ÂπταH M E P E ΣÂπταH M E P E Σ

TPITH 25 MAPTIOY 2003

°°EEPPMMAANNOOII ZZøø°°PPAAººOOIIÂÂÂÂÈÈÈÈÎÎÎÎÔÔÔÔÓÓÓÓÔÔÔÔÁÁÁÁÚÚÚÚ····ÊÊÊÊÔÔÔÔ‡‡‡‡ÓÓÓÓ ÙÙÙÙÔÔÔÔ ’’’’22221111

2 H K A £ H M E P I N H B T P I T H 2 5 M A P T I O Y 2 0 0 3

— O K·Ú·˚Ûο΢ Í„‡¯ËÛÂ!..EÎÙfi˜ Ù˘ χ˘, ÔÈÔ ÂÈϤÔÓ ·›ÛıËÌ· ·ÔÁÔ‹Ù¢Û˘ӷ ‰ÔΛ̷ÛÂ Ô B·˘·Úfi˜ ÏÔ¯·Áfi˜ Î·È ÂÚ·ÛÈÙ¤¯Ó˘ ÛÎÈÙÛÔ-ÁÚ¿ÊÔ˜ K·ÚÏ KÚ·ÙÛ¿È˙ÂÓ ÌfiÏȘ ÙÔ˘ ·Ó‹ÁÁÂÈÏ·Ó ÙÔ ÌÔÈÚ·›ÔÛ˘Ì‚¿Ó Î·È ÙÔ ÍÂÎÈÓË̤ÓÔ ‹, ÈÔ ÛˆÛÙ¿, ÙÔ ˘fi ÂÎÙ¤ÏÂÛËÛΛÙÛÔ ÙÔ˘ ÁÂÓÓ·›Ô˘ ÔÏ·Ú¯ËÁÔ‡ ¤ÌÂÈÓ ËÌÈÙÂϤ˜; – ¢ÂÓ ı·ÙÔ Ì¿ıÔ˘Ì ÔÙ¤. Oˆ˜ ‰ÂÓ ı· Ì¿ıÔ˘Ì Ҙ Î·È Ì ÔȘ·Ú·Ï·ÓËÙÈΤ˜ ‹ ÌË ÊÈÏÔÊÚÔÓ‹ÛÂȘ ηٿÊÂÚ ӷ ÎÚ·Ù‹-ÛÂÈ Û ¯·Ï·Ú‹ ·ÎÈÓËÛ›· ȯÓÔÁÚ·ÊÒÓÙ·˜ «ÂÎ ÙÔ˘ Ê˘ÛÈÎÔ‡»ÙÔÓ £Âfi‰ˆÚÔ KÔÏÔÎÔÙÚÒÓË. K·È Û ÌÈ· ·ÚfiÌÔÈ· ÛÎËÓ‹,ηıÒ˜ ‰ËÏ·‰‹ ˙ˆÁÚ¿ÊÈ˙ ÙÔÓ Î·ÂÙ¿ÓÈÔ, ÔÈ· Û¯fiÏÈ··ÎÔ‡ÛÙËÎ·Ó ÙÚÈÁ‡Úˆ; K·È ÙÈ Û¯fiÏÈÔ ÌÔÚ› Ó· ¤Î·Ó ԛ‰ÈÔ˜ ÌfiÏȘ, ÙÂÏÂȈ̤ÓÔ ÙÔ ÛΛÙÛÔ, ÚfiÛıÂÛ ·fi οوÙ˙›ÊÚ·; KÔÏ·ÎÂ˘Ì¤ÓÔ˜ ¯·ÌÔÁ¤Ï·Û ·˘Ù¿ÚÂÛη ‚ϤÔÓÙ·˜ÙÔ ÔÌÔ›ˆÌ¿ ÙÔ˘ ‹ ÊÈÏÔ·›ÁÌˆÓ ÙÔ ‰È·ÛΤ‰·Û ·˘ÙÔÛ·Ú-η˙fiÌÂÓÔ˜; Y‹Ú¯Â ‹ ‰ÂÓ ˘‹Ú¯Â ‰ÈÂÚÌËÓ¤·˜. ™Â ÙÈ ÁÏÒÛ-

Û· Û˘ÓÂÓÓÔÔ‡ÓÙÔ; – O‡Ù ·˘Ù¿ı· Ù· Ì¿ıÔ˘Ì ÔÙ¤. Oˆ˜ ‚¤-‚·È· ‰ÂÓ ı· Ì¿ıÔ˘Ì ÁÈ· ÙÔÓ›Û˘ B·˘·Úfi ÔÏÂÌÈÎfi ˙ˆ-ÁÚ¿ÊÔ ¶¤ÙÂÚ ÊÔÓ E˜, ·Ó ·Ó·Ú-

Ú›ÁËÛ ηıfiÏÔ˘ ·ÎÔ‡ÁÔÓÙ·˜ ÏÂÙÔÌÂÚ›˜ ÂÚÈÁڷʤ˜ Ì·-¯ÒÓ ·fi ÂÈ˙‹Û·ÓÙ˜ ÚˆÙ·ÁˆÓÈÛÙ¤˜ ‹ ·Ó, „˘¯Úfi˜ ·Á-ÁÂÏÌ·Ù›·˜ ‰ÈÂÎÂÚ·›ˆÓ fi,ÙÈ Â›¯Â ·Ó·Ï¿‚ÂÈ ·fi ÙÔÓ ÂÓÙÔ-Ϥ· ÙÔ˘ ‚·ÛÈÏÈ¿ Ù˘ B·˘·Ú›·˜.OÏ· ·˘Ù¿ Î·È Ï‹ıÔ˜ ¿ÏÏ· ÌÔÚԇ̠ӷ Ù· Ê·ÓÙ·ÛÈÒÓÔ˘-ÌÂ. TÈ fï˜ Ó· Ê·ÓÙ·ÛÈÒÓÔ˘ÌÂ Î·È Ò˜ Ó· ÂÍȉ·ÓÈ·Ԣ-Ì fiÙ·Ó ·Ô˘ÛÈ¿˙ÂÈ Ë ÌÔÚÊ‹ ÙˆÓ ›‰ÈˆÓ ÙˆÓ ÂȉÒψÓ; —A˘Ùfi, ÏÔÈfiÓ, Â›Ó·È ÙÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi. TfiÛÔ Ô KÚ·ÙÛ¿È˙ÂÓ Ì ٷÔÚÙÚ¤Ù· ÙÔ˘, fiÛÔ Î·È Ô E˜ Ì ÙȘ ÔÏÂÌÈΤ˜ ÙÔ˘ ÛÎËÓ¤˜‰È·ÈÒÓÈÛ·Ó Ù· Ê˘ÛÈÔÁÓˆÌÈο ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ÂÈÊ·ÓÒÓÎ·È ·Ê·ÓÒÓ ÚÔÛÒˆÓ ·ÏÏ¿ Î·È ÔÏÂÌÈÎÒÓ Û˘Ì‚¿ÓÙˆÓÙÔ˘ AÁÒÓ·. AÓ, ˆÛÙfiÛÔ, ÂÚÈÔÚÈÛÙԇ̠Ҙ ‰Ò, ÙfiÙ ÔÈÛÎÈÙÛÔÁÚ·ÊÈΤ˜ Î·È ˙ˆÁÚ·ÊÈΤ˜ ·Ú·ÛÙ¿ÛÂȘ ı· ›¯·ÓÈÛÙÔÚÈ΋ ÌfiÓÔ ·Í›· Î·È ÚÔÛˆÈ΋ ‚¤‚·È· ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÂÈÁfi-ÓÔ˘˜. ¢ÂÓ ÛÙ·Ì·Ù¿ fï˜ ‰Ò. TÔ ÂÈÎÔÓÔÁÚ·ÊÈÎfi ·˘Ùfi¿ÓıÂÔÓ ÚÔÛÒˆÓ Î·È Û˘Ì‚¿ÓÙˆÓ Ù˘ E·Ó¿ÛÙ·Û˘1¤·ÈÍ ÚfiÏÔ –¿ÁÓˆÛÙÔ fiÛÔ– ÛÙË ‰È·ÌfiÚʈÛË Ù˘ ÓÂÔÂÏ-ÏËÓÈ΋˜ Û˘Ó›‰ËÛ˘, fi¯È ÌfiÓÔ ÙÔÓ 19Ô ·ÈÒÓ·, ·ÏÏ¿ Î·È ÙÔÓ20fi. A˘Ùfi ·ÎÚÈ‚Ò˜ Â›Ó·È ÙÔ ÈÔ Ô˘ÛÈ҉˜.T· Ú¿ÁÌ·Ù· ‚¤‚·È· ÛÙȘ ̤Ú˜ Ì·˜ ÂÍÂÏ›ÛÛÔÓÙ·È Î·È ‚·ı-ÌÈ·›· ÌÂÙÔ˘ÛÈÒÓÔÓÙ·È Â› ÙÔ Â˘Úˆ·˚ÎfiÙÂÚÔ, ÁÈ·Ù›, ÛÙ·-‰È·Î¿ Î·È Û‡Ìʈӷ Ì ÙȘ ÂÈÙ·Á¤˜ ÙˆÓ BÚ˘ÍÂÏÏÒÓ, Ú¤-ÂÈ Ó· ·ÔÎÙ‹ÛÔ˘ÌÂ Â˘Úˆ·˚΋ Û˘Ó›‰ËÛË. MfiÓÔ Ô˘ ËÛ˘Ó›‰ËÛË ‰ÂÓ ·ÔÎÙ¿Ù·È ·˘ıËÌÂÚfiÓ Ô‡Ù ÂÈ‚¿ÏÏÂÙ·È·˘ÙÔÛÙÈÁÌ› ÂÎ ÙˆÓ ¤Íˆ. M¤¯ÚÈ ÏÔÈfiÓ Ó· ˆÚÈÌ¿ÛÂÈ Î·È ÌÂ-Ù·ÓˆÙÂÚÈÎÔ› Ó· ¤¯Ô˘Ì ‚¿ÏÂÈ Ï›ÁÔ „ËÏfiÙÂÚ· ÙÔ Î¿‰ÚÔÙÔ˘ K·ÚÏÔÌ¿ÁÓÔ˘ ·fi ÂΛÓÔ ÙÔ˘ P‹Á· ºÂÚ·›Ô˘, ı· Ì·˜Î˘ÓËÁ¿ ·fi ›Ûˆ Ô ÂÈÎÔÓÔÁÚ·ÊÈÎfi˜ ‰È¿ÎÔÛÌÔ˜ Ù˘ Û·ÓÈ-‰¤ÓÈ·˜ ÛÎËÓ‹˜ ÛÙȘ ™¯ÔÏÈΤ˜ EÔÚÙ¤˜ Ù˘ 25˘ M·ÚÙ›Ô˘,fiÙ·Ó fiÏÔ Î·Ú‰ÈÔ¯Ù‡È ÌË ¯¿ÛÔ˘Ì ٷ ÏfiÁÈ·, ÂÚ¯fiÙ·Ó Ë ÛÂÈ-Ú¿ Ì·˜ Î·È Ì ·ÂÚ›ÁÚ·Ù· ÙÚ·Î ··ÁÁ¤Ï·Ì ÌÂÁ·ÏÔÊÒ-Óˆ˜: EÁ¤Ú·Û·, ̈ڤ ·È‰È¿, ÂÓ‹ÓÙ· ¯ÚfiÓÔ˘˜ KϤÊÙ˘Ø/ÙÔÓ ‡ÓÔ ‰ÂÓ Â¯fiÚÙ·Û· Î·È ÙÒÚ· ·ÔÛٷ̤ÓÔ˜... Î.Ï.,fiÛÔÈ ÙÔ ı˘ÌÔ‡ÓÙ·È ãH, ÛÙÔÓ ›‰ÈÔ ¿ÓÙ· ÛÎËÓÔÁÚ·ÊÈÎfi ‰È¿-ÎÔÛÌÔ Î·È ÚÔ˜ ·ÔÊ˘Á‹Ó Ê˘ÏÂÙÈÎÒÓ ·ÚÂÍËÁ‹ÛˆÓ, ÌÈ·Û˘ÌÌ·ı‹ÙÚÈ·: A¯fi˜ ‚·Ú‡˜ ·ÎÔ‡ÁÂÙ·È, ÔÏÏ¿ ÙÔ˘Ê¤ÎÈ· ¤-ÊÙÔ˘Ó./ M‹Ó· Û Á¿ÌÔÓ Ú›¯ÓÔÓÙ·È, Ì‹Ó· Û ¯·ÚÔÎfiÈ;/ O˘-‰¤ Û Á¿ÌÔÓ Ú›¯ÓÔÓÙ·È, Ô˘‰¤ Û ¯·ÚÔÎfiÈØ Ë ¢¤Ûˆ οÓÂÈfiÏÂÌÔ Ì Ӈʘ Î·È Ì’ ·ÁÁfiÓÈ·...

™HMEIø™H:1 Mέσα στην πρώτη μετεπαναστατική δεκαετία (1836–39), με πρωτ���υλία και

κάτω απ� τις �δηγίες τ�υ Mακρυγιάννη, � Δημ. Zωγρά��ς �ιλ�τέ�νησε μια

σειρά 24 υδατ�γρα�ιών με θέματα απ� τ�ν Aγώνα τ�υ ’21. Tα έργα αυτά, αν

και απ�τελ�ύν την πρώτη απ� ελληνικής πλευράς εικ�ν�γρά�ηση της Eπανά-

στασης, έμειναν στ� περιθώρι�. Aρ�ισαν να �ρίσκ�υν απή�ηση στ�ν 20� αι. και

μάλιστα στις μεταπ�λεμικές δεκαετίες. Hταν �μως επιγέννημα αιτημάτων π�υ

εί�αν ήδη τεθεί στ�ν Mεσ�π�λεμ�. Περί αυτ�ύ τ�υ θέματ�ς εκτεταμένη ανα��-

ρά γίνεται σε παλαι�τερ� α�ιέρωμα των «Eπτά Hμερών» με τίτλ� «Iωάννης

Mακρυγιάννης. O π�λεμιστής και συγγρα�έας», 8 I�υν. 1997.

Eπιμ�λεια αφιερματος:

Kø™TH™ §IONTH™

ΓEPMANOIZΩΓPAΦOI

Eικονογραφο ν το ’21

O βαυαρικ�ς Φιλελληνισμ�ς

Tης M·ÚÈϤӷ˜ Z. K·ÛÈÌ¿ÙË

O λοχαγ�ς Kαρλ Kρατσ�ιζενζωγραφ�ζει τους Eλληνες καιΦιλ�λληνες αγωνιστ�ς του ’21

Tης M·ÚÈϤӷ˜ Z. K·ÛÈÌ¿ÙË

«H απελευθ�ρωσητης Eλλ�δος»

Tων ¶¤ÙÂÚ ÊÔÓ E˜™Ù¤ÏÈÔ˘ §˘‰¿ÎË

H περ�πτωση του στρατιωτικο ζωγρ�φου X�ιντεκ

Tου MÈÏÙÈ¿‰Ë ¶··ÓÈÎÔÏ¿Ô˘

H εικονογρ�φηση τουMεγ�ρου της Bουλ!ς

Tου MÈÏÙÈ¿‰Ë ¶··ÓÈÎÔÏ¿Ô˘

Aπεικ�νιση τουελληνικο τοπ�ου

Tου °È¿ÓÓË MfiÏË

EÍÒÊ˘ÏÏÔ«H ÛÊ·Á‹ ÙˆÓ 400 IÂÚÔÏÔ¯ÈÙÒÓ ÛÙÔ

¢Ú·Á·ÙÛ¿ÓÈ». Y‰·ÙÔÁÚ·Ê›· ηÈ

ÁÎÔ˘¿˜ ·fi ÙË ÏÈıÔÁÚ·ÊÈ΋ ÛÂÈÚ¿

ÙÔ˘ ¶¤ÙÂÚ ÊÔÓ E˜ Ô˘ ΢ÎÏÔÊfiÚËÛÂ

ÙÔ 1842 ÛÙÔ MfiÓ·¯Ô ÌÂ Ù›ÙÏÔ «H

·ÂÏ¢ı¤ÚˆÛË Ù˘ EÏÏ¿‰Ô˜» (ʈÙ.:

MÔ˘ÛÂ›Ô MÂÓ¿ÎË).

H KA£HMEPINHEE¶¶TTAA HHMMEEPPEE™™TPITH 25 MAPTIOY 2003

2-31 A º I E P ø M A

Yπε�θυνη «Eπτ� Hμερν»

E § E Y £ E P I A T P A ´ O Y

H K A £ H M E P I N H B T P I T H 2 5 M A P T I O Y 2 0 0 3 3

Της ª∞ƒπ§Œ¡∞˜ ∑. ∫∞™πªÕΔ∏

Επιμελ�τριας Εθνικ�ς Πινακοθ�κης

∞N H ™HMA™IA Ù˘ ∂ÏÏ¿‰·˜ ˆ˜ÙfiÔ˜ ¤Ï͢ E˘Úˆ·›ˆÓ ÂÚÈ-Ï·ÓÒÌÂÓˆÓ «·Ú¯·ÈÔÏfiÁˆÓ»

Î·È ·Ú¯·ÈÔη‹ÏˆÓ «ÂÚÈËÁËÙÒÓ»¤ÊÙ·Û ÙÔ 1801, ÌÂÙ¿ ÙË ‚¿Ú‚·ÚË··ÁˆÁ‹ ÙˆÓ ÁÏ˘ÙÒÓ ÙÔ˘ ¶·ÚıÂÓÒ-Ó· ·fi ÙÔÓ ÏfiÚ‰Ô Elgin, Û ¤Ó· ÎÔÚ‡-ʈ̷, Ë Â‡ÚÂÛË ÙˆÓ ÁÏ˘ÙÒÓ Ù˘∞Ê·›·˜ ÛÙËÓ ∞›ÁÈÓ· ·fi °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜ÙÔ 1811 ÛÙ¿ıËÎÂ Ë ·ÊÔÚÌ‹ ÁÈ· ÙÔÓÂÓıÔ˘ÛÈ·ÛÌfi ÙÔ˘ Ó·ÚÔ‡ ‰È·‰fi¯Ô˘ÙÔ˘ ‚·˘·ÚÈÎÔ‡ ıÚfiÓÔ˘ §Ô˘‰Ô‚›ÎÔ˘ÁÈ· ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·. EÓ· ÂӉȷʤÚÔÓ ÂÈ-ÎÂÓÙڈ̤ÓÔ fi¯È ÌfiÓÔ Û ÌÈ· Âȉ˘Ï-Ïȷ΋ ∂ÏÏ¿‰· Ù˘ ÎÏ·ÛÈ΋˜ ·Ú¯·Èfi-ÙËÙ·˜, ·ÏÏ¿ Î·È ÛÙË Û‡Á¯ÚÔÓË Î·Ù·-ÎÙË̤ÓË Î·È ÔÏÈÙÈο Êı›ÓÔ˘Û·Â·Ú¯›· Ù˘ ÔıˆÌ·ÓÈ΋˜ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔ-Ú›·˜ Î·È Ù· ٷϷȈÚË̤ӷ ·È‰È¿Ù˘. ∏ ·ÚÔ‡Û· ‰È·¯Â›ÚÈÛË Ù˘ ÔÏÈ-ÙÈÛÙÈ΋˜ Ì·˜ ÎÏËÚÔÓÔÌÈ¿˜ Î·È Ë ¤Ó-ÓÔÈ· Ù˘ ÂÈÛÙÚÔÊ‹˜ ÙˆÓ ÔÏÈÙÈÛÙÈ-ÎÒÓ ·Á·ıÒÓ ÛÙÔÓ ÙfiÔ ÚÔ¤ÏÂ˘Û‹˜ÙÔ˘˜, Ì·˙› Ì ÙËÓ ÔÏÈÙÈÎÔÔ›ËÛË Ô˘˘Ôı¿ÏÔ˘Ó ÔÈ ¤ÓÓÔȘ ·˘Ù¤˜, ›Ûˆ˜Ó· ÌËÓ ¤¯Ô˘Ó ÂÈÙÚ¤„ÂÈ ÙËÓ ·Ó¿‰ÂÈÍËÙ˘ ȉ¤·˜ ÙÔ˘ Â˘Úˆ·˚ÎÔ‡ ÊÈÏÂÏÏËÓÈ-ÛÌÔ‡ ˆ˜ ÔÏÈÙÈÎÔ‡ ÌÔ¯ÏÔ‡ ÁÈ· ÙËÓ·Ó·ÙÚÔ‹ ÙÔ˘ ηıÂÛÙÒÙÔ˜ ηٿÎÙË-Û˘ Î·È ˘Ô‰Ô‡ÏˆÛ˘ ÙÔ˘ Ï·Ô‡ ·˘-ÙÔ‡ Î·È Ù˘ ·Ó¿‰ÂÈ͢ ÂÓfi˜ Û‡Á¯ÚÔ-ÓÔ˘ ÂıÓÈÎÔ‡ ÎÚ¿ÙÔ˘˜.

ªÂ ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· ·˘Ù‹ ÔÊ›ÏÔ˘Ì ӷ‰ÒÛÔ˘ÌÂ, ·Ú¿ ÙÔÓ Î›Ó‰˘ÓÔ Ô˘ ÂÏ-Ïԯ‡ÂÈ, ¤Ó·Ó Ó¤Ô ÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÌfi Ù˘¤ÓÓÔÈ·˜ «ÊÈϤÏÏËÓ˜» Î·È ÂȉÈÎfiÙÂÚ·ÙÔ˘ ‚·˘·ÚÈÎÔ‡ ÊÈÏÂÏÏËÓÈÛÌÔ‡ Ì ÎÂ-ÓÙÚÈÎfi ÛËÌÂ›Ô ·Ó·ÊÔÚ¿˜ ÙÔÓ ‰È¿‰Ô¯ÔÙÔ˘ ‚·˘·ÚÈÎÔ‡ ıÚfiÓÔ˘ §Ô˘‰Ô‚›ÎÔ,ÙÔÓ ·Ù¤Ú· ÙÔ˘ ÌÂÙ¤ÂÈÙ· ‚·ÛÈÏÈ¿Ù˘ ∂ÏÏ¿‰·˜ OıˆÓ·: ÊÈϤÏÏËÓ˜ ›ӷÈÂΛÓÔÈ ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ı¤ÏËÛ·Ó Ó· ÂÈ-ÛÙÚ¤„Ô˘Ó ÛÙËÓ ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋ ·ÙÚ›‰·Ù˘ ∂˘ÚÒ˘, ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·, ̂ ˜ Ì¿¯ÈÌÔÈÛ fiÏ· Ù· ‰›·, fiÛ· ›¯·Ó ·Ú·Ï¿‚ÂÈÂΛÓÔÈ ·fi ÙÔÓ ÔÏÈÙÈÛÌfi Ù˘ ÁÈ·ÙËÓ ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋ Î·È ÔÏÈÙÈ΋ ·ÓÂÍ·Ú-ÙËÛ›· Ù˘. ™ÙÔ˘˜ ÊÈϤÏÏËÓ˜ Ì ÙËÓ¤ÓÓÔÈ· ·˘Ù‹ ÂÔ̤ӈ˜ ÂÓÙ¿ÛÛÔÓÙ·ÈÙfiÛÔ ÔÈ EÏÏËÓ˜ Ù˘ ¢È·ÛÔÚ¿˜, fiÛÔÎ·È ÔÈ ∂˘Úˆ·›ÔÈ Ô˘ ›ÛÙ¢·Ó fiÙÈÂÏ¢ıÂÚ›· Î·È ·ÓÂÍ·ÚÙËÛ›· Û˘Ó‰¤Ô-

ÓÙ·È Î·È ··ÈÙÔ‡ÓÙ·È Ì fiÚÁ·ÓÔ ÙËӷȉ›·. √ Ó¤Ô˜ ·˘Ùfi˜ Ô˘Ì·ÓÈÛÌfi˜ ÂÌ-Ê·Ó›˙ÂÙ·È ÛÙË °ÂÚÌ·Ó›· Ì ηıÔ‰Ë-ÁËÙ¤˜ ÙÔ˘˜ ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚÔ˘˜ ‰È·ÓÔ-Ô‡ÌÂÓÔ˘˜ Î·È ÔÈËÙ¤˜ J. J.Winckelmann, G. E. Lessing, J. G.Herder, F. Schiller, J. W. Goethe, F.Hoelderlin. ÃÚÔÓÈο Ë ÔÈËÙÈ΋ ¤Í·Ú-ÛË Ù˘ ȉ¤·˜ Ù˘ ÂÏ¢ıÂÚ›·˜ Û˘Ì›-ÙÂÈ ÂÔ̤ӈ˜ Ì ÙËÓ Â·Ó¿ÛÙ·ÛËÙÔ˘ 1770. √ ÁÂÚÌ·ÓÈÎfi˜ ȉ·ÏÈÛÌfi˜ˆ˜ ΢ڛ·Ú¯Ë ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋ ÛÙ¿ÛË ÙËÓÂÔ¯‹ ÂΛÓË ‹Ù·Ó Ô˘ ¤ÛÙËÛ ÙËÓÂÈÎfiÓ· Ù˘ Ì·ÚÙ˘ÚÈ΋˜ ∂ÏÏ¿‰·˜.

O Ó·Úfi˜ Ú›ÁÎÈ·˜√ §Ô˘‰Ô‚›ÎÔ˜ ·Ó Î·È ÁfiÓÔ˜ ÓÂfiÎÔÔ˘‚·ÛÈÏÈÎÔ‡ Ô›ÎÔ˘ Ì ·ÔÏ˘Ù·Ú¯È΋ȉÂÔÏÔÁ›·, ˘‹ÚÍ ÂÓ ÙÔ‡ÙÔȘ ·Ó·-ÁÓÒÛÙ˘ ÙÔ˘ ÂÈÊ·Ó¤ÛÙÂÚÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ÙÔ˘ Winckelmann «πÛÙÔÚ›· Ù˘ Δ¤-¯Ó˘ Ù˘ ∞Ú¯·ÈfiÙËÙ·˜» (1764), Û‡Ì-ʈӷ Ì ÙÔ ÔÔ›Ô Ë ÈÛÙÔÚ›· ÙˆÓ ÌÔÚ-ÊÒÓ Î·È Ù˘ ηÏÏÈÙ¯ÓÈ΋˜ ‰ËÌÈÔ˘Ú-Á›·˜ Û˘Û¯ÂÙ›˙ÂÙ·È Ì ÙËÓ ÔÏÈÙÈ΋ ηÈÎÔÈÓˆÓÈ΋ ÂÏ¢ıÂÚ›·. ∏ ·Ó·Áη›· ·˘-Ù‹ Û˘Óı‹ÎË ·ÔÎ¿Ï˘„ ÛÙÔÓ Ó·ÚfiÚ›ÁÎÈ· ¤Ó· ·ӷÛÙ·ÙÈÎfi Ì‹Ó˘Ì·Ô˘ ¤ÁÈÓÂ Ô Ê¿ÚÔ˜ ÁÈ· ÙËÓ Â·Ó·Û‡Ó-‰ÂÛË ÙÔ˘ ÂÍ·ıÏȈ̤ÓÔ˘ ηÙÔ›ÎÔ˘ ÙÔ˘ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÙÔ›Ô˘ Ì ÙËÓ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·,̤۷ fï˜ ·fi Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ˘ÏÈÎ‹Î·È ÛÙÚ·ÙȈÙÈ΋ ·ÓıÚˆÈÛÙÈ΋ ‚Ô‹-ıÂÈ·, Ô˘ Û‡ÓÙÔÌ· ¤ÁÈÓ ¤Ó· ¿ÚÙÈ·ÂÍÔÏÈṲ̂ÓÔ ÂÎÛÙÚ·Ù¢ÙÈÎfi ÛÒÌ·Ù˘ μ·˘·Ú›·˜ ÁÈ· ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·, Î·È Ì¤-Ûˆ ÙÔ˘ «∫ÂÓÙÚÈÎÔ‡ ™˘ÏÏfiÁÔ˘ ∂ÏÏËÓÈ-΋˜ μÔ‹ıÂÈ·˜» ÙÔ Á˘ÌÓ¿ÛÈÔAthenäum, ÛÙÔ ÔÔ›Ô ÊÔ›ÙËÛ·Ó ÔÈ˘Ô„‹ÊÈÔÈ EÏÏËÓ˜ –Ù· ÔÚÊ·Ó¿ ÙÔ˘∞ÁÒÓ·– ÁÈ· ÛÔ˘‰¤˜ Û ·ÓÂÈÛÙ‹-ÌÈ· Ù˘ μ·˘·Ú›·˜ (1815-17). √ §Ô˘‰Ô-‚›ÎÔ˜ ‰ÂÓ ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÙ·È È· ˆ˜ ÔÚÔÌ·ÓÙÈÎfi˜ ÂΛÓÔ˜ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·˜ ÌÈ·˜·Ú¯·ÈÔÚÂÔ‡˜ Ô˘ÙÔ›·˜, fiÔ˘ ΢-Úȷگ› Ë Ù¤¯ÓË ÌÂÙÚË̤ÓË Û‡ÌʈӷÌ ٷ ÎÏ·ÛÈο ȉÂÒ‰Ë ÙÔ˘ «·ÏËıÔ‡˜,ÙÔ˘ ηÏÔ‡ Î’ ·Á·ıÔ‡» Î·È fiÔ˘ ËÚ·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ÔÊ›ÏÂÈ Ó· ˘Ô¯ˆÚ›ÌÚÔ˜ ÛÙËÓ È‰Â·Ù‹ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·.

∏ «Ú·ÏÈÛÙÈ΋» Ì·ÙÈ¿, Ô˘ ·Ó¤‰ÂÈÍÂÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈ΋ ÂÈÎfiÓ· ÌÈ·˜ ÎÔÈÓˆ-Ó›·˜ ÔÈÎÔÓÔÌÈο ÂÍ·ıÏȈ̤Ó˘ ‹ÚıÂ΢ڛˆ˜ Ì ÙË Û˘Ì‚ÔÏ‹ ÙÔ˘ ηıËÁËÙ‹∫Ï·ÛÈ΋˜ ºÈÏÔÏÔÁ›·˜ ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙË-Ì›Ô˘ ÙÔ˘ ªÔÓ¿¯Ô˘ «∂ÈÚËÓ·›Ô˘ £Â›Ú-

O βαυαρικ�ςφιλελληνισμ�ς

H O δι�δοχος Λουδοβ�κος της Bαυαρ�ας σε προτομ� τουMπ�ρτελ Θορβ�λντσεν (π. 1829. Kοπεγχ�γη, Mουσε�ο Θορ-β�λντσεν). H αγ�πη και ο θαυμασμ�ς του Bαυαρο� μον�ρχηστην ελληνικ� τ�χνη και τον πολιτισμ� μεταμορφ�θηκε σεενεργ� συμπαρ�σταση κατ� τον απελευθερωτικ� αγ�να. E�-ναι ο μ�νος απ� τους Eυρωπα�ους εστεμμ�νους που τ�χθηκεανοιχτ� στο πλευρ� των αγωνιζομ�νων Eλλ�νων.

4 H K A £ H M E P I N H B T P I T H 2 5 M A P T I O Y 2 0 0 3

ÛÈÔ˘», fiˆ˜ ›¯Â ÌÂÙÔÓÔÌ·ÛÙ› ·fiÙÔ˘ EÏÏËÓ˜ Ê›ÏÔ˘˜ ÙÔ˘ Ô FriedrichThiersch (1784-1860), Ô˘ ÂËÚ¤·ÛÂÁÈ· ÌÂÁ¿ÏÔ ‰È¿ÛÙËÌ·, ̤¯ÚÈ Ô˘ ¤Â-Û Û ‰˘Ṳ̂ÓÂÈ·, ˆ˜ Û‡Ì‚Ô˘ÏÔ˜ ÙÔÓ§Ô˘‰Ô‚›ÎÔ1. ∞fi ÙÔ 1810, ˆ˜ ‰È¿‰Ô-¯Ô˜ ÙÔ˘ ıÚfiÓÔ˘, Ô §Ô˘‰Ô‚›ÎÔ˜ ÚÔ-Û·ıÔ‡Û οو ·fi ÙËÓ Â›‰Ú·ÛËÙÔ˘ Thiersch, ÙÔ ÂÓÂÚÁfi ̤ÏÔ˜ Ù˘«∂Ù·ÈÚ›·˜ ºÈÏÔÌÔ‡ÛˆÓ», Î·È Û˘ÓÙ¿-ÎÙË ¤ÓıÂÚÌˆÓ (·ÓˆÓ‡ÌˆÓ) ·ÓÙ·Ô-ÎÚ›ÛÂˆÓ ÛÙÔ ‚·˘·ÚÈÎfi T‡Ô ÁÈ· ÙËÓ∂ÏÏ¿‰·, Ó· ηٷÛÙ‹ÛÂÈ ÙÔ ªfiÓ·¯ÔΤÓÙÚÔ ÙˆÓ ÂÏÏËÓÔ‚·˘·ÚÈÎÒÓ Û¯¤ÛÂ-ˆÓ ÛÙÔ˘˜ ÙÔÌ›˜ Ù˘ Ù¤¯Ó˘ Î·È ÙÔ˘ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡. ∂›Ó·È ·ÔÎ·Ï˘ÙÈ΋ ËÂÏÂÁ›· ÙÔ˘ ‡ÛÙÂÚ· ·fi ÙËÓ Â›ÛÎÂ-„‹ ÙÔ˘ ÛÙËÓ ∫¿Ùˆ πÙ·Ï›·: «¢ÂÓ ÌÔ˘‹Ù·Ó ÁÚ·ÊÙfi, EÏÏËÓ˜, Ó· ˙‹Ûˆ Ì·˙›Û·˜! ∫·Ï‡ÙÂÚ· ÔÏ›Ù˘ Ù˘ ∂ÏÏ¿‰·˜·Ú¿ ÎÏËÚÔÓfiÌÔ˜ ÙÔ˘ ıÚfiÓÔ˘, Ì’ ·˘-Ù‹Ó ÙË ÛΤ„Ë Û˘¯Ó¿ Û¿˜ ÔÓÂÈÚ¢fi-ÌÔ˘Ó Ì Ϸ¯Ù¿Ú·»2. ¢ÂÓ ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È Ó··Ó·ÊÂÚıԇ̠۠ÚÔÛˆÈÎfiÙËÙ˜fiˆ˜ Ô ·Ú¯ÈÙ¤ÎÙÔÓ·˜ Leo von Klenze-Ô ‰ËÌÈÔ˘ÚÁfi˜ Ù˘ «°Ï˘ÙÔı‹Î˘»3

ÙÔ˘ ªÔÓ¿¯Ô˘ (1816)– Î·È Ë Û˘ÌÌÂÙÔ-¯‹ ÙÔ˘ ÛÙË Ê‹ÌË ÙÔ˘ ªÔÓ¿¯Ô˘ ˆ˜«∞ı‹Ó·˜ › ÙÔ˘ ÔÙ·ÌÔ‡ O˙·Ú», ‹ Ô˙ˆÁÚ¿ÊÔ˜ Peter von Hess (1792-1871), Ô ÔÔ›Ô˜ ‡ÛÙÂÚ· ·fi ÙÔ Ù·Í›‰ÈÙÔ˘ Û˘Óԉ‡ÔÓÙ·˜ ÙÔÓ OıˆÓ· ÛÙËÓ∂ÏÏ¿‰· ηْ ÂÓÙÔÏ‹Ó ÙÔ˘ §Ô˘‰Ô‚›-ÎÔ˘, ˙ˆÁÚ¿ÊÈÛ ÙÔ 1840-41 Û·Ú¿ÓÙ·ÛÎËÓ¤˜ ÙÔ˘ ∞ÁÒÓ· ÛÙȘ ÛÙÔ¤˜ ÙˆÓ∞Ó·ÎÙfiÚˆÓ ÛÙÔ ªfiÓ·¯Ô.

ø˜ ‚·ÛÈÏÈ¿˜ ϤÔÓ ·fi ÙÔ 1825 η-Ù¤ÛÙËÛ ̤ÚÔ˜ Ù˘ ›ÛËÌ˘ Â͈ÙÂÚÈ-΋˜ ÔÏÈÙÈ΋˜ Ù˘ μ·˘·Ú›·˜ ÙËÓ ˘Ô-ÛÙ‹ÚÈÍË ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ·ÂÏ¢ıÂÚˆ-ÙÈÎÔ‡ ·ÁÒÓ· ÂÓ¿ÓÙÈ· ÛÙËÓ ÔıˆÌ·ÓÈ-΋ ΢ÚÈ·Ú¯›· ÔÈÎÔÓÔÌÈο Î·È ÛÙÚ·-ÙȈÙÈο. ∏ Û·Ê‹ÓÂÈ· Ì ÙËÓ ÔÔ›·‰È·Ù˘ÒıËÎÂ Ë ı¤ÛË ·˘Ù‹ ‹Ù·Ó ÌÔ-Ó·‰È΋ ÁÈ· Â˘Úˆ·˚Îfi ‚·Û›ÏÂÈÔ. EÙÛȤÁÈÓ ÙÔ ªfiÓ·¯Ô ΤÓÙÚÔ ÙÔ˘ ÁÂÚÌ·ÓÈ-ÎÔ‡ ÊÈÏÂÏÏËÓÈÛÌÔ‡. ΔÔ 1830 Ì¿ÏÈÛÙ·Ô §Ô˘‰Ô‚›ÎÔ˜ ·Ú·¯ÒÚËÛ ÙËÓ ÂÎ-ÎÏËÛ›· ÙÔ˘ ™ˆÙ‹Ú· ÛÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋ÔÚıfi‰ÔÍË ÎÔÈÓfiÙËÙ·.

