Αριστοτέλους "Ηθικά Νικομάχεια"

ΑΙΣΤΟΤΕΛΗ laquoΗΘΙΚΑ ΝΙΚΟΜΑΧΕΙΑraquo - 2θ ενότθτα

1

Η ΗΘΙΚΗ ΑΕΤΗ ΚΑΛΛΙΕΓΕΙΤΑΙ ΜΕ ΤΗΝ ΗΘΙΚΗ ΡΑΞΗ - ΔΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΕΙΜΕΝΟΥ

Σχετικά με όςα ζχουμε μζςα μασ εκ φφςεωσ

Η δυνάμει και ενεργείᾳ κατάςταςθ ςτισ φυςικζσ ιδιότθτεσ του ανκρϊπου

Ἔτι ὅςα μὲν φφςει ἡμῖ ν παραγίνεται τὰσ δυνάμεισ τοφτων πρότερον κομιηόμεκαὕςτερον δὲ τὰσ ἐνεργείασ ἀποδίδομεν

Ραραδείγματα από τισ ανκρϊπινεσ αιςκιςεισ

(ὅπερ ἐπὶ τῶν αἰ ςκιςεων δῆλον˙ οὐ γὰρ ἐκ τοῦ πολλάκισ ἰ δεῖ ν ἢ πολλάκισ ἀκοῦςαι τὰσ αἰ ςκιςεισ ἐλάβομεν ἀλλrsquo ἀνάπαλιν ἔχοντεσ ἐχρθςάμεκα οὐ χρθςάμενοι ἔςχομεν)˙

Σχετικά με τισ θκικζσ αρετζσ

Η δυνάμει και ενεργείᾳ κατάςταςθ ςτισ αρετζσ

τὰσ δrsquo ἀρετὰσ λαμβάνομεν ἐνεργιςαντεσ πρότερον

Αναλογικι αναφορά ςτισ τζχνεσ

ὥςπερ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων τεχνῶν˙

Ραραδειγματικι αναλογικι ςτιριξθ τθσ κζςθσ

ἃ γὰρ δεῖ μακόντασ ποιεῖ ν ταῦτα ποιοῦντεσ μανκάνομεν οἷ ον οἰ κοδομοῦντεσ οἰ κοδόμοι γίνονται καὶ κικαρίηοντεσ κικαριςταί˙ οὕτω δὴ καὶ τὰ μὲν δίκαια πράττοντεσ δίκαιοι γινόμεκα τὰ δὲ ςϊφρονα ςϊφρονεσ τὰ δrsquo ἀνδρεῖ α ἀνδρεῖ οι

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Ακόμα όςεσ ιδιότθτεσ ζχουμε από τθ φφςθ πρϊτα αποκτοφμε τισ δυνατότθτεσ αυτϊν και

φςτερα προχωροφμε ςτισ αντίςτοιχεσ ενζργειεσ (πράγμα που φαίνεται ςτισ αιςκιςεισ μασ

γιατί δεν αποκτιςαμε τισ αιςκιςεισ (τθσ όραςθσ και τθσ ακοισ) επειδι είδαμε πολλζσ φορζσ ι

ακοφςαμε πολλζσ φορζσ αλλά αντίκετα τισ χρθςιμοποιιςαμε επειδι τισ ζχουμε ιδθ και δεν

τισ αποκτιςαμε ζχοντασ κάνει και ξανακάνει χριςθ τουσ) τισ (θκικζσ) αρετζσ όμωσ τισ

αποκτοφμε αφοφ πρϊτα προβικαμε ςε ενζργειεσ άςκθςθσ όπωσ ακριβϊσ ςυμβαίνει και ςτισ

άλλεσ τζχνεσ γιατί όςα πρζπει να κάνουμε αφοφ τα μάκουμε αυτά τα μακαίνουμε κάνοντάσ

τα για παράδειγμα οικοδόμοι γίνονται με το να χτίηουν ςπίτια και κικαριςτζσ με το να

παίηουν κικάρα με τον ίδιο τρόπο λοιπόν γινόμαςτε και δίκαιοι κάνοντασ δίκαιεσ πράξεισ

ςϊφρονεσ κάνοντασ ςϊφρονεσ πράξεισ ανδρείοι κάνοντασ ανδρείεσ πράξεισ

ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΑ ΚΑΙ ΟΜΟΡΡΙΖΑ ΣΤΗ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ

παραγίνεται lt παρὰ + γίνομαι αγενισ γενεά γενζκλια γζνεςθ γενζτειρα γθγενισ γονιόσ γόνοσ γυνι εγγονόσ ενδογενισ ευγενισ νεογνό πρωτογενισ πρωτόγονοσ κομιηόμεκα lt κομίηομαι ανακομιδι αποκομιδι αποκόμιςθ διακομιδι διακομιςτισ διαμετακομιςτικόσ κομιςτισ κόμιςτρο μετακόμιςθ προςκόμιςθ ςυγκομιδι ἐνεργείασ lt ἐν + ἔργον lt ἐργάηομαι άεργοσ ανενεργόσ ανεργία άνεργοσ απεργία απεργόσ δθμιοφργθμα δθμιουργόσ διεργαςία ενζργεια επεξεργαςία εργαλείο εργαςία


