9

Παιδεία ονομάζεται η ηθική καλλιέργεια, ο πνευματικός φωτισμός, η αγωγή και η λέπτυνση της ψυχής του ανθρώπου. Πρόκειται για μια διαδικασία που δεν γνωρίζει χρονικούς περιορισμούς , αλλά απλώνεται σε όλη τη διάρκεια της ζωής του ατόμου. Ενώ στην αρχή προϋποθέτει τη συμβολή κατάλληλων κοινωνικών φορέων, στη συνέχεια συντελείται με προσωπική κυρίως προσπάθεια. Ανάμεσα σε αυτούς τους φορείς τη σημαντικότερη θέση κατέχει το σχολείο , γιατί αποτελεί το θεσπισμένο απ’ την πολιτεία μηχανισμό, με κύριο μέλημα την προσφορά της παιδείας. Πρωταρχικός στόχος του σχολείου είναι η πνευματική καλλιέργεια του νέου . Έτσι, από την αρχαιότητα ακόμα η σωστή εκπαίδευση των παιδιών (ιδιαίτερα στην Αθήνα) αποσκοπούσε στην πνευματική καλλιέργειά τους, μεγάλο προτέρημα για την τότε εποχή. Ας ανατρέξουμε λοιπόν στο παρελθόν…

9

Το Σχολείο στην Αρχαία Αθήνα

Η εκπαίδευση των παιδιών άρχιζε ήδη από τα πρώτα κιόλας χρόνια της ζωής τους. Μέχρι τα εφτά τους χρόνια τα παιδιά “εκπαιδεύονταν” με κινητικά παιχνίδια, με τη διήγηση παραμυθιών από παιδονόμους και με ευεργητικά για το νου ερεθίσματα. Οτιδήποτε δινόταν στα παιδιά έπρεπε να είναι απαλλαγμένο από καθετί επιβλαβές για την ηθικότητά τους. Η επιβολή τιμωρίας και ποινών ήταν αποδεκτή, αλλά με μέτρο. Από το 5ο ως το 7ο έτος της ηλικίας γινόταν μια πρώτη επαφή των μαθητών με μαθήματα που θα διδάσκονταν αργότερα. Στην ηλικία των 7-14 ετών παρεχόταν μια πιο θεωρητική μόρφωση: Ανάγνωση, γραφή, στοιχεία αριθμητικής, στερεομετρίας και αστρονομίας. Στη συνέχεια μόνο οι καλοί μαθητές συνέχιζαν. Επιπλέον μάθαιναν λύρα και κιθάρα, μαθηματικά και αστρονομία. Αργότερα διδάσκονταν φιλοσοφία και λογοτεχνικά κείμενα. Η γυμναστική αποτελούσε αναπόσπαστο μέρος της καθημερινής εκπαίδευσης, τόσο για τη διάπλαση ωραίου σώματος, όσο και για την ενίσχυση της ψυχής, αλλά και την προετοιμασία για τον πόλεμο. Η πάλη, τα αγωνίσματα δρόμου, οι δρόμοι ενός και δύο σταδίων, η ξιφομαχία, το τόξο, το ακόντιο, η σφενδόνη, η ξιφασκία, η στρατοπέδευση και το αγώνισμα του ίππου, καθώς και η διδασκαλία του χορού συγκαταλέγονταν στη γυμναστική των νέων Αθηναίων. Οι παιδαγωγοί είναι παιδοτρίβες και γυμναστές, δάσκαλοι και παιδονόμοι. Οι πρώτοι ασχολούνται με τη σωστή άθληση των μαθητών τους, κάποτε μάλιστα τους αναλαμβάνουν και για πρωταθλητισμό με το κατάλληλο πρόγραμμα σπουδών. Οι δεύτεροι αρχικά ασχολούνταν με την επιλογή των κατάλληλων προτύπων συμπεριφοράς, την προστασία των νέων από κακόβουλες παρέες ( π.χ. δούλων), αλλά και για την επίβλεψη των σωματικών και στρατιωτικών ασκήσεων των εφήβων. Εξάλλου , η αγωγή των πρώτων χρόνων της ζωής ήταν καθοριστικής σημασίας για τη μελλοντική τους συμπεριφορά. Αυτήν την εποχή ο θεσμός της ιδιωτικής εκπαίδευσης ήταν πολύ διαδεδομένος. Ωστόσο, μόνο παιδιά πλουσίων διδάσκονταν κατ΄ οίκον ΄ όμως η στάση τους απέναντι στους δασκάλους τους διακρινόταν από έλλειψη σεβασμού και αυθάδεια. Επίσης, υπήρχαν κάποιες σχολές με αξιόλογους δασκάλους αλλά και πνευματικά κέντρα, όπου σπούδαζαν νέοι από άλλες ελληνικές πόλεις. Η γενική μόρφωση ή αλλιώς εγκύκλια μαθήματα (στην οποία επιτρεπόταν και στα κορίτσια των πλουσίων) περιλάμβανε τη διδασκαλία των γραμμάτων, της γυμναστικής, της μουσικής και της ιχνογραφίας. Όλα τα μαθήματα έπρεπε να συμβάλλουν στην υγεία των ατόμων και να είναι σύμφωνα με τη φυσιολογική ανάπτυξη τους.