™˘Ì‚ÔÏ‹ ÙÔ˘ £Â›ÚÛÈÔ˘∂›Ó·È ÁÓˆÛÙfi fiÙÈ Ô fiÚÔ˜ «ÊÈϤÏÏË-Ó·˜» ¤¯ÂÈ ˘Ô¤ÛÂÈ ÛÙËÓ ·ÙÚ›‰· Ì·˜Ù· ÙÂÏÂ˘Ù·›· ¯ÚfiÓÈ· Û ‰˘Ṳ̂ÓÂÈ·. √∫˘ÚÈ¿ÎÔ˜ ™ÈÌfiÔ˘ÏÔ˜ Ì¿ÏÈÛÙ· ¤¯Âȯ·Ú·ÎÙËÚ›ÛÂÈ ÙÔÓ ÊÈÏÂÏÏËÓÈÛÌfi ˆ˜«ÙÔ Ì¤Á· „‡‰Ô˜»4. ∂›Ó·È ‚¤‚·ÈÔ fiÙȉÂÓ ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ›¯Â ÛÙÔÓ ÓÔ˘ÙÔ˘ ÙÔÓ Friedrich Thiersch. AÏψÛÙ·fi ÙÔ˘˜ ›‰ÈÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ÏËÚÂÍÔ˘Û›Ô˘˜Ù˘ ¶ÚfiÓÔÈ·˜ ÙÔ˘ ¡·˘Ï›Ô˘ ·ÔÎÏ‹-ıËΠÙÔ 1831 «ÁÂÓÓ·›Ô˜ ÊÈϤÏÏËÓ». √‚·˘·ÚÈÎfi˜ ÊÈÏÂÏÏËÓÈÛÌfi˜ ÛÙÔ Û‡ÓÔ-Ïfi ÙÔ˘ ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· Á›ÓÂÈ Î·Ù·ÓÔË-Ùfi˜ ¯ˆÚ›˜ ÙË ‰Ú¿ÛË ÙÔ˘ Thiersch. ªÂ·Ú¯ÈΤ˜ ÛÔ˘‰¤˜ ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈ΋˜ £Â-ÔÏÔÁ›·˜ Â›Ó·È ÙÔ ÚfiÙ˘Ô ÙÔ˘ ‰È·ÓÔ-Ô‡ÌÂÓÔ˘ Ô˘ ÚÔÛ¯ˆÚ› Û ¤Ó·Ó Ó¤ÔÊÈÏÂÏÏËÓÈÛÌfi, ·Ó·‰ÂÈÎÓ‡ÔÓÙ·˜ ÙËÓÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ Î·È ÔÏÈÙÈÛÙÈ΋ ·Ó¿Ù˘-ÍË ÙˆÓ ÓÂÔÂÏÏ‹ÓˆÓ. ™Â ·ÓÙ›ıÂÛË Ì¿ÏÏÔ˘˜ ‰È·ÓÔÔ‡ÌÂÓÔ˘˜, Ô ThierschÂÈÛΤÊıËΠÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· ÙÔÓ ∞‡ÁÔ˘-ÛÙÔ 1831, ÌÂÙ¿ ÙË ‰ÔÏÔÊÔÓ›· ÙÔ˘ ∫·-Ô‰›ÛÙÚÈ·, Î·È ¤‰Ú·ÛÂ Î·Ù·Ï˘ÙÈοÚÔÛ·ıÒÓÙ·˜ Ó· ·ÔÊ¢¯ı› Ó¤Ô˜ÂÌʇÏÈÔ˜ Î·È Â¤ÛÙÚ„ ÙÔÓ √ÎÙÒ-

‚ÚÈÔ 1832 ÛÙÔ ªfiÓ·¯Ô. ∞̤ۈ˜ ÌÂÙ¿Û˘Ó¤Ù·Í ÙÔ ‰›ÙÔÌÔ «De l’ état actuelde la Grèce et des moyens d’ arriver àsa restauration» (ÂΉ. 1833, ÛÙ· ÂÏÏË-ÓÈο: «∏ ∂ÏÏ¿‰· ÙÔ˘ ∫·Ô‰›ÛÙÚÈ·, ∏·ÚÔ‡Û· ηٿÛÙ·ÛË Ù˘ ∂ÏÏ¿‰Ô˜(1828-1833) Î·È Ù· ̤۷ ÁÈ· Ó· ÂÈ-Ù¢¯ı› Ë ·ÓÔÈÎÔ‰fiÌËÛ‹ Ù˘»5). H‰ËÙÔÓ π·ÓÔ˘¿ÚÈÔ 1832 ›¯·Ó Êı¿ÛÂÈ ÔOıˆÓ·˜ Î·È ∞ÓÙÈ‚·ÛÈÏ›· ÙÔ˘ ÛÙÔ¡·‡ÏÈÔ, ÁÈ· ÙËÓ ÂÎÏÔÁ‹ ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘Ê·›ÓÂÙ·È ˆ˜ ›¯Â Û˘Ì‚¿ÏÂÈ Ô ›‰ÈÔ˜·ÔÊ·ÛÈÛÙÈο.

∏ ·ÔÁÔ‹Ù¢ÛË ÛÙÔ˘˜ ÔÏÈÙÈÎÔ‡˜Î‡ÎÏÔ˘˜ fi¯È ÌfiÓÔ ÙÔ˘ ªÔÓ¿¯Ô˘, ·ÏÏ¿Î·È fiÏ˘ Ù˘ °ÂÚÌ·Ó›·˜ Î·È ÙÔ˘ Â͈-ÙÂÚÈÎÔ‡ ‹Ù·Ó ȉȷ›ÙÂÚ· ÌÂÁ¿ÏË fiÙ·ÓÌ·ı‡ÙËΠfiÙÈ Ô £Â›ÚÛÈÔ˜ ‰ÂÓ ı· ·Ó‹-ΠÛÙ· ̤ÏË Ù˘ ∞ÓÙÈ‚·ÛÈÏ›·˜. HÙ·ÓÔ ÌfiÓÔ˜ Ô˘ ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ¤¯ÂÈ ‚·-ÛÈΤ˜ ȉ¤Â˜ ÁÈ· ÙËÓ ·ÓÔÈÎÔ‰fiÌËÛËÂÓfi˜ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÎÚ¿ÙÔ˘˜, ÁÈ·Ù› ÛÙËÚÈ-˙fiÙ·Ó Û ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ Ù˘ ÙÚ¤¯Ô˘-Û·˜ ηٿÛÙ·Û˘ Ô˘ ›¯Â οÓÂÈ Ô›‰ÈÔ˜ Î·È Ô˘ ÂÓÙÔ›˙ÔÓÙ·Ó ÛÙȘ Û˘Ì-ÊÔÚ¤˜ ‡ÛÙÂÚ· ·fi ¤Ó·Ó ‰ÂηÂÙ‹ ÂÍ·-ÓÙÏËÙÈÎfi ·ÁÒÓ·. ¢Â ı· ¤Ú ӷ ÂÈ-Û·¯ıÔ‡Ó ıÂÛÌÔ› Ô˘ ‰Â Û˘ÌʈÓÔ‡-Û·Ó Ì ٷ ÙÔÈο ‹ıË, Û‡ÛÙËÓ ÏÈÙfi-ÙËÙ· ÛÙ· ÔÈÎÔÓÔÌÈο, ÂÚÈÔÚÈÛÌfi ÙÔ˘‰ÈÔÁΈ̤ÓÔ˘ ‰ËÌÔÛÈÔ¸·ÏÏËÏÈÎÔ‡Ì˯·ÓÈÛÌÔ‡ Î·È ÙÔ˘ ÌÂÁ¿ÏÔ˘ ÛÒÌ·-ÙÔ˜ ÙˆÓ ·ÍȈ̷ÙÈÎÒÓ, ¤ÓÙ·ÍË ÙˆÓ·ÁˆÓÈÛÙÒÓ ÛÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋ ¿Ì˘Ó· ¯ˆ-Ú›˜ ·ÏÏ·Á‹ Ù˘ ÂıÓÈ΋˜ ÂÓ‰˘Ì·Û›·˜Î·È ÙˆÓ ÂÁ¯ÒÚÈˆÓ fiψÓ, ÌÔ›Ú·ÛÌ·Ù˘ Á˘ ÛÙÔ˘˜ ¿ÎÏËÚÔ˘˜ ·ÁÚfiÙ˜ ηÈ

ÚÔÛÙ·Û›· ÙÔ˘˜ ·fi ÙÔ˘˜ ÌÂÁ·ÏÔ˚‰ÈÔ-Îً٘.

∞ÓÙ›ıÂÙ·, ÔÈ ÂÈÏÔÁ¤˜ Ù˘ ∞ÓÙÈ‚·ÛÈ-Ï›·˜ ‹Ù·Ó ¤Ó· ¿Î·ÌÙÔ Û‡ÛÙËÌ· ‰È-Ô›ÎËÛ˘ Ô˘ ‰È·ÌÔÚÊÒıËΠÛÙË μ·˘-·Ú›· ΢ڛˆ˜ Û‡Ìʈӷ Ì Á·ÏÏÈΤ˜·ÓÙÈÏ‹„ÂȘ. «...∞˘Ùfi, ÛËÌ›ˆÓ ÔThiersch, ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· ηٷʤÚÂÈÎ·Ó¤Ó·Ó Ô˘ ÁÓˆÚ›˙ÂÈ ·ÁÎfiÛÌÈ·ÈÛÙÔÚ›·, Ó· ÈÛÙ¤„ÂÈ fiÙÈ Ì’ ·˘ÙfiÓ ÙÔÓÙÚfiÔ ÌÔÚ› Ó· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁËı› ¤Ó·˜Ï·fi˜». OÛÔ ÁÈ· ÙËÓ ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ ‰È·-¯Â›ÚÈÛË ·Ú·ÙËÚÔ‡Û fiÙÈ Ô OıˆÓ·˜‹Ù·Ó «ÂÊԉȷṲ̂ÓÔ˜ Ì ÂÚÈÙÙ‹ Ô-Ï˘Ù¤ÏÂÈ· ÁÈ· ÙÔ ˘„ËÏfi ÙÔ˘ ·Í›ˆÌ·»,ÂÓÒ Ë ∂ÏÏ¿‰· ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó Û ÂÌʇÏÈÔfiÏÂÌÔ. ™Â ¤Ó· ÁÚ¿ÌÌ· ÙÔ˘ ÛËÌÂÈÒ-ÓÂÈ ·ÔÁÔËÙÂ˘Ì¤ÓÔ˜: «∞Ó Â›¯Â ηÓ›˜ÏËÚˆı› ÁÈ· Ó· ηٷÛÙÚ¤„ÂÈ ÙËÓ˘fiıÂÛË, ·fi ÙËÓ ÔÔ›· ÂÍ·ÚÙ¿Ù·È ËÛˆÙËÚ›· Ù˘ ∂ÏÏ¿‰·˜, ÙÔ Î·Ïfi ÙÔ˘‚·ÛÈÏÈ¿ OıˆÓ· Î·È Ë ÙÈÌ‹ ÙÔ˘ ·Ù¤Ú·ÙÔ˘, ‰ÂÓ ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ›¯Â οÓÂÈÙ›ÔÙ ¿ÏÏÔ ·fi fi,ÙÈ ¤Î·Ó·Ó ·˘ÙÔ›ÙÒÚ· (18.11.1832)».

™‡ÓÙÔÌ·, ÛÙÔ˘˜ ·ÎÏÔ˘˜ Ù˘ ·ÓÙÈ-ÔÏ›Ù¢Û˘ ¿Ú¯ÈÛ ӷ Á›ÓÂÙ·È ¯Ú‹ÛËÙ˘ Ϥ͢ «‚·˘·ÚÔÎÚ·Ù›·», Î·È ÔÏ-ÏÔ› EÏÏËÓ˜, Ô˘ Âı˘ÌÔ‡ÓÙÔ ·ÎfiÌËÙÔÓ TÔ‡ÚÎÔ ·Û¿, ÙÔÓ Â‡ÚÈÛÎ·Ó ÈÔ˘ÔÊÂÚÙfi ·fi ÙÔÓ B·˘·Úfi ‰ËÌfiÛÈÔ˘¿ÏÏËÏÔ Ì ÙÔÓ ˘ËÚÂÛÈ·Îfi ÙÔ˘ η-ÓÔÓÈÛÌfi. ¶ËÁ¤˜ Û·Ó ·˘Ù‹Ó ¯ÚËÛÈÌÔ-ÔÈÔ‡ÓÙ·È ·ÎfiÌ· Ì·˙› Ì ٷ ·Ó·Áη›·È‰ÂÔÏÔÁÈο ÊÔÚÙ›·, Ù· ÂȯÂÈÚ‹Ì·Ù·‰ÂÓ Êı¿ÓÔ˘Ó fï˜ Ò˜ Ù· ¿ÎÚ·, fiÙȉËÏ·‰‹ Ë ÂÏÏËÓÈ΋ ÎÔÈÓˆÓ›· ı·

¤ÚÂÂ, ÁÈ· Ó· ·ÔʇÁÂÈ ÙËÓ ·ÏÏÔ-ÙÚ›ˆÛË ÙˆÓ «·˘ıÂÓÙÈÎÒÓ» ·Ú·‰fiÛÂ-ˆÓ, Ó· ·Ú·Ì›ÓÂÈ Û ÌÔÚʤ˜ ÔÚÁ¿-ÓˆÛ˘ «ÔıˆÌ·ÓÈ΋˜ ·È¯Ì·ÏˆÛ›·˜».

™˘Ì¤Ú·ÛÌ·: ÙÔ Ù›ÌËÌ· Ù˘ ÂÏ¢-ıÂÚ›·˜, fiˆ˜ Ê¿ÓËΠ‹‰Ë ·fi Ù·ÚÒÙ· ¯ÚfiÓÈ· ÙÔ˘ Ó¤Ô˘ ÎÚ¿ÙÔ˘˜, ı·‹Ù·Ó ·ÎÚÈ‚fi. √ ‚·˘·ÚÈÎfi˜ ÊÈÏÂÏÏËÓÈ-ÛÌfi˜ ›¯Â ÔÏÔÎÏËÚÒÛÂÈ ÙÔÓ Î‡ÎÏÔÙÔ˘ Î·È Ë ∂ÏÏ¿‰· Ô‰ËÁ‹ıËΠ̤۷·fi Ô‰‡Ó˜ ·fi ÙÔÓ «·Ó·ÙÔÏÈÎfi ‰Â-ÛÔÙÈÛÌfi» ÛÙÔÓ Â˘Úˆ·˚Îfi 19Ô ·ÈÒ-Ó·, ÙÔÓ «·ÈÒÓ· Ù˘ ÂÏ¢ıÂÚ›·˜ ÙˆÓÂıÓÒÓ». ΔȘ ÂÁ΢ÚfiÙÂÚ˜ ÂÈÛËÌ¿Ó-ÛÂȘ ÁÈ· ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ·˘Ù‹ ¤¯ÂÈ Î·Ù·-ı¤ÛÂÈ Ô Î·ıËÁËÙ‹˜ ¶·Û¯¿Ï˘ ∫ÈÙÚÔ-ÌËÏ›‰Ë˜6 ÂÈÛËÌ·›ÓÔÓÙ·˜ ‡ÛÙÔ¯·fiÙÈ ÂÓÒ Ë Ó¤· ÔÚÁ¿ÓˆÛË Ú·ÁÌ·ÙÔ-ÔÈ‹ıËΠ̠·ÔÏ˘Ù·Ú¯ÈΤ˜ ÌÂıfi-‰Ô˘˜, ÙÔ ¤ÚÁÔ ·˘Ùfi ·ÔÛ˘Ó‰¤ıËηfi ÙÔÓ ÓÂÔÎÏ·ÛÈÎÈÛÌfi Ô˘ ·¤‚ËȉÂÔÏÔÁÈο ·Ô‰ÂÎÙfi˜ Î·È ÂÓۈ̷ÙÒ-ıËΠÔÚÁ·ÓÈο ÛÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋ ·Ú¿-‰ÔÛË Î·È Ù·˘ÙfiÙËÙ·. ∏ ‚·˘·ÚÈ΋ Ô-ÏÈÙÈ΋ ÎÚ·ÙÈ΋˜ Û˘ÁÎÚfiÙËÛ˘ ηٿÙÔÓ ∫ÈÙÚÔÌËÏ›‰Ë, ÚÔÛ¿ıËÛ ӷ ÂÈ-Û·Á¿ÁÂÈ ÙÔ˘˜ ıÂÛÌÔ‡˜ ÌÈ·˜ ÂχıÂ-Ú˘ Â˘Úˆ·˚΋˜ ÔÏÈÙ›·˜ ÛÙÔ μ·Û›-ÏÂÈÔ Ù˘ ∂ÏÏ¿‰·˜ Î·È Ó· ÂÍ·ÛÊ·Ï›ÛÂÈÙË Ì·ÎÚÔÚfiıÂÛÌË ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘¯ÒÚ·˜. ªÂÙ·ÌfiÚʈÛ Ì ÙËÓ ·Ú¯ÈÙÂ-ÎÙÔÓÈ΋ Î·È ÙËÓ ÔÏÂÔ‰ÔÌ›· ÙÔ Úfi-ÛˆÔ Ù˘ ∂ÏÏ¿‰·˜, ·ÁˆÓ›ÛÙËΠηٿÙÔ˘ ·Ó·ÏÊ·‚ËÙÈÛÌÔ‡ Î·È ÂÓı¿ÚÚ˘ÓÂÙ· ÁÚ¿ÌÌ·Ù· Î·È ÙȘ Ù¤¯Ó˜ Ì ÙËÓ›‰Ú˘ÛË ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ Î·È ÙÔ˘™¯ÔÏ›Ԣ ÙˆÓ Δ¯ÓÒÓ. Δ¤ÏÔ˜, Î·È ·˘-Ù‹ Â›Ó·È Ë ÁÔÓÈÌfiÙÂÚË ÛΤ„Ë ÙÔ˘ ∫È-ÙÚÔÌËÏ›‰Ë, Ô ÓÂÔÎÏ·ÛÈÎÈÛÌfi˜ ÙÔ˘B·˘·ÚÔ‡ ËÁÂÌfiÓ·, ‰È·ÙËÚ‹ıËΠˆ˜Û˘ÛÙ·ÙÈÎfi Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ Ù·˘ÙfiÙË-Ù·˜, ÂÓÒ ·ÔÚÚ›ÊıËÎÂ Ë ·ÔÏ˘Ù·Ú-¯›· Ì ÙËÓ ¤ÍˆÛË Ù˘ ‚·˘·ÚÈ΋˜ ‰˘-Ó·ÛÙ›·˜. ∂Ó Ù¤ÏÂÈ ÂÍ·ÛÊ¿ÏÈÛ ÙËÓÂÛˆÙÂÚÈ΋ Û˘ÓÔ¯‹ ÙÔ˘ ÎÚ¿ÙÔ˘˜ ηÈÏÂÈÙÔ‡ÚÁËÛÂ Û˘Ì‚ÔÏÈο ˆ˜ ÚÔ˜ ÙȘ·Ï˘ÙÚˆÙÈΤ˜ ÙÔ˘ ÂȉÈÒÍÂȘ Î·È Ù˪ÂÁ¿ÏË π‰¤·.

™HMEIø™EI™:1. Στ� έργ� τ�υ έ�ει α�ιερωθεί Συμπ�σι�

με τη συμμετ��ή Γερμανών και Eλλήνων

ιστ�ρικών και π�λιτει�λ�γων (Ινστιτ�ύ-

τ� Goethe, 15-17 Oκτω�ρί�υ 1990).

2. Raimund Wünsche, «Καλύτερα π�λί-

της της Ελλάδας παρά κληρ�ν�μ�ς τ�υ

θρ�ν�υ. & �ασιλιάς Λ�υδ��ίκ�ς Α’ και

η Ελλάδα», στ� «Αθήνα - Μ�να��. Τέ-

�νη και Π�λιτισμ�ς στη νέα Ελλάδα»,

Κατ. έκθ. Εθνικής Πινακ�θήκης, 2000,

επιμέλεια Μ. :. Κασιμάτη, σελ. 141-160.

3. Η λέ<η, π�υ δεν υπήρ�ε νωρίτερα, εί-

ναι απ�τέλεσμα της γλωσσ�πλαστικής

ικαν�τητας τ�υ Λ�υδ��ίκ�υ. Κτίστηκε

για να στεγάσει τα γλυπτά τ�υ να�ύ της

Α�αίας στην Αίγινα π�υ �ρέθηκαν τ�

1811 απ� τ�υς Haller, Cockerell, Foster

και Linkh και πριν αγ�ραστ�ύν απ� τ�ν

Λ�υδ��ίκ� α<ι�λ�γήθηκαν απ� τ�ν αρ-

�αι�λ�γ� Martin von Wagner.

4. «=εν�κρατία, μισελληνισμ�ς και υπ�-

τέλεια», Αθήνα 1990.

5. Μετά�ραση Α. Σπήλι�υ. Εισγωγή, επι-

μέλεια, σ��λια Τάσ�υ Β�υρνά, εκδ. Τ�λί-

δη, �.�. [1972].

6. «Δύ� “νε�κλασικά” �ασίλεια την επ�-

�ή τ�υ εθνικισμ�ύ», στ�: «Αθήνα - Μ�-

να��. Τέ�νη και Π�λιτισμ�ς στη νέα

Ελλάδα», Κατ. έκθ. Εθνικής Πινακ�θή-

κης, 2000, επιμέλεια Μ. :. Κασιμάτη,

σελ. 33-37.

H O καθηγητ�ς Kλασικ�ς Φιλολογ�ας του Πανεπιστημ�ου τουMον�χου Φρειδερ�κος Θε�ρσιος (λιθογραφ�α, Mουσε�ο της Π�-λεως του Mον�χου), απ� την αρχ� της Eπαν�στασης με �ρθρατου στον T�πο ενημ�ρωνε τους συμπατρι�τες του σχετικ� με τηνελληνικ� εξ�γερση, �κανε συγχρ�νως εκκλ�σεις στις δυν�μειςτης Iερ�ς Συμμαχ�ας και με ποικ�λες �λλες δραστηρι�τητεςαναδε�χθηκε ειλικριν�ς φ�λος των αγωνιζομ�νων Eλλ�νων.

H K A £ H M E P I N H B T P I T H 2 5 M A P T I O Y 2 0 0 3 5

H O Kαρλ Kρατσ�ιζεν (27 Oκτ. 1794 – 25 Iαν.1878) ως αντιστρ�τηγος του Πεζικο�. H φωτογρα-φ�α χρονολογε�ται το 1852-1863 και φορ�ει τηστολ� του αντισυνταγματ�ρχη. H φωτογραφ�α δω-ρ�θηκε απ� τον γιο του στην Eθνολογικ� και Iστο-ρικ� Eταιρε�α περ�που το 1900. Φυλ�σσεται στοEθνικ� Iστορικ� Mουσε�ο.

Tης ª∞ƒπ§Œ¡∞˜ Z. K∞™πªÕΔ∏

Επιμελτριας Εθνικς Πινακοθκης

√∫AP§ ∫PAT™A´ZEN ·fi ÙÔ ¶·-Ï·ÙÈÓ¿ÙÔ Ù˘ μ·˘·Ú›·˜ (1794-1878), ·Ú’ fiÏÔ ÙÔ ‰˘ÛÎÔÏÔ-

ÚfiÊÂÚÙÔ, Û‡ÓıÂÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘ –ÛÙ·ÁÂÚÌ·ÓÈο ÛËÌ·›ÓÂÈ «ÛȉÂÚ¤ÓÈÔ Í‡-ÛÙÚÔ ÁÈ· ·Ô‡ÙÛÈ·»–, Â›Ó·È È· ·Ó·-ÁÓˆÚ›ÛÈÌÔ˜ Î·È ÁÓˆÛÙfi˜ ÛÙËÓ ÂÏÏËÓÈ-΋ ÁÚ·ÌÌ·Ù›· ÙˆÓ Ù¯ÓÒÓ. ∂›Ó·È Ô·˘ÙÔ‰›‰·ÎÙÔ˜ ÂΛÓÔ˜ ˙ˆÁÚ¿ÊÔ˜ ÔÔÔ›Ô˜ ̤۷ ·fi ¤Ó· ۯ‰fiÓ ·ÊÂϤ˜

ۯ‰ȷÛÙÈÎfi ÚÔÌ·ÓÙÈÎfi ȉ›ˆÌ· ·¤-‰ˆÛÂ, ۯ‰ȿ˙ÔÓÙ·˜ Ì ÌÔχ‚È ÂÎ ÙÔ˘Ê˘ÛÈÎÔ‡, ÙȘ ÚÔÛˆÔÁڷʛ˜ ÙˆÓEÏÏ‹ÓˆÓ ËÚÒˆÓ Î·È E˘Úˆ·›ˆÓ Û˘-Ó·ÁˆÓÈÛÙÒÓ ÙÔ˘ ·fi ÙÔ 1826 Ò˜ ÙÔ1827. HÙ·Ó ·˘Ùfi˜ Ô˘ ˆ˜ ÛÙÚ·ÙȈÙÈ-Îfi˜, ‰ÚÒÓÙ·˜ Î·È ˆ˜ «ÔÏÂÌÈÎfi˜·ÓÙ·ÔÎÚÈÙ‹˜» ÛÙÔ ¡·‡ÏÈÔ, ÙÔÓ ¶fi-ÚÔ, ÙËÓ ∞›ÁÈÓ·, ÙË ™·Ï·Ì›Ó·, ·Ó¤‰ÂÈÍÂÙȘ ÚÔÛˆÔÁڷʛ˜ ÙˆÓ ÔÏ·Ú¯Ë-ÁÒÓ, ˘ÚÔÏËÙÒÓ, ÔÏÈÙÈÎÒÓ, ÚÔÂ-ÛÙÒÓ Î·È ÏÔÁ›ˆÓ ÛÙÔ ÂÁ΢ÚfiÙÂÚÔ ÓÂÔ-ÂÏÏËÓÈÎfi «¶¿ÓıÂÔÓ ∞ı·Ó¿ÙˆÓ» ÙÔÔÔ›Ô ‰È·ÌfiÚʈÛ ÙË Û˘Ó›‰ËÛËÔÏÏÒÓ ÁÂÓÂÒÓ ·ÙÚȈÙÒÓ Ì¤¯ÚÈ Û‹-ÌÂÚ·. ∏ ÈÛÙÔÚ›· ‰ÂÓ ÂÈÚˆÓ‡ÂÙ·È Û¿-

H Στις 11 Aυγο�στου 1826 ο Kρατσ�ιζεν συναντ�εικαι σκιτσ�ρει στο Nα�πλιο τον Γε!ργιο Mαυρομιχ�-λη. E�ναι το πρ!το πορτρ"το αγωνιστ� που σχεδι�ζει.Oλα τα σκ�τσα "γιναν εκ του φυσικο� σε απλ� χαρτ�μικρ!ν διαστ�σεων (16,3x12,5) και φ"ρουν τηνιδι�χειρη υπογραφ� του κ�θε εικονιζ�μενου. Eπι-στρ"φοντας ο Kρατσ�ιζεν στο M�ναχο, "σπευσε στοκαλ�τερο λιθογραφε�ο της π�λης και εποπτε�οντας ο�διος ολοκλ�ρωσε σταδιακ� (1828-1831) σε τε�χητην "κδοση των λιθογραφι!ν, οι οπο�ες οδ�γησανστη συν"χεια σε αφ�νεια τα αρχικ� σχ"δια, �πως επ�-σης και τα πρ�σωπα που δεν συμπεριελ�φθησαν στηλιθογραφικ� αναπαραγωγ� των σχεδ�ων.

O λοχαγ�ς Kαρλ Kρατσ�ιζενζωγραφ�ζει τους Eλληνες καιΦιλ�λληνες αγωνιστ�ς του ’21

6 H K A £ H M E P I N H B T P I T H 2 5 M A P T I O Y 2 0 0 3

H à Aπ� τις επιφαν"στε-ρες και πλ"ον θρυλικ"ςφυσιογνωμ�ες, ο Θε�δω-ρος Kολοκοτρ!νης. Tοσκ�τσο του ολοκληρ!θη-κε στη Δαμ�λα (Tροιζ�-να) 14 Mα%ου 1827. E�-ναι αναμφισβ�τητα τογνωστ�τερο πορτρ"το τουΓ"ρου του Mωρι�. Πλ�-θος Eλλ�νων καλλιτε-χν!ν το χρησιμοπο�ησανστη συν"χεια ως πρ�τυποφιλοτεχν!ντας αφ�σες,αφισ"τες � εικονογραφ�-σεις κειμ"νων σχετικ!νμε την Eπαν�σταση. Aνη οικογ"νεια Kρατσ�ιζενε�χε την πρ�νοια να κρα-τ�σει «κοπιρ�ιτ», ποιοςξ"ρει π�σα θα της χρω-στο�σαμε.

ÓÈ· ÛÙÔÓ ÙfiÔ Ì·˜: ∞˘Ùfi˜, ¤Ó·˜ μ·˘·-Úfi˜, ÂÌ›˜, Ì ¤ÓÙÔÓË ·ÎfiÌ· ·ÓÙÈ-‚·˘-·ÚÈ΋ ‰È¿ıÂÛË ̂ ˜ ÚÔ˜ ÙȘ ÂÎÙÈÌ‹ÛÂȘ̷˜ Û¯ÂÙÈο Ì ÙË Û˘ÁÎÚfiÙËÛË ÙÔ˘ÎÚ¿ÙÔ˘˜ Î·È ÙËÓ ÈÛÙÔÚÈ΋ Ì·˜ ÔÚ›·ˆ˜ ¤ıÓÔ˘˜, Ì·˜ ÚfiÛÊÂÚ ¤Ó· ÂÈη-ÛÙÈÎfi ˘ÏÈÎfi ÙfiÛÔ ÊÔÚÙÈṲ̂ÓÔ ·fiÙËÓ ›‰È· ÙËÓ ·ÚÔ˘Û›· Î·È ÙÔ ‹ıÔ˜ÙˆÓ ıÓËÙÒÓ ËÚÒˆÓ, ÒÛÙ ӷ ÙÔ ÂÓ-ۈ̷ÙÒÛÔ˘Ì ·Ó·ÓÙ›ÚÚËÙ· ÛÙËÓ

ÂıÓÈ΋ Ì·˜ Û˘Ó›‰ËÛË, ·ÔÛȈÒ-ÓÙ·˜ fï˜ ÂӉ¯fiÌÂÓ˜ «Ù·ÂÈÓˆÙÈ-Τ˜» ÁÈ· ÙȘ ÂÈÏÔÁ¤˜ Ì·˜ ÏÂÙÔ̤ÚÂÈ-˜. ªÈ· ·fi ·˘Ù¤˜ ı· ‹Ù·Ó fiÙÈ ÙÔ ¯¤-ÚÈ Ô˘ ¤‰ˆÛ ۿÚη Î·È ÔÛÙ¿ ÛÙÔ«∂ıÓÈÎfiÓ ∏ÚÒÔÓ ÙÔ˘ 1821» ‹Ù·Ó ‚·˘-·ÚÈÎfi, ·Ó‹Î ̿ÏÈÛÙ· Û ¤Ó·Ó ˘ÔÏÔ-¯·Áfi ÙÔ˘ ‚·˘·ÚÈÎÔ‡ Â˙ÈÎÔ‡!

√ ∫Ú·ÙÛ¿È˙ÂÓ ‰ÂÓ ¤Êı·Û ÛÙËÓ∂ÏÏ¿‰· ˆ˜ ÂÚÈËÁËÙ‹˜ ·ÏÏ¿ ˆ˜ ÛÙÚ·-

ÙȈÙÈÎfi˜, Û ÌÈ· ‰‡ÛÎÔÏË ÁÈ· ÙËÓ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË ÂÚ›Ô‰Ô Î·Ù¿ ÙËÓ ÔÔ›·ÙÔ ªÂÛÔÏfiÁÁÈ Â›¯Â ¤ÛÂÈ, Ô πÌÚ·‹Ì‹Ù·Ó ΢ڛ·Ú¯Ô˜ ÛÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔÎ·È ÔÈ EÏÏËÓ˜ ÔÏ·Ú¯ËÁÔ› Û·Ú¿Û-ÛÔÓÙ·Ó ·fi ÂÌʇÏȘ ¤Úȉ˜. Δ· ÁÂÁÔ-ÓfiÙ· ·˘Ù¿ ÛÙ¿ıËÎ·Ó ÚÔÊ·ÓҘ·Ú΋ ÁÈ· Ó· ÙÔÓ ˆı‹ÛÔ˘Ó ÛÙËÓ Â-ÚȤÙÂÈ· Ù˘ ηıfi‰Ô˘ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·.º·›ÓÂÙ·È fï˜ ˆ˜ Ô ÙÚfiÔ˜ Ì ÙÔÓ

ÔÔ›Ô ÂÁη٤ÏÂÈ„Â ÙË ÌÔÓ¿‰· ÙÔ˘ÛÙË μ·˘·Ú›· ‹Ù·Ó Ù˘¯Ô‰ÈˆÎÙÈÎfi˜. °È·ÙÔÓ ÏfiÁÔ ·˘ÙfiÓ ÂÈÛÙÚ¤ÊÔÓÙ·˜ ÛÙÔªfiÓ·¯Ô ‰ÈοÛÙËÎÂ Î·È Î·Ù·‰ÈοÛÙË-ÎÂ. ªfiÓÔ ÂÂȉ‹ ¤Ù˘¯Â Û˘ÁÁÓÒÌ˘–›Ûˆ˜ ÂÂȉ‹ ›¯Â Û˘ÓÙ·¯ı› ÛÙÔ ÊÈ-ÏÂÏÏËÓÈÎfi ÛÒÌ· ÙÔ˘ Karl Wilhelmvon Heideck, ›Û˘ ÂÚ·ÛÈÙ¤¯ÓË ˙ˆ-ÁÚ¿ÊÔ˘ Î·È Î·ÙÔÈÓÔ‡ ̤ÏÔ˘˜ Ù˘∞ÓÙÈ‚·ÛÈÏ›·˜ ÙÔ˘ OıˆÓ·– ·Ӥ-

H K A £ H M E P I N H B T P I T H 2 5 M A P T I O Y 2 0 0 3 7

H à Tο πορτρ"τοτου Γε!ργιου Kα-ραϊσκ�κη αποτελε�συγκινητικ� εξα�ρε-ση, αφο� ε�ναι τομ�νο ημιτελ"ς απ�τα σχ"δια του Kρα-τσ�ιζεν αλλ� και τομ�νο χωρ�ς την υπο-γραφ� του εικονιζ�-μενου. Tο σκιτσ�ρι-σμα ξεκ�νησε λ�γοπριν απ� τη μ�χητου Aν�λατου (22-23 Aπριλ�ου 1827),�που ο Pουμελι!τηςοπλαρχηγ�ς, τραυ-ματισμ"νος θαν�σι-μα, �φησε την τε-λευτα�α του πνο�. OKρατσ�ιζεν ε�χεπρολ�βει να σχεδι�-σει μ�νο το κεφ�λι.Eτσι η προσωπο-γραφ�α "μεινε ανο-λοκλ�ρωτη.

ÎÙËÛ ÙÔÓ ÛÙÚ·ÙȈÙÈÎfi ‚·ıÌfi ÙÔ˘ ηȤÊı·Û Ì ηÓÔÓÈΤ˜ ÚÔ·ÁˆÁ¤˜ ̤-¯ÚÈ ÙÔÓ ‚·ıÌfi ÙÔ˘ ˘ÔÛÙÚ·Ù‹ÁÔ˘.

™Â ʈÙÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘ Ô˘ Ê˘Ï¿ÛÛÂ-Ù·È ÛÙÔ ∂ıÓÈÎfi πÛÙÔÚÈÎfi ªÔ˘Û›ԷӷÁÓˆÚ›˙Ô˘Ì ÙË Ê˘ÛÈÔÁӈ̛· ÙÔ˘Û ÒÚÈÌË ËÏÈΛ·. ΔË ÁÓˆÚ›˙Ô˘ÌÂfï˜ Î·È ·fi ÙÔÓ ÚÒÙÔ ÈÛÙÔÚÈÎfi ›-ӷη Ù˘ ÓÂÔÂÏÏËÓÈ΋˜ Ù¤¯Ó˘: ™ÙÔӛӷη «ΔÔ ÂÓ ¶ÂÈÚ·È› ¢ÚÈÛÎfiÌÂ-

ÓÔÓ ÛÙÚ·Ùfi‰ÔÓ ÙÔ˘ ∫·Ú·˚ÛοÎËÙÔ ¤ÙÔ˜ 1827» ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ £Âfi‰ˆÚÔ˘μÚ˘˙¿ÎË ÙÔ˘ 1855 (∂ıÓÈ΋ ¶ÈÓ·ÎÔ-ı‹ÎË) Ô˘ ›¯Â ıˆڋÛÂÈ ˆ˜ ·ÊȤڈ-Ì· ÛÙÔÓ ÂÏÏËÓÈÎfi Ï·fi Î·È ÙÔ˘˜ Ê›-ÏÔ˘˜ ÙÔ˘, ·Ó·ÁÓˆÚ›˙ÂÙ·È ·Ó¿ÌÂÛ·ÛÙÔ˘˜ ÊÔ˘ÛÙ·ÓÂÏÔÊfiÚÔ˘˜ ·ÁˆÓÈÛÙ¤˜Ì ÙË ÛÙÔÏ‹ ÙÔ˘ ‚·˘·ÚÈÎÔ‡ Â˙ÈÎÔ‡Ó· Û˘ÌÌÂÙ¤¯ÂÈ ÛÙËÓ ÚÔÂÙÔÈÌ·Û›·Ù˘ Ì¿¯Ë˜ Î·È ı¤ÏÔÓÙ·˜ Ó· ÂÓı·ÚÚ‡-

ÓÂÈ ÙÔ˘˜ ¿Ù·ÎÙÔ˘˜ Û˘Ó·ÁˆÓÈÛÙ¤˜ÙÔ˘, ‰Â›¯ÓÂÈ ÂÌÊ·ÙÈο ÙÔÓ ÛÙfi¯Ô Ù˘ÂÈΛÌÂÓ˘ Ì¿¯Ë˜ Ô˘ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ¿Ï-ÏÔ˜ ·fi ÙËÓ Â·Ó¿ÎÙËÛË Ù˘ ∞ÎÚfi-ÔÏ˘. ∂›Ó·È ÛËÌ·ÓÙÈ΋ Ë ÏËÚÔÊÔ-Ú›· fiÙÈ Ô ∫Ú·ÙÛ¿È˙ÂÓ Â›¯Â Û˘ÌÌÂÙ¿-Û¯ÂÈ ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚÈ΋ ÔÏÈÔÚΛ· Ù˘∞ı‹Ó·˜ Ù˘ 6˘ ª·ÚÙ›Ô˘ Î·È Ù˘∞ÎÚfiÔÏ˘ ÛÙȘ 22 ∞ÚÈÏ›Ô˘ ÙÔ 1827˘fi ÙÔ ÚfiÛÙ·ÁÌ· ÙÔ˘ °¿ÏÏÔ˘ ÛÙÚ·-

ÙËÁÔ‡ Fabvier, ÙÔ˘ ∫·Ú·˚ÛοÎË Î·ÈÙˆÓ ºÈÏÂÏÏ‹ÓˆÓ ÛÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ÔÔ›·˜ ÛÎÔÙÒıËÎÂ Ô ∫·Ú·˚Ûο΢. √μÚ˘˙¿Î˘, Ì ÙË ÏÂÙÔ̤ÚÂÈ· ·˘Ù‹,·ÔÙ›ÂÈ ÂȉÈÎfi ÊfiÚÔ ÙÈÌ‹˜ ÛÙÔÓ ·˘ÙÔ-‰›‰·ÎÙÔ ˙ˆÁÚ¿ÊÔ - ÛÙÚ·ÙȈÙÈÎfi Ô˘ˆ˜ ÊÈϤÏÏËÓ·˜ ÊÔÚ› ÛÙÔ ÎÂÊ¿ÏÈ Ê¤-ÛÈ, ÊÔÚÂ̤ÓÔ Ì¿ÏÈÛÙ· Ì ÙÔÓ ÂÏÏËÓÈ-Îfi ÙÚfiÔ, ÂÏ·ÊÚ¿ ·ÙË̤ÓÔ ÚÔ˜ ٷοو. ∂›Û˘ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÂÈÛËÌ¿-

8 H K A £ H M E P I N H B T P I T H 2 5 M A P T I O Y 2 0 0 3

H «Kαπετ�νιος που πολεμ�ει μαζ� με τα παλικ�ρια του».Λιθογραφ�α βασισμ"νη σε σχ"διο του Kρατσ�ιζεν. H ρο-μαντικ� ματι� και η τ�ση εξιδαν�κευσης της σκην�ς απ�τον λιθογρ�φο ανατρ"πει το «ποτ" μας δεν αλλ�ζουμεκαι δεν ασπροφορο�με». Aυτ� �σως ωθε� τον Zαχαρ�αΠαπαντων�ου να γρ�φει: «H λιθογραφ�α δεν �το δυνα-τ�ν παρ� να δ!σει στα σχ"δια του Kρατσ�ιζεν την σημα-ντικ� υπερβολ�ν που δεν "χουν εις το πρωτ�τυπον».(Eλε�θερον B�μα, 23-5-1926).

