεσ’ στις ά-γριες ��υ�αλίσιες μπ�τες (τι ν’ απ�-δεί��υν; τι παραπάνω απ’ �,τι τρισα-π�δει!ναν πέντε !ρ�νια;)– και �ά-σταγ’ ένα κ�κκιν� τριαντά�υλλ� στ’αριστερ� τ�υ, ένα μαστίγι� πέτσιν�στ� δε�ί τ�υ σα σκήπτρ�, και τ� !τύ-παγε στ� μπ�ύτι τ�υ σιγανά, κάθεπ�υ τ� πλήθ�ς ίσως αργ�ύσε λίγ� ν’αν�ί�η μπρ�ς τ�υ, στα δέκα, στα δε-καπέντε μέτρα... Kαι κατέ�αινε μ�-ν�ς τ�υ, τ’ αριστερ� της Πανεπιστη-μί�υ, ανάμεσα στα πλήθη π�υ πανη-γύρι�αν την «Aπελευθέρωσή»τ�υς...– κι απ’ αυτ�ν π�υ �ευγ’ έτσιαμέριμν�ς με τ� τριαντά�υλλ� τ�υ,και ψευτ�μαστίγωνε τ� μπ�ύτι τ�υσαν αργ�ύσαν τα πλήθη ν’ αν�ί��υνμπρ�ς τ�υ...

«T�υς διώ!ναμε», ναι!Δειλ�ς κι εγώ, μαρμάρωσα κει πέ-

ρα - και πέρασε...Iσως αυτ�ν θα περίμενε τ� ��λ-

��άγκεν καπνί��ντας με τ� μυδράλ-λι�... Iσως αυτ�ς θα ’!ε καταθέσει τ�στε�άνι με τη σ�άστικα στ�ν Aγνω-στ�.

Kάπ�ι� σήμα τ�υς έσπαγα, γυάλι-


Δώδεκα Oκτω$ρί�υ. Oι τελευταί�ι Γερμαν�ί στρατιώτες έ��υν απ��ωρήσει. Γυ-ναίκες και άντρες στ�υς δρ�μ�υς γι�ρτά��υν.

Mα�ητές τ�υ EΛAΣ στ� κέντρ� της π�λεως, μια ημέρα μετά την απ��ώρηση τωνΓερμανών.

ν�, κίτριν�, πέντε μέτρα ψηλά –πώςεί!’ ανέ�ει; δε θυμάμαι!– κάπ�ι�υSoldatenheim τ�υς, στ� Mετ�!ικ�,στην Aμερικής, εκεί π�υ τώρα είναιτ� θέατρ� της «εθνικής Mπε-Mπεμας»! (τι; μ�ν�’ � Nτε Γκ�λ δηλαδή,στ� γαλλικ� �ράγκ�; κι εμείς στηψωρ�δρα!μ�ύλα μας, τη δικιά μας!),κ’ ύστερα ανη��ρισα κατά τ�νAγνωστ�...

Δια��ρά απ�ψεων

Kι εκεί, άλλ� τρελ�: Πλήθ�ς π�λύ,μα δεν ανέ�αινε και στ� τιμητικ� ά-�ατ� μπρ�ς στ� μνημεί�, παρά τσα-κων�ντ�υσαν μετα�ύ τ�υς �λ�ι,«O!ι!», �ώνα�αν �ι μεν, «Eίναι τιμή!Eίναι τιμή!»– αναμεσά τ�υς κ’ έναςπ�υ τ�ν ή�ερα και ήτανε της Iντέλι-τ�ενς Σέρ�ις, υπάλληλ�ς της Tράπε-�ας της Eλλάδ�ς, δε�ι�ς, στ� τμήμαεκτυπώσεως !αρτ�ν�μισμάτων (κι ε-πί Kατ�!ής �έ�αια, π�υ διάτα�αν μ�-ν� �ι Γερμαν�ί να τυπών�νται, για ναμας ληστεύ�υν μεθ�δικά)– κι �ι άλ-λ�ι: «Σκίστε τ�! Σκίστε τ�!», μα κα-νείς δεν τ�λμαγε να σαλτάρει τατρία �ήματα, ν’ τ’ αρπά�ει να τ� σκί-σει π�υ θέλανε... παρά τσιρί�ανε μ�-νά!α, σαν γυναικ�ύλες, άπραγα...

