Ν. ΓΛΩΣΣΑ Β΄ ΤΑΞΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑ 4 Η ΟΝΟΜΑ:

ΟΙ ΔΙΑΘΕΣΕΙΣ ΤΟΥ ΡΗΜΑΤΟΣ (Γ.Ν.Ε. σελ.123-124)

Τα ρήματα έχουν δύο φωνές: ενεργητική - παθητική Τα ρήματα έχουν τέσσερις διαθέσεις: ενεργητική – μέση – παθητική – ουδέτερη

ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΑ ρήματα ΜΕΣΑ ρήματα ΠΑΘΗΤΙΚΑ ρήματα ΟΥΔΕΤΕΡΑ ρήματα

Το Υποκείμενο ενεργεί, δρα

Το Υποκείμενο ενεργεί και η ενέργεια γυρίζει στο ίδιο

Το Υποκείμενο δέχεται μια ενέργεια, παθαίνει κάτι

Το Υποκείμενο βρίσκεται σε μια κατάσταση

ΕΝΕΡ

Φ

ΩΝ

Η 1. Ο γείτονας ποτίζει 1. Το μπαλόνι τρύπησε 1. Υποφέρει όταν την αδικούν

1. Χαλαρώνει ακούγοντας μουσική

ΠΑ

Θ

ΦΩ

ΝΗ 2. Μην εκμεταλλεύεσαι

την καλοσύνη μου2. Προπονείται

συστηματικά2. Χτυπήθηκε βάναυσα

από τον αντίπαλο2. Κοιμάται βαθιά

Παρατηρούμε πως η διάθεση του ρήματος εξαρτάται από τη σημασία του και ΔΕΝ ΣΧΕΤΙΖΕΤΑΙ με τη φωνή του

ΑΣΚΗΣΗ 1Να σημειώσετε τη φωνή και τη διάθεση στα υπογραμμισμένα ρήματα:

1. Άπλωσα τα πόδια μου και ξεκουράστηκα.

2. Ενοχλήθηκε από τη συμπεριφορά του και αντέδρασε έντονα.

3. Ετοιμάστηκα και παρέμεινα στο σπίτι μου μέχρι να μου τηλεφωνήσεις.

4. Αφήνετε το λάδι να κάψει πριν προστεθεί μέσα το κρεμμύδι.

5. Σκέφτομαι να βάλω αντηλιακό για να μην καώ από τον ήλιο.

6. Περηφανευόταν πως λύγιζε σίδερα.

7. Λύγισε στην ανάκριση και ομολόγησε τα πάντα!

Τα ρήματα ΠΑΘΗΤΙΚΗΣ διάθεσης συνήθως ακολουθούνται από το προθετικό σύνολο «από + αιτιατική» (ή σε + αιτιατική) που δηλώνει το «δράστη» της ενέργειας του ρήματος και λέγεται ποιητικό αίτιο.

Πρέπει να ξεχωρίζουμε το ποιητικό αίτιο από έναν εμπρόθετο επιρρηματικό προσδιορισμό: Χτυπήθηκε από τον εχθρό → ποιητικό αίτιο Χτυπήθηκε από μακριά → εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός

ΑΣΚΗΣΗ 2Να σημειώσετε αν οι υπογραμμισμένες φράσεις είναι ποιητικά αίτια ή εμπρόθετοι προσδιορισμοί:

1. Βρέχει από το πρωί και φυσάει τόσο, που οι γλάστρες αναποδογύρισαν από τον αέρα.

2. Ο Πάτροκλος σκοτώθηκε από τον Έκτορα και ο Πρίαμος ήταν απαρηγόρητος από το χαμό του γιου του.

3. Απομακρύνθηκε από κοντά του, επειδή φοβήθηκε μην πληγωθεί από τη βίαιη συμπεριφορά του.

4. Ήταν αγαπητός σε όλους. Σε μένα όμως έλεγε όλα τα μυστικά του.

5. Σκέφτηκε από πριν τι θα πει, έβγαλε έναν ωραίο λόγο και καταχειροκροτήθηκε από όλους!

6. Αδικήθηκε από το διαιτητή, πήρε κόκκινη κάρτα και αποχώρησε από τον αγώνα.