ÓÔ˘Ì ÙÔÓ È‰È·›ÙÂÚÔ ÊfiÚÔ ÙÈÌ‹˜ Ô˘·Ô‰›‰ÂÈ Ô ˙ˆÁÚ¿ÊÔ˜ ÛÙÔÓ Ê›ÏÔ ÙÔ˘Heideck ÛÙÔÓ ÔÔ›Ô ‰›ÓÂÈ ÚˆÙ·Áˆ-ÓÈÛÙÈÎfi ÚfiÏÔ. ∂›Ó·È ÂΛÓÔ˜ Ô˘ ‰È·-ÁÚ¿ÊÂÙ·È Ì ۷ʋÓÂÈ· ÛÙÔÓ ÔÚ›˙Ô-ÓÙ·, ÚÒÙÔ˜ ÛÙË ÛÂÈÚ¿ ÙˆÓ ÛÙÚ·ÙË-ÁÒÓ, ·Ú·ÎÔÏÔ˘ıÒÓÙ·˜ Ì ÙÔ ÙËÏÂ-

ÛÎfiÈÔ ÙËÓ ∞ÎÚfiÔÏË, ÙÔÓ È‰Â·ÙfiÛÙfi¯Ô Ù˘ ÂÏ¢ıÂÚ›·˜ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ.∞ÏÏ¿ Î·È Ù· ÔÚÙÚ¤Ù· ÙˆÓ ·ÁˆÓÈ-ÛÙÒÓ Ô˘ ÂÈÎÔÓ›˙ÔÓÙ·È ÛÙÔÓ ›Ó·Î·ÊÈÏÔÙ¯ӋıËÎ·Ó Û‡Ìʈӷ Ì ٷÚfiÙ˘· Ô˘ ›¯Â ۯ‰ȿÛÂÈ Ô ∫Ú·-ÙÛ¿È˙ÂÓ Î·È Î·ı›ÛÙ·ÓÙ·È ÁÈ· ÙÔÓ ÏfiÁÔ

H K A £ H M E P I N H B T P I T H 2 5 M A P T I O Y 2 0 0 3 9

H Tο σκιτσ�ρισμα του δι�σημου Ψαριανο� πυρπολητ� Kωνσταντ�νουKαν�ρη "γινε στις 20 Iανουαρ�ου 1827. H προδι�θεση του Kρατσ�ι-ζεν προς το πορτρ"το μας �φησε μια εικονογραφικ� μαρτυρ�α πολ�τι-μη. Eπειτα, �μως, απ� την "κδοση των λιθογραφι!ν στο M�ναχο(1828-1831) τα �δια τα σκ�τσα "πεσαν στην αφ�νεια μ"χρι το 1926.T�τε, ο Zαχαρ�ας Παπαντων�ου, διευθυντ�ς της Eθνικ�ς Πινακοθ�-κης, με �ρθρο του στον T�πο παρακ�νησε το ελληνικ� δημ�σιο να τααγορ�σει απ� κληρον�μο του Kρατσ�ιζεν. Eτσι αποκτ�θηκε η πολ�-τιμη αυτ� εικονογραφικ� μαρτυρ�α.

H O T�μας Γκ�ρντον σχεδι�ζεται στον Π�ρο, 13 Aπριλ�ου 1827. Aπ�τους πρ!τους φιλ"λληνες ο Γκ�ρντον συμμετε�χε ενεργ� και ποικιλ�-τροπα στον ελληνικ� αγ!να. Eπιστρ"φοντας το 1831 στη Σκωτ�α �ρ-χισε ως αυτ�πτης μ�ρτυρας των γεγον�των τη συγγραφ� εκτεταμ"νης,δ�τομης εντ"λει, ιστορ�ας: την «Iστορ�α της Eλληνικ�ς Eπαναστ�σε-ως» απ� την οπο�α μεταφρασμ"νη το 1840 στη Λειψ�α �ντλησε πλη-ροφορ�ες ο Eς, �ταν στο M�ναχο δο�λευε τον κ�κλο "ργων γ�ρω απ�την Eπαν�σταση.

·˘ÙfiÓ Û·Ê‹ Î·È ·Ó·ÁÓˆÚ›ÛÈÌ·.

H ‰È·‰ÚÔÌ‹ ·fi ÙÔ ªfiÓ·¯ÔÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·

√ ∫Ú·ÙÛ¿È˙ÂÓ ¤Êı·Û ÛÙËÓ ∞ÙÙÈ΋, ÔÔÔ›Ô˜ ‹Ù·Ó Î·È Ô ÙÂÏÈÎfi˜ ÙÔ˘ ÛÙfi-¯Ô˜, ̤ۈ πÙ·Ï›·˜ (∞ÓÎfiÓ·), ∫¤Ú΢-Ú·˜, ∑·Î‡ÓıÔ˘, ¡·˘Ï›Ô˘, Ì ÂӉȿ-ÌÂÛÔ˘˜ ÛÙ·ıÌÔ‡˜ ÙÔÓ ¶fiÚÔ, ÙËÓ ∞›ÁÈ-Ó· Î·È ÙË ™·Ï·Ì›Ó·. ∂ÓÒ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ‰È·-Ûˆı› ËÌÂÚÔÏfiÁÈÔ, ÔÈ ·ÎÚȂ›˜ ÙÔÔ-ıÂۛ˜ Î·È ËÌÂÚÔÌËӛ˜ Ô˘ ÊÚfiÓÙÈ-Û ӷ ·Ó·ÁÚ¿ÊÂÈ Û¯Â‰fiÓ ¿ÓÙ· Û¯Ô-Ï·ÛÙÈο ÛÙ· Û¯¤‰È· Î·È ÙȘ ˘‰·ÙÔÁÚ·-ʛ˜ ÙÔ˘ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ¿ÚÔ˘Ó ÙË ı¤ÛËËÌÂÚÔÏÔÁ›Ô˘ Ù˘ Û‡ÓÙÔÌ˘, ·ÏÏ¿ ÂÈ-ηÛÙÈο ÙfiÛÔ Î·ÚÔÊfiÚ·˜ ·Ú·ÌÔ-Ó‹˜ ÙÔ˘ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·. ™ÙÔ ÛËÌÂ›Ô ·˘-Ùfi Ú¤ÂÈ Ó· ·Ó·ÊÂÚı› fiÙÈ Ô Û˘ÓÔÏÈ-Îfi˜ ·ÚÈıÌfi˜ ÙˆÓ ¤ÚÁˆÓ ÙÔ˘ ·Ó¤Ú¯Â-Ù·È Û 39 Û¯¤‰È· Ì ÌÔχ‚È Û ¯·ÚÙ›ÌÈÎÚÔ‡ Î·È ÌÂÛ·›Ô˘ ÌÂÁ¤ıÔ˘˜, ÛÙ·ÔÔ›· Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÔÓÙ·È ÔÈ ÚÔ-ÛˆÔÁڷʛ˜ ÙˆÓ ·ÁˆÓÈÛÙÒÓ, 21˘‰·ÙÔÁڷʛ˜ ·fi ÙÔ›· Ì ·Ú¯·Èfi-ÙËÙ˜, οÛÙÚ·, ı·Ï·ÛÛÈÓ¿ Î·È ÛÙÂÚÈ·-Ó¿ ÙÔ›· Ì ӷ˘ÙÈÎÔ‡˜ Î·È ¯ˆÚÈÎÔ‡˜Î·È 31 Û¯¤‰È· Ì ÌÔχ‚È Ì ÌÓËÌ›·

Î·È ÔÏÂÌÈΤ˜ Û˘Óı¤ÛÂȘ Û ¯·ÚÙ› ÌÂ-Á¿ÏÔ˘ ÌÂÁ¤ıÔ˘˜. ™˘ÓÔÏÈο ·Ó¤Ú¯Ô-ÓÙ·È Û 91 ¤ÚÁ·, ÛËÌ·ÓÙÈÎfi˜ ·ÚÈıÌfi˜ÁÈ· ÙË Û˘ÏÏÔÁ‹ ۯ‰›ˆÓ Ù˘ ∂ıÓÈ΋˜¶ÈÓ·ÎÔı‹Î˘. ∞ÔÎÙ‹ıËηÓ, ÙÔ1926, fiˆ˜ ı· ‰Âȯı› ·Ú·Î¿Ùˆ‡ÛÙÂÚ· ·fi ıÂÙÈ΋ ·Ú¤Ì‚·ÛË ÛÙÔÓÙ‡Ô ÙÔ˘ ∑·¯·Ú›· ¶··ÓÙˆÓ›Ô˘, ÙfiىȢı˘ÓÙ‹ ÙÔ˘ ªÔ˘Û›Ԣ1.

∞Í›˙ÂÈ ÙÔÓ ÎfiÔ Ó· ·Ú·ÎÔÏÔ˘ı‹-ÛÔ˘ÌÂ, ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ Û¯ËÌ·ÙÈο, Ùˉȷ‰ÚÔÌ‹ ÙÔ˘ ∫Ú·ÙÛ¿È˙ÂÓ ÛÙÔÓ ÂÏÏ·-‰ÈÎfi ¯ÒÚÔ Ì ·ÊÂÙËÚ›· Ù· Û¯¤‰È·. ΔÔÚˆÈÌfiÙÂÚÔ Û¯¤‰ÈÔ Ù˘ ÛÂÈÚ¿˜ ›ӷȷfi ÙȘ 7 ™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘ 1826 ÛÙËÓ∞ÓÎfiÓ· (˘¿Ú¯Ô˘Ó ¿ÏÏ· ‰‡Ô ÛÙȘ 20Î·È 28 ÙÔ˘ ›‰ÈÔ˘ Ì‹Ó·). ∞̤ۈ˜ ÌÂÙ¿,ÛÙȘ 15 √ÎÙˆ‚Ú›Ô˘, ËÁ·›ÓÂÈ Ì¤ÛˆRagusa (¢˘ÚÚ¿¯ÈÔ), ÛÙȘ 20 Î·È 28√ÎÙˆ‚Ú›Ô˘ 1826, ÛÙËÓ ∫¤Ú΢ڷ,fiÔ˘ ۯ‰ȿ˙ÂÈ ¤Ó· ÔÚÙÚ¤ÙÔ ·ÁÓÒ-ÛÙÔ˘. ™ÙȘ 6 ¡ÔÂÌ‚Ú›Ô˘ ÂÓÙÔ›˙ÂÙ·ÈÛÙË ∑¿Î˘ÓıÔ, fiÔ˘ ۯ‰ȿ˙ÂÈ ÙË μ·-ÛÈÏÈ΋ Î·È ÙÔÓ ¢ËÌ‹ÙÚÈÔ ªfiÙÛ·ÚË,ÛÙȘ 13 ¡ÔÂÌ‚Ú›Ô˘ ÙÔÓ AÁÁÏÔ Û˘ÓÙ·Á-Ì·Ù¿Ú¯Ë John Ross Î·È ÛÙȘ 18 ‰‡ÔAÁÁÏÔ˘˜ ·ÍȈ̷ÙÈÎÔ‡˜, ÂÓÒ ÛÙȘ 19¡ÔÂÌ‚Ú›Ô˘ ÙÔÓ ¡ÈÎfiÏ· (∫ÔÏ›ÓÔ) ∫ÔÏÔ-ÎÔÙÚÒÓË. ΔÔ ÚÒÙÔ ÔÚÙÚ¤ÙÔ ·ÁˆÓÈ-ÛÙ‹ Â›Ó·È ·˘Ùfi ÛÙȘ 11 ∞˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘

1826 ÙÔ˘ °ÂˆÚÁ›Ô˘ ª·˘ÚÔÌȯ¿ÏË ÛÙÔ¡·‡ÏÈÔ. ™ÙȘ 4 ¢ÂÎÂÌ‚Ú›Ô˘ ÂÚÈϤ-ÂÈ ÙÔ ·ÎÚˆÙ‹ÚÈÔ ª·Ï¤· Î·È ÛÙȘ 15¢ÂÎÂÌ‚Ú›Ô˘ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È Í·Ó¿ ÛÙÔ ¡·‡-ÏÈÔ. ™ÙȘ 3 ºÂ‚ÚÔ˘·Ú›Ô˘ 1827 ‚Ú›-ÛÎÂÙ·È Ì ÙÔ˘˜ ¿Ó‰Ú˜ ÙÔ˘ º·‚ȤÚÔ˘ÛÙ· ∞ÌÂÏ¿ÎÈ· ™·Ï·Ì›Ó·˜ ÚÔÂÙÔÈ-Ì¿˙ÔÓÙ·˜ ÙËÓ ÔÏÈÔÚΛ· Ù˘ ∞ÎÚfiÔ-Ï˘ Î·È Û¯Â‰È¿˙ÂÈ ¯ˆÚÈΤ˜ Î·È ¯ˆÚÈ¿-ÙÈη Û›ÙÈ·. ™ÙȘ 21 ºÂ‚ÚÔ˘·Ú›Ô˘ ›-Ó·È ÛÙËÓ ∞›ÁÈÓ·, ÛÙȘ 22 ۯ‰ȿ˙ÂÈ¤Ó·Ó ÔÏÂÌÈÛÙ‹ Î·È ·Ú·Ì¤ÓÂÈ ÂΛҘ ÙȘ 7 ∞ÚÈÏ›Ô˘. EÓ· ÙÔ›Ô Ù˘ ∞›ÁÈ-Ó·˜ (˘‰·ÙÔÁÚ·Ê›·) Â›Ó·È ¯ÚÔÓÔÏÔÁË-̤ÓÔ ÛÙȘ 3 ∞ÚÈÏ›Ô˘. ∑ˆÁÚ·Ê›˙ÂÈ ÙÔÓÓ·fi ÙÔ˘ ∞fiÏψӷ ÛÙËÓ ∫fiÚÈÓıÔÛÙȘ 16 ª·ÚÙ›Ô˘. ™˘ÌÌÂÙ¤¯ÂÈ ÛÙȘ 27∞ÚÈÏ›Ô˘ ÛÙËÓ ÔÏÈÔÚΛ· Ù˘ ∞ÙÙÈ΋˜Î·È ˙ˆÁÚ·Ê›˙ÂÈ ¿Ô„Ë ÙÔ˘ ¶ÂÈÚ·È¿Î·È ÙÔ˘ ªÔÓ·ÛÙËÚÈÔ‡ ÙÔ˘ ∞Á›Ô˘ ™˘-Ú›‰ˆÓ·. ∂›¯Â ÚÔËÁËı› ÛÙȘ 22-23∞ÚÈÏ›Ô˘ 1827 Ë Ì¿¯Ë ÙÔ˘ ∞Ó¿Ï·ÙÔ˘,Ï›ÁÔ ÚÈÓ ·fi ÙËÓ ÔÔ›· ÚfiÏ·‚ ηÈۯ‰›·Û ÙÔ ÎÂÊ¿ÏÈ ÙÔ˘ ∫·Ú·˚ÛοÎË,·Ê‹ÓÔÓÙ·˜ ÌÈÛÔÙÂÏÂȈ̤ÓÔ ÙÔ ÙÌ‹Ì·ÙÔ˘ ÌÔ‡ÛÙÔ˘. ΔÔ ËÌÈÙÂϤ˜ ·˘Ùfi Û¯¤-‰ÈÔ Â›Ó·È È‰È·›ÙÂÚ· Û˘ÁÎÈÓËÙÈÎfi, ÁÈ·Ù›ÛÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ ÙÂÏÂÈÔÔ›ËÛ˘ ¿ÊË-ÛÂ Ô ∫·Ú·˚Ûο΢ ÙËÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›· ÙÔ˘ÓÔ‹ ÛÙÔÓ ∞Ó¿Ï·ÙÔ.

∂ÈÛÙÚ¤ÊÂÈ Ì¤Ûˆ ∫ÔÚ›ÓıÔ˘, fiÔ˘ÛÙȘ 21 ª·ÚÙ›Ô˘ ۯ‰ȿ˙ÂÈ ÙÔ˘˜ ÛÙ‡-ÏÔ˘˜ ÙÔ˘ ¡·Ô‡ ÙÔ˘ ∞fiÏψӷ, ÂÚÓ¿ÛÙȘ 12 ª·˝Ô˘ ÛÙÔÓ ¶fiÚÔ, fiÔ˘ ˙ˆ-ÁÚ·Ê›˙ÂÈ ÙÔÓ Î·ıËÁËÙ‹ ∫·Ó¤ÏÏ·, ÙÔÓÁÈ·ÙÚfi Dra Bailly, ÙÔÓ °ÂÒÚÁÈÔ ∫Ô˘-ÓÙÔ˘ÚÈÒÙË Î·È ÌÈ· ¯ˆÚÈ·ÙÔԇϷ.™ÙȘ 14 ª·˝Ô˘ ۯ‰ȿ˙ÂÈ ÛÙË ¢·Ì·Ï¿(ΔÚÔÈ˙‹Ó·) ÙÔÓ «°¤ÚÔ ÙÔ˘ ªÔÚÈ¿»,ÂÈÛÙÚ¤ÊÂÈ ÛÙÔÓ ¶fiÚÔ Î·È Û¯Â‰È¿˙ÂÈÙÔ˘˜ ∞Ó‰Ú¤· ∑·˝ÌË, °ÂÒÚÁÈÔ ™ÈÛÛ›ÓË,∞ϤͷӉÚÔ ª·˘ÚÔÎÔÚ‰¿ÙÔ, π. ª·Ú-΋-ªËÏ·˝ÙË, ‰È¿ÊÔÚ· ÙÔ›·, Î·È ·-ڷ̤ÓÂÈ ÂΛ Ò˜ ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ∞˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘.ΔÔ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô ¯ÚÔÓÔÏÔÁË̤ÓÔ ¤ÚÁÔÙ˘ Û˘ÏÏÔÁ‹˜ Â›Ó·È ·fi ÙÔÓ ¶fiÚÔÛÙȘ 28 ∞˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘ 1827 Î·È ·ÂÈÎÔ-Ó›˙ÂÈ ÙÔÓ F. von Reineck.

∞ÔÙ›ÌËÛË ÙˆÓ Û¯Â‰›ˆÓ§ÔÁÔÙ¤¯Ó˜ ÌÂÏÂÙËÙ¤˜ –fiˆ˜ Ô ¶·ÓÙÂ-Ï‹˜ ¶Ú‚ÂÏ¿Î˘– Ô ÚÒÙÔ˜ ÌÂÙ¿ ÙÔÓ∑·¯·Ú›· ¶··ÓÙˆÓ›Ô˘ Û¯ÔÏÈ·ÛÙ‹˜ Ù˘ÛÂÈÚ¿˜ ÙˆÓ Û¯Â‰›ˆÓ Ù˘ ∂ıÓÈ΋˜ ¶ÈÓ·-ÎÔı‹Î˘, ÌÈÏ¿Ó ÁÈ· ÙËÓ «··Ú¿ÌÈÏÏË·ÍÈÔÈÛÙ›· ÙˆÓ Û¯Â‰›ˆÓ ÙˆÓ ÚÔÛˆÔ-ÁÚ·ÊÈÒÓ ÁÈ·Ù› Ë ÛÙÚ·ÙȈÙÈ΋ ·ÁˆÁ‹ÙÔ˘ ∫Ú·ÙÛ¿È˙ÂÓ Î·È ÙÔ ÚÔÌ·ÓÙÈÎfiÓ‡̷ ÙÔÓ Â›¯·Ó ÚÔÂÙÔÈÌ¿ÛÂÈ Ó·

10 H K A £ H M E P I N H B T P I T H 2 5 M A P T I O Y 2 0 0 3

H «Tο δ�κροτον“Eλλ�ς” και το ατμ�-πλοιο “Kαρτερ�α”»(υδατογραφ�α 26x31εκ., Eθνικ� Πινακοθ�-κη-Mουσε�ο Aλεξ�ν-δρου Σο�τζου). H υδα-τογραφ�α αυτ�, με τηναναπαρ�σταση τωνδ�ο ιστορικ!ν πλο�ων,ιδια�τερα του πρ!τουατμ�πλοιου του ελληνι-κο� στ�λου, το «Kαρτε-ρ�α», εν πλω, αποκτ�ειιδια�τερο ενδιαφ"ρονγια την τεκμηρ�ωσ�τους. Eγινε, �πως καιοι προσωπογραφ�εςτων Aγωνιστ!ν, εκ τουφυσικο�, πιθαν!ς στολιμ�νι του Π�ρου,�που βρισκ�ταν οKρατσ�ιζεν το 1827,επιστρ"φοντας προς τοM�ναχο.

ı·˘Ì¿˙ÂÈ ‹ÚˆÂ˜». «¶¤Ú· ·fi ÙËÓ Î·Ï-ÏÈÙ¯ÓÈ΋ ÙÔ˘ ‰ÂÍÈfiÙËÙ·», Û˘Ó¯›˙ÂÈ Ô¶Ú‚ÂÏ¿Î˘, «ÂÓÒ ÔÈ “‹ÚˆÂ˜” ÂÎÊÚ¿-˙Ô˘Ó ÙËÓ ·ÙÔÌÈÎfiÙËÙ¿ ÙÔ˘˜, fiÏÔÈ Ì·˙›‰È·Ê˘Ï¿ÙÙÔ˘Ó ÙÔ ‹ıÔ˜ ÌÈ·˜ ÂÔ¯‹˜,ÌÈ· „˘¯È΋ Û˘ÓÔ¯‹, Û·Ó ÔÈ ¿Ó‰Ú˜ ·˘-ÙÔ› Ó· ›¯·Ó Ì·˙¢Ù› Á‡Úˆ ·fi ÙÔ Î·-ıËÌ·Á̤ÓÔ ÛÒÌ· Ù˘ ·ÙÚ›‰·˜».

™‹ÌÂÚ· ı· ϤÁ·Ì fiÙÈ Ô ∫Ú·ÙÛ¿È-˙ÂÓ ‰ÂÓ Â›‰Â ÙfiÛÔ Ôχ ÙÔ˘˜ ¿Ó‰Ú˜ˆ˜ ‹ÚˆÂ˜. ∏ ÂÓÙ‡ˆÛË Ô˘ ·ÔÎÔÌ›-˙ÂÈ Ô ÛËÌÂÚÈÓfi˜ ı·ً˜ Â›Ó·È Ì¿ÏÏÔÓË ÂÈÌÂÏË̤ÓË ·Ê¤ÏÂÈ· Ì ÙËÓ ÔÔ›·ÚÔÛÂÁÁ›˙ÂÈ ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ ÙÔ˘.¢ÂÓ Â›Ó·È ÙfiÛÔ Ë Ì·ÂÛÙÚ›· ÙÔ˘ «˘Â-Ú¿ÓıÚˆÔ˘», ·ÏÏ¿ Ë ÛȈËÚ‹ ·ıˆfi-ÙËÙ· ÙÔ˘ ¯ÚÔÓÈÎÔÁÚ¿ÊÔ˘ Ô˘ Ô͇ÓÂÈηıËÌÂÚÈÓ¿ ÙË ÁÚ·Ê›‰· ÙÔ˘ Ì ÙÔÓ‡̷ ÙÔ˘ ÂÚÈԉ‡ÔÓÙ· ¯ÚÔÓÈÎÔ-ÁÚ¿ÊÔ˘ Ô˘ ·ÓÙÈÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È, fiÙÈ ÂΛ-ÓË ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÙË ÛÙÈÁÌ‹ ‚ÈÒÓÂÈ ÈÛÙÔÚ›·.IÛˆ˜ ÁÈ· ÙÔÓ ÏfiÁÔ ·˘ÙfiÓ Ê·›ÓÂÙ·È ÔÈ¿Ó‰Ú˜ ·˘ÙÔ› Ó· ÌÔÈ¿˙Ô˘Ó ÌÂٷ͇ÙÔ˘˜, ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ Ó· ¤¯Ô˘Ó fiÏÔÈ ÙÔ›‰ÈÔ ıÏÈÌ̤ÓÔ ‚ϤÌÌ·.

Oˆ˜ ‹‰Ë ‰È·ÈÛÙÒÛ·ÌÂ, Ô ∫·ÚÏ

∫Ú·ÙÛ¿È˙ÂÓ ‰ÂÓ Â›¯Â ȉȷ›ÙÂÚË ÂÈη-ÛÙÈ΋ ·È‰Â›·. HÙ·Ó, fiˆ˜ ÔÏÏÔ› ¿Ï-ÏÔÈ ÛÙÔÓ ÁÂÚÌ·ÓfiʈÓÔ ¯ÒÚÔ, ·˘ÙÔ‰›-‰·ÎÙÔ˜, Ù·Ï·ÓÙÔ‡¯Ô˜ ÛÙÔ Û¯¤‰ÈÔ Î·ÈÙËÓ ˘‰·ÙÔÁÚ·Ê›· – ÂÏ·ÈÔÁڷʛ˜ ·fiÙÔ ¯¤ÚÈ ÙÔ˘ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÁÓˆÛÙ¤˜. ∞Ó‹ÎÂÛÙËÓ Î·ÙËÁÔÚ›· ÙˆÓ ÂÚ·ÛÈÙ¯ÓÒÓÂΛӈÓ, Ô˘ ¤¯ÔÓÙ·˜ ÙËÓ ÂÌÂÈÚ›·ÙÔ˘ ÚÔÌ·ÓÙÈÎÔ‡ ÎÈÓ‹Ì·ÙÔ˜ Î·È ÙˆÓ·ÚÔÚÌ‹ÛÂÒÓ ÙÔ˘ ‰ÂÓ ‰›ÛÙ·˙ ӷ η-Ù·ı¤ÙÂÈ ÙȘ ηÏÏÈÙ¯ÓÈΤ˜ ÂȉÈÒÍÂȘÙÔ˘, fiÛÔ ÎÔÈÓfiÙÔ˜ Î·È Ó· ‹Ù·Ó.∂ÓÙÔ‡ÙÔȘ, ·ÚfiÏÔ Ô˘ Ù· ¤ÚÁ· Â-ÚÈÔÚ›˙ÔÓÙ·È ÛÙËÓ ·Ï‹ ۯ‰ȷÛÙÈÎ‹Î·È ¯ÚˆÌ·ÙÈ΋ ¿ÚÎÂÈ·, Ë ÔÈfiÙËÙ¿ÙÔ˘˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È ·ÔÚÚÈÙ¤·. ∞ÓÙ›ıÂÙ·,‰È·ÎÚ›ÓÂÙ·È ÌÈ· ·ÍÈÔÚfiÛÂÎÙË Â˘¯¤-ÚÂÈ· ÛÙËÓ ÙÔÈÔÁÚ·Ê›·, Î·È ÁÂÓÈÎfiÙÂ-Ú· ÛÙËÓ ·ÔÙ‡ˆÛË ÂÌ„‡¯ˆÓ ηȷ„‡¯ˆÓ ıÂÌ¿ÙˆÓ «ÂÎ ÙÔ˘ Ê˘ÛÈÎÔ‡».∫¿Ùˆ ·fi ·˘Ùfi ÙÔ Ú›ÛÌ· Ú¤ÂÈ Ù·Û¯¤‰È· ·˘Ù¿ Ó· ·ÍÈÔÏÔÁËıÔ‡Ó.

∏ ÛÂÈÚ¿ Ì ÙȘ ÏÈıÔÁڷʛ˜OÙ·Ó Ô ∫Ú¿ÙÛ·˚˙ÂÓ Â¤ÛÙÚ„ ÛÙÔ

ªfiÓ·¯Ô ‰È·ÈÛı¿ÓıËΠ‰›¯ˆ˜ ¿ÏÏÔÙËÓ ÈÛÙÔÚÈ΋ ·Í›· ÙˆÓ ¤ÚÁˆÓ ÙÔ˘.YÛÙÂÚ· Ì¿ÏÈÛÙ· ·fi ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓÔ˘ ı· ¤‰ÂÈÍ·Ó ÔÈ Û‡Á¯ÚÔÓÔ› ÙÔ˘,¤Û¢Û ÙÔ 1828 ÛÙÔ ÏÈıÔÁÚ·Ê›ÔÙÔ˘ Franz Hanfstängl –ÙÔ Î·Ï‡ÙÂÚÔÙÔ˘ ªÔÓ¿¯Ô˘– Î·È Ì ÙË Û˘ÓÂÚÁ·Û›·ÙˆÓ Hohe, Peter von Hess ηÈSteingrübel ÙËÓ ÔÔ›· ÂfiÙ¢ ԛ‰ÈÔ˜, ÔÏÔÎÏ‹ÚˆÛ ÙËÓ ¤Î‰ÔÛË ÙÔ˘ÁÓˆÛÙÔ‡ Ï¢ÎÒÌ·ÙÔ˜ Ì ÙȘ 24 ÏÈıÔ-Áڷʛ˜ ÙÔ 1831. √ Ù›ÙÏÔ˜ ÙÔ˘ ÌÂÙ·-ÊÚ·Ṳ̂ÓÔ˜ ÛÙ· ÂÏÏËÓÈο ›ӷÈ:«¶ÚÔÛˆÔÁڷʛ˜ ÙˆÓ ‰È·ÛËÌÔÙ¤-ÚˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ Î·È ºÈÏÂÏÏ‹ÓˆÓ, Ì·˙›Ì ÌÂÚÈΤ˜ ·fi„ÂȘ Î·È ÂÓ‰˘Ì·Û›Â˜,ۯ‰ȷṲ̂Ó˜ ÂÎ ÙÔ˘ Ê˘ÛÈÎÔ‡ Î·È ‰Ë-ÌÔÛÈÂ˘Ì¤Ó˜ ·fi ÙÔÓ ∫·ÚÏ ∫Ú·ÙÛ¿È-˙ÂÓ»2. ∞ÔÙÂÏ›ÙÔ ·fi ÂÙ¿ Ù‡¯Ë ÌÂÙ¤ÛÛÂÚȘ ÏÈıÔÁڷʛ˜ ÙÔ Î·ı¤Ó·(ÙÚÂȘ ÚÔÛˆÔÁڷʛ˜ Î·È ¤Ó· ÙÔ-›Ô ‹ ·Ú¿ÛÙ·ÛË) Î·È fiˆ˜ ‹Ù·Ó·Ó·ÌÂÓfiÌÂÓÔ, ·ÔÙ¤ÏÂÛ ÙÔ ÂÈÎÔÓÔ-ÁÚ·ÊÈÎfi ÚfiÙ˘Ô ÁÈ· fiÏÔ˘˜ ÂΛÓÔ˘˜ÙÔ˘˜ ˙ˆÁÚ¿ÊÔ˘˜ Ô˘ ‰ÂÓ Â›¯·Ó ÂÈ-ÛÎÂÊÙ› ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· ÚÈÓ ·fi ÙËÓ

H K A £ H M E P I N H B T P I T H 2 5 M A P T I O Y 2 0 0 3 11

¿ÊÈÍË ÙÔ˘ OıˆÓ· ÙÔ 1832. ∞Ó¿ÌÂÛ¿ÙÔ˘˜ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ·Ó·ÊÂÚı› ÔˆÛ-‰‹ÔÙÂ Ô Peter von Hess. Δ· Âٿه¯Ë Ô˘ ΢ÎÏÔÊfiÚËÛ·Ó ÛÙ·‰È·Î¿·fi ÙÔ 1828-1831 ı· ‹Ù·Ó ηٿ ¿-Û· Èı·ÓfiÙËÙ· ·˘ÙÔ¯ÚËÌ·ÙÔ‰ÔÙÔ‡-ÌÂÓ·, ÏfiÁˆ ÙÔ˘ ¯·ÌËÏÔ‡ ηٿ ÌÔÓ¿-‰· ÎfiÛÙÔ˘˜. EÓ·˜ ·fi ÙÔ˘˜ ·ÚÈÔ˘˜¯ÚËÌ·ÙÔ‰fiÙ˜ Ù˘ ¤Î‰ÔÛ˘ ‹Ù·Ó ηÈÔ ‚·ÛÈÏÈ¿˜ §Ô˘‰Ô‚›ÎÔ˜ Ù˘ μ·˘·Ú›·˜.Y¿Ú¯ÂÈ Î·È Û‡ÓÙÔÌÔ˜ ˘ÔÌÓËÌ·ÙÈ-ÛÌfi˜ ÙˆÓ ÂÈÎfiÓˆÓ ÛÙ· ÁÂÚÌ·ÓÈο ηÈÁ·ÏÏÈο.

ΔÔ ÂÚȯfiÌÂÓfi ÙÔ˘˜ ‹Ù·Ó ÙÔ ·Îfi-ÏÔ˘ıÔ:1Ô. £Âfi‰ˆÚÔ˜ ∫ÔÏÔÎÔÙÚÒÓ˘, °È·ÎÔ˘-

Ì¿Î˘ ΔÔÌ¿˙˘, Thomas Gordon ηÈ

ÌÈ· ¿Ô„Ë ·fi ÙÔ ¶·Ï·Ì‹‰È Î·È ·fi

¤Ó· ÙÌ‹Ì· ÙÔ˘ ¡·˘Ï›Ô˘.

2Ô. ¡ÈÎËÙ·Ú¿˜, °ÂÒÚÁÈÔ˜ ∫Ô˘ÓÙÔ˘ÚÈÒ-

Ù˘, Hastings Î·È ÌÈ· ¿Ô„Ë ·fi ÙÔ

ªÔ‡ÚÙ˙È.

3Ô. ∞ϤͷӉÚÔ˜ ª·˘ÚÔÎÔÚ‰¿ÙÔ˜, ª·-

ÎÚ˘ÁÈ¿ÓÓ˘, ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˜ ¡ÈÎfi‰Ë-

ÌÔ˜ Î·È ÌÈ· ¿Ô„Ë Ù˘ ∞›ÁÈÓ·˜.

4Ô. °ÂÒÚÁÈÔ˜ ∫·Ú·˚Ûο΢, π. ª·Ú΋˜-

ªÈÏ·˝Ù˘, ∞Ó‰Ú¤·˜ ∑·˝Ì˘ Î·È ÌÈ·

¿Ô„Ë Ù˘ ∞ÎÚfiÔÏ˘ ÙˆÓ ∞ıËÓÒÓ.

5Ô. ∞Ó‰Ú¤·˜ ªÈ·Ô‡Ï˘, °ÂÒÚÁÈÔ˜ ª·˘-

ÚÔÌȯ¿Ï˘, °È·ÙÚfi˜ Bailly Î·È ÌÈ·

¿Ô„Ë ÙÔ˘ ¶ÂÈÚ·È¿ Ì ÙÔ ÌÔÓ·ÛÙ‹ÚÈ

ÙÔ˘ ∞Á›Ô˘ ™˘Ú›‰ˆÓ·.

6Ô. ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˜ ∫·Ó¿Ú˘, °ÂÒÚÁÈÔ˜

™ÈÛÛ›Ó˘, A. Schilcher Î·È ÙÔ «∫·Â-

Ù¿ÓÈÔ˜ Ô˘ ÔÏÂÌ¿ Ì·˙› Ì ٷ ·ÏÈο-

ÚÈ· ÙÔ˘».

7Ô. Karl von Heideck, ™˘ÓÙ·Á̷ٿگ˘

Fabvier, ∫›ÙÛÔ˜ Δ˙·‚¤Ï·˜ Î·È ÙÔ «ºÚÂ-

Á¿Ù· “∂ÏÏ¿˜” Î·È ÙÔ ·ÙÌ‹Ï·ÙÔ “∫·Ú-

ÙÂÚ›·”».

™˘ÁÎÚ›ÓÔÓÙ·˜ ÙȘ ÏÈıÔÁڷʛ˜ ÌÂÙ· Û¯¤‰È· Û˘ÌÂÚ·›ÓÂÙ·È fiÙÈ ‰ÂÓ ÏÈ-ıÔÁÚ·Ê‹ıËÎ·Ó fiÏ·, ÂÔ̤ӈ˜ ÔÚÈ-Ṳ̂ӷ ·fi ·˘Ù¿ Â›Ó·È Û¯Â‰fiÓ ¿ÁÓˆ-ÛÙ·. ∂›Ó·È ÔÈ ÚÔÛˆÔÁڷʛ˜ ÙˆÓ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˘ ∞ÍÈÒÙË, π. ¶¤Ù·, ™. °.¶¤Ù·. ºÈÏ‹ÌÔÓ·, °ÂˆÚÁ›Ô˘. ª·˘ÚÔÌÈ-¯¿ÏË, ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˘ ªfiÙÛ·ÚË, ¢.∫ÔÏÈfiÔ˘ÏÔ˘-¶Ï·Ô‡Ù· Î·È °ÂˆÚÁ›-Ô˘ ∫Ô˘ÓÙÔ˘ÚÈÒÙË.

¢ÂÓ ı· ‹Ù·Ó ¿ÛÙÔ¯Ô Ó· ÂȈı› ÛÙÔÛËÌÂ›Ô ·˘Ùfi, fiÙÈ Ë ¤Î‰ÔÛË ÙˆÓ ÏÈıÔ-

ÁÚ·ÊÈÒÓ Î·È Ë ¤ÓÓÔÈ· ÙˆÓ ÔÏÏ·ÏÒÓ·ÓÙÈÙ‡ˆÓ ¤Î·Ó ӷ ÂÚȤÛÔ˘Ó Û·ʿÓÂÈ· Ù· ·Ú¯Èο Û¯¤‰È·. ™‹ÌÂÚ·È·, ‡ÛÙÂÚ· ·fi ÙȘ ‰ËÌÔÛȇÛÂÈ˜ÙˆÓ Û¯Â‰›ˆÓ ·˘ÙÒÓ3 Â›Ó·È ‰˘Ó·Ù‹ ËÛ‡ÁÎÚÈÛË Î·È ·ÓÙÈ·Ú·‚ÔÏ‹ Ì ÙȘ ÏÈ-ıÔÁڷʛ˜, Ô˘ ·Ô‰ÂÈÎÓ‡ÂÙ·È È‰È·›-ÙÂÚ· ÂӉȷʤÚÔ˘Û·. ∫·È ÌfiÓÔ Ë ÚÔ-Û¿ıÂÈ· ÌÂÁ¤ı˘ÓÛ˘ ÙÔ˘ ·Ú¯ÈÎԇʇÏÏÔ˘ Ì ÙÔ Û¯¤‰ÈÔ Ô˘ ‹Ù·Ó16,5x12,1 ÂÎ. Û ‰È·Ù¿ÛÂȘ Ï¢ÎÒÌ·-ÙÔ˜ 51,5x39,5 ÂÎ., ‰ËÏ·‰‹ ÛÙÔ ÙÚÈÏ¿-ÛÈÔ ÙÔ˘ ·Ú¯ÈÎÔ‡, ı· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡Û ˆ˜ÚÔ˜ ÙËÓ ÂÎÙ¤ÏÂÛË ·Ó˘¤Ú‚ÏËÙ· ÙÂ-¯ÓÈο ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù·, Ô˘ ÌfiÓÔ È‰È·›ÙÂ-Ú· ÂÍÂȉÈÎÂ˘Ì¤ÓÔÈ ÏÈıÔÁÚ¿ÊÔÈ ı·ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ÂÈχÛÔ˘Ó. ∞˘ÙÔ›fï˜ ‰ÂÓ ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ·Ô‰Ò-ÛÔ˘Ó ÙËÓ ·Ú¯È΋ ·ÙÌfiÛÊ·ÈÚ· ηÈfiˆ˜ ÔÚı¿ ·Ú·ÙËÚ› Ô ¶Ú‚ÂÏ¿Î˘«...ÔÈ ÏÈıÔÁڷʛ˜ ÙÔ˘ ªÔÓ¿¯Ô˘¤¯Ô˘Ó „ÈÌ˘ıÈÒÛÂÈ Ù· ·Ú¯Èο ۯ‰ȿ-ÛÌ·Ù·». ΔÔÓ «ËÚˆÈÎfi» ¯·Ú·ÎÙ‹Ú··¤ÎÙËÛ·Ó fï˜ ÔÈ ÚÔÛˆÔÁڷʛ˜Ì ÙȘ ÏÈıÔÁڷʛ˜ ·˘Ù¤˜ Î·È ÙȘ ÁÚ·-ÊÈÛÙÈΤ˜ ˘ÂÚ‚ÔϤ˜ Ô˘ ˙ËÙ› Ë ¯·-

H «Tοπ�ο απ� την A�γινα»(υδατογραφ�α 26x31,5 εκ.Eθνικ� Πινακοθ�κη-Mου-σε�ο Aλεξ�νδρου Σο�τζου).Eκτ�ς απ� τα σχ"δια τωνAγωνιστ!ν με μολ�βι, οKρατσ�ιζεν δημιο�ργησεμε τα πενιχρ� μ"σα που δι"-θετε στην Eλλ�δα, με τα δι-κ� του χρ!ματα και πιν"λακαι τα μικρ� χαρτι� που ε�-χε φ"ρει απ� το M�ναχο,μια σειρ� απ� ενδιαφ"ρου-σες και καλλιτεχνικ� αξι�-λογες υδατογραφ�ες. ΣτηνA�γινα συνδυ�ζει το ενδια-φ"ρον του για τα πρωτ�τυ-πα λαογραφικ� στοιχε�απου ανακαλ�πτει στις φο-ρεσι"ς των γυναικ!ν μαζ�με το αρχαιολογικ� τοπ�ο.Δεξι�, διακρ�νεται η «Kο-λ!να», τα ερε�πια του ναο�του Aπ�λλωνος. E�ναι χρο-νολογημ"νη απ� τον �διοστις 3 Aπριλ�ου 1827.