2

εργαςιοκεραπεία εργαςιομανισ εργαςτιριο εργάτθσ εργατικόσ εργατικότθτα εργατοπατζρασ εργατοχπάλλθλοσ εργατοϊρα ζργο εργοδθγόσ εργοδότθσ εργόχειρο κακοφργθμα κακοφργοσ καλλιζργεια κωλυςιεργία μεταλλουργία μεταξουργία μουςουργόσ ξυλουργόσ όργανο όργιο πανοφργοσ πάρεργο περιζργεια περίεργοσ προεργαςία ραδιενεργόσ ραδιοφργοσ ςτιχουργόσ ςυνεργόσ υφαντουργία χειρουργόσ ἀποδίδομεν lt ἀπὸ + δίδωμι (κ -δω- και -δο- με ενεςτ αναδιπλαςιαςμό δι- και κατάλθξθ ndashμι) αιμοδότθσ ανζκδοτοσ ανζνδοτοσ απόδοςθ αποδοτικόσ δόςιμο δϊρο δωςιδικία εκδοτιριο μεταδοτικόσ ξζδομα παραδοτζοσ πλθροφοριοδότθσ προδότθσ τροφοδότθσ φωτοδότθσ ἰ δεῖ ν lt εἶ δον του ρ ὁράω-ῶ (κ Fορά- lt ὁρά- Fιδ- gt ἐ-Fιδ-ον gt εἶ δον ὀπ- ανφποπτοσ αόμματοσ αυτόπτθσ διορατικόσ είδοσ ειδφλλιο είδωλο επόπτθσ ιδζα κάτοπτρο οπι οπτιρασ οπτικόσ όραμα όραςθ ορατόσ οφκαλμίατροσ οφκαλμόσ όψθ πρόςοψθ φποπτοσ ἀκοῦςαι lt ἀκοφω ακοι άκουςμα ακουςτικό ακουςτόσ αυτικοοσ βαρικοοσ ευικοοσ ξακουςτόσ ωτακουςτισ ἐλάβομεν lt λαμβάνω ακατάλθπτοσ αμερολθψία αμφιλαφισ ανεπανάλθπτοσ αντιλαβι αντίλθψθ αντιςυλλθπτικό αντιςφλλθψθ απολαβι αςφλλθπτοσ δικολάβοσ εικονολιπτθσ επανάλθψθ επιλθψία εργολάβοσ ευυπόλθπτοσ θχολιπτθσ θχολθψία κρθςκόλθπτοσ κρθςκολθψία καταλθπτόσ κατάλθψθ καταλθψίασ λαβι λαβίδα λάφυρο λιμμα λιψθ μερολθψία μετάλθψθ παραλαβι παραλιπτθσ περίλθψθ προκατάλθψθ πρόςλθψθ ςυλλαβι ςφλλθψθ υπόλθψθ χειρολαβι ἔχοντεσ lt ἔχω (κ ςεχ- ςχ-) απροςχθμάτιςτοσ αργόςχολοσ ζνοχοσ ζξθ εξισ κατεχόμενα καχεξία μζκεξθ παροχι πάροχοσ πολιοφχοσ προςοχι πρόςχθμα προςχθματικά ραβδοφχοσ ςχεδόν ςχζςθ ςχιμα ςχθματιςμζνοσ ςχολείο ςχολι ἐχρθςάμεκα lt χριομαι -ῶμαι αχρθςιμοποίθτοσ άχρθςτοσ δφςχρθςτοσ εφχρθςτοσ ιδιοχρθςία καταχραςτισ κατάχρθςθ χρεία χρζοσ χριμα χρθματικόσ χριςθ χρθςιμοκιρασ χρθςιμοποίθςθ χριςιμοσ χρθςιμότθτα χρθςμόσ χριςτθσ χρθςτικόσ χρθςτόσ χρθςτότθτα ἐνεργιςαντεσ lt ἐνεργζω-ῶ ανενεργόσ ενζργεια ενεργειακόσ ενεργειοκρατία ενζργθμα ενεργθτικόσ ενεργθτικότθτα ενεργθτιςμόσ ενεργοποίθςθ ενεργόσ τεχνῶν lt τίκτω απότοκοσ αρχιτζκτονασ άτεκνοσ άτεχνοσ ζντεχνοσ επιτόκιο επίτοκοσ περίτεχνοσ τεκνοποίθςθ τζκτονασ τεχνικι τεχνολογία τεχνοκράτθσ τοκετόσ τόκοσ δεῖ αδζθτοσ δζθςθ ενδεισ ζνδεια μακόντασ lt μανκάνω (κ μακ- + πρόςφυμα laquoνraquo πριν από τον χαρακτιρα laquoκraquo + laquoανraquo μετά από αυτόν + κατάλθξθ laquoωraquo) αμακισ άμακοσ καλομακθμζνοσ μάκθμα μακθματικόσ μακθμζνοσ μάκθςθ μακθςιακόσ μακθτισ μακθτικόσ μακθτολόγιο μακθτοφδι οψιμακισ ποιεῖ ν lt ποιζω-ῶ αντιποιθτικόσ αχειροποίθτοσ δθμοςιοποίθςθ κεοποίθτοσ περιποιθτικόσ ποίθμα ποίθςθ ποιθτισ προςποιθτόσ οἰ κοδόμοι lt οἶ κοσ + δόμοσ αποικία αποικιςμόσ αποικιςτικόσ διοίκθςθζνοικοσ ιδιοκατοίκθςθ κάτοικοσ μετοίκθςθ μζτοικοσ μονοκατοικία οίκθμα οίκθςθ οικία κατοικία οικιςμόσ οικιςτικόσ οικογζνεια οικοδεςπότθσ οικολογία οικονομία οικόπεδο οικόςθμο οικόςιτοσ οικοςκευι οικότροφοσ οικουμζνθ παροικία περίοικοσ πολυκατοικία ςυγκατοίκθςθ ςυγκάτοικοσ ςυνοικία κικαρίηοντεσ lt κικαρίηω κικάρα κικάριςμα κικαριςμόσ κικαρίςτασ κικαρωδόσ πράττοντεσ lt πράττω (ltκ πρᾱγ + j + ω) απράγμων άπρακτοσ δυςπραγία ειςπράκτορασ είςπραξθ μεταπράτθσ μεταπρατικόσ πράγμα πραγματικόσ πραγματογνϊμων πρακτζο πρακτικό πράκτορασ πρακτορείο πράξθ ςφμπραξθ


3

ςϊφρονεσ lt ςῶοσ + φρὴν (γεν φρενόσ) εκνικόφρων ευφροςφνθ εχζφρων μετριοφροςφνθ μετριόφρων νομιμοφροςφνθ παραφροςφνθ παράφρων ςωφροςφνθ φρενίτιδα φρενοβλαβισ φρενοκομείο φρόνιμοσ ἀνδρεία lt ἀνὴρ (γεν ἀνδρόσ) άνανδροσ ανδραγακία ανδράποδο ανδρείκελο ανδριάντασ ανδρικόσ ανδριςμόσ ανδρόγυνο ανδροκρατία ανδροπρεπισ ανδροπρεπισ εξανδραποδιςμόσ εφανδροσ

ΣΥΝΤΟΜΗ ΑΡΟΔΟΣΗ ΡΕΙΕΧΟΜΕΝΟΥ

Ο Αριςτοτζλθσ κα επιχειριςει με ζνα ακόμα επιχείρθμα να ςτθρίξει τθ κζςθ του ότι οι θκικζσ

αρετζσ δεν υπάρχουν μζςα μασ εκ φφςεωσ όςα ζχουμε μζςα μασ από τθ φφςθ μασ ζχουν ιδθ

μζςα τουσ τθ δυνατότθτα και περνοφν αμζςωσ ςτθν πράξθ τθν εφαρμογι αυτισ τθσ

δυνατότθτασ Χαρακτθριςτικό είναι το παράδειγμα των αιςκιςεων οι οποίεσ είναι ιδθ

ζτοιμεσ τθ ςτιγμι που γεννιόμαςτε και αμζςωσ ενεργοποιοφνται Αντίκετα τισ θκικζσ αρετζσ

