1

ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ

ΚΑΙ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ

ΚΒ΄ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΣΕΙΡΑ

ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ

ΤΕΛΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

Θέμα:

Φιλοξενώντας μεγάλες διοργανώσεις: το Πατρινό

Καρναβάλι ως εργαλείο τοπικής τουριστικής ανάπτυξης

Επιβλέπουσα:

Κωνσταντίνα Τσακοπούλου

Σπουδαστής:

Ανδρέας Χαριτόπουλος

ΑΘΗΝΑ – 2014

2

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ

Νιώθω την ανάγκη να ευχαριστήσω την Εθνική Σχολή Δημόσιας Διοίκησης, μιας και

από τις γνώσεις που αποκόμισα κατά την διάρκεια των σπουδών μου ήμουν σε θέση να

χρησιμοποιήσω τα απαραίτητα ερευνητικά και πληροφοριακά εργαλεία για την

εκπόνηση της παρούσας εργασίας.

Επίσης ευχαριστώ την επιβλέπουσα καθηγήτριά μου κυρία Τσακοπούλου Κωνσταντίνα

για την πολύτιμη και ουσιατική καθοδήγησή της σε όλα τα στάδια της εργασίας, τους

γονείς μου και όλους όσοι με τον τρόπο τους με βοήθησαν στην εκπόνηση της Τελικής

Εργασίας.

3

Πίνακας περιεχομένων

Πίνακας Εικονογράφησης ............................................................................................. 5 Πίνακας Συντμήσεων .................................................................................................... 7

Ξενόγλωσσες Συντομογραφίες ...................................................................................... 7 Περίληψη ...................................................................................................................... 8

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ................................................................................................................. 12

1. Ο ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ (EVENT TOURISM) .................................. 15

1.1. Ο πολιτισμός ως τουριστικός πόρος .................................................................. 15 1.2. Ορισμός και τυπολογία των γεγονότων (events) ................................................... 16

1.3. Επιδράσεις των μεγάλων πολιτιστικών διοργανώσεων ......................................... 18 1.3.1. Οικονομικές επιδράσεις ................................................................................ 19

1.3.2. Κοινωνικο-πολιτισμικές επιδράσεις ................................................................... 22 1.3.3. Περιβαλλοντικές επιδράσεις .............................................................................. 25

1.4. Φεστιβάλ .......................................................................................................... 26 1.5. Το καρναβάλι ως ειδική μορφή Φεστιβάλ ............................................................. 28

2. ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ: ΤΟ ΠΑΤΡΙΝΟ ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ ............................. 31 2.1. Η ταυτότητα της διοργάνωσης του πατρινού καρναβαλιού ................................... 32

2.1.1. Φορέας διαχείρισης, χρηματοδότηση και συμμετέχοντες φορείς ........................ 37 2.2. Η συμβολή του καρναβαλιού της Πάτρας στη βιώσιμη τοπική ανάπτυξη ............. 39

2.3. Πολιτική χορηγιών και προώθησης ...................................................................... 43 2.4. Το πατρινό καρναβάλι ως μέσο προσέλκυσης τουριστών ...................................... 45

2.5. Πατρινό καρναβάλι και εικόνα της πόλης ............................................................. 47 2.6. Προβλήματα και αδυναμίες .................................................................................. 50

3.ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΡΩΤΟΓΕΝΟΥΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ............. 52 3.1.Σκοπός και στόχοι της έρευνας .............................................................................. 52

3.2. Ερευνητικά ερωτήματα ........................................................................................ 53 3.3.Μεθοδολογία έρευνας ........................................................................................... 53

3.4.Δειγματοληψία και επιλογή ερευνητικών υποκειμένων ......................................... 54 3.4.1. Δειγματοληψία της ποιοτικής έρευνας ............................................................... 54

3.4.2. Δειγματοληψία της ποσοτικής έρευνας .............................................................. 56 3.5. Τεχνικές της έρευνας ............................................................................................ 57 3.5.1. Ποιοτική έρευνα ................................................................................................ 57

3.5.2. Ποσοτική έρευνα ............................................................................................... 58 3.6. Ανάλυση των δεδομένων ...................................................................................... 59