12 H K A £ H M E P I N H B T P I T H 2 5 M A P T I O Y 2 0 0 3

Ú·ÎÙÈ΋ Î·È ÔÈ ÚԉȷÁڷʤ˜ ÙÔ˘ ÌÂ-Á¿ÏÔ˘ Û¯‹Ì·ÙÔ˜. EÙÛÈ, ·ÔÍÂÓÒıË-Î·Ó ·fi ÙÔÓ ÙÚ˘ÊÂÚfi ·ÈÛıËÛÈ·ÛÌfiÎ·È ÙËÓ ·ÌÂÛfiÙËÙ· ÙÔ˘ alla prima ÚÔ-Ì·ÓÙÈÎÔ‡ ۯ‰›Ô˘ Î·È ·¤ÎÙËÛ·Ó «ÙËÛËÌ·ÓÙÈ΋ ˘ÂÚ‚ÔÏ‹ Ô˘ ‰ÂÓ Â›¯·ÓÛÙÔ ÚˆÙfiÙ˘Ô... ªÂ Ù·˜ ÔÏÏ¿˜ ʈ-ÙÔÛÎÈ¿ÛÂȘ... Ì ÙËÓ ÔÏÏ‹Ó ¯Ú‹ÛÈÓÙˆÓ ÙfiÓˆÓ, Ì ÙÔ ·ÙÌ҉˜ Î·È ÙÔ Î¿-ˆ˜ Ê·ÓÙ·ÛÌ·ÁÔÚÈÎfiÓ... Ë ÏÈıÔÁÚ·-Ê›· Ì·˜ ¤‰ˆÛ ÙÔ˘˜ ‹Úˆ·˜ ̤۷ ÂȘÙËÓ ÂÏ·ÊÚ¿Ó ÂΛÓËÓ ÔÌ›¯ÏËÓ ÂȘ ÙËÓÔÔ›·Ó ÙÔ˘˜ ¤‚ÏÂÂ Ë ÎÔÈÓ‹ Ê·ÓÙ·-Û›· (ÛÙËÓ ∂˘ÚÒË)», ÛËÌÂÈÒÓÂÈ Ô∑·¯. ¶··ÓÙˆÓ›Ô˘4.

¶Ò˜ ·¤ÎÙËÛÂË ∂ıÓÈ΋ ¶ÈÓ·ÎÔı‹ÎË

Ù· ¤ÚÁ· ÙÔ˘ ∫Ú·ÙÛ¿È˙ÂÓ

ªÂÙ¿ ÙÔÓ ı¿Ó·ÙÔ ÙÔ˘ ∫Ú¿ÙÛ·˚˙ÂÓ, ËÛ˘ÏÏÔÁ‹ ·Ó‹Î ϤÔÓ ÛÙËÓ ÎfiÚË ÙÔ˘ª·Ú›·, ·fi ÙËÓ ÔÔ›· Ù· ÎÏËÚÔÓfiÌË-ÛÂ Ô Û‡˙˘Áfi˜ Ù˘, πfiÓ ƒ·‰ÈÔÓfiÊ ºÂ-Ùfi‚, ηıËÁËÙ‹˜ ÚˆÛÈ΋˜ ηٷÁˆÁ‹˜ÛÙÔ μÂÚÔÏ›ÓÔ Î·È ·ÚÁfiÙÂÚ· οÙÔÈÎÔ˜°·Ï·Ù›Ô˘ ƒÔ˘Ì·Ó›·˜. ™ÙȘ 13 ºÂ‚ÚÔ˘-·Ú›Ô˘ 1926 Ô ºÂÙfi‚ ηٷı¤ÙÂÈ ÛÙÔ∂ÏÏËÓÈÎfi ¶ÚÔÍÂÓÂ›Ô ÙÔ˘ °·Ï·Ù›Ô˘¤Ó· ¤ÁÁÚ·ÊÔ ÛÙ· ÚÔ˘Ì·ÓÈο Ì ÙÔÈÛÙÔÚÈÎfi Ù˘ Û˘ÏÏÔÁ‹˜ ÙÔ˘ ÙÔ ÔÔ›ÔÌÂÙ·ÊÚ·Ṳ̂ÓÔ ÛÙ· ÂÏÏËÓÈο Ê˘Ï¿Û-ÛÂÙ·È ÛÙÔ ·Ú¯Â›Ô Ù˘ ∂ıÓÈ΋˜ ¶ÈÓ·-ÎÔı‹Î˘. ∞Í›˙ÂÈ Ó· ÛËÌÂȈı› fiÙÈ ÁÈ·ÙËÓ ·Í›· ÙÔ˘˜ Ô ºÂÙfiÊ Â›¯Â Û˘Ì‚Ô˘-Ï¢Ù› ÚÈÓ ·fi ÙÔ 1900, ÙÔÓ ›‰ÈÔ ÙÔÓ¡ÈÎfiÏ·Ô °‡˙Ë, ÙfiÙ ηıËÁËÙ‹ ÛÙÔªfiÓ·¯Ô, Ô ÔÔ›Ô˜ Î·È ·Ì¤Ûˆ˜ ·Ó·-ÁÓÒÚÈÛ ÙËÓ ÈÛÙÔÚÈ΋ ÛËÌ·Û›· ÙÔ˘˜,ÚÔÙ›ÓÔÓÙ·˜ ÙËÓ ¤ÓÙ·Í‹ ÙÔ˘˜ ÛÙÔ(ÙfiÙ ·Ó‡·ÚÎÙÔ) ªÔ˘ÛÂ›Ô ÙˆÓ ∞ıË-ÓÒÓ. º·›ÓÂÙ·È Â›Û˘ fiÙÈ ÁÈ· ÙÔ ›‰ÈÔ˙‹ÙËÌ· ›¯Â ÂÚˆÙËı› Î·È Ô ÁχÙ˘º˘Ù¿Ï˘. ΔÔ Ï‹Ú˜ ΛÌÂÓÔ Ô˘ ‰Ë-ÌÔÛȇÂÙ·È Â‰Ò ÁÈ· ÚÒÙË ÊÔÚ¿ ¤¯ÂȈ˜ ÂÍ‹˜:

«∫·Ù’ ·Ú¯¿˜ ÙÔ˘ ·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜ ·ÈÒ-ÓÔ˜ fiÙÂ Ô ∂ÏÏËÓÈÎfi˜ §·fi˜ ‰È· Ó’ ·Ô-ÙÈÓ¿ÍË ÙÔÓ ÙÔ˘ÚÎÈÎfiÓ ˙˘ÁfiÓ ÔÏÏÔ›ºÈϤÏÏËÓ˜ ÂÎ Ù˘ ∂˘ÚÒ˘ ¤Ï·‚ÔÓ̤ÚÔ˜ ÂȘ ÙÔÓ ·ÁÒÓ·. ªÂٷ͇ ·˘ÙÒÓ˘‹ÚÍÂ Î·È Ô Ó¤Ô˜ μ·˘·Úfi˜ ˘ÔÏÔ¯·-Áfi˜ ∫. ∫Ú·ÙÛ¿È˙ÂÓ ÌÂÙ¿ ÙÔ˘ ˙ˆÁÚ¿-ÊÔ˘ ÃÂÛ˜. √ ∫∫Ú·ÙÛ¿È˙ÂÓ ÂÓıÔ˘ÛÈ·-Ṳ̂ÓÔ˜ ‰È¿ Ù·˜ ˆÚ·ÈfiÙËÙ·˜ Ù˘ ÎÏ·-ÛÈ΋˜ ÂÔ¯‹˜, ‰È¿ ÙÔ˘˜ ÂÌÓ¢Ṳ̂-ÓÔ˘˜ ‹Úˆ¿˜ Ù˘ ‰È¿ ÙËÓ ¶·ÙÚ›‰· ÙˆÓ,‰È¿ Ù·˜ ȉÈÔÙÚfiÔ˘˜ ·ÌÊȤÛÂȘ, ¤Ï·‚Â

ÙÔ ÌÔÏ˘‚‰ÔÎfiÓ‰˘ÏÔÓ Î·È ÙËÓ ˘Í›‰·ÂȘ ÙËÓ ¯Â›Ú· ›Ó· ‰È·ÈˆÓ›ÛË ·Ó fi,ÙÈÙˆ ÂÊ·›ÓÂÙÔ ·Í›·˜. ∂ÈÛÙÚ¤ÊˆÓ ÂÈ˜μ·˘·Ú›·Ó Ô Î·ÏÏÈÙ¤¯Ó˘ Ô‡ÙÔ˜, ÚÔ¤-ÙÂÈÓÂÓ ÂȘ ÙËÓ ∂ˆÓ˘Ì›·Ó ÿÓÊÛÙÂÓ-ÁÎÂÏ fiˆ˜ ÏÈıÔÁÚ·Ê‹ÛË ÙÔ˘˜ ÂÈÛË-ÌÔÙ¤ÚÔ˘˜ ‹Úˆ·˜, fiÂÚ Î·È ÂÚ·ÁÌ·-ÙÔÔÈ‹ıË ‰È¿ Ù˘ ˘ÔÛÙËڛ͈˜ ÙÔ˘μ·ÛÈϤˆ˜ Ù˘ μ·˘·Ú›·˜ Î·È ·˘ÙÔ‡ÙÔ‡ÙÔ˘ Ù˘Á¯¿ÓÔÓÙÔ˜ ÌÂÁ¿ÏÔ˘ ºÈϤÏ-

ÏËÓÔ˜. ªÂÙ¿ ÙÔÓ ı¿Ó·ÙÔÓ ÙÔ˘ ∫Ú·-ÙÛ¿È˙ÂÓ ÂÈÛ˘Ì‚¿ÓÙÔ˜ ÂÓ ¤ÙÂÈ 1878 ٷȯÓÔÁÚ·Ê‹Ì·Ù· Î·È ·È ˘‰·ÙÔÁÚ·Ê›·ÈÙÔ˘ ÂÎÏËÚÔÓÔÌ‹ıËÛ·Ó ·Ú¿ Ù˘ ı˘-Á·ÙÚfi˜ ÙÔ˘ ª·Ú›·˜, Û˘˙‡ÁÔ˘ ÌÔ˘, ÌÂ-Ù¿ ‰Â ÙÔÓ ı¿Ó·ÙfiÓ Ù˘, Û˘ÌÊÒÓˆ˜ ÙËÙÂÏÂ˘Ù·›· ·˘Ù‹˜ ıÂÏ‹ÛÂÈ ÂÚÈ‹ÏıÔÓÂȘ ÙËÓ Î·ÙÔ¯‹Ó ÌÔ˘.

¶¿ÓÙ· Ù· ȯÓÔÁÚ·Ê‹Ì·Ù· ÙÔ‡Ù·¤‰ÂÈÍ· Ùˆ Ù¤ˆ˜ ηıËÁËÙ‹ Ù˘ ÂÓ ªÔ-

Ó¿¯ˆ ∞η‰ËÌ›·˜ Δ¯ÓÒÓ ¡ÈÎÔÏ¿ˆ°‡˙Ë ›Ó· ÏËÚÔÊÔÚËıÒ fiÛÔ ÙÔ ‰˘Ó·-ÙfiÓ Î¿ÏÏÈÔÓ ÂÚ› Ù˘ ·Í›·˜ ·˘ÙÒÓ. ∏ÁÓÒÌË ÙÔ˘ ‹ÙÔ fiÙÈ Ë ı¤ÛȘ ÙˆÓ ‰‡Ó·-Ù·È Ó· Â›Ó·È ÌfiÓÔÓ ÙÔ ªÔ˘Û›ÔÓ ∞ıË-ÓÒÓ. ∞ÏÏ’ ÂÁÒ ‰ÂÓ Ë‰˘Ó¿ÌËÓ Ó· ¯ˆÚÈ-ÛıÒ ·˘ÙÒÓ ÂÌÊÔÚÔ‡ÌÂÓÔ˜ ÚÔ ·-ÓÙfi˜ ÂÍ ·ÈÛıËÌ¿ÙˆÓ Û‚·ÛÌÔ‡. ΔÒÚ·fï˜ ˆÓ ÚÔίˆÚË̤Ó˘ ËÏÈΛ·˜Î·È ÌË ˆÓ ‚¤‚·ÈÔ˜ fiÙÈ ÌÂÙ¿ ÙÔÓ ı¿Ó·-

à Στον ιστορικ� π�νακα «Tο στρατ�πεδοτου Kαραϊσκ�κη στην Kαστ"λλα» "ργο(1855) του Θε�δωρου Bρυζ�κη, κ�τωαριστερ�, αν�μεσα στους φουστανελο-φ�ρους αγωνιστ"ς αναγνωρ�ζεται οKρατσ�ιζεν με τη στολ� του βαυαρικο�πεζικο� να δε�χνει τον στ�χο της επικε�-μενης μ�χης κατ� την ιστορικ� πολιορ-κ�α της Aθ�νας. Aναγνωρ�σιμα ε�ναιεπ�σης τα πρ�σωπα επιφαν!ν Eλλ�νωνκαι φιλελλ�νων που εικον�ζονται π�νωστο γ�λοφο, αφο� ο Bρυζ�κης "κανεαπευθε�ας μεταφορ� των γνωστ!ν λιθο-γραφικ!ν πορτρ"των του Kρατσ�ιζεν(ελαιογραφ�α, 145x178 εκ., Eθνικ� Πι-νακοθ�κη).

H K A £ H M E P I N H B T P I T H 2 5 M A P T I O Y 2 0 0 3 13

ÙfiÓ ÌÔ˘ ÔÈ ‰È¿‰Ô¯Ô› ÌÔ˘ ı· ÂʇϷÙ-ÙÔÓ ÌÂÙ¿ Ù˘ ·˘Ù‹˜ ·Á¿Ë˜ Î·È Â˘Ï·-‚›·˜ Ù· ÔχÙÈÌ· Ù·‡Ù· Ú¿ÁÌ·Ù·,ÌÔÓ·‰Èο ÂȘ ÙÔ Â›‰Ô˜ ÙˆÓ, ·ÂÊ¿ÛÈ-Û· Ó· Ù· ·Ú·‰ÒÛˆ ÂȘ ¯Â›Ú·˜ ·-ÙÚÈÒÙÔ˘ ÙÈÓfi˜ fiÛÙȘ ı· ÂÁÓÒÚÈ˙ ӷÂÎÙÈÌ‹ÛË Ù·‡Ù·. ∏ ·Í›· ÙˆÓ fï˜ ‰‡-Ó·Ù·È Ó· ηıÔÚÈÛı‹ ÌfiÓÔÓ ÂȘ ·ÒÙÂ-ÚÔÓ Ì¤ÏÏÔÓ Î·ı’ fiÛÔÓ ÂηÙfi ÌfiÓÔÓ¤ÙË Â›Ó·È ÌÈÎÚfiÓ ‰È¿ÛÙËÌ· ‰˘Ó¿ÌÂ-

ÓÔÓ Ó· ̄ ÚËÛÈÌÂ‡Ë ̂ ˜ ÁÓÒÌˆÓ ÂÎÙÈÌ‹-Ûˆ˜ ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡ ÙÈÓÔ˜ ·ÓÙÈÎÂÈ̤ÓÔ˘».

√ EÏÏËÓ·˜ ·˘Ùfi˜ ·ÙÚÈÒÙ˘ Ô˘·Ó¤Ï·‚ ÙËÓ ÒÏËÛË ÔÓÔÌ·˙fiÙ·Ó∞ÓÙ‡·˜ Î·È ‹Ù·Ó EÏÏËÓ·˜ ÙÔ˘ Â͈-ÙÂÚÈÎÔ‡. §›ÁÔ˘˜ Ì‹Ó˜ ·ÚÁfiÙÂÚ·, Ô∑·¯·Ú›·˜ ¶··ÓÙˆÓ›Ô˘ ‰ËÌÔÛȇÂÈÙÔ ¿ÚıÚÔ Ì ÙÔ ÔÔ›Ô ·Ú·ÎÈÓ› ÙÔ ÂÏ-ÏËÓÈÎfi ¢ËÌfiÛÈÔ Ó· ·ÁÔÚ¿ÛÂÈ ÙÔ Û˘-ÓÔÏÈÎfi ÎÏËÚÔ‰fiÙËÌ·. ™’ ·˘Ù¿ ÂÚÈ-

Ï·Ì‚¿ÓÔÓÙ·Ó Ë Î·ÛÂÙ›Ó· Ì ٷ ˘‰ÚÔ-¯ÚÒÌ·Ù· Î·È Ù· ÈӤϷ ÙÔ˘ ∫Ú·ÙÛ¿È-˙ÂÓ, ÙÔ ‰ÂÚÌ¿ÙÈÓÔ ÛÂÏ¿¯È ÙÔ˘ ·ÁˆÓÈ-ÛÙ‹ ¶Ï·Ô‡Ù·, ÌÈ· ʈÙÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘˙ˆÁÚ¿ÊÔ˘ Î·È 24 ÏÈıÔÁڷʛ˜. ∞ÁÔÚ¿-ÛÙËΠÚÔ˜ 200.000 ‰Ú¯. ÁÈ· ÏÔÁ·ÚÈ·-ÛÌfi Ù˘ ∂ıÓÈ΋˜ ¶ÈÓ·ÎÔı‹Î˘. ¶·-Ú¿ÏÏËÏ· ·ÔÎÙ‹ıËÎÂ Î·È Ô Û˘ÓÔÏÈ-Îfi˜ ÏÂÙÔÌÂÚ‹˜ ηٿÏÔÁÔ˜ ÙˆÓ ¤Ú-ÁˆÓ ÛÙ· ÚÔ˘Ì·ÓÈο Ì ÂÚÈÏËÙÈ΋

ÂÈÛ·ÁˆÁ‹ ÙÔ˘ ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡, fiÔ˘ ÙÔÓ›˙Â-Ù·È È‰È·›ÙÂÚ· fiÙÈ ÔÈ ÚÔÛˆÔÁÚ·Ê›Â˜Â›Ó·È Û¯Â‰È·Ṳ̂Ó˜ ÂÎ ÙÔ˘ Ê˘ÛÈÎÔ‡Î·È fiÙÈ Î¿ı ÌÈ· ʤÚÂÈ ÙȘ ȉÈfi¯ÂÈÚ˜˘ÔÁڷʤ˜ ÙˆÓ ·ÂÈÎÔÓÈ˙Ô̤ӈÓ.∂›Û˘ Á›ÓÂÙ·È È‰È·›ÙÂÚË ÌÓ›· ÛÙÔÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ «‰È·ÈˆÓ›ÛÙËÎ·Ó ÛÙÔ ¯·Ú-Ù› ÔÈ ÈÔ ¤Ó‰Ô͘ ÚÔÛˆÈÎfiÙËÙÂ˜Ô˘ ÔϤÌËÛ·Ó Ì·˙› Ì ÙÔÓ ∫Ú¿ÙÛ·˚-˙ÂÓ».

EÙÛÈ ‰È·ÈˆÓ›ÛÙËΠ–·Ó¤ÏÈÛÙ·– ηÈÔ ›‰ÈÔ˜ Ô B·˘·Úfi˜ ˘ÔÏÔ¯·Áfi˜ ∫Ú·-ÙÛ¿È˙ÂÓ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· Î·È ·˘Ùfi fi¯È Ìfi-ÓÔ ¯¿ÚË ÛÙÔ˘˜ ÊÈϤÏÏËÓ˜ ·ÔÁfiÓÔ˘˜ÙÔ˘ ‹ ·ÎfiÌ· ÛÙÔ «ÌÔÏ˘‚‰ÔÎfiÓ‰˘ÏÔÓÎ·È ÙËÓ ˘Í›‰·» ÙÔ˘, ·ÏÏ¿ ΢ڛˆ˜ ¯¿-ÚË ÛÙË Û‡ÌʈÓË Ì ÙȘ ÛËÌÂÚÈÓ¤˜·fi„ÂȘ ÁÈ· ÙË ÁÚ‹ÁÔÚË ‰È¿‰ÔÛË Ù˘ÂÈÎfiÓ·˜ ·ÓÙ›ÏË„Ë, Ô˘ ÙÔ 1828 ‰ÂÓ‹Ù·Ó ¿ÏÏË ·fi ÙÔ Ì¤ÛÔÓ Ù˘ ÏÈıÔÁÚ·-Ê›·˜ Î·È Ì·˙› Ì ·˘Ù‹Ó, Ë ÔÏÏ·Ï‹¯Ú‹ÛË Î¿ı ӤԢ ÌËӇ̷ÙÔ˜, Ô˘¤Î·Ó ÙȘ ÂÈÎfiÓ˜ ÙÔ˘ ·ı¿Ó·Ù˜.

™HMEIø™EI™:1. Aρθρ� τ�υ στην αθηναϊκή ε�ημερίδα

«Ελεύθερ�ν Βήμα», 23 Μαΐ�υ 1926.

2. Bildnisse ausgezeichneter Griechen

und Philhellenen, nebst einigen

Ansichten und Trachten. Nach der Natur

gezeichnet und herausgegeben von Karl

Krazeisen, Koenigl. Bayrischem

Oberlieutenant im Leibregimente». Στα

Ελληνικά και Γαλλικά. Με τ�π�γρα�ικ�

σ�έδι� της μά�ης των Αθηνών στις 6

Μαρτί�υ 1827. Με τις παραστάσεις: 1

Die Akropolis von Athen, 2

Beschiessung des Klosters St. Spyridon

am Piraeus, 3. Ein Kapitaen mit seinen

Pallikaren im Gefechte, 4. Die Fregatte

Hellas und das Dampfschiff Karteria .

Λεύκωμα 45,5 ' 34 εκ.

3. Βλ. «Αθήνα-Μ�να��, Τέ�νη και Π�λι-

τισμ�ς στη νέα Ελλάδα», κατ. έκθ. Εθνι-

κής Πινακ�θήκης, 5/4-3/7/2000. Επιμέ-

λεια Μαριλένας *. Κασιμάτη, σσ. 403-

409.

4. Βλ.Υπ�σ. 1.

μÈ‚ÏÈÔÁÚ·Ê›·: 1) «Για τα 150 �ρ�νια της Εθνεγερ-σίας». Κατ. έκθ. Εθνικής Πινακ�θή-κης, 1971.

2) Φωτ�γρα�ική ανατύπωση τ�υλευκώματ�ς: «Αγωνιστές τ�υ Εικ�-σιένα, 20 σ�έδια με μ�λύ#ι τ�υΚαρλ Κράτσαϊ&εν», έκδ. απ� τηνΑνωτάτη Σ��λή Καλών Τε�νών, γιατ�ν Ε�ρτασμ� της Εκατ�στής Πε-ντηκ�στής Επετεί�υ της ΕλληνικήςΕθνεγερσίας, Αθήνα Δεκέμ#ρι�ς1971. Πρ�λ�γί&ει � Παντελής Πρε-#ελάκης.

3) «Καρλ Κρατσάι&εν, Πρ�σωπ�-γρα�ίες Ελλήνων και ΦιλελλήνωνΑγωνιστών», πρ�λεγ�μενα Π. Πρε-#ελάκη, Μ�ρ�ωτικ� Iδρυμα Εθνι-κής Τραπέ&ης, Αθήνα 1996, παν�-μ�ι�τυπη έκδ�ση με τ� λεύκωματ�υ Krazeisen-Hanfstaengl, M�να��1828-1831. Aθήνα, Mάι�ς 1980, μεαισθητική �ρ�ντίδα Γιώργη Βαρλά-μ�υ και τυπ�γρα�ική επιμέλεια Ε.4. Κάσδαγλη, Δεύτερη έκδ�ση,Μάι�ς 1996.

4) «Αθήνα-Μ�να��, Τέ�νη και Π�-λιτισμ�ς στη νέα Ελλάδα», κατ.έκθ. Εθνικής Πινακ�θήκης, 5/4-3/7/2000. Επιμέλεια Μαριλένας =.Κασιμάτη, Αθήνα 2000.

14 H K A £ H M E P I N H B T P I T H 2 5 M A P T I O Y 2 0 0 3

à H «O Oδυσσ�ας νικ� τουςTο�ρκους στη θ�ση Φοντ�να», ε�-ναι ο υπ�τιτλος στην ελαιογραφ�α(π�νω), εν� στη λιθογραφικ�αναπαραγωγ� (δεξι�) η σκην�πα�ρνει τ�τλο «O Oδυσσε�ς καιΓο�ρας καταστρ�φουσιν εν Φο-ντ�να μ�γαν τουρκικ�ν στρατ�ν».Tα 39 ελαιογραφικ� προσχ�διατου Eς σε χαρτ�νι (15,5x11,6εκ.), αν και μικρο� μεγ�θους, δ�-νουν ωστ�σο μια καλ� εικ�να των�γχρωμων τοιχογραφι�ν απ� τιςβ�ρειες στο�ς των ανακτορικ�νκ�πων του Mον�χου, οι οπο�εςκαταστρ�φηκαν απ� βομβαρδι-σμο�ς στον τελευτα�ο π�λεμο.

Tου ™ΔŒ§π√À §À¢Õ∫∏

Kαθηγητ Iστορ�ας της T�χνηςΠανεπιστημ�ου Aθην�ν

Διευθυντ Mουσε�ου της Π�λεωςτων Aθην�ν

H™Àªμ√§◊ ÂÓfi˜ ÚÔÌ·ÓÙÈÎÔ‡‚·ÛÈÏÈ¿ Î·È ÌÂÁ¿ÏÔ˘ ÊÈϤÏÏË-Ó·, ÙÔ˘ §Ô˘‰Ô‚›ÎÔ˘ Aã Ù˘

B·˘·Ú›·˜, ÙfiÛÔ ÛÙÔÓ ·ÂÏ¢ıÂÚˆÙÈ-Îfi ·ÁÒÓ· ÙˆÓ EÏÏ‹ÓˆÓ fiÛÔ Î·È ÛÙˉËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÙÔ˘ Ó¤Ô˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÎÚ¿-ÙÔ˘˜, ˘‹ÚÍ ÌÂÁ¿ÏË Î·È Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ·

Û˘ÁÎÏÔÓÈÛÙÈ΋: «K·Ï‡ÙÂÚ· Ó· ‹ÌÔ˘Ó¤Ó·˜ EÏÏËÓ·˜ ·Ú¿ ‰È¿‰Ô¯Ô˜ ÂÓfi˜ıÚfiÓÔ˘», ¤ÁÚ·ÊÂ, Î·È Ù· ÔÈ‹Ì·Ù¿ÙÔ˘ ·Ë¯Ô‡Ó ÙË Ï·ÙÚ›· ÙÔ˘ ÁÈ· ÔÙÈ-‰‹ÔÙ ۯÂÙ›˙ÂÙ·È Ì ÙËÓ EÏÏ¿‰·.TËÓ ÚˆÙÂ‡Ô˘Û· Ù˘ B·˘·Ú›·˜, ÙÔMfiÓ·¯Ô, ÂȯÂÈÚ› Ó· ÙË ÌÂÙ·ÙÚ¤„ÂÈÛ ÌÈ· «Aı‹Ó· › ÙÔ˘ ÔÙ·ÌÔ‡ IÛ·-ÚÔ˜», Ì ϷÌÚ¿ ÔÈÎÔ‰ÔÌ‹Ì·Ù· ÙˆÓ·Ú¯·›ˆÓ ÂÏÏËÓÈÎÒÓ ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈÎÒÓÚ˘ıÌÒÓ. ¢ËÌÈÔ˘ÚÁ› ÙÔ «¶·ÓÂÏÏ‹-ÓÈÔÓ» ÁÈ· ÙËÓ ÂÚ›ı·Ï„Ë ·È‰ÈÒÓ Ô˘ÔÚÊ¿Ó„·Ó ÛÙÔÓ ·ÂÏ¢ıÂÚˆÙÈÎfi·ÁÒÓ·, ÙÔÓ ÔÔ›Ô ÂÓÈÛ¯‡ÂÈ Ì οıÂÙÚfiÔ: Ì ÌÈ· ÛÙÚ·ÙȈÙÈ΋ ·ÔÛÙÔÏ‹

(1826) Ù˘ ÔÔ›·˜ ÂÈÎÂÊ·Ï‹˜ Â›Ó·È ÔÙ·Á̷ٿگ˘ Carl von Heydeck, ÔÔÔ›Ô˜ Â›Ó·È Î·È ÈηÓfi˜ ˙ˆÁÚ¿ÊÔ˜,ÂÓÒ ÛÙËÓ ›‰È· ·ÔÛÙÔÏ‹ ·Ó‹ÎÂÈ Î·È Ô˙ˆÁÚ¿ÊÔ˜ Karl Krazeisen, Ô˘ ı··ÂÈÎÔÓ›ÛÂÈ ÙÔ˘˜ EÏÏËÓ˜ AÁˆÓÈÛÙ¤˜.

IÂÚ‹ ˘fiıÂÛËO B·˘·Úfi˜ ÌÔӿگ˘ ıˆÚ› ÙË Û˘-Û¯¤ÙÈÛË Aı‹Ó·˜ – MÔÓ¿¯Ô˘ ÌÈ· ÈÂÚ‹˘fiıÂÛË. EÙÛÈ, ÂÓÒ ÙÔ MfiÓ·¯Ô ÎÔ-ÛÌÂ›Ù·È Ì ÂÏÏËÓÔÚ‹ ÔÈÎÔ‰ÔÌ‹Ì·-Ù· ÔÏ΋˜, Ë ÚˆÙÂ‡Ô˘Û· ÙÔ˘ Ó¤Ô˘ ÂÏ-ÏËÓÈÎÔ‡ ÎÚ¿ÙÔ˘˜, Ë Aı‹Ó·, ÛÙËÓ

ÔÔ›· ‚·ÛÈχÂÈ ÙÒÚ· Ô ÁÈÔ˜ ÙÔ˘OıˆÓ, ÔÊ›ÏÂÈ Ó· ·Ó·Û˘ÁÎÚÔÙËı› Ì‚¿ÛË ÙË ÌÂÁ·ÏÂÈÒ‰Ë ·Ú¿‰ÔÛË ÂÓfi˜¤Ó‰ÔÍÔ˘ ·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜. °È· ÙÔÓ ÛÎÔfi·˘Ùfi ÂÈÊÔÚÙ›˙ÂÈ ÙÔ˘˜ ·Ú¯ÈÙ¤ÎÙÔÓ¤˜ÙÔ˘ Carl von Fischer (Ô˘ Âı·›ÓÂÈ Ô-χ ÓˆÚ›˜), Î·È ÙÔÓ ÛÔ˘‰·›Ô ÎÏ·ÛÈÎÈ-ÛÙ‹ ÙÔ˘ ÁÂÚÌ·ÓÈÎÔ‡ NfiÙÔ˘ Leo vonKlenze, Ô ÔÔ›Ô˜ ·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÂÈ Ù· ‚·-ÛÈÏÈο ·Ó¿ÎÙÔÚ· (ÛÙË ÛËÌÂÚÈÓ‹ BÔ˘-Ï‹ ÙˆÓ EÏÏ‹ÓˆÓ). K·È ÂÓÒ ÙÔ ›‰ÈÔ ÙÔMfiÓ·¯Ô ·Ú·ÏÏËÏ›˙ÂÙ·È Ì ÙËÓ È‰ÂÒ-‰Ë Aı‹Ó·, Ù›ıÂÙ·È Û ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ ÙÔ Ô˘-Ì·ÓÈÛÙÈÎfi ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi Û‡ÛÙËÌ· ÙÔ˘ÂÏÏËÓÈÛÙ‹ Friedrich Thiersch (£Â›ÚÛÈ-

«H απελευθ�ρωση της Eλ

H K A £ H M E P I N H B T P I T H 2 5 M A P T I O Y 2 0 0 3 15

Õ H «Γ. Σαχτο�ρη ν�κη κατ�θ�λασσα περ� την Σ�μον», (λι-θογραφ�α αριστερ�). Iδιος πε-ρ�που ο τ�τλος και στο ελαιο-γραφικ� σχ�διο (π�νω). O κ�-κλος �ργων του Eς �γινε ευρ�τα-τα γνωστ�ς στο ευρωπαϊκ� καιελληνικ� κοιν� μ�σω της λιθο-γραφικ�ς τους αναπαραγωγ�ςστο M�ναχο το 1842. H σκην�της κ�θε λιθογραφ�ας πλαισιω-ν�ταν με διευκρινιστικ� κε�μενοσε τ�σσερις γλ�σσες.

Ô˘), Ô˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ› ÙȘ ÚÔ¸Ôı¤ÛÂȘÌÈ·˜ ·ÌÂÛfiÙÂÚ˘ Û¯¤Û˘ ÌÂٷ͇ Ù˘‚·˘·ÚÈ΋˜ ÚˆÙÂ‡Ô˘Û·˜ Î·È Ù˘EÏÏ¿‰·˜. T·˘Ùfi¯ÚÔÓ· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡-ÓÙ·È ÔÈ ‚¿ÛÂȘ ÌÂÁ¿ÏˆÓ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈ-ÎÒÓ Û˘ÏÏÔÁÒÓ. O §Ô˘‰Ô‚›ÎÔ˜, Ì ·Ó-ıÚÒÔ˘˜ ÙÔ˘, ·ÁÔÚ¿˙ÂÈ ¤ÚÁ· ·Ú¯·›·˜Ù¤¯Ó˘, ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙ· ÔÔ›· Û˘Áηٷ-ϤÁÔÓÙ·È Î·È Ù· ÂÚ›ÊËÌ· ·Âو̷ÙÈοÁÏ˘Ù¿ ÙÔ˘ Ó·Ô‡ Ù˘ AÊ·›·˜ ÛÙËÓ A›-ÁÈÓ·, Ô˘ ·Ó·Î¿Ï˘„Â Ë ÏÂÁfiÌÂÓË ¢ÈÂ-ıÓ‹˜ AÔÛÙÔÏ‹ ÙÔ 1810. ™Ù¤ÏÓÂÈ ÙÔÓ˙ˆÁÚ¿ÊÔ Karl Rottmann ÁÈ· Ó· ·ÂÈ-ÎÔÓ›˙ÂÈ Ù· ÂÏÏËÓÈο ÙÔ›·, Ù· ÔÔ›·ı· ‰È·ÎÔÛÌ‹ÛÔ˘Ó ÙȘ ÙÔÍÔÛÙÔȯ›Â˜

ÙÔ˘ ‚·ÛÈÏÈÎÔ‡ ΋Ԣ, Î·È ÙÔÓ Petervon Hess, Ô ÔÔ›Ô˜ ı· ·ÂÈÎÔÓ›ÛÂÈ ÁÂ-ÁÔÓfiÙ· Û¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ ¿ÊÈÍË ÙÔ˘OıˆÓ· ÛÙËÓ EÏÏ¿‰· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÒÓÙ·˜¤Ó· ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ÌÓËÌÂ›Ô ÙÔ˘ ·ÂÏ¢-ıÂÚˆÙÈÎÔ‡ AÁÒÓ· Ì ۯÂÙÈΤ˜ ·ÂÈÎÔ-Ó›ÛÂȘ ÙÔ˘. A˘Ùfi˜ Ô ‚·ÛÈÏÈÎfi˜ ·Â-ÛÙ·Ï̤ÓÔ˜ Î·È ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ı· Â›Ó·È ÙÔ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ ÙÔ˘ ¿ÚıÚÔ˘ ·˘ÙÔ‡.