τισ αποκτοφμε αφοφ πρϊτα ενεργιςουμε και αςκθκοφμε ςrsquo αυτζσ Συμβαίνει δθλαδι ότι και

με τισ πρακτικζσ τζχνεσ για να γίνει για παράδειγμα κάποιοσ οικοδόμοσ ι κικαριςτισ πρζπει

πρϊτα να αςκθκεί ςτο χτίςιμο ι ςτο παίξιμο κικάρασ και φςτερα κα αποκτιςει τθν ικανότθτα

του οικοδόμου ι του κικαριςτι αντίςτοιχα Το ίδιο γίνεται και ςτισ θκικζσ αρετζσ κα γίνουμε

δίκαιοι κάνοντασ δίκαιεσ πράξεισ ςϊφρονεσ κάνοντασ ςϊφρονεσ πράξεισ και ανδρείοι

κάνοντασ ανδρείεσ πράξεισ Ζτςι αποδεικνφεται ότι τισ θκικζσ αρετζσ δεν τισ ζχουμε μζςα μασ

εκ φφςεωσ αλλά τισ αποκτοφμε με τθν πράξθ

Η ενότθτα οργανϊνεται ςε δφο κεματικζσ υποενότθτεσ ςυνδεόμενεσ αντικετικά

Θεματικι οργάνωςθ τθσ ενότθτασ

Α) laquoἜτι ὅςα μὲν φφςειhellip οὐ χρθςάμενοι ἔςχομεν)˙raquo Η δυνάμει και ενεργείᾳ κατάςταςθ ςτισ

φυςικζσ ιδιότθτεσ του ανκρϊπου

Β) laquoτὰσ δrsquo ἀρετὰσ λαμβάνομενhellip τὰ δrsquo ἀνδρεῖ α ἀνδρεῖ οιraquo Η δυνάμει και ενεργείᾳ κατάςταςθ

ςτισ αρετζσ

Ερμηνευτικά σχόλια

Α) laquoἜτι ὅςα μὲν φφςειhellip οὐ χρθςάμενοι ἔςχομεν)˙raquo Η δυνάμει ΚΑΙ ενεργείᾳ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΙΣ

ΦΥΣΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΑΝΘΩΡΟΥ

1 laquoἜτιhellipraquoΜε τθ λζξθ ἔτι ο Αριςτοτζλθσ δθλϊνει ι ότι ειςάγει νζο επιχείρθμα (που ζρχεται να

προςτεκεί ςτα προθγοφμενα) ι ότι προχωρεί ςε βακφτερθ εξζταςθ του κζματόσ του Το νζο

του λοιπόν επιχείρθμα είναι εδϊ το ακόλουκο laquoΟριςμζνα πράγματα ο άνκρωποσ τα ζχει εκ

φφςεωσ (τθν όραςθ πχ ι τθν ακοι)middot ςτθν περίπτωςθ λοιπόν αυτϊν των πραγμάτων κάνουμε

τθ διαπίςτωςθ ότι αυτά ςτθν αρχι υπάρχουν μζςα μασ ωσ δυνατότθτεσmiddot ςτισ ςχετικζσ

ενζργειεσ προχωροφμε αργότερα (επειδι γεννιζμαι με τθν ικανότθτα να βλζπω laquoαρχίηω


4

κάποια ςτιγμιraquo να βλζπωmiddot ι επειδι γεννιζμαι με τθν ικανότθτα να ακοφω laquoαρχίηω κάποια

ςτιγμιraquo να ακοφω) Δεν ςυμβαίνει το ίδιο με τισ αρετζσmiddot ςτθ δικι τουσ περίπτωςθ πρζπει να

προθγθκοφν οι ενζργειεσ αν είναι να βρεκϊ κάποια ςτιγμι να ζχω πια τθν κάκε επιμζρουσ

ςυγκεκριμζνθ ιδιότθτα = δφναμθ = ικανότθτα να ςυμπεριφζρομαι ζτςι ι ζτςι Αν ζτςι ζχουν τα

πράγματα κα πει ότι οι αρετζσ δεν ανικουν ςrsquo αυτά που ο άνκρωποσ τα ζχει εκ φφςεωσraquo Το

laquoἔτιraquo αποκτά εδϊ μεταβατικι και προςκετικι ςθμαςία

2 laquoὅςα μὲν φφςει ἡμῖ ν παραγίνεταιraquo Ο Αριςτοτζλθσ αρχίηει το νζο επιχείρθμα με αναφορά ςε

όςα ο άνκρωποσ ζχει από τθ φφςθ και όχι από εκιςμό Αυτά λοιπόν που δόκθκαν από τθ

φφςθ δόκθκαν αρχικά ωσ δυνατότθτεσ και όταν αναπτφχκθκαν πλιρωσ τα γνωρίςματά τουσ

ζγιναν ικανότθτεσ περιιλκαν δθλαδι ςτθν ἐνεργείᾳ κατάςταςθ Στθν κατθγορία αυτι

κατατάςςει τισ αιςκιςεισ οι οποίεσ δόκθκαν ωσ a priori ςτοιχεία τθσ φπαρξθσ του ανκρϊπου

Ζτςι ο άνκρωποσ διακζτει εκ των προτζρων τα αιςκθτιρια όργανα τα οποία του δίνουν τθ

δυνατότθτα να αιςκάνεται όταν ολοκλθρωκεί θ ανάπτυξι τουσ Για περαιτζρω διευκρίνιςθ ο

Αριςτοτζλθσ αναφζρει τθν ακοι και τθν όραςθ ωσ παραδείγματα με τα οποία δείχνει ότι ο

άνκρωποσ διακζτει πρϊτα τθ δυνατότθτα να ακοφει και να βλζπει και ςτθ ςυνζχεια ακοφει και

βλζπει

Η διάκριςθ δφναμθσ και ενζργειασ απαςχολεί τον Αριςτοτζλθ κυρίωσ ςτα Μετά τα Φυςικά

Δφναμισ είναι θ δυνατότθτα ενόσ όντοσ να περνά από μια κατάςταςθ ςε μια άλλθ που ζχει

ζνα πράγμα ι ζνα ον να γίνει ι να κάνει κάτι φτάνοντασ ςτο τζλοσ του ςτθν τελειοποίθςι του

ενϊ ἐνζργεια είναι θ πραγμάτωςθ αυτισ τθσ δυνατότθτασ Για τον Αριςτοτζλθ θ laquoἐνζργειαraquo

