ΚΟΥΡΟΙ ΚΑΙ ΚΟΡΕΣ

Οη θνύξνη θαη νη θόξεο εκθαλίδνληαη ζην δεύηεξν κηζό ηνπ 7νπ αηώλα π.Χ.

Όπσο θαη ηα άιια γιππηά ηεο αξρατθήο επνρήο είλαη «αγάικαηα», δειαδή

αθηεξώκαηα ζε έλα ζεό ν νπνίνο κε ηελ πξνζθνξά αγάιιεηαη.

Οη θόξεο ήηαλ θαηά θύξην ιόγν αθηεξώκαηα ζηα ηεξά γπλαηθείσλ ζενηήησλ.

Σν πξόηππν πνπ αθνινπζνύλ είλαη απηό κηαο λέαο γπλαίθαο όξζηαο ζε

κεησπηθή ζηάζε, ληπκέλεο κε πινύζηα ελδύκαηα θαη θνζκήκαηα, πεξίηερλα

ρηεληζκέλα καιιηά, ε νπνία ζην έλα ρέξη -πνπ άιινηε είλαη ιπγηζκέλν θαη

αθνπκπηζκέλν κπξνζηά ζην ζηήζνο θαη άιινηε ιπγηζκέλν ζηνλ αγθώλα θαη

πξνηεηακέλν κπξνζηά- θξαηάεη κηα πξνζθνξά. Οη θόξεο είλαη πάληνηε

ληπκέλεο, ελώ νη θνύξνη εκθαλίδνληαη γπκλνί.

Οη θνύξνη ήηαλ θπξίσο επηηύκβηα κλεκεία, πνπ αληηθαηέζηεζαλ ηηο ζηήιεο,

θαζώο θαη ηνπο ηαθηθνύο ακθνξείο θαη θξαηήξεο ηεο γεσκεηξηθήο πεξηόδνπ.

΄Ηηαλ γιππηά ηεο αξρατθήο πεξηόδνπ από κάξκαξν, ηα νπνία ζηόιηδαλ ηάθνπο

λέσλ αλδξώλ πνπ έραζαλ εξσηθά ηε δσή ηνπο ζην πεδίν ηεο κάρεο, ρσξίο

όκσο λα είλαη πνξηξέην ηνπ λεθξνύ. Σν πξόηππν είλαη εθείλν ηεο ηδεώδνπο

αλδξηθήο κνξθήο ηεο επνρήο, ηνπ ξσκαιένπ πνιεκηζηή. Γεληθό

ραξαθηεξηζηηθό ησλ θνύξσλ είλαη ε ζηαηηθόηεηα. Σν αξηζηεξό πόδη εμέρεη

ειαθξώο, ηα ρέξηα είλαη παξάιιεια πξνο ην ζώκα, ελώ νη θαξπνί είλαη

γπξηζκέλνη, κε ηα δάρηπια θιεηζηά θαη ηνλ αληίρεηξα πξνο ηα εκπξόο. Η

πξνβνιή ηνπ αξηζηεξνύ πνδηνύ δειώλεη επλντθή θίλεζε, θαζώο ην επόκελν

βήκα πνπ ελλνείηαη όηη ζα γίλεη ζα είλαη κε ην δεμί. Γηα ηνπο αξραίνπο ε θίλεζε

πξνο ηα δεμηά ζεσξνύληαλ επλντθό ζεκάδη. Όξζηνη, κε εύξσζηε ζσκαηηθή

δηάπιαζε, νη θνύξνη αληηκεησπίδνπλ ηνλ θόζκν κε κηα γπκλόηεηα γεκάηε

απηνπεπνίζεζε.