EӉȷʤÚÔÓ ÁÈ· ÙËÓ ›‰È·ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·

O Hess (E˜) ÁÂÓÓ‹ıËÎÂ ÙÔ 1792 ÛÙÔ

Düsseldorf. ™ÙÔ MfiÓ·¯Ô ‹Úı Ì ÙËÓÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ¿ ÙÔ˘ ÙÔ 1806. AÚ¯Èο ‹Ù·ÓÌ·ıËÙ‹˜ ÙÔ˘ ¯·ÏÎÔÁÚ¿ÊÔ˘ ·Ù¤Ú·ÙÔ˘ Carl Ernst Cristoph Î·È ‹‰Ë ÛÙ·‰¤Î· ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÈ· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡Û Ô͢-Áڷʛ˜ ˙ÒˆÓ ÂÍ·›ÚÂÙ˘ ÛÙ¿ıÌ˘.™Ù· ‰Âη¤ÍÈ ÙÔ˘ ·Ú¯›˙ÂÈ Î·ÓÔÓÈΤ˜ÛÔ˘‰¤˜ ÛÙË B·ÛÈÏÈ΋ Aη‰ËÌ›· K·-ÏÒÓ T¯ÓÒÓ ÙÔ˘ MÔÓ¿¯Ô˘, fï˜ fi¯ÈÁÈ· Ôχ, ·ÊÔ‡ Ô ÎÏ·ÛÈÎÈÛÌfi˜ ԢηÏÏÈÂÚÁÂ›Ù·È ÛÙÔ ÂÚ›ÊËÌÔ I‰Ú˘Ì·,ÛÙÔ ÔÔ›Ô ·ÚÁfiÙÂÚ· ı· Ì·ıËÙ¤„ÂÈÎ·È ı· ‰È‰¿ÍÂÈ Ô NÈÎfiÏ·Ô˜ °‡˙˘, ‰ÂÓ·ÓÙ·ÔÎÚ›ÓÂÙ·È ÛÙ· ȉÂÒ‰Ë ÙÔ˘. TÔÓÂӉȤÊÂÚ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ Ë ›‰È· Ë

Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·, ÙËÓ ÔÔ›· ·Ô‰›‰ÂÈÌ ı·˘Ì·ÛÙ‹ ·ÌÂÛfiÙËÙ· Û ·ÂÈÎÔÓ›-ÛÂȘ ÁÂÁÔÓfiÙˆÓ Î·È Î·Ù·ÛÙ¿ÛˆÓ.IÛÙÔÚÈο ÁÂÁÔÓfiÙ· Û‡Á¯ÚÔÓ·, ·ÏÏ¿Î·È ËıÔÁڷʛ˜ Â›Ó·È Ù· ı¤Ì·Ù· Ô˘ÙÔÓ ··Û¯ÔÏÔ‡Ó. ™Ù· 1810 ˙ˆÁÚ·Ê›-˙ÂÈ ÌÈ· ÈÙ·ÏÈ΋ Locanda (ÛÎËÓ‹ ηıË-ÌÂÚÈÓ‹˜ ˙ˆ‹˜ ÌÚÔÛÙ¿ Û ÈÙ·ÏÈ΋ Ù·-‚¤ÚÓ·), ÛÙ· 1812 ÌÈ· Û‡ÁÎÚÔ˘ÛË ·Ó¿-ÌÂÛ· Û °¿ÏÏÔ˘˜ ΢ÓËÁÔ‡˜ Î·È ÎÔ˙¿-ÎÔ˘˜. H Ú·ÏÈÛÙÈÎfiÙËÙ· Ù˘ ΛÓËÛ˘,Ë ÂÌÌÔÓ‹ ÛÙËÓ ÏÂÙÔ̤ÚÂÈ·, ÁÂÓÈÎfi-ÙÂÚ· Ë «·Ó··Ú¿ÛÙ·ÛË» Ù˘ ˙ˆÓÙ·-Ó‹˜ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜ Ê·›ÓÂÙ·È Ó·ÙÔÓ ÂӉȷʤÚÔ˘Ó È‰È·›ÙÂÚ·. EÙÛÈ ·-

λ�δος» του Π�τερ φον Eς

16 H K A £ H M E P I N H B T P I T H 2 5 M A P T I O Y 2 0 0 3

H «O P�γας ξεσηκ�νειτους Eλληνες για τηνEλευθερ�α», ε�ναι ουπ�τιτλος στο ελαιο-γραφικ� προσχ�διο(δεξι�), �πως επ�σηςκαι στο προσχ�διο μεκ�ρβουνο της μη σωζ�-μενης τοιχογραφ�ας(αριστερ�). Tετρ�-γλωσσος ο υποτιτλι-σμ�ς της �διας λιθο-γραφικ�ς παρ�στασης(π�νω), γ�νεται «O P�-γας εξ�πτει τον προςελευθερ�α των Eλλ�-νων �ρωτα».

ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È ˆ˜ Ô ÈÔ Î·Ù¿ÏÏËÏÔ˜ ÁÈ·«·ÓÙ·ÔÎÚÈÙ‹˜» ÛÙÚ·ÙȈÙÈÎÒÓ Û˘-ÁÎÚÔ‡ÛÂˆÓ Î·È Ì ÙËÓ È‰ÈfiÙËÙ· ·˘Ù‹·›ÚÓÂÈ Ì¤ÚÔ˜ ÛÙÔÓ fiÏÂÌÔ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓÙ˘ °·ÏÏ›·˜ (1813–1815). AÂÈÎÔÓ›˙ÂÈÌ¿¯Â˜, ÛÙÚ·Ùfi‰· Î·È ÔÙȉ‹ÔÙ ¿Ï-ÏÔ Û¯ÂÙÈÎfi Ì ÌÈ· Ú·ÏÈÛÙÈ΋ ¿ÓÙ··ÏÏ¿ Î·È ÚÔÌ·ÓÙÈ΋ ‰È¿ıÂÛË. TÔ ÙÔ-›Ô ·Ú¯›˙ÂÈ Ó· ÙÔÓ ··Û¯ÔÏ› ·fi ÙËÛÙÈÁÌ‹ Ô˘ ÂÚÈԉ‡ÂÈ ÛÙ· ‚Ô˘Ó¿,ÂÓÒ Î·È ·˘Ùfi˜, fiˆ˜ ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈÛ‡Á¯ÚÔÓÔ› ÙÔ˘ ηÏÏÈÙ¤¯Ó˜, ı· ·Ó·-˙ËÙ‹ÛÂÈ Î·È ı· ‚ÚÂÈ ÛÙËÓ IÙ·Ï›·(1818) ÙÔ ÙÔ›Ô Î·È ÔÙȉ‹ÔÙ ÙÔ ÁÚ·-ÊÈÎfi. Ö˜, ÔÈ ÛÎËÓ¤˜ Ô˘ ÂÓ¤¯Ô˘ÓÎ·È Û‡ÁÎÚÔ˘ÛË Â·Ó¤Ú¯ÔÓÙ·È ÔÏÔ¤Ó·ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘: H «M¿¯Ë ·Ó¿ÌÂÛ· Û°¿ÏÏÔ˘˜ ‰Ú·ÁfiÓÔ˘˜ Î·È A˘ÛÙÚÈ·ÎÔ‡˜Ô˘Û¿ÚÔ˘˜» Â›Ó·È ÂÓ‰ÂÈÎÙÈÎfi ÁÈ· ÙËÓÂÚ›Ô‰Ô ·˘Ù‹, ÂÓÒ Ì ¿ÏÏ· Û¯ÂÙÈο¤ÚÁ· Á›ÓÂÙ·È Â˘Ú‡ÙÂÚ· ÁÓˆÛÙfi˜ ¤ÙÛÈ,

H K A £ H M E P I N H B T P I T H 2 5 M A P T I O Y 2 0 0 3 17

Õ H «O Kολοκοτρ�νης συγκεντρ�νει στο στρατ�-πεδο της Λ�ρνας τους νικητ�ς του Δρ�μαλη». Hλιθογραφικ� απ�δοση (λεπτομ�ρεια αριστερ�)και η σχεδιαστικ� απ�δοση (π�νω) με μολ�βι καικ�ρβουνο. O Eς παραμ�νει ενν�α μ�νες στηνEλλ�δα και τ�λη Σεπτ�μβρη 1833 επιστρ�φει στοM�ναχο. Ως τις αρχ�ς του 1839 αφοσι�νεται στησ�νθεση των 39 σκην�ν του ελληνικο� αγ�να πουθα διακοσμο�σαν τις β�ρειες στο�ς του ανακτορι-κο� κ�που. Mε β�ση τα ελαιογραφικ� προσχ�διασε χαρτ�νι και τα προσχ�δια με κ�ρβουνο σε φυ-σικ� μ�γεθος, ο εξειδικευμ�νος στην τοιχογραφ�αζωγρ�φος Kρ. N�λσον θα αναλ�βει, μεταξ� 1841-44, την εκτ�λεσ� τους, εν� ενδι�μεσα (1842) θακυκλοφορ�σουν και οι λιθογραφ�ες.

Ô˘ fiÙ·Ó ÛÙ· 1833 Ô §Ô˘‰Ô‚›ÎÔ˜ AãÛÙ¤ÏÓÂÈ ÙÔÓ ÁÈÔ ÙÔ˘ OıˆÓ·, ÁÈ· Ó· Á›-ÓÂÈ ‚·ÛÈÏÈ¿˜ ÙˆÓ ·ÂÏ¢ıÂڈ̤ӈÓEÏÏ‹ÓˆÓ, ÙÔ˘ ÂÌÈÛÙ‡ÂÙ·È ÙËÓ ·ÂÈ-ÎfiÓÈÛË ·fi ÚÒÙÔ ¯¤ÚÈ ÙˆÓ ÛËÌ·ÓÙÈ-ÎfiÙÂÚˆÓ ÛÙÈÁÌÒÓ. ™ÙËÓ EÏÏ¿‰· ·Ú¤-ÌÂÈÓ ÂÓÓ¤· Ì‹Ó˜ (30 I·Ó.-23 OÎÙ.)Î·È ÛÙÔ ‰È¿ÛÙËÌ· ·˘Ùfi ۯ‰›·˙ ٷı¤Ì·Ù¿ ÙÔ˘ ÁÈ· Ó· Ù· ÌÂٷʤÚÂÈ ÛÙÔÓÌÔ˘Û·Ì¿, ·ÊÔ‡ ı· ¤ÛÙÚÂÊ ÛÙÔMfiÓ·¯Ô.

¶ÈÛÙ‹ ·ÂÈÎfiÓÈÛËT· ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚ· ¤ÚÁ· Ô˘ ÚԤ΢-„·Ó ·fi ·˘Ù‹ ÙËÓ ·ÔÛÙÔÏ‹, ›ӷȉ‡Ô ÌÂÁ¿ÏÔÈ ›Ó·Î˜ ·fi ÙÔ˘˜ ÔÔ›-Ô˘˜ Ô ¤Ó·˜ (1835) ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ÙËÓ¿ÊÈÍË ÙÔ˘ OıˆÓ· ÛÙÔ N·‡ÏÈÔ Î·È Ô¿ÏÏÔ˜ (1839) ÙËÓ ¿ÊÈÍ‹ ÙÔ˘ ÛÙËÓAı‹Ó·. K·È ÔÈ ‰‡Ô ›Ó·Î˜ ‚Ú›ÛÎÔ-

ÓÙ·È Û‹ÌÂÚ· ÛÙË N¤· ¶ÈÓ·ÎÔı‹ÎËÙÔ˘ MÔÓ¿¯Ô˘ Î·È ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÔÓÙ·È·fi ÌÈ· ÈÛÙ‹ (ʈÙÔÁÚ·ÊÈ΋) ·ÂÈÎfi-ÓÈÛË Ô˘ ‰ÂÓ Ù˘ Ï›ÂÈ Ô ÁÓ‹ÛÈÔ˜ ÚÔ-Ì·ÓÙÈÎfi˜ ·ÏÌfi˜.

OÏ· Â›Ó·È ÍÂοı·Ú·. OÈ ÏÂÙÔ̤ÚÂÈ-˜ Û˘Ó·Ú¿˙Ô˘Ó, Ù· ÔÚÙÚ¤Ù· ÙˆÓB·˘·ÚÒÓ Î·È ÙˆÓ EÏÏ‹ÓˆÓ Â›Ó·È È-ÛÙ¿, Ù· ÎÔÛÙÔ‡ÌÈ·, Ë ·ÚÔ˘Û›· ÙÔ˘Ï‹ıÔ˘˜, ÔÈ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ˜ (ÛÙËÓ ÂÚ›-ÙˆÛË Ù˘ ¿ÊÈ͢ ÛÙËÓ Aı‹Ó· Ì Êfi-ÓÙÔ ÙÔ £ËÛ›Ô) ·Ô‰›‰ÔÓÙ·È Ì ‰È¿ıÂ-ÛË ÙÂÎÌËÚ›ˆÛ˘, ·ÏÏ¿ Î·È ¿ÓÙÔÙÂÌ ¤Ó· ·›ÛıËÌ· ÚÔÌ·ÓÙÈÎÔ‡ ȉ·ÏÈ-ÛÌÔ‡.

™·Ú¿ÓÙ· ÛÎËÓ¤˜™Ù· 1839 Ô Hess ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ› Ù· ÂÏ·ÈÔ-ÁÚ·ÊÈο ÚÔÛ¯¤‰È· ÁÈ· ÙȘ 40 ÛÎËÓ¤˜·fi ÙÔÓ AÁÒÓ· ÙÔ˘ ’21, Ô˘ Ô C.F.

Nilson ÌÂÙ¤ÊÂÚ ÙÔ 1841-44 Ì ÙËÓÙ¯ÓÈ΋ Ù˘ ÂÁη˘ÛÙÈ΋˜ ÛÙÔ˘˜ ÙÔ›-¯Ô˘˜ ÙˆÓ ÎÈÔÓÔÛÙÔȯÈÒÓ Ô˘ ÔÚ›˙Ô˘ÓÙÔ˘˜ ΋Ԣ˜ ÙÔ˘ ‚·ÛÈÏÈÎÔ‡ ·Ó·ÎÙfi-ÚÔ˘ ÛÙÔ MfiÓ·¯Ô. EÙÛÈ, ·ÏËı‡ÂÙ·ÈÁÈ· Ì›· ÊÔÚ¿ ·ÎfiÌ· Ë Ï·ÙÚ›· ÙÔ˘§Ô˘‰Ô‚›ÎÔ˘ Aã ÙfiÛÔ ÁÈ· ÙËÓ ·Ú¯·›·fiÛÔ Î·È ÁÈ· ÙË ÓÂfiÙÂÚË EÏÏ¿‰·. O·ÂÏ¢ıÂÚˆÙÈÎfi˜ AÁÒÓ·˜ ÙˆÓ EÏÏ‹-ÓˆÓ, Ù· ηÙÔÚıÒÌ·Ù¿ ÙÔ˘˜ Û˘ÁÎÚ›ÓÔ-ÓÙ·Ó Ì ÙÔ˘˜ ·ÁÒÓ˜ ÙˆÓ ·Ú¯·›ˆÓEÏÏ‹ÓˆÓ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙˆÓ ¶ÂÚÛÒÓ: ÌÂÙÔ˘˜ ·ÁÒÓ˜ ÌÂٷ͇ AÓ·ÙÔÏ‹˜ ηȢ‡Û˘. EÙÛÈ ¤¯Ô˘ÌÂ Î·È ÌÈ· ÂÈϤÔÓ·fi‰ÂÈÍË ÊÈÏÂÏÏËÓÈÛÌÔ‡ ÙÔ˘ ‚·ÛÈÏÈ¿§Ô˘‰Ô‚›ÎÔ˘, fiÙ·Ó ÛÙÔ˘˜ ÂÛˆÙÂÚÈÎÔ‡˜ÙÔ›¯Ô˘˜ ÙˆÓ ¶ÚÔ˘Ï·›ˆÓ Ù˘ ÂÚ›ÊË-Ì˘ Königsplatz (‚·ÛÈÏÈ΋˜ Ï·Ù›-·˜), Ô˘ ÔÚ›˙ÂÙ·È ·fi ÔÈÎÔ‰ÔÌ‹Ì·Ù·ÂÏÏËÓÔÚ‹, ·Ó·ÁÚ¿ÊÔÓÙ·È Ù· ÔÓfi-Ì·Ù· ÙˆÓ HÚÒˆÓ ÙÔ˘ AÁÒÓ· Ì ¯Ú˘-

H ÂÈÎÔÓÔÁÚ¿ÊËÛË ÙÔ˘ Ù‡¯Ô˘˜ÚÔ¤Ú¯ÂÙ·È ·fi:·) «Aı‹Ó· - MfiÓ·¯Ô. T¤¯ÓË Î·È

ÔÏÈÙÈÛÌfi˜ ÛÙË Ó¤· EÏÏ¿‰·»,ÂÈÌ. M·ÚÈϤӷ Z. K·ÛÈÌ¿ÙË,ÂΉ. EıÓÈ΋ ¶ÈÓ·ÎÔı‹ÎË, 2000.

‚) «H ÂÈÎÔÓÔÁÚ¿ÊËÛË ÙÔ˘ MÂÁ¿-ÚÔ˘ Ù˘ BÔ˘Ï‹˜», ÙÔ˘ MÈÏÙÈ¿‰Ë¶··ÓÈÎÔÏ¿Ô˘, ÂΉ. BÔ˘Ï‹ ÙˆÓEÏÏ‹ÓˆÓ, 1998.

Á) «EÈÎÔÓÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘ ’21», ΛÌÂ-ÓÔ I. MÂÏÂÙfiÔ˘ÏÔ˘, ÂΉ. °Ú·-ÊÈη› T¤¯Ó·È AÛÈÒÙË, 1971.

‰) K·ÚÏ KÚ·ÙÛ¿È˙ÂÓ «¶ÚÔÛˆÔ-Áڷʛ˜ EÏÏ‹ÓˆÓ Î·È ºÈÏÂÏÏ‹-ÓˆÓ AÁˆÓÈÛÙÒÓ», ÚÔÏÂÁfiÌÂÓ·¶. ¶Ú‚ÂÏ¿ÎË, ÂΉ. MÔÚʈÙÈÎfiI‰Ú˘Ì· EıÓÈ΋˜ TÚ·¤˙˘,1996.

18 H K A £ H M E P I N H B T P I T H 2 5 M A P T I O Y 2 0 0 3

H à «O Aναγνωστα-ρ�ς νικ� τους Tο�ρ-κους περ� το Bαλτ�-τσι». H �δια σκην� σεδ�ο εκδοχ�ς: η μ�α σελιθογραφ�α (π�νω), η�λλη σε ελαιογραφ�α(δεξι�). Στις 39 παρα-στ�σεις που φιλοτ�-χνησε ο Eς για τη δια-κ�σμηση του ανακτορι-κο� μεγ�ρου, πρ�σθε-σε μια ακ�μη εικ�ναστην οπο�α παρουσι�-ζει μια αρχα�α σαρκο-φ�γο ως σ�μβολο του�νδοξου ελληνικο� πα-ρελθ�ντος και η οπο�αχρησιμοποι�θηκε ωςεξ�φυλλο στις λιθο-γραφικ�ς αναπαραγω-γ�ς των σκην�ν.

Û¿ ÁÚ¿ÌÌ·Ù·. A˘ÙÔ‡˜ ÙÔ˘˜ Hڈ˜ ηÈÙ· ·Ó‰Ú·Á·ı‹Ì·Ù¿ ÙÔ˘˜ ‰È·ÈˆÓ›˙ÂÈÛÙȘ ÊËÌÈṲ̂Ó˜ ÂÈÎfiÓ˜ ÙÔ˘ Ô Petervon Hess.

K·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ ·Ú·ÌÔÓ‹˜ÙÔ˘ ÛÙËÓ EÏÏ¿‰· ›¯Â οÓÂÈ Ù· ÔÚ-ÙÚ¤Ù· ÔÏÏÒÓ ÔÏÈÙÈÎÒÓ Î·È ÛÙÚ·ÙȈ-ÙÈÎÒÓ, ÙÔÈÔÁڷʛ˜ Î·È ÌÂϤÙ˜ ÂÓ-‰˘Ì·ÛÈÒÓ. TȘ «ÈÛÙÔڛ˜» Ô˘ ·ÂÈÎÔ-Ó›˙ÂÈ, ÙȘ ·›ÚÓÂÈ ·fi ÙÔ ‰›ÙÔÌÔ ¤ÚÁÔÙÔ˘ Thomas Gordon, «History of theGreek Revolution», §ÔÓ‰›ÓÔ 1932,Ô˘ ÌÂÙ·ÊÚ¿ÛÙËΠÛÙ· ÁÂÚÌ·ÓÈο ÙÔ1840 ÛÙË §ÂÈ„›·.

T· ı¤Ì·Ù· Ô˘ ··Û¯ÔÏÔ‡Ó ÙÔÓHess ÂÈÎÂÓÙÚÒÓÔÓÙ·È Î˘Ú›ˆ˜ ÛÙ·¯ÚfiÓÈ· 1821 Î·È 1822, fiÙ·Ó Ô AÁÒÓ·˜‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ÛÙÔ ·ÔÎÔڇʈ̿ ÙÔ˘.MfiÓÔ Ï›Á˜ ÛÎËÓ¤˜ ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·È ·fiÙ· ¯ÚfiÓÈ· Ô˘ ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó. OÈ ÙÚÂȘ·Ú·ÛÙ¿ÛÂȘ Ì ÙȘ Ôԛ˜ ÔÏÔÎÏËÚÒ-

ÓÂÙ·È Ë ÛÂÈÚ¿, Ú·ÁÌ·Ù‡ÔÓÙ·È ÙËÓÂÎÏÔÁ‹ ÙÔ˘ OıˆÓ· ˆ˜ ‚·ÛÈÏÈ¿ ÙˆÓ·ÂÏ¢ıÂÚˆÌ¤ÓˆÓ EÏÏ‹ÓˆÓ.

OÈ ÙÔȯÔÁڷʛ˜ ÛÙȘ ÎÈÔÓÔÛÙÔȯ›Â˜ÙˆÓ ‚·ÛÈÏÈÎÒÓ Î‹ˆÓ ηٷÛÙÚ¿ÊË-Î·Ó ÔÏÔÎÏËÚˆÙÈο ÛÙÔÓ Bã ¶·ÁÎfi-ÛÌÈÔ ¶fiÏÂÌÔ. EÌÂÈÓ·Ó fï˜ Ù· «¯Ó¿-ÚÈ·», ‰ËÏ·‰‹ Ù· ÚˆÙ·Ú¯Èο Û¯¤‰È·ÁÈ· ÙȘ ÙÔȯÔÁڷʛ˜ ÛÂ Ê˘ÛÈÎfi ̤ÁÂ-ıÔ˜.

¶ÚÒÙË Û˘ÛÙËÌ·ÙÈ΋··ı·Ó¿ÙÈÛË

T· ¤ÚÁ· ·˘Ù¿ ÙÔ˘ Peter von Hess·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÙËÓ ÚÒÙË Û˘ÛÙËÌ·ÙÈ΋ÛÂÈÚ¿ ··ı·Ó¿ÙÈÛ˘ ÙÔ˘ ·ÂÏ¢ıÂ-ÚˆÙÈÎÔ‡ ·ÁÒÓ· ÙˆÓ EÏÏ‹ÓˆÓ. H ηÏ-ÏÈÙ¯ÓÈ΋ ÙÔ˘˜ ·Í›· Û˘Ó‰˘¿˙ÂÙ·È ÌÂÙËÓ ÚÔÛ¿ıÂÈ· ÙÂÎÌËÚ›ˆÛ˘ ηÈ

H K A £ H M E P I N H B T P I T H 2 5 M A P T I O Y 2 0 0 3 19

Õ H «O Kαραϊσκ�κης νικητ�ςστην Aρ�χωβα». Tο �διο θ�μασε ελαιογραφικ� απ�δοση(αριστερ�), σε χαρτ�νι και σελιθογραφ�α (λεπτομ�ρεια π�-νω). Παρ� τα αρνητικ� αισθ�-ματα που �φησε η οθωνικ� πα-ρουσ�α στην Eλλ�δα, η σειρ��ργων του Eς ε�ναι μ�χρι σ�με-ρα η πληρ�στερη και η πιοεκτεταμ�νη εικονογραφικ� σ�ν-θεση π�νω στην Eλληνικ� Eπα-ν�σταση. Παραμ�νει δηλαδ��να απ� τα σημαντικ� μνημε�ατου φιλελληνικο� κιν�ματος.

O ÂÈÎÔÓÔÁÚ·ÊÈÎfi˜ ·ÎÏÔ˜

ÙÔ˘ ¶¤ÙÂÚ ÊÔÓ E˜ Û ٛÙÏÔ˘˜

1. «O P‹Á·˜ ÍÂÛËÎÒÓÂÈ ÙÔ˘˜ EÏÏËÓ˜ ÁÈ· ÙËÓ ÂÏ¢-ıÂÚ›·»

2. «O AϤͷӉÚÔ˜ Y„ËÏ¿ÓÙ˘ ȉڇÂÈ ÙË ºÈÏÈ΋EÙ·ÈÚ›·»

3. «O ¶·Ï·ÈÒÓ ¶·ÙÚÒÓ °ÂÚÌ·Ófi˜ ÔÚıÒÓÂÈ ÙÔ Ï¿-‚·ÚÔ Ù˘ ·ӿÛÙ·Û˘»

4. «O ¢È¿ÎÔ˜ Ô‰ËÁ› ÙÔ˘˜ ¢ÂÚ‚ÂÓÔ¯ˆÚ›Ù˜ ÛÙÔÓ·ÁÒÓ·»

5. «O ··Á¯ˆÓÈÛÌfi˜ ÙÔ˘ ¶·ÙÚÈ¿Ú¯Ë °ÚËÁÔÚ›Ô˘ÛÙËÓ KˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË»

6. «O A. OÈÎÔÓfiÌÔ˘ ÎËÚ‡ÛÛÂÈ ÙËÓ Â·Ó¿ÛÙ·ÛËÛÙËÓ Y‰Ú·»

7. «O ¶. M·˘ÚÔÌȯ¿Ï˘ ÍÂÛËÎÒÓÂÈ ÙË MÂÛÛËÓ›·»8. «H MÔ˘ÌÔ˘Ï›Ó· ·ÔÎÏ›ÂÈ ÙÔ N·‡ÏÈÔ»9. «O AÓ·ÁÓˆÛÙ·Ú¿˜ ÓÈο ÙÔ˘˜ TÔ‡ÚÎÔ˘˜ ÛÙÔ

B·ÏÙ¤ÙÛÈ»10. «O I. TÔÌ¿˙˘ ˘ÚÔÏ› ¤Ó· ÙÔ˘ÚÎÈÎfi ÏÔ›Ô

Ù˘ ÁÚ·ÌÌ‹˜»11. «H ÛÊ·Á‹ ÙˆÓ 400 IÂÚÔÏÔ¯ÈÙÒÓ ÛÙÔ ¢Ú·Á·ÙÛ¿-

ÓÈ»12. «O MÂÙ·Í¿˜ ÓÈο ÙÔ˘˜ TÔ‡ÚÎÔ˘˜ ÛÙ· §¿Ï·»13. «O Aı·Ó¿ÛÈÔ˜ ·fi Ù· AÁÚ·ÊÈ· ·Ì‡ÓÂÙ·È ÛÙÔÓ

¶ÚÔ‡ıÔ»14. «O K·Ù·ÎÔ˘˙ËÓfi˜ ηٷϷ̂¿ÓÂÈ ÙË MÔÓÂÌ‚·-

ÛÈ¿».15. «H ηٿÏË„Ë Ù˘ N·˘¿ÎÙÔ˘ Î·È Ë ÌÂÁ·Ïfi„˘-

¯Ë Âȯ›ÚËÛË ÙˆÓ Ê˘Ï·ÎÈṲ̂ӈӻ.16. «O °ÂˆÚÁ¿Î˘ Ì ٤ÛÛÂÚȘ Û˘ÓÙÚfiÊÔ˘˜ ·Ó·ÙÈ-

Ó¿˙ÂÈ ÙÔ ÌÔÓ·ÛÙ‹ÚÈ ÙÔ˘ ™¤ÎÔ˘».17. «O O‰˘ÛÛ¤·˜ Î·È Ô °ÎÔ‡Ú·˜ ÓÈÎÔ‡Ó ÙÔ˘˜ TÔ‡Ú-

ÎÔ˘˜ ÛÙË ºÔÓÙ¿Ó·».18. «O KÂÊ¿Ï·˜ ÛËÎÒÓÂÈ ÙË ÛËÌ·›· Ù˘ ÂÏ¢ıÂÚ›·˜

ÛÙ· Ù›¯Ë Ù˘ TÚÈÔÏÈÙÛ¿˜».19. «O Aı·Ó¿ÛÈÔ˜ K·Ó·Î¿Ú˘ ηٷϷ̂¿ÓÂÈ ÙËÓ

¶¿ÙÚ·».20. «O M·˘ÚÔÎÔÚ‰¿ÙÔ˜ ˘ÂÚ·Û›˙ÂÙ·È Ì ÂÈÙ˘¯›·

ÙËÓ fiÏË ÙÔ˘ MÂÛÔÏÔÁÁ›Ô˘».21. «O ¶·ÓÔ˘ÚÈ¿˜ ηٷÎÙ¿ ÙËÓ AÎÚÔÎfiÚÈÓıÔ».22. «O K. K·Ó¿Ú˘ ˘ÚÔÏ› ÙÚ›· ÙÔ˘ÚÎÈο ÏÔ›·

Ù˘ ÁÚ·ÌÌ‹˜ ÛÙÔÓ TÛÂṲ̂».23. «O KÔÏÈfiÔ˘ÏÔ˜ ¶Ï·Ô‡Ù·˜ ·Ì‡ÓÂÙ·È ÛÙ· ¢ÂÚ-

‚ÂÓ¿ÎÈ· Î·È ÛÙÔÓ IÛıÌfi».24. «O ¢ËÌ. Y„ËÏ¿ÓÙ˘ ˘ÂÚ·Û›˙ÂÙ·È ÙËÓ fiÏË

ÙÔ˘ AÚÁÔ˘˜».25. «O KÔÏÔÎÔÙÚÒÓ˘ Û˘ÁÎÂÓÙÚÒÓÂÈ ÛÙÔ ÛÙÚ·Ùfi-

Â‰Ô Ù˘ §¤ÚÓ·˜ ÙÔ˘˜ ÓÈÎËÙ¤˜ ÙÔ˘ ¢Ú¿Ì·ÏË».26. «O NÈÎËÙ·Ú¿˜ ÓÈο ÙÔ ÈÈÎfi ÙÔ˘ ¢Ú¿Ì·ÏË ÛÙ·

¢ÂÚ‚ÂÓ¿ÎÈ·».27. «O ı¿Ó·ÙÔ˜ ÙÔ˘ KˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˘ ¶ÂÙÌÂ˙¿».28. «O ™Ù¿ÈÎÔ˜ ™Ù·˚ÎfiÔ˘ÏÔ˜ ·ÈÊÓȉȿ˙ÂÈ ÙÔ ¶·Ï·-

Ì›‰È».29. «O §fiÓÙÔ˜ ηٷÙÚÔÒÓÂÈ 3.000 TÔ‡ÚÎÔ˘˜ ÛÙË

BÔÛÙ›ÙÛ· Ì fiÏÔ ÙËÓ Â›Ó·»30. «O M¿ÚÎÔ˜ MfiÙÛ·Ú˘ ¤ÊÙÂÈ ¤Ó‰ÔÍ· ÛÙÔ

K·ÚÂÓ‹ÛÈ»31. «O °ÎÔ‡Ú·˜ ÓÈο ÛÙÔÓ M·Ú·ıÒÓ·»32. «H Ó›ÎË ÙÔ˘ ™·¯ÙÔ‡ÚË ÛÙË ™¿ÌÔ»33. «O A. MÈ·Ô‡Ï˘ ÓÈο ÙÔÓ ÙÔ˘ÚÎÈÎfi ÛÙfiÏÔ ÛÙËÓ

Kˆ»34. «O M·˘ÚÔÌȯ¿Ï˘ Ì ÙÔ˘˜ M·ÓÈ¿Ù˜ ÓÈÎËÊfiÚÔ˜

ÛÙË B¤ÚÁ·»35. «O K·Ú·˚Ûο΢ ¯Ù˘¿ ÙÔ˘˜ TÔ‡ÚÎÔ˘˜ ÛÙËÓ

AÚ¿¯Ô‚·»36. «O M·ÎÚ˘ÁÈ¿ÓÓ˘ ·Ì‡ÓÂÙ·È ÛÙÔÓ ¶ÂÈÚ·È¿»37. «O KˆÏ¤ÙÙ˘ ÎÔÈÓÔÔÈ› ÙËÓ ÂÎÏÔÁ‹ ÙÔ˘ ‚·ÛÈ-

Ϥˆ˜ OıˆÓ·»38. «T· ̤ÏË Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ ·ÓÙÈÚÔۈ›·˜ ˘Ô-

ÎÏ›ÓÔÓÙ·È ÌÚÔÛÙ¿ ÛÙÔÓ ‚·ÛÈϤ· ÙÔ˘˜»39. «O ‚·ÛÈÏÈ¿˜ OıˆÓ·˜ Aã Ù˘ EÏÏ¿‰·˜ ÊÙ¿ÓÂÈ ÛÙÔ

N·‡ÏÈÔ»

20 H K A £ H M E P I N H B T P I T H 2 5 M A P T I O Y 2 0 0 3

H Λεπτομ�ρεια (κεντρικ� θ�μα) απ� το �ργο του Π�τερφον Eς «H �φιξη του βασιλι� Oθωνα στο Nα�πλιο στις 6Φεβρουαρ�ου 1833» (ελαιογραφ�α, M�ναχο, N�α Πινα-κοθ�κη). Kατ’ επιταγ�ν του Bαυαρο� βασιλι� Λουδοβ�-κου ο Eς αν�λαβε να απεικον�σει την επ�σημη, εορταστι-κο� χαρακτ�ρα, �φιξη του Oθωνα στην Eλλ�δα. Eκτ�ςτης σκην�ς στο Nα�πλιο, ο Eς φιλοτ�χνησε και μια δε�-τερη: την υποδοχ� του Oθωνα στην Aθ�να. Eπιθυμ�α τουΛουδοβ�κου �ταν στις δ�ο αυτ�ς πολυπρ�σωπες συνθ�-σεις να αποτυπωθο�ν πιστ� τα σημα�νοντα πρ�σωπα καιοι ιδια�τερες ελληνικ�ς ενδυμασ�ες. Mε κ�ποια προσοχ�στον π�νακα, ε�κολα αναγνωρ�ζονται πρ�σωπα της οθω-νικ�ς ακολουθ�ας και Eλλ�νων που προπορε�ονται στηνπομπ�, �πως β�βαια και η π�λη του Nαυπλ�ου.

ÙËÓ ÚÔÒıËÛË Ù˘ Û‡ÓıÂÛ˘ ÛÙÔÚÒÙÔ ÂÈÎÔÓÈÛÙÈÎfi ›‰Ô. TÔ ËÚˆÈ-Îfi ÛÙÔÈ¯Â›Ô ˘Ôı¿ÏÂÙ·È È‰È·›ÙÂÚ·Î·È ÔÈ ÎÈÓ‹ÛÂȘ, ÔÈ ı¤ÛÂȘ Î·È ÔÈ ÛÙ¿-ÛÂȘ ÙˆÓ ÌÔÚÊÒÓ ÂÓ¤¯Ô˘Ó ¿ıÔ˜ ηȷÔÊ·ÛÈÛÙÈÎfiÙËÙ·. OÈ Û˘Óı¤ÛÂȘ ›-Ó·È ÂӉȷʤÚÔ˘Û˜, ·ÏÏ¿ ÚÔ¿ÓÙˆÓÂÓ‰ÂÈÎÙÈΤ˜.

H‰Ë, ÙÔ 1820 ΢ÎÏÔÊfiÚËÛ·Ó ÛÙÔMfiÓ·¯Ô ÔÈ ÚÒÙ˜ ÏÈıÔÁڷʛ˜ Ù˘ÛÂÈÚ¿˜ ·˘Ù‹˜, ·fi ÙÔÓ HeinrichKohler, Ô˘ Ì ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ ÙÚfiÔ ¤ÁÈÓÂÏ·Ù‡ÙÂÚ· ÁÓˆÛÙ‹. O £Âfi‰ˆÚÔ˜ BÚ˘-˙¿Î˘, Ô «ÂıÓÈÎfi˜ ˙ˆÁÚ¿ÊÔ˜», ı··ÓÙÏ‹ÛÂÈ ÔÏÏ¿ ÛÙÔȯ›· ·fi Ù· ¤ÚÁ··˘Ù¿ ÙÔ˘ Hess, Ô˘ ̤¯ÚÈ Û‹ÌÂÚ··ÔÙÂÏÔ‡Ó ÌÈ· ·Ú·Î·Ù·ı‹ÎË ·Ó·-ÊÔÚÒÓ Ù˘ ı¤ÏËÛ˘ ÁÈ· ÂÏ¢ıÂÚ›· ηȷÓÂÍ·ÚÙËÛ›· ÙˆÓ Ï·ÒÓ.

H «Kαθιστ�ς Eλληνας με τσιμπο�κι», ακουαρ�λα του Eς,1833 (M�ναχο, Kρατικ� Συλλογ� Σχεδ�ων). Kατ� τηνεννε�μηνη παραμον� του στην Eλλ�δα ο Eς ε�χε την ευ-καιρ�α να ταξιδ�ψει (Aθ�να, Eλευσ�να, νησι� του Σαρω-νικο� και των Kυκλ�δων), συγκεντρ�νοντας σχ�διαπροσ�πων και ενδυμασι�ν. Eτσι, εκτ�ς των κορυφα�ωνγεγον�των και των φυσιογνωμικ�ν χαρακτηριστικ�νεπιφαν�ν προσ�πων, δι�σωσε στο �ργο του και την ιδι-α�τερη ενδυματολογ�α της εποχ�ς.

™™ËËÌÌ››ˆ̂ÛÛËË ÙÙˆ̂ÓÓ ««EEÙÙ¿¿ HHÌÌÂÂÚÚÒÒÓÓ»»::§ÂÙÔÌÂÚ‹˜ ·Ó·ÊÔÚ¿ ÁÈ· ÙÔ ¤ÚÁÔÙÔ˘ ¶¤ÙÂÚ ÊÔÓ E˜ Á›ÓÂÙ·È ÛÙÔÓÔÏ˘Û¤ÏÈ‰Ô ÙfiÌÔ «Aı‹Ó· - Mfi-Ó·¯Ô. T¤¯ÓË Î·È ¶ÔÏÈÙÈÛÌfi˜ ÛÙËÓ¤· EÏÏ¿‰·», Ô ÔÔ›Ô˜ Û˘Ófi‰Â˘ÂÔÌfiÙÈÙÏË ¤ÎıÂÛË ·Ú¯Èο ÛÙÔ Mfi-Ó·¯Ô (EıÓÈÎfi MÔ˘ÛÂ›Ô B·˘·Ú›·˜,9 NÔÂÌ. 99–13 ºÂ‚Ú. 2000) ηÈÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÛÙËÓ Aı‹Ó· (EıÓÈ-΋ ¶ÈÓ·ÎÔı‹ÎË 5 M·˝Ô˘ - 3 IÔ˘-Ï›Ô˘ 2000). E›Û˘, ÙË ÏÈıÔÁÚ·-ÊÈ΋ ÛÂÈÚ¿ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ÙÔ HÌÂ-ÚÔÏfiÁÈÔ 1999 ÙˆÓ EΉfiÛˆÓA¢AM ̠ΛÌÂÓÔ Ù˘ IÛÙÔÚÈÎÔ‡T¤¯Ó˘ N¤ÏÏ˘ MÈÛÈÚÏ‹. Afi ÙȘ‰‡Ô ÂΉfiÛÂȘ Â›Ó·È Î·È Ë ÂÈÎÔÓÔ-ÁÚ¿ÊËÛË ÙÔ˘ ¿ÚıÚÔ˘.

H K A £ H M E P I N H B T P I T H 2 5 M A P T I O Y 2 0 0 3 21

H Kαρλ φον X�ιντεκ. «Στρατ�πεδο Φιλελλ�νων κατ� τον Aπελευθερωτικ� Aγ�να»(ελαιογραφ�α, Kρατικ� A�θουσα T�χνης, Kαρλσρο�η). O Θε�δωρος Bρυζ�κης, οπρ�τος Eλληνας που εγγρ�φεται (1844) στην Aκαδημ�α Kαλ�ν Tεχν�ν του Mον�-χου, επηρε�στηκε �μεσα απ� τον X�ιντεκ. Eχοντας ως πρ�τυπο το συγκεκριμ�νο �ρ-γο φιλοτ�χνησε (1855) τον πρ�το στη νεοελληνικ� ζωγραφικ� ιστορικ� π�νακα: «Tοεν Πειραιε� ευρισκ�μενο στρατ�πεδο του Kαραϊσκ�κη το �τος 1827». Πρ�κειται γιαανασ�νθεση � «παραλλαγ�» του προτ�που, αλλ� και φ�ρος τιμ�ς στον X�ιντεκ.