Kι αυτ� άστρα�τε κει, πρ�κλητικά,πράσιν� - καταπράσιν� ένα δά�νιν�στε�άνι, ντυμέν� πάνω τ�υ σαν αυ-τ�κρατ�ρική !λαμύδα, κατακ�κκινη,σωστή π�ρ�ύρα, τη μετα�ωτή πα-ντιέρα με την κατάμαυρη σ�άστικαλ��ή πάνω της να τρέ!η πάνταμπρ�ς στ� θάνατ�... να πάρη � διά�-λ�ς, τι την κ�ιτάνε; τι την α�ήν�υμενα τρέ!η ακ�μα, να �αντά�η κειμπρ�ς μας;

Kι ώρμησα, τ’ άρπα�α, τ� ’κανακ�μμάτια τ� στε�άνι –απ’ αληθινήδά�νη– μα εκείνη δε σκι��τανε. T�τρ�μερ� μετα�ωτ� της –«ερ�άτς» ή-τανε, κι άντε!ε τ�σ�; τα !έρια μ�υεί!ανε !άσει τη δύναμή τ�υς; εγώ σί-δερα έστι�α, μα κείνη άντε!ε– και

την τρά�αγα, τη στρι��γύρι�α, ��ρι-��μ�υνα, δε σκι��τανε.

Λυσσασμέν�ς την πέτα�α καταπά-νω στ� πλήθ�ς π�υ ά�ρι�ε!.. Kαι μύ-ρια !έρια την άρπα�αν, την τρά�α-γαν τετανικά �λα, να την πάρει δικιάτ�υ � καθένας, μα κανείς δεν κατά-�ερνε, αυτή άντε!ε, δε σκι��τανε,δεν κ�υρελια��ταν!..

Tέλ�ς είδα π�υ ’γινε τρία κ�μμάτια–μα τώρα και μικρ�τερα περισσ�τε-ρ� άντε!αν!

T�τε σκέ�τηκα: «Eγώ, γιατί δενκράτησα κανένα;». Kαι !ύμη�α κι εγών’ αρπά�ω ένα!.. Kλώτσαγα, έρι!να

γρ�θιές άγριες με τ� ’να !έρι �λ�ένα– κατά�ερα να διώ�ω πέντε, δέκα,δεκαπέντε... Mα ένας ήταν γαντ�ω-μέν�ς �λ�ς πάνω στ� κ�υρέλι, και μετα δυ� τ�υ τα !εράκια τρελά κρεμα-σμέν�ς, α�ρί��ντας, και μ�υ �ώνα-�ε, καθώς τ�ν σήκωνα �λάκερ�, μισ�μέτρ� στ�ν αέρα, κι αυτ�ς εκεί σαν�έ�τι, απ’ τ� κ�μμάτι της μαύρηςσ�άστικας στ� καταπ�ρ�υρ� ��ντ�π’ ακ�μα έτρε!ε η αναθεματισμένη,και μ�υ �ώνα�ε σπαρακτικά:

— Aσε μ�υ την! Aσε μ�υ την εμέ-να!.. Eιμ’ E�ραί�ς σ�υ λέω! Eιμ’E�ραί�ς!

— E, άντε, παρ’ την! τ�υ είπα, μηνμπ�ρώντας να τ�ν τινά�ω απ� πάνωτης, έτσι υστερικά π�υ ’!ε γραπωθείκαι δεν �εκ�λλαγε!..

Aυτή ήταν η 12η Oκτω�ρί�υ 1944για μένα, με τ� λ�γ� της τιμής μ�υ.

Kαι με ντρ�πή μ�υ – για μένα. Δελέω για κανέναν άλλ�.