9

ΠΛΑΤΩΝΑΣ Μετά την περιπέτεια του Πλάτωνα στην Αίγινα, όταν κινδύνεψε να πουληθεί ως δούλος, επέστρεψε στην Αθήνα και ίδρυσε το 387 π.Χ την φιλοσοφική σχολή του, την Ακαδημία. Μετά τη δολοφονία του φίλου του, Δίωνα,(και μέχρι το δικό του θάνατο) αφοσιώθηκε αποκλειστικά στην σχολή του και τη συγγραφή φιλοσοφικών έργων.

Οι αρχές και το εκπαιδευτικό σύστημα της Πλατωνικής ΑκαδημίαςΒασικοί στόχοι στο πλατωνικό εκπαιδευτικό σύστημα ήταν:

Η δημόσια εκπαίδευση, κοινή για άνδρες και γυναίκες, η διαμόρφωση ακέραιου πνεύματος και σώματος ενίσχυση της αρετής και της δικαιοσύνης στον πολίτη και η αποτροπή της μονόπλευρης άποψης .

Γι' αυτό, σύμφωνα με τον Πλάτωνα, η ηθική και πνευματική διάπλαση των νέων απαιτούσε και απαιτεί μεγάλη προσοχή .Στην ποίηση, χρειάζεται οι ποιητές να προβάλλουν υψηλά πρότυπα συμπεριφοράς, καθώς υπάρχουν πολλά επικίνδυνα θέματα (π.χ. ασέβεια, αδικία, φιλαργυρία κ.α.) , που αντί να ωφελούν την ψυχή και να ενδυναμώνουν το ήθος, τις αρετές, την ευσέβεια και να έχουν ως σκοπό την τέρψη, οδηγούν στην παρακμή και κάνουν την ψυχή ευάλωτη στους πειρασμούς, καθώς η ακατέργαστη ακόμα καρδιά του νέου είναι έτοιμη να παλέψει για οτιδήποτε πιστεύει. Σε αντίθεση τώρα με την ποίηση, τα μαθηματικά (που περιέχουν την αριθμητική, τη γεωμετρία, τη στερεομετρία, την αστρονομία και την αρμονική) κατέχουν σημαντικότατη θέση σε όλο το πλατωνικό εκπαιδευτικό

9

σύστημα, γιατί, σύμφωνα με το φιλόσοφο, συμβάλλουν στην επίλυση καθημερινών προβλημάτων , στην οικονομία, στη δικαιοσύνη και στις τέχνες. Επίσης, εξασφαλίζουν έγκυρη γνώση των αιώνιων και αμετάβλητων όντων και αληθειών και δραστηριοποιούν το άτομο πνευματικά.