H περ�πτωση του στρατιωτικο�

ζωγρ�φου X�ιντεκ

Tου Mπ§ΔπÕ¢∏ ¶∞¶∞¡π∫√§Õ√À

Kαθηγητ Iστορ�ας της T�χνης

στη Φιλοσοφικ Σχολ του AΠΘ

∏∂§§HNIKH ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË ‚Ú¤-ıËΠ·Ó·fiÊ¢ÎÙ· ÛÙÔ Â›ÎÂ-ÓÙÚÔ Ù˘ ·Ú¯·ÈÔÏÔÙÚ›·˜ ÙˆÓ

Í¤ÓˆÓ Î·È Ù˘ ÂÓÂÚÁÔ‡ Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹˜ÙÔ˘˜ ÛÙ· ÊÈÏÂÏÏËÓÈο ÎÔÌÈٿٷ Ì·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÙË ÛÙÚ·ÙȈÙÈ΋ Î·È ÔÏÈ-ÙÈ΋ ÛÙ‹ÚÈÍ‹ Ù˘, ÎfiÓÙÚ· ÚÔ˜ ÙȘÂÈÙ·Á¤˜ Ù˘ πÂÚ¿˜ ™˘ÌÌ·¯›·˜ ηÈÙˆÓ ÂÙ·›ÚˆÓ Ù˘. ªÂÌÔӈ̤ÓÔÈ ÔÏ›-Ù˜ ÂÓÙ¿ÛÛÔÓÙ·È Û ÂÎÛÙÚ·Ù¢ÙÈοÛÒÌ·Ù· Î·È Ù·ÍÈ‰Â‡Ô˘Ó ÛÙÔÓ ¡fiÙÔ,ÚÔ˜ ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·, Û ÌÈ· ¯ÒÚ· Ô˘ÛÙË Ê·ÓÙ·Û›· ÙÔ˘˜ Ê¿ÓÙ·˙ ̷ÎÚÈÓ‹,Â͈ÙÈ΋ Î·È ·fiÌ·ÎÚË. À‹Ú¯·Ó ¿Ï-

22 H K A £ H M E P I N H B T P I T H 2 5 M A P T I O Y 2 0 0 3

à O Kαρλ φον X�ι-ντεκ (λιθογραφικ�πορτρ�το του Eς)υπηρ�τησε τον Aγ�-να ως στρατιωτικ�ςσ�μβουλος (1826-29) και επαν�λθε ωςμ�λος της Aντιβασι-λε�ας (1833-35) γιατην αναδιοργ�νωσητου στρατο� ξηρ�ς.Oμως, εκτ�ς απ�επαγγελματ�ας στρα-τιωτικ�ς, ο X�ιντεκυπ�ρξε και ερασιτ�-χνης ζωγρ�φος.

ψÛÙÂ Î·È ÔÈ Ô·‰Ô› ÙÔ˘ ÚÔÌ·ÓÙÈ-ÛÌÔ‡, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ·fi ÌÈ· Û·Ê‹ ·ÓÙ›-‰Ú·ÛË ÚÔ˜ ÙËÓ ·ÛÙÈ΋ ‰ÔÌ‹ Ù˘ ÎÔÈ-ÓˆÓ›·˜ ÙÔ˘˜ η٤Ê¢Á·Ó ÛÙÔÓ ÎfiÛÌÔÙ˘ ∞Ó·ÙÔÏ‹˜ Û ·Ó·˙‹ÙËÛË «ÙÔ˘ Ì·-ÎÚÈÓÔ‡, ÙÔ˘ Â͈ÙÈÎÔ‡, ÙÔ˘ ÁÚ·ÊÈÎÔ‡Î·È ÙÔ˘ ¿ÁÓˆÛÙÔ˘». ∂›Ó·È Ë ÂÚ›Ô‰Ô˜ÙÔ˘ ÔÚÈÂÓÙ·ÏÈÛÌÔ‡ Ô˘ ÂËÚ¿˙ÂÈ ·Ó-ıÚÒÔ˘˜ οı ÏÔÁ‹˜: ÔÈËÙ¤˜ Î·È ÏÔ-ÁÔÙ¤¯Ó˜, ÛÙÚ·ÙȈÙÈÎÔ‡˜ Î·È Î·ÏÏÈÙ¤-¯Ó˜ Î·È Ô˘ ‰ÂÓ ‰›ÛÙ·˙·Ó Ó· ‰È·ÎÈÓ-‰˘Ó‡ÛÔ˘Ó ÙËÓ ›‰È· ÙÔ˘˜ ÙË ˙ˆ‹(fiˆ˜ Ô ÏfiÚ‰Ô˜ ª¿ÈÚÔÓ), ÁÈ· Ó· ÁÓˆ-Ú›ÛÔ˘Ó ¤Ó·Ó ÎfiÛÌÔ «ÈÔ ˆÚ·›Ô, ÈÔÂχıÂÚÔ Î·È ÈÔ ÂӉȷʤÚÔÓÙ·».

™ÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË Ù˘ ∂ÏÏ¿‰Ô˜ Ë ·Ú-¯·ÈfiÙËÙ· ı· ·›ÍÂÈ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ÚfiÏÔÌ ÙË ‰È·ÊÔÚ¿ fiÙÈ Ë ∂ÏÏËÓÈ΋ ∂·Ó¿-ÛÙ·ÛË Î·È Ô ¿ÓÈÛÔ˜ ·ÁÒÓ·˜ Ô˘ Ù˯·Ú·ÎÙ‹ÚÈ˙ ı· ÚÔÛÁÂÈÒÛÂÈ ÙÔ˘˜ ͤ-ÓÔ˘˜ ÛÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·, Ôχ Â-ÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·’ fi,ÙÈ ÙÔ Ê·ÓÙ¿˙ÔÓÙ·Ó. ∏·ÏÏ·Á‹ ·Ú·ÙËÚÂ›Ù·È Î·È ÛÙȘ ηÏÏÈ-Ù¯ÓÈΤ˜ ·Ú·ÛÙ¿ÛÂȘ Ô˘ Á›ÓÔÓÙ·ÈÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ Ú·ÏÈÛÙÈΤ˜ Î·È Ë ·Ú¯·È-fiÙËÙ·, ›Ûˆ˜ ÁÈ· ÚÒÙË ÊÔÚ¿, ÌÂÙ·-ÙÚ¤ÂÙ·È Û Ϸ›ÛÈÔ, ¯¿ÓÔÓÙ·˜ ÙÔÓÚˆÙ·ÁˆÓÈÛÙÈÎfi Ù˘ ÚfiÏÔ, ÁÈ· Ó· Â-ÚÈ‚¿ÏÂÈ ÙÒÚ· ÙË Û‡Á¯ÚÔÓË Ú·ÁÌ·ÙÈ-ÎfiÙËÙ·, Ô˘ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ¿ÏÏË ·fi ÛÎË-Ó¤˜ Ì·¯ÒÓ, ÂÂÈÛfi‰È· ÔÏÂÌÈÎÒÓ Û˘-ÁÎÚÔ‡ÛˆÓ, ÛÎÏËÚÔÙÚ¿¯ËÏÔÈ Â·Ó·-Ûٿ٘, ¿ÓıÚˆÔÈ Î·È ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÎ.Ï. ∂›Ó·È Ë ÛÙÈÁÌ‹ Ô˘ ÔÈ Î·ÏÏÈÙ¤-¯Ó˜ ÙÔ˘ ÈÓ¤ÏÔ˘ ı· ‰ÈÂÈÛ‰‡ÛÔ˘ÓÛÙËÓ Î·ıËÌÂÚÈÓ‹ ˙ˆ‹ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓÌ ÌÈ· ÂıÓÔÁÚ·ÊÈ΋ Î·È Ï·ÔÁÚ·ÊÈ΋·ÎÚ›‚ÂÈ·, Ô˘ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ·fi ÙȘ Ϥ-

ÔÓ ¯Ú‹ÛÈ̘ Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ ÂÓfi˜ ÔÏÈÙÈ-ÛÌÔ‡ Ô˘ ·ÏÏ¿˙ÂÈ Ù·¯‡Ù·Ù· ÚfiÛˆ-·. ΔÔ ›‰ÈÔ ·Ú·ÙËÚÂ›Ù·È Î·È ÛÙËÓ·fi‰ÔÛË ÙÔ˘ ÙÔ›Ô˘, Ô˘ ·ÓÙÈÌÂÙˆ-›˙ÂÙ·È ˆ˜ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfi˜ Î·È Ê˘ÛÈÎfi˜¯ÒÚÔ˜ Ì ÙȘ ÔÈΛϘ ÌÂÙ·‚ÔϤ˜ ÙÔ˘Î·È Û ¤Ó·Ó Û˘Ó‰˘·ÛÌfi ÙÔ˘ ηÏÏÈÙÂ-¯ÓÈÎÔ‡, ÙÔ˘ ÁˆÁÚ·ÊÈÎÔ‡ Î·È ÙÔ˘ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡.

Oˆ˜ ÛËÌÂÈÒıËΠ‹‰Ë, Ù· ÔÏÂÌÈ-ο ÁÂÁÔÓfiÙ· Ù˘ ∂ÏÏËÓÈ΋˜ ∂·Ó¿-ÛÙ·Û˘ Ù· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ηχÊıËηÓÂÈηÛÙÈο ÂÎ ÙˆÓ ˘ÛÙ¤ÚˆÓ, ·fi ηÏ-ÏÈÙ¤¯Ó˜ ‰ËÏ·‰‹ Ô˘ ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÛ·ÓÙ· ¤ÚÁ· ÙÔ˘˜ Ì ÙË ‚Ô‹ıÂÈ· ‰ÈËÁ‹ÛÂ-ˆÓ ·fi ·˘ÙfiÙ˜ Ì¿ÚÙ˘Ú˜ (ÂÚ›Ùˆ-ÛË ÙÔ˘ ÛÙÚ·ÙËÁÔ‡ ª·ÎÚ˘ÁÈ¿ÓÓË). √ÈÌÔÓ·‰ÈΤ˜ ›Ûˆ˜ ÂÈÎfiÓ˜ ·fi ÙËÓ∂ÏÏËÓÈ΋ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË Ô˘ ¤ÁÈÓ·ÓÙËÓ ›‰È· ¯ÚÔÓÈ΋ ÛÙÈÁÌ‹ Ì ٷ ÁÂÁÔ-ÓfiÙ· Â›Ó·È ÂΛӘ Ô˘ ۯ‰ȿÛÙËηӷfi ‰‡Ô μ·˘·ÚÔ‡˜ ÛÙÚ·ÙȈÙÈÎÔ‡˜:ÙÔÓ ∫·ÚÏ ∫Ú·ÙÛ¿È˙ÂÓ Ô˘ ۯ‰›·ÛÂÙ· ÔÚÙÚ¤Ù· ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ÔÏ·Ú¯Ë-ÁÒÓ ·fi ÎÔÓÙ¿ (ad visum) Î·È ÔÈ Ô-ÏÂÌÈΤ˜ Û˘Óı¤ÛÂȘ Ô˘ ۯ‰ȿÛÙËηӷfi ÙÔÓ ∫·ÚÏ Ã¿ÈÓÙÂÎ (Carl WilhelmFreiherr von Heideck ‹ HeideggerÎ·È ÁÈ· ÙÔ˘˜ Û˘Á¯ÚfiÓÔ˘˜ ÙÔ˘ ∂ÏÏËÓ˜E˚‰ÂÎ, 1788-1861). (§ˆÚ·›ÓË 1788 -MfiÓ·¯Ô 1861).

EÌÈÛÙÔ˜ ÙÔ˘ K·Ô‰›ÛÙÚÈ·Î·È Ì¤ÏÔ˜ Ù˘ AÓÙÈ‚·ÛÈÏ›·˜

√È ‰‡Ô ·Ú·¿Óˆ ÛÙÚ·ÙȈÙÈÎÔ› Û˘Ì-ÌÂÙ›¯·Ó ˆ˜ ·ÍȈ̷ÙÈÎÔ› Û ÛÙÚ·ÙȈ-

ÙÈÎfi ÂÎÛÙÚ·Ù¢ÙÈÎfi ÛÒÌ· Ô˘ ÛÙ¿Ï-ıËΠÙÔ 1826 ·fi ÙÔÓ ‚·ÛÈÏÈ¿ ÙË˜μ·˘·Ú›·˜ §Ô˘‰Ô‚›ÎÔ, ÁÓˆÛÙfi ÁÈ· Ù·ÊÈÏÂÏÏËÓÈο ÙÔ˘ ·ÈÛı‹Ì·Ù·, Ì ÛÎÔ-fi Ó· ÂÓÈÛ¯‡ÛÂÈ ÙÔÓ ÂÏÏËÓÈÎfi ·Â-Ï¢ıÂÚˆÙÈÎfi ·ÁÒÓ·. √ ÿÈÓÙÂÎ ‰È·-ÎÚ›ıËΠˆ˜ ÛÙÚ·ÙȈÙÈÎfi˜ Î·È Û’ ·˘ÙfiÙÔÓ ‚Ô‹ıËÛÂ Ë Ì·ÎÚ¿ ÙÔ˘ ›ڷ.∏Ù·Ó ·fiÊÔÈÙÔ˜ Ù˘ ™ÙÚ·ÙȈÙÈ΋˜™¯ÔÏ‹˜ ÙÔ˘ ªÔÓ¿¯Ô˘ Î·È ÔϤÌËÛÂÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙˆÓ °¿ÏÏˆÓ ÙÔ˘ ¡·ÔϤÔ-ÓÙ· (1814-15). ™ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· ·¤Û·-Û ÙËÓ ÂÌÈÛÙÔÛ‡ÓË ÙÔ˘ ∫·Ô‰›-ÛÙÚÈ·, Ô ÔÔ›Ô˜ ÙÔÓ ‰ÈfiÚÈÛ ÙÔ 1828‰ÈÔÈÎËÙ‹ ÙÔ˘ ¡·˘Ï›Ô˘. ™ÙËÓ ·ÙÚ›-‰· ÙÔ˘ ¤ÛÙÚ„ ÙÔ 1829, ·ÏÏ¿ Í·-Ó·Á‡ÚÈÛ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· ÙÔ 1833 ˆ˜ ̤-ÏÔ˜ Ù˘ ∞ÓÙÈ‚·ÛÈÏ›·˜ ·˘Ù‹Ó ÙË ÊÔ-Ú¿, Î·È ¤ÌÂÈÓ ̤¯ÚÈ ÙÔ 1835. ∂ÎÙfi˜·fi ·ÁÁÂÏÌ·Ù›·˜ ÛÙÚ·ÙȈÙÈÎfi˜˘‹ÚÍÂ Î·È ÂÚ·ÛÈÙ¤¯Ó˘ ˙ˆÁÚ¿ÊÔ˜.∫·È ϤÁÂÙ·È Ì¿ÏÈÛÙ· (Ì·ÚÙ˘Ú›· ÙÔ˘·Ú¯ÈÙ¤ÎÙÔÓ· §¤Ô ÊÔÓ ∫ϤÓÙÛÂ) fiÙÈÛÙÔ ¡·‡ÏÈÔ ‰È·ÙËÚÔ‡Û ·ÙÂÏȤ ˙ˆ-ÁÚ·ÊÈ΋˜. ∞Û¯ÔÏ‹ıËΠ̠ÙÔ Û¯¤‰ÈÔÎ·È ÙËÓ ÂÏ·ÈÔÁÚ·Ê›· Î·È Û‡Ìʈӷ ÌÂÙÔ˘˜ ÎÚÈÙÈÎÔ‡˜ ‹Ù·Ó ÈηÓfi˜ Î·È Âȉ¤-ÍÈÔ˜ ˙ˆÁÚ¿ÊÔ˜. ∞ÔÙ¤ÏÂÛÌ· Ù˘ ÛË-Ì·ÓÙÈ΋˜ ·˘Ù‹˜ ÂÓ·Û¯fiÏËÛ‹˜ ÙÔ˘¤ÁÈÓ ÙÔ 1824 ›ÙÈÌÔ Ì¤ÏÔ˜ Ù˘ ∞η-‰ËÌ›·˜ ªÔÓ¿¯Ô˘ Î·È ÙÔ 1838 ̤ÏÔ˜∫·ÏÏÈÙ¯ÓÈ΋˜ ∂ÓˆÛ˘ ∞ÏÌÚ¯١ٛÚÂÚ Ù˘ ¡˘ÚÂÌ‚¤ÚÁ˘. √È ÂÓÙ˘Ò-ÛÂȘ ÙÔ˘ ·fi ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· ‰ËÌÔÛȇ-ıËÎ·Ó ÙÔ 1897 ·fi Ù· ¶ÔÏÂÌÈο∞گ›· ÙÔ˘ ªÔÓ¿¯Ô˘ Î·È ·Ó·‰ËÌÔÛÈ-‡ıËÎ·Ó ÛÙ· ÂÏÏËÓÈο ·fi ÙÔ ÂÚÈÔ-‰ÈÎfi «∞ÚÌÔÓ›·» ÙÔ 1900 ÛÂ Û˘Ó¤¯ÂȘ.

M ηÏÏÈÙ¯ÓÈΤ˜ ·ÓËÛ˘¯›Â˜√ ∂˚‰ÂÎ Â›Ó·È ÌÈ· ÂӉȷʤÚÔ˘Û· ηÈͯˆÚÈÛÙ‹ ÂÚ›ÙˆÛË. √È ∂ÏÏËÓ˜ÈÛÙÔÚÈÎÔ› ÙÔÓ ÎÚ›ÓÔ˘Ó ˆ˜ ¤ÌÂÈÚÔ·ÍȈ̷ÙÈÎfi, ÁÓÒÛÙË Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜ Î·È ˆ˜ ¿ÓıÚˆÔÔ˘ ‰ÂÓ ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÛ ȉȷ›ÙÂÚ· ÚÔ-‚Ï‹Ì·Ù· ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· √ ∂˚‰ÂÎ ‰ÂÓ‹Ù·Ó ÌfiÓÔ ¤Ó· ÛÙÚ·ÙȈÙÈÎfi Î·È ÔÏÈ-ÙÈÎfi ÚfiÛˆÔ. À‹ÚÍ ¤Ó·˜ ¢·›ÛıË-ÙÔ˜ ¿ÓıÚˆÔ˜ Ì ηÏÏÈÙ¯ÓÈΤ˜ ·ÓË-Û˘¯›Â˜ Î·È Ë ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋ ÙÔ˘ ‹Ù·Ó Ë·Á·Ë̤ÓË ÙÔ˘ ·Û¯ÔÏ›·. √ μ·˘·Úfi˜ÛÙÚ·ÙËÁfi˜ Ù·Í›‰Â„ Ôχ ˆ˜ ̤ÏÔ˜ÂÎÛÙÚ·Ù¢ÙÈÎÒÓ ÛˆÌ¿ÙˆÓ, ·fi ÙËÓπÛ·Ó›· ̤¯ÚÈ ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·, ηٷı¤ÙÔ-ÓÙ·˜ Î·È ÂÈηÛÙÈο ÙȘ ÂÓÙ˘ÒÛÂȘÙÔ˘. ™ÙË ¯ÒÚ· Ì·˜ ¤Ï·‚ ̤ÚÔ˜ ÛÂÔÏϤ˜ Ì¿¯Â˜ Î·È ‰È·ÎÚ›ıËÎÂ, fiˆ˜‰È·ÎÚ›ıËÎÂ Î·È ÛÙË ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋, ·ÓÎ·È Ô ›‰ÈÔ˜ ϤÂÈ ÛÙÔ ÁÓˆÛÙfi ∏ÌÂÚÔÏfi-ÁÈfi ÙÔ˘ (∏ ‚·˘·ÚÈ΋ ÊÈÏÂÏÏËÓÈ΋·ÔÛÙÔÏ‹ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· 1826-1829)fiÙÈ «ÛÙË ¯ÒÚ· ·˘Ù‹ ‰ÂÓ ‹Á· ÁÈ· Ó·˙ˆÁڷʛۈ, ·ÏÏ¿ ÁÈ· Ó· ‚ÔËı‹Ûˆ Ó·È‰Ú˘ı› ¤Ó· Ó¤Ô ÎÚ¿ÙÔ˜».Δ· ı¤Ì·Ù·Ô˘ ˙ˆÁÚ¿ÊÈÛ ·fi ÙËÓ ·Ú·ÌÔÓ‹ÙÔ˘ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· (Û¯¤‰È· Î·È Ï¿‰È·)Â›Ó·È ·ÚÎÂÙ¿, ¿Óˆ ·fi Û·Ú¿ÓÙ· ηÈÂÚÈÁÚ¿ÊÔ˘Ó ‰È¿ÊÔÚ· ÂÂÈÛfi‰È· Ù˘ηıËÌÂÚÈÓ‹˜ ˙ˆ‹˜, ÔÏÂÌÈΤ˜ ÛÎË-Ó¤˜, ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎÔ‡˜ ¯ÒÚÔ˘˜, ·ÓıÚÒ-ÈÓÔ˘˜ Ù‡Ô˘˜, ÂÓÒ ÔÚÈṲ̂ӷ ›ӷÈÙÔÈÔÁڷʛ˜. OÏ· Ù· ¤ÚÁ· ÙÔ˘ ÿÈ-ÓÙÂÎ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ÛÙÔ ∫Ú·ÙÈÎfi ªÔ˘-ÛÂ›Ô §¤ÓÌ·¯·Ô˘˜ ÛÙÔ ªfiÓ·¯Ô ηÈÙÔ ÚÔÛˆÈÎfi ÙÔ˘ ·Ú¯Â›Ô (΢ڛˆ˜ÂÈÛÙÔϤ˜ Î·È ÛÂÏ›‰Â˜ ÙÔ˘ ËÌÂÚÔÏÔÁ›-Ô˘ ÙÔ˘) ÛÙËÓ ∫Ú·ÙÈ΋ μÈ‚ÏÈÔı‹ÎË,ÛÙËÓ ›‰È· fiÏË.

K·Ïfi˜ ÁÓÒÛÙ˘∞fi Ù¯ÓÈ΋ ¿Ô„Ë Ù· ¤ÚÁ· ÙÔ˘ ›ӷȿ„ÔÁ· Î·È ‰Â›¯ÓÂÈ Ó· η٤¯ÂÈ ÔχηϿ ÙÔ˘˜ ηÓfiÓ˜ Ù˘ ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋˜Ù¤¯Ó˘, Ú¿ÁÌ· Ô˘ ÙÔ ‰È·ÎÚ›ÓÂÈ Î·-Ó›˜ ÙfiÛÔ ÛÙË Û¯Â‰›·ÛË ÙˆÓ ÌÔÚÊÒÓ,fiÛÔ Î·È ÛÙËÓ ÚÔÔÙÈ΋ ÔÚÁ¿ÓˆÛËÙÔ˘ ¯ÒÚÔ˘. ∂Í›ÛÔ˘ ÈηÓfi˜ Â›Ó·È Î·ÈÛÙȘ ÔÏ˘Úfiۈ˜ ÛÎËÓ¤˜, fiÔ˘ ˉڿÛË ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ ÂΉËÏÒÓÂÙ·ÈÔÈÎÈÏfiÙÚÔ·: Ì ÙËÓ Î›ÓËÛË –ÂÓ·Ú-ÌÔÓÈṲ̂ÓË Ï‹Úˆ˜ Ì ÙȘ ı¤ÛÂȘ ηȿÚÛÂȘ ÙˆÓ ıÂÌ¿ÙˆÓ Î·È ÙˆÓ ÌÔÙ›-‚ˆÓ– ·ÏÏ¿ Î·È Ì ÙÔ Êˆ˜ Î·È ÙÔ ¯ÚÒ-Ì·. ¶Ôχ Û˘¯Ó¿ ÚÔÛ‰›‰ÂÈ ÛÙ· ¤ÚÁ·ÙÔ˘ ËıÔÁÚ·ÊÈ΋ ‰È¿ıÂÛË Ì ÙËÓ ¤Ì-Ê·ÛË Û ÌÈ· ͯˆÚÈÛÙ‹ Ù˘ÔÏÔÁ›· ÌÂÏ·ÔÁÚ·ÊÈΤ˜ ÂıÓÔÁÚ·ÊÈΤ˜ Î·È ¿ÏϘٿÛÂȘ Î·È ‰ÂÓ ‰ÈÛÙ¿˙ÂÈ Ó· ‰ÒÛÂÈ Û˘-Ó·ÈÛıËÌ·ÙÈÎfi ÙfiÓÔ Î·È ÌÈ· ‰È¿ÛÙ·ÛËËıÈÎÔ‡ ÂÚȯÔ̤ÓÔ˘, ÒÛÙ ÔÈ Û˘Óı¤-ÛÂȘ ÙÔ˘ Ó· «‰È·‚¿˙ÔÓÙ·È» ·’ fiÏÔ˘˜Î·È Ì ۯÂÙÈ΋ ¢ÎÔÏ›·. Δ· ¤ÚÁ· ÙÔ˘ˆÛÙfiÛÔ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÂȉËÛÂÔÁÚ·ÊÈο,·ÏÏ¿ ·ÔÓ¤Ô˘Ó ÙË ¯¿ÚË Î·È ÙËÓ Â˘-Á¤ÓÂÈ· ÙˆÓ ÌÂÁ¿ÏˆÓ ¤ÚÁˆÓ.

™ÙȘ ÂÚÈÁڷʤ˜ ÙÔ˘ Â›Ó·È ¿ÓÙ· ÌÂÙÔ «Ì¤ÚÔ˜» ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ, ÙÔÓ›˙ÔÓÙ·˜ÙË ÁÂÓÓ·ÈfiÙËÙ· Î·È ÙËÓ ·Ó‰Ú›· ÙÔ˘˜Î·È ÛÙËÏÈÙ‡ÂÈ ÙË ‚›· Î·È ÙËÓ ··Ó-ıڈȿ ÙˆÓ ·ÓÙÈ¿ÏˆÓ ÙÔ˘˜. ∂›Û˘,ÚÔ‚¿ÏÏÂÈ ÙÔÓ ·ÙÔÌÈÎfi ËÚˆÈÛÌfi, ÙËÛ‡ÁÎÚÔ˘ÛË ÙˆÓ ÔÏ›ÁˆÓ ¤Ó·ÓÙÈ ÙˆÓÔÏÏÒÓ Î·È ·Ô‰›‰ÂÈ È‰È·›ÙÂÚË ÛËÌ·-Û›· ÛÙ· ÂıÓÈο Î·È ıÚËÛ΢ÙÈο Û‡Ì-‚ÔÏ·. Δ· ¤ÚÁ· ÙÔ˘ Â›Ó·È ÌÈ· ÌÈÎÚÔ-

H K A £ H M E P I N H B T P I T H 2 5 M A P T I O Y 2 0 0 3 23

Õ «Aν�βασηστην Aκρ�πο-λη», 1835 (λ�-δι σε μουσαμ�,M�ναχο, Kρα-τικ� Πινακοθ�-κη της Bαυα-ρ�ας). O π�να-κας αυτ�ς τουX�ιντεκ, πουφιλοτεχν�θηκεβ�σει προσχε-δ�ου που �κανε�νοιξη του1833, παρου-σι�ζει ιδια�τε-ρο ενδιαφ�ρον,γιατ� απεικον�-ζει τις μεσαιω-νικ�ς περιτοιχ�-σεις των Προ-πυλα�ων, οιοπο�ες λ�γοαργ�τερα(1835) κατε-δαφ�στηκαν.Aκριβ�ς γι’αυτ�, το �ργοτου X�ιντεκσυνιστ�, εκτ�ςτων �λλων,και σημαντικ�εικονογραφικ�τεκμ�ριο.

H «Tο Mπο�ρτζι στο Nα�πλιο». 1836 (λ�δι σε μουσαμ�, M�ναχο, Δημοτικ� Πινακο-θ�κη). Στρατιωτικ�ς διοικητ�ς της Aργολ�δος και του Nαυπλ�ου ο X�ιντεκ, αλλ�και ερασιτ�χνης ζωγρ�φος, σ�μφωνα με μαρτυρ�α του αρχιτ�κτονα Λ�ο φον Kλ�ντσεδιατηρο�σε στην π�λη ατελι� ζωγραφικ�ς.

ÁÚ·Ê›· ÙÔ˘ ÚÔÌ·ÓÙÈÛÌÔ‡ Î·È ÂΉ‹Ïˆ-ÛË Ù˘ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋˜ ‰‡Û˘, ηıÒ˜ ÔÂÏÏËÓÈÎfi˜ ·ÁÒÓ·˜ Â›Ó·È Ë ¤ÎÊÚ·ÛËÙ˘ Û‡ÁÎÚÔ˘Û˘ ‰‡Ô ·ÓÙ›ıÂÙˆÓ –¯ÚÈ-ÛÙÈ·ÓÈο Î·È ÔÏÈÙÈÛÌÈο– ÎfiÛ̈ÓÎ·È Î·Ù’ ¤ÎÙ·ÛÈÓ ÙÔ˘ ηÏÔ‡ Ì ÙÔηÎfi, Ì ÙË Ó›ÎË Ó· Á¤ÚÓÂÈ ÛÙÔ Ì¤ÚÔ˜ÙˆÓ ÔÏ›ÁˆÓ ˆ˜ Ì›· «‰›Î·ÈË» ·fiÊ·ÛËÙÔ˘ £ÂÔ‡.

T· ÛΛÙÛ·∂Í·ÈÚÂÙÈÎfi ÂӉȷʤÚÔÓ ·ÚÔ˘ÛÈ¿-˙Ô˘Ó Î·È Ù· ÛΛÙÛ· ÙÔ˘ ÿÈÓÙÂÎ ·fiÁÓˆÛÙÔ‡˜ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎÔ‡˜ ¯ÒÚÔ˘˜ÙˆÓ ÂÚÈÔ¯ÒÓ Ô˘ ÂÈÛΤÊıËÎÂ,fiˆ˜ ÙȘ ª˘Î‹Ó˜ Î·È ÙËÓ Δ›Ú˘Óı·,¯¿ÚË ÛÙȘ ÚÔÛÂÎÙÈΤ˜ ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘÙÔ˘ ÁÈ· ÙË ÌÔÚÊÔÏÔÁ›· ÙÔ˘˜, ÂÓÒ ‰Â›-¯ÓÂÈ ÂÓÙ˘ˆÛÈ·Ṳ̂ÓÔ˜ ·fi ÙÔ ÏÔ‡-ÛÈÔ Êˆ˜ Î·È Ù· ‰È·Ê·Ó‹ ¯ÚÒÌ·Ù· ÙÔ˘ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÙÔ›Ô˘. °È· ÙËÓ ÂÚÈÂÙÂÈ-Ò‰Ë Î·È Ù·Ú·¯Ò‰Ë ˙ˆ‹ ÙÔ˘ Ë ˙ˆÁÚ·-ÊÈ΋ ‹Ù·Ó ÌÈ· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋ ‰È¤ÍÔ‰Ô˜Î·È ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘, ÙÔ ·Ó·ÊÂÚfiÌÂÓÔÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· Ù˘ ÈÔ ÎÚ›ÛÈÌ˘ Ê¿Û˘Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ Ù˘, ·ÔÙÂÏ› ÌÈ· Ôχ-ÙÈÌË ÔÏÈÙÈÛÌÈ΋ Ì·ÚÙ˘Ú›· Î·È ÌÈ·ÛËÌ·ÓÙÈ΋ ÂÈÎÔÓÔÁÚ·ÊÈ΋ ËÁ‹.

24 H K A £ H M E P I N H B T P I T H 2 5 M A P T I O Y 2 0 0 3

H εικονογρφηση του ∂ÿ¡∞π °¡ø™ΔŒ˜ ÔÈ ÚÔÛ¿ıÂȘ

Ù˘ ‚·ÛÈÏ›·˜ (ÙÔ˘ √ıˆÓ·, ·ÏÏ¿Î·È ÙÔ˘ ·Ù¤Ú· ÙÔ˘ §Ô˘‰Ô‚›-

ÎÔ˘) ÁÈ· ÙËÓ ·Ó‡ÚÂÛË ÙÔ˘ ηٿÏÏË-ÏÔ˘ ¯ÒÚÔ˘ ÛÙË Ó¤· ÚˆÙÂ‡Ô˘Û·, ÙËÓ∞ı‹Ó·, fiÔ˘ ı· ÎÙ›˙ÔÓÙ·Ó Ù· ·Ó¿-ÎÙÔÚ· ÙÔ˘ Ó¤Ô˘ ‚·ÛÈÏÈ¿. ª¤¯ÚÈ Î·È Ë∞ÎÚfiÔÏË ÚÔÙ¿ıËΠˆ˜ ¯ÒÚÔ˜ ÁÈ·ÙËÓ ·Ó¤ÁÂÚÛË ÙˆÓ Ó¤ˆÓ ·Ó·ÎÙfiÚˆÓ,ÌÈ· ÚfiÙ·ÛË Ô˘ ·ÔÚÚ›ÊıËΠÙÂÏÈ-ο ·fi ÙÔÓ ›‰ÈÔ ÙÔ §Ô˘‰Ô‚›ÎÔ, ÁÈ· Ó·ÂÈÏÂÁ› ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· Ë ÛËÌÂÚÈÓ‹ ı¤-ÛË, ¤Ó·˜ ÌÈÎÚfi˜ ÏÔÊ›ÛÎÔ˜ Ô˘ ‰¤ÛÔ-˙ ÛÙÔ Î¤ÓÙÚÔ Ù˘ fiÏ˘, fiÔ˘ ηȿگÈÛ·Ó Ó· ÎÙ›˙ÔÓÙ·È ÙÔ 1836 ̤¯ÚÈÙÔ 1840. ΔÔ ÎÙ›ÚÈÔ Û¯Â‰›·ÛÂ Î·È ÂÎÙ¤-ÏÂÛÂ Ô ÁÓˆÛÙfi˜ ·Ú¯ÈÙ¤ÎÙÔÓ·˜ ÙÔ˘§Ô˘‰Ô‚›ÎÔ˘ ºÚ›ÓÙÚȯ ÊÔÓ °Î¤ÚÙÓÂÚ,Ô ÔÔ›Ô˜ ›¯Â Î·È ÙË ÁÂÓÈ΋ ›‚Ï„ËÛ ı¤Ì·Ù· ÂÈÎÔÓÔÁÚ¿ÊËÛ˘. ΔÔ ÎÙ›-ÚÈÔ (fiÔ˘ Û‹ÌÂÚ· ¤¯ÂÈ ÙËÓ ¤‰Ú· ÙÔ˘ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ÎÔÈÓÔ‚Ô‡ÏÈÔ) ¤¯ÂÈ ÌÓË-

ÌÂȷ΋ fi„Ë Î·È Ô ‚·Ú‡˜ ÎÏ·ÛÈÎÈÛÙÈ-Îfi˜ Ú˘ıÌfi˜ ÙÔ˘ ¤Ú¯ÂÙ·È Û ϋÚË·ÓÙÈÛÙÔȯ›· Ì ٷ ÎÏ·ÛÈο ‰ËÌÈÔ˘Ú-Á‹Ì·Ù· Ù˘ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·˜ Î·È ÂÓÙ¿Û-ÛÂÙ·È Ì¤Û· ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ «ÌÓËÌÂÈ·ÎÔ-Ô›ËÛ˘ Ù˘ ηÏÏÈÙ¯ÓÈ΋˜ ¤ÎÊÚ·-Û˘», ÌÈ· ÚÔÛ¿ıÂÈ· Ô˘ Û˘Ó¯›-ÛÙËÎÂ Î·È ÛÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi ÙÔ˘ Ì ÙËÓÂÈÏÔÁ‹ ÙˆÓ ÙÔȯÔÁÚ·ÊÈÒÓ ·fi ÙÔÓÎfiÛÌÔ Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ Ì˘ıÔÏÔÁ›·˜ ηÈÙ˘ ÚfiÛÊ·Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ ÈÛÙÔÚ›·˜.°È· ÙÔÓ ÛÎÔfi ·˘ÙfiÓ ‹Úı·Ó ·fi ÙÔªfiÓ·¯Ô ÔÏ˘¿ÚÈıÌÔÈ Î·ÏÏÈÙ¤¯Ó˜–˙ˆÁÚ¿ÊÔÈ, ·Ú¯ÈÙ¤ÎÙÔÓ˜, ۯ‰ȷ-ÛÙ¤˜, ‰È·ÎÔÛÌËÙ¤˜, ÂȉÈÎÔ› Ù¯ӛÙ˜,¯Ú˘ÛÔ¯fiÔÈ Î.¿.– ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ÔÏÔ-ÎÏËÚÒÛÔ˘Ó ÙËÓ ÂÈÎÔÓÔÁÚ¿ÊËÛË, ËÔÔ›· Ê·›ÓÂÙ·È fiÙÈ Â›¯Â ÔÏÔÎÏËÚˆı›̤¯ÚÈ ÙÔ 1840.

Oˆ˜ Â›Ó·È Â›Û˘ ÁÓˆÛÙfi, Ù· ∞Ó¿-ÎÙÔÚ· ˘¤ÛÙËÛ·Ó Ì ÙÔ ¤Ú·ÛÌ· ÙÔ˘¯ÚfiÓÔ˘ ÔÏϤ˜ ηٷÛÙÚÔʤ˜ ȉ›ˆ˜

Tου Mπ§ΔπÕ¢∏ ¶∞¶∞¡π∫√§Õ√À

Kαθηγητ Iστορ�ας της T�χνηςστη Φιλοσοφικ Σχολ του AΠΘ

∞¶OTE§E™MA Î·È Î·Úfi˜ ÙÔ˘ ÌÂÙ·ӷÛÙ·ÙÈÎÔ‡ ÂχıÂ-ÚÔ˘ Ó‡̷ÙÔ˜ ‹Ù·Ó Ë ıÚÈ·Ì‚È΋ ·ÚÔ˘Û›· ÙÔ˘ ∂ÏÏËÓÈ-ÎÔ‡ ∞ÁÒÓ· Û ÌÂÁ¿Ï· ÂÈÎÔÓÔÁÚ·ÊÈο Û‡ÓÔÏ·, Ô˘ ·¤-‚ÏÂ·Ó ÛÙÔÓ ÙÔÓÈÛÌfi Ù˘ ˘ÂÚ¿Óıڈ˘ ÚÔÛ¿ıÂÈ·˜ÙÔ˘ °¤ÓÔ˘˜ Î·È ÛÙËÓ ÚÔ‚ÔÏ‹ ÙˆÓ ÚˆÙ·ÁˆÓÈÛÙÒÓ. ∏ÌÓËÌÂÈ·ÎÔÔ›ËÛË Ù˘ ·ÓıÚÒÈÓ˘ Ú¿Í˘ ‹Ù·Ó Ë Ì˘ıÔ-ÔÈË̤ÓË ÂÈÎfiÓ· Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜, Ô˘ ÂÚ¯fiÙ·Ó Ó· ·ÓÙÈηٷ-ÛÙ‹ÛÂÈ ÙȘ Ï·ÌÚ¤˜ ıÚËÛ΢ÙÈΤ˜ ·Ú·ÛÙ¿ÛÂȘ ÙÔ˘ ·-ÚÂÏıfiÓÙÔ˜. √È ÈÛÙÔÚÈΤ˜ ·˘Ù¤˜ ÛÎËÓ¤˜ ‹Ù·Ó Ë ¤ÎÊÚ·ÛËÙ˘ ΢ڛ·Ú¯Ë˜ ȉÂÔÏÔÁ›·˜ Î·È ÂÓÙ¿ÛÛÔÓÙ·È ÛÙÔ Ó‡̷Ù˘ ÂÔ¯‹˜, ·ÓÙÈÚÔۈ‡ÔÓÙ·˜ ÙȘ ·ÓÙÈÏ‹„ÂȘ ÙˆÓ Ó¤ˆÓ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ÁÈ· ÙËÓ ÂıÓÈ΋ ÛËÌ·Û›· ÙˆÓ ·Ú·ÛÙ¿ÛÂˆÓ Î·ÈÁÈ· ÙËÓ ÔÏÈÙÈ΋ ÛËÌ·Û›· ÙˆÓ Ó¤Ô˘ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜ ‰È·Î˘-‚¤ÚÓËÛ˘ Ù˘ ¯ÒÚ·˜.