ζχει μεγαλφτερθ ςθμαςία από τθ laquoδφναμινraquo αφοφ θ πρϊτθ εξαρτάται από τθν προςπάκεια

που καταβάλλει κάκε άνκρωποσ τθν προςωπικι ευκφνθ και προαίρεςθ ενϊ θ δεφτερθ

ςχετίηεται με τθ φφςθ και υπάρχει ανεξάρτθτα από τον άνκρωπο Στο κείμενο ςυνδζει laquoτὰσ

δυνάμεισraquo με το laquoπρότερονraquo και laquoτὰσ ἐνεργείασraquo με το laquoὕςτερονraquo εννοϊντασ ότι οι

laquoδυνάμεισraquo ζχουν χρονικι προτεραιότθτα ndash και όχι λογικι και οντολογικι ndash ζναντι των

laquoἐνεργειῶνraquo Ο Αριςτοτζλθσ αποδεικνφει τθ λογικι και οντολογικι προτεραιότθτα τθσ

laquoενζργειασraquo ζναντι τθσ laquoδφναμθσraquo με τρία επιχειριματα

1 Η laquoενζργειαraquo αποδίδει μια ςυνκετότερθ ζννοια από ότι θ laquoδφναμθraquo γιατί ςυνδζεται με

τθν φπαρξθ ενόσ πράγματοσ δθλαδι με τθν πλιρθ ανάπτυξθ των ςτοιχείων που το

ςυνιςτοφν

2 Για να οδθγθκεί το δυνάμει ον ςτθν ενεργείᾳ κατάςταςι του χρειάηεται τθν επίδραςθ μιασ

ενζργειασ γιατί θ δφναμθ και προχποκζτει τθν ενζργεια και προκφπτει από αυτι Άλλωςτε

θ ενζργεια είναι ο ςκοπόσ (οὗ ἕνεκα) του όντοσ και όχι θ δφναμθ Σκοπόσ τον οποίο

εξυπθρετεί θ δφναμθ είναι θ ενζργεια και όχι αντίςτροφα Άρα θ ενζργεια ζχει οντολογικι

προτεραιότθτα ζναντι τθσ δφναμθσ

3 Η δυνατότθτα μπορεί να εξελιχκεί ςε ον αλλά και ςε μθ ον Η ενζργεια όμωσ ταυτίηεται

μόνο με τθν φπαρξθ το ον


5

Η δφναμθ και θ ενζργεια ςτθ κεωρία των τεςςάρων αιτίων

Ο Αριςτοτζλθσ αποδίδει τθν φπαρξθ των πραγμάτων ςε τζςςερα αίτια τθν φλθ τθν ενζργεια

τθ μορφι είδοσ και τον ςκοπό Αρχικά υπάρχει θ φλθ θ άμορφθ μάηα θ οποία με τθν

ενζργεια παίρνει μορφι ςφμφωνα με τον ςκοπό το τελικό αίτιο που κατευκφνει το πζραςμα

τθσ φλθσ από τθ δυνάμει κατάςταςθ ςτθν ἐνεργείᾳ Με αυτι τθ ςυλλογιςτικι διαδικαςία θ

άμορφθ φλθ είναι δυνάμει ὄν εμπεριζχει δθλαδι τθ δυνατότθτα να γίνει ἐνεργείᾳ ὄν Ζτςι ο

Αριςτοτζλθσ εξθγεί τθ γζνεςθ των μορφϊν ηωισ και των μορφϊν τθσ τζχνθσ Χαρακτθριςτικό

είναι το παράδειγμα του μάρμαρου που laquoδυνάμειraquo είναι άγαλμα Αν όμωσ το ςμιλζψει ο

γλφπτθσ (ενζργεια + μορφι προσ ζναν ςκοπό) κα γίνει άγαλμα δθλαδι laquoἐνεργείᾳ ὄνraquo

Τα τρία είδθ των δυνάμεων

Στο ζργο του Μετὰ τὰ Φυςικά (Θ51047b 31-35) laquoἉπαςῶν δὲ τῶν δυνάμεων οὐςῶν τῶν μὲν

ςυγγενῶν οἷ ον τῶν αἰ ςκιςεων τῶν δὲ ἔκει οἷ ον τῆσ τοῦ αὐλεῖ ν τῶν δὲ μακιςει οἷ ον τῆσ τῶν

τεχνῶνraquo ο Αριςτοτζλθσ διακρίνει τρία είδθ δυνάμεων α laquoεγγενείσraquo αυτζσ που υπάρχουν

ςτον άνκρωπο από τθ γζννθςι του (πχ οι αιςκιςεισ) και ςυνδζονται με το άλογο μζροσ τθσ

ψυχισ β laquoεξ ζκουσraquo αυτζσ που τισ αποκτά ο άνκρωποσ με τθν άςκθςθ τον εκιςμό (πχ οι

πρακτικζσ τζχνεσ το παίξιμο ενόσ μουςικοφ οργάνου) και ςυνδζονται με το άλογο και με το

λογικό μζροσ τθσ ψυχισ και γ laquoεκ μακιςεωσraquo τισ δυνάμεισ που τισ αποκτά ο άνκρωποσ με τθ

μάκθςθ (πχ οι επιςτθμονικζσ γνϊςεισ) και ςυνδζονται και αυτζσ με το λογικό μζροσ τθσ

ψυχισ

Β) laquoτὰσ δrsquo ἀρετὰσ λαμβάνομενhellip τὰ δrsquo ἀνδρεῖ α ἀνδρεῖ οιraquo Η δυνάμει ΚΑΙ ἐνεργείᾳ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ

ΣΤΙΣ ΑΕΤΕΣ

Ο Αριςτοτζλθσ ςυνεχίηει με τισ αρετζσ αντικετικά προσ τα φυςικά γνωρίςματα Οι θκικζσ

αρετζσ δεν υπάρχουν μζςα μασ εν ςπζρματι αλλά τισ αποκτοφμε με τισ πράξεισ μασ Ο

Αριςτοτζλθσ εννοεί προφανϊσ ότι με τισ αρετζσ ςυνδζονται δφο είδθ πράξεων α) οι πράξεισ

άςκθςθσ με ςκοπό τθν απόκτθςθ των αρετϊν και αυτό αντιςτοιχεί ςτθ δυνάμει κατάςταςθ και

β) οι πράξεισ τθσ αρετισ αφοφ ζχει γίνει ζξθ μόνιμο γνϊριςμα του χαρακτιρα και αυτό

