1

Σο διάζηημα ως πεδίο μελέηης ηων διεθνών ζχέζεων.

Ρεαλιζηική ζχολή ζκέψης

Αξηζηείδεο Μπφηαο

Γηεζλνιφγνο (ΜΑ),

Μέινο ηνπ Οκίινπ Φίισλ Αζηξνλνκίαο Θεζζαινλίθεο

ΔΙΑΓΩΓΗ

Με ηνλ φξν Γηεζλείο ρέζεηο ελλννχκε ην πιέγκα ζρέζεσλ πνπ αλαπηχζζεηαη κεηαμχ ησλ παξαγφλησλ

δηακφξθσζεο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο, φπσο ηα θξάηε θαη νη δηεζλείο νξγαληζκνί. Σν απφ πνπ πεγάδνπλ απηέο νη

ζρέζεηο, ην πνηνη παξάγνληεο δηακνξθψλνπλ ηελ εμσηεξηθή πνιηηηθή θάζε θξάηνπο θαη ην πσο

αιιεινζρεηίδνληαη είλαη δήηεκα εξκελείαο ησλ δηαθνξεηηθψλ ζεσξήζεσλ ησλ Γηεζλψλ ρέζεσλ, δειαδή ησλ

παξαδνρψλ ή ησλ νκάδσλ αμησκάησλ πνπ κηινχλ πεξί δνκήο ηνπ πνιηηηθνχ ζθεληθνχ θαη πεξί ζπζηαηηθψλ

ζηνηρείσλ θαη ζπκπεξηθνξψλ ησλ πνιηηηθψλ δξψλησλ. Οη ζεσξήζεηο απηέο, πξνζπαζψληαο λα εξκελεχζνπλ ην

πνιηηηθφ θαηλφκελν, ζπρλά αιιεινδηαςεχδνληαη ή αιιεινζπκπιεξψλνληαη. Ο ρψξνο κέζα ζηνλ νπνίν

αλαπηχζζνληαη απηέο νη ζρέζεηο νλνκάδεηαη δηεζλέο ζχζηεκα θαη εμαξηάηαη θάζε θνξά απφ ηνλ αξηζκφ ησλ

πνιηηηθψλ εθείλσλ θνξέσλ πνπ ζπκκεηέρνπλ ζην πνιηηηθφ παηρλίδη θαη δηακνξθψλνπλ ηηο εμειίμεηο.

Οη Γηεζλείο ρέζεηο ινηπφλ, δηεμάγνληαη ηαπηφρξνλα θαη ζε πνιιαπιά πεδία πνιηηηθήο εληφο ηνπ

δηεζλνχο ζπζηήκαηνο θαη ηα θαηλφκελά ηνπο εξκελεχνληαη απφ ηηο ζεσξήζεηο. Μέζα ζηα πιαίζηα ηεο

ζπγθεθξηκέλεο εξγαζίαο, ζα επηρεηξεζεί κία εηζαγσγηθή πξνζέγγηζε ζηελ εξκελεία ησλ θαηλνκέλσλ πνπ

έιαβαλ θαη ιακβάλνπλ ρψξα εληφο ηνπ δηαζηεκηθνχ ππνρψξνπ, πνπ εκθαλίζηεθε κεηά ην ηέινο ηνπ Β’ Π.Π. θαη

απφ ηφηε απνθηά ζπλερψο κεγαιχηεξε ζπνπδαηφηεηα. Οη ζεσξήζεηο πνπ ζα θιηζνχλ λα εξκελεχζνπλ ηα ππφ

κειέηε θαηλφκελα ζηεξηδφκελεο ζηηο παξαδνρέο ηνπο -ρσξίο φκσο πάληα κε απφιπηε επηηπρία- είλαη: ν

θιαζηθφο ξεαιηζκφο, ν λενξεαιηζκφο θαη ν ηξνπνπνηεκέλνο δνκηθφο ξεαιηζκφο θαη αλήθνπλ φιεο ζηε

Ρεαιηζηηθή ρνιή θέςεο.

Βαζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ησλ δηεζλψλ ζεσξήζεσλ είλαη ε δηαθνξνπνίεζή ηνπο σο πξνο ηνλ ζπζρεηηζκφ

ησλ επηπέδσλ ηεο αλάιπζεο: δηαθξίλνπκε ηξία δηαθνξεηηθά επίπεδα: ην πξψην αλαθέξεηαη ζηε ζπκπεξηθνξά

ησλ ζηνηρείσλ πνπ απαξηίδνπλ ηελ εζσηεξηθή ζχλζεζε ησλ παξαγφλησλ δηακφξθσζεο ηεο εμσηεξηθήο

πνιηηηθήο, δειαδή ησλ θξαηψλ θαη ησλ δηεζλψλ νξγαληζκψλ, ην δεχηεξν ζηνπο ίδηνπο ηνπο παξάγνληεο απηνχο

θαη ην ηξίην ζην δηεζλέο ζχζηεκα

Η εξγαζία κειεηά επηά πνιηηηθά θαηλφκελα πνπ ζρεηίδνληαη κε ην ρψξν ηνπ Γηαζηήκαηνο: ηελ δηαξθψο

αθκάδνπζα γεσπνιηηηθή ζεκαζία ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ ρψξνπ, ηελ είζνδν ζηε δηαζηεκηθή επνρή, ηελ

ζηξαηηθνπνίεζή ηνπ Γηαζηήκαηνο, ηελ δηεζλή ζπλεξγαζία ζε απηφ ην πεδίν, ην ζέκα ηνπ ζε πνηνλ αλήθεη ην

Γηάζηεκα, ηε ζπλερηδφκελε αχμεζε ησλ θξαηψλ πνπ εκπιέθνληαη ζε δηαζηεκηθά πξνγξάκκαηα θαη ηηο

ζχγρξνλεο ηξηβέο. Σα θαηλφκελα απηά θαιχπηνπλ έλα ρξνληθφ θάζκα πελήληα θαη παξαπάλσ εηψλ απφ ηελ

απαξρή ηεο δηαζηεκηθήο επνρήο, σο θαη ζήκεξα, έρνληαο επηβηψζεη ηεο δξακαηηθήο αιιαγήο ηνπ δηεζλνχο

ζπζηήκαηνο πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε κε ηελ θαηάξξεπζε ηεο νβηεηηθήο Έλσζεο ην 1991.

Σα θεθάιαηα ηεο εξγαζίαο είλαη ηαμηλνκεκέλα αλά ζεψξεζε. πλνιηθά νη ηξεηο κνξθέο ηεο ξεαιηζηηθήο

πξνζέγγηζεο είλαη ζε ζέζε λα καο δψζνπλ εξκελείεο ζηα έμη επηκέξνπο θαηλφκελα πνπ εμεηάδνπκε, αθνχ φκσο

πξψηα γίλεη κία γλσξηκία κε ηα βαζηθά αμηψκαηα ηεο θάζε ζεψξεζεο. Οη ζηξαηεγηθέο ησλ δχν κεγάισλ

δπλάκεσλ, αιιά θαη φισλ ησλ παξακέηξσλ δηακφξθσζεο ησλ Γηεζλψλ ρέζεσλ ηνπ Γηαζηήκαηνο γίλνληαη

ζαθείο, ρσξίο λα επηρεηξείηαη νπζηαζηηθή εκβάζπλζε.

2

ΚΔΦΑΛΑΙΟ 1Ο ΚΛΑΙΚΟ ΡΔΑΛΙΜΟ

Ο θιαζηθφο ξεαιηζκφο απνηειεί ηελ πην παιηά ζεψξεζε ησλ Γηεζλψλ ρέζεσλ. Πξσηνεκθαλίδεηαη ζηα

θείκελα ηνπ Θνπθπδίδε, ελψ νη πην δηάζεκνη ξεαιηζηέο ζπγγξαθείο ηεο ηζηνξίαο είλαη νη Machiavelli, Hobbes,

Hume, Clausewitz, Kissinger θαη Huntington. Ο ξεαιηζκφο μεθηλά απφ ην θηινζνθηθφ αμίσκα φηη ν άλζξσπνο

απφ ηε θχζε ηνπ είλαη θαθφο θαη απηφ δελ γίλεηαη λα αιιάμεη. Καη’ επέθηαζε θαη νη αλζξψπηλεο θνηλφηεηεο

ιεηηνπξγνχλ απφ ηαπεηλά ειαηήξηα κε πιηζηηθά θίλεηξα. Σα θξάηε, πνπ απνηεινχλ ηνπο κφλνπο παξάγνληεο

δηακφξθσζεο πνιηηηθήο ζην δηεζλέο ζχζηεκα, ιεηηνπξγνχλ νξζνινγηθά θαη αληαγσληζηηθά, κε βάζε ηα

ζπκθέξνληά ηνπο πνπ είλαη ε απφθηεζε φιν θαη κεγαιχηεξεο ηζρχνο (θπξίσο ζηξαηησηηθήο), δηεζλνχο θχξνπο

θαη αζθάιεηαο. Η ηζρχο πξνζδηνξίδεηαη απφ πνζνηηθά θαη πνηνηηθά ραξαθηεξηζηηθά.1 ηελ πξνζπάζεηα απηή κε

ζηφρν ηελ απφιπηε ηζρχ, ηα θξάηε κνηξαία ζα πξνζθχγνπλ ζε πφιεκν. Σν δηεζλέο δίθαην θαη νη δηεζλείο

νξγαληζκνί δελ παίδνπλ θαλέλα ξφιν, αιιά απνηεινχλ ηα εξγαιεία πνπ ρξεζηκνπνηνχλ θαηά ην δνθνχλ νη

ηζρπξνί γηα λα ζηεξίμνπλ ηηο επηινγέο ηνπο.2 Γελ έρεη θακία ζεκαζία πνηνο θπβεξλά, ε εζσηεξηθή δνκή ηνπ

θξάηνπο, νχηε ηη γίλεηαη ζην δηεζλέο ζχζηεκα.

Ππξήλαο ηεο ξεαιηζηηθήο ζεψξεζεο είλαη ην “Security Dilemma” («Γίιεκκα αζθαιείαο») πνπ έρεη

εθαξκνγή θαη ζην πεδίν καο. χκθσλα κε απηφ, φηαλ έλα θξάηνο πεηχρεη κία αχμεζε ηεο αζθάιεηάο ηνπ, απηφ

ζα επηθέξεη άκεζε αχμεζε ηεο αζθάιεηαο ησλ άιισλ (εηδηθά ησλ άκεζα αληαγσληζηηθψλ) θξαηψλ δηφηη ππάξρεη

ν θφβνο φηη αλ δελ απαληεζεί άκεζα ε αχμεζε ηφηε ζα δεκηνπξγεζεί θελφ αζθαιείαο πνπ κπνξεί λα νδεγήζεη

ζε θήξπμε πνιέκνπ απφ ηνλ ηζρπξφηεξν θαη ήηηα.

Μεηαζρεκαηηζκνί ηνπ θιαζηθνχ ξεαιηζκνχ απνηεινχλ δχν πξφζθαηεο ζρεηηθά ζεσξήζεηο πνπ αλήθνπλ

ζηελ ίδηα νηθνγέλεηα ζθέςεο, αιιά παξνπζηάδνπλ κεγαιχηεξε πξνζαξκνζηηθφηεηα θαη επειημία ζηα ζχγρξνλα

δεδνκέλα: ν λενξεαιηζκφο ηνπ Waltz θαη ν ηξνπνπνηεκέλνο δνκηθφο ξεαιηζκφο ηνπ Κeohane. Οη ζεσξίεο ηνπ

ξεαιηζκνχ πνπ ζρεηίδνληαη άκεζα κε ην Γηάζηεκα είλαη ε ζεσξία ηεο ηζνξξνπίαο ηεο ηζρχνο, ηεο θνχξζαο ησλ

εμνπιηζκψλ θαη ηεο ππξεληθήο απνηξνπήο, φπσο ζα δηαπηζηψζνπκε ζηε ζπλέρεηα.

i) Κλαζικόρ πεαλιζμόρ και Διάζηημα

Η κεγάιε απεηιή πνπ θξχβεη ε έλλνηα «Γηάζηεκα» γηα έλα θξάηνο, θαηά ηνπο ξεαιηζηέο είλαη ε

κνλνπσιηαθή δπλαηφηεηα αμηνπνίεζήο ηνπ γηα ηελ απφθηεζε φιν θαη κεγαιχηεξεο ηζρχνο απφ θάπνηνλ

αληαγσληζηή. ην δηπνιηθφ ζχζηεκα πνπ δηακνξθψζεθε κεηά ηνλ Β’ Π.Π., ε απεηιή γηα ηηο Η.Π.Α. ήηαλ ε

Δ...Γ. θαη γηα ηελ Δ...Γ., νη Η.Π.Α..

Ο θιαζηθφο ξεαιηζκφο εθ θχζεσο δελ ζηέθεηαη ζηηο επηκέξνπο πνιηηηθέο ησλ θξαηψλ. Μηιά κε θάπνην

δνγκαηηζκφ θαη καζεκαηηθή λνκνηέιεηα. Αξθείηαη ζην λα δηθαησζεί απφ ηα γεγνλφηα ελ γέλεη. Αξρηθά, ιφγσ

ηεο έκθαζεο πνπ δίλεη ζηελ αλαδήηεζε ηζρχνο, ελδηαθέξεηαη λα δεη αλ ν ρψξνο ηνπ Γηαζηήκαηνο ζα κπνξνχζε

λα απνηειέζεη πεγή ηζρχνο γηα ηα θξάηε. Καη εθφζνλ ε απάληεζε ζε απηφ ην εξψηεκα είλαη ζεηηθή, φπσο ζα

δνχκε, ν αληαγσληζκφο είλαη κνηξαίνο. Έηζη, εμαηηίαο ηνπ, ν θιαζηθφο ξεαιηζκφο αλακέλεη πνιηηηθέο πνπ ζα

έβιεπαλ ην Γηάζηεκα σο εζηία ζηξαηησηηθψλ αληηπαξαζέζεσλ, εθαξκνγήο νπιηθψλ ζπζηεκάησλ, ηδενινγηθνχ

νπινζηαζίνπ θαη εκκέζσο σο πεδίν παξνρήο νηθνλνκηθήο δχλακεο, ππνδεηθλχνληαο κε απηφλ ηνλ ηξφπν, ην

βαζκφ ζπνπδαηφηεηαο πνπ έρεη γηα ηα ζπκθέξνληα ησλ θξαηψλ. Γη’ απηή ηε ζεψξεζε, ην Γηάζηεκα είλαη έλα

ζέαηξν πνιέκνπ. ’ απηφ ην ζεκείν πξέπεη λα πξνβνχκε ζε κία απαξαίηεηε δηεπθξίλεζε: ππάξρνπλ δχν είδε

φπισλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ην Γηάζηεκα: α) απηά πνπ βξίζθνληαη εγθαηεζηεκέλα ζηε Γε θαη ρξεζηκνπνηνχλ ην

Γηάζηεκα θαηά ηελ ηξνρηά ηνπο θαη β) απηά πνπ βξίζθνληαη εγθαηεζηεκέλα ζην Γηάζηεκα εμ’ νινθιήξνπ. ηελ

πξψηε θαηεγνξία αλήθνπλ νη επηζεηηθνί βαιιηζηηθνί πχξαπινη, νη ακπληηθνί θαη ηα αληηδνξπθνξηθά φπια. ηελ

δεχηεξε αλήθνπλ νη δνξπθφξνη θαη ηα ζπζηήκαηά ηνπο. Όηαλ αλαθεξφκαζηε ζε ζηξαηηθνπνίεζε ηνπ

Γηαζηήκαηνο, ελλννχκε ηελ αλάπηπμε φπισλ ηεο δεχηεξεο θαηεγνξίαο, θάηη πνπ σο ηψξα είλαη απαγνξεπκέλν

κε δηεζλείο ζπλζήθεο.

Καηά ηνπο θιαζηθνχο ξεαιηζηέο, ε δηαζηεκηθή πνιηηηθή είρε δηπιφ ζθνπφ: Πξψηνλ, λα ιεθζνχλ φια ηα

απαξαίηεηα κέηξα γηα λα εκπνδίζνπλ έλα άιιν θξάηνο ή κία νκάδα θξαηψλ λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ην Γηάζηεκα

θαη λα απεηιήζνπλ ηα ζπκθέξνληά ηνπο. Καη ηα κέηξα απηά γηα ηελ αχμεζε ηεο εζληθήο αζθάιεηαο θαη ηελ

ηαπηφρξνλε απνζάξξπλζε ησλ αληηπάισλ απφ ην λα ηνπο επηηεζνχλ πξέπεη λα είλαη απνηειεζκαηηθά θαη

ηζρπξά. Καη δεχηεξνλ, λα απνηειέζεη ην πεδίν, κέζν ηνπ νπνίνπ ζα εληζρπζεί ην εζληθνχ θχξνο θαη ε εηθφλα ηεο

ρψξαο. Σν Γηάζηεκα θαζίζηαηαη κέζν γηα ηελ επίδεημε ζε φιν ηνλ θφζκν ηεο ηερλνινγηθήο θαη επηζηεκνληθήο

ηνπο αλσηεξφηεηαο.

1 Σα ραξαθηεξηζηηθά απηά είλαη ε ζηξαηησηηθή δχλακε, ηα επίπεδα ηερλνινγίαο, πιεζπζκνχ, θπζηθψλ πφξσλ, πνιηηηθήο

εγεζίαο θαη γεσγξαθηθψλ πφξσλ, βι. Dougherty James, Pfaltzgraff Robert Jr., Ανηαγωνιζηικέρ Θεωπίερ Διεθνών Σσέζεων,

Παπαδήζεο, Αζήλα, 1992, ζει. 116 2 Κνπζθνπβέιεο Ηιίαο, Ειζαγωγή ζηιρ Διεθνείρ Σσέζειρ, Πνηφηεηα, Αζήλα, 2004, ζει. 58-64

3

(1) Η γευπολιηική αξία ηος Διαζηήμαηορ

Απφ ηα κέζα ηνπ 20νπ

αηψλα θαη έπεηηα, ε αλζξσπφηεηα γηα πξψηε θνξά αληηιήθζεθε φηη έλα λέν

πεξηβάιινλ εθηφο ησλ γήηλσλ νξίσλ κπνξεί λα απνηειέζεη έλα ζηξαηεγηθφ παξάγνληα επαλαπξνζδηνξηζκνχ ηεο

ηζρχνο. Όπσο ε ζάιαζζα ζηα αξραία ρξφληα θαη ν αέξαο ζηηο αξρέο ηνπ 20νπ

αηψλα, έηζη ηψξα ην Γηάζηεκα

πξνζέθεξε έλα λέν αραλέο πεδίν, πνπ ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ πςειή ζηξαηησηηθή ηερλνινγία ηεο επνρήο ζα

απνηεινχζε ζηξαηεγηθφ ρψξν έθβαζεο πνιέκσλ θαη άξα παγθφζκηαο θπξηαξρίαο. χκθσλα κε απηή ηε ζεσξία,

ππάξρνπλ επηά ζηξαηεγηθέο πεξηνρέο, δψλεο θαη ζεκεία πνπ βξίζθνληαη δηαζθνξπηζκέλα θάπνπ ζε φιν ην

Δμψηαην Γηάζηεκα (θαη πην ζπγθεθξηκέλα ζην Ηιηαθφ χζηεκα).3

Η πξψηε πεξηνρή αθνξά ηνλ έιεγρν λεπξαιγηθψλ ζεκείσλ ζηε δψλε ηεο Terra, δειαδή ηνπ ίδηνπ ηνπ

πιαλήηε καο. Γηα ην Γηάζηεκα, ζεκαληηθφηεξν ξφιν παίδεη ε ρξεζηκνπνίεζε ηνπνζεζηψλ ζηνλ Ιζεκεξηλφ σο

ρψξσλ εγθαηαζηάζεσλ απνγείσζεο δηαζηεκηθψλ απνζηνιψλ θαη δεπηεξεχνληνο απηψλ θνληά ζηνπο Πφινπο.4

Γεχηεξε πεξηνρή είλαη απηή ε νπνία πεξηιακβάλεη ην Earth Space (Γήηλν Γηάζηεκα), δειαδή ηε δψλε

κέζα ζηελ νπνία δξαζηεξηνπνηνχληαη φινη νη ηερλεηνί δνξπθφξνη. Δίλαη απηνλφεην πσο ην θξάηνο πνπ ζα

επηηχρεη ηελ απνζηνιή ησλ ηζρπξφηεξσλ ζηξαηησηηθψλ θαη επξχηεξα ζηξαηεγηθψλ δνξπθφξσλ ζηελ πεξηνρή

απηή, απνθηά ην πάλσ ρέξη ζηηο επίγεηεο κάρεο είηε κε ζπκβαηηθά, είηε κε ππξεληθά φπια.