«ηάζος και κλάτε μππορ ζηο μνήμα ηος νεκπού Κποίζος πος θανάηυζε ο βίαιορ Άπηρ,

καθώρ πολεμούζε ζηην ππώηη γπαμμή»

Κούπορ ηηρ Αναβύζζος, «Ο Κποίζορ», επιηάθιο άγαλμα (530 π. Υ.), παπιανό μάπμαπο, ύτορ 1,94 μ., από ηην Ανάβςζζο Αηηικήρ, Αθήνα, Δθνολογικό Απσαιολογικό Μοςζείο.

Ο θνύξνο από ηελ Αλάβπζζν βξέζεθε ζηνλ ηάθν ελόο λένπ πνιεκηζηή πνπ ηνλ έιεγαλ Κξνίζν. Σηε βαζκηδσηή βάζε πνπ ζηεθόηαλ ην άγαικα ήηαλ ραξαγκέλε ε θξάζε: «Σηάζνπ θαη θιάςε κπξνο ζην κλήκα ηνπ λεθξνύ Κξνίζνπ πνπ ζαλάησζε ν βίαηνο Άξεο, θαζώο πνιεκνύζε ζηελ πξώηε γξακκή». Με ην «αξρατθό κεηδίακά» ηνπ ν θνύξνο θαιεί ην δηαβάηε λα ζηαζεί θαη λα ζξελήζεη ηε ρακέλε λεόηεηα. Τν άγαικα ζώδεηαη ζε άξηζηε θαηάζηαζε, θαη ίρλε θόθθηλνπ ρξώκαηνο ππάξρνπλ αθόκε ζηα καιιηά, ζηα κάηηα θαη ζηελ ήβε. Τν ζώκα ηνπ είλαη ζθξηγειό, ηα ρέξηα απνζπαζκέλα από ηνλ θνξκό θαη ε όιε δηάπιαζε είλαη θπζηθόηεξε από ηνπο πξνεγνύκελνπο ηύπνπο θνύξσλ. Τν άγαικα, πξηλ επηζηξαθεί ζηελ Αζήλα, είρε κεηαθεξζεί ιαζξαία ην 1937 ζην Παξίζη, θνκκέλν κε πξηόλη ζηα δύν.

Κούπορ από ηην Αηηική (610-600 π.Υ. πεπίπος), μάπμαπο, ύτορ 1,84 μ., Νέα Τόπκη, Μηηποπολιηικό Μοςζείο Σέσνηρ.

Μία σύγκριση Ο θνύξνο από ηελ Αηηηθή δεκηνπξγήζεθε εβδνκήληα ρξόληα πξηλ από ηνλ

θνύξν ηεο Αλαβύζζνπ. Η ζύγθξηζε ησλ δύν έξγσλ δείρλεη πνιιέο δηαθνξέο.

Τν θεθάιη ηνπ θνύξνπ ηεο Αηηηθήο είλαη κεγαιύηεξν σο πξνο ην ζώκα ηεο

κνξθήο. Αληίζεηα θεθάιη θαη ζώκα ζηνλ θνύξν ηεο Αλαβύζζνπ ζπλδπάδνληαη

αξκνληθά. Τα κάγνπια ζηνλ θνύξν ηεο Αλαβύζζνπ πξνεμέρνπλ θαη έηζη ην

πξόζσπν δελ είλαη πηα επίπεδν θαη ην ραξαθηεξηζηηθό αξρατθό ρακόγειν ηνπ

δίλεη έθθξαζε.

Τα καιιηά ζηνλ θνύξν ηεο Αηηηθήο είλαη ζηηιηδαξηζκέλα. Αληίζεηα, ζηνλ θνύξν

ηεο Αλαβύζζνπ πέθηνπλ θπζηθά ζηνπο ώκνπο.

Τν ζώκα αλαπαξηζηάλεηαη κε πην θπζηθό ηξόπν ζηνλ θνύξν ηεο Αλαβύζζνπ

θαη νη ζηξνγγπιεκέλνη γνθνί αληηθαζηζηνύλ ην ζρήκα V πνπ παξαηεξείηαη ζηνλ

θνύξν ηεο Αηηηθήο, ζηνλ νπνίν ε θνηιηαθή ρώξα πεξηγξάθεηαη κέζα ζε έλα

ζρεκαηηθό ξνκβνεηδέο ζρήκα.