αντιςτοιχεί ςτθν ενεργείᾳ κατάςταςθ Συνεπϊσ ςτθν θκικι αρετι και θ δφναμισ εκδθλϊνεται

ωσ ενζργεια ωσ πράξθ προσ απόκτθςι τθσ ενϊ θ ενζργεια ωσ πράξθ εφαρμογισ τθσ

κατακτθμζνθσ ιδθ ιδιότθτασ Οι θκικζσ αρετζσ είναι αποτζλεςμα ζμπρακτθσ ενεργοποίθςθσ

του ανκρϊπου και κατακτϊνται με τθν άςκθςι του ςε αυτζσ Για να διευκρινίςει περιςςότερο

ο Αριςτοτζλθσ ότι θ κατάκτθςθ των θκικϊν αρετϊν είναι αποτζλεςμα προθγοφμενθσ άςκθςθσ

και πράξθσ αναφζρεται ςτισ τζχνεσ για να δείξει ότι ο άνκρωποσ αποκτά τεχνικζσ πρακτικζσ

δεξιότθτεσ αφοφ προθγουμζνωσ ζχει εξαςκθκεί ςε αυτζσ Τζλοσ ενιςχφει τθ κζςθ του με

παραδείγματα για τισ τεχνικζσ δεξιότθτεσ και τισ θκικζσ αρετζσ από τα οποία φαίνεται ότι

οφτε οι τεχνικζσ δεξιότθτεσ οφτε οι θκικζσ αρετζσ είναι ζμφυτεσ αλλά προϊόντα εξάςκθςθσ και

προγφμναςθσ ςε αυτζσ


6

α Πςα ζχουμε μζςα μασ εκ φφςεωσ (laquoὅςα μὲν φφςει ἡμῖ ν παραγίνεταιraquo) Ο Αριςτοτζλθσ

ξεκινάει το ςυλλογιςμό του διερευνϊντασ πρϊτα τι ςυμβαίνει ςε όςα χαρακτθριςτικά ζχουμε

μζςα μασ εκ φφςεωσ Αυτά ζχουν εκ των προτζρων μζςα τουσ τθ δυνατότθτα να

πραγματωκοφν αλλά θ πραγμάτωςι τουσ ζρχεται φςτερα χωρίσ να χρειάηεται ο εκιςμόσ θ

επανάλθψθ μιασ ενζργειασ Για να αποδείξει τα λεγόμενά του ο φιλόςοφοσ χρθςιμοποιεί το

παράδειγμα των αιςκιςεων τθν όραςθ και τθν ακοι δεν τισ αναπτφξαμε μζςα από τθν

εξάςκθςθ αντικζτωσ υπάρχουν ιδθ αναπτυγμζνεσ μζςα μασ και περνάμε αμζςωσ ςτθ

χρθςιμοποίθςι τουσ

β Οι θκικζσ αρετζσ (laquoτὰσ δrsquo ἀρετὰσ λαμβάνομεν ἐνεργιςαντεσ πρότερονraquo) Αντίκετα ςτισ

θκικζσ αρετζσ προθγείται θ ενζργεια δθλαδι θ εξάςκθςθ θ επανάλθψθ μιασ ενζργειασ και

ακολουκεί θ κατάκτθςθ τθσ θκικισ αρετισ Αλλά για να γίνει θ αρετι από προδιάκεςθ

αποκτθμζνθ ιδιότθτα είναι ανάγκθ ο άνκρωποσ να αςκθκεί ςε αυτι Ο Αριςτοτζλθσ για τον

τρόπο άςκθςθσ αναφζρει laquoγιατί όςα πρζπει να κάνουμε αφοφ τα μάκουμε τα μακαίνουμε

κάνοντάσ τα (laquoἃ γὰρ δεῖ μακόντασ ποιεῖ ν ταῦτα ποιοῦντεσ μανκάνομενraquo) Δφο παραδείγματα

από τθν κακθμερινι ηωι που αφοροφν τισ πρακτικζσ τζχνεσ αποδεικνφουν τθν αλικεια τθσ

κζςθσ αυτισ για να αποκτιςει δθλαδι κανείσ τθν ικανότθτα του οικοδόμου ι του κικαριςτι

πρζπει πρϊτα να εξαςκθκεί ςτο χτίςιμο ι ςτο παίξιμο τθσ κικάρασ αντίςτοιχα Αναλογικά με

τα δφο αυτά παραδείγματα αναφζρονται τρία παραδείγματα από τον χϊρο τθσ θκικισ από τα

οποία φαίνεται ότι οι δίκαιοι οι ςϊφρονεσ και οι ανδρείοι αποκτοφν τισ ςυγκεκριμζνεσ

ιδιότθτεσ ζχοντασ αςκθκεί ςε αντίςτοιχεσ δίκαιεσ ςυνετζσ και ανδρείεσ πράξεισ Αυτό λοιπόν

που ςυμβαίνει ςτισ πρακτικζσ τζχνεσ ςυμβαίνει και ςτισ θκικζσ αρετζσ (αναλογία με τρία

παραδείγματα θκικϊν αρετϊν τθσ δικαιοςφνθσ τθσ ςωφροςφνθσ και τθσ ανδρείασ) με τθν

επανάλθψθ και τον εκιςμό ςε θκικζσ πράξεισ αποκτοφμε τισ θκικζσ αρετζσ

Συνοπτικι νοθματικι απόδοςθ του ςυλλογιςμοφ 1θ προκείμενθ ςε όςα υπάρχουν μζςα μασ

εκ φφςεωσ προθγείται θ φπαρξθ και θ δυνατότθτα μιασ ενζργειασ και ακολουκεί θ ενζργεια θ

πραγμάτωςθ τθσ δυνατότθτασ (δφναμισ rarr ἐνζργεια) 2θ προκείμενθ ςτισ θκικζσ αρετζσ

προθγείται θ ενζργεια ο εκιςμόσ και θ επανάλθψθ μιασ πράξθσ και ακολουκεί θ κατάκτθςι

τουσ Ρράξεισ που προςδίδουν αρετι rarr πράξεισ που απορρζουν από τθν αγακι φφςθ

Συμπζραςμα οι θκικζσ αρετζσ δεν υπάρχουν μζςα μασ εκ φφςεωσ αφοφ δεν ακολουκοφν τθν

πορεία όςων υπάρχουν μζςα μασ εκ φφςεωσ

Η χριςθ των χρονικϊν επιρρθμάτων laquoπρότερον - ὕςτερονraquo και laquoπολλάκισraquo

Ρροκειμζνου ο Αριςτοτζλθσ να αποδϊςει τθ χρονικι προτεραιότθτα των δυνάμεων ζναντι των