Η εκπαίδευση στα μαθηματικά, άρχιζε με ειδικά παιχνίδια πρακτικής αριθμητικής, με ευχάριστο εποπτικό χαρακτήρα .Η αριθμητική περιλάμβανε τη διδασκαλία των ακέραιων αριθμών με τις ιδιότητές τους. Στη γεωμετρία μεταδιδόταν η αξία των ορισμών και η σαφήνεια των πορισμάτων, καθώς και η όλη διαδικασία της απόδειξης, ενώ η αρμονική προέκυψε από τη βαθιά πίστη του φιλοσόφου για ένα συλλογισμό πάνω στους αρμονικούς αριθμούς, με συνολικότερη θεώρηση της φύσης και της τέχνης. Η μουσική επίσης, ήταν ένα ξεχωριστό μάθημα. Χωριζόταν σε τρία μέρη, την αρμονία το ρυθμό και το λόγο ,στον οποίο υποτάσσονται αρμονία και ρυθμός και έτσι μόνο οι ρυθμικοί ή οι λυρικοί λόγοι των ποιημάτων αποτελούν μοναδικό κριτήριο κάθε κριτικής, αισθητικής ή ηθικής. Ο Πλάτωνας θεωρεί τη γυμναστική αδελφή της μουσικής. Για την ψυχοσωματική ανάπτυξη του ατόμου επιβάλλεται η σύμμετρη σωματική άσκηση και των δύο. Έτσι και οι Φύλακες εκείνη την εποχη είχαν ανάγκη από σωματική άσκηση που θα τους βοηθήσει να αντιμετωπίσουν ανάλογες περιστάσεις στο πολεμικό τους επάγγελμα και στις υποχρεώσεις τους. Η σύζευξη μουσικής και γυμναστικής θα συμβάλλει στην υποταγή του σωματικού στοιχείου στην πνευματικότητα της ψυχής, ενώ η μουσική θα καλλιεργήσει το λογικό ή φιλοσοφικό τμήμα του ανθρώπου. Η μουσική και η γυμναστική θα εναρμονίσουν τη λογική και το πνεύμα κι αυτές την επιθυμία. Είναι σαφές ότι η αρμονία των τριών αρχών της ψυχής και η αρμονία ψυχής και σώματος οφείλονταν στην ηθική επίδραση των δύο αυτών σημαντικών βαθμίδων της εκπαίδευσης.

Οι αληθινοί μουσικοί είναι εκείνοι που καταφέρνουν να ενώσουν τη γυμναστική και μουσική και στη συνέχεια να τις προσφέρουν με μέτρο ως δώρο στην ψυχή όλων. Από την άλλη, η γυμναστική δεν αποσκοπούσε στα μετάλλια και στη δόξα, αλλά για να καλλιεργήσουν το θάρρος τους και να διαπλάσουν το πνεύμα τους. Η υπερβολική γυμναστική οδηγούσε σε τραχύτητα και βιαιότητα, όπως και η υπερβολική μουσική έπλαθε μαλθακό και υποταγμένο άτομο. Έτσι η πλατωνική γυμναστική είχε σκοπό να συμβάλλει στην υποταγή του ανθρώπινου σώματος στο πνεύμα, στην καλλιέργεια καλού χαρακτήρα, αλλά και στην αυτοπειθαρχία του, στην προστασία από τη θηλυπρέπεια, τη μαλθακότητα, αλλά και τη βαρβαρότητα. Παράλληλα με τη μουσική και τη γυμναστική φρόντιζε ο Πλάτωνας να παρέχεται καλή λογοτεχνική μόρφωση, ηθική, θρησκευτική και πολιτική αγωγή, ώστε η ορθή παιδεία να συμβάλλει ουσιαστικά στην πλήρη ανάπτυξη του ατόμου και στην προστασία του από μονομέρειες κάθε είδους που θα οδηγούσαν στον αποπροσανατολισμό τους από το αληθινό και το καλό και αγαθό. Έτσι, η μουσική δρα σαν αντιφάρμακο της σωματικής άσκησης, που παρέχει η γυμναστική.

9

Επίσης ο Πλάτωνας βλέπει στο λεκτικό τρόπο τη μίμηση, τη διήγηση κι ένα είδος μίμησης και διήγησης που είναι μικτό. Το υπόδειγμα διήγησης είναι ο διθύραμβος, η τραγωδία και η κωμωδία μικτού είδους. Στη μίμηση ο Πλάτωνας εκφράζει τον παρακάτω προβληματισμό. Επειδή ενδέχεται οι φύλακες να μιμηθούν και κατώτερης αξίας περιστατικά ή χαρακτήρες, υπάρχει ο κίνδυνος να γίνει η ψυχή τους ποταπή και γι΄ αυτό αναφέρεται η αποφυγή της.