Η επφκελε ζηξαηεγηθά σθέιηκε πεξηνρή, είλαη απηή ηνπ θελνχ πνπ ππάξρεη αλάκεζα ζηηο δχν δψλεο Van

Allen. Οη γεκάηεο αθηηλνβνιία απηέο δψλεο εληφο ηεο καγλεηφζθαηξαο κπνξνχλ λα πξνθαιέζνπλ δεκηέο ζηα

δηαζηεκηθά ζθάθε, φρη φκσο ην θελφ πνπ ππάξρεη αλάκεζα ηνπο, κεηαμχ ησλ 9.000 θαη ησλ 11.000 ρικ απφ ηε

Γε. Σν θελφ απηφ ινηπφλ κπνξεί λα απνηειέζεη έλα νπζηψδεο θνκβηθφ πέξαζκα.5

ην ηέινο ηεο δψλεο ηνπ Γήηλνπ Γηαζηήκαηνο, ζπλαληάκε ηελ πεξηνρή ιεηηνπξγίαο ησλ γεσζηαηηθψλ

δνξπθφξσλ. Πξφθεηηαη γηα ηειεπηθνηλσληαθνχο θπξίσο δνξπθφξνπο κε ραξαθηεξηζηηθφ γλψξηζκα φηη θηλνχληαη

κε ηελ ίδηα ηαρχηεηα κε απηή ηεο Γεο, κε απνηέιεζκα λα βξίζθνληαη ζπλερψο ζηελ ίδηα ζρεηηθή ζέζε. Λφγσ

ηεο ζπνπδαηφηεηαο πνπ ζπλεπάγεηαη ε δπλαηφηεηα εθπνκπήο ηειεπηθνηλσληαθνχ ζήκαηνο γηα φια ηα θξάηε,

αιιά θαη ηνπ πεξηνξηζκέλνπ αξηζκνχ δνξπθφξσλ πνπ κπνξεί λα ππνζηεξίμεη απηή ε δψλε ιφγσ ηεο

αιιεινθάιπςεο ησλ ζπρλνηήησλ, ην θξάηνο πνπ ζα θαηαθέξεη λα ηελ ειέγρεη θαιχηεξα ππεξέρεη

«ηειεπηθνηλσληαθά» απέλαληη ζηα άιια θξάηε, ππεξέρεη δειαδή ζε έλα ζεκαληηθφ πνηνηηθφ παξάγνληα ηζρχνο.

Πξνρσξψληαο πην καθξηά εηζεξρφκαζηε ζηε δψλε ηνπ Moon Space (ειεληαθφ Γηάζηεκα), πνπ

εθηείλεηαη απφ ηελ ηξνρηά ησλ γεσζηαηηθψλ δνξπθφξσλ κέρξη ηε ζειεληαθή ηξνρηά. Δδψ ζα ζπλαληήζνπκε δχν

πνιχ ζεκαληηθά ζηξαηεγηθά ζεκεία: πξφθεηηαη γηα ηα ζεκεία Lagrange, ηα ζεκεία δειαδή πνπ νη βαξπληηθέο

επηδξάζεηο ηεο Γεο πξνο ηε ειήλε θαη ην αληίζηξνθν εμηζψλνληαη θαη αιιεινεμνπδεηεξψλνληαη. Απηφ

ζεκαίλεη φηη έλα ζψκα (π.ρ. έλαο ζηξαηησηηθφο δνξπθφξνο, κία βάζε ή έλαο δηαζηεκηθφο ζηαζκφο) πνπ

βξίζθεηαη ζε έλα απφ απηά ηα ζεκεία κπνξεί λα κείλεη ζηαζεξφ, ρσξίο λα θαηαλαιψλεη θαζφινπ θαχζηκα6.

Απηφο πνπ έρεη ζηξαηεγηθά φπια ζηα ζεκεία Lagrange ινηπφλ δηαζέηεη ρσξίο θφζηνο έλα ζεκαληηθφ

ζηξαηησηηθφ πιενλέθηεκα.

Η επφκελε «γεσπνιηηηθά» λεπξαιγηθή πεξηνρή είλαη ην Solar Space (Ηιηαθφ Γηάζηεκα) πνπ εθηείλεηαη

απφ ηε ειήλε θαη πέξα, ζην Δμψηαην δειαδή Γηάζηεκα. Σν θξάηνο πνπ κπνξεί λα εθκεηαιιεπηεί ηε ειήλε

θαη ηα άιια νπξάληα ζψκαηα, απνθηά έλαλ πνιχ ζεκαληηθφ παξάγνληα ηζρχνο: πξψηεο χιεο. Ο θπζηθφο καο

δνξπθφξνο γηα παξάδεηγκα κπνξεί λα καο δηνρεηεχζεη άκεζα ή έκκεζα κε λεξφ, ηηηάλην, αινπκίλην, ζίδεξν,

αζβέζηην, ππξίηην,7 αιιά θαη ζε ελαιιαθηηθέο πεγέο ελέξγεηαο, φπσο π.ρ. ην Helium-3. Σα πιηθά απηά παξέρνπλ

ηε δπλαηφηεηα θαηαζθεπήο θαη επηβίσζεο κίαο δηαζηεκηθήο βάζεο ζηε ειήλε, πνπ θπζηθά πνιιαπιαζηάδεη ηα

ζηξαηεγηθά νθέιε γη’ απηφλ πνπ ζα ηελ έρεη θαηαζθεπάζεη.

Σέινο γηα ην Γηάζηεκα, ηεξάζηηα ζεκαζία παίδεη ε αμηνπνίεζε ησλ βαπςνηικών πηγαδιών.8 Οη

βαξπληηθνί απηνί δηάδξνκνη πνπ δεκηνπξγνχληαη απφ ζψκαηα κεγάισλ καδψλ κπνξεί λα έιμνπλ έλα ζψκα,

αλαγθάδνληάο ην λα θηλεζεί ρσξίο λα θαηαλαιψζεη θαζφινπ θαχζηκα. Όηαλ ινηπφλ έλα θξάηνο κπνξεί λα

ρξεζηκνπνηήζεη ηνπο δηαδξφκνπο απηνχο, κπνξεί λα ζέζεη ζε ηξνρηά ην αληηθείκελν ηεο επηινγήο ηνπ θαη λα ην

θηλεί απφ ην έλα ζεκείν ζην άιιν, κε ην ειάρηζην θφζηνο.

Σν Γηάζηεκα ινηπφλ δίλεη ζεκαληηθά ζηξαηεγηθά πιενλεθηήκαηα θαη ην θαιχηεξν «ζηήζηκν» θαη

«πιαζάξηζκα» ζε απηφ, ζα κεηαθξάδνληαλ ζε ππεξνρή ζε πεξίπησζε ζηξαηησηηθήο θηλεηνπνίεζεο. Γη’ απηφ ην

3 Dolman Everett C, Astropolitik, Classical Geopolitics in Space Age, Frank Cass, London, 2002, ζει. 68-84

4ηνλ Ιζεκεξηλφ, έλα φρεκα κπνξεί λα εθηνμεπηεί επθνιφηεξα απφ νπνπδήπνηε αιινχ πάλσ ζηνλ πιαλήηε καο,

εθκεηαιιεπφκελν ηε ζρεηηθή ηαρχηεηα πεξηζηξνθήο ηεο Γεο, πνπ είλαη ε κέγηζηε. πγθεθξηκέλνπ ηχπνπ δνξπθφξνη, φπσο

νη κεηεσξνινγηθνί θαη νη θαηαζθνπεπηηθνί ή απηνί πνπ ρξεηάδνληαη ηελ ειηαθή ελέξγεηα γηα λα ιεηηνπξγήζνπλ απαηηείηαη

λα ζπγρξνλίδνληαη κε ηελ θαηλφκελε θίλεζε ηνπ Ήιηνπ θαη λα ηίζνληαη ζε πνιηθή ηξνρηά. Οη δνξπθφξνη απηνί έρνπλ σο

ηδαληθφηεξν ζεκείν εθηφμεπζεο ηηο πεξηνρέο θνληά ζηνπο πφινπο. 5 Dolman Everett C, Astropolitik, Classical Geopolitics in Space Age, Frank Cass, London, 2002, ζει 75-76

6 o.π., ζει 75

7 ν.π., ζει.68

8 ν.π., ζει. 71-73

4

ιφγν δελ ζα ήηαλ δπλαηφ λα πεξάζεη απαξαηήξεην, εηδηθά απφ ηε ζηηγκή πνπ νη ζηξαηησηηθέο αλάγθεο ησλ δχν

κεγάισλ δπλάκεσλ επέβαιαλ ηε ρξήζε ηνπ.

(2) Η κούπζα ηυν εξοπλιζμών (Space Race) και ηα οπλικά ζςζηήμαηα

Χο ζπλέπεηα ηεο αληίιεςεο ηεο δπλαηφηεηαο πνπ παξέρεη ην Γηάζηεκα γηα θαζνξηζηηθή ζηξαηησηηθή

ππεξνρή ζε πεξίπησζε ζχγθξνπζεο θαη απφ ηε ζηηγκή πνπ κφλν δχν δπλάκεηο –πνπ επηβίσλαλ ππφ ακνηβαίν

θαζεζηψο αληαγσληζκνχ- είραλ ηελ δπλαηφηεηα απφ θάζε άπνςε λα αμηνπνηήζνπλ απηφ ην ρψξν, ε θνχξζα ησλ

εμνπιηζκψλ ήηαλ κνηξαίν λα μεθηλήζεη.

Απφ ηε ζηηγκή πνπ θαη νη δχν κεγάιεο δπλάκεηο, νη Η.Π.Α. θαη ε Δ...Γ. δηέζεηαλ ππξεληθή δχλακε,

ελδηαθέξνληαλ λα βξνπλ ηξφπν πνπ ζα ηηο θαζηζηνχζαλ ηθαλέο λα κπνξνχλ λα ηε ρξεζηκνπνηήζνπλ ε κία

ελαληίνλ ηεο άιιεο, φρη γηα λα ππεξηζρχζνπλ, αιιά γηα λα κελ επηηξέςεη ε κία ηελ άιιε λα ηηο επηηεζεί. ηφρνο

ήηαλ ε επίηεπμε ηεο ηζνξξνπίαο ησλ ππξεληθψλ εμνπιηζκψλ, κία «ηζνξξνπία ηνπ ηξφκνπ», νχησο ψζηε θακία

απφ ηηο δχν λα κελ κπνξέζεη λα κπεη ζε έλα ππξεληθφ πφιεκν πνπ ζα επέθεξε παγθφζκην νινθαχησκα. Η

θνχξζα ησλ εμνπιηζκψλ δηήξθεζε θαζ’ φιε ηε δηάξθεηα ηνπ Φπρξνχ Πνιέκνπ θαη ήηαλ απφξξνηα ηεο

ακνηβαίαο ππξεληθήο απνηξνπήο θαη παξά ηηο θαηά θαηξνχο θξίζεηο ζπλέδξακε απνθαζηζηηθά ζηελ εηξεληθή

δηέιεπζε απηήο ηεο πεξηφδνπ. Η ππξεληθή απνηξνπή ήηαλ ν κφλνο ιφγνο πνπ νη δχν ππεξδπλάκεηο δελ

αλαδήηεζαλ κεηαβνιή ηεο ηζνξξνπίαο ηεο ηζρχνο πξνο φθειφο ηνπο ε θαζεκηά, ιέλε νη ξεαιηζηέο.

Οη δηεπεηξσηηθνί πχξαπινη (ΙCBMs) κε ππξεληθή θεθαιή απνηέιεζαλ ην βαζηθφ ζηξαηεγηθφ φπιν θαηά

ηε δηάξθεηα ηνπ Φπρξνχ Πνιέκνπ. Παξνπζίαδε ζεκαληηθά πιενλεθηήκαηα ζε ζρέζε κε ηα βνκβαξδηζηηθά,

φπσο ε κεγαιχηεξε ηαρχηεηα, ε θάιπςε κεγαιχηεξεο απφζηαζεο, ε δπζθνιία εληνπηζκνχ θαη αλαραίηηζήο ηνπ

θαη θαη’ επέθηαζε δηέζεηε ην ζηνηρείν ηνπ αηθληδηαζκνχ.9 Η αλάπηπμε ηνπο ζήκαηλε απηνκάησο ηε δπλαηφηεηα

πξφθιεζεο κεγάιεο θαηαζηξνθήο ζηνλ αληίπαιν θαη ε έιιεηςή ηνπο απφ ηνλ έλα ζα ζήκαηλε ζεκαληηθφ

ζηξαηησηηθφ πιενλέθηεκα ζηνλ άιιν. Υσξίο απηφ ην φπιν, ζα ήηαλ αδχλαηε ε εηξήλε ζηνλ Φπρξφ Πφιεκν.

Έρνληαο πεηχρεη ηζνξξνπία ζην επίπεδν ησλ επηζεηηθψλ ππξαχισλ φκσο, ε ππεξνρή ζε δεπηεξεχνληα φπια δελ

ζα κείσλε ην θφζηνο ελφο πνιέκνπ κεηαμχ ησλ δχν. Αθξηβψο απηή ε ζθέςε έθεξε ζην ηξαπέδη ησλ

δηαπξαγκαηεχζεσλ ηηο δχν πιεπξέο κε ζηφρν ηνλ πεξηνξηζκφ ησλ εμνπιηζηηθψλ πξνγξακκάησλ πνπ δελ

παξνπζίαδαλ ζηξαηεγηθφ ελδηαθέξνλ θαη ζα κπνξνχζαλ λα νδεγήζνπλ ζε απνζηαζεξνπνίεζε.10

Οη δχν δπλάκεηο αλέπηπμαλ θαη ακπληηθνχο βαιιηζηηθνχο ππξαχινπο κεγάινπ βειελεθνχο (ΑΒΜs) πνπ

είραλ σο ιεηηνπξγία λα αληηκεησπίζνπλ φζν ην δπλαηφλ πην απνηειεζκαηηθά ηνπο επηζεηηθνχο ππξαχινπο ηνπ

αληηπάινπ. Η ζπλζήθε πνπ ηειηθά πεξηφξηζε ηελ θνχξζα ησλ εμνπιηζκψλ γη’ απηφ ην φπιν ππνγξάθηεθε ην

1972 (πλζήθε ΑΒΜ) θαη δελ επέηξεπε παξά ηε ρξεζηκνπνίεζε ελφο κφλν ακπληηθνχ ζπζηήκαηνο γηα θάζε

πιεπξά.

Έλα απφ ηα πην ζεκαληηθά ζηξαηησηηθά δηαζηεκηθά φπια είλαη νη δνξπθφξνη. Γνξπθφξνη πάζεο θχζεσο

ρξεζηκνπνηήζεθαλ απφ ηηο δχν δπλάκεηο, επηβνεζεηηθνί γηα ηνπο ππξαχινπο. Γηαθξίλνπκε ηνπο δνξπθφξνπο

θσηνγξαθηθήο, ειεθηξνληθήο θαη σθεάληαο παξαθνινχζεζεο, έγθαηξεο πξνεηδνπνίεζεο, κεηεσξνινγίαο,

γεσδαηζίαο θαη πινήγεζεο.11

ην ζεκείν απηφ πξέπεη λα ζηαζνχκε ζηνπο δνξπθφξνπο παξαθνινχζεζεο.

Απνηέιεζαλ ηνλ πην δηαδεδνκέλν ηχπν δνξπθφξνπ. Υξεζηκνπνηήζεθαλ θπξίσο απφ ηηο Η.Π.Α. θαη παξφιν πνπ

δελ άιιαμαλ ηδηαίηεξα ηε ζηάζε ηεο νβηεηηθήο Έλσζεο εηδηθά ζε πεξηφδνπο θξίζεο12

, ζπλεηέιεζαλ

θαζνξηζηηθά ζηελ δηαηήξεζε ηεο εηξήλεο αλάκεζα ζηηο δχν ππεξδπλάκεηο, θαζψο θαζηζηνχζαλ δπλαηή ηελ

γλψζε ηεο δχλακεο ηνπ αληηπάινπ θαη θαη’ επέθηαζε θξαηνχζαλ ππφ έιεγρν ηελ θνχξζα ησλ εμνπιηζκψλ.

Δπίζεο απνηεινχζε δηπισκαηηθφ αηνχ απέλαληη ζηηο ζπκκαρηθέο ρψξεο θαη κέζν άζθεζεο πίεζεο.

Σέινο, ε ηειεπηαία θαηεγνξία νπιηζκνχ πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ Φπρξνχ Πνιέκνπ

ήηαλ ηα αληηδνξπθνξηθά φπια (ΑSATs). Πξφθεηηαη γηα έλα φπιν πνπ αλέπηπμαλ πην νινθιεξσκέλα νη

νβηεηηθνί ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1970 θαη ζηφρν είρε ηελ αρξήζηεπζε ή ηελ θαηαζηξνθή ησλ ερζξηθψλ

δνξπθφξσλ. Παξά ηηο ακεξηθάληθεο πξνζπάζεηεο γηα εμνπιηζηηθνχο πεξηνξηζκνχο ησλ ASAT, ηειηθά δελ

επήιζε ζπλελλφεζε φζνλ αθνξά απηφ ην φπιν, θαζψο νη νβηεηηθνί ήηαλ ηδηαίηεξα θαρχπνπηνη φηη νη

Ακεξηθάλνη ρξεζηκνπνηνχζαλ ην δηαζηεκηθφ ιεσθνξείν γηα ηε κεηαθνξά ηέηνηνπ είδνπο φπισλ ζην

Γηάζηεκα.13

Μεηά ην ηέινο ηνπ Φπρξνχ Πνιέκνπ, ε Ρσζία, εθηφο απφ δηεπεηξσηηθνχο ππξαχινπο, ζχγρξνλνπο

θαηαζθνπεπηηθνχο θαη ζηξαηησηηθνχο δνξπθφξνπο, δηαζέηεη ην δηθφ ηεο ζχζηεκα Έγθαηξεο Ππξαπιηθήο

Πξνεηδνπνίεζεο πνπ θαιχπηεη φιε ηελ επηθξάηεηά ηεο, ακπληηθνχο αληηβαιιηζηηθνχο ππξαχινπο, κειεηά ηελ

9 Κνπζθνπβέιεο Ηιίαο, Αποηποπή και πςπηνική ζηπαηηγική ζηον Ψςσπό Πόλεμο, Πνηφηεηα, Αζήλα, 2000, ζει.100-101

10 ν.π. ζει. 231

11 Κνπζθνπβέιεο Ηιίαο, Αποηποπή και πςπηνική ζηπαηηγική ζηον Ψςσπό Πόλεμο,Πνηφηεηα,Αζήλα,2000,ζει. 63

12 Nardon Laurence, “Cold War Space Policy and Observation Satellites”, Astropolitics, 1 (2007), Taylor and Francis

Group, LLC, ζει. 29-62 13

Μνwthorpe Matthew, The militarization and weaponization of Space, Lexington Books, Oxford, 2004, ζει. 128-129

5

αλάπηπμε επίγεησλ laser θαη αληηδνξπθνξηθψλ ζπζηεκάησλ14

θαη ην πην εληππσζηαθφ απ’ φια, δνπιεχεη ζηελ

θαζέιθπζε ππνηξνρηαθψλ πιαηθφξκσλ πνπ ζα κπνξνχλ λα εθηνμεχνπλ ππξαχινπο ππξεληθήο θαη

ζεξκνππξεληθήο ελέξγεηαο ηξίηεο γεληάο. Οη Ρψζνη βξίζθνληαο έλα παξαζπξάθη εξκελείαο ζηε ζπλζήθε ΑΒΜ,

ζεσξνχλ λνκηκφηαηε ηελ ηνπνζέηεζε ηνπο γηαηί πξφθεηηαη γηα ππνηξνρηαθέο θαη φρη ηξνρηαθέο πιαηθφξκεο.15

Απηή φκσο ε ελέξγεηά ηνπο έρεη πξνθαιέζεη αληηδξάζεηο.