ενεργειϊν (δφναμισ rarr ἐνζργεια) ςε όςα χαρακτθριςτικά υπάρχουν μζςα μασ εκ φφςεωσ

ςυνδζει τισ δυνάμεισ με το laquoπρότερονraquo και με απαρζμφατα ι μετοχζσ αορίςτου που δθλϊνουν

το προτερόχρονο (laquoἰ δεῖ νraquo laquoἀκοῦςαιraquo laquoχρθςάμενοιraquo) Αντίκετα για να αποδϊςει τθν

αντίκετθ πορεία που ακολουκείται ςτισ θκικζσ αρετζσ (ἐνζργεια rarr δφναμισ) ςυνδζει τθ

μετοχι laquoἐνεργιςαντεσraquo με το laquoπρότερονraquo για να δθλϊςει το προτερόχρονο ι τισ μετοχζσ


7

ενεςτϊτα laquoποιοῦντεσraquo και laquoπράττοντεσraquo για να δθλϊςει το ςφγχρονο Ζτςι αν

προςπακιςουμε να ςυςχετίςουμε τα παραπάνω με τα παραδείγματα που δίνονται ςτο

κείμενο (αιςκιςεισ ndash τζχνεσ ndash αρετζσ) και με τα δφο ηεφγθ των αριςτοτελικϊν όρων laquoπρότερον

- ὕςτερονraquo και laquoδυνάμει - ἐνεργείᾳraquo προκφπτει το εξισ διάγραμμα

φφςει (αιςκιςεισ) πρότερον δυνάμει rarr ὕςτερον ἐνεργείᾳ

ἐξ ἔκουσ (τζχνεσ) πρότερον ενζργειεσ προσ κατάκτθςθ τθσ τεχνικισ δφναμθσ rarr ὕςτερον ενζργειεσ από τθν κατακτθμζνθ τεχνικι δεξιότθτα

ἐξ ἔκουσ (αρετζσ)

πρότερον ενζργειεσ προσ κατάκτθςθ τθσ θκικισ δφναμθσ rarr ὕςτερον ενζργειεσ από τθν κατακτθμζνθ θκικι ιδιότθτα

Χαρακτθριςτικι είναι θ χριςθ του επιρριματοσ laquoπολλάκισraquo Ραρόλο που αναφζρεται ςε όςα

χαρακτθριςτικά ζχουμε εκ φφςεωσ θ χριςθ του υποδθλϊνει ότι για τθν κατάκτθςθ των

θκικϊν αρετϊν είναι απαραίτθτθ θ άςκθςθ και θ επανάλθψθ Ρϊσ είναι δυνατόν θ κατάκτθςθ

τθσ αρετισ να είναι μεταγενζςτερθ αφοφ για να κάνει κανείσ μια ενάρετθ πράξθ (πχ δίκαιθ

πράξθ) πρζπει να είναι ιδθ ενάρετοσ (πχ δίκαιοσ) Για να λυκεί αυτι θ απορία πρζπει να

ςτακοφμε ςε επιςθμάνςεισ που ο Αριςτοτζλθσ κα κάνει ςε επόμενθ ενότθτα Οι πραγματικά

θκικζσ πράξεισ λοιπόν γίνονται με θκικό τρόπο και διαφοροποιοφνται από τισ πράξεισ που

προθγοφνται και επαναλαμβάνονται με τισ οποίεσ ζχουν εξωτερικζσ ομοιότθτεσ Επίςθσ δεν

είναι τυχαίεσ οφτε γίνονται κατόπιν υποδείξεωσ αλλά αυτόσ που τισ κάνει πρζπει α να ζχει

ςυνείδθςθ των πράξεϊν του β να τισ ζχει επιλζξει ενςυνείδθτα και να ζχει δθλϊςει με

ςαφινεια τθν προτίμθςι του γιrsquo αυτζσ γ να ζχει κάνει τισ πράξεισ αυτζσ μόνιμο ςτακερό και

αμετάβλθτο τρόπο ςυμπεριφοράσ του Οι θκικζσ αρετζσ δεν υπάρχουν μζςα μασ εν ςπζρματι

αλλά τισ αποκτοφμε με τισ πράξεισ μασ Ππωσ ςθμειϊνει και WDRoss για να εξθγιςει το

παράδοξο πϊσ πράττουμε αγακά ζργα αν δεν είμαςτε αγακοί υπάρχει διαφορά laquoανάμεςα

ςτισ πράξεισ που προςδίδουν αρετι και ςε αυτζσ που απορρζουν από τθν αγακι φφςθraquo Ο





ωσ ενζργεια ωσ πράξθ προσ απόκτθςθ τθσ αρετισ ενϊ θ ενζργεια ωσ πράξθ εφαρμογισ τθσ

κατακτθμζνθσ ιδθ αρετισ Οι θκικζσ αρετζσ είναι αποτζλεςμα ζμπρακτθσ ενεργοποίθςθσ του

ανκρϊπου και κατακτϊνται με τθν άςκθςι του ςε αυτζσ

ΑΙΣΘΗΤΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ ΚΑΙ ΡΑΑΤΗΗΣΕΙΣ

Αντικζςεισ

laquoὅςα μὲν φφςει hellip ne τὰσ δrsquo ἀρετὰσ λαμβάνομενraquo laquoτὰσ δυνάμεισ τοφτων πρότερον κομιηόμεκα ne ὕςτερον δὲ τὰσ ἐνεργείασ ἀποδίδομενraquo laquoοὐ γὰρ ἐκ τοῦ πολλάκισ ἰ δεῖ ν hellip ἀλλrsquo ἀνάπαλιν ἔχοντεσ ἐχρθςάμεκαraquo

Αναλογίεσ

laquoτὰσ δrsquo ἀρετὰσ λαμβάνομεν ἐνεργιςαντεσ πρότερον ὥςπερ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων τεχνῶνraquo laquoἃ γὰρ δεῖ μακόντασ ποιεῖ ν ταῦτα ποιοῦντεσ μανκάνομεν hellip - οὕτω δὴ καὶ


8

τὰ μὲν δίκαια πράττοντεσ δίκαιοι γινόμεκα hellipraquo

Ραραδείγματα όραςθ ndash ακοι οικοδόμοι ndash κικαριςτζσ

Σχιμα κατrsquo άρςθ και κζςθ

laquoοὐ γὰρ ἐκ τοῦ πολλάκισ ἰ δεῖ ν hellip ἀλλrsquo ἀνάπαλιν ἔχοντεσ ἐχρθςάμεκαraquo