H K A £ H M E P I N H B T P I T H 2 5 M A P T I O Y 2 0 0 3 25

Mεγρου της Bουλ�ς·fi ÙȘ ˘ÚηÁȤ˜ ÙÔ˘ 1884 Î·È 1909,ÔÈ Ôԛ˜ ÚÔοÏÂÛ·Ó ÂÎÙÂٷ̤Ó˜ÊıÔÚ¤˜ Î·È ·Ó·ÓfiÚıˆÙ˜ ˙ËÌȤ˜ÛÙȘ ÙÔȯÔÁڷʛ˜. ∞fi ÙÔÓ ·Ú¯ÈÎfi,ÏÔ‡ÛÈÔ ‰È¿ÎÔÛÌÔ ‰È·ÙËÚÔ‡ÓÙ·È ·Îfi-ÌË Û ·ÓÂÎÙ‹ ηٿÛÙ·ÛË ÔÈ ÙÔȯÔ-Áڷʛ˜ ÙˆÓ ÙÔ›¯ˆÓ Ù˘ «∞›ıÔ˘Û·˜ÙˆÓ ΔÚÔ·›ˆÓ» (Ù˘ ÛËÌÂÚÈÓ‹˜ ·›-ıÔ˘Û·˜ ∂Ï¢ıÂÚ›Ô˘ μÂÓÈ˙¤ÏÔ˘), Ô˘¤¯ÂÈ ˆ˜ ı¤Ì· ÙËÓ ∂ÏÏËÓÈ΋ ∂·Ó¿-ÛÙ·ÛË Î·È ÙÔÓ ÂÚ¯ÔÌfi ÙÔ˘ √ıˆÓ· ÛÙÔ¡·‡ÏÈÔ Î·È ÂΛӘ Ù˘ ·Ú·Î›ÌÂ-Ó˘ ÌÈÎÚ‹˜ ·›ıÔ˘Û·˜ (ÁÓˆÛÙ‹˜ ˆ˜ ∞›-ıÔ˘Û·˜ ÙˆÓ À·ÛÈÛÙÒÓ) Ì ÙȘ ÚÔ-ÛˆÔÁڷʛ˜ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ·ÁˆÓÈ-ÛÙÒÓ.

OÈ ˙ˆÁÚ¿ÊÔÈ™‡Ìʈӷ Ì ٷ ∂ÏÏËÓÈο ∫Ú·ÙÈο∞گ›·, ÙȘ Ûˆ˙fiÌÂÓ˜ ˘ÔÁڷʤ˜,·ÏÏ¿ Î·È ·fi ÙȘ ‚È‚ÏÈÔÁÚ·ÊÈΤ˜ Ë-

Á¤˜, ÔÈ ˙ˆÁÚ¿ÊÔÈ Ô˘ ·Ó¤Ï·‚·Ó Ó· ÂÈ-ÎÔÓÔÁÚ·Ê‹ÛÔ˘Ó ÙËÓ ÚÒÙË ÌÂÁ¿ÏË·›ıÔ˘Û· Â›Ó·È ÔÈ ÂÍ‹˜: √‡ÏÚȯ ÿÏ-ÌÚ·˚ÙÂÚ, °Èfi˙ÂÊ ∫Ú·ÓÙ˙̤ÚÁÎÂÚ,∫Ï·Ô‡ÓÙÈÔ˘˜ ™Ú¿Ô˘ÓÙÔÏÊ, °Èfi˙ÂÊ ™¤-ÚÂÚ, ΔfiÌ·˜ °ÎÔ‡ÁÎÂÓÌÂÚÁÎÂÚ Î·ÈºÚ·ÓÙ˙ °Èfi˙ÂÊ μÔ˘ÚÌ, fiÏÔÈ ÂÍÂȉÈ΢-̤ÓÔÈ Û ·Ó¿ÏÔÁ˜ ÂÚÁ·Û›Â˜ Û ·Ó¿-ÎÙÔÚ· Î·È ÂÎÎÏËۛ˜ Ù˘ μ·˘·Ú›·˜.ΔË ‰Â‡ÙÂÚË ÌÈÎÚfiÙÂÚË ·›ıÔ˘Û· ·Ó¤-Ï·‚·Ó Ó· ÂÈÎÔÓÔÁÚ·Ê‹ÛÔ˘Ó ÔÈ Ó·ÚÔ›∂ÏÏËÓ˜ ˙ˆÁÚ¿ÊÔÈ º›ÏÈÔ˜ Î·È °Â-ÒÚÁÈÔ˜ ª·ÚÁ·Ú›Ù˘, fiˆ˜ ‚‚·ÈÒÓÂ-Ù·È ·fi Ù· ∫Ú·ÙÈο ∞گ›·. ∞ÂÈÎÔÓ›-˙ÔÓÙ·È ‰Âη٤ÛÛÂÚ· ÔÚÙÚ¤Ù· ∂ÏÏ‹-ÓˆÓ ·ÁˆÓÈÛÙÒÓ Î·È Ê·›ÓÂÙ·È fiÙÈ ÔÚÈ-Ṳ̂ÓÔÈ ˘‹ÚÍ·Ó Ú·ÁÌ·ÙÈο ÌÔÓÙ¤-Ï·, ·ÊÔ‡ ‹Ù·Ó ·ÎfiÌË ÛÙË ˙ˆ‹, fiˆ˜Ô ∫ÔÏÔÎÔÙÚÒÓ˘, Ô ∫·Ó¿Ú˘, Ô ªÈ·-Ô‡Ï˘ Î.¿. ∂›Ó·È ÔÈ ÚˆÈÌfiÙÂÚ˜ ÚÔ-ÛˆÔÁڷʛ˜ Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ ̇ ˆÁÚ·ÊÈ-΋˜, Ô˘ ÂÎÙÂÏÔ‡ÓÙ·È Ì ‚¿ÛË ÙȘ ‰˘-

ÙÈÎfiÙÚÔ˜ ·ÓÙÈÏ‹„ÂȘ. Δ· ÂÏÏËÓÈοÈÛÙÔÚÈο ÚfiÛˆ· Ô˘ ÂÈÎÔÓÔÁÚ·-ÊÔ‡ÓÙ·È Â›Ó·È Ù· ÂÍ‹˜: μfiÚÂÈÔ˜ ÙÔ›-¯Ô˜: °ÂÒÚÁÈÔ˜ ∫Ô˘ÓÙÔ˘ÚÈÒÙ˘ – ¶Â-ÙÚfiÌ¢ ª·˘ÚÔÌȯ¿Ï˘ – £Âfi‰ˆÚÔ˜∫ÔÏÔÎÔÙÚÒÓ˘. ¡fiÙÈÔ˜ ÙÔ›¯Ô˜: °ÂÒÚ-ÁÈÔ˜ ∫·Ú·˚Ûο΢ – ∞Ó·ÛÙ¿ÛÈÔ˜ ΔÛ·-Ì·‰fi˜ – ∞Ó‰Ú¤·˜ ªÈ·Ô‡Ï˘. ∞Ó·ÙÔÏÈ-Îfi˜ ÙÔ›¯Ô˜: ƒ‹Á·˜ μÂÏÂÛÙÈÓÏ‹˜ – ∞Ϥ-Í·Ó‰ÚÔ˜ À„ËÏ¿ÓÙ˘ – ¶·Ï·ÈÒÓ ¶·-ÙÚÒÓ °ÂÚÌ·Ófi˜ – ∞Ó‰Ú¤·˜ ∑·˝Ì˘(;)¢˘ÙÈÎfi˜ ÙÔ›¯Ô˜: ¢ËÌ‹ÙÚÈÔ˜ À„ËÏ¿-ÓÙ˘ – ¡ÈÎfiÏ·Ô˜ ∞ÔÛÙfiÏ˘ – ¶·Ó·-ÁÈÒÙ˘ ªfiÙ·Û˘ – ∞ÛÙÈÁÍ. √È ÚÔ-ÛˆÔÁڷʛ˜ ÙˆÓ ·‰ÂÏÊÒÓ ª·ÚÁ·Ú›-ÙË ÛÒ˙ÔÓÙ·È ·ÏÏÔȈ̤Ó˜ Î·È Ì ·Ú-ÎÂÙ¤˜ ÂÈ˙ˆÁÚ·Ê›ÛÂȘ, ·ÏÏ¿ ‰È·ÈˆÓ›-˙Ô˘Ó ÔÚÈṲ̂ӷ Ê˘ÛÈÔÁÓˆÌÈο ¯·Ú·-ÎÙËÚÈÛÙÈο ÙˆÓ ÚˆÙ·ÁˆÓÈÛÙÒÓ, ÁÈ·-Ù› ·ÚÎÂÙÔ› ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·Ó ·ÎfiÌË ÛÙË˙ˆ‹, ÂÓÒ ÁÈ· ÂΛÓÔ˘˜ Ô˘ ‰ÂÓ ˙Ô‡-Û·Ó Ê·›ÓÂÙ·È ˆ˜ ·ÚÎÂÙ¿ ¯Ú‹ÛÈÌÔ ı·

H H σκην� που απει-κον ζει τον M�ρκοMπ�τσαρη να επιτ θε-ται στο στρατ�πεδοτων Tο�ρκων στοKαρπεν�σι και νατους αντιμετωπ ζειθριαμβευτικ�, ε ναι σως η πιο εντυπω-σιακ� παρ�σταση τηςτοιχογραφ ας.

26 H K A £ H M E P I N H B T P I T H 2 5 M A P T I O Y 2 0 0 3

Õ H Δυτικ�ς το χος: Aριστερ� «Προσωποπο ηση τηςEλλ�δος», δεξι� «H δρυση του “Πανελλ�νιου” απ� τονKαποδ στρια». H δεξι� σκην�, φ�ρος τιμ�ς στον πρ!τοκυβερν�τη της Eλλ�δος, αντικατ"στησε, �πως μπορο�μενα δο�με στο σχ"διο (κ�τω αριστερ�) του Σβ�ντχ�λερ,τη σκην� με θ"μα: «O Oθων υπογρ�φει το "γγραφο απο-δοχ�ς της βασιλε ας του». E ναι η μ�νη αξιοσημε ωτηαλλαγ� � παρ"κκλιση στην εκτ"λεση της τοιχογραφ ας,αφο� σκ�πιμα μ"χρι τ�τε ο Kαποδ στριας απουσ αζεαπ� το επ σημο εικονογραφικ� σ�νολο.

ÛÙ¿ıËΠÙÔ Ï‡Έ̷ ÙÔ˘ ¶¤ÙÂÚ ÊÔÓ∂˜, Ì ÙȘ ÈÛÙÔÚÈΤ˜ ÛÎËÓ¤˜ Î·È Ù·ÔÚÙÚ¤Ù· Ô˘ ›¯Â οÌÂÈ Î·È Ô˘ Û›-ÁÔ˘Ú· ‹Ù·Ó Û ÁÓÒÛË ÔÏÏÒÓ.

B·ÛÈÎfi˜ ÂÌÓ¢ÛÙ‹˜∏ ÙÂÏÈ΋ ÌÓËÌÂȷ΋ Û‡ÓıÂÛË Ù˘ ∞›-ıÔ˘Û·˜ ÙˆÓ ΔÚÔ·›ˆÓ – ∂Ï¢ıÂÚ›Ô˘μÂÓÈ˙¤ÏÔ˘ Â›Ó·È ·Ó·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÙ· ¤Ó·Û˘ÏÏÔÁÈÎfi ¤ÚÁÔ (ÂÚÁ¿ÛÙËÎ·Ó ÙÔ˘Ï¿-¯ÈÛÙÔÓ ¤ÍÈ ˙ˆÁÚ¿ÊÔÈ), fï˜ Ô ‚·ÛÈÎfi˜ÂÌÓ¢ÛÙ‹˜ ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ Â›Ó·È Ô ÎÏ·ÛÈ-ÎÈÛÙ‹˜ ÁχÙ˘ §Ô‡Óقȯ ÊÔÓ ™‚¿-ÓÙ¯·ÏÂÚ (Ô ‰ËÌÈÔ˘ÚÁfi˜ ÙÔ˘ ÎÔÏÔÛÛÈ-·›Ô˘ ·Á¿ÏÌ·ÙÔ˜ Ù˘ μ·˘·Ú›·˜ ÛÙÔ

ªfiÓ·¯Ô), Ô ÔÔ›Ô˜ ۯ‰›·Û fiÏ· Ù·ı¤Ì·Ù· Ì ۯÔÏ·ÛÙÈ΋ ·ÎÚ›‚ÂÈ· (ÁÈ·-Ù› ¯ÚÂÈ¿ÛÙËΠӷ Á›ÓÔ˘Ó ÂÏ¿¯ÈÛÙ˜·ÏÏ·Á¤˜), ·ÏÒÓÔÓÙ·˜ Ù· ı¤Ì·Ù¿ ÙÔ˘Û ̛· ˙ˆÊfiÚÔ ÛÙÔ ¿Óˆ ̤ÚÔ˜ ÙˆÓÙÂÛÛ¿ÚˆÓ ÙÔ›¯ˆÓ. √ ηÏÏÈÙ¤¯Ó˘ ·˘-Ùfi˜ ‰ÂÓ ÂÈÛΤÊÙËΠÔÙ¤ ÙËÓ ∂ÏÏ¿-‰·, ·ÏÏ¿ Â›Ó·È Èı·Ófi Ó· ›¯Â Û˘Ì-‚Ô˘Ï¢Ù› ÙÔÓ ÂÏÏËÓÈÛÙ‹ ηıËÁËÙ‹Î·È Û‡Ì‚Ô˘ÏÔ ÙÔ˘ ‚·ÛÈÏÈ¿ §Ô˘‰Ô‚›-ÎÔ˘ ºÚÂȉÂÚ›ÎÔ £Â›ÚÛÈÔ, ·‰ÂÏÊfi ÙÔ˘ÁÓˆÛÙÔ‡ ˙ˆÁÚ¿ÊÔ˘ §Ô˘‰Ô‚›ÎÔ˘, Ô˘‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ÙfiÙ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·. ª¤Û·Û ‰ÂηÂÊÙ¿ Û¯¤‰È· Ô ™‚¿ÓÙ¯·ÏÂÚÛ˘ÌÂÚȤϷ‚ ٷ ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚ· ÁÂ-ÁÔÓfiÙ· ÙÔ˘ ∂ÏÏËÓÈÎÔ‡ ∞ÁÒÓ·, Ù·

ÔÔ›· Ì ‰È΋ ÙÔ˘ ˘fi‰ÂÈÍË Î·Ù·ÓÂ-Ì‹ıËÎ·Ó ÛÙÔÓ ¯ÒÚÔ. Δ· ÂÓ ÏfiÁˆ Û¯¤-‰È· ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È Û‹ÌÂÚ· ÛÙÔ ªÔ˘Û›ÔÙ˘ ¶fiÏ˘ ÙÔ˘ ªÔÓ¿¯Ô˘.

HÚˆÈÛÌfi˜ Î·È ÂÈ΋ ‰È¿ıÂÛ˙ ÌÈ· ¤ÎÙ·ÛË Ì‹ÎÔ˘˜ 59 Ì. ηÈ

‡„Ô˘˜ 1,20 Ì. Ô ™‚¿ÓÙ¯·ÏÂÚ fiÊÂÈÏÂÓ· Û˘ÌÂÚÈÏ¿‚ÂÈ Ù· ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚ·ÁÂÁÔÓfiÙ· Ù˘ ÓÂfiÙÂÚ˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ÈÛÙÔÚ›·˜. ΔÔ Î‡ÚÈÔ ÂÚȯfiÌÂÓÔ Ù˘ÙÔȯÔÁÚ·Ê›·˜ ı· ‹Ù·Ó ÔÈ ·ÁÒÓ˜ ÙÔ˘∂ıÓÔ˘˜ Î·È ÛÙfi¯Ô˜ Ë ÂıÓÈ΋ ÚÔ‚ÔÏ‹.∞fi ÙÔÓ Ì·ÎÚÈÓfi, ÂÈÚËÓÈÎfi Î·È Âȉ˘Ï-ÏÈ·Îfi ÎfiÛÌÔ Ù˘ ·Ú¯·›·˜ ÈÛÙÔÚ›·˜ ηÈÌ˘ıÔÏÔÁ›·˜ Ô˘ ı· ÛÙfiÏÈ˙ ÙȘ ˘fi-ÏÔȘ ·›ıÔ˘Û˜ ÙÔ˘ ·Ó·ÎÙfiÚÔ˘, Ô ıÂ-

·Ù‹˜ ı· ÌÂÙ·ÊÂÚfiÙ·Ó Û ÌÈ· ÂÓÙÂÏÒ˜‰È·ÊÔÚÂÙÈ΋ ÂÚÈÔ¯‹ fiÔ˘ ı· ‰¤ÛÔ-˙Â Ô ËÚˆÈÛÌfi˜ Î·È Ë ÂÈ΋ ‰È¿ıÂÛË.Δ· ı¤Ì·Ù· ·Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·È ¯ÚÔÓÔÏÔ-ÁÈο ·fi ÙÔÓ ‚fiÚÂÈÔ ÛÙÔÓ ·Ó·ÙÔÏÈÎfiÙÔ›¯Ô Î·È Ë ıÂÌ·ÙÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘˜ ›ӷÈË ÂÍ‹˜:

μfiÚÂÈÔ˜ ÙÔ›¯Ô˜: √ fiÚÎÔ˜ ÙˆÓ Â·-Ó·ÛÙ·ÙÒÓ ÛÙË μÔÛÙ›ÙÛ· – ∏ ÂͤÁÂÚ-ÛË ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ÛÙËÓ ¶¿ÙÚ· – ∂ıÓÈ-΋ Û˘Ó¤Ï¢ÛË ÛÙËÓ ∫·Ï·Ì¿Ù· – ∏‰fiÍ· ÙÔ˘ ‰ÔÏÔÊÔÓË̤ÓÔ˘ ÛÙËÓ ∫ˆÓ-ÛÙÓÙÈÓÔ‡ÔÏË ¶·ÙÚÈ¿Ú¯Ë °ÚËÁÔÚ›Ô˘ÙÔ˘ ∂ã.

∞Ó·ÙÔÏÈÎfi˜ ÙÔ›¯Ô˜: ∂·Ó¿ÛÙ·ÛËÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙˆÓ ΔÔ‡ÚΈÓ

H K A £ H M E P I N H B T P I T H 2 5 M A P T I O Y 2 0 0 3 27

– ¡›Î˜ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ÛÙË ÛÙÂÚÈ¿ ηÈÙË ı¿Ï·ÛÛ· – ∏ ∂ıÓÈ΋ ™˘Ó¤Ï¢ÛËÛÙËÓ ∂›‰·˘ÚÔ – √ ∫·Ó¿Ú˘ ˘ÚÔ-Ï› ÙÔÓ ÙÔ˘ÚÎÈÎfi ÛÙfiÏÔ ÛÙË Ã›Ô – √ª·˘ÚÔÎÔÚ‰¿ÙÔ˜ ˘ÂÚ·Û›˙ÂÙ·È ÙÔªÂÛÔÏfiÁÁÈ.

¡fiÙÈÔ˜ ÙÔ›¯Ô˜: √ ªfiÙÛ·Ú˘ ÂÈÙ›-ıÂÙ·È ÛÙÔ ÛÙÚ·ÙfiÂ‰Ô ÙˆÓ ΔÔ‡ÚΈÓÛÙÔ ∫·ÚÂÓ‹ÛÈ. ¡›ÎË ·ÈˆÚÂ›Ù·È ¿Óˆ·fi ‚˘ıÈṲ̂ӷ ÏÔ›· – ¡›ÎË ÙˆÓ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙˆÓ ΔÔ‡ÚÎˆÓ ÛÙËı¿Ï·ÛÛ· – §ÂËÏ·Û›· Ù˘ ¶ÂÏÔÔÓ‹-ÛÔ˘ ·fi ÙÔÓ πÌÚ·‹Ì ·Û¿. ¶ÚÔÛˆ-ÔÔ›ËÛË Ù˘ fiÏ˘ ÙÔ˘ ªÂÛÔÏÔÁÁÈ-Ô‡ – ∏ Û˘Óı‹ÎË ÙÔ˘ §ÔÓ‰›ÓÔ˘.

¢˘ÙÈÎfi˜ ÙÔ›¯Ô˜: ∏ Ó·˘Ì·¯›· ÙÔ˘¡·˘·Ú›ÓÔ˘. ¶ÚÔÛˆÔÔ›ËÛË Ù˘∂ÏÏ¿‰Ô˜ – √ √ıˆÓ·˜ ˘ÔÁÚ¿ÊÂÈ ÙÔ›ÛËÌÔ ¤ÁÁÚ·ÊÔ Ô˘ ÙÔÓ Î·ıÈÛÙ¿‚·ÛÈÏÈ¿ Ù˘ ∂ÏÏ¿‰Ô˜ – √ §Ô˘‰Ô‚›ÎÔ˜Ô ∞ã ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ÙÔÓ √ıˆÓ· ÙÔ˘˜∂ÏÏËÓ˜ ·ÂÛÙ·Ï̤ÓÔ˘˜ ÛÙÔ ªfiÓ·¯Ô– ∏ ¿ÊÈÍË ÙÔ˘ √ıˆÓ· ÛÙÔ ¡·‡ÏÈÔ.

∂›Ó·È Ê·ÓÂÚfi fiÙÈ Ù· ÁÂÁÔÓfiÙ· ÂÎÙ˘-Ï›ÛÛÔÓÙ·È ·fi ÙÔ 1821 (∏ Û˘Ó¿ÓÙËÛËÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ Â·Ó·ÛÙ·ÙÒÓ ÛÙË μÔ-ÛÙ›ÙÛ· ÛÙȘ 26 π·ÓÔ˘·Ú›Ô˘ 1821) ̤-¯ÚÈ ÙËÓ ¿ÊÈÍË ÙÔ˘ √ıˆÓ· ÛÙÔ ¡·‡-ÏÈÔ ÛÙȘ 6 ºÂ‚ÚÔ˘·Ú›Ô˘ 1833. ∏ ˙ˆ-ÊfiÚÔ˜ ‰ÂÓ ÛÒ˙ÂÙ·È Û Ôχ ηϋ η-

Ù¿ÛÙ·ÛË, ÂÓÒ ·fi ÙÔÓ ÚÒÙÔ (‚fiÚÂÈÔ)ÙÔ›¯Ô ÛÒ˙ÔÓÙ·È ÌfiÓÔ ‰‡Ô ÌÔÚʤ˜(ÂÓfi˜ ∂ÏÏËÓ· Î·È ÂÓfi˜ ΔÔ‡ÚÎÔ˘) ·fiÙËÓ ·Ú¿ÛÙ·ÛË ∏ ÂͤÁÂÚÛË ÙˆÓ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ÛÙËÓ ¶¿ÙÚ·, ÂÓÒ ÙÔ ˘fiÏÔÈ-Ô ÙÌ‹Ì· ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ÙÔ›¯Ô˘ ¤¯ÂÈ Î·-Ù·ÛÙÚ·Ê› ÂÓÙÂÏÒ˜. ∞Í›˙ÂÈ Ó· ÛËÌÂȈ-ı› fiÙÈ ÛÙËÓ ÙÔȯÔÁÚ·Ê›· ·ÓÙÈηٷ-ÛÙ¿ıËÎÂ Ë ÛÎËÓ‹ Ì ÙËÓ ÀÔÁÚ·Ê‹·fi ÙÔÓ √ıˆÓ· ÙÔ˘ ÂÁÁÚ¿ÊÔ˘ Ô˘ÙÔÓ fiÚÈ˙ ‚·ÛÈÏÈ¿ Ù˘ ∂ÏÏ¿‰Ô˜ Ì ÙËÓÂӉȷʤÚÔ˘Û· ·Ú¿ÛÙ·ÛË Ù˘ π‰Ú˘-Û˘ ·fi ÙÔÓ ∫·Ô‰›ÛÙÚÈ· ÓÙÔ˘ «¶·-ÓÂÏÏËÓ›Ô˘», ÌÈ· Ê·ÓÙ·ÛÙÈ΋ ÛÎËÓ‹Ô˘ ·ÔÙÂÏ› ÂÏ¿¯ÈÛÙÔ ÊfiÚÔ ÙÈÌ‹˜ÛÙÔÓ ÚÒÙÔ ∫˘‚ÂÚÓ‹ÙË Ù˘ ∂ÏÏ¿‰Ô˜,Ô ÔÔ›Ô˜ ̤¯ÚÈ ÙÒÚ· ·Ô˘Û›·˙ ÛÎfi-ÈÌ· ·fi Ù· ›ÛËÌ· ÂÈÎÔÓÔÁÚ·ÊÈοۇÓÔÏ·.

¶ÔÚ›· ÂÓfi˜ ¤ıÓÔ˘˜Δ· Û¯¤‰È· Î·È Ë ÙÂÏÈ΋ ÙÔȯÔÁÚ·Ê›·ÛÂ Û˘Ó‰˘·ÛÌfi Ì ٷ ÔÚÙÚ¤Ù· ÙˆÓ·‰ÂÏÊÒÓ ª·ÚÁ·Ú›ÙË Ù˘ ‰ÈÏ·Ó‹˜ ·›-ıÔ˘Û·˜ ¤‰ÈÓ ÙË Û‡Á¯ÚÔÓË ÔÚ›·ÂÓfi˜ ¤ıÓÔ˘˜, Ô˘ ÂÈÎ˘ÚˆÓfiÙ·Ó ·fiÙ· ¿ÊıÔÓ· ۇ̂ÔÏ· ÙÔ˘ ÎÏ·ÛÈÎÈÛÌÔ‡Î·È ·fi ÙȘ Ì˘ıÔÏÔÁÈΤ˜ ·Ú·Ô̤˜ÙˆÓ ˘ÔÏÔ›ˆÓ ·Ú·ÛÙ¿ÛÂˆÓ ¿ÏψÓ

H M α απ� τις προσωποποιημ"νες «N κες των Eλλ�-νων στη στερι� και στη θ�λασσα». Στην ασπ δα της,�πως και στις �λλες, αναγρ�φονται ον�ματα σημα-ντικ!ν ελληνικ!ν νικ!ν.

28 H K A £ H M E P I N H B T P I T H 2 5 M A P T I O Y 2 0 0 3

H Tρ α απ� τα δεκατ"σσερα πορτρ"τα με ιστορικ� πρ�σωπα σε μετ�λλια –13 Eλληνες καιο Aστιγξ– που βρ σκονται στην A θουσα των Yπασπιστ!ν. Tη φιλοτ"χνησ� τους αν"λαβανοι νεαρο Eλληνες ζωγρ�φοι Φ λιππος και Γε!ργιος Mαργαρ της. E ναι πολ� πιθαν� να"γιναν εκ του φυσικο�, αφο� αρκετ� απ� τα εικονιζ�μενα πρ�σωπα �ταν εν ζω�.

H Λεπτομ"ρεια απ� τη σκην� «Eπαν�σταση των Eλλ�νων εναντ ον των Tο�ρκων». H τελικ�μνημειακ� σ�νθεση, η εκτ"λεση δηλαδ� των τοιχογραφι!ν, ε ναι "ργο συλλογικ�. Eργ�στη-καν τουλ�χιστον "ξι χειρ!νακτες ζωγρ�φοι, ειδικευμ"νοι στην τεχνικ� της τοιχογραφ ας.

¯ÒÚˆÓ ÙÔ˘ ·Ó·ÎÙfiÚÔ˘, Ô˘ Ì·˜ ÛÒ-˙ÔÓÙ·È fï˜ ÌfiÓÔ Û ۯ¤‰È·, Û‹ÌÂÚ·ÛÙËÓ ∫·ÏÏÈÙ¯ÓÈ΋ ™˘ÏÏÔÁ‹ ÙÔ˘ ¶Ô-Ï˘Ù¯Ó›Ԣ ÙÔ˘ ªÔÓ¿¯Ô˘. Δ· ı¤Ì·Ù··˘Ù¿ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ÛÙËÓ ÚfiÛÊ·ÙËÂÏÏËÓÈ΋ ÈÛÙÔÚ›·: ·fi ÙËÓ ¤Ó·ÚÍËÙ˘ ∂·Ó¿ÛÙ·Û˘ ̤¯ÚÈ ÙËÓ ¿ÊÈÍËÙÔ˘ √ıˆÓ· ÛÙÔ ¡·‡ÏÈÔ, ÁÂÁÔÓfiÙ·Ô˘ ·ÔÎÙÔ‡Ó ÂÈηÛÙÈ΋ ÌÔÚÊ‹, ¯¿-ÚË ÛÙȘ Ù¤ÏÂȘ ·ÚÌÔӛ˜ ÙˆÓ ÌÔÚ-ÊÒÓ, ÛÙȘ Ú˘ıÌÈΤ˜ ·Ó·ÏÔÁ›Â˜ ÙˆÓ ÌÂ-ÚÒÓ Û ۯ¤ÛË Ì ÙÔ fiÏÔÓ Î·È ÛÙËÓ¿ÓÂÙË ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ ‰È‹ÁËÛ˘. ¶·Ú·-ÙËÚ‹ÛÂȘ Ô˘ ÈÛ¯‡Ô˘Ó ÁÈ· ηÏÏÈÙ¤-¯Ó˜ Ì ÎÏ·ÛÈ΋ ·È‰Â›·, Ô˘ ÎÈÓÔ‡-ÓÙ·È ÛÙÔ Ó‡̷ ÚÔ‚ÔÏ‹˜ Ù˘ Û˘Ï-ÏÔÁÈ΋˜ ÌÓ‹Ì˘ Î·È ÙÔÓÈÛÌÔ‡ ÙˆÓ

‰È·¯ÚÔÓÈÎÒÓ ÛËÌ›ˆÓ ÂÓfi˜ ÔÏÈÙÈ-ÛÌÔ‡ Ì ÔÏÏÔ‡˜ ·Ô‰¤ÎÙ˜ Î·È È‰›ˆ˜ÛÙËÓ Ù¿ÍË Ô˘ ¢·ÁÁÂÏ›˙ÂÙ·È ÙȘ Ӥ˜·ÏÏ·Á¤˜. ∂Í·ÈÚÂÙÈο ıÂÙÈΤ˜ ÂÓÙ˘Ò-ÛÂȘ ·Ê‹ÓÔ˘Ó ÛÙÔÓ ı·ً Ë ‰È·‰Ô¯‹‰Ú·Ì·ÙÈÎÒÓ ÛÎËÓÒÓ Ì ÔχÛË̷ۇ̂ÔÏ·, ηıÒ˜ Î·È Ë ¿ÓÂÛË Ì ÙËÓÔÔ›· ·Ó·Ù‡ÛÛÂÙ·È Ë ‰È‹ÁËÛË, ·ÎÔ-ÏÔ˘ıÒÓÙ·˜ ÙËÓ ÈÛÙÔÚÈ΋ Û˘Ó¤¯ÂÈ·Î·È ÙË ÓÔËÌ·ÙÈ΋ ·ÏÏËÏÔ˘¯›· ÙˆÓ ÁÂ-ÁÔÓfiÙˆÓ.

¶ÚÔÔÌÔ›Ô E˜ Î·È Ô PfiÙÌ·Ó

¶ÚÔÔÌÔ› ·˘Ù‹˜ Ù˘ ÂÓfiÙËÙ·˜ ÌÔ-

ÚÔ‡Ó Ó· ıˆÚËıÔ‡Ó ÔÈ Ôχ ÁÓˆÛÙ¤˜39 ÛÎËÓ¤˜ ·fi ÙËÓ ∂ÏÏËÓÈ΋ ∂·Ó¿-ÛÙ·ÛË ÙÔ˘ ¶¤ÙÂÚ ÊÔÓ ∂˜, ηıÒ˜ ηÈÙ· ·ÓÙ›ÛÙÔȯ· ÙÔ›· ÙÔ˘ ∫·ÚÏ ƒfi-ÙÌ·Ó, Ô˘ ›¯·Ó ۯ‰ȷÛÙ› ÁÈ· Ó··ÔÙÂϤÛÔ˘Ó ÙÔ ÌÂÁ¿ÏÔ ÂÈÎÔÓÔÁÚ·ÊÈ-Îfi Û‡ÓÔÏÔ Ô˘ ı· ÛÙfiÏÈ˙ ÙȘ ÛÙÔ¤˜ÙÔ˘ μ·ÛÈÏÈÎÔ‡ ∫‹Ô˘ ÛÙÔ ªfiÓ·¯Ô,¤ÚÁ· Ô˘ ‰È·‰fiıËÎ·Ó Â˘Ú‡Ù·Ù·. √ÈÛÎËÓ¤˜ Ù˘ ÙÔȯÔÁÚ·Ê›·˜ ÛÙÔ ∞Ó¿-ÎÙÔÚÔ ÙˆÓ ∞ıËÓÒÓ ÂÏ¿¯ÈÛÙ· ·Ú¤Î-ÎÏÈÓ ·fi ÙÔÓ ·Ú¯ÈÎfi ۯ‰ȷÛÌfi ÙÔ˘™‚¿ÓÙ¯·ÏÂÚ. ∏ ÌÔÓ·‰È΋ ·ÍÈÔÛËÌ›ˆ-ÙË ‰È·ÊÔÚÔÔ›ËÛË Ô˘ ·Ú·ÙËÚ‹ıË-Π‹Ù·Ó Ë ·ÚÔ˘Û›· ÙÔ˘ ∫·Ô‰›ÛÙÚÈ·ÛÙËÓ ÙÔȯÔÁÚ·Ê›·, ÁÈ·Ù› ·Ô˘Û›·˙ÂÂȉÂÈÎÙÈο ·fi Ù· ÚÒÙ· Û¯¤‰È·, ·Ï-

Ï¿ Î·È ·fi fiϘ ÙȘ ˘fiÏÔȘ ÛÂÈÚ¤˜Ô˘ ›¯·Ó Á›ÓÂÈ Ì¤¯ÚÈ ÙfiÙÂ. ΔÔ ‡ÊÔ˜Ù˘ ÙÂÏÈ΋˜ Û‡ÓıÂÛ˘ ‰È·ÎÚ›ÓÂÈ Â-ÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ¿ıÔ˜ Î·È Í¯ˆÚÈÛÙ‹ ÚÔ-‚ÔÏ‹ ÙˆÓ ÊÔÚÌ·ÏÈÛÙÈÎÒÓ ÛÙÔȯ›ˆÓ.

∏ ÂÓÙ˘ˆÛÈ·ÎfiÙÂÚË ·Ú¿ÛÙ·ÛËÙ˘ ÙÔȯÔÁÚ·Ê›·˜, Ë ÔÔ›· ·ÎÔÏÔ˘ı›ÈÛÙ¿ ÙÔ ‡ÊÔ˜ Î·È ÙÔ Ó‡̷ ÙˆÓۯ‰›ˆÓ, Â›Ó·È ÂΛÓË Ô˘ ·ÂÈÎÔÓ›˙ÂÈÙÔÓ ª¿ÚÎÔ ªfiÙÛ·ÚË Ó· ÂÈÙ›ıÂÙ·ÈÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙˆÓ ΔÔ‡ÚÎˆÓ Î·È Ó· ÙÔ˘˜·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙ÂÈ ıÚÈ·Ì‚Â˘ÙÈο. ∂›Ó·ÈÌÈ· ÛÎËÓ‹ ·ÏËıÔÊ·Ó‹˜, Ô˘ ı· ’ÏÂÁÂηÓ›˜ fiÙÈ Û¯Â‰È¿ÛÙËΠ̠‚¿ÛË ÙȘ‰ÈËÁ‹ÛÂȘ Î·È ÙȘ ·ÓÙ·ÔÎÚ›ÛÂȘ Ù˘ÂÔ¯‹˜, fiˆ˜ Ï.¯. ÂÚȤÁÚ·Ê ٷ Ù˘›ıÂÛ˘ ÙÔ˘ ª¿ÚÎÔ˘ ªfiÙÛ·ÚË(Î·È ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÙÔ˘ ı·Ó¿ÙÔ˘ ηÈÙ˘ Îˉ›·˜ ÙÔ˘ ‹Úˆ·) Ë °ÂÓÈ΋ ∂ÊË-ÌÂÚ›‰· ÙÔ˘ ∞Ô˘ÁÎÛÌÔ˘ÚÁÎ(Augsburger Allgemeine Zeitung)ÛÙȘ 13.10.1823, Û ۯÂÙÈ΋ ·ÓÙ·fi-ÎÚÈÛË ·fi ÙËÓ ΔÂÚÁ¤ÛÙË: «√ ª¿ÚÎÔ˜ªfiÙÛ·Ú˘ ·Ú¤‰ˆÛ ÙÔ Ó‡̷ ÙÔ˘Û·Ó ¿ÏÏÔ˜ §ÂˆÓ›‰·˜ ÁÈ· ÙËÓ ›ÛÙËÎ·È ÙËÓ ·ÙÚ›‰· ÙÔ˘ ÛÙË ÂÚÈÔ¯‹ ÙˆÓ∞ÁÚ¿ÊˆÓ Î·È Ë ÈÛÙÔÚ›· ·˘Ù‹˜ Ù˘ Ì¿-¯Ë˜ ‰ÂÓ ı· ÌÔÚ¤ÛÂÈ Ó· ͯ·ÛÙ›. ™ÙËÌ¿¯Ë Ù˘ 24˘ ÚÔ˜ ÙËÓ 25Ë ∞˘ÁÔ‡-ÛÙÔ˘ Ô ªfiÙÛ·Ú˘ Ì 800 ÂıÂÏÔÓÙ¤˜‹Á ÛÙÔ ∫·ÚÂÓ‹ÛÈ ÛÙÔ ÛÙÚ·Ùfi‰ÔÙÔ˘ Δ˙ÂÏ·ÏÂÓÙ›Ó ª¤Ë, ·ÓÈ„ÈÔ‡ ÙÔ˘∫ÈÔ˘Ù·¯‹ ·Û¿, ÁÎÚ¤ÌÈÛ ÙË ÛÎËÓ‹ÙÔ˘ Î·È ÙÔÓ ÛÎfiÙˆÛ Ì ÙÔ ›‰ÈÔ ÙÔ˘ ÙÔ¯¤ÚÈ. ™ÙË Ì¿¯Ë Ô˘ ¤ÁÈÓ 3.000 ΔÔ‡Ú-ÎÔÈ ˘‹ÚÍ·Ó ı‡Ì·Ù·. √ ª¿ÚÎÔ˜ ªfi-ÙÛ·Ú˘ ÙÚ·˘Ì·Ù›ÛÙËΠÎÈ ·˘Ùfi˜ ı·-Ó¿ÛÈÌ· Î·È ‡ÛÙÂÚ· ·fi Ï›ÁÔ Í„‡¯Ë-ÛÂ. ΔÔ ÙÒÌ· ÙÔ˘ ÌÂٷʤÚıËΠ̠ÙÈ-̤˜ ·Á›Ô˘ ÛÙÔ ªÂÛÔÏfiÁÁÈ...».