7. Παρασύρθηκε από ένα αυτοκίνητο που εμφανίστηκε ξαφνικά από τη γωνία του δρόμου.

Το ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ του ρήματος

Στα ΜΟΝΟΠΤΩΤΑρήματα

(με ένα αντικείμενο)

σε αιτιατικήεξωτερικό:

1. Η Αννα ζηλεύει τη Μαργκότ.2. Οι Ναζί συνέλαβαν τη Μαργκότ, την Άννα

και τους γονείς τους.

Εσωτερικό(σύστοιχο):

1. Γράφω γράμμα στη φίλη μου.2. Έπαθε πολλά στη ζωή της.

σε γενικήισοδυναμεί με εμπρόθετο αντικείμενο

1. Μίλησα του πατέρα μου για σένα (στον πατέρα μου)2. Το κόκκινο μου πάει (πάει σε μένα)

Στα ΔΙΠΤΩΤΑρήματα

(με δύο αντικείμενα)

σε αιτιατική+ γενική ή εμπρόθετο

1. Δώσε μου το τηλέφωνο. έμμεσο + άμεσο (αιτιατική)2. Δώσε σε μένα το τηλέφωνο.

σε αιτιατική+ αιτιατική ή εμπρόθετο

1. Θα γεμίσουμε τον τοίχο αφίσες άμεσο + έμμεσο2. Θα γεμίσουμε τον τοίχο με αφίσες

αλλά:3. Με φόρτωσε ευθύνες άμεσο (πρόσωπο) + έμμεσο

ΕΜΜΕΣΟ: η γενική και το εμπρόθετο

ΑΣΚΗΣΗ 3Να υπογραμμίσετε τα αντικείμενα και να τα χαρακτηρίσετε (εξωτερικό – σύστοιχο – άμεσο – έμμεσο - εμπρόθετο)1. Αγόρασε κρασί, λουλούδια και γλυκά. Προτιμάς το βουνό ή τη θάλασσα; _______________________________2. Αυτοί οι βαθμοί με γέμισαν αυτοπεποίθηση._______________________________________________________3. Κληροδότησε την περιουσία στα παιδιά της ._______________________________________________________4. Ξέρει να χορεύει καλό καλαματιανό. _____________________________________________________________5. Παρέδωσε το διαρρήκτη στον αστυνομικό. ________________________________________________________6. Εγώ σου το είπα: ζήσε τη ζωή σου!_______________________________________________________________7. Τραγούδησε στο κοινό ένα υπέροχο τραγούδι. _____________________________________________________8. Μίλησα με το δικηγόρο για την υπόθεσή σου. ______________________________________________________9. Σου στέλνω ένα δώρο για τη γιορτή σου. __________________________________________________________10. Φρόντιζαν για την Υγεία και την Παιδεία του κράτους. _______________________________________________11. Είναι καλόγουστη, φορά υπέροχα φορέματα. ______________________________________________________12. Σύστησα στο Μιχάλη το Μανώλη. ________________________________________________________________13. Πήρα από τον πατέρα μου το αυτοκίνητο. _________________________________________________________

ΑΣΚΗΣΗ 4 < μερικά ρήματα συντάσσονται με αντικείμενο + κατηγορούμενο του αντικειμένου>

Να εντοπίσετε το αντικείμενο και το κατηγορούμενο των ρημάτων:1. Βάφτισε την κόρη της Άννα. ____________________________________________________________________2. Η Εθνοσυνέλευση όρισε τον Καποδίστρια Κυβερνήτη της Ελλάδας. _____________________________________3. Η τάξη εξέλεξε το Γιώργο Πρόεδρο και την Έλλη ταμία. _______________________________________________4. Παρουσίασε ως γιατρό τον εαυτό του. ___________________________________________________________

ΑΣΚΗΣΗ 5 < πολλά ρήματα έχουν ως αντικείμενο δευτερεύουσα πρόταση >

Να εντοπίσετε το αντικείμενο των υπογραμμισμένων ρημάτων:1. Νομίζω πως έχω δίκιο. ________________________________________________________________________2. Είναι φανερό πως θέλει να μας ξεγελάσει. _________________________________________________________3. Φοβάται πολύ μήπως δεν τα καταφέρει. __________________________________________________________