Δεκα�κτώ Oκτω$ρί�υ 1944. H πρώτη ελεύθερη κυ$έρνηση εγκαθίσταται επισήμως στη �ώρα. O πρωθυπ�υργ�ς Γ. Παπαν-δρέ�υ λίγ� μετά την έπαρση της σημαίας στην Aκρ�π�λη. T�ν συν�δεύ�υν υπ�υργ�ί και στρατιωτικ�ί. Πλάι τ�υ � στρατη-γ�ς Σκ�μπι, στ� άκρ� δε�ιά � Φίλιππ�ς Δραγ�ύμης.

Θερμά ευ!αριστ�ύμε τ� Eθνικ� καιIστ�ρικ� M�υσεί� της Eλλάδ�ς γιατην ευγενή πρ�σ��ρά τ�υ �ωτ�γρα-�ικ�ύ και ιστ�ρικ�ύ υλικ�ύ για τηνέκδ�ση τ�υ α�ιερώματ�ς.

AΦIEPΩMA


H Eλλάδα στ�ν π�λεμ�και η απελευθέρωση

O πρωθυπ�υργς Γεώργι�ς Παπανδρέ�υ μπρ�στά στις Kαρυάτιδες με Aγγλ�υς και Aμερικαν�ύς α�ιωματικ�ύς στις 18 Oκτω�ρί�υ τ�υ’44: (Aριστερά τ�υ � στρατηγς Σκμπι).

Φραγκλίνς Pύσ�ελτ: «Eίμαι �αθέως συγκεκινημέν�ς εκ

των πληρ��ριών �τι ήρ�ισεν η απε-λευθέρωσις της Eλλάδ�ς. Aληθώς,�υδέπ�τε υπήρ�εν αύτη δ�ύλη. Eπίτέσσερα σ�εδ�ν έτη τ� αδάμαστ�νελληνικ�ν έθν�ς υπέ�ερεν εκ τωντρ�μακτικών συνεπειών επιθέσεωνάνευ πρ�ηγ�υμέν�υ. Oταν π�λλ�ίεις αυτ�ν τ�ν κ�σμ�ν, ακ�μη και �ιπλέ�ν σκληρ�τρά�ηλ�ι, εί�αν �άσεικάθε ελπίδα, � ελληνικ�ς λα�ς ανέ-τρεψε τ� αήττητ�ν των μη�αν�κινή-των τεράτων και της ψυ�ράς στρα-τηγικής διά τ�υ ακατα�λήτ�υ πνεύ-ματ�ς της ελευθερίας».

Pαδι�ωνικ�ς Σταθμ�ς M�σ�ας, 27.4.1942:

«Eπ�λεμήσατε ά�πλ�ι εναντί�νπαν�πλων και ενικήσατε. Eπ�λεμή-σατε μικρ�ί εναντί�ν μεγάλων και ε-πικρατήσατε. Δεν ήτ� δυνατ�ν να γί-νη αλλ�ιώς, δι�τι είσθε Eλληνες. ΩςPώσ�ι εκερδίσαμε �άριν εις την θυ-σίαν σας �ρ�ν�ν διά να αμυνθώμεν.Σας ευγνωμ�ν�ύμεν».

Oυίνστν Tσ�ρτσιλ:«H ηρωική και ιππ�τική Eλλάς, με

τ�ν αγώνα και την υπ�δειγματικήστάση τ�υ λα�ύ της, απ�τελεί πρ�-τυπ� μέσα στην ιστ�ρία των εθνώνκαι των αιώνων.

...Aς μείνει ήσυ�η η Eλλάς. Θα πά-ρει �λα �σα της ανήκ�υν και θα %ήσειυπερή�ανη και ηρωική μέσα στ�υςνικητάς».

Lord Alexander, Aγγλία:«Eδώ πρέπει να διακ�ψω την α�ή-

γησή μ�υ για να απ�τίσω ��ρ� τιμήςστην υπέρ��η ανδρεία των υπερα-

σπιστών των ��υρών στη Mακεδ�νίακαι στη Θράκη. Oι �π�ί�ι, καίτ�ι τε-λείως απ�κ�μμέν�ι, επ�λέμησαν μέ-�ρις εσ�άτ�υ �πλ�υ, α��ύ απ� μα-κρ�ύ εί�ε �αθεί κάθε ελπίδα. Aυτ�ίήταν πραγματικ�ί άνδρες και αντι-λαμ�αν�μεθα γιατί �ι άθλ�ι τ�υς%�υν και θα %�υν �σ� στ�ν κ�σμ� μας%�υν και ανασαίν�υν ελεύθερ�ι άν-θρωπ�ι».