3.7. Ζητήματα εγκυρότητας και αξιοπιστίας ................................................................ 59 4. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ .......................... 60

4.1. Παρουσίαση των αποτελεσμάτων της ποιοτικής έρευνας ..................................... 60 4.2.Παρουσίαση των αποτελεσμάτων της ποσοτικής έρευνας ..................................... 65

5. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ-ΣΥΖΗΤΗΣΗ ...................................................................... 93 5.1. Ανάλυση πλεονεκτημάτων-αδυναμιών-ευκαιριών και απειλών (SWOT

ANALYSIS) ............................................................................................................... 93 5.2. Συζήτηση, στόχοι-πολιτικές ................................................................................. 96

5.3. Προοπτικές της έρευνας ..................................................................................... 100 ΕΠΙΛΟΓΟΣ .............................................................................................................. 101

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ...................................................................................................... 103

Ι. Ελληνόγλωσση Βιβλιογραφία ................................................................................ 103

ΙΙ. Ξενόγλωσση βιβλιογραφία ................................................................................... 103

ΙΙΙ. Δικτυογραφία ...................................................................................................... 107

4

ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΩΝ ...................................................................................... 109

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ .................................................................................................... 113 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1:Ο ΘΕΣΜΟΣ ΤΗΣ ΧΟΡΗΓΙΑΣ ...................................................... 113

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2: ΟΔΗΓΟΣ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗΣ ........................................................ 115 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3: ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΠΟΣΟΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ....................... 117

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 4:ΤΟΠΙΚΟ ΣΥΜΦΩΝΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΣΥΝΟΧΗΣ ..................... 120

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 5: ΕΛΕΓΧΟΙ ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑΣ Χ2 (Chi-Square) ΤΟΥ ΔΙΑ ΖΩΣΗΣ

ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ ............................................................................................................... 123

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 6: ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΤΑΣΕΩΝ ΤΩΝ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΩΝ ΤΟΥ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ ΔΙΑ ΖΩΣΗΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΘΕΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΑΡΝΗΤΙΚΕΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΑΡΝΑΒΑΛΙΟΥ .................... 130

5

Πίνακας Εικονογράφησης

Εικόνα 1 Συναυλία μετά την τελετή έναρξης .............................................................. 34 Εικόνα 2 Ο γάμος της Κουλουρούς ............................................................................ 34

Εικόνα 3 Δράση πληρώματος στο Κυνήγι του Κρυμμένου Θησαυρού ........................ 34 Εικόνα 4 Μπουρμπούλια ............................................................................................ 34

Εικόνα 5: Το Καρναβάλι των Μικρών ........................................................................ 35 Εικόνα 6 Παρελάσεις αρμάτων................................................................................... 36

Εικόνα 7 Παρελάσεις καρναβαλικών πληρωμάτων..................................................... 36 Εικόνα 8 Τελετή λήξης ............................................................................................... 37

Εικόνα 9 Αρχή Συντονισμού (ΚΕΔΗΠ) ...................................................................... 37 Εικόνα 10: Εθελοντικές οργανώσεις που σχετίζονται με το πατρινό καρναβάλι ......... 38

Εικόνα 11:Τομείς που ωφελούνται από το

καρναβάλι,πηγή:http://www.citybranding.gr/2012/02/blog-post_20.html .................... 40 Εικόνα 12: Επίδραση στην τοπική απασχόληση

2009,πηγή:http://www.citybranding.gr/2012/02/blog-post_20.html ............................. 41 Εικόνα 13:Γράφημα εκτίμησης συνολικών δαπανών

2009,πηγή:http://www.citybranding.gr/2012/02/blog-post_20.html ............................. 41 Εικόνα 14:Γράφημα εκτίμησης άμεσων δαπανών

επισκεπτών,πηγή:http://www.citybranding.gr/2012/02/blog-post_20.html .................. 42 Εικόνα 15:Γράφημα πόλης προσέλευσης

επισκεπτών,πηγή:http://www.citybranding.gr/2012/02/blog-post_20.html .................. 46 Εικόνα 16:Γράφημα Πανελλαδικής εικόνας Πάτρας,