Οη Η.Π.Α., κε έρνληαο πηα ηε ζνβηεηηθή απεηιή, ζηξάθεθαλ θπξίσο πξνο ηελ θαηαζθεπή

αληηβαιιηζηηθψλ ππξαχισλ πνπ ζα ακχλνληαλ απνηειεζκαηηθά απέλαληη ζε πεξηνξηζκέλεο ηζρχνο επηζέζεηο,

Δπηπιένλ κειεηήζεθε ε δεκηνπξγία ελφο αληηβαιιηζηηθνχ αλαραηηηζηηθνχ ζπζηήκαηνο ηνπνζεηεκέλνπ ζην

δηάζηεκα, (νη δνξπθφξνη Βrilliant Pebbles), έλα ζρέδην πνπ λαπάγεζε.16

Σν ελδηαθέξνλ γηα ηνπο

θαηαζθνπεπηηθνχο, αλαγλσξηζηηθνχο θαη έγθαηξεο πξνεηδνπνίεζεο δνξπθφξνπο ζπλερίζηεθε, ελψ πνιχ

ζπνπδαίαο ηαθηηθήο ζεκαζίαο ήηαλ ε αλάπηπμε ηνπ παζίγλσζηνπ ζπζηήκαηνο επηθνηλσληαθψλ δνξπθφξσλ

General Positioning System (GPS). Δπηπιένλ ζήκεξα, ε Οπάζηλγθηνλ εξγάδεηαη θαη απηή ζε πξνγξάκκαηα γηα

δηαζηεκηθά αληηδνξπθνξηθά ζπζηήκαηα (XSS 11, NFIRE).17

Σέινο βαζηδφκελεο ζηελ θνξπθαία ηνπο

ηερλνινγία, νη Η.Π.Α. είλαη ζε ζέζε λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ζπζηήκαηα παξνρήο πιεξνθνξηψλ πςειήο αθξίβεηαο

γηα ηε ζέζε ηνπ ερζξνχ κέζσ ηνπ δηαδηθηχνπ θαη ησλ ηειεπηθνηλσληαθψλ δνξπθφξσλ.18

Η πςειή ζηξαηησηηθή παξνπζία θαλεξψλεη, ζχκθσλα κε ηνπο ξεαιηζηέο, φηη ε επηζηεκνληθή εμεξεχλεζε

ηνπ Γηαζηήκαηνο ήηαλ έλα πξνθάιπκκα γηα λα δηθαηνινγεζνχλ φιεο νη θξπθέο ζηξαηησηηθέο δξάζεηο πνπ

ιάκβαλαλ ρψξα ηαπηνρξφλσο. Γηα παξάδεηγκα κπνξνχκε λα πάξνπκε ηηο ακεξηθαληθέο θαη ζνβηεηηθέο δειψζεηο

ην 1955 φηη ελδηαθέξνληαη λα εθηνμεχζνπλ δνξπθφξν ζηα πιαίζηα ηνπ Ιnternational Geophysical Year (IGY),

ηεο δηεζλνχο επηζηεκνληθήο ζπλεξγαζίαο 19

, ελψ ζηελ πξαγκαηηθφηεηα νη ιφγνη ήηαλ θαζαξά κηιηηαξηζηηθνί.

Γηα ηνπο ξεαιηζηέο, ε «αζηξνλαπηηθή πξνέθπςε απφ ηε ζηξαηησηηθή ηερλνινγία θαη έγηλε ακέζσο κία πιεπξά,

έλα πηφλη, έλαο κέηνρνο ηνπ Φπρξνχ Πνιέκνπ».20

(3) Η ζςνεπγαζία ζηο Διάζηημα και ηο καθεζηώρ ηος

Καηά ηνπο ξεαιηζηέο, αθξηβψο ην ίδην ηζρχεη θαη γηα ηηο ζπλεξγαζίεο θαη ηηο ζπλζήθεο κεηαμχ ησλ

θξαηψλ. Πξφθεηηαη γηα έλα πξφζρεκα, έλα ηέρλαζκα ησλ θξαηψλ γηα λα πξνσζήζνπλ ηα ζπκθέξνληά ηνπο. Σα

θξάηε αθφκα θαη φηαλ ζπλεξγάδνληαη δελ εκπηζηεχνληαη ην έλα ην άιιν, αιιά ην θάλνπλ γηα λα εκπνδίδνπλ ηελ

απφδνζε πιενλεθηεκάησλ ζηνπο αληαγσληζηέο ηνπο. ηα πιαίζηα ηνπ δηπνιηζκνχ θαη ηεο ππξεληθήο απνηξνπήο

νη δχν ππεξδπλάκεηο αλαγθάζηεθαλ λα ζπλελλνεζνχλ θαη λα πεξηνξίζνπλ ηα εμνπιηζηηθά ηνπο πξνγξάκκαηα,

γηα ιφγνπο ακνηβαίαο αλαζθάιεηαο ιφγσ ηνπ δηιήκκαηνο αζθαιείαο θαη γηαηί δελ ήηαλ ζην ζπκθέξνλ θακίαο

απφ ηηο δχν λα δηεμαγάγνπλ πφιεκν. Άιισζηε, «...ν πεξηνξηζκφο ησλ εμνπιηζκψλ είλαη ε άιιε φςε ηνπ

λνκίζκαηνο ηεο θαηαζθεπήο εμνπιηζκψλ θαηά κία δηάζηαζε ακπληηθήο πνιηηηθήο...»21

Αθφκα θαη ηψξα, νη

ζπκθσλίεο πνπ γίλνληαη απέλαληη ζηηο Η.Π.Α. θαη ζηηο αλεξρφκελεο δπλάκεηο ή ζηηο δπλάκεηο απηέο κεηαμχ

ηνπο, είλαη πξνζσξηλέο, αζηαζείο θαη ππνθξχπηνπλ πνιχ ιηγφηεξα αιηξνπτζηηθά θίλεηξα απ’ φ,ηη είλαη

θαηλνκεληθά αληηιεπηφ. ηηο πεξηπηψζεηο πνπ νη ζπλζήθεο επλννχλ ηε δηακφξθσζε ελφο θιίκαηνο

«ζπλεξγαζίαο», ηα θξάηε πξνζπαζνχλ λα εθκεηαιιεπηνχλ ηελ θαηάζηαζε θαη λα πνπιήζνπλ ηελ εηθφλα ηνπ

θαινχ ζηε δηεζλή ζθελή. Σν δηαζηεκηθφ «ξαληεβνχ» ινηπφλ ηνπ Apollo-Soyuz ην 1975, έγηλε γηα ιφγνπο

εληχπσζεο, γηα ιφγνπο εζσηεξηθήο θαη εμσηεξηθήο θαηαλάισζεο, ελψ ζην παξαζθήλην αληαγσλίδνληαλ ε κία

ηελ άιιε.

Γηα ηνπο ξεαιηζηέο, ην Γηάζηεκα δελ είλαη φπσο ν αέξαο, ε ζάιαζζα, ν ήιηνο πνπ κπνξνχλ φινη δσξεάλ

λα απνιακβάλνπλ. Σν Γηάζηεκα αλήθεη ζε απηνχο πνπ θαηαθέξλνπλ κε ηνλ θφπν ηνπο λα ην ειέγμνπλ, ζπλεπψο

δελ κπνξεί λα αλήθεη ζε φιε ηελ αλζξσπφηεηα. Δίλαη έλα Res Nullius θαη φρη Res Communis, δειαδή κία πεγή

ειεχζεξε γηα φινπο, κέρξη φκσο θάπνηνο λα ηε ζέηεη ππφ ηνλ έιεγρφ ηνπ.22

Αθφκα θαη αλ νη ζπλζήθεο ην

θαζηζηνχλ «θνηλή θιεξνλνκηά φιεο ηεο αλζξσπφηεηαο» θαη απαγνξεχνπλ πξνο ην παξφλ κε επηηπρία ηελ

ζηξαηηθνπνίεζή ηνπ, ζηελ πξαγκαηηθφηεηα θακία απφ ηηο δπλάκεηο πνπ είλαη ζε ζέζε λα ην εθκεηαιιεπηνχλ

ζηξαηησηηθά δελ πξφθεηηαη λα αθήζνπλ ηελ επθαηξία λα ραζεί.

14

ν.π., ζει. 134-135 15

ν.π. ,ζει. 68-72 16

Hays Peter L., Smith James M., Van Tassel Alan R., Walsh Guy M. (edit.), Spacepower for a new millennium, The

McGraw-Hill Companies, Inc., New York, 2000, ζει. 130-131 17

Wikipedia, “Anti-Satellite Weapons”, 26/5/2009, http://en.wikipedia.org/wiki/Anti-satellite_weapon 18

Wikipedia, “Militarization of Space”, 26/5/2009, http://en.wikipedia.org/wiki/Militarisation_of_space 19

Dolman Everett C, Astropolitik, Classical Geopolitics in Space Age, Frank Cass, London, 2002, ζει. 106 20

Κνπζθνπβέιεο Ηιίαο, Αποηποπή και πςπηνική ζηπαηηγική ζηον Ψςσπό Πόλεμο, Πνηφηεηα, Αζήλα, 2000, ζει.107 21

ν.π., ζει. 216 22

Dolman Everett C, Astropolitik, Classical Geopolitics in Space Age, Frank Cass, London, 2002, ζει. 97

6

ΚΔΦΑΛΑΙΟ 2Ο ΣΡΟΠΟΠΟΙΗΜΔΝΟ ΓΟΜΙΚΟ ΡΔΑΛΙΜΟ

Πξφθεηηαη «παξαιιαγή» ηνπ θιαζηθνχ ξεαιηζκνχ, πνπ δηαηππψζεθε απφ ηνλ R.O. Keohane. ηελ νπζία

απνηειεί κίμε ηνπ ξεαιηζκνχ θαη ηνπ ιηκπεξαιηζκνχ, θαζψο δαλείδεηαη ηα βαζηθά ζηνηρεία ησλ δχν

ζεσξήζεσλ. Σα θξάηε θαη πάιη απνηεινχλ ην βαζηθφ παξάγνληα δηακφξθσζεο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο,

επεξεάδνληαη φκσο πηα απφ ηνπο δηεζλείο νξγαληζκνχο θαη ηα θαζεζηψηα. Ο ππξήλαο φκσο ηεο ζεψξεζεο απηήο

είλαη ε αμία πνπ δίλεη ζηηο θπβεξλήζεηο ησλ θξαηψλ ζηε δηακφξθσζε ηεο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο θαη ησλ

Γηεζλψλ ρέζεσλ. Σν δηεζλέο ζχζηεκα δηακνξθψλεη ζε ζεκαληηθφ βαζκφ ηνλ ηξφπν δξάζεο ησλ θπβεξλήζεσλ

πνπ παίξλνπλ απνθάζεηο ιακβάλνληαο ηα εζληθά ζπκθέξνληα.

i) Σποποποιημένορ Δομικόρ Ρεαλιζμόρ και Διάζηημα

Έηζη, ν ηξνπνπνηεκέλνο δνκηθφο ξεαιηζκφο καο επηηξέπεη λα αληηιεθζνχκε θαιχηεξα ηηο εζληθέο

ζηξαηεγηθέο ησλ δχν ππεξδπλάκεσλ θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ Φπρξνχ Πνιέκνπ. Οη ζηξαηεγηθέο απηέο εχθνια

θαηαιαβαίλεη θαλείο φηη είλαη απνηέιεζκα επηινγήο ησλ θπβεξλήζεσλ ησλ δχν ρσξψλ, πνπ θπζηθά έρνπλ

ιεθζεί κεηά απφ ζθέςε θαη εθηίκεζε ηεο δεδνκέλεο θαηάζηαζεο. ηελ νπζία εηζρσξνχκε ζε βάζνο ζηελ

δηαζηεκηθή πνιηηηθή, αλαιχνληάο ηελ πεξηζζφηεξν, πέξα απφ ηηο βαζηθέο θαη θάπσο γεληθέο ξεαιηζηηθέο

ηνπνζεηήζεηο.

Οη πνιηηηθέο ησλ θπβεξλήζεσλ23

γεληθά, ζεσξείηαη φηη εθπξνζσπνχλ ηα ζπκθέξνληα ησλ ρσξψλ ηνπο,

δειαδή ηνπο δχν βαζηθνχο πξνζαλαηνιηζκνχο ησλ Ρεαιηζηψλ φζνλ αθνξά ην Γηάζηεκα: ηζρπξή άκπλα γηα

απνηξνπή θαη ελίζρπζε ηνπ θχξνπο θαη ηεο εηθφλαο. Γελ είλαη ηπραίν φηη ε επηηξνπή “Killian” ηεο θπβέξλεζεο

Eisenhower ην 1958, ν ζηξαηεγφο ησλ ξσζηθψλ δηαζηεκηθψλ δπλάκεσλ, V. Popovkin, πελήληα πεξίπνπ ρξφληα

κεηά θαη ν Ακεξηθαλφο ππνπξγφο εμσηεξηθψλ D. Rumsfeld (2001-2006), ην 2005 ζα έρνπλ ηελ ίδηα αθξηβψο

ηνπνζέηεζε γηα ην πσο βιέπεη ε ρψξα ηνπο ην Γηάζηεκα.24

ηε ζπλέρεηα ζα δνχκε πνηεο ζηξαηεγηθέο

αθνινχζεζαλ νη δχν ππεξδπλάκεηο γηα ηελ επίηεπμε ησλ παξαπάλσ ζηφρσλ.

(1) Η Διαζηημική Ττηλή ηπαηηγική ζηον Ψςσπό Πόλεμο – Η.Π.Α.

Η ζηξαηεγηθή ησλ Η.Π.Α. γηα ην Γηάζηεκα ήηαλ άκεζα ζπζρεηηδφκελε κε ην δφγκα θαη ηελ επηκέξνπο

πςειή ζηξαηεγηθή ηεο Δζληθήο Άκπλαο. Έπξεπε λα ιάβεη ππφςε ηεο ηνπο ζπζρεηηζκνχο ηζρχνο, ηα νπιηθά

ζπζηήκαηα θαη ηηο επηζηεκνληθέο δξαζηεξηφηεηεο πνπ είραλ αληίθηππν ζηελ εηθφλα, αιιά θαη ην δηεζλέο

πεξηβάιινλ.

Σν 1957, ε νβηεηηθή Έλσζε αηθληδίαζε φιν ηνλ θφζκν κε ηελ εθηφμεπζε ηνπ Sputnik I. Σν γεγνλφο

απηφ πξφδηδε φηη ε Δ...Γ. είρε πξνζζέζεη ζην νπινζηάζηφ ηεο κε επηηπρία έλα λέν ζηξαηεγηθφ φπιν, ηνλ

δηεπεηξσηηθφ πχξαπιν. Ακέζσο μχπλεζε ζηηο Η.Π.Α. ην «Σύνδπομο Pearl Harbor», o θφβνο δειαδή φηη ην

Γηάζηεκα κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί απφ ηε νβηεηηθή Έλσζε σο ρψξνο κέζσ ηνπ νπνίνπ ζα κπνξέζεη λα

επηηεπρζεί ν απφιπηνο ζηξαηεγηθφο αηθληδηαζκφο.25

Οη Η.Π.Α. κε λσπέο ηηο κλήκεο ηνπ ζνθ ηεο μαθληθήο

ηαπσληθήο επίζεζεο, έηξεκαλ ζηελ ηδέα φηη θάηη ηέηνην ζα κπνξνχζε λα μαλαζπκβεί. Έπξεπε ινηπφλ λα ππάξμεη

έλαο ηξφπνο κε ηνλ νπνίν φιεο νη κπζηηθέο ελέξγεηεο ηεο Δ...Γ. ζα γίλνληαλ αληηιεπηέο, πνιχ πξηλ θαηαζηνχλ

απεηιεηηθέο.

Οη Η.Π.Α. πνπ κέρξη ηελ πηήζε ηνπ Sputnik ππνηηκνχζαλ ηε δπλαηφηεηα ηεο Δ...Γ. λα ηηο

πξνθαιέζνπλ ζην Γηάζηεκα, πίεδαλ ηψξα πην έληνλα απ’ φ,ηη πξνεγνπκέλσο δηπισκαηηθά σο ζεκειηψδεο ζέκα

πςίζηεο εζληθήο αζθάιεηαο, ππέξ ηνπ Δόγμαηορ ηηρ Ελεςθεπίαρ ηων Οςπανών (ή ηων Ανοισηών Οςπανών) γηα ην

Γηάζηεκα, κε βάζε ην νπνίν δεηνχζαλ ηελ απειεπζέξσζε ηεο επξείαο ρξήζεο αλαγλσξηζηηθψλ δνξπθφξσλ απφ

φιεο ηηο ρψξεο, δειαδή δεηνχζαλ λα επηηξαπεί ε ρξήζε θαηαζθνπεπηηθψλ δνξπθφξσλ κε ην επηρείξεκα φηη ην

ηαμίδη ηνπ Sputnik δεκηνχξγεζε έλα λνκηθφ πξνεγνχκελν, αθνχ πέξαζε πάλσ απφ ην ελαέξην ρψξν δεθάδσλ

ρσξψλ, παξαβηάδνληάο ην, ρσξίο λα δεκηνπξγήζεη σζηφζν αληηδξάζεηο.26

Η εκκνλή ζηελ ρξεζηκνπνίεζε

αλαγλσξηζηηθψλ δνξπθφξσλ εμεγείηαη απφ ην γεγνλφο φηη νη Η.Π.Α. ζηεξίδνληαλ πάξα πνιχ ζηελ θαηαζθνπία

23

Χο θπβέξλεζε, ελλνείηαη θαη επξχηεξα φιν ην επηηειείν ησλ ζηειερψλ, νη επηηξνπέο πνπ ζεζπίδεη θαη ηα πξφζσπα πνπ

δηνξίδεη ε ίδηα. 24

Stine Deborah D., “U.S. Civilian Space Policy Priorities: Reflections 50 years after Sputnik” in Callmers William N.

