ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΩΝ – ΚΑΤΣΑΒΙΔΙΑ, ΚΛΕΙΔΙΑ

48

6. ΚΑΤΣΑΒΙΔΙΑ – ΚΛΕΙΔΙΑΗ βίδα μαζί με το περικόχλιο (παξιμάδι) ή χωρίς αυτό, αποτελεί ένα μέσο που μας

επιτρέπει να συνδέουμε δυο ή περισσότερα κομμάτια. Για να πραγματοποιήσουμε όμωςτη σύνδεση με τη βίδα και το περικόχλιο της, χρησιμοποιούμε ειδικά εργαλεία πουλέγονται «εργαλεία για σύσφιξη κοχλιών και περικοχλίων». Το είδος του κάθε εργαλείουπου χρησιμοποιούμε γι’ αύτη τη δουλειά καθώς και ο τρόπος πού το χρησιμοποιούμεέχει σχέση με το σχήμα και το μέγεθος του κεφαλιού της βίδας, καθώς και με τη μορφήτου περικοχλίου.

Οι βίδες πού κυκλοφορούν στο εμπόριο έχουν διαφόρων ειδών κεφάλια.Διαφόρων ειδών σχήματα έχουν επίσης και τα περικόχλια.

Οι βίδες, διαιρούνται σ' εκείνες που συνεργάζονται με περικόχλιο (παξιμάδι) καισ' εκείνες που δεν έχουν ξεχωριστό περικόχλιο, γιατί περικόχλιο τους γίνονται τακομμάτια μέσα στα όποια βιδώνονται.

Θα εξετάσουμε τα εργαλεία που χρησιμοποιούμε για να περιστρέψουμε τις βίδεςκαι τα περικόχλια, δηλαδή, τα απαραίτητα εργαλεία για το βίδωμα και το ξεβίδωμα.

6.1 Κατσαβίδια – Κλειδιά – Κατσαβίδια καρυδάκια – Κατσαβίδια κρούσης.Τα κατσαβίδια χρησιμοποιούνται για να βιδώνουμε και να ξεβιδώνουμε βίδες πού

τα κεφάλια τους έχουν εγκοπή.

Σχ. 6.1α. Είδη κατσαβιδιών.

Τα κατσαβίδια διαμορφώνονται με σφυρηλάτηση έτσι, ώστε το ένα άκρο τους (ηακμή) να προσαρμόζεται στην εγκοπή του κοχλία και το άλλο στη χειρολαβή [σχ. 6.1α(α)]. Η ακμή τους υφίσταται βαφή και κατάλληλη επαναφορά για να διατηρείται σκληρή,ώστε να μη φθείρεται εύκολα κατά τη χρήση, ενώ το υπόλοιπο μέρος του κατσαβιδιούπαραμένει μαλακότερο, για να έχει αυξημένη δυσθραυστότητα. Η χειρολαβή τωνκατσαβιδιών είναι κατασκευασμένη από διάφορα υλικά, όπως π.χ. ξύλο ή πλαστική ύλη.

Τα κατσαβίδια κατασκευάζονται σε διάφορα σχήματα και μεγέθη ανάλογα με τηνεργασία, πού πρόκειται να εκτελέσουν. Έτσι, διακρίνουμε τα κοινά κατσαβίδια, τα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΩΝ – ΚΑΤΣΑΒΙΔΙΑ, ΚΛΕΙΔΙΑ

49

κατσαβίδια με γυριστά άκρα, τα κατσαβίδια τύπου Φίλιπς (Philips) και τα αυτόματακατσαβίδια.

Τα κλειδιά χρησιμοποιούνται κυρίως για την κοχλίωση και αποκοχλίωσηπερικοχλίων πού έχουν σχήμα κανονικού εξαγώνου ή τετραγώνου.

Υπάρχουν όμως και ειδικά κλειδιά, πού προσαρμόζονται και περιστρέφουνκυλινδρικά κομμάτια, όπως είναι oι σωλήνες, τα καλύμματα, τα ελατήρια ή oι σύνδεσμοι.

Τα κλειδιά, εκτός από ορισμένα ειδικά κλειδιά, αποτελούνται από το στέλεχος καιτις σιαγόνες (σχ. 6.1β). Το στέλεχος είναι το τμήμα, από το όποιο κρατούμε το κλειδί γιανα το περιστρέφουμε, ενώ oι σιαγόνες προσαρμόζονται στο κεφάλι του κοχλία ή στοπερικόχλιο.

Κατασκευάζονται με καμίνευση σε καλούπι, υφίστανται βαφή και κατάλληληεπαναφορά για να αποκτήσουν την επιθυμητή σκληρότητα και δυσθραυστότητα, επίσηςεπιχρωμιώνονται για προστασία από την οξείδωση.