πηγή:http://www.citybranding.gr/2012/02/blog-post_20.html ..................................... 48 Εικόνα 17:Γράφημα διάθεσης για επίσκεψη στο μέλλον,

πηγή:http://www.citybranding.gr/2012/02/blog-post_20.html ..................................... 49 Εικόνα 18:Γράφημα αξιολόγησης πατρινού καρναβαλιού σε σχέση με άλλα

καρναβάλια πηγή:http://www.citybranding.gr/2012/02/blog-post_20.html .................. 50 Εικόνα 19: Σχεδιάγραμμα 1-Φύλο ερωτωμένων ......................................................... 66

Εικόνα 20:Σχεδιάγραμμα 2-Ηλικία ερωτωμένων ........................................................ 67 Εικόνα 21:Σχεδιάγραμμα 3-Επίπεδο σπουδών ερωτωμένων ....................................... 68

Εικόνα 22:Σχεδιάγραμμα 4-επάγγελμα ερωτωμένων .................................................. 70 Εικόνα 23: Σχεδιάγραμμα 5-Συμμετοχή στο καρναβάλι ............................................. 71

Εικόνα 25:Σχεδιάγραμμα 6-Συμμετοχή στις δράσεις του καρναβαλιού ...................... 72 Εικόνα 26: Σχεδιάγραμμα 7-Συχνότητα συμμετοχής σε καρναβαλικό γκρουπ ............ 73

Εικόνα 27:Σχεδιάγραμμα 28-Το πατρινό καρναβάλι συμβάλλει στην οικονομική

ανάπτυξη της πόλης .................................................................................................... 74

Εικόνα 28: Σχεδιάγραμμα 9-Το πατρινό καρναβάλι συμβάλλει στην τουριστική

ανάπτυξη της πόλης .................................................................................................... 75

Εικόνα 29:Σχεδιάγραμμα 10/Το καρναβάλι συμβάλλει στη μείωση της ανεργίας ....... 76 Εικόνα 30: Σχεδιάγραμμα 11-Το καρναβάλι ωφελεί τις επιχειρήσεις .......................... 77

Εικόνα 31:Σχεδιάγραμμα 12-Το καρναβάλι προσελκύει επενδύσεις στην πόλη .......... 78 Εικόνα 32:Το καρναβάλι συμβάλλει στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων

................................................................................................................................... 79 Εικόνα 33: Σχεδιάγραμμα 14-Το καρναβάλι δημιουργεί ατμόσφαιρα γιορτής και

διασκέδασης ............................................................................................................... 80 Εικόνα 34: Σχεδιάγραμμα 15-Το καρναβάλι συμβάλλει στην βελτίωση της φήμης της

πόλης .......................................................................................................................... 81 Εικόνα 35: Σχεδιάγραμμα 16-Το καρναβάλι ενώνει τους πολίτες/κοινωνική συνοχή .. 82

Εικόνα 36: Σχεδιάγραμμα 17-Το καρναβάλι ωφελεί τον πολιτισμό ............................ 83

6

Εικόνα 37: Σχεδιάγραμμα 18-Το καρναβάλι προκαλεί προβλήματα στην κυκλοφορία 84

Εικόνα 38: Σχεδιάγραμμα 19-Το καρναβάλι προκαλεί αύξηση της ρύπανσης ............. 85 Εικόνα 39: Σχεδιάγραμμα 20: Το καρναβάλι συμβάλλει στην αύξηση της

εγκληματικότητας ....................................................................................................... 86 Εικόνα 40: Σχεδιάγραμμα 21- Το καρναβάλι επισκέπτονται τουρίστες που προκαλούν

ταραχές στην πόλη πόλη ............................................................................................. 87 Εικόνα 41: Σχεδιάγραμμα 22-Κατά τη διάρκεια του καρναβαλιού επικρατεί

συνωστισμός ............................................................................................................... 88 Εικόνα 42:Σχεδιάγραμμα 23-Το καρναβάλι διαταράσσει την καθημερινότητα των

κατοίκων ..................................................................................................................... 89 Εικόνα 43: Σχεδιάγραμμα 24-Νιώθω υπερηφάνεια για το πατρινό καρναβάλι ............ 90