Η κωμωδία και η τραγωδία απαγορεύονται, σε αντίθεση με το διθύραμβο και τη λυρική ποίηση, το μικτό είδος που εγκρίνεται, γιατί υποδεικνύεται μέσα από αυτά το ήθος και οι αρετές των θεών και των ηρώων. Άρα η μίμηση μόνο έπειτα από κριτική σκέψη είναι αναγκαία για την εκπαίδευση των Φυλάκων. Ο Πλάτωνας στους «Νόμους» του συγκεντρώνει τη θεωρία του για την αγωγή του παιδιού από τη γέννηση ως την ενηλικίωσή του. Η παιδεία αποτελεί δημόσιο αγαθό, αλλά η ανώτερη βαθμίδα παραμένει προνόμιο μόνο των λίγων.

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ : ΚΟΝΤΡΑ ΣΤΙΣ ΠΛΑΤΩΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΕΣ

9

Το 367 π.χ. (σε ηλικία 17 ετών), ο Αριστοτέλης εγκαταστάθηκε στην Αθήνα και σπούδασε στην Ακαδημία του Πλάτωνα, λόγω της ποιότητας της εκπαίδευσης εκεί, όπου και διέμεινε μέχρι το 347 π.Χ, όταν πέθανε ο δάσκαλός του.

Σ’ αυτά τα χρόνια ο Αριστοτέλης στο περιβάλλον της Ακαδημίας και όχι μόνο, τους άφηνε όλους κατάπληκτους, ακόμα και τον ίδιο το δάσκαλό του, εξαιτίας της εργατικότητάς του και της οξύνοιας του μυαλού του, προκαλώντας πολλές φορές τη ζήλια και το φθόνο. Για τον Πλάτωνα ηταν «νους διατριβής» και το σπίτι του «οίκος αναγνώστου.

Ένα ισχυρό πνεύμα, όπως ο Αριστοτέλης, δε δέχτηκε ανεπιφύλακτα όλες τις θεωρίες του Πλάτωνα. Ωστόσο, στο φιλοσοφικό του έργο διακρίνονται πολλά στοιχεία του πλατωνισμού. Λόγω του ορθολογισμού του Αριστοτέλη, απέκτησε πολλούς αντιπάλους. Όταν τον Πλάτωνα στη σχολή διαδέχτηκε ο Σπεύσιππος, υποστηρικτής των τάσεων του πλατωνισμού με τις οποίες ο Αριστοτέλης ήταν αντίθετος, εκείνος αποφάσισε να φύγει από τη σχολή και την Αθήνα.

Αριστοτελική Σχολή : Η αρχήΗ δεύτερη αθηναϊκή περίοδος του Αριστοτέλη κράτησε περίπου από το

334-323 π.χ. Τελειοποίησε τη φιλοσοφία, τα συγγράμματά του και τις επιστημονικές έρευνές του. Ο χώρος που δίδασκε ήταν το«Λύκειον», δημόσιο γυμναστήριο, στα βορειοανατολικά περίχωρα της πόλης . Εκεί στο αφιερωμένο στο Λύκειο Απόλλωνα και στις Μούσες ,άλσος ο Αριστοτέλης νοίκιασε ορισμένα οικήματα (μουσείων, ιερόν και μια μικρή και μια μεγάλη στοά) και ίδρυσε τη σχολή του. Αργότερα λόγω των χτισμένων μεγαλόπρεπων οικημάτων και στοών, που ονομάζονταν «περίπατοι», η σχολή του ονομάστηκε από το Θεόφραστο (μετά το θάνατο του Αριστοτέλη) «Περιπατητική» και οι μαθητές του «περιπατητικοί φιλόσοφοι» και ο Αριστοτέλης έμεινε ως ο αρχηγός της περιπατητικής φιλοσοφίας . Η οργάνωση της σχολής είχε γίνει κατά τα πρότυπα της Πλατωνικής Ακαδημίας. Τα μαθήματα για τους προχωρημένους μαθητές γίνονταν το πρωί, ενώ για τους αρχάριους το απόγευμα . Η πρωινή διδασκαλία ήταν καθαρά φιλοσοφική «ακροαματική», ενώ η απογευματινή «ρητορική» και «εξωτερική». Ο Αριστοτέλης είχε επιβάλει στη σχολή την επί δεκαήμερη «διοίκηση» από τους μαθητές. Οι μαθητές δειπνούσαν μαζί. Η σχολή είχε μεγάλη και οργανωμένη βιβλιοθήκη (αργότερα χρησίμευσε ως πρότυπο για την ίδρυση των βιβλιοθηκών άλλων μεγάλων πόλεων). Ο Αριστοτέλης οργάνωσε ένα «μουσείο αντικειμένων», για να βοηθήσει στην εξήγηση του μαθήματος με παραδείγματα. Σύντομα η σχολή έγινε περίφημο κέντρο επιστημονικής έρευνας.