Σχιμα εξ αναλόγου

laquoτὰσ δrsquo ἀρετὰσ λαμβάνομεν ἐνεργιςαντεσ πρότερον ὥςπερ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων τεχνῶνraquo (εννοείται ἐνεργοῦμεν πρότερον)

Σχιμα από κοινοφ

laquoοἰ κοδομοῦντεσ οἰ κοδόμοι γίνονται καὶ κικαρίηοντεσ κικαριςταὶ (γίνονται)raquo laquoτὰ μὲν δίκαια πράττοντεσ δίκαιοι γινόμεκα τὰ δὲ ςϊφρονα (πράττοντεσ) ςϊφρονεσ (γινόμεκα) τὰ δrsquo ἀνδρεῖ α (πράττοντεσ) ἀνδρεῖ οι (γινόμεκα)raquo

Ρολυςφνδετο ςχιμα

laquoτὰ μὲν δίκαια hellip τὰ δὲ ςϊφρονα hellip τὰ δrsquo ἀνδρεῖ α hellipraquo

Εναλλαγι πρϊτου και τρίτου πλθκυντικοφ προςϊπου Ραρατθροφμε και ςrsquo αυτι αλλά και ςε

επόμενεσ ενότθτεσ ότι όταν ο Αριςτοτζλθσ αναφζρεται ςε ανκρϊπουσ (ςτουσ οποίουσ

ςυμπεριλαμβάνει και τον εαυτό του) χρθςιμοποιεί το αϋ πλθκυντικό πρόςωπο Συγκεκριμζνα

ςτο κείμενο αυτό χρθςιμοποιεί οχτϊ ριματα ςε αυτό το πρόςωπο laquoκομιηόμεκαraquo

laquoἀποδίδομενraquo laquoἐλάβομενraquo laquoἐχρθςάμεκαraquo laquoἔςχομενraquo laquoλαμβάνομενraquo laquoμανκάνομενraquo

laquoγινόμεκαraquo Πταν πάλι αναφζρεται ςτουσ οικοδόμουσ ι τουσ κικαριςτζσ χρθςιμοποιεί το γϋ

πλθκυντικό πρόςωπο Η αλλαγι αυτι ίςωσ να οφείλεται ςτο ότι ο φιλόςοφοσ δεν είχε

προςωπικι επαφι με τισ τζχνεσ και τουσ τεχνίτεσ και χρθςιμοποιεί το γrsquo πλθκυντικό πρόςωπο

όταν πρόκειται για δεξιότθτεσ που αφοροφν τον καταμεριςμό τθσ εργαςίασ και ςυνεπϊσ οι

δεξιότθτεσ δεν είναι γνϊριςμα όλων των ανκρϊπων Αντίκετα χρθςιμοποιεί το αrsquo πλθκυντικό

πρόςωπο όταν αναφζρεται ςτισ θκικζσ αρετζσ και ςυνεπϊσ ςε γνωρίςματα που αφοροφν

όλουσ τουσ ανκρϊπουσ ανεξαιρζτωσ Ωςτόςο μασ προβλθματίηει ότι ςε επόμενεσ ενότθτεσ

(πχ 4θ και 6θ) εναλλάςςει τα πρόςωπα (laquoγινόμεκα οἳ μὲν δίκαιοι οἳ δὲ ἄδικοιraquo laquoοἳ μὲν γὰρ

ςϊφρονεσ καὶ πρᾶοι γίνονταιraquo) ι χρθςιμοποιεί γϋ πλθκυντικό εκεί που κα περιμζναμε αϋ

πλθκυντικό (laquoἀγακὸσ ἄνκρωποσ γίνεταιraquo ενϊ κα περιμζναμε laquoἀγακοὶ ἄνκρωποι γινόμεκαraquo)

Από τα παραπάνω λοιπόν μποροφμε να καταλιξουμε ςτο ςυμπζραςμα ότι θ χριςθ γ

προςϊπου δεν αποτελεί ςυνειδθτι επιλογι αλλά χρθςιμοποιείται μάλλον αςυναίςκθτα και

προςδίδεται μrsquo αυτόν τον τρόπο ποικιλία ςτον λόγο Ασ μθν ξεχνάμε άλλωςτε ότι τα κείμενα

του Αριςτοτζλθ προζρχονται από προςωπικζσ του ςθμειϊςεισ που χρθςιμοποιοφςε ςτισ

παραδόςεισ των μακθμάτων του Είναι λοιπόν εφλογο ςrsquo αυτζσ τισ ςθμειϊςεισ να ζχουν

παρειςφριςει και ςτοιχεία του προφορικοφ λόγου

laquoὥςπερ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων τεχνῶνraquo Άλλο ζνα ςτοιχείο αυκόρμθτου και προφορικοφ λόγου

ςυναντάμε ςτθ φράςθ laquoὥςπερ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων τεχνῶνraquo Ο προςκετικόσ laquoκαὶ raquo εδϊ είναι

περιττόσ ενϊ ο προςδιοριςμόσ laquoἄλλωνraquo υποδθλϊνει ότι οι αρετζσ είναι και αυτζσ τζχνεσ κάτι

βζβαια που δεν ιςχφει Κανονικά λοιπόν θ παραβολικι φράςθ κα ζπρεπε να είναι ωσ εξισ

laquoὥςπερ ἐπὶ τῶν τεχνῶνraquo Υπενκυμίηουμε και πάλι ότι τα κείμενα του Αριςτοτζλθ προζρχονται

από προςωπικζσ του ςθμειϊςεισ που χρθςιμοποιοφςε ςτισ παραδόςεισ των μακθμάτων του

Είναι λοιπόν εφλογο ςrsquo αυτζσ τισ ςθμειϊςεισ να ζχουν παρειςφριςει και ςτοιχεία του