Εικόνα 44: Σχεδιάγραμμα 25- Νιώθω ικανοποίηση από την ποιότητα του καρναβαλιού

................................................................................................................................... 91

7

Πίνακας Συντμήσεων

Ελληνόγλωσσες Συντομογραφίες

ΔΕΘ: Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης

ΔΗΠΕΘΕ: Δημοτικό Περιφερειακό Θέατρο

ΚΕΔΗΠ: Κοινωφελής Δημοτική Επιχείρηση του Δήμου Πατρέων «Το Καρναβάλι της

Πάτρας»

κλπ.: και λοιπά

ΜΚΟ: Μη Κυβερνητική Οργάνωση

ΜΜΕ: Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης

ν.: Νόμος

π.Χ.: προ Χριστού

π.χ.: παραδείγματος χάριν

ΤΕΙ: Τεχνολογικά Εκπαιδευτικά Ιδρύματα

Ξενόγλωσσες Συντομογραφίες

FECC: Federation of European Carnival Cities (Ίδρυμα Ευρωπαϊκών Καρναβαλικών

Πόλεων)

SPSS: Statistical Package for the Social Sciences

SWOT: Streangths, Weaknesses, Opportunities, Threats

8

Περίληψη

Η σύνδεση της τουριστικής ανάπτυξης με τον μαζικό τουρισμό που βασίζεται τρίπτυχο

ήλιος-άμμος-θάλασσα έχει αρχίσει να περιορίζεται. Η στρατηγική του ελληνικού

τουρισμού, όπως αποτυπώνεται στη μελέτη McKinsey «Τουριστικός Στρατηγικός

Σχεδιασμός 2021», αναδεικνύει, μεταξύ άλλων, τη σημασία του τουρισμού των πόλεων

(city break) που συνδέθηκε εξαρχής με τον πολιτιστικό τουρισμό (cultural tourism) και

τον τουρισμό των γεγονότων (event tourism) για την ανάπτυξη και την ανάδειξη του

ελληνικού τουρισμού ως κεντρικό πυλώνα της ελληνικής οικονομίας.

Οι μεγάλες πολιτιστικές διοργανώσεις και ιδιαίτερα τα πολιτιστικά γεγονότα, όπως τα

φεστιβάλ, έχουν αναδειχθεί σε βασική προτεραιότητα των αστικών πολιτιστικών

πολιτικών και εργαλείο marketing πόλεων, δεδομένου ότι αποφέρουν πολλαπλά

οικονομικά, κοινωνικά, πολιτιστικά, πολιτικά και περιβαλλοντικά οφέλη στις πόλεις

υποδοχείς. Ο περιορισμός των ενδεχόμενων αρνητικών επιδράσεων και η ανάδειξή τους

σε μοχλό μακροχρόνιας βιώσιμης ανάπτυξης αποτελεί πρόκληση για τη διοργανώτρια

περιοχή.

Το πατρινό καρναβάλι εντάσσεται στα εμβληματικά πολιτιστικά γεγονότα(hallmark

events) και αποτελεί καλλιτεχνικό φεστιβάλ που συναρθρώνει διαφορετικές μορφές

τέχνης. Αν και είναι το πολυπληθέστερο από πλευράς συμμετεχόντων καρναβάλι της

Ευρώπης, το μεγαλύτερο στην Ελλάδα και αναγνωρίσιμο διεθνώς, δεν έχει κατορθώσει

να συγκεντρώσει τα προαναφερθέντα οφέλη μακροπρόθεσμα και στο σύνολό τους. Στο

πλαίσιο αυτό, στόχος της παρούσας έρευνας, στην οποία αξιοποιήθηκε η

πολυμεθοδολογική προσέγγιση με τη χρήση ποσοτικής (ερωτηματολόγια) και ποιοτικής

έρευνας (συνεντεύξεις), είναι η διερεύνηση της συμβολής του πατρινού καρναβαλιού

στην βιώσιμη τοπική ανάπτυξη και στην αύξηση του οφέλους για την τοπική κοινωνία

και οικονομία. Εξετάστηκαν τόσο οι απόψεις των κατοίκων της Πάτρας και

εκπροσώπων των επιχειρήσεων, που αποτελούν τις βασικές ομάδες στόχο του

marketing πόλεων όσο και στελεχών που εμπλέκονται άμεσα με τη διοργάνωση και την

διεξαγωγή του καρναβαλιού οι οποίοι αποτελούν τους βασικούς πληροφορητές για το

σχεδιασμό της πολιτικής για το marketing και την ανάπτυξη της πόλης διαμέσου της

αξιοποίησης και της διαχείρισης του καρναβαλιού.