Αριστοτελική Σχολή : εκπαίδευση Ο Αριστοτέλης υποστηρίζει ότι ο πολίτης οφείλει να διαπαιδαγωγείται

γιατί η παιδεία τον οδηγεί στην ελευθερία, στην καλοσύνη και στην αρετή.

9

Επίσης, υποστηρίζει τη δημόσια εκπαίδευση, διότι όλοι οι πολίτες πρέπει να μορφώνονται, για να υπάρξει ομαλή κοινωνική συμβίωση και ευρυθμία. Βασικές προϋποθέσεις για τη μόρφωση είναι η ανθρώπινη φύση, η συνήθεια και η λογική.

Στην εκπαίδευση προηγείται η εξάσκηση του σώματος, έπεται η καλλιέργεια του άλογου μέρους της ψυχής, δηλαδή του επιθυμητικού της και ακολουθεί η παίδευση του νου. Όλη αυτή η διαδικασία είχε ως στόχο τη σωστή κρίση και τη χαρά των ευπρεπών ηθών και των καλών πράξεων.Βασικά και αναγκαία μαθήματα που διδάσκονται οι νέοι ήταν η ανάγνωση, η γραφή, η γυμναστική, η ιχνογραφία και η μουσική, προκειμένου να αποκτήσουν τη σωστή αγωγή που ταιριάζει σε ελεύθερους πολίτες .Οι βαριές σωματικές ασκήσεις ενδεικνύονταν μόνο γύρω στο 17ο έτος της ηλικίας, όταν είχε ολοκληρωθεί ο κύκλος των θεωρητικών μαθημάτων, γιατί η μεγάλη καταπόνηση του σώματος και του πνεύματος εμποδίζει αντίστοιχα η μια την άλλη. Στον όρο φιλοσοφία ο Αριστοτέλης συμπεριλαμβάνει τις επιστήμες (θεωρητικό , ποιητικό και πρακτικό είδος). Στο θεωρητικό είδος (το οποίο ασχολείται με το πραγματικό), ανήκουν τα μαθηματικά, η φυσική και η θεολογία. Στο πρακτικό ( το οποίο πραγματεύεται τις ακούσιες πράξεις του ανθρώπου που τον βοηθούν να επιλέξει τα μέσα, για να πραγματοποιήσει ό,τι επιθυμεί), ανήκουν η Πολιτική, η Οικονομική και η Ηθική. Τέλος στο ποιητικό είδος ανήκουν η ποίηση και οι καλές τέχνες. Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, οι ποιητές είναι οι καλύτεροι δάσκαλοι του λαού, καθώς η ποιητική είναι μια τέχνη μιμούμενη τον ανθρώπινο λόγο και τα συναισθήματα. Η μουσική πιστευόταν πως καλλιεργεί, παιδεύει ή απλά ευχαριστεί το άτομο. Ο Αριστοτέλης από την πλευρά του δηλώνει ότι η μουσική όχι μόνο προσφέρει και παιδεία και διασκέδαση και πνευματική καλλιέργεια, αλλά ακόμα συμβάλλει στη διαμόρφωση ορθών χαρακτήρων .Έτσι, καθιερώθηκε η διδασκαλία της ως μάθημα από τη νηπιακή ακόμη ηλικία. Γενικά, στόχος της αριστοτελικής φιλοσοφίας είναι το «ευ ζην», δηλαδή η πολιτική ωρίμανση των πολιτών, η ηθική και πνευματική τελείωσή τους μέσα στο πλαίσιο της πολιτείας που εξασφαλίζει τις απαραίτητες συνθήκες, για να αναζητήσει ο πολίτης το δρόμο προς την πρόοδο.