Ο Κούπορ ηηρ Βολομάνδπαρ (550 π.Υ. πεπίπος), επιηάθιο άγαλμα μάπμαπο Νάξος, ύτορ 1,78 μ., από ηη Βολομάνδπα Αηηικήρ, Αθήνα, Δθνικό Απσαιολογικό Μοςζείο. Παξαθνινπζώληαο ηνπο θνύξνπο πνπ βξέζεθαλ ζηελ πεξηνρή ηεο Αηηηθήο, κπνξεί θαλείο λα δεη ηελ εμέιημε ζην πιάζηκν ηεο κνξθήο ηνπο. Παξ’ όιε ηε κεησπηθόηεηα θαη ηε ζπκκεηξηθή δνκή ηνπ θνύξνπ ηεο Βνινκάλδξαο, κεξηθέο απνθιίζεηο πξνθαινύλ εληάζεηο ζην γιππηό θαη δεκηνπξγνύλ ηελ αίζζεζε κηαο «ιαλζάλνπζαο θίλεζεο».

ΜΕΡΙΚΕ ΠΑΡΑΣΗΡΗΕΙ Η εληύπσζε όηη ηα αξραία ειιεληθά γιππηά ήηαλ ζε θπζηθό άζπξν

ρξώκα είλαη ιαλζαζκέλε. ρεδόλ όια ηα ειιεληθά γιππηά ήηαλ ρξσκαηηζκέλα κε ειαθξηά θπζηθά ρξώκαηα. Απέδηδαλ ην δέξκα κε ην θπζηθό ρξώκα ηεο πέηξαο, ηελ νπνία γπάιηδαλ. Σα κάηηα, ηα ρείιε, ηα καιιηά θαη ηα ελδύκαηα ήηαλ ρξσκαηηζκέλα. Η ηερληθή πνπ ρξεζηκνπνηνύζαλ γηα λα βάςνπλ ηα γιππηά ιέγεηαη «εγθαπζηηθή». Καηά ηελ ηερληθή απηή, ην ρξώκα αλαθαηεύεηαη κε δεζηό θεξί θαη απιώλεηαη (όζν παξακέλεη δεζηό) ζηελ επηθάλεηα ηνπ καξκάξνπ, πνηίδνληαο έηζη ηνπο πόξνπο. Γλσξίδνπκε ινηπόλ όηη ηα άρξσκα ζήκεξα γιππηά ηεο αξραηνειιεληθήο ηέρλεο, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ θαη ησλ θνύξσλ, ηελ επνρή πνπ δεκηνπξγήζεθαλ είραλ πνηθηιία ρξσκάησλ.

Σν κεηδίακα, ραξαθηεξηζηηθό γλώξηζκα ησλ αξρατθώλ γιππηώλ,

απνδίδεηαη κε ην ειαθξύ ηόμν πνπ ζρεκαηίδνπλ ηα ρείιε. Είλαη έλα αμηνπξόζερην ραξαθηεξηζηηθό, δεδνκέλνπ όηη ηα έξγα απηά πξννξίδνληαλ γηα ηα αξρατθά λεθξνηαθεία. Κάπνηνη κειεηεηέο ππνζηεξίδνπλ όηη επξόθεηην γηα γιππηηθό «εύξεκα», όηαλ νη γιύπηεο αθόκε δελ κπνξνύζαλ λα απνδώζνπλ ηνπο κπο ηνπ πξνζώπνπ. Άιινη πάιη, ππνζηεξίδνπλ όηη εθθξάδεη κηα θαηαθαηηθή ζηάζε δσήο, πνπ δηαθαηείρε όιν ηνλ ειιεληθό θόζκν.