(edit.), Space Policy and Exploration, Nova Science Publishers Inc, New York, 2008, παξάξηεκα θεθ. 1,ζει. 22,24 θαη

RIA Novosti, “Russia promises retaliation if weapons deployed in Space”,

http://en.rian.ru/russia/20070927/81302492.html, 27/9/2007, 30 Μαΐνπ 2009 θαη Bormann Natalie, “The lost

dimension?”, in Bormann Natalie and Sheehan Michael (edit.), Securing Outer Space, Routledge, New York, 2009, ζει.

119 25

Sheenan Michael, The international politics of Space, Routledge, Oxon, New York, 2007, ζει. 28 26

Hall Cargill, “The evolution of US National Security and its legal foundation in the 20th

century”, Journal of Space Law,

33:1 (2007)

7

πξνθεηκέλνπ λα πιεξνθνξνχληαη γηα ηα νπιηθά ζπζηήκαηα θαη ηηο ζηξαηησηηθέο ππνδνκέο ησλ αληηπάισλ ηνπο,

νη νπνίνη δηαηεξνχζαλ κία άθξα κπζηηθφηεηα γηα φ,ηη είρε ζρέζε κε δεηήκαηα εζληθήο άκπλαο. Παξά ηηο πηέζεηο

πνπ δέρηεθε ν πξφεδξνο Eisenhower (1953-1961) γηα αχμεζε ησλ δαπαλψλ πξνθεηκέλνπ λα αθνινπζήζνπλ νη

Η.Π.Α. ηελ Δ...Γ. ζε θαηαζθεπή δηεπεηξσηηθψλ ππξαχισλ, απηφο ζπλέρηδε ηελ πνιηηηθή ιηηφηεηαο θαη

αξλνχληαλ λα κπεη ζηε ινγηθή φηη νη Η.Π.Α. πξέπεη λα μνδεχνπλ κφλν γηα λα αθνινπζνχλ ηνπο νβηεηηθνχο ζε

φ,ηη θάλνπλ.

H θαηαζθεπή δηεπεηξσηηθψλ ππξαχισλ εληζρχζεθε ζεκαληηθά επί πξνέδξνπ J. F. Kennedy (1961-1963),

ν νπνίνο γλψξηδε φηη ζηνλ ηνκέα ηνπ ζηξαηησηηθνχ εμνπιηζκνχ ε νβηεηηθή Έλσζε αθφκα ππνιείπνληαλ ησλ

Η.Π.Α.. Καζψο φκσο ε ζνβηεηηθή δχλακε γίλνληαλ φιν θαη κεγαιχηεξε θαη ηειηθά ηζνθάξηζε ηελ ακεξηθαληθή

ζε πνηφηεηα θαη πνζφηεηα δηεπεηξσηηθψλ ππξαχισλ ην 1962, άξρηζαλ θαη νη πξψηεο πξνζπάζεηεο ελέγσος ηων

εξοπλιζμών ζην Γηάζηεκα, πξψηα απφ ηνλ J. F. Kennedy θαη ζηε ζπλέρεηα απφ ην L. Johnson (1963-1969). Δλψ

φκσο ζηξαηησηηθά ππήξμε ηζνηηκία θαη πξνζπάζεηα επαθήο γηα πξψηε θνξά ζε απηά ηα ζέκαηα, ζηε κάρε ηνπ

Γηαζηήκαηνο νη δχν δπλάκεηο δηεμήγαγαλ κία αλειέεηε κάρε κε ζηφρν ηελ θαηάθηεζε ηεο ειήλεο. Ο δηηηφο

ραξαθηήξαο ηεο ακεξηθαληθήο δηαζηεκηθήο πνιηηηθήο ζε απηή ηελ πεξίνδν νθείιεηαη ζην δηπιφ ξφιν πνπ έπαηδε

ην Γηάζηεκα θαηά ηε ξεαιηζηηθή πξνζέγγηζε, φπσο έρνπκε πεη. Δλψ ζηνλ ηνκέα ησλ εμνπιηζκψλ κε ηελ

ηζνηηκία πνπ πέηπραλ νη νβηεηηθνί ε ζηξαηεγηθή ηνπ Γηαζηήκαηνο ζα έπξεπε λα είλαη ζπλεξγαηηθή κε ζθνπφ

ηελ απνθπγή εξίδσλ, ζην ζέκα ηεο εηθφλαο ε Δ...Γ. αθφκα ππεξείρε. Μφλν ε θαηάθηεζε ηεο ειήλεο ζα

κπνξνχζε λα δψζεη απάληεζε ζην πιεγσκέλν ακεξηθαληθφ γφεηξν. Καη σο πξνο απηφ νη πξφεδξνη Kennedy θαη

Johnson επέιεμαλ λα αθνινπζήζνπλ έλαλ εμνπζελσηηθφ καξαζψλην.

Mεηά ηελ ακεξηθαληθή θαηάθηεζε ηεο ειήλεο πνπ ηζνθάξηζε αλ φρη μεπέξαζε ηνπο νβηεηηθνχο ζηνλ

αγψλα ηνπ Γηαζηήκαηνο, ν πξφεδξνο R.Nixon (1969-1974) θαη αξγφηεξα νη G. Ford (1974-1977) θαη J. Carter

(1977-1981) εηζήγαγαλ θαη πξνψζεζαλ ηε Σηπαηηγική ηων Σςμμασιών (Détente) γηα ην Γηάζηεκα, κε βαζηθφ

ραξαθηεξηζηηθφ ηελ εδξαίσζε ελφο δηθηχνπ ζπκκαρηψλ γηα ην Γηάζηεκα. Μέζν γη’ απηφ ήηαλ ε κεηάδνζε ηεο

ακεξηθαληθήο ηερλνινγίαο θαη ηεο πψιεζήο ηνπ ζε άιιεο θίιηεο ρψξεο κε ζηφρν ηελ εμαγνξά ππνζηήξημεο ησλ

ηειεπηαίσλ ζε άιια θιέγνληα δεηήκαηα πνιηηηθήο, φπσο π.ρ. ζηνλ πφιεκν ηνπ Βηεηλάκ. Πξφθεηηαη δειαδή γηα

ηελ θαζέιθπζε κίαο πνιηηηθήο ζπλεξγαζηψλ κε ζηφρν ηελ εμαγνξά ζπλεηδήζεσλ, δφθηκε ζηξαηεγηθή γηα ηε

ξεαιηζηηθή ζρνιή ζθέςεο. Η ηξαηεγηθή ησλ πκκαρηψλ δελ εμαηξνχζε ηελ ίδηα ηε νβηεηηθή Έλσζε: ζην

επξχηεξν θιίκα ζπλαίλεζεο, ζεκαληηθέο ζπκθσλίεο πεξηνξηζκνχ ησλ εμνπιηζκψλ ζεζπίζηεθαλ ηφηε, φπσο νη

πλζήθεο ΑΒΜ, SALT I θαη SALT II (γηα ηε κείσζε ησλ ππξεληθψλ φπισλ).

O R.Reagan ήηαλ ν πην «ηδηαίηεξνο» πξφεδξνο ησλ Η.Π.Α. φζνλ αθνξά ηηο πνιηηηθέο γηα ην Γηάζηεκα,

θάλνληαο ζηξνθή ππέξ ηνπ ππξεληθνχ ληεηεξκηληζκνχ.27

Θεσξψληαο φηη νη νβηεηηθνί ιφγσ ηνπ Γηαζηεκηθνχ

ηαζκνχ ππεξείραλ πηα ζην Γηάζηεκα, εγθαηέιεηςε ηελ πνιηηηθή ησλ ζπλεξγαζηψλ θαη φιεο ηηο ζπκθσλίεο πεξί

πεξηθνπψλ ζηνπο εμνπιηζκνχο θαη απνθάζηζε λα νδεγήζεη ηελ Δ...Γ. ζην δξφκν ηνπ ζθιεξνχ αληαγσληζκνχ,

επελδχνληαο ζηελ ζηξαηηθνπνίεζε ηνπ Γηαζηήκαηνο. Σν 1983 εηζήγαγε ηε ηξαηεγηθή ηεο Ακπληηθήο

Πξσηνβνπιίαο, «Strategic Defense Initiative (SDI)», δειαδή ηεο πξνζπάζεηαο αλάπηπμεο ελφο ζπζηήκαηνο

δηαζηεκηθψλ ακπληηθψλ ππξαχισλ, αληηδνξπθνξηθψλ θαη laser ζπζηεκάησλ ζε ηξνρηά πνπ ζα αλαραίηηδε απφ

ςειά ηα ζνβηεηηθά ICBMs. Σν κεγάιν πιενλέθηεκα ησλ ζπζηεκάησλ ηνπ SDI ήηαλ φηη ζα παξείρε παγθφζκηα

πξνζηαζία θαη θάιπςε ζηηο Η.Π.Α. απφ πνιιαπιέο ηαπηφρξνλεο επηζέζεηο.28

Δπξφθεηην γηα έλα ηδηαίηεξα

θηιφδνμν ζρέδην πνπ απαηηνχζε αλψηεξε ηερλνινγία απφ απηήλ ηεο επνρήο θαη ζπλάληεζε ζεκαληηθνχο

ηερληθνχο, νηθνλνκηθνχο θαη πνιηηηθνχο πεξηνξηζκνχο.29

Παξφηη δελ νινθιεξψζεθε πνηέ, ην θάληαζκα θαη

κφλν ηεο πηζαλήο αλάπηπμήο ηνπ, ηξνκνθξάηεζε ηφζν πνιχ ηελ Δ...Γ. πνπ αλαγθάζηεθε λα αθνινπζήζεη

ζηελ πξνζπάζεηα αλάπηπμεο αληίζηνηρσλ πξνρσξεκέλσλ ζπζηεκάησλ. Σειηθά, ε πνιηηηθή Reagan έθεξε ηε

νβηεηηθή Έλσζε ζηα φξηά ηεο, ηελ εμάληιεζε νηθνλνκηθά θαη ηειηθά ζπλεηέιεζε απνθαζηζηηθά ζηελ

θαηάξξεπζή ηεο.

(2) Η Διαζηημική Ττηλή ηπαηηγική μεηά ηον Ψςσπό Πόλεμο – Η.Π.Α

Σν λέν δηεζλέο ζχζηεκα πνπ πξνήιζε κεηά ην ηέινο ηεο νβηεηηθήο Έλσζεο ην 1990, είρε σο βαζηθφ

ραξαθηεξηζηηθφ ηελ ακεξηθαληθή πξσηνθαζεδξία ζην Γηάζηεκα, αιιά θαη ηελ ππξεηψδε αλάπηπμε λέσλ

δπλάκεσλ ζε απηφ, φπσο ζα δνχκε παξαθάησ. Η πςειή ζηξαηεγηθή ησλ Η.Π.Α. ήηαλ θπζηθφ λα αιιάμεη, αθνχ

πιένλ ε κεγάιε απεηιή έπαςε λα πθίζηαηαη. Ο λένο πξφεδξνο απφ ην 1989 θαη κεηά, ν G.H.W. Bush (1989-

1993) αλαθνίλσζε φηη ε ακεξηθαληθή πνιηηηθή κεηαζρεκαηίδεηαη: ε κέξηκλα ηψξα δελ ζα αθνξά ην θφβν κίαο

ζχξξαμεο παγθνζκίσλ δηαζηάζεσλ, αιιά αλη’ απηνχ ην θφβν πνιιαπιψλ πεξηθεξεηαθψλ δηελέμεσλ ζε φια ηα

κήθε θαη ηα πιάηε ηεο γεο, απφ κε θίιηα ζηηο Η.Π.Α. θαζεζηψηα (Δόγμα Global Protection Against Limited

27

Sheenan Michael, The international politics of Space, Routledge, Oxon, New York, 2007, ζει. 175 28

Mowthorpe Matthew, , The militarization and weaponization of Space, Lexington Books, Oxford, 2004, ζει. 26 29

Krepon Michael, What Next for the U.S. Space policy?, 11/2/2009, www.stimson.org/pub.cfm?ID=696,

8

Strikes-GPALS).30

Πξνθεηκέλνπ λα αληηκεησπηζηεί ε λέα απεηιή ζα έπξεπε λα επαλαδηνξγαλσζνχλ ηα ακπληηθά

αληηβαιιηζηηθά ζπζηήκαηα πνπ είραλ πεξηνξηζηεί ζεκαληηθά κεηά ηε πλζήθε ΑΒΜ ηνπ 1972. Η ζηξαηεγηθή

ηεο Εθνικήρ Πςπηνικήρ Άμςναρ (ΝΜD)31

ήιζε λα κεηαζρεκαηίζεη ηελ ηδέα ηνπ SDI, λα ηελ πεξηνξίζεη, λα ηελ

θάλεη πην ξεαιηζηηθή θαη εθαξκφζηκε. Η επαλαμηνπνίεζε ησλ ΑΒΜ σζηφζν έθεξε θαη πάιη ζην πξνζθήλην ην

δήηεκα ηεο ζηξαηηθνπνίεζεο ηνπ Γηαζηήκαηνο, φκσο θαη απηή ηε θνξά ην ζρέδην αλ θαη πνιχ ιηγφηεξα

θηιφδνμν δελ πινπνηήζεθε.32

Τπφ ηελ πξνεδξία ηνπ Bill Clinton (1993-2001), πξαγκαηνπνηήζεθε κία επηζηξνθή ζηηο πνιηηηθέο

ειέγρνπ ησλ εμνπιηζκψλ θαη ζπλεξγαζηψλ κε ηε λέα Ρσζία ηνπ Β. Yeltsin. H θπβέξλεζε Clinton επηζπκνχζε

κία ειεπζεξία θηλήζεσλ ζηνλ ηνκέα ηνπ Γηαζηήκαηνο (Σηπαηηγική Ελεύθεπηρ Δπάζηρ ζηο Διάζηημα)33

,

ζεσξψληαο ηελ δσηηθή γηα ηα ακεξηθαληθά ζπκθέξνληα, δελ ήηαλ φκσο δηαηεζεηκέλνο λα αθνινπζήζεη ηελ

πνιηηηθή ηεο ζθιεξήο γξακκήο ησλ πξνθαηφρσλ ηνπ. Σν κέιεκα ηνπ ήηαλ λα εμαζθαιίζεη κία ηζρπξή

απνηξεπηηθή δχλακε, ηθαλή λα αληηκεησπίδεη ηηο εζληθέο απεηιέο θαη κε δπλαηφηεηα άκεζεο ρξήζεο ηνπ

Γηαζηήκαηνο αλ ρξεηαζηεί, φρη φκσο λα «θαηαθηήζεη» ην Γηάζηεκα.

Δληειψο δηαθνξεηηθή ήηαλ ε ινγηθή πιεχζεο πνπ ραξαθηήξηδε ηελ πνιηηηθή ηνπ πξνέδξνπ George W.

Bush (2001-2009). H ακπληηθή πνιηηηθή ηνπ πξνηειεπηαίνπ πξνέδξνπ ζηηγκαηίζηεθε απφ δχν γεγνλφηα: α) ην

ηξνκνθξαηηθφ ρηχπεκα ηεο 11εο

επηεκβξίνπ 2001 θαη β) ηελ αλάδπζε ηεο Κίλαο σο ηελ Σξίηε δχλακε πνπ

κπήθε ζην παηρλίδη ηεο δηαζηεκηθήο πςειήο ζηξαηεγηθήο. Τπφ απηφ ην πξίζκα, ην Γηάζηεκα έπξεπε λα

ρξεζηκνπνηεζεί σο ρψξνο άκπλαο απέλαληη ζηε ρξήζε επηθίλδπλσλ δηαζηεκηθψλ φπισλ ζηα ρέξηα ησλ

ηξνκνθξαηψλ πνπ ζα κπνξνχζαλ λα πξνθαιέζνπλ έλα «Γηαζηεκηθφ Pearl Harbor»34

. Η θπβέξλεζε Bush αθνχ

αξρηθά απνζχξζεθε απφ ηε πλζήθε ΑΒΜ, ην 2002, ιάλζαξε απφ ην 2004 ηελ Σηπαηηγική ηηρ Εθνικήρ

Πςπαςλικήρ Άμςναρ γηα ην Γηάζηεκα35

θαη ηάρζεθε φρη κφλν ππέξ ηεο ακεξηθαληθήο ειεπζεξίαο ζην Γηάζηεκα,

αιιά θαη ηεο απνδέζκεπζήο ηεο απφ φιεο ηηο παιηέο ζπλζήθεο πνπ ηελ πεξηφξηδαλ. χκθσλα κε ηελ πνιηηηθή

ηνπ Bush, πνπ ζχκηδε ηεο επνρέο πξσηνθαζεδξίαο ησλ Η.Π.Α. επί Φπρξνχ Πνιέκνπ, νη Η.Π.Α. ήηαλ

ππνρξεσκέλεο λα πξνζηαηέςνπλ ηα ζπκθέξνληά ηνπο ζην Γηάζηεκα, εκπνδίδνληαο άιιεο δπλάκεηο πνπ

απεηινχζαλ λα ηα ζίμνπλ. Γηα πξψηε θνξά Ακεξηθαλφο πξφεδξνο πεξηγξάθεη εκκέζσο κία θαηάζηαζε πνπ

κπνξεί λα απνηειέζεη ηνλ πξνζάιακν ηεο ζηξαηηθνπνίεζεο ηνπ Γηαζηήκαηνο, θάλνληαο ιφγν γηα ακπληηθά θαη

νηθνλνκηθά ζπκθέξνληα ηεο ρψξαο ηνπ θαη γηα ακπληηθέο αζπίδεο ζε Σζερία θαη Πνισλία. 36

Ο Bush

πξνζπάζεζε λα κεηαηξέςεη ηηο Η.Π.Α. ζηνλ παξάγνληα πνπ ζα ζέζεη ηνπο θαλφλεο ηνπ παηρληδηνχ ζην Δμψηαην

Γηάζηεκα θαη πνπ ζα δηακνξθψζεη ηηο πξννπηηθέο γηα ηελ ζηξαηησηηθή ηνπ θαηάθηεζε.

Σέινο ν λπλ ν πξφεδξνο ησλ Η.Π.Α., Β. Οbama (2009-) έθαλε ιφγν πξνεθινγηθά γηα έλα εηξεληθφ

Γηάζηεκα, καθξηά απφ εμνπιηζκνχο θαη φπια πνπ ζα κπνξνχζαλ λα πξνθαιέζνπλ ηεηακέλεο θαηαζηάζεηο,

επηδηψθνληαο ηελ εμαζθάιηζε ηεο εζληθήο αζθάιεηαο κέζσ απφ ζπλεξγαηηθφ θιίκα ζηνπο εμνπιηζκνχο. 37

Μέλεη λα δνχκε πην δφγκα άκπλαο θαη ζηξαηεγηθή γηα ην Γηάζηεκα ελδέρεηαη λα εθαξκφζεη ζην κέιινλ.

(3)Η Διαζηημική Ττηλή ηπαηηγική ζηον Ψςσπό Πόλεμο – E...Δ.

Ο δηεπεηξσηηθφο πχξαπινο ζα απνθηήζεη ιεηηνπξγηθή ζέζε ζην ζνβηεηηθφ νπινζηάζην κφλν επί εγεζία

ηνπ Ν. Khrushchev (1953-1964): κεηά απφ ππξεηψδεηο πξνζπάζεηεο, επηηεχρζεθε ε θαηαζθεπή ππξαπιηθψλ

ζπζηεκάησλ, ηνπ κφλνπ φπινπ πνπ ζα κπνξνχζε λα αλαραηηίζεη ελδερφκελε ακεξηθαληθή επίζεζε. Πίζσ απφ

φιε ηελ εζληθή πξνζπάζεηα θξχβνληαλ ν δηαθαήο πφζνο ηεο εξιζοππόπηζηρ θαη ηεο απνβνιήο ηνπ αηζζήκαηνο

ηεο θαησηεξφηεηαο.