προφορικοφ λόγου


2

εργαςιοκεραπεία εργαςιομανισ εργαςτιριο εργάτθσ εργατικόσ εργατικότθτα εργατοπατζρασ εργατοχπάλλθλοσ εργατοϊρα ζργο εργοδθγόσ εργοδότθσ εργόχειρο κακοφργθμα κακοφργοσ καλλιζργεια κωλυςιεργία μεταλλουργία μεταξουργία μουςουργόσ ξυλουργόσ όργανο όργιο πανοφργοσ πάρεργο περιζργεια περίεργοσ προεργαςία ραδιενεργόσ ραδιοφργοσ ςτιχουργόσ ςυνεργόσ υφαντουργία χειρουργόσ ἀποδίδομεν lt ἀπὸ + δίδωμι (κ -δω- και -δο- με ενεςτ αναδιπλαςιαςμό δι- και κατάλθξθ ndashμι) αιμοδότθσ ανζκδοτοσ ανζνδοτοσ απόδοςθ αποδοτικόσ δόςιμο δϊρο δωςιδικία εκδοτιριο μεταδοτικόσ ξζδομα παραδοτζοσ πλθροφοριοδότθσ προδότθσ τροφοδότθσ φωτοδότθσ ἰ δεῖ ν lt εἶ δον του ρ ὁράω-ῶ (κ Fορά- lt ὁρά- Fιδ- gt ἐ-Fιδ-ον gt εἶ δον ὀπ- ανφποπτοσ αόμματοσ αυτόπτθσ διορατικόσ είδοσ ειδφλλιο είδωλο επόπτθσ ιδζα κάτοπτρο οπι οπτιρασ οπτικόσ όραμα όραςθ ορατόσ οφκαλμίατροσ οφκαλμόσ όψθ πρόςοψθ φποπτοσ ἀκοῦςαι lt ἀκοφω ακοι άκουςμα ακουςτικό ακουςτόσ αυτικοοσ βαρικοοσ ευικοοσ ξακουςτόσ ωτακουςτισ ἐλάβομεν lt λαμβάνω ακατάλθπτοσ αμερολθψία αμφιλαφισ ανεπανάλθπτοσ αντιλαβι αντίλθψθ αντιςυλλθπτικό αντιςφλλθψθ απολαβι αςφλλθπτοσ δικολάβοσ εικονολιπτθσ επανάλθψθ επιλθψία εργολάβοσ ευυπόλθπτοσ θχολιπτθσ θχολθψία κρθςκόλθπτοσ κρθςκολθψία καταλθπτόσ κατάλθψθ καταλθψίασ λαβι λαβίδα λάφυρο λιμμα λιψθ μερολθψία μετάλθψθ παραλαβι παραλιπτθσ περίλθψθ προκατάλθψθ πρόςλθψθ ςυλλαβι ςφλλθψθ υπόλθψθ χειρολαβι ἔχοντεσ lt ἔχω (κ ςεχ- ςχ-) απροςχθμάτιςτοσ αργόςχολοσ ζνοχοσ ζξθ εξισ κατεχόμενα καχεξία μζκεξθ παροχι πάροχοσ πολιοφχοσ προςοχι πρόςχθμα προςχθματικά ραβδοφχοσ ςχεδόν ςχζςθ ςχιμα ςχθματιςμζνοσ ςχολείο ςχολι ἐχρθςάμεκα lt χριομαι -ῶμαι αχρθςιμοποίθτοσ άχρθςτοσ δφςχρθςτοσ εφχρθςτοσ ιδιοχρθςία καταχραςτισ κατάχρθςθ χρεία χρζοσ χριμα χρθματικόσ χριςθ χρθςιμοκιρασ χρθςιμοποίθςθ χριςιμοσ χρθςιμότθτα χρθςμόσ χριςτθσ χρθςτικόσ χρθςτόσ χρθςτότθτα ἐνεργιςαντεσ lt ἐνεργζω-ῶ ανενεργόσ ενζργεια ενεργειακόσ ενεργειοκρατία ενζργθμα ενεργθτικόσ ενεργθτικότθτα ενεργθτιςμόσ ενεργοποίθςθ ενεργόσ τεχνῶν lt τίκτω απότοκοσ αρχιτζκτονασ άτεκνοσ άτεχνοσ ζντεχνοσ επιτόκιο επίτοκοσ περίτεχνοσ τεκνοποίθςθ τζκτονασ τεχνικι τεχνολογία τεχνοκράτθσ τοκετόσ τόκοσ δεῖ αδζθτοσ δζθςθ ενδεισ ζνδεια μακόντασ lt μανκάνω (κ μακ- + πρόςφυμα laquoνraquo πριν από τον χαρακτιρα laquoκraquo + laquoανraquo μετά από αυτόν + κατάλθξθ laquoωraquo) αμακισ άμακοσ καλομακθμζνοσ μάκθμα μακθματικόσ μακθμζνοσ μάκθςθ μακθςιακόσ μακθτισ μακθτικόσ μακθτολόγιο μακθτοφδι οψιμακισ ποιεῖ ν lt ποιζω-ῶ αντιποιθτικόσ αχειροποίθτοσ δθμοςιοποίθςθ κεοποίθτοσ περιποιθτικόσ ποίθμα ποίθςθ ποιθτισ προςποιθτόσ οἰ κοδόμοι lt οἶ κοσ + δόμοσ αποικία αποικιςμόσ αποικιςτικόσ διοίκθςθζνοικοσ ιδιοκατοίκθςθ κάτοικοσ μετοίκθςθ μζτοικοσ μονοκατοικία οίκθμα οίκθςθ οικία κατοικία οικιςμόσ οικιςτικόσ οικογζνεια οικοδεςπότθσ οικολογία οικονομία οικόπεδο οικόςθμο οικόςιτοσ οικοςκευι οικότροφοσ οικουμζνθ παροικία περίοικοσ πολυκατοικία ςυγκατοίκθςθ ςυγκάτοικοσ ςυνοικία κικαρίηοντεσ lt κικαρίηω κικάρα κικάριςμα κικαριςμόσ κικαρίςτασ κικαρωδόσ πράττοντεσ lt πράττω (ltκ πρᾱγ + j + ω) απράγμων άπρακτοσ δυςπραγία ειςπράκτορασ είςπραξθ μεταπράτθσ μεταπρατικόσ πράγμα πραγματικόσ πραγματογνϊμων πρακτζο πρακτικό πράκτορασ πρακτορείο πράξθ ςφμπραξθ


3































4
















βλζπει














ςυνιςτοφν









5



















ψυχισ


ΣΤΙΣ ΑΕΤΕΣ

















6







































7


































Αναλογίεσ



8









































3































4
















βλζπει














ςυνιςτοφν









5



















ψυχισ


ΣΤΙΣ ΑΕΤΕΣ

















6







































7


































Αναλογίεσ



8









































4
















βλζπει














ςυνιςτοφν









5



















ψυχισ


ΣΤΙΣ ΑΕΤΕΣ

















6







































7


































Αναλογίεσ



8









































5



















ψυχισ


ΣΤΙΣ ΑΕΤΕΣ

















6







































7


































Αναλογίεσ



8









































6







































7


































Αναλογίεσ



8









































7


































Αναλογίεσ



8









































8








































Αριστοτέλους "Ηθικά Νικομάχεια"

Education

Transcript of Αριστοτέλους "Ηθικά Νικομάχεια"