9

Από όλα αυτά που προαναφέραμε, μπορούμε να συλλάβουμε τη σημασία που είχε και έχει το σχολείο για την κοινωνική πρόοδο και ανάπτυξη. Στο σχολείο αναθέτει η κοινωνία τη διάπλαση των νέων μελών της, ώστε να γίνουν πολίτες χρήσιμοι και δημιουργικοί, με υψηλό αίσθημα κοινωνικής ευθύνης και δημοκρατικό ήθος, πολίτες που θα τιμούν τις εθνικές παραδόσεις, θα εργάζονται για την προκοπή του συνόλου και θα συνδυάσουν τη γενική, ολόπλευρη καλλιέργεια με την επιστημονική και τεχνική κατάρτιση. Επομένως, όσο καλύτερα ασκεί το έργο του, τόσο μεγαλύτερες υπηρεσίες προσφέρει στην κοινωνία. Στην εποχή μας αναπτύσσεται έντονος προβληματισμός για την ποιότητα της προσφερόμενης παιδείας και τους στόχους που υπηρετεί και διάχυτη είναι η αίσθηση πως το σημερινό σχολείο αδυνατεί να ασκήσει με επιτυχία τις σημαντικές για την ατομική και την κοινωνική πρόοδο λειτουργίες του. Πρόκειται για προβληματισμό δικαιολογημένο, αν λάβουμε υπ’ όψη τον προσανατολισμό του εκπαιδευτικού συστήματος και το περιεχόμενο των σπουδών του. Το σχολείο στις μέρες μας μετεωρίζεται ανάμεσα σε δυο διαφορετικούς προσανατολισμούς : τον τεχνοκρατικό από τη μια και τον ανθρωπιστικό από την άλλη. Η συνεχής επιστημονική πρόοδος σε συνδυασμό με τις αυξημένες απαιτήσεις της αγοράς εργασίας επιβάλλει την ανάγκη μετατροπής του σε χώρο εξειδίκευσης και επαγγελματικής κατάρτισης, γεγονός που έρχεται σε αντίθεση με την αρχή της γενικής μόρφωσης , που προγραμματικά πρεσβεύει . Η αδυναμία της εκπαίδευσης να συναρμόσει τους δύο αυτούς

9

σκοπούς αποτελεί μια από τις κυριότερες αιτίες της κρίσης της. Το σχολείο στις μέρες μας, ούτε γενική μόρφωση, ούτε ικανοποιητική κατάρτιση προσφέρει. Συναφές με το παραπάνω είναι το πρόβλημα του τρόπου εισαγωγής των μαθητών στις ανώτερες και ανώτατες σχολές. Ο μέχρι σήμερα καθιερωμένος τρόπος εισαγωγής υποβιβάζει τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση σε προθάλαμο χώρο της τριτοβάθμιας και αναιρεί τον αυτοτελή μορφωτικό χαρακτήρα της, μετατρέποντάς την σε χώρο επιλογής των εισακτέων και μάλιστα με κύριο κριτήριο, όχι την κριτική, αλλά την παθητική αφομοίωση της μεταδιδόμενης γνώσης. Έτσι, όμως η εκπαιδευτική πράξη περιορίζεται στο έργο της διδασκαλίας και μετατρέπεται σε μηχανισμό μεταφοράς και αποθήκευσης γνώσεων ξηρών και τυποποιημένων, που δεν πλουτίζουν το πνεύμα, δεν ακονίζουν την κρίση και δεν ευρύνουν τη φαντασία του μαθητή. Συμπερασματικά, το σχολείο στις μέρες μας φαίνεται ανακόλουθο προς τους παιδαγωγικούς σκοπούς που θα έπρεπε να υπηρετεί (γενική μόρφωση, αισθητική καλλιέργεια, ανάπτυξη κριτικής σκέψης κτλ.), με συνέπεια από μέσο προετοιμασίας για την κοινωνική ζωή να υποβιβάζεται σε μέσο προετοιμασίας για τα ανώτερα και ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα και κατ’ επέκταση την αγορά εργασίας.

ΣΧΟΛΕΙΟ: 2ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ-ΚΟΡΔΕΛΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ : 2010-2011

ΜΑΘΗΜΑ:ΑΡΧΕΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ

ΜΑΘΗΤΡΙΕΣ: ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ- ΝΑΤΑΣΑ ΒΩΔΕΝ

ΤΜΗΜΑ: Β1 ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ

ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ : ΣΟΦΙΑ ΚΑΝΙΑΚΑ