Υπάρχει μεγάλη ποικιλία κλειδιών. Κάθε είδος είναι σχεδιασμένο για να καλύψειορισμένη εργασία ή ομάδα εργασιών. Διαιρούνται σε δύο μεγάλες κατηγορίες: Σε εκείναπού έχουν σταθερό άνοιγμα σιαγόνων (κλειδιά σταθερού ανοίγματος) και σε εκείνα πούέχουν ρυθμιζόμενο άνοιγμα σιαγόνων (κλειδιά με ρυθμιζόμενο άνοιγμα)

Άλλα είδη κατσαβιδιών είναι το σωληνωτό που λέγεται κατσαβίδι καρυδάκι(σχήμα 6.1γ) και τα κατσαβίδια κρούσης (σχήμα 6.1δ).

Σχ. 6.1γ. Κατσαβίδι καρυδάκι.

Σχ. 6.1δ. Κατσαβίδια κρούσης.

Σχ. 6.1β. Μονό Γερμανικό κλειδί.

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΩΝ – ΚΑΤΣΑΒΙΔΙΑ, ΚΛΕΙΔΙΑ

50

6.2 Κλειδιά Γερμανικά, Πολύγωνα, Γερμανοπολύγωνα.Τα κλειδιά με σταθερό άνοιγμα σιαγόνων, στην τεχνική γλώσσα λέγονται

συνήθως Γερμανικά κλειδιά και διαιρούνται σε μονά (σχ. 6.1β) και σε διπλά (σχ. 6.2α).

Μονά είναι εκείνα πού έχουν σιαγόνες μόνον από το ένα άκρο τους καιεπομένως, μπορούν να βιδώσουν ή να ξεβιδώσουν βίδες και παξιμάδια ενός μόνονμεγέθους.

Διπλά είναι εκείνα που έχουν και από τα δυο άκρα τους σιαγόνες διαφορετικούανοίγματος και, επομένως, μπορούν να βιδώσουν και να ξεβιδώσουν βίδες καιπαξιμάδια δύο διαφόρων μεγεθών.

Το μέγεθος ενός κλειδιού εξαρτάται από το μέγεθος πού έχει το άνοιγμα τωνσιαγόνων του. Επάνω στο στέλεχός του, κάθε κλειδί έχει χαραγμένους αριθμούς πούδηλώνουν το μέγεθος του.

Μια άλλη κατηγορία κλειδιών είναι τα πολυγωνικά που χρησιμοποιούνται προπαντός στα αυτοκίνητα. Είναι κλειστά κλειδιά και έχουν μια δωδεκάγωνη τρύπα πουπροσαρμόζεται στο περικόχλιο που πρόκειται να βιδώσουν.

Ένα τέτοιο κλειδί που έχει σχήμα Ζ, δείχνει το σχήμα 6.2β. Στο σχήμα αυτόφαίνεται καθαρά ότι η κάμψη που έχει το κλειδί αυτό (δηλαδή, η γονατιά, όπως λέμε) μαςβοηθά να βιδώσουμε το παξιμάδι 1 χωρίς να μας εμποδίζει η βίδα 2.

Γερμανοπολύγωνα είναι τα κλειδιά που αποτελούν συνδυασμό γερμανικού καιπολυγωνικού. Έχουν στη μία πλευρά του στελέχους κλειδί γερμανικού τύπου και στηνάλλη πολυγωνικό ίδιου μεγέθους (σχ. 6.2γ).

Σχ. 6.2γ. Γερμανοπολύγωνο.

Σχ. 6.2α. Διπλό Γερμανικό κλειδί.

Σχ. 6.2β. Πολυγωνικό κλειδί.

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΩΝ – ΚΑΤΣΑΒΙΔΙΑ, ΚΛΕΙΔΙΑ

51

6.3 Σωληνωτά κλειδιά.Τα σωληνωτά κλειδιά είναι κλειστά. Το ένα άκρο τους διαμορφώνεται σε

κυλινδρική τρύπα με αυλάκια. ώστε να προσαρμόζεται με ασφάλεια στο περικόχλιο ή τοκεφάλι του κοχλία. Το άλλο άκρο φέρει τρύπα, στην οποία προσαρμόζεται κατάλληλημανέλλα (μοχλός περιστροφής) (σχ. 6.3α).

Σχ. 6.3α. Σωληνωτό κλειδί.

6.4 Κλειδιά "Ταυ" καρυδάκια.Άλλο ένα είδος κλειδιού είναι αυτό πού βλέπουμε στο σχήμα 6.4α και λέγεται

καρυδάκι. Στο ίδιο σχήμα βλέπουμε και τη μανέλλα με την οποία περιστρέφουμε τακαρυδάκια.