9

Η παραπάνω έρευνα συνδυαζόμενη με προϋπάρχουσες μελέτες που κατατίθενται,

ανέδειξε τα προβλήματα, που συνοψίζονται στην έλλειψη συναίνεσης όλων των

δυνάμεων της πόλης σε ό,τι αφορά το πατρινό καρναβάλι και κατέδειξε τις πολιτικές

που θα πρέπει άμεσα να δρομολογηθούν, προκειμένου η διοργάνωση να αποτελέσει

εργαλείο τοπικής τουριστικής ανάπτυξης διεθνούς εμβέλειας.

Λέξεις – κλειδιά: πολιτιστικός τουρισμός, city break, αστική διαχείριση, πολιτιστικές

διοργανώσεις, φεστιβάλ, φεστιβαλικός τουρισμός, καρναβάλι, χωρική/χρονική

πολιτιστική αποκέντρωση, τουρισμός γεγονότων

10

Abstract

The linking of tourism development with mass tourism, based on the triptych of the sun,

sand and sea, is now being limited. The strategy for Greek tourism, as reflected in the

McKinsey study “Tourist Strategic Planning 2021”, highlights, inter alia, the importance

of city breaks, which were associated from the beginning with cultural tourism and

event tourism for the development and promotion of Greek tourism as a central pillar of

the Greek economy.

Major cultural events, and especially cultural events such as festivals, have emerged as

a key priority in urban cultural policy and as a tool for city marketing, since they

generate multiple economic, social, cultural, political and environmental benefits for the

host cities. Limiting their potential adverse effects and their promotion into a lever for

long-term sustainable development is a challenge for the host region.

The Carnival of Patras is a hallmark cultural event and an arts festival that brings

together different art forms. Although it is the most populous carnival in Europe in

terms of participants, the largest in Greece and acclaimed internationally, it has been

unable to reap the abovementioned benefits in long terms and in its’ total view. In this

context, the aim of this study, in which a multimethodological approach was utilised,

which included interviews and questionnaires, is to investigate the contribution of the

Carnival of Patras to sustainable local development and to increasing the benefits for the

local community and economy, as reflected in the views of both the residents of Patras

and business representatives (as potential investors), who are the main target groups of

city marketing. The views of the representatives and executives directly involved with

the organisation and conduct of the carnival are also important, because they are

responsible for the design of policy marketing and the development of the city through

the carnival.

The above combined with previous research studies submitted, highlighted the

problems, which are summarized in the lack of consensus of all the city forces

combined with the Carnival of Patras and showed which policies should immediately be

11

launched in order for the event to become a tool for local tourism development of

international scope

Keywords: cultural tourism, city break, city management, cultural events, festivals,

festival tourism, carnival, spatial/temporal cultural decentralisation, event tourism.

12

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η ανάγκη ανανέωσης του τουριστικού προϊόντος με εναλλακτικές μορφές τουριστικής

ανάπτυξης και ο ραγδαία αυξανόμενος διεθνής ανταγωνισμός της τουριστικής

βιομηχανίας ανέδειξε τον πολιτισμό και κατ’επέκταση τη διοργάνωση των μεγάλων

πολιτιστικών γεγονότων που σχετίζονται κυρίως με το city-break(δηλαδή τον τουρισμό

των πόλεων), σε βασική προτεραιότητα των αστικών πολιτιστικών στρατηγικών. Οι

πολιτιστικές διοργανώσεις μπορούν να αποτελέσουν αυτόνομο τουριστικό πόρο και

σημαντικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα μιας περιοχής, δεδομένου ότι επιφέρουν

πολλαπλές επιδράσεις, τόσο οικονομικές όσο και πολιτικές, πολιτιστικές, κοινωνικές

και περιβαλλοντικές στην βιώσιμη τοπική και περιφερειακή ανάπτυξη, στην αύξηση

της τουριστικής ελκυστικότητας και στην αναζωογόνηση της εικόνας των πόλεων.