™∏ª∂ÿø™∏�ι εν λ�γω τ�ι��γρα�ίες των δύ� αιθ�υ-

σών με απ��αση τ�υ πρ�έδρ�υ της

Β�υλής κ. Απ�στ�λ�υ Κακλαμάνη πρ�-

κειται να συντηρηθ�ύν και να απ�κατα-

σταθ�ύν �ι αρ�ικές παραστάσεις �π�υ

τ�ύτ� είναι αναγκαί�.

H K A £ H M E P I N H B T P I T H 2 5 M A P T I O Y 2 0 0 3 29

à Kαρλ P�τμαν: «O Nα�ς της Aφα�αςστην A�γινα» (π. 1845, M�ναχο, Γλυπτο-θ�κη). Tο ελληνικ� τοπ�ο για τον P�τμαν,που �φτασε στην Eλλ�δα τον A�γουστοτου 1834 και την περιηγ�θηκε για �ναχρ�νο, ε�χε παραμε�νει αναλλο�ωτο στοπ�ρασμα των αι�νων. Hταν, δηλαδ�, το�διο τοπ�ο που αντ�κριζαν οι αρχα�οι και�παιρνε στα μ�τια του «μυθικ�» δι�σταση.

Tου °πÕ¡¡∏ M¶Ÿ§∏

Δρος Iστορικο� T�χνης

™’ O§E™ TI™ APXAIO§O°IKE™ ηÈÂÚ¢ÓËÙÈΤ˜ ·ÔÛÙÔϤ˜ (·ÁÁÏÈΤ˜,Á·ÏÏÈΤ˜ ‹ ÁÂÚÌ·ÓÈΤ˜) Ô˘ Ú·Á-Ì·ÙÔÔÈ‹ıËÎ·Ó ÛÙÔÓ ÂÏÏËÓÈÎfi ¯Ò-ÚÔ ÛÙ· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 18Ô˘ Î·È ÛÙȘ ·Ú-¯¤˜ ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ·, ÙÔ˘˜ ·Ú¯·ÈÔ-ÏfiÁÔ˘˜ Î·È ÙÔ˘˜ ÌÂÏÂÙËÙ¤˜ Û˘Ófi-‰Â˘·Ó, ÙȘ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ÊÔÚ¤˜,·Ú¯ÈÙ¤ÎÙÔÓ˜, ۯ‰ȷÛÙ¤˜ Î·È ˙ˆ-ÁÚ¿ÊÔÈ, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ·Ó·Ï¿Ì‚·Ó·Ó ӷηٷÁÚ¿„Ô˘Ó Î·È Ó· ·ÔÙ˘Ò-ÛÔ˘Ó Ù· ÌÓËÌ›· Î·È ÙÔ˘˜ ·Ú¯·ÈÔ-ÏÔÁÈÎÔ‡˜ ¯ÒÚÔ˘˜, ÂÓÒ Ôχ Û˘-¯Ó¿ ÂÈΤÓÙÚˆÓ·Ó ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓÙÔ˘˜ Î·È ÛÙËÓ ·ÂÈÎfiÓÈÛË ÙÔ˘ ÂÏ-ÏËÓÈÎÔ‡ ÙÔ›Ô˘.

Aπεικ�νιση τουελληνικο� τοπ�ου

Δ√ 1810 ¤ÊÙ·Û ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·, ˆ˜ ̤ÏÔ˜ ÌÈ·˜·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈ΋˜ ·ÔÛÙÔÏ‹˜, Ô ‚·ÚÒÓÔ˜ OttoMagnus von Stackelberg (1787-1837), Ô ÔÔ›-

Ô˜ Û ÌÈ· ÛÂÈÚ¿ ۯ‰›ˆÓ ÙÔ˘ ·ÂÈÎfiÓÈÛÂ, Ì È-ÛÙfiÙËÙ· Î·È ·ÎÚ›‚ÂÈ·, ·Ú¯·›· ÌÓËÌ›·, ·fi„ÂȘfiÏÂˆÓ Î·È ÙÔ›·. ª¤Û· ·fi ÌÈ· Û˘ÓÔÏÈ΋ ıÂÒ-ÚËÛË, ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ÙÔ›Ô ·ÔÙ¤ÏÂÛ ÁÈ· ÙÔÓStackelberg ·ÓÂÍ¿ÓÙÏËÙË ËÁ‹ ¤ÌÓ¢Û˘ ηțۈ˜ Â›Ó·È Ô ÚÒÙÔ˜ Ô˘ ÙÔ ·¤‰ˆÛ Û ٤ÙÔÈ·¤ÎÙ·ÛË Î·È Ì ÙfiÛË ÌÂÁ¿ÏË Â˘Ú‡ÙËÙ·, ÂÈϤÁÔ-ÓÙ·˜ ÂΛӷ Ù· ÙÔ›· Ô˘ Û˘Ó‰‡·˙·Ó ÙÔ Î·ÏÏÈÙÂ-¯ÓÈÎfi Ì ÙÔ ÁˆÁÚ·ÊÈÎfi Î·È ÈÛÙÔÚÈÎfi ÂӉȷʤÚÔÓ.

∏ ·ʋ ÙÔ˘ Ì ٷ ÌÓËÌ›· Î·È ÙÔ Ê˘ÛÈÎfi ¯ÒÚÔÙÔÓ Ô‰ËÁ› οÔȘ ÊÔÚ¤˜ Û ÌÈ· ۯ‰fiÓ «ÌÂÙ·Ê˘-ÛÈ΋», Ï·ÙÚ¢ÙÈ΋ ·ÓÙ›‰Ú·ÛË, ¤Ó· ›‰Ô˜ ıÚËÛ΢-ÙÈ΋˜ Î·Ù¿Ó˘Í˘. ∏ ÔÏÏ·ÏfiÙËÙ· Î·È ÔÈ Û˘Ó¯›˜ÂÓ·ÏÏ·Á¤˜ ÙÔ˘ ÙÔ›Ô˘ Ù˘ ∂ÏÏ¿‰·˜ ÊÔÚÙ›˙ÔÓÙ·È·fi ÙËÓ ÈÛÙÔÚÈÎfiÙËÙ· ÙÔ˘ ¯ÒÚÔ˘, ÙÔ fiÚ·Ì· ÙÔ˘·Ú¯·›Ô˘ ÎfiÛÌÔ˘, ÙÔ ·›ÛıËÌ· ÌÈ·˜ ȉ·ÓÈ΋˜ ηȷͤڷÛÙ˘ ÔÌÔÚÊÈ¿˜.

™ÙËÓ ›‰È· ·ÔÛÙÔÏ‹ Û˘ÌÌÂÙ›¯Â Ô ÙÔÈÔÁÚ¿ÊÔ˜Jacob Linckh Î·È Ô ·Ú¯ÈÙ¤ÎÙÔÓ·˜ Haller vonHallerstein (1774-1817), Ë ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· ÙÔ˘ÔÔ›Ô˘ ÂÈÎÂÓÙÚÒıËΠ΢ڛˆ˜ ÛÙËÓ ·ÔÙ‡ˆÛË

ÌÓËÌ›ˆÓ, ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈÎÒÓ ÌÔÙ›‚ˆÓ Î·È ·fi„ˆÓfiÏÂˆÓ (.¯. ·˘Ù‹Ó Ù˘ ∞ı‹Ó·˜).

ΔÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ÙÔ›Ô ı· ·ÔÙÂϤÛÂÈ Â›Û˘ ı¤Ì·‰‡Ô ηْ ÂÍÔ¯‹Ó ÛÙÚ·ÙȈÙÈÎÒÓ ˙ˆÁڿʈÓ, ÙÔ˘ CarlWilhelm von Heideck (1788-1861) Î·È ÙÔ˘ CarlKrazeisen (1794-1878), ÔÈ ÔÔ›ÔÈ Û˘ÌÌÂÙ›¯·Ó, ÔÚÒÙÔ˜ ˆ˜ ·Ú¯ËÁfi˜ Î·È Ô ‰Â‡ÙÂÚÔ˜ ˆ˜ ̤ÏÔ˜, ÛÙÔÂÎÛÙÚ·Ù¢ÙÈÎfi ÛÒÌ· Ô˘ ÛÙ¿ÏıËΠÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰··fi ÙÔÓ ‚·ÛÈÏÈ¿ Ù˘ μ·˘·Ú›·˜ §Ô˘‰Ô‚›ÎÔ ∞ã ÙÔ1826, ÁÈ· Ó· ÂÓÈÛ¯‡ÛÂÈ ÙÔ˘˜ ÂÍÂÁÂṲ́ÓÔ˘˜ EÏÏËÓ˜.∫·È ÔÈ ‰‡Ô ı· ·Ô‰ÒÛÔ˘Ó ÙÔ ÙÔ›Ô Â›Ù ·˘ÙfiÓÔ̷›Ù ˆ˜ Ï·›ÛÈÔ ÙˆÓ ÈÛÙÔÚÈÎÒÓ Î·È ËıÔÁÚ·ÊÈÎÒÓ

30 H K A £ H M E P I N H B T P I T H 2 5 M A P T I O Y 2 0 0 3

Õ Λο�ντβιχ Λ�νγκε: «Λατομε�οστο Πεντελικ�ν», 1836 (ακουα-ρ�λα προσχεδιασμ�νη με μολ�βι,M�ναχο, Kρατικ� Σχολ� Σχεδ�-ου). Tο ελληνικ� τοπ�ο στον Λ�ν-γκε αποτυπ�νεται με φυσιοκρα-τικ� αντ�ληψη.

ÛÎËÓÒÓ, ÙˆÓ ÌÓËÌ›ˆÓ Î·È ÙˆÓ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎÒÓ ¯Ò-ÚˆÓ Ô˘ ˙ˆÁÚ·Ê›˙Ô˘Ó.

PfiÙÌ·Ó√ ˙ˆÁÚ¿ÊÔ˜ Carl Rottmann (1797-1850) ¤ÊÙ·ÛÂÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· ÙÔÓ ∞‡ÁÔ˘ÛÙÔ ÙÔ˘ 1834, Ì ÛÎÔfi Ó·Û˘ÁÎÂÓÙÚÒÛÂÈ ˘ÏÈÎfi ÁÈ· ÌÈ· ÌÂÁ¿ÏË ÂÚÁ·Û›· Ô˘ÙÔ˘ ›¯Â ·Ó·ÙÂı› ·fi ÙÔÓ §Ô˘‰Ô‚›ÎÔ ∞ã Î·È ·ÊÔ-ÚÔ‡Û ÛÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· 38 ÈÓ¿ÎˆÓ Ì ı¤Ì· ÙÔ›·Î·È fiÏÂȘ Ù˘ ∂ÏÏ¿‰·˜, ‰Ô˘ÏÂ̤Ó˜ Ì ÙËÓ ·Ú¯·›·Ì¤ıÔ‰Ô Ù˘ ÂÁη˘ÛÙÈ΋˜. H‰Ë, ÛÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô 1830-33 Ô ˙ˆÁÚ¿ÊÔ˜ ›¯Â ÔÏÔÎÏËÚÒÛÂÈ ÌÈ· ÛÂÈÚ¿ 28 ¤Ú-ÁˆÓ Ì ÈÙ·ÏÈο ÙÔ›·, Ô˘ ÎÔÛÌÔ‡Û·Ó ÙË ‰˘ÙÈ΋ÛÙÔ¿ ÙÔ˘ μ·ÛÈÏÈÎÔ‡ ∫‹Ô˘ ÙÔ˘ ªÔÓ¿¯Ô˘ (Ù· ÂÏÏË-ÓÈο ÙÔ›· ÚÔÔÚ›˙ÔÓÙ·Ó ÁÈ· ÙËÓ ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Ë ‚fi-ÚÂÈ· ÛÙÔ¿). √ Rottmann ÁÈ· ¤Ó·Ó ÂÚ›Ô˘ ¯ÚfiÓÔÂÚÈËÁ‹ıËΠÛÙËÓ ∞ÙÙÈ΋, ÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ, ÙËμÔȈٛ·, ÙËÓ ∂‡‚ÔÈ· Î·È Ù· ÓËÛÈ¿ ÙÔ˘ ∞ÈÁ·›Ô˘, ¯ˆ-Ú›˜ fï˜ Ó· ηÙÔÚıÒÛÂÈ Ó· ÂÈÛÎÂÊÙ› fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜¯ÒÚÔ˘˜ Ô˘ ÂÈı˘ÌÔ‡ÛÂ Î·È Â›¯Â ÚÔÁÚ·ÌÌ·Ù›ÛÂÈ.∏ ÂÈÏÔÁ‹ οÔÈˆÓ Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓˆÓ ÙÔ›ˆÓ, Û η-Ì›· ÂÚ›ÙˆÛË ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ·˘ÛÙËÚ¿ ÚÔηıÔÚÈṲ̂-ÓË, ·Ó Î·È ÚˆÙ·Ú¯ÈÎfi ÎÚÈÙ‹ÚÈÔ ·ÔÙ¤ÏÂÛ ÙÔ ÛÙÔÈ-¯Â›Ô Ù˘ ÈÛÙÔÚÈÎfiÙËÙ·˜. EÓ· Ï‹ıÔ˜ ۯ‰›ˆÓ ‹Ù·ÓÙÔ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ «·ÔÛÙÔÏÒÓ» ÙÔ˘ ÛÙÔÓÂÏÏËÓÈÎfi ¯ÒÚÔ. ªÂ ÙËÓ ÂÈÛÙÚÔÊ‹ ÙÔ˘ ÛÙÔ ªfiÓ·-¯Ô ·Û¯ÔÏ‹ıËΠۯ‰fiÓ ·ÔÎÏÂÈÛÙÈο Ì ÙÔÓ ÂÏÏË-ÓÈÎfi ·ÎÏÔ Ì¤¯ÚÈ ÙÔÓ ı¿Ó·Ùfi ÙÔ˘, ˙ˆÁÚ·Ê›˙ÔÓÙ·˜¤Ó· ÌÂÁ¿ÏÔ ·ÚÈıÌfi ÙÔÔÁÚ·ÊÈÒÓ, ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÂ˜ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ Û¯ÂÙ›˙ÔÓÙ·È Ì ÙËÓ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·. ∏ ›-ÛËÌË ·Ú¯Èο ·Ú·ÁÁÂÏ›· ÛÙ·‰È·Î¿ ÌÂÈÒıËΠ۠23›Ó·Î˜, ÂÓÒ ÙÂÏÈο ˆ˜ ¯ÒÚÔ˜ ·ÚÔ˘Û›·Û‹˜ ÙÔ˘˜·ÔÊ·Û›ÛÙËΠӷ Â›Ó·È ÌÈ· ͯˆÚÈÛÙ‹ ·›ıÔ˘Û· Ù˘¡¤·˜ ¶ÈÓ·ÎÔı‹Î˘ ÙÔ˘ ªÔÓ¿¯Ô˘. √ §Ô˘‰Ô‚›ÎÔ˜·Ú·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Û ÛÙÂÓ¿ ÙËÓ ÂͤÏÈÍË Ù˘ ÂÚÁ·Û›·˜,ÂÎÊÚ¿˙ÔÓÙ·˜ ÙÔÓ ÂÓıÔ˘ÛÈ·ÛÌfi ÙÔ˘ Î·È ¯·Ú·ÎÙËÚ›-˙ÔÓÙ·˜ ÙÔÓ Rottmann ˆ˜ ÙÔÓ «˙ˆÁÚ¿ÊÔ Ù˘ EÏÏ¿-‰·˜».

∏ ∞ı‹Ó·, ÔÈ ª˘Î‹Ó˜, Ë ∫fiÚÈÓıÔ˜, Ë ™¿ÚÙË ÌÂÙÔÓ Δ·˛ÁÂÙÔ, Ë √Ï˘Ì›·, Ë ™È΢ÒÓ· Ì ÙÔÓ ¶·Ú-Ó·ÛÛfi, Ë ¢‹ÏÔ˜, Ë ∂›‰·˘ÚÔ˜, Ë ∞›ÁÈÓ·, Ë N¿ÍÔ˜, Ô¶fiÚÔ˜, Ë T›Ú˘Óı·, Ë £‹‚·, Ë Kˆ·˝‰·, Ë Ã·ÏΛ‰·,Ë ∞˘Ï›‰· Î·È Ô ª·Ú·ıÒÓ·˜ Â›Ó·È ÌÂÚÈο ·fi Ù· ÙÔ-›· Ô˘ ˙ˆÁÚ¿ÊÈÛÂ Ô Rottmann, ÁÈ· ÙÔÓ ÔÔ›Ô Ë∂ÏÏ¿‰· ·ÔÙÂÏÔ‡Û ¤Ó· «Ì·Á¢ÙÈÎfi» ¯ÒÚÔ Ì ÌÔ-Ó·‰ÈÎfi ʈ˜, ÏÔ‡ÛÈÔ ÛÂ Ê˘ÛÈΤ˜ ÂÓ·ÏÏ·Á¤˜. ™‡Ì-ʈӷ Ì ÙË Ì·ÚÙ˘Ú›· ÙÔ˘ ·Ú¯ÈÙ¤ÎÙÔÓ· Î·È ˙ˆÁÚ¿-

ÊÔ˘ Ludwig Lange (1808-1868), Ô˘ ÙÔÓ Û˘Ófi‰Â˘ÂÛÙÔ Ù·Í›‰È ÙÔ˘, Ô Rottmann ÂÎÙÈÌÔ‡Û fiÙÈ ÙÔ ÂÏÏË-ÓÈÎfi ÙÔ›Ô, fiˆ˜ ·ÚÔ˘ÛÈ·˙fiÙ·Ó ÌÚÔÛÙ¿ ÛÙ· Ì¿-ÙÈ· ÙÔ˘, ›¯Â ·Ú·Ì›ÓÂÈ ·Ó·ÏÏÔ›ˆÙÔ ÛÙÔ ¤Ú·ÛÌ·ÙˆÓ ·ÈÒÓˆÓ, ‹Ù·Ó ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÙÔ ›‰ÈÔ ÙÔ›Ô Ô˘ ·ÓÙ›-ÎÚÈ˙·Ó ÔÈ ·Ú¯·›ÔÈ, ÙÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ Ì¤Û· ÛÙÔ ÔÔ›Ô·Ó·Ù‡¯ıËÎÂ Ô ÎÏ·ÛÈÎfi˜ ÔÏÈÙÈÛÌfi˜, Ë ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋˙ˆ‹, ÔÈ Ù¤¯Ó˜ Î·È ÔÈ ÂÈÛً̘. ∏ ·ʋ ÙÔ˘ Ì’ ·˘-ÙfiÓ ÙÔ «Ì˘ıÈÎfi» ¯ÒÚÔ ¤Î·Ó ÙË ÁÓˆÚÈÌ›· ÙÔ˘ ÌÂÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ·ÌÂÛfiÙÂÚË.

ΔȘ ‹ÚÂ̘ Î·È Âȉ˘ÏÏȷΤ˜ ·ÂÈÎÔÓ›ÛÂȘ ÙÔ˘ Ê˘-ÛÈÎÔ‡ ¯ÒÚÔ˘ ‰È·‰¤¯ÔÓÙ·È ¿ÏϘ, fiÔ˘ ΢Úȷگ› ÙÔËÚˆÈÎfi ÛÙÔÈ¯Â›Ô ‹ Ë ‰Ú·Ì·ÙÈ΋ ¤ÓÙ·ÛË. Ãڈ̷ÙÈ-Τ˜ ·ÓÙ·Ó·ÎÏ¿ÛÂȘ Î·È Ï¿Ì„ÂȘ, ·ÓÙÈ·Ú·ı¤ÛÂȘʈÙÂÈÓÒÓ Î·È ÛÎÔÙÂÈÓÒÓ ÂÈÊ·ÓÂÈÒÓ, Û˘Ì‚¿ÏÏÔ˘ÓηıÔÚÈÛÙÈο ÛÙËÓ ÂÓÙ‡ˆÛË ÌÈ·˜ ·Ú¯¤ÁÔÓ˘ ·›-ÛıËÛ˘, ÛÙËÓ ÂÈÎfiÓ· ÂÓfi˜ Ì·ÎÚÈÓÔ‡ Î·È ·ÚÔÛ‰Èfi-ÚÈÛÙÔ˘ ¯ÒÚÔ˘, ÛÙËÓ ÂÈ‚ÔÏ‹ ÌÈ·˜ ·ÓÙÈÚ·ÏÈÛÙÈ΋˜,

·fiÎÔÛÌ˘ Î·È ˘Ô‚ÏËÙÈ΋˜ ·ÙÌfiÛÊ·ÈÚ·˜. Δ· ÙÔ-›· ÙÔ˘ Rottmann, Ù· ÔÔ›· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙ÂÈ ˆ˜ «˙ˆ-ÓÙ·Ó¿» ÌÓËÌ›· Ù˘ πÛÙÔÚ›·˜, ÂÎÙ›ÓÔÓÙ·È ÛÙÔ ‚¿-ıÔ˜ Û ̷ÎÚÈÓÔ‡˜ ÔÚ›˙ÔÓÙ˜ ‹ Û ·fiÎÚËÌÓ˜ ÎÔ-Ú˘Ê¤˜ ‚Ô˘ÓÒÓ, ʈٛ˙ÔÓÙ·È ·fi ÙȘ ˘Ú·Îو̤Ó˜·Ô¯ÚÒÛÂȘ ÙÔ˘ ËÏÈÔ‚·ÛÈϤ̷ÙÔ˜ ‹ Ù· ı·Ì¿ ¯ÚÒ-Ì·Ù· ÙÔ˘ ÚˆÈÓÔ‡. Δ· ÌÓËÌ›· Ù˘ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·˜·ÔÙ˘ÒÓÔÓÙ·È Û ÂÍ·ÈÚÂÙÈο ÌÈÎÚ‹ Îϛ̷η, ÂÓÒÛÙÔ ÚÒÙÔ Â›Â‰Ô ÙˆÓ Û˘Óı¤ÛÂÒÓ ÙÔ˘ Û˘¯Ó¿ ˙ˆ-ÁÚ·Ê›˙ÂÈ Ú·ÏÈÛÙÈο - ËıÔÁÚ·ÊÈο ı¤Ì·Ù·, ˘fiÌÓË-ÛË Ù˘ Û‡Á¯ÚÔÓ˘ ∂ÏÏ¿‰·˜, Á¤Ê˘Ú· ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ·ÚfiÓ Î·È ÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ. ªÓËÌÂÈ·ÎfiÙËÙ·, Û˘ÓıÂÙÈ-΋ ·ÎÚ›‚ÂÈ· Î·È ̄ ڈ̷ÙÈ΋ ‰‡Ó·ÌË, Û˘Ì‚ÔÏÈ΋ ‰È¿-ıÂÛË, ÚÔÌ·ÓÙÈÎfi Ó‡̷ Î·È È‰Â·ÏÈÛÙÈÎfi˜ ̄ ·Ú·ÎÙ‹-Ú·˜, Â›Ó·È ÛÙÔȯ›· Ô˘ ‰È·ÙÚ¤¯Ô˘Ó ÙÔ Û‡ÓÔÏÔ ÙˆÓÙÔÈÔÁÚ·ÊÈÒÓ ÙÔ˘ Rottmann. ™ÙȘ ÂÏ·ÈÔÁÚ·Ê›Â˜Î·È ÙȘ ˘‰·ÙÔÁڷʛ˜ ÙÔ˘ ÌÂÙ·Û¯ËÌ·Ù›˙ÂÈ ÙÔ ÂÏÏË-ÓÈÎfi ÙÔ›Ô, ÙÔ ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ Ì¤Û· ·fi ¤Ó· ‰È·¯ÚÔÓÈÎfi

P Λ�ο φον Kλ�ντσε: «Iδανικ� �ποψη τηςπ�λης της Aθ�νας», 1846. Aρχιτ�κτονας οKλ�ντσε, �φτασε το 1834 στην Aθ�να γιανα εκπον�σει το πολεοδομικ� σχ�διο τηςν�ας π�λης. Eκτ�ς απ� απ�ψεις μνημε�ωνκαι τοπ�ων φιλοτ�χνησε και «ιδανικ�ς»φανταστικ�ς απ�ψεις της Aθ�νας.

H K A £ H M E P I N H B T P I T H 2 5 M A P T I O Y 2 0 0 3 31

Ú›ÛÌ·, ÚÔÛ‰›‰ÔÓÙ·˜ Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· Û’ ·˘Ùfi ·Ú¯ÂÙ˘-ÈΤ˜ ‰È·ÛÙ¿ÛÂȘ.

§¿ÓÁÎÂ√ Lange Ì ÙË ÛÂÈÚ¿ ÙÔ˘ ÊÈÏÔÙ¤¯ÓËÛ ¤Ó· ÌÂÁ¿ÏÔ·ÚÈıÌfi ۯ‰›ˆÓ (ÌÔχ‚È Î·È ·ÎÔ˘·Ú¤Ï·), Ì ı¤Ì·ÙÔ›·, ·fi„ÂȘ fiÏÂˆÓ Î·È ¯ˆÚÈÒÓ, ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ·Ù˘ ÂÓÙ¿¯ÚÔÓ˘ ÂÚ›Ô˘ ·Ú·ÌÔÓ‹˜ ÙÔ˘ ÛÙËÓ∂ÏÏ¿‰· Î·È ÙˆÓ ÂÚÈËÁ‹ÛÂÒÓ ÙÔ˘ Û’ ·˘Ù‹Ó (∞ı‹-Ó·, ∫fiÚÈÓıÔ˜, ª˘Î‹Ó˜, ¡·‡ÏÈÔ, ∫¤Ú΢ڷ, ÷È-ÚÒÓÂÈ·, ¶¿ÙÚ·, ™¿ÚÙË, £‹‚·, Δ‹ÓÔ˜ Î.¿.). ™Ù·Û¯¤‰È¿ ÙÔ˘ Ô ÈÛÙÔÚÈÎfi˜ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·˜ ÂÚÈÔÚ›˙ÂÙ·È,ۯ‰fiÓ ÂÏ·¯ÈÛÙÔÔÈ›ٷÈ, Î·È ÙÔ ÙÔ›Ô ·ÔÙ˘ÒÓÂ-Ù·È ÌÂ Ê˘ÛÈÔÎÚ·ÙÈ΋ ·ÓÙ›ÏË„Ë, ¯ˆÚ›˜ η̛· Úfi-ıÂÛË ÂÍȉ·Ó›Î¢Û˘, Û˘Ì‚ÔÏÈÎÒÓ ·Ó·ÊÔÚÒÓ Î·ÈËÚˆÈÎÒÓ ·Ó·ÁˆÁÒÓ. Δ· ÌÓËÌ›· Î·È ÔÈ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈ-ÎÔ› ¯ÒÚÔÈ, fiÙ·Ó ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È, Â›Ó·È ·ÚÌÔÓÈοÂÓÙ·Á̤ӷ ÛÙÔ Ê˘ÛÈÎfi ¯ÒÚÔ, ·ÔÙÂÏÔ‡Ó Û˘Ó¤¯ÂÈ·Î·È ·Ó·fiÛ·ÛÙÔ ÙÌ‹Ì· ÙÔ˘, ÂÓÒ Ôχ Û˘¯Ó¿ ·-ÚÂÌ‚¿ÏÏÂÈ, ˆ˜ ·Ú·ÏËڈ̷ÙÈο ÌÔÙ›‚·, ÂÈÎfiÓ˜·fi ÙËÓ Î·ıËÌÂÚÈÓ‹ ˙ˆ‹ Î·È ÙȘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙÂ˜ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ. ∏ ÈÛÔÚÚÔË̤ÓË Û‡ÓıÂÛË, Ë Êˆ-ÙÂÈÓfiÙËÙ· Î·È Ë ‰È·‡ÁÂÈ· Ù˘ ·ÙÌfiÛÊ·ÈÚ·˜, Ë Ï·-ÛÙÈ΋ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÙÔ˘ ¯ÚÒÌ·ÙÔ˜ –Ô˘ ·ÏÒÓÂÙ·ÈÛ˘Ó‹ıˆ˜ ÂÓÈ·›Ô, ¯ˆÚ›˜ ÙÔÓÈΤ˜ ‰È·‚·ıÌ›ÛÂȘ, ¿ÓˆÛÙË ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋ ÂÈÊ¿ÓÂÈ·– Î·È Ë Û¯Â‰È·ÛÙÈ΋ ·ÌÂ-ÛfiÙËÙ·, Û˘ÓÙ›ÓÔ˘Ó Û ȉȷ›ÙÂÚ· ÂÎÊÚ·ÛÙÈο ·Ô-ÙÂϤÛÌ·Ù·. √ ÂÏÏËÓÈÎfi˜ ¯ÒÚÔ˜ ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÙ·È ·fiÙÔÓ Lange, Ì ÙÔÔÁÚ·ÊÈ΋ Î·È ÁˆÁÚ·ÊÈ΋ È-ÛÙfiÙËÙ·, ÛÙË Û‡Á¯ÚÔÓ‹ ÙÔ˘ ‰È¿ÛÙ·ÛË, fiˆ˜ ‹Ù·Ó

‰ËÏ. ÙËÓ ÚÒÙË, ÌÂÙ¿ ÙËÓ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË, ‰ÂηÂÙ›·.ªÂ ÂÓÙÔÏ‹ ÙÔ˘ §Ô˘‰Ô‚›ÎÔ˘ ∞ã ÂÈÛΤÊÙËΠÙËÓ

∂ÏÏ¿‰· Î·È Ô ÁÓˆÛÙfi˜ ·Ú¯ÈÙ¤ÎÙÔÓ·˜ Leo vonKlenze (1784-1860), Ì ‚·ÛÈ΋ ˘Ô¯Ú¤ˆÛË Ó· ÂÎ-ÔÓ‹ÛÂÈ ÙÔ ÔÏÂÔ‰ÔÌÈÎfi Û¯¤‰ÈÔ Ù˘ Ó¤·˜ fiÏË˜ÙˆÓ ∞ıËÓÒÓ. ∫·Ù¿ ÙÔ ‰È¿ÛÙËÌ· Ù˘ ·Ú·ÌÔÓ‹˜ ÙÔ˘Î·È ·˘Ùfi˜, fiˆ˜ Î·È ÔÈ ˘fiÏÔÈÔÈ, ÂÚÈËÁ‹ıËΠÙ˯ÒÚ·, ÂÈÛΤÊÙËΠÁÓˆÛÙÔ‡˜ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎÔ‡˜ ¯Ò-ÚÔ˘˜ Î·È ÈÛÙÔÚÈΤ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜ (ª˘Î‹Ó˜, Δ›Ú˘Óı·,∫fiÚÈÓıÔ˜ Î.¿.), Î·È Ë ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋ ÙÔ˘ ·Ú·ÁˆÁ‹ ÂÈ-ÎÂÓÙÚÒıËΠÛÙËÓ ·ÂÈÎfiÓÈÛË fiÏÂˆÓ (‰ËÌÈÔ‡ÚÁË-Û ̿ÏÈÛÙ· οÔȘ «È‰·ÓÈΤ˜» Ê·ÓÙ·ÛÙÈΤ˜ ·fi-„ÂȘ, ·˘Ù‹Ó .¯. Ù˘ ∞ı‹Ó·˜, fiˆ˜ ‹Ù·Ó ηٿ ÙËÓ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·), ÌÓËÌ›ˆÓ Î·È ÙÔ›ˆÓ. √È Û˘Óı¤ÛÂȘÙÔ˘ ‰È·ÎÚ›ÓÔÓÙ·È ÁÈ· ÙË ÏÂÙÔÌÂÚÂȷ΋, ·˘ÛÙËڋۯ‰›·ÛË, Ù· ʈÙÂÈÓ¿ ¯ÚÒÌ·Ù·, ÙËÓ Î˘ÚÈ·Ú¯›· ÙˆÓ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈÎÒÓ ÌÔÙ›‚ˆÓ Î·È ÙËÓ ÚÔ‚ÔÏ‹ ÙÔ˘ ÈÛÙÔ-ÚÈÎÔ‡ ÛÙÔÈ¯Â›Ô˘.

¶·ÓfiÚ·Ì· ÙˆÓ AıËÓÒӪ ÙËÓ ¿ÓÔ‰Ô ÙÔ˘ OıˆÓ· ÛÙÔÓ ıÚfiÓÔ Ù˘ ∂ÏÏ¿‰·˜,Ë ·Ú·ÁˆÁ‹ ¤ÚÁˆÓ Ì ·ÂÈÎÔÓ›ÛÂȘ ÂÏÏËÓÈÎÒÓ ÙÔ-›ˆÓ ·fi °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜ ˙ˆÁÚ¿ÊÔ˘˜ Á›ÓÂÙ·È Û˘¯ÓfiÙÂ-ÚË. ∞ÚÎÂÙÔ› ·’ ·˘ÙÔ‡˜ Ì¿ÏÈÛÙ· ÂÈÛΤÙÔÓÙ·È ÙËÓ∂ÏÏ¿‰· Î·È Ù· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ·fi Ù· ¤ÚÁ· ÙÔ˘˜ ‰È·-Ó¤ÔÓÙ·È ·fi Ó‡̷ ·Ú¯·ÈÔÏ·ÙÚ›·˜, Û˘Ó‰˘¿˙Ô˘ÓÙËÓ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ· Ì ÂÈÎfiÓ˜ ·fi ÙË Û‡Á¯ÚÔÓË ÂÏÏË-ÓÈ΋ ηıËÌÂÚÈÓfiÙËÙ·. π‰È·›ÙÂÚË ·Ó·ÊÔÚ¿ ·Í›˙ÂÈ Ó·Á›ÓÂÈ ÛÙÔ ¶·ÓfiÚ·Ì· ÙˆÓ ∞ıËÓÒÓ, ÏÈıÔÁÚ·ÊË̤ÓÔχΈ̷ Ô˘ ÂΉfiıËΠÛÙÔ ªfiÓ·¯Ô ÙÔ 1841 ÛÂ

Û¯¤‰È· ÙÔ˘ Ferdinand Stademann (1791-1876), ÔÔÔ›Ô˜ ›¯Â ¤ÚıÂÈ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· ÙÔ 1832 ˆ˜ ÁÚ·ÌÌ·-Ù¤·˜ Ù˘ ∞ÓÙÈ‚·ÛÈÏ›·˜. ¢È¿ÊÔÚ· ¶·ÓÔÚ¿Ì·Ù· Ù˘fiÏ˘ ›¯·Ó ‹‰Ë ΢ÎÏÔÊÔÚ‹ÛÂÈ ·fi ÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘19Ô˘ ·ÈÒÓ·, ΢ڛˆ˜ ÛÙÔ ¶·Ú›ÛÈ Î·È ÙÔ §ÔÓ‰›ÓÔ, ÙÔ¶·ÓfiÚ·Ì· fï˜ ÙÔ˘ Stademann ·ÔÙÂÏÔ‡Û ›Ûˆ˜ÙËÓ ÈÔ ÔÏÔÎÏËڈ̤ÓË Î·È ÙÂÎÌËÚȈ̤ÓË ÂÈÎfiÓ·Ù˘ ∞ı‹Ó·˜. ∂Ó¤¯ÂÈ ÙËÓ ·Í›· ÂÓfi˜ ÛËÌ·ÓÙÈÎÔ‡ ÓÙÔ-ÎÔ˘Ì¤ÓÙÔ˘ - Ì·ÚÙ˘Ú›·˜ (ÁÈ· ÙËÓ fi„Ë Ù˘ fiÏ˘ ÙˉÂηÂÙ›· ÙÔ˘ 1830), ¯ˆÚ›˜ fï˜ Ó· ·Ú·‚ϤÂÙ·ÈÎ·È Ë Î·ÏÏÈÙ¯ÓÈ΋ ÙÔ˘ ÔÈfiÙËÙ· (·ÎÚÈ‚‹˜ ۯ‰›·-ÛË, ¯ÚˆÌ·ÙÈ΋ ηı·ÚfiÙËÙ·, Ï·ÛÙÈÎfiÙËÙ·, ¤ÌÊ·-ÛË ÛÙȘ ÏÂÙÔ̤ÚÂȘ). ∏ ∞ı‹Ó· ·ÔÙ˘ÒÓÂÙ·È ·fiÙÔÓ §fiÊÔ ÙˆÓ ¡˘ÌÊÒÓ, Ì ÙËÓ ∞ÎÚfiÔÏË, Ù· ÎÏ·-ÛÈο, ڈ̷˚ο Î·È ‚˘˙·ÓÙÈÓ¿ ÌÓËÌ›·, Ù· Û›ÙÈ·, ÙÔ·Ï¿ÙÈ ÙÔ˘ OıˆÓ·, Ù· ÚÒÙ· ‰ËÌfiÛÈ· ÎÙ›ÚÈ·, ·ÏÏ¿Î·È ÙÔ Á‡Úˆ ·’ ·˘Ù‹Ó Ê˘ÛÈÎfi ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ. º˘ÛÈÎ¿Ë Î˘ÎÏÔÊÔÚ›· ÙÔ˘ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ˘ Ï¢ÎÒÌ·ÙÔ˜ Â͢-ËÚÂÙÔ‡Û ڈٛÛÙˆ˜ ¤Ó·Ó ÔÏÈÙÈÎfi - ÚÔ·Á·Ó‰È-ÛÙÈÎfi ÛÙfi¯Ô: ÙËÓ ÚÔ‚ÔÏ‹ Ù˘ ‚·ÛÈÏ›·˜ ÙÔ˘ Ó·-ÚÔ‡ OıˆÓ· Î·È Ù˘ ÚˆÙÂ‡Ô˘Û·˜ ÙÔ˘ ÓÂÔÛ‡ÛÙ·ÙÔ˘ÎÚ¿ÙÔ˘˜.

BIB§IO°PAºIAΠαπανικ�λά�υ M., «Γερμαν�ί �ωγρά��ι στηνEλλάδα κατά τ�ν 19� αιώνα (1826-1843)», διατρι-�ή επί υ�ηγεσία, Θεσσαλ�νίκη 1981.

«Aθήνα-M�να��, Tέ�νη και Π�λιτισμ�ς στη νέαEλλάδα», κατ. έκθ. Eθνικής Πινακ�θήκης, 5/4-3/7/2000. Eπιμέλεια Mαριλένας Z. Kασιμάτη, Aθή-να 2000.

O Φ�ρντιναν Στ�ντεμαν �φτασε στην Eλλ�δατο 1832 ως διοικητικ�ς σ�μβουλος της Aντι-βασιλε�ας. Aπ� μια σειρ� δ�κα σχεδ�ων πουφιλοτ�χνησε καθισμ�νος στον λ�φο των Nυμ-φ�ν, εξ�δωσε το 1841 στο M�ναχο το Παν�-ραμα των Aθην�ν, λιθογραφημ�νο λε�κωματο οπο�ο αποτ�λεσε την πιο ολοκληρωμ�νηκαι τεκμηριωμ�νη εικ�να της Aθ�νας (Aθ�-να, Συλλογ� Mαν�λη Mαυρ�κη).