Ο Γεληθφο Γξακκαηέαο ηνπ Κνκκνπληζηηθνχ Κφκκαηνο ηεο Δ...Γ. έβιεπε ην Γηάζηεκα ζαλ ηε λέα

κεγάιε πξφθιεζε, ηε κεγάιε επθαηξία γηα ηε νβηεηηθή Έλσζε λα πεηχρεη ηελ απφιπηε αλαηξνπή: λα

μεπεξάζεη ηηο ζηξαηησηηθή ηζρχ ησλ Η.Π.Α. θαη λα θαηαπιήμεη ηνλ θφζκν. Πξνθεηκέλνπ λα επηηεπρζεί απηφο ν

ζηφρνο, ρξεηάδνληαλ έλαο δπλακηθφο Σςναζπιζμόρ Δςνάμεων φινπ ηνπ ζνβηεηηθνχ δπλακηθνχ, ησλ πφξσλ θαη

ππνδνκψλ. Μέζα απφ κία θξπθή θαη θξελήξε επηρείξεζε αλάπηπμεο ππξαπιηθψλ ζπζηεκάησλ θαη κε

δπζβάζηαρην θνηλσληθφ θαη νηθνλνκηθφ θφζηνο, ν επηθεθαιήο κεραληθφο ησλ ππξαπιηθψλ πξνγξακκάησλ ηεο

Δ...Γ., S. Korolev βξήθε ην θιεηδί γηα ηελ εθηφμεπζε ηνπ πξψηνπ ηερλεηνχ δνξπθφξνπ ζην Γηάζηεκα. Ο

Korolev ράξηζε ζηνλ Khrushchev απηφ πνπ δεηνχζε: κία πξσηνθαλή θαη επηηπρεκέλε πξνπαγαλδηζηηθή

30

Mowthorpe Matthew, , The militarization and weaponization of Space, Lexington Books, Oxford, 2004, ζει.23 31 Anti-Ballistic Missile, http://en.wikipedia.org/wiki/Anti-ballistic_missile, 26 Mαΐνπ 2009 32

Mowthorpe Matthew, The militarization and weaponization of Space, Lexington Books, Oxford, 2004, ζει.31 33

Βlack Samuel, U.S. Space Diplomacy, 11/2/09,www.stimson.org/pub.cfm?ID=692, 34

Grondin David, “The power politics of Space” in Bormann Natalie and Sheehan Michael (edit.), Securing Outer Space,

Routledge, New York, 2009, ζει. 124 35

ν.π., ζει. 109 36

European Space Policy Institute, Space Security-Towards a Formative Role and a principled identity for Europe, Final

Report, Vienna, 2009, ζει. 46-48 37

ν.π., ζει. 48-49

9

πνιηηηθή θαη θπξίσο ηελ επίηεπμε ηνπ κεγάινπ ηνπο κχζνπ, φηη ε νβηεηηθή Έλσζε δηαζέηεη πην πνιινχο θαη

θαιχηεξνπο ππξαχινπο απφ ηηο Η.Π.Α., φηη δειαδή ππάξρεη ην ιεγφκελν «Missile Gap» (Χάζμα Πςπαύλων).

Η «κπιφθα» ηνπ Υάζκαηνο ησλ Ππξαχισλ ήηαλ αδηακθηζβήηεηα κία κεγάιε δηπισκαηηθή λίθε ηεο

Δ...Γ. απέλαληη ζηηο Η.Π.Α.. Καη κάιηζηα ε λίθε απηή απνθηνχζε φιν θαη κεγαιχηεξεο δηαζηάζεηο φζν

ζπλερίδνληαλ ε πεηπρεκέλε δηαζηεκηθή ηξαηεγηθή ησλ Γηαδνρηθψλ Πξσηηψλ απφ ηνπ Khrushchev. Σν

Κξεκιίλν πίζηεπε φηη φζν πην πνιιέο πξσηηέο πεηχραηλε ε ρψξα ζην Γηάζηεκα, ηφζν πην κεγάιν ζα ήηαλ ην

ςπρνινγηθφ βάξνο γηα ηηο Η.Π.Α. Μία άζβεζηε δίςα γηα ζπλερείο πξσηηέο έγηλε εκθαλήο ζηελ ζνβηεηηθή

δηαζηεκηθή πνιηηηθή, θαηαθέξλνληαο λα ζηείινπλ πξψηνη δηαζηεκηθέο απνζηνιέο ζηε ειήλε, ηνλ Άξε, ηελ

Αθξνδίηε, θαη ηνλ πξψην άλδξα θαη γπλαίθα ζην Γηάζηεκα.38

Ο ιφγνο γη’ απηή ηε ζηξαηεγηθή ήηαλ δηηηφο: α)

ελίζρπε ηε κπιφθα ηνπ Υάζκαηνο ησλ Ππξαχισλ θαη β) βειηίσλε ηελ δηεζλή εηθφλα ηεο Δ...Γ...

Πέπιν κπζηεξίνπ θάιππηε φιεο ηηο δηαζηεκηθέο απνζηνιέο θαη ηα πξφζσπα πίζσ απ’ απηέο. Ο

Khrushchev νηθεηνπνηνχληαλ φιεο ηηο επηηπρίεο. Οη πξνβιέςεηο ησλ νβηεηηθψλ ήηαλ ζσζηέο: απφ ην 1957 σο

ην 1962 πεξίπνπ, ν ακεξηθαληθφο ηχπνο, ε αληηπνιίηεπζε θαη ν ιαφο είραλ πξαγκαηηθά πηζηέςεη ζηε ζνβηεηηθή

ζηξαηησηηθή αλσηεξφηεηα, γεγνλφο πνπ επέθεξε ζεκαληηθφηαηα πνιηηηθά πξνβιήκαηα θαη νδήγεζε ηελ

αληίπαιε ρψξα ζε θαηάζηαζε έθηαθηεο αλάγθεο γηα ην Γηάζηεκα: ν θφβνο πιένλ ηνπ ζνβηεηηθνχ αηθληδηαζκνχ

αλάγθαδε ηηο Η.Π.Α. λα δεζκεχνπλ έλα κεγάιν κέξνο ηεο αεξνπνξίαο ηνπο ζε κία κφληκε θαηάζηαζε

επηθπιαθήο,39

Σν 1962, νη νβηεηηθνί πέηπραλ ηελ πνιππφζεηε εμηζνξξφπεζε, απέρνληαο απφ ηηο Η.Π.Α. ζε

πνηφηεηα θαη πνζφηεηα δηεπεηξσηηθψλ ππξαχισλ θαη ππξεληθψλ θεθαιψλ. Δίλαη κία άιιε απφδεημε ηεο

δχλακεο ηεο εηθφλαο, ζηε ξεαιηζηηθή ζρνιή ζθέςεο.

Ο λένο εγέηεο ηεο Δ...Γ., L.Brezhnev (1964-1982), αθνινχζεζε κία πην ζπλεξγαηηθή πνιηηηθή

απέλαληη ζηηο Η.Π.Α. σο απφξξνηα ηεο ήηηαο ζηε κάρε γηα ηελ θαηάθηεζε ηεο ειήλεο, αιιά θαη ηεο ηζνηηκίαο

ζηνπο εμνπιηζκνχο. Γηα ην Γηάζηεκα, ν Brezhnev ήηαλ νπαδφο ηεο Σηπαηηγικήρ Détente, ππφ φξνπο. Η

ζηξαηεγηθή απηή έιεγε λαη ζηνλ έιεγρν ησλ αθνπιηζκψλ, αιιά κε ηε ζσζηή ινγηθή: ε Δ...Γ. ζεσξνχζε φηη

νη ζέζεηο ησλ Η.Π.Α. πεξί αθνπιηζκψλ ήηαλ έλα ηέρλαζκα γηα λα ηελ εμαπαηήζνπλ. Αληηπξφηεηλαλ ηε ιήςε

ζηαδηαθψλ κέηξσλ κε αλαινγηθή κείσζε ησλ επηπέδσλ άκπλαο, δηαηεξψληαο ηε ζρέζε ηζρχνο, νχησο ψζηε λα

κελ κπνξεί θαλέλα κέξνο λα απνθηήζεη ππεξνρή θαη λα επηηεπρζεί αμηφπηζηε αζθάιεηα.40

Ήηαλ θαλεξφ πσο νη

νβηεηηθνί αγρψλνληαλ πσο ε ζπλέρηζε κίαο θνχξζαο εμνπιηζκψλ δελ ήηαλ ππέξ ησλ ζπκθεξφλησλ ηνπο

πξνθεηκέλνπ λα δηαηεξεζεί ε ηζνηηκία ησλ κέζσλ ηνπ 1960. Ο ιφγνο απηνχ ηνπ θφβνπ ήηαλ ην γεγνλφο φηη νη

νβηεηηθνί γλψξηδαλ φηη δελ ζα κπνξνχζαλ λα ρηππήζνπλ ηηο Η.Π.Α. ηερλνινγηθά ζε κία θνχξζα θαη ζε βάζνο

ρξφλνπ θαη επνκέλσο νη Ακεξηθαλνί ζα απνθηνχζαλ κία πνηνηηθή ππεξνρή. Μία αλαινγηθή κείσζε ησλ

νπιηθψλ ζπζηεκάησλ δηαηεξψληαο ηηο ηζνξξνπίεο, ζα κείσλε ζεκαληηθά ηε δηαθνξά απηή.

Η ζηξαηεγηθή ηεο ζπλεξγαζίαο κε ηηο Η.Π.Α. ηεξκαηίδεη ην 1983, φκσο ε ρψξα δελ ήηαλ πιένλ ζε ζέζε

λα ρηππήζεη ηνπο Ακεξηθάλνπο κε ίζνπο φξνπο νχηε ζηνλ ηνκέα ηεο ζηξαηησηηθήο ηζρχνο, νχηε ζηνλ ηνκέα ηεο

δηεζλνχο εηθφλαο, ιφγσ ηεο παξαθκήο ζηελ νπνία είρε ήδε κπεη. Ο Μ. Gorbatchev (1985-1991) επηιέγεη

νξζνινγηθά ηε Σηπαηηγική ηος Καηεςναζμού γηα ην Γηάζηεκα, πνπ ζηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε θαινχζε ππφ

πξνυπνζέζεηο ζε ζπλεξγαζία ηηο Η.Π.Α. ψζηε λα δεκηνπξγήζεη εθείλεο ηηο πξνυπνζέζεηο πνπ δελ ζα έβαδαλ ηε

ρψξα ζε έλα αληαγσληζηηθφ θιίκα. Ο Gorbatchev, αλεζπρνχζε γηα κία πηζαλή ρξήζε ππξεληθψλ, ηα νπνία θαη

απνζηξέθνληαλ θαη πίεδε φρη κφλν γηα επαλαθνξά ησλ ζπδεηήζεσλ γηα έιεγρν ησλ εμνπιηζκψλ, αιιά θαη γηα

πιήξε αθνπιηζκφ.

(4)Η Διαζηημική Ττηλή ηπαηηγική μεηά ηον Ψςσπό Πόλεμο – Ρυζία

ηηο 10 Ινπιίνπ 1991, ν Β. Yeltsin (1991-2000) γίλεηαη ν πξψηνο πξφεδξνο ζηε καθξαίσλε ηζηνξία ηεο

Ρσζίαο. Ο λένο εγέηεο, παξά ηα ηεξάζηηα νηθνλνκηθά θαη θνηλσληθά πξνβιήκαηα, είρε θαζήθνλ λα δηαρεηξηζηεί

ηελ θιεξνλνκηά ηεο νβηεηηθήο Έλσζεο θαη λα πξνρσξήζεη ζηηο απαξαίηεηεο κεηαξξπζκίζεηο. ηνλ ηνκέα ηεο

ακπληηθήο πνιηηηθήο, ε Ρσζία έπξεπε λα θαιχςεη θαη ηελ απψιεηα ζηξαηεγηθψλ ππνδνκψλ πνπ βξίζθνληαλ

ηψξα δηεζπαξκέλεο ζηα εδάθε ηεο Οπθξαλίαο, ηεο Λεπθνξσζίαο θαη ηνπ Καδαθζηάλ.

Γηα ηε δηαζηεκηθή πνιηηηθή, ε ινγηθή ηεο ζχκπλνηαο κε ηηο Η.Π.Α. ζα ζπλερηζηεί, εηδηθά ηψξα πνπ ε

πηζαλφηεηα ελφο κεηαμχ ηνπο πνιέκνπ είρε ειαρηζηνπνηεζεί. Η Ρσζία ζπλέρηζε λα δεηά ηνλ έιεγρν ησλ

εμνπιηζκψλ ζηνλ ηνκέα ησλ ICBMs θαη ηελ απνζηξαηηθνπνίεζε ηνπ Γηαζηήκαηνο, φκσο είρε κία ηδηαίηεξε

αλεζπρία γηα ηα κε θίιηα ζε απηήλ λέα θαζεζηψηα πνπ ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο είραλ ηε ζηξαηησηηθή

δπλαηφηεηα λα ηελ πιήμνπλ αηθληδηαζηηθά κε ππξαχινπο. Γηα ην ιφγν απηφ, ν Yeltsin, πξνζπάζεζε λα έξζεη ζε

ζπλελλφεζε κε ηηο Η.Π.Α. γηα ηελ αλάπηπμε αληηβαιιηζηηθήο ππξαπιηθήο άκπλαο ζην έδαθφο ηεο, φζν θαη γηα

ην ζχζηεκα έγθαηξεο πξνεηδνπνίεζεο, ην GPS. Πξφθεηηαη γηα κία εμέιημε πνπ ζηελ θπβέξλεζε ηνπ

G.Η.W.Bush θάλεθε ηδηαίηεξα επλντθή, αθνχ δηαθαηέρνληαλ απφ ηηο ίδηεο αλεζπρίεο, ελψ θαηαξγνχζε ηελ

38 Harvey Brian, Russia in Space, Praxis Publishing Ltd, Chichester, 2001, ζει. 7 39

Κνπζθνπβέιεο Ηιίαο, Αποηποπή και Πςπηνική Σηπαηηγική ζηον Ψςσπό Πόλεμο, Πνηφηεηα, Αζήλα, 2000, ζει. 101 40

ν.π., ζει..215

10

πλζήθε ΑΒΜ, έδηλε ηε δπλαηφηεηα ζε κία αλάπηπμε ησλ ακεξηθαληθψλ δπλάκεψλ επί ξσζηθνχ εδάθνπο θαη

έδηλε ηέινο έκκεζα ηελ εμνπζηνδφηεζε γηα αλάπηπμε GPALS θαη ζην έδαθφο ησλ Η.Π.Α..41

Η Σηπαηηγική ηος

Παγκόζμιος Σςζηήμαηορ Ανηιπςπαςλικήρ Άμςναρ ηνπ Yeltsin δελ ζα ζηεθζεί κε επηηπρία ελ κέξεη εμαηηίαο θαη

ηεο αιιαγήο ζηάζεο ηνπ Β. Clinton, σζηφζν ν Ρψζνο πξφεδξνο ζα πεηχρεη ηελ αλάπηπμε θαη ηε βειηίσζε ησλ

ξσζηθψλ δηαζηεκηθψλ δπλάκεσλ.

Η Μφζρα επί ξσζηθήο πξνεδξίαο V. Putin (2000-2008) βξίζθεηαη αθφκα ζε κεγαιχηεξε εγξήγνξζε φζνλ

αθνξά ηελ ακπληηθή πνιηηηθή, εηδηθά κεηά ηηο ηξνκνθξαηηθέο επηζέζεηο ην 2002 θαη ην 2004. Τπνζηεξίδεη ηελ

εηξεληθή ρξεζηκνπνίεζε ηνπ Γηαζηήκαηνο, αιιά δειψλεη φηη ζα απαληήζεη δπλακηθά αλ δηαπηζηψζεη φηη

απεηιείηαη ην εζληθφ ηεο ζπκθέξνλ, δειαδή αλ απεηιεζνχλ ηα ξσζηθά δηαζηεκηθά ζπζηήκαηα ή αλ θάπνηα

δχλακε μεθηλήζεη ηε ζηξαηηθνπνίεζε ηνπ Γηαζηήκαηνο.42,43

Η πξνζπάζεηα δηαηήξεζεο ηνπ ειεχζεξνπ απφ φπια

Γηαζηήκαηνο γηα ιφγνπο εζληθήο αζθάιεηαο, έθεξε θνληά Ρσζία θαη Κίλα πνπ αλεζχρεζαλ ηδηαίηεξα γηα ηηο

ακεξηθαληθέο ζθέςεηο επί θπβέξλεζεο G.W.Bush.44

(5)Η «εικόνα» και ηο διεθνέρ κύπορ ηυν δύο ςπεπδςνάμευν καηά ηη Διαζηημική Εποσή

Ο ξφινο ηεο εηθφλαο ηεο ρψξαο πξνο ηα έμσ παίδεη έλα πνιχ ζεκαληηθφ ξφιν γηα ηε ζέζε ηεο ζην δηεζλέο

ζχζηεκα. Γηα ηνπο ξεαιηζηέο, ε εηθφλα ελφο θξάηνπο πξέπεη λα είλαη φζν ην δπλαηφλ πην πςειή, γηα λα ηε

ζέβνληαη θαη λα ηε θνβνχληαη ερζξνί θαη θίινη, ψζηε λα κεηψλνληαη νη πηζαλφηεηεο δεκηνπξγίαο

ελδνζπκκαρηαθψλ ή εμσηεξηθψλ θξίζεσλ. Μέζα ζηνλ αληαγσληζκφ γηα ηελ πξνψζεζε ηεο «εηθφλαο»

δηαθπβεχνληαλ ε αμηνπηζηία ησλ δχν ζπζηεκάησλ: ηνπ θαπηηαιηζκνχ θαη ηνπ θνκκνπληζκνχ θαη απηφ

ηζνδπλακνχζε κε κεηαθνξά ζπκκάρσλ θαη ελίζρπζε ηεο ηζρχνο. Σν γφεηξν ηεο ρψξαο ινηπφλ πξέπεη κε

νπνηνδήπνηε ηξφπν λα κέλεη ζε πςειφ επίπεδν θαη πξνθεηκέλνπ λα επηηεπρζεί απηφο ν ζηφρνο, νη δχν ρψξεο

αλέπηπμαλ ζεκαληηθνχο κεραληζκνχο πξνπαγάλδαο.

Η πξνπαγάλδα γηα ην Γηάζηεκα έιαβε πνιχ κεγαιχηεξεο δηαζηάζεηο ζηε νβηεηηθή Έλσζε απφ φ,ηη ζηηο

Η.Π.Α. θαη απηφ ζπλέβε γηα δχν ιφγνπο: α) γηαηί ην θαζεζηψο ηεο ρψξαο επέβαιε κπζηηθφηεηα ζε φιεο ηηο

πνιηηηθέο άκπλαο θαη έηζη ν ιαφο είρε θαηεπζπλφκελε πιεξνθφξεζε θαη β) γηαηί ε Δ...Γ. ζηελ αξρή

δηαθαηέρνληαλ απφ έλα ζχλδξνκν θαησηεξφηεηαο απέλαληη ζηηο Η.Π.Α., πίζηεπαλ δειαδή ζε πξψηε θάζε φηη

έπξεπε λα απνδείμνπλ νπσζδήπνηε φηη είλαη εμίζνπ ηθαλνί αλ φρη θαιχηεξνη ζηξαηησηηθά θαη ηερλνινγηθά κε ηηο

Η.Π.Α.. Φνβφληνπζαλ φηη κπνξεί λα απνκνλσζνχλ θαη λα ράζνπλ φινη νη ζχκκαρνί ηνπο ηελ αμηνπηζηία ηνπο

θαη ηελ εκπηζηνζχλή ηνπο ζηνλ θνκκνπληζκφ αλ ην ράζκα ζηνλ εμνπιηζκφ παξέκελε. Έηζη ζα έπξεπε λα

ελεκεξψλνληαλ κφλν γηα ηηο επηηπρίεο θαη ηνπο άζινπο ηεο ρψξαο θαη πνηέ γηα ηηο απνηπρίεο.