Σχ. 6.4α. Καρυδάκι και η μανέλλα του.

6.5 Αρθρωτά κλειδιά καρυδάκιαΤα αρθρωτά κλειδιά καρυδάκια, είναι σωληνωτά κλειδιά καρυδάκια, με άρθρωση

για ευκολότερη πρόσβαση και βίδωμα – ξεβίδωμα (σχ. 6.5α).

Σχ. 6.5α. Αρθρωτά κλειδιά καρυδάκια.

6.6 Κλειδιά με καστάνιαΚλειδιά με καστάνια μπορούν να είναι όλα τα παραπάνω σωληνωτά κυρίως

κλειδιά, αν προσαρμοστούν σε καστάνια, μια μανέλλα για βίδωμα, που επιτρέπει τηνπεριστροφή μόνο προς μία πλευρά, ενώ προς την άλλη «κλειδώνει» και βιδώνει ήξεβιδώνει.

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΩΝ – ΚΑΤΣΑΒΙΔΙΑ, ΚΛΕΙΔΙΑ

52

Συνήθως οι καστάνιες, διαθέτουν μοχλό, που επιτρέπει την κίνηση προς τη μια ήτην άλλη πλευρά.6.7 Ρακορόκλειδα

Τα ρακορόκλειδα είναι ειδικά πολυγωνικά κλειδιά, για σύσφιγξη και αποσύνδεσηρακόρ (σχ. 6.7α).

Σχ. 6.7α. Ρακορόκλειδο.

6.8 Ρυθμιζόμενα κλειδιά (Γαλλικά)Τα κλειδιά με ρυθμιζόμενο άνοιγμα σιαγόνων, στην τεχνική γλώσσα λέγονται

συνήθως Γαλλικά κλειδιά (σχ. 6.8α). Το άνοιγμα των σιαγόνων το ρυθμίζουμεμετακινώντας την κινητή σιαγόνα του κλειδιού. Τη μετακίνηση αυτή την κάνουμεπεριστρέφοντας τον κοχλία ρυθμίσεως που βρίσκεται κοντά στις σιαγόνες.

Σχ 6.8α. Γαλλικό κλειδί.

Στα κλειδιά με ρυθμιζόμενο άνοιγμα σιαγόνων ανήκει και ένα είδος κλειδιού πουλέγεται καβουρόκλειδο ή σωληνοκάβουρας (σχ. 6.8β). Αυτό χρησιμοποιείται για βίδωμαή ξεβίδωμα σωλήνων ή άλλων κυλινδρικών κομματιών πού έχουν σπειρώματα.

Το χαρακτηριστικό των κλειδιών αυτών είναι ότι οι σιαγόνες τους έχουν δοντάκιαπου κάνουν την προσαρμογή του κλειδιού στερεή.

Τα χρησιμοποιούν προπαντός οι υδραυλικοί για να βιδώνουν σωλήνες πουέχουν στην άκρη τους σπείρωμα. Επίσης με σωληνοκάβουρα βιδώνουμε κοχλίες πουέχουν κυλινδρικό κεφάλι.6.9 Καστάνιες και καρυδάκια εξάγωνα, πολύγωνα, Allen, Torx

Σε πολλές περιπτώσεις αντί για βίδες που βιδώνουν με κατσαβίδιχρησιμοποιούμε βίδες πού έχουν εξαγωνική τρύπα. Αυτές είναι γνωστές με το όνομαβίδες Άλλεν (Allen) (σχ. 6.9α). Οι βίδες Άλλεν βιδώνονται με κλειδιά εξαγωνικά πούέχουν σχήμα Γ. Οι βίδες αυτές σφίγγουν πιο στερεά και έχουν το πλεονέκτημα ότι τακεφάλια τους δεν καταστρέφονται τόσο εύκολα.

Σχ. 6.8β. Καβουρόκλειδο ή σωληνοκάβουρας.

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΩΝ – ΚΑΤΣΑΒΙΔΙΑ, ΚΛΕΙΔΙΑ

53

Τα κλειδιά τύπου Torx, είναι ίδιου τύπου με τα Allen αλλά το άκρο τους είναιαστεροειδές (σχ. 6.9β).

.

Σχ. 6.9β.Κλειδί τύπου Torx

6.10 Κρουστικά καρυδάκιαΤα κρουστικά καρυδάκια είναι τα αντίστοιχα κλειδιά κυρίως για κρουστικάδράπανα.

Σχ. 6.9α.Κοχλίας τύπου Allen και

το αντίστοιχο κλειδί