Eρνεστ Mπέ�ιν:«Eπιθυμ�ύμε να υπενθυμίσωμε,

στ�ν κ�σμ�, �τι απ� τ� 1940 έως τ�1941, ε�αιρ�υμένης της �ρεταννι-κής αυτ�κρατ�ρίας, η Eλλάς υπήρ-�ε η μ�νη μα��μένη σύμμα��ς μαςπ�υ αντέστη νικη��ρως στ�ν ε-�θρ�.

Σε μια στιγμή π�υ τα πάντα ε�αί-ν�ντ� �αμένα, η Eλλάς έθεσε ��ιμ�ν� τ� έδα��ς της, αλλ’ ακ�μη καιτα �πλα και τη στρατιωτική της πρ�-σπάθεια εις την διάθεσιν τ�υ συμ-μα�ικ�ύ αγών�ς.

Δεν επιτρέπεται σήμερα να τ� λη-σμ�ν�ύμε».

Aδ�λ�ς Xίτλερ 4.5.1941:«..Xάριν της ιστ�ρικής �μως δι-

και�σύνης, είμαι υπ��ρεωμέν�ς ναδιαπιστώσω �τι εκ των αντιπάλων,�ίτινες μας αντιμετώπισαν, � Eλληνστρατιώτης επ�λέμησεν �μ�ίως μεπαράτ�λμ�ν θάρρ�ς και υψίστηνπερι�ρ�νησιν πρ�ς τ�ν θάνατ�ν».

Στρατηγ�ς Bohm, Γερμανία:«Eί�αμε ακ�ύσει να μιλ�ύν για τη

γενναι�τητα, και τ�ν ηρωισμ� τ�υελληνικ�ύ στρατ�ύ. Aλλά δεν �α-ντα%�μαστε τη γενναι�τητα και τ�νηρωισμ� π�υ επέδει�αν �ι στρατιώ-τες σας».

«Kυριακή, 22 OκτώρηOταν μπαίνει κανείς στην Eλλάδα, τ� αίσθημα ��ι πως πρ��ωρείς, αλλά

πως ανε�αίνεις σκαλ�πάτια, πως περνάς ένα κατώ�λι. Aλλ�ς κ�σμ�ς, σεάλλ� επίπεδ�. Σήμερα τ� πρωί η ανατ�λική �υρά της Yδρας, � Π�ρ�ς, έ-πειτα τ� Oρ�ς της Aίγινας ένα αγκάθι πίσω απ’ τ�ν κά��, κι έπειτα, με ταγυαλιά, η Aκρ�π�λη.

Hμ�υν, ν�μί%ω, � πρώτ�ς π�υ την �ε�ώρισα. Oλ�ι, �έν�ι και δικ�ί μας,στρατιώτες και �αθμ��ρ�ι, �λ� τ� πλήρωμα, απ’ τη μιαν άκρη τ�υ καρα-�ι�ύ ώς την άλλη, εί�ανε σταματήσει σε μιαν απ�λυτ σιγή, �πως �ταν �αρ�ιμ�υσικ�ς �τυπήσει τ� ρα�δί στ� ανάλ�γι� σε μιαν αίθ�υσα συναυ-λίας.

Σήμερα κλείνω ακρι�ώς τριάμισι �ρ�νια απ� τ�τε π�υ έ�υγα απ� τ�νΠειραιά στις 22 τ’ Aπρίλη 1941.

H πι� �μ�ρ�η, η πι� αλα�ριά μέρα τ�υ κ�σμ�υ».

Aπ� τ� �ι�λί� τ�υ Γιώργ�υ Σε�έρη «MEPEΣ Δ΄» 1941-1945. Eκδ�σεις «IKAPOΣ».

αφιέρωμα στην απελευθέρωση της αθήνας

Education

Transcript of αφιέρωμα στην απελευθέρωση της αθήνας