Η Δ...Γ. ζεσξνχζε φηη νη Η.Π.Α. φηη κεηά ην ηέινο ηνπ Β’ Π.Π. αλέπηπμαλ ηκπεξηαιηζηηθέο δηαζέζεηο

θαη πξνέβεζαλ ζε ππξεληθφ εθβηαζκφ κε ζηφρν λα πεηχρνπλ πνιηηηθέο παξαρσξήζεηο, λα δεκηνπξγήζνπλ

πνιηηηθέο θαη ςπρνινγηθέο εληππψζεηο θαη λα ηελ εθθνβίζνπλ.45

Δλψ γηα ηνπο θαηαζθνπεπηηθνχο δνξπθφξνπο

ησλ Η.Π.Α. ηηο θαηεγνξνχζαλ φηη «αληηπξνζσπεχνπλ κία επηζεηηθή, ζηξαηησηηθή ρξήζε ηνπ Γηαζηήκαηνο...».46

Οη επηηπρίεο ησλ Sputnik, Gagarin, φπσο θαη ησλ ππνινίπσλ πξσηηψλ απνηέιεζαλ ηηο θαιχηεξεο

εθθάλζεηο απηήο ηεο πξνπαγάλδαο. Σν ηαμίδη ζην Γηάζηεκα κε ηε ρξήζε ππξαχισλ παξνπζηάδνληαλ σο

θνκκάηη ηεο επηζηεκνληθήο θνπιηνχξαο ηεο Δ...Γ.47

θαη ε πηήζε ηεο V. Tereskova απέδεημε ηελ ππνηηζέκελε

θαιχηεξε ζέζε ηεο γπλαίθαο ζηελ θνκκνπληζηηθή θνηλσλία. Μ’ απηφ ηνλ ηξφπν ε Δ...Γ. θαηάθεξε λα

αληηζηαζκίζεη ηελ άζρεκε εηθφλα πνπ είρε δεκηνπξγήζεη ζε άιια πεδία πνιηηηθήο θαη λα πξνβάιιεη παλεγπξηθά

ηελ αμία ηνπ ζνζηαιηζκνχ ζηελ αλάπηπμε ηνπ ιανχ, ηεο επηζηήκεο, ηεο ηερλνινγίαο θαη ηνπ πνιηηηζκνχ ζε φιν

ηνλ θφζκν θαη εηδηθά πξνο ηα αδέζκεπηα θξάηε.48

Αληηζηνίρσο, ην ηζρπξφηεξν ρηχπεκα ζηελ εηθφλα ησλ Η.Π.Α. πξνήιζε κεηά ηελ εθηφμεπζε ηνπ Sputnik,

ηελ πξψηε αλζξψπηλε δξαζηεξηφηεηα ζην δηαζηεκηθφ ρψξν. To γεγνλφο απηφ έδεημε φηη νη Η.Π.Α. ήηαλ πίζσ

ζηνλ ηνκέα ηεο θαηάθηεζεο ηνπ Γηαζηήκαηνο θαη ην θχξνο ηεο ρψξαο δέρηεθε έλα πνιχ ζνβαξφ ρηχπεκα. Οη

Ακεξηθαλνί έλησζαλ κία θνβεξή αλαζθάιεηα θαη εηηνπάζεηα θαη παξά ηηο δηαβεβαηψζεηο ηνπ πξνέδξνπ

Eisenhower –πνπ ζηεξίδνληαλ ζηηο καξηπξίεο ησλ θαηαζθνπεπηηθψλ δνξπθφξσλ- ζεσξνχζαλ φηη

41

Mowthorpe Matthew, The militarization and weaponization of Space, Lexington Books, Oxford, 2004, ζει. 61-63 42

Γηα ηηο ξσζηθέο δηαζηεκηθέο δπλάκεηο, βι. Povil Padveg θαη Zhang Hui, Russian and Chinese Responses to US military

plans in Space, American Academy of Ars and Sciences, 2008, ζει. 1-29 43

Oberg James, “A Russian Reality check on Space weapons”, 3 Ινπλίνπ 2005, 4/5/2009,

http://www.msnbc.msn.com/id/8089747/ 44

European Space Policy Institute, Space Security-Towards a Formative Role and a principled identity for Europe, Final

Report, Vienna, 2009, ζει. 52-53 45

Κνπζθνπβέιεο Ηιίαο, Αποηποπή και Πςπηνική Σηπαηηγική ζηον Ψςσπό Πόλεμο, Πνηφηεηα, Αζήλα, 2000, ζει. 82 46

Dolman Everett C, Astropolitik, Classical Geopolitics in Space Age, Frank Cass, London, 2002, ζει. 108 47

Κνπζθνπβέιεο Ηιίαο, Αποηποπή και Πςπηνική Σηπαηηγική ζηον Ψςσπό Πόλεμο, Πνηφηεηα, Αζήλα, 2000, ζει. 95 48

McDougall Walter A.,The Heavens and the Earth, John Hopkins University Press, Baltimore, 1985, ζει. 246

11

κεηνλεθηνχζαλ ηερλνινγηθά θαη ζηξαηησηηθά ηεο Δ...Γ.. Ακθηβνιία μέζπαζε γηα ην αλ θαη θαηά πφζν ζα

κπνξνχζαλ λα πξνζηαηέςνπλ ηνπο ζπκκάρνπο ηνπο ζε ελδερφκελν ζνβηεηηθήο απεηιήο. Αιιά θαη νη ίδηνη νη

ζχκκαρνη ησλ Η.Π.Α. εγθαηέιεηςαλ ηελ εκπηζηνζχλε ηνπο πξνο απηνχο κεηά ηηο πξψηεο ζνβηεηηθέο επηηπρίεο49

.

Χο αληίδνην γηα λα ρηππήζεη ηνπο νβηεηηθνχο ζην Γηάζηεκα, ν πξφεδξνο Kennedy, εκπλεχζηεθε ην

«New Frontier Platform» (Σηπαηηγική ηος Νέος Σςνόπος)50

ζηα πιαίζηα ηνπ νπνίνπ ζα κεηέβαιε ην ξπζκφ ηνπ

αληαγσληζκνχ, απφ Space Race ζε Space Marathon. Σν δφισκα ζα ήηαλ ε θαηάθηεζε ηεο ειήλεο θαη σο λένο

Αλλίβαο, ν Kennedy ήμεξε φηη ζα κεηέθεξε ηε κάρε ζε έλα πεδίν πνπ νη νβηεηηθνί δελ είραλ μεθχγεη πνιχ

αθφκα θαη ζε βάζνο ρξφλνο. Σαπηφρξνλα, κέζα ζε έλα θιίκα έληνλνπ παηξησηηζκνχ, νη Ακεξηθαλνί

πξνζπαζνχζαλ λα «κεηψζνπλ» ηελ εηθφλα ηεο νβηεηηθήο Έλσζεο παξνπζηάδνληάο ηελ σο έλα απηαξρηθφ

θαζεζηψο πνπ ζπζηάδεη ην ιαφ ηνπ γηα λα εληζρχζεη ηελ εηθφλα ηνπ κέζα απφ ηξνκεξή πξνπαγάλδα.51

Ο

πξφεδξνο ησλ Η.Π.Α. αθηεξψζεθε θπξηνιεθηηθά ζηελ πξνζπάζεηα ηνπ Αpollo, ζε έλαλ νινθιεξσηηθφ

αληαγσληζκφ θαη αλάγθαζε ηνπο νβηεηηθνχο λα αθνινπζήζνπλ ην δηθφ ηνπ δξφκν, παξαηψληαο ηα κέρξη ηφηε

βήκαηα πξσηηάο πνπ έθαλαλ. Η επηηπρήο πξνζειήλσζε ηεο απνζηνιήο Apollo 11, ην 1969, ζα ζεκάλεη ην

ηέινο ηεο ππεξνρήο ηεο ζνβηεηηθήο εηθφλαο ζηνλ θφζκν. Οη Η.Π.Α. φρη κφλν ζα γηαηξέςνπλ ην πιεγσκέλν

γφεηξφ ηνπο, άιια ζα παγηψζνπλ ηελ αίζζεζε αζθάιεηαο πνπ ηνπο έιεηπε ηφζν πνιχ, αλαγθάδνληαο ηνπο

νβηεηηθνχο λα αιιάμνπλ ηε σο ηφηε ζηξαηεγηθή ηνπο. πγρξφλσο ζα αληηζηξέςνπλ θαη ην δπζκελέο γη’ απηνχο

θιίκα ζηνπο ζπκκάρνπο ηνπο.

Σε δεθαεηία ηνπ 1970 θαη κε αθνξκή ην ζπλεξγαηηθφ θιίκα ιφγσ ησλ ζπλζεθψλ πεξηνξηζκνχ ησλ

εμνπιηζκψλ, ε νβηεηηθή Έλσζε ζα επηρεηξήζεη λα βειηηψζεη ηελ εηθφλα ηεο εληφο θαη εθηφο ζπκκαρίαο ηεο κε

δχν ηξφπνπο: α) εθηφο, κέζσ ηεο Αζηποναςηικήρ Διπλωμαηίαρ, ρξεζηκνπνηψληαο δειαδή ηνπο πεηπρεκέλνπο

θνζκνλαχηεο ησλ πξνεγνχκελσλ δεθαεηηψλ σο πξεζβεπηέο ηνπ θνκκνπληζκνχ δηεζλψο θαη β) εληφο, κέζσ

Κοινών Διαζηημικών Αποζηολών κε ζχκκαρεο ρψξεο.52

Η πξνπαγάλδα ηψξα αιιάδεη κνξθή, γίλεηαη πην ήπηα: ε

Δ...Γ. θαλεξά δείρλεη φηη ζπλεξγάδεηαη κε ηηο Η.Π.Α. ζε κία ζεηξά δξαζηεξηνηήησλ ζην Γηάζηεκα, ελψ ηελ

ίδηα ζηηγκή κε ηελ πξψηε επθαηξία πξνβάιιεη φηη νη Ακεξηθάλνη είλαη απηνί πνπ πξνζπαζνχλ, παξά ηε

ζπλεξγαζία, λα ζηξαηηθνπνηήζνπλ ην Γηάζηεκα. Η πξνζρεκαηηθή πνιηηηθή ηνπ «θαινχ παηδηνχ» πξνζπαζεί λα

απνζπάζεη ην πξνζνρή ηεο δηεζλνχο θνηλφηεηαο απφ ηε κπζηηθή ζηξαηησηηθή εθκεηάιιεπζε ηνπ Γηαζηήκαηνο

ζηελ νπνία επηδίδνληαλ ζην κεηαμχ νη νβηεηηθνί. πκθέξνληα γηα ζπλεξγαηηθή πνιηηηθή ηε δεθαεηία 1965-

1975 είραλ θαη νη Η.Π.Α.. Η θπβέξλεζε Kennedy ήζειε λα απνζπάζεη ηελ θνηλή γλψκε απφ ηελ απνηπρεκέλε

απφπεηξα ζηνλ Κφιπν ησλ Υνίξσλ, ελψ ε θπβέξλεζε Nixon απφ ην δπζβάζηαρην θαη ιατθά κε απνδεθηφ

πφιεκν ζην Βηεηλάκ.53

Η εηθφλα ηεο ρψξαο εληφο θαη εθηφο είρε ππνζηεί κεγάιν ρηχπεκα θαη κία «θηιηθή»

δηάζεζε ζην Γηάζηεκα ζα κπνξνχζε λα ακβιχλεη ηηο εληππψζεηο. Σν κεγαιχηεξν επίηεπγκα ηεο πνιηηηθήο

ζπκθηιίσζεο, ήηαλ ε έλσζε ησλ Apollo θαη Soyuz ζην Γηάζηεκα, ην 1975.

ηηο αξρέο ηεο λέαο δεθαεηίαο, φκσο ε θαηάζηαζε αιιάδεη. Η εηθφλα ηεο Δ...Γ. ακαπξψλεηαη θαη πάιη

κε ηελ εηζβνιή ζην Αθγαληζηάλ (1979) θαη άκεζα ε δηαζηεκηθή πνιηηηθή ησλ Η.Π.Α. παχεη λα είλαη

ζπλαηλεηηθή θαη αξρίδεη λα επηδίδεηαη ζε κία πνιηηηθή κε ζηφρν ηελ επηθξάηεζε θαη ηελ απφδεημε ηεο

ηερλνινγηθήο θαη πνιηηηθήο θπξηαξρίαο ηνπ «ειεχζεξνπ» θφζκνπ.54

Η νβηεηηθή Έλσζε, φληαο πιένλ ζε

δχζθνιε ζέζε πξνζπάζεζε λα απνδείμεη ζηε δηεζλή θνηλή γλψκε, φηη ν αγψλαο ηεο ζην Γηάζηεκα παξακέλεη

εηξεληθφο: κε ηε κεηνλνκαζία ηνπ Γηαζηεκηθνχ ηαζκνχ ηεο ζε Mir (Δηξήλε).55

Παξφιν πνπ ε ξεηνξηθή ηνπ

Φπρξνχ Πνιέκνπ αηφλεζε απφ ην 1987, ν ξφινο ηεο εηθφλαο θαη ηνπ δηεζλνχο θχξνπο γηα ηηο δχν ππεξδπλάκεηο

έραζε ηελ αμία ηνπ θαη κεηαθέξζεθε ζην ζηξαηησηηθφ πεδίν.

ην κεηαςπρξνπνιεκηθφ πεξηβάιινλ, θνξχθσζε ηεο ζπλεξγαηηθήο πνιηηηθήο πνπ πηνζεηήζεθε άκεζα

ήηαλ o Γηεζλήο Γηαζηεκηθφο ηαζκφο, ζηνλ νπνίν θιίζεθε λα ζπκκεηάζρνπλ φιεο νη ρψξεο πνπ επηζπκνχλ. Ο

Γ.Γ.. είλαη έλαο κεγάινο πνιηηηθφο ζπκβνιηζκφο πνπ γηα ηνπο ξεαιηζηέο έγηλε γηα ιφγνπο ελίζρπζεο ηεο

εηθφλαο ησλ Η.Π.Α. θαη ηνπ θχξνπο ηεο Ρσζίαο. Καη αλ γηα ηε Ρσζία, ην ραξηί ηνπ Γηεζλνχο Γηαζηεκηθνχ

ηαζκνχ ήηαλ αλαγθαίν κεηά ηελ ήηηα ζηνλ Φπρξφ πφιεκν, γηα ηηο Η.Π.Α., ζηφρνο ήηαλ λα θαλεί παληνχ φηη ε

ρψξα έβαδε θάησ απφ ηελ νκπξέια ηεο φια ηα θξάηε πνπ «μεκχηηζαλ» θαη μεθίλεζαλ δηθφ ηνπο πξφγξακκα.

Καη πάιη νη ζχκκαρνη είλαη ζεκαληηθνί φρη φκσο γηα ηελ εμαγνξά ηεο ππνζηήξημήο ηνπο – θαζψο δελ ππάξρεη

πιένλ αληίπαιν δένο- αιιά γηα λα εμαξηψληαη απφ καο θαη λα κελ κπνξέζνπλ πνηέ λα καο απεηιήζνπλ

ηερλνινγηθά θαη ζηξαηησηηθά.

ήκεξα ζηελ επνρή ηεο απφιπηεο ακεξηθαληθήο πξσηνθαζεδξίαο ζην Γηάζηεκα, ην θχξνο ησλ Η.Π.Α.

δελ θαίλεηαη φηη κπνξεί λα απεηιεζεί, παξά κφλν απφ δεηήκαηα θαη ηξηβέο πνπ έρνπλ πξνθχςεη κε ηελ εκθάληζε

49

Κνπζθνπβέιεο Ηιίαο, Αποηποπή και Πςπηνική Σηπαηηγική ζηον Ψςσπό Πόλεμο, Πνηφηεηα, Αζήλα, 2000, ζει. 128-133 50

Byrnes Mark E., Politics and Space, Praeger, London, 1994, ζει. 39 51

ν.π., ζει. 33 52

Harvey Brian, Russia in Space, Praxis Publishing Ltd, Chichester, 2001, ζει. 18 53

Sheenan Michael, The international politics of Space, Routledge, Oxon, New York, 2007,ζει. 14 54

ν.π., ζει.175 55

Harvey Brian, Russia in Space, Praxis Publishing Ltd, Chichester, 2001, ζει. 22

12

ησλ λέσλ αληαγσληζηηθψλ δπλάκεσλ. Κάπνηνη ζπκίδνπλ φηη νη ζπκθσλίεο πεξί απνηξνπήο θαη ακνηβαίαο

θαηάξγεζεο ησλ εμνπιηζηηθψλ πξνγξακκάησλ είλαη πιένλ παξσρεκέλεο θαη φηη νη Η.Π.Α. νθείινπλ λα

εληζρχζνπλ αθφκα πεξηζζφηεξν ην θχξνο ηνπο δηεζλψο, αιιά θαη ηελ εηθφλα ηνπο σο ην πην ηζρπξφ θξάηνο ηνπ

θφζκνπ κέζσ ηεο ζηξαηηθνπνίεζεο ηνπ Γηαζηήκαηνο. Τπάξρεη έληνλε ε πεπνίζεζε εδψ φηη νη Η.Π.Α.

αληηπξνζσπεχνπλ ηνλ ειεχζεξν δεκνθξαηηθφ θφζκν πνπ έρεη θαζήθνλ λα ηνλ νδεγήζεη ζην Γηάζηεκα,56

πξνθεηκέλνπ λα επηηεπρζεί ε λίθε απέλαληη ζηελ ηξνκνθξαηία. Όκσο απηή ε εηθφλα ησλ Η.Π.Α.- ηαπξνθφξσλ

ζην Γηάζηεκα δελ θαίλεηαη φηη ζα ήηαλ γεληθά απνδεθηή απφ πνιιά θξάηε πνπ δελ ζα ήζειαλ λα απεκπνιέζνπλ

θπξηαξρηθά δηθαηψκαηα ζην λέν ρψξν πνπ κε θφπν ρηίδνπλ ηα ηειεπηαία ρξφληα. Όπσο ζα δνχκε ζην ακέζσο

επφκελν θεθάιαην, απηφ ην ελδερφκελν, ήδε δεκηνπξγεί εληάζεηο.