Η πεπλοθόπορ κόπη (530 π.Υ. πεπίπος), μάπμαπο Πάπος, ύτορ 1,18 μ., Ακπόπολη, Αθήνα, Μοςζείο Ακποπόλευρ, λεπηομέπεια

Η Κςπία ηηρ Auxerre (640 π.Υ. πεπίπος), αζβεζηόλιθορ, ύτορ 0,65 μ., πιθανόηαηα από ηην Κπήηη, Παπίζι, Μοςζείο Λούβπος. Πξόθεηηαη γηα αξηζηνύξγεκα ηεο δαηδαιηθήο* ηερλνηξνπίαο. Τν γιππηό πήξε ην όλνκά ηνπ από ηελ νκώλπκε πόιε ηεο Γαιιίαο ζηελ νπνία θπιαζζόηαλ έσο ην 1908 πνπ κεηαθέξζεθε ζην Λνύβξν. Χαξαθηεξηζηηθόο είλαη ν ηύπνο ηνπ ηξηγσληθνύ επηπεδόζρεκνπ θεθαιηνύ θαη ησλ καιιηώλ πνπ θαηεβαίλνπλ ζε αληίζεηα ηξίγσλα δεμηά θη αξηζηεξά από ην πξόζσπν. Μηα πιαηηά δώλε ζθίγγεη ζηε κέζε ηνλ πέπιν, πνπ πέθηεη σο θάησ, αθήλνληαο λα θαίλνληαη ηα άθξα ησλ πνδηώλ, ελώ ζηελ εγράξαθηε δηαθόζκεζή ηνπ ίρλε ρξώκαηνο δειώλνπλ όηη θάπνηε ήηαλ δσεξά ρξσκαηηζκέλν. Πξόθεηηαη κάιινλ γηα ζεά, πνπ ιπγίδεη ζην ζηήζνο ην ρέξη, ραξαθηεξηζηηθή ρεηξνλνκία ηεο Μεηέξαο-ζεάο.

Μία πξόηαζε από ην University of Cambridge γηα ηε ρξσκαηηθή αλαπαξάζηαζε ηεο θόξεο ηεο Auxerre. (Πεγή θσηνγξαθίαο: http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/AR/Kore%20Auxerre.htm)

Η πεπλοθόπορ κόπη (530 π.Υ. πεπίπος), μάπμαπο Πάπος, ύτορ 1,18 μ., Ακπόπολη, Αθήνα, Μοςζείο Ακποπόλευρ. Η θόξε ζηέθεηαη ζηεηή θαη θνξάεη ρηηώλα θαη πέπιν, πνπ θαιύπηνπλ όιν ην ζώκα, εθηόο από ην θεθάιη, ηα ρέξηα θαη ηα πόδηα. Η ηδηαίηεξε ελδπκαζία ηεο θαη θπξίσο ν πέπινο, έλδεημε αξραηνπξέπεηαο γηα ηνλ 6ν αηώλα, νδεγνύλ ζηελ εηθαζία όηη ε θόξε είλαη άγαικα ηέξεηαο ή ζεάο. Ίρλε ρξώκαηνο έρνπλ δηαηεξεζεί ζηα κάηηα, ζηνπο θπκαηηζηνύο πινθάκνπο ησλ καιιηώλ θαη ζηε ζέζε ηνπ πεξηδέξαηνπ πνπ θνζκνύζε ην ζηήζνο ηεο, γεγνλόο πνπ θαλεξώλεη όηη ηα ειιεληθά καξκάξηλα γιππηά ήηαλ ρξσκαηηζκέλα. (πεγή θσηνγξαθίαο: http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/AR/peploforos.htm)

Πποηεινόμενοι ιζηόηοηποι

1. http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/AR/Kroisos.htm 2. http://1gym-

asprop.att.sch.gr/ergasies/A%20class/PAN.PPAGEVRGIOY_A4.pdf 3. http://www.mlahanas.de/Greeks/Arts/Kouros.htm

ΓΛΩΑΡΙ

Πλαζηική: Ο όξνο πιαζηηθή ζεκαίλεη ην απεπζείαο πιάζηκν ηεο κνξθήο ζε καιαθό πιηθό όπσο ζηνλ πειό ή ζην γύςν. Η δηαδηθαζία πνπ αθνινπζείηαη είλαη πξνζζεηηθή. Γεληθόηεξα όκσο, ραξαθηεξηζκνί όπσο «πιαζηηθό έξγν» ή «πιαζηηθόηεηα» ρξεζηκνπνηνύληαη γηα λα πξνζδηνξίζνπλ πνηόηεηεο θαιήο κνξθήο, ηόζν ζε έξγα ηξηώλ δηαζηάζεσλ όζν θαη ζε έξγα δύν δηαζηάζεσλ (όπσο ε δσγξαθηθή), πνπ επηδηώθνπλ ηελ απόδνζε ηνπ βάζνπο. Ο όξνο «πιαζηηθόηεηα» κπνξεί λα αλαθέξεηαη θαη ζηελ πνηόηεηα ελόο πιηθνύ ην νπνίν κπνξεί λα πιαζηεί. Ο όξνο «πιαζηηθέο ηέρλεο» γεληθά αλαθέξεηαη ζηηο εηθαζηηθέο ηέρλεο, πνπ πεξηιακβάλνπλ ηε γιππηηθή, αξρηηεθηνληθή, δσγξαθηθή, ζρέδην θαη ηηο γξαθηθέο ηέρλεο (ζε αληίζεζε κε ηε κνπζηθή, ηελ πνίεζε, ηε ινγνηερλία θαη ην ζέαηξν). Γλςπηική: Η ιάμεπζε ή ην ζκίιεπκα ηεο κνξθήο ζε ζθιεξό πιηθό, όπσο ζηελ πέηξα, ζην κάξκαξν ή ζην μύιν. Η δηαδηθαζία πνπ αθνινπζείηαη είλαη αθαηξεηηθή. Γεληθόηεξα, γιππηηθό έξγν είλαη εθείλν πνπ έρεη ηξεηο δηαζηάζεηο, ην νπνίν κπνξεί λα είλαη ζκηιεκέλν, πιαζκέλν, θαηαζθεπαζκέλν ή ρπκέλν ζε κπξνύηδν θαη κπνξεί λα πεξηγξαθεί σο νιόγιπθν (πεξίνπην) ή αλάγιπθν. ήμα: Πξόθεηηαη γηα έλα ζεκάδη, κηα έλδεημε. Σήκαηα ρξεζηκνπνηνύληαλ ηόζν γηα ηνπο δεκόζηνπο ρώξνπο όζν θαη γηα ηνπο ρώξνπο ηαθήο. ΄Ηηαλ καξκάξηλεο ζηήιεο νη νπνίεο έθεξαλ εγράξαθηε επηγξαθή. Ιδηαίηεξα γηα ηνπο ρώξνπο ηαθήο ηα ζήκαηα ήηαλ θαη αξράο ζηήιεο αθόζκεηεο, αιιά κεηακνξθώζεθαλ ζε κλήκαηα, όηαλ επάλσ ζηηο ζηήιεο άξρηζαλ λα ζκηιεύνληαη κνξθέο νη νπνίεο αλαθέξνληαλ ζην λεθξό. Γαιδαλική πλαζηική: Η πιαζηηθή ηνπ 7νπ αηώλα νλνκάζηεθε «δαηδαιηθή» θαη νη γιύπηεο «δαηδαιίδεο». Τν όλνκα πξνήιζε από ην Γαίδαιν, κπζηθό πξόζσπν, ν νπνίνο θαηά ηελ παξάδνζε ήηαλ ν πξώηνο γιύπηεο («δαηδάιισ» ζεκαίλεη θνζκώ, αζθώ ηέρλε κε επθπΐα θαη δεμηόηεηα).