Στο πλαίσιο αυτό, αντικείμενο της παρούσας έρευνας αποτέλεσε το καρναβάλι της

Πάτρας, το οποίο αποτελεί το μεγαλύτερο πολιτιστικό θεσμό της πόλης με πανελλήνια

εμβέλεια, διεθνή αναγνώριση και αυξημένη επισκεψιμότητα, γεγονός που το καθιστά

χαρακτηριστική περίπτωση πολιτιστικού γεγονότος του οποίου η διεξοδική μελέτη θα

μπορούσε να αποτελέσει ενδεικτική μελέτη περίπτωσης για τη βιβλιογραφία των

φεστιβάλ και, ευρύτερα, για τη συμβολή των πολιτιστικών διοργανώσεων στην τοπική

και περιφερειακή ανάπτυξη.

Ειδικότερα, σκοπός της παρούσας έρευνας είναι η διερεύνηση της συμβολής του

πατρινού καρναβαλιού στην βιώσιμη τοπική ανάπτυξη και στην αύξηση του οφέλους

για την τοπική κοινωνία και οικονομία.

Οι επιμέρους στόχοι της έρευνας επικεντρώνονται αφενός στην ανάδειξη των θετικών

και αρνητικών επιδράσεων του εν λόγω θεσμού όπως προσλαμβάνονται από τους

κατοίκους και ο βαθμός συμμετοχής τους στις διάφορες καρναβαλικές εκδηλώσεις,

αφετέρου στην ανάδειξη των απόψεων των στελεχών που εμπλέκονται ενεργά στη

διοργάνωση του θεσμού και εκπροσώπων των τοπικών επιχειρήσεων για την ταυτότητα

του καρναβαλιού (πλεονεκτήματα, ποιότητα και προβλήματα της διοργάνωσης), τη

συμβολή του στην τουριστική ανάπτυξη και την τοπική επιχειρηματικότητα, τη σχέση

της τοπικής κοινωνίας με το καρναβάλι, την προβολή της διοργάνωσης και την

ανάπτυξη του brand-name του θεσμού, ώστε να ενισχυθεί η εικόνα της πόλης και

παράλληλα να υπάρξει διάχυση του οφέλους στους υπόλοιπους πολιτιστικούς θεσμούς

13

της περιοχής. Οι απόψεις των κατοίκων και των επιχειρηματιών (επενδυτών) κρίνονται

σημαντικές ως πηγή ανατροφοδότησης για την ποιοτική ανάπτυξη του θεσμού, καθώς

αποτελούν τις δύο βασικές ομάδες στόχο του μάρκετινγκ πόλεων, ενώ οι απόψεις των

στελεχών που εμπλέκονται με τη διοργάνωση αποτελούν τους βασικούς πληροφορητές

για το σχεδιασμό της πολιτικής για το marketing και την ανάπτυξη της πόλης μέσα από

το καρναβάλι.

Ως μεθοδολογία για την προσέγγιση των ερευνητικών ερωτημάτων που εστιάζουν, εν

τέλει στη συμβολή του πατρινού καρναβαλιού στην τοπική ανάπτυξη και διατρέχουν το

σώμα της εργασίας, θα αξιοποιηθεί η πολυμεθοδολογική προσέγγιση στην οποία θα

υιοθετηθούν ταυτόχρονα στρατηγικές της ποσοτικής και της ποιοτικής έρευνας,

προκειμένου να επιτευχθεί πληρέστερη προσέγγιση του υπό μελέτη θεσμού και

διαμέσου της συμπληρωματικότητας και του τριγωνισμού να αυξηθεί η εγκυρότητα και

η αξιοπιστία της έρευνας.

Μέσα συλλογής των δεδομένων θα αποτελέσουν για την ποσοτική έρευνα ένα

ερωτηματολόγιο με 25 ερωτήσεις κλειστού τύπου που απευθύνεται στους κατοίκους

της Πάτρας και θα