Γ) Νεορεαλιζμός

O Νενξεαιηζκφο κέλεη ζηαζεξφο ζηα ζεκειηψδε αμηψκαηα ηνπ ξεαιηζκνχ, αλαβαζκίδεη φκσο ηελ έλλνηα

ηνπ δηεζλνχο ζπζηήκαηνο θαη ηελ ηνπνζεηεί ζην επίθεληξν ησλ Γηεζλψλ ρέζεσλ: νη ζρέζεηο θαη νη

ζπκπεξηθνξέο πνπ ζπλάπηνληαη κεηαμχ ησλ κειψλ ηνπ ζπζηήκαηνο νθείινληαη ζηε δνκή ηνπ θαη θάζε αιιαγή

ηεο ηειεπηαίαο επηθέξεη αιιαγέο ζε φια ηα κέιε ηνπ.57

Σν δηεζλέο ζχζηεκα δειαδή ιεηηνπξγεί αλεμάξηεηα ζαλ

ζχλνιν απφ ηα θξάηε θαη παξακέλεη ζηαζεξφ . ε κφλε πεξίπησζε κεηαζρεκαηηζκνχ ηνπ είλαη έλαο ζπζηεκηθφο

πφιεκνο, ν νπνίνο ζα πξνθαιέζεη αιιαγέο ηζρχνο θαη άξα κεηαηξνπή ηνπ παγθφζκηνπ ζθεληθνχ. Οη δνκέο ηνπ

ζπζηήκαηνο επεξεάδνπλ ηε ζπκπεξηθνξά ησλ θξαηψλ θαη ηελ θαηαλνκή δπλαηνηήησλ κεηαμχ ηνπο.58

Απηέο κε

ηε ζεηξά ηνπο πξνθαινχλ ηελ αιιαγή ηνπ ζπζηήκαηνο: ππάξρεη δειαδή κία δηαδξαζηηθή, ακθίδξνκε ζρέζε

κεηαμχ θξαηψλ θαη δηεζλνχο ζπζηήκαηνο, ζε αληίζεζε κε ηνλ θιαζηθφ ξεαιηζκφ πνπ κηιά γηα ζρέζεηο κίαο

θαηεχζπλζεο. Σέινο Νενξεαιηζκφο ηζρπξίδεηαη πσο φηαλ έλα θξάηνο ή νκάδα ρσξψλ απνθηήζεη ζεκαληηθφ

πιενλέθηεκα ηζρχνο, ηφηε φιεο νη άιιεο δπλάκεηο ζα πξνζπαζήζνπλ λα ζπλεξγαζηνχλ γηα λα ην

εμηζνξξνπήζνπλ.59

Η ζεψξεζε ππέζηε βαξηά, δηπιή ήηηα κεηά ην ηέινο ηνπ Φπρξνχ Πνιέκνπ, θαζψο ε νχηε ε δηάιπζε ηνπ

δηπνιηθνχ ζπζηήκαηνο πξνήιζε κεηά απφ έλα κεγάιν πφιεκν, νχηε ζην λέν ζχζηεκα φπνπ ππάξρεη κία κνλάρα

ππεξδχλακε, έρνπκε παξαηεξήζεη θάπνηα πξνζπάζεηα ζπλεξγαζίαο απφ ηηο ππφινηπεο δπλάκεηο. Οη

λενξεαιηζηέο ζεσξνχλ φηη έλαο απφ ηνπο ιφγνπο γη’ απηφ είλαη ην δεκνθξαηηθφ πνιίηεπκα: «ε απεηιή ησλ

Η.Π.Α. δελ εθιακβάλεηαη σο απεηιή απφ ηηο άιιεο δπλάκεηο, εηδηθά ζηηο ζρέζεηο κεηαμχ δεκνθξαηηψλ».60

i) Νεοπεαλιζμόρ και Διάζηημα

Γηα ηνπο λενξεαιηζηέο, ην Γηάζηεκα είλαη έλα πεδίν ην νπνίν θαη απηφ αθνινχζεζε ηελ πνξεία εμέιημεο

ηνπ δηεζλνχο ζπζηήκαηνο. Οη ζπκπεξηθνξέο ησλ δχν ππεξδπλάκεσλ ζην Γηάζηεκα ήηαλ απνηέιεζκα ησλ

ραξαθηεξηζηηθψλ ηεο δνκήο ηνπ δηπνιηθνχ δηεζλνχο ζπζηήκαηνο. Μεηά ηελ θαηάξξεπζε ηεο Δ...Γ. θαη πάιη

ην Γηάζηεκα είλαη έλαο απφ ηνπο ρψξνπο πνπ εμαηηίαο ησλ λέσλ δνκψλ αλακέλνπκε λα αληηδξάζεη πξνο φθεινο

ηεο ηζνξξνπίαο. Οη λενξεαιηζηέο ιέλε φηη αθφκα κπνξεί λα κελ είδακε άκεζεο αληηδξάζεηο ζηελ πξσηνθαζεδξία

ησλ Η.Π.Α., αιιά απηέο νη αληηδξάζεηο κεηαηξέπνληαη ζε πνιηηηθέο πνπ ζηνρεχνπλ ζηελ εμηζνξξφπεζε θαη

ζίγνπξα ζ’ έλα απφ ηα πεδία πνπ ζα γίλεη εκθαλήο ζα είλαη ην Γηάζηεκα.

Ήδε νη πξνζπάζεηεο γηα εμηζνξξφπεζε άξρηζαλ λα εκθαλίδνληαη κε ηνλ φιν θαη κεγαιχηεξν ξφιν πνπ

παίδνπλ άιιεο δπλάκεηο σο παξάγνληεο δξάζεο ζην λέν δηαζηεκηθφ πεξηβάιινλ, φζν θαη κέζσ πνιηηηθψλ πνπ

ζθνπφ έρνπλ λα ακθηζβεηήζνπλ ηα ελία ησλ Η.Π.Α. ζην «ηειεπηαίν ζχλνξν».

(1) Η εμθάνιζη νέυν δςνάμευν ζηο Διάζηημα

Με βάζε ηα παξαπάλσ, ε εκθάληζε λέσλ δπλάκεσλ, εθηφο Η.Π.Α. θαη Ρσζίαο ζην Γηάζηεκα είλαη

απνιχησο θπζηνινγηθή θαηά ηνπο λενξεαιηζηέο. Σα λέα θξάηε, ε Κίλα, ε Ιαπσλία, ε Ιλδία θαη ε Γαιιία, γηα λα

αλαθέξνπκε ηα ζπνπδαηφηεξα κφλν απφ απηά, αλέπηπμαλ «ίδηνπο ζηφρνπο θαη ιεηηνπξγίεο» κε ηνπο

πξνθαηφρνπο ηνπο γηα ην «κπάζηκφ» ηνπο ζην Γηάζηεκα, ζηα κέζα ηεο Φπρξνπνιεκηθήο πεξηφδνπ.

Αλαγθάζηεθαλ ζηελ νπζία, αθνχ βξίζθνληαλ θαη απηνί εληφο ηνπ ίδηνπ δηεζλνχο ζπζηήκαηνο απφ ηηο πηέζεηο

56

Havercroft Jonathan and Duvall Raymond, “Critical Astropolitics” in Bormann Natalie and Sheehan Michael (edit.),

Securing Outer Space, Routledge, New York, 2009, ζει. 46 57 Γηα ηελ έλλνηα ηεο δνκήο ηνπ δηεζλνχο ζπζηήκαηνο, βι. Dougherty James, Pfaltzgraff Robert, Ανηαγωνιζηικέρ Θεωπίερ

Διεθνών Σσέζεων, Παπαδήζεο, Αζήλα, 1992, ζει. 165 58

ν.π., ζει. 166 59 Bolton Iain Ross Ballantyne, “Neorealism and the Galileo and GPS negotiations” in Bormann Natalie and Sheehan

Michael (edit.), Securing Outer Space, Routledge, New York, 2009, ζει. 187 60

ν.π., ζει. 188

13

ηνπ. Γελ κπφξεζαλ φκσο πνηέ λα γίλνπλ ηφζν ηζρπξνί φζν νη δχν ππεξδπλάκεηο γηαηί δελ δηέζεηαλ ηνπο πφξνπο

γηα θάηη ηέηνην, δειαδή ηνπο θαηάιιεινπο ζε πνηφηεηα θαη πνζφηεηα παξάγνληεο ηζρχνο.61

Δληφο ηνπ δηπνιηθνχ ζπζηήκαηνο ζπλέβεζαλ πνιιέο κηθξέο αιιαγέο, φρη φκσο ηθαλέο γηα λα ην

κεηαζρεκαηίζνπλ κέζσ ελφο κεγάινπ ζπζηεκηθνχ πνιέκνπ. Μία απφ ηηο πην κεγάιεο αιιαγέο ήηαλ ε απφθηεζε

ηεο ππξεληθήο δχλακεο θαη ε αλάπηπμε ηερλνινγίαο πνπ ζα κπνξνχζε λα ηελ ππνζηεξίμεη.62

ην λέν δηεζλέο

ζχζηεκα, ε ηερλνινγία έρεη αληηζηαζκίζεη ηελ παξαδνζηαθή έλλνηα ηεο ζηξαηησηηθήο ηζρχνο. Η ρεηξαγψγεζε

ηεο ηερλνινγίαο απφ ηνλ θάηνρφ ηεο ζην δηεζλέο ζχζηεκα ηζνδπλακεί πηα κε ηνλ έιεγρν ελφο γεσπνιηηηθνχ

ρψξνπ. Η εκθάληζε λέσλ ρσξψλ ζην Γηάζηεκα είλαη απνηέιεζκα ηεο απφθηεζεο απηήο αθξηβψο ηεο

ηερλνινγίαο ζε ζπλδπαζκφ κε δπλακηθή ακπληηθή ηθαλφηεηα63

: έλαο λένο ρψξνο ελίζρπζεο ηεο άκπλαο κε

πνιιαπιαζηαζηηθή αμία γηα ηελ ππάξρνπζα ηζρχ.

(2) ύγσπονερ ηπιβέρ ζσεηικέρ με ηο Διάζηημα

ην ζχγρξνλν δηεζλέο ζχζηεκα, ν αληαγσληζκφο κεηαμχ ησλ δχν ππεξδπλάκεσλ δελ ππάξρεη πηα. Οη

Η.Π.Α. είλαη ε κνλαδηθή ππεξδχλακε θαη ε αδηακθηζβήηεηε θπξίαξρνο ηνπ Γηαζηήκαηνο. Χζηφζν, θαζψο ε

ηερλνινγία πξνρσξά θαη ην Γηάζηεκα έξρεηαη φιν θαη πην θνληά, νη πξνζπάζεηα γηα ηελ αμηνπνίεζή ηνπ γηα

ιφγνπο ζπκθέξνληνο απφ λέα θξάηε θαληάδεη κεγάιν δέιεαξ. Μνηξαία, ζα εκθαληζηνχλ δηαθνξέο αλάκεζα ζηα

λέα θξάηε θαη ηηο Η.Π.Α. πνπ έρνπλ άκεζν αληίθηππν ζε ζέκαηα εζληθήο αζθαιείαο. Σέζζεξηο είλαη νη βαζηθέο

νκάδεο δηαθνξψλ-ηξηβψλ ή θαη πξνθιήζεσλ.

Σν πξψην θαη θχξην είλαη ην ζέκα ηεο «νπινπνίεζεο» ή ζηξαηηθνπνίεζεο ηνπ Γηαζηήκαηνο, δειαδή ε

ηνπνζέηεζε κνλίκσλ φπισλ πάλσ απφ ηελ αηκφζθαηξα ηεο Γεο απφ έλα θξάηνο. Έλα ηέηνην γεγνλφο ζα

δεκηνπξγήζεη κία θαηάζηαζε αληζνξξνπίαο θαη ζα δηαηαξάμεη φιν ην δηεζλέο ζχζηεκα πνπ ζηεξίδεηαη ζε κία

θαηάζηαζε αζχκκεηξεο ηζνξξνπίαο. Σα λέα θξάηε θαη ε Ρσζία δελ ζα κπνξνχζαλ λα δερζνχλ ηελ

κνλνπσιηαθή ζηξαηησηηθή εθκεηάιιεπζε ηνπ Γηαζηήκαηνο, θαζψο απηφ ζα απνηεινχζε επζεία απεηιή θαηά ηεο

εζληθήο ηνπο αζθάιεηαο. Δπηπιένλ κία ηέηνηα εμέιημε ζα απνηεινχζε κία ηεξάζηηα απεηιή γηα ηελ παγθφζκηα

εηξήλε.

Αθφκα φκσο κεγαιχηεξε κπνξεί λα είλαη ε απεηιή γηα φιε ηελ αλζξσπφηεηα, αλ ηα δηαζηεκηθά φπια

πεξάζνπλ ζηα ρέξηα ηξνκνθξαηψλ θαη αλειεχζεξσλ θαζεζηψησλ. Πξφθεηηαη γηα έλα εθηαιηηθφ ζελάξην πνπ

απμάλεη δξακαηηθά αλ ε ζηξαηηθνπνίεζε ηνπ Γηαζηήκαηνο μεθηλήζεη. Πξνο ην παξφλ ε κφλε ρψξα απφ ηνλ

ακεξηθαληθφ «άμνλα ηνπ θαθνχ» πνπ έθαλε αηζζεηή ηελ παξνπζίαζε ηεο ζην Γηάζηεκα, είλαη ην Ιξάλ, πνπ

εθηφμεπζε ηνλ πξψην δνξπθφξν ηνπ, ηνλ Φεβξνπάξην ηνπ 2009, πξνβιεκαηίδνληαο ηηο Η.Π.Α.64

Έλα άιιν ζέκα ηξηβψλ είλαη ην θαιχηεξν έκκεζν ή άκεζν «πιαζάξηζκα» ζην Γηάζηεκα, δειαδή ηα

θξάηε θνληξάξνληαη δηπισκαηηθά κε ζηφρν ηνλ έιεγρν θάπνησλ ζπγθεθξηκέλσλ γεσπνιηηηθήο θχζεσο ζέζεσλ.

Παξάδεηγκα απνηειεί ε δηακάρε γηα ην πνηνο κπνξεί λα δηαζέηεη γεσζηαηηθνχο δνξπθφξνπο θαζψο νη ρψξεο ηνπ

Ιζεκεξηλνχ ζεσξνχλ ηε δψλε αλάπηπμεο ησλ γεσζηαηηθψλ δνξπθφξσλ σο επέθηαζε ηεο επηθξάηεηάο ηνπο ζην

Γηάζηεκα.65

ε απηή ηελ πεξίπησζε «πιαζαξίζκαηνο» αλήθεη θαη ε «θφληξα» Η.Π.Α. θαη Δπξσπατθήο Έλσζεο

γηα ην ζχζηεκα Galileo, ην ηειεπηθνηλσληαθφ ζχζηεκα πνπ θαηαζθεπάδεη ε Δ.Δ.. Πεξηζζφηεξα γη’ απηή ηε

δηακάρε φκσο ζα αλαπηχμνπκε ζην επφκελν θεθάιαην.66

Σν ηξίην δήηεκα πνπ κπνξεί λα γελλήζεη ηξηβέο (αλ θαη θάηη ηέηνην δελ έρεη ζπκβεί σο ηψξα) ζρεηίδεηαη

κε ηελ δηπισκαηηθή αμηνπνίεζε ηνπ Γηαζηήκαηνο, δειαδή κε ην πσο κπνξεί κία ρψξα λα εμαζθαιίζεη

δηπισκαηηθά πιενλεθηήκαηα κέζσ ηνπ Γηαζηήκαηνο ηα νπνία κπνξεί λα ρξεζηκνπνηήζεη ζε άιια πεδία

πνιηηηθήο (ζεσξία ησλ ζπγθνηλσλνχλησλ δνρείσλ). Δδψ κηιάκε γηα έλα ιεπηφ δήηεκα πνπ αθνξά ηηο ζρέζεηο

Η.Π.Α. θαη Ρσζίαο.

Σέινο, ην ηειεπηαίν δήηεκα είλαη ε κάρε ηεο εηθφλαο, πνπ δελ έπαςε πνηέ λα ραξαθηεξίδεη πνιηηηθέο.

ήκεξα, ε κάρε εηθφλαο ζέηεη ζην παηρλίδη ηελ Κίλα κε ηελ Ιαπσλία θπξίσο, αιιά θαη ζε δεχηεξν επίπεδν ηελ

Κίλα κε ηελ Ιλδία, κε αθνξκή ηελ εθηφμεπζε ηνπ πξψηνπ αζηξνλαχηε απφ πιεπξάο Κίλαο ην 2003.67

ηε

ζπλέρεηα ζα αλαπηχμνπκε ηα δχν ζνβαξφηεξα πξνβιήκαηα πνπ επεξεάδνπλ ή πηζαλφλ λα επεξεάζνπλ ηηο

ζρέζεηο κεηαμχ Η.Π.Α. θαη Κίλαο θαη κεηαμχ Η.Π.Α. θαη Ρσζίαο.

61

Sheenan Michael, The international politics of Space, Routledge, Oxon, New York, 2007, ζει 62

Bolton Iain Ross Ballantyne, “Neorealism and the Galileo and GPS negotiations” in Bormann Natalie and Sheehan

Michael (edit.), Securing Outer Space, Routledge, New York, 2009, ζει. 190 63

Sheenan Michael, The international politics of Space, Routledge, Oxon, New York, 2007, ζει. 9 64

Tait Robert, “Iran launches first domestically produced satellite”, Guardian, 3/2/09,4/5/09,

http://www.guardian.co.uk/world/2009/feb/03/iran-satellite-launch-omid 65

Dolman Everett C., Astropolitik, Classical Geopolitics in Space Age, Frank Cass, London, 2002, ζει. 74 66

Καηά ηε ξεαιηζηηθή ζεψξεζε, ε ΔΔ δελ είλαη θξάηνο, αιιά δηεζλήο νξγαληζκφο. 67

Sheenan Michael, The international politics of Space, Routledge, Oxon, New York, 2007, ζει. 181-182

14

Μεηά ην ηέινο ηνπ Φπρξνχ Πνιέκνπ, ην ζέκα ηεο ζηξαηηθνπνίεζεο ηνπ Γηαζηήκαηνο έδεημε λα

θαηαιαγηάδεη. Ξαλαηίζεηαη φκσο ζήκεξα σο απεηιή θπξίσο απφ ηε Ρσζία θαη ηε Κίλα πνπ «θσηνγξαθίδνπλ»

ηηο Η.Π.Α.. Αθνξκή γη’ απηφ ζηάζεθε ε επηζεηηθή δηαζηεκηθή πςειή ζηξαηεγηθή ηνπ πξνέδξνπ G.W. Bush πνπ

ζηνλ πφιεκν πνπ θήξπμε θαηά ηεο ηξνκνθξαηίαο, επεμεξγάζηεθε ζνβαξά ηελ ηδέα ηεο δηαζηεκηθήο νπιηθήο

αζπίδαο. Ρσζία θαη Κίλα φκσο ζπκκεξίδνληαη ηηο ίδηεο απφςεηο πεξί απνζηξαηηθνπνηεκέλνπ δηαζηεκηθνχ ρψξνπ

θαη ππέξ ηεο ζπλέρηζεο ζχλαςεο ζπκθσληψλ ππξεληθνχ αθνπιηζκνχ. Μάιηζηα θαη νη ίδηεο έρνπλ πξνβεί ζε

ζπλεξγαζία ζε απηφ ην ζέκα.68

Σελ ίδηα ζηηγκή φκσο πξνεηδνπνηνχλ γηα ηε δηθή ηνπο δπλαηφηεηα λα κελ

επηηξέςνπλ απεηιή ζηα ζεκειηψδε ζπκθέξνληά ηνπο.

