Ενότητα 48

Κατοχή, Αντίσταση, Απελευθέρωση

Α. Η Κατοχή Η κατεχόμενη Ελλάδα

χωρίστηκε σε 3 ζώνες: γερμανική, βουλγαρική και ιταλική.

Γερμανοί διόρισαν κυβέρνηση δωσιλόγων (πρωθ. Γ. Τσολάκογλου)

Επέβαλαν μέτρα καταστολής: απαγόρευση νυχτερινής κυκλοφορίας, λογοκρισία, συλλήψεις, βασανιστήρια, εκτελέσεις.

ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΙΑΚΩΝ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΓΕΡΜΑΝΟΥΣ

Εβραίοι εκτοπίζονται…

Στην Αν. Μακεδονία Βούλγαροι φασίστες επιχείρησαν να εφαρμόσουν πολιτική εκβουλγαρισμού.

Προκλήθηκε εξέγερση Ελλήνων, η οποία αντιμετωπίστηκε με μαζικές εκτελέσεις.

Εβραϊκές κοινότητες Θεσσαλονίκης, Ιωαννίνων κ. άλλων πόλεων ξεκληρίστηκαν.

Οι κατακτητές δέσμευσαν κάθε οικονομικό πόρο με αποτέλεσμα την έλλειψη βασικών ειδών διατροφής και την εμφάνιση φαινόμενων μαύρης αγοράς.

Πείνα θέριζε τους ανθρώπους: χειμώνας 1941-42: 300 άνθρωποι

κάθε μέρα νεκροί από την πείνα.

Β. Αντίσταση

30 Μαΐου 1941: φοιτητές Μαν. Γλέζος & Απ. Σάντας κατεβάζουν την ναζιστική σημαία από την Ακρόπολη

Πλήγμα γοήτρου κατακτητών

Από το φθινόπωρο του 1941 δημιουργήθηκαν οι πρώτες αντιστασιακές οργανώσεις:

1. Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΑΜ):

η μεγαλύτερη οργάνωση, με πρωτοβουλία του ΚΚΕ

και συνεργασία άλλων αριστερών κομμάτων,

σκοπός του: η οργάνωση του αγώνα εναντίον των κατακτητών & η διασφάλιση της ελεύθερης επιλογής της διακυβέρνησης της χώρας μετά την απελευθέρωση

2. Εθνικός Δημοκρατικός Ελληνικός Σύνδεσμος (ΕΔΕΣ):

οργανώθηκε από τον συνταγματάρχη Ναπολέοντα Ζέρβα,

σκοπός: η απελευθέρωση της Ελλάδας & η εγκαθίδρυση αβασίλευτης δημοκρατίας.

3. Εθνική Και Κοινωνική Απελευθέρωση (ΕΚΚΑ): με ένοπλο τμήμα υπό τον συνταγματάρχη Δημ. Ψαρρό.

4. Παράλληλα έδρασαν και άλλες μικρότερες οργανώσεις.

Φεβρ. 1942: ιδρύεται με πρωτοβουλία του ΕΑΜ ο Εθνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός (ΕΛΑΣ).

Ιούν. 1942: εμφανίζεται μια ομάδα ανταρτών με επικεφαλής έναν κομμουνιστή γεωπόνο από τη Λαμία τον Θανάση Κλάρα, γνωστό με το ψευδώνυμο Άρης Βελουχιώτης, καλώντας τον λαό της Ευρυτανίας σε ένοπλο αγώνα.

Την ίδια εποχή (1942) εμφανίζονται και οι ένοπλες ομάδες του ΕΔΕΣ.

Τμήματα του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ μαζί με Βρετανούς καταδρομείς ανατίναξαν τη γέφυρα του Γοργοποτάμου (Νοέμ. 1942) διακόπτοντας τον εφοδιασμό του γερμανικού στρατού της Αφρικής μέσω της Ελλάδας.

Παράλληλη αντίσταση στις πόλεις Απρ. 1942: απεργία υπαλλήλων τηλεπικοινωνιών, υποχρέωσε τις

αρχές κατοχής να προβούν σε παροχές. Ιαν. 1943: μεγάλη γενική απεργία εμπόδισε αρχές να στείλουν

Έλληνες στη Γερμανία για εργασία. 1943: Κηδεία Κωστή Παλαμά έδωσε αφορμή για ένα ογκώδες

συλλαλητήριο κατά των κατακτητών.

Μεγάλη συμμετοχή νεολαίας Ίδρυση από το ΕΑΜ της Ενιαίας Πανελλαδικής

Οργάνωσης Νέων (ΕΠΟΝ). Επίσης πολλές γυναίκες πήραν μέρος στον αγώνα,

τόσο στην αντίσταση στις πόλεις όσο και στον ένοπλο αγώνα των ομάδων του ΕΛΑΣ.

Γ. Μαζικά αντίποινα και εκτελέσεις

Για να αντιμετωπίσουν τις κλιμακούμενες πράξεις αντίστασης οι κατακτητές προχώρησαν σε μαζικές εκτελέσεις αμάχων ως αντίποινα.

Δεκ. 1943: έκαψαν τα Καλάβρυτα και εκτέλεσαν 1100 κατοίκους στην Κοκκινιά (Πειραιά)

Επίσης δημιούργησαν τάγματα ασφαλείας, δηλ. ένοπλα σώματα Ελλήνων για την καταστολή της δράσης του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ καθώς και αμάχων.

Δ. Η «ελεύθερη» Ελλάδα

Έτσι ονομάστηκαν οι περιοχές της Ελλάδας, που χάρη στην Αντίσταση δεν ελέγχονταν πλέον από τους κατακτητές.

Εκεί, με πρωτοβουλία του ΕΑΜ, η τοπική αυτοδιοίκηση πέρασε στα χέρια των

κατοίκων, ιδρύθηκαν λαϊκές επιτροπές για την εκπαίδευση,

την κοινωνική πρόνοια και την ασφάλεια, συστάθηκαν λαϊκά δικαστήρια, οργανώθηκαν θεατρικές παραστάσεις και

εκδόθηκαν εφημερίδες και άλλα έντυπα.

Η «Κυβέρνηση του βουνού» Μάρτιος 1944: ΕΑΜ δημιούργησε

την Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ), γνωστή ως «Κυβέρνηση του Βουνού».

Αυτή ανέλαβε τη διοίκηση των απελευθερωμένων περιοχών.

Λίγο αργότερα οργανώθηκαν εκλογές για την ανάδειξη Εθνικού Συμβουλίου (Εθνοσυνέλευση), οπου για πρώτη φορά ψήφισαν γυναίκες και νέοι πάνω από 18 ετών.

Το Εθνικό Συμβούλιο συνήλθε στο χωριό Κορυσχάδες της Ευρυτανίας.

Ε. Απελευθέρωση Όλα έδειχναν ότι ο

πόλεμος τελείωνε (γεγονότα 1944, 1945).

Όλες οι ελληνικές πολιτικές & αντιστασιακές δυνάμεις, καθώς και η ελληνική κυβέρνηση του Καΐρου υπέγραψαν τη συμφωνία του Λιβάνου (20 Μαΐου 1944), η οποία προέβλεπε τον σχηματισμό κυβέρνησης εθνικής ενότητας.

Μετά την Απελευθέρωση (12 Οκτ. 1944) αυτή η Κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον Γεώργιο Παπανδρέου, εγκαταστάθηκε στην Αθήνα και ανέλαβε την εξουσία.