Η Κίλα επηζπκεί, φπσο φιεο νη ρψξεο κε δπλαηφηεηα αλάπηπμεο ζηξαηησηηθψλ ζπζηεκάησλ ζην

Γηάζηεκα, ειεπζεξία θηλήζεσλ ζηελ αλάπηπμε ηερλνινγηψλ γηα ηελ πξνζηαζία ησλ ζπκθεξφλησλ ηεο. Δπηζπκεί

λα απνθηήζεη ηε δπλαηφηεηα λα κπνξεί λα εμαπιψζεη αλ ρξεηαζηεί δηαζηεκηθά ακπληηθά ζπζηήκαηα, θαζψο ην

Γηάζηεκα είλαη ην κφλν κέζν, κέζσ ηνπ νπνίνπ ζα αληηκεησπίζεη κε επηηπρία έλαλ ελδερφκελν πφιεκν ελαληίνλ

ηεο ζην κέιινλ. Η ρψξα πξνρσξά ζε εθζπγρξνληζκφ ησλ ελφπισλ δπλάκεσλ ηεο θαη αλαπηχζζεη “soft-kill”

δηαζηεκηθά νπιηθά ζπζηήκαηα: ζπζηήκαηα πιεξνθφξεζεο, επηθνηλσληαθά, θαη ζπζηήκαηα ζηξαηησηηθήο

εμαπάηεζεο.69

ην ζεκεξηλφ δηεζλέο ζχζηεκα, ε Κίλα βξίζθεηαη θνηλσληθά θαη πνιηηηθά ζηελ απέλαληη φρζε απφ ηηο

Η.Π.Α.. Γλσξίδεη φηη ε ειεπζεξία ηεο ζην Γηάζηεκα κπνξεί λα πεξηνξηζηεί αλ νη Ακεξηθαλνί ην επηδηψμνπλ, κε

αθνξκή π.ρ. ην δήηεκα ηεο Σατβάλ. Σν Πεθίλν θαζειθχεη ηε Σηπαηηγική ηων Αζςμμεηπιών, ζχκθσλα κε ηελ

νπνία ζηφρνο είλαη ε δηαηήξεζε ηεο ππάξρνπζαο ηζνξξνπίαο δπλάκεσλ κε ηηο Η.Π.Α.70

θαη φρη ν αληαγσληζκφο

πνπ εμ’ νξηζκνχ είλαη αδχλαηνο, κία πνιηηηθή πνπ ζπκίδεη ην δφγκα ηνπ L. Brezhnev. Αθφκα θαη αλ γηα θάζε

νπιηθφ ζχζηεκα ησλ Η.Π.Α., ε Κίλα απαληνχζε κε έλα ιηγφηεξν θαιφ ηερλνινγηθά, απηφ ζα ήηαλ αξθεηφ γηα λα

απνζαξξχλεη ηηο Η.Π.Α. απφ ην λα ηελ απεηιήζνπλ. Δπηπιένλ ζα ήηαλ αξθεηφ γηα λα ηηο ζχξνπλ ζην ηξαπέδη

ησλ δηαπξαγκαηεχζεσλ γηα ζπλζεθνιφγεζε. ηα πιαίζηα απηήο ηεο ινγηθήο, ε Κίλα εθηφμεπζε έλαλ αληη-

δνξπθφξν ηνλ Ιαλνπάξην ηνπ 2007, πξνθαλψο γηα ιφγνπο επίδεημεο ηζρχνο, γηα δηπισκαηηθφ φπιν, αιιά γηα

ελίζρπζε ηεο δηεζλνχο εηθφλαο ηεο. Η παξαπάλσ ελέξγεηα ιήθζεθε σο επηζεηηθή απφ ηηο Η.Π.Α. «γηαηί ε Κίλα

δελ έρεη θαλέλα ιφγν λα αλαπηχμεη αληηδνξπθνξηθά ζπζηήκαηα, παξά κφλν γηα λα βιάςεη ηα ακεξηθαληθά

δνξπθνξηθά ζπζηήκαηα»71

θαη απάληεζε κε ηνλ ίδην ηξφπν ηνλ Φεβξνπάξην ηνπ 2008. Οπσζδήπνηε νη

δξαζηεξηφηεηεο απηέο δελ είλαη ηδηαίηεξα ελζαξξπληηθέο γηα έλα εηξεληθφ κέιινλ ζην Γηάζηεκα θαη καο

θέξλνπλ κπξνζηά ζε κία λέα κίλη θνχξζα εμνπιηζκψλ θαη έλα ςπρξνπνιεκηθφ θιίκα.

Έλα δεχηεξν ζνβαξφ δήηεκα γηα ηελ δηαζηεκηθή πνιηηηθή ησλ Η.Π.Α. ζρεηίδεηαη κε ηνλ θίλδπλφ

εμάξηεζήο ηεο απφ ηε Ρσζία ζην Γηάζηεκα ζην πξνζερέο κέιινλ. Σν 2010 κε ηελ παξαίηεζε ηνπ Γηαζηεκηθνχ

Λεσθνξείνπ, ε ρψξα δελ ζα δηαζέηεη φρεκα πνπ ζα κπνξεί λα κεηαθέξεη ηνπο Ακεξηθαλνχο αζηξνλαχηεο ζηνλ

Γηεζλή Γηαζηεκηθφ ηαζκφ θαη ζα αλαγθάδεηαη λα πιεξψλεη ηε Ρσζία γηα ηε κεηαθνξά ηνπο κέζσ ηνπ Soyuz..

To Crew Exploration Vehicle (CEV) πνπ θαηαζθεπάδεηαη ηψξα θαη εθηειεί αθξηβψο απηή ηε δνπιεηά, έρεη

δεζκεπηεί γηα ηε κειινληηθή απνζηνιή αζηξνλαπηψλ ζηε ειήλε. Καη ελψ ε επφκελε θαηαζθεπή ελφο

αληηζηνίρνπ νρήκαηνο ζα ηειεηψζεη ην 2015, έλα πεληαεηέο ράζκα δεκηνπξγείηαη,72

έλα ράζκα. πνπ αλαγθάδεη

ηνπο Ακεξηθαλνχο λα εμαξηψληαη απφ ηε Ρσζία. Απηή ε θαηάζηαζε έρεη πξνβιεκαηίζεη πνιινχο ηζχλνληεο θαη

κειεηνχληαη ηξφπνη γηα λα κπνξέζεη ε κειινληηθή θξίζε λα μεπεξαζηεί.73

Οη Η.Π.Α. θνβνχληαη φηη ε Ρσζία

κπνξεί λα εθκεηαιιεπζεί απηή ηε ζρέζε εμάξηεζεο πξνο φθειφο ηεο κέζσ δηπισκαηηθψλ εθβηαζκψλ ζε άιινπο

ηνκείο ηεο δηεζλνχο πνιηηηθήο, φπσο π.ρ. ππνζηήξημε γηα ηα δεηήκαηα ηνπ θαζεζηψηνο ηεο Σζεηζελίαο, ηεο Ν.

Οζεηίαο θιπ.

68

European Space Policy Institute, Space Security-Towards a Formative Role and a principled identity for Europe, Final

Report, Vienna, 2009, ζει. 53 69

Freese Joan-Johnson, Space as a strategic asset, Columbia University Press, New York, 2007, ζει. 222-224 70

European Space Policy Institute, Space Security-Towards a Formative Role and a principled identity for Europe, Final

Report, Vienna, 2009, ζει. 56 71

Autry Greg, Navarro Peter, “On Space Diplomacy”, 22/2/2008, 4/5/09, http://www.sfgate.com/cgi-

bin/article.cgi?f=/c/a/2008/02/22/EDJUV6KFR.DTL 72

Smith Marcia S., “Space Exploration: Issues concerning the “Vision for Space Exploration” in Callmers William N.

(edit.), Space Policy and Exploration, Nova Science Publishers Inc, New York, 2008 73

Farrar Lara, “Experts: Reliance from Russia makes NASA weak”, 14/8/2008, 4/5/2009,

http://www.cnn.com/2008/TECH/space/08/14/nasa.russia.soyuz/,

15

ΔΠΙΛΟΓΟ

ηελ εξγαζία απηή κειεηήζακε πσο ε ξεαιηζηηθή ζρνιή ζθέςεο κε ηα ηξία «παξαθιάδηα» ηεο εμεγεί ηηο

δξάζεηο πνπ έιαβαλ θαη ιακβάλνπλ ρψξα ζην Γηάζηεκα, απφ ηελ πξψηε απνζηνιή ην 1957 σο θαη ζήκεξα.

Γψζακε απαληήζεηο ζε επηά πνιηηηθά εξσηήκαηα απφ ηελ νπηηθή γσλία ηνπ ξεαιηζκνχ.

Καηά ηε ξεαιηζηηθή ζρνιή ζθέςεο πνπ κειεηήζακε, ην δίιεκκα αζθαιείαο νδήγεζε ζηελ θνχξζα ησλ

εμνπιηζκψλ κε ζηφρν ηε δηαηήξεζε ησλ ηζνξξνπηψλ. Σν ραξαθηεξηζηηθφ απηφ ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ έλλνηα ηεο

ππξεληθήο απνηξνπήο πνπ ραξαθηήξηδε φιν ηνλ Φπρξφ Πφιεκν, απνηειεί ην θιεηδί εξκελείαο φισλ ησλ

θαηλνκέλσλ πνπ έιαβαλ ρψξα ζην πεδίν ηνπ Γηαζηήκαηνο γη’ απηή ηε ζεψξεζε. Πνιιαπιέο δηαθνξεηηθέο

πςειέο ζηξαηεγηθέο, πξνπαγάλδα, δχν κχζνη, εθβηαζκνί, πφιεκνη δειψζεσλ θαη εληππψζεσλ, πξνζρεκαηηθέο

θηιίεο θαη ζηξαηησηηθφο νξγαζκφο είλαη ζηελ αηδέληα ηεο ξεαιηζηηθήο ζρνιήο ζθέςεο.

Απηφ πνπ πξνθχπηεη σο πξψην βαζηθφ ζπκπέξαζκα είλαη φηη ν ξεαιηζκφο κπνξεί λα δψζεη πεηζηηθέο

απαληήζεηο γηα ηηο πεξηζζφηεξεο απφ ηηο πνιηηηθέο πνπ είραλ ζρέζε κε ην Γηάζηεκα, αιιά δελ πεηπραίλεη ην ίδην

φηαλ πξφθεηηαη γηα πνιηηηθέο πνπ δελ ππνδήισλαλ αληαγσληζκφ ή κάρε εηθφλαο. Έλα δεχηεξν ζεκαληηθφ

ζπκπέξαζκα πνπ ζηεξίδεη κε βάζηκα επηρεηξήκαηα ν ξεαιηζκφο είλαη φηη ην ελδηαθέξνλ ησλ δχν κεγάισλ

δπλάκεσλ γηα ην Γηάζηεκα (αιιά θαη ησλ κηθξφηεξσλ) πξνήιζε κε ηελ αλαθάιπςε ηεο ζηξαηεγηθήο ηνπ

ζεκαζίαο θαη γηα ιφγνπο ελίζρπζεο ηεο εζληθήο αζθάιεηαο, εμηζνξξφπεζεο ηεο ηζρχνο θαη ειέγρνπ ησλ

εμνπιηζκψλ.

Μαο εμεγεί πεηζηηθά πσο νδεγεζήθακε ζηελ αιιαγή ηνπ δηεζλνχο ζπζηήκαηνο θαη δηθαηψλεηαη γηαηί

απνδεηθλχεηαη φηη αθφκα θαη ηψξα ηίπνηα δελ αιιάδεη φζνλ αθνξά ηνλ αληαγσληζκφ θαη ηελ αλαδήηεζε

ελίζρχζεο ηνπ θχξνπο απφ ηα θξάηε. Αθφκα θαη ζε έλα ζχζηεκα κε κία ππεξδχλακε, νη έξηδεο ηειηθά

παξακέλνπλ. Έηζη καο ζπκίδεη πφζν απαηζηφδνμν είλαη ην κέιινλ, θαζψο πεξηνξίδεη ηα πεξηζψξηα ζπλεξγαηηθνχ

θιίκαηνο θαη κηιά γηα έλα δηαξθή αγψλα αλαδήηεζεο ηζρχνο. Ο ξεαιηζκφο ζηα πιαίζηα απηήο ηεο ινγηθήο,

βιέπεη ην Γηάζηεκα σο ζέαηξν πνιέκνπ, ην δηεζλέο ζχζηεκα σο δνχγθια, ελψ ηα θξάηε σο αζιεηέο

δηειθπζηίλδαο (ζην δηπνιηθφ ζχζηεκα) ή δξνκείο (ζην κνλν-πνιπ-πνιηθφ απφ ην 1991 θαη κεηά).

Παξά ην «κηιηηαξηζηηθφ», απζηεξφ θαη απφιπηφ ηνπ χθνο, ν ξεαιηζκφο ζπλεηζθέξεη ζηηο Γηεζλείο

ρέζεηο αλαδεηθλχνληαο ηα πξνβιήκαηα πνπ γελλά ν αληαγσληζκφο ησλ δπλάκεσλ θαη ε θαηαζηξνθηθφηεηα ησλ

ζχγρξνλσλ νπιηθψλ ζπζηεκάησλ. Μαο βνεζά λα βξνχκε ηε ξίδα ηνπ θαθνχ πνπ γελλά ηηο παγθφζκηεο

αληηπαξαζέζεηο θαη λα ηηο αληηκεησπίζνπκε πξηλ είλαη αξγά. Η κειέηε ηνπ Γηαζηήκαηνο απφ ηελ πιεπξά ηνπ

ξεαιηζκνχ καο δίλεη ζπκβνπιέο γηα ην ηη πξέπεη λα απνθχγνπλ ηα θξάηε ζην κέιινλ γηα λα δηαηεξήζνπλ ηελ

εηξήλε ή θαη ην ηη πξέπεη λα θάλνπλ ζε ζπλζήθεο πφισζεο θαη πνιχ ζθιεξνχ αληαγσληζκνχ.

Αο ειπίζνπκε ινηπφλ φηη ζην κέιινλ θακία δχλακε δελ ζα ζειήζεη λα αιινηψζεη ηε θχζε θαη ην

ραξαθηήξα απηνχ ηνπ ρψξνπ, νχηε λα ηνλ θαπειεπζεί ή αθφκα θαη αλ ην ζειήζεη λα ην θάλεη, ε επηηπρία

εμηζνξξφπεζεο ηεο απεηιήο λα είλαη ηφζν κεγάιε πνπ ζα ηεο ην απαγνξεχζεη. Σν Γηάζηεκα ην ρξεηαδφκαζηε

θαζαξφ απφ φπια, αλνηρηφ ζηελ εμεξεχλεζε, ζηελ επηζηήκε θαη ηε γλψζε. Γηα λα κπνξεί λα ζπλερίδεη λα

πξνζθέξεη ζηελ πξφνδν ηεο αλζξσπφηεηαο θαη φρη λα γίλεη ν θνξέαο ηεο θαηαζηξνθήο ηεο.

16

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ήθαηζηνο Παλαγηψηεο, Διπλωμαηία και ζηπαηηγική ηων μεγάλων εςπωπαϊκών δςνάμεων, Γ’ έθδνζε,

Πνηφηεηα, Αζήλα, 2000

Κνπζθνπβέιεο Ηιίαο, Αποηποπή και πςπηνική ζηπαηηγική ζηον Ψςσπό Πόλεμο, Πνηφηεηα, Αζήλα, 2000

Κνπζθνπβέιεο Ηιίαο, Ειζαγωγή ζηιρ Διεθνείρ Σσέζειρ, Πνηφηεηα, Αζήλα, 2004

Μαθηαβέιη Νηθνιφ, Ο Ηγεμόναρ, Κάθηνο, 1984

Bolton Iain Ross Ballantyne, “Neorealism and the Galileo and GPS negotiations” in Bormann Natalie and

Sheehan Michael (edit.), Securing Outer Space, Routledge, New York, 2009

Bormann Natalie, “The lost dimension?”, in Bormann Natalie and Sheehan Michael (edit.), Securing Outer

Space, Routledge, New York, 2009

Byrnes Mark E., Politics and Space, Praeger, London, 1994

Dolman Everett C., Astropolitik, Classical Geopolitics in Space Age, Frank Cass, London, 2002

Dougherty James, Pfaltzgraff Robert Jr., Ανηαγωνιζηικέρ Θεωπίερ Διεθνών Σσέζεων, Παπαδήζεο, Αζήλα, 1992

European Space Policy Institute, Space Security-Towards a Formative Role and a principled identity for

Europe, Final Report, Vienna, 2009

Farrar Lara, “Experts: Reliance from Russia makes NASA weak”,

http://www.cnn.com/2008/TECH/space/08/14/nasa.russia.soyuz/, 14/8/2008, 4/5/2009

Freese Joan-Johnson, Space as a strategic asset, Columbia University Press, New York, 2007

Grondin David, “The power politics of Space” in Bormann Natalie and Sheehan Michael (edit.), Securing Outer

Space, Routledge, New York, 2009

Hall Cargill, “The evolution of US National Security and its legal foundation in the 20th century”, Journal of

Space Law, 33:1 (2007)

Harvey Brian, Russia in Space, Praxis Publishing Ltd, Chichester, 2001

Hays Peter L., Smith James M., Van Tassel Alan R., Walsh Guy M. (edit.), Spacepower for a new millennium,

The McGraw-Hill Companies, Inc., New York, 2000

McDougall Walter A.,The Heavens and the Earth, John Hopkins University Press, Baltimore, 1985

Μνwthorpe Matthew, The militarization and weaponization of Space, Lexington Books, Oxford, 2004

Nardon Laurence, “Cold War Space Policy and Observation Satellites”, Astropolitics, 5:1 (2007), Taylor and

Francis Group, LLC, ζει. 29-62

Povil Padveg θαη Zhang Hui, Russian and Chinese Responses to US military plans in Space, American

Academy of Ars and Sciences, 2008

Sheenan Michael, The international politics of Space, Routledge, Oxon, New York, 2007

Smith Marcia S., “Space Exploration: Issues concerning the “Vision for Space Exploration” in Callmers

William N. (edit.), Space Policy and Exploration, Nova Science Publishers Inc, New York,

2008

Stine Deborah D.,“U.S. Civilian Space Policy Priorities: Reflections 50 years after Sputnik” in Callmers

William N. (edit.), Space Policy and Exploration, Nova Science Publishers Inc, New York,

2008

Online resources

Πιαηηάο Αζαλάζηνο, “Η ζπλεηζθνξά ηνπ Θνπθπδίδε ζηηο Γηεζλείο ρέζεηο θαη ηηο ζηξαηεγηθέο ζπνπδέο”,

12/2006, CIPT, 13/5/2009, http://files.mgkworld.net/cipt/docs/CIPTPlatiasThucydide.pdf

Autry Greg, Navarro Peter, “On Space Diplomacy”, 22/2/2008, 4/5/09,

http://www.sfgate.com/cgi-bin/article.cgi?f=/c/a/2008/02/22/EDJUV6KFR.DTL

Βlack Samuel, “U.S. Space Diplomacy”, 11/2/09, www.stimson.org/pub.cfm?ID=692

Clausewitz Webpage,12/5/2009,http://www.clausewitz.com/CWZHOME/CompareFrameSource1.htm

Kipphut Mark E., “Re-clawing the Bear, Russia’s new military doctrine”, 1993, 3/5/2009,

http://www.globalsecurity.org/military/library/report/1993/KME.htm,

Krepon Michael, “What Next for the U.S. Space policy?” 11/2/2009, www.stimson.org/pub.cfm?ID=696

Oberg James, “A Russian Reality check on Space weapons”, 3/6/2005, 4/5/2009,

http://www.msnbc.msn.com/id/8089747/

RIA Novosti, “Russia promises retaliation if weapons deployed in Space”, 27/9/2007, 30/5/2009

http://en.rian.ru/russia/20070927/81302492.html,

Tait Robert, “Iran launches first domestically produced satellite”, Guardian, 3/2/09,4/5/09,

http://www.guardian.co.uk/world/2009/feb/03/iran-satellite-launch-omid

Wikipedia, “Anti-Satellite Weapons”, 26/5/2009, http://en.wikipedia.org/wiki/Anti-satellite_weapon

Wikipedia, “Anti-Ballistic Missile”, 26/5/2009, http://en.wikipedia.org/wiki/Anti-ballistic_missile

Wikipedia, “Militarization of Space”, 26/5/2009, http://en.wikipedia.org/wiki/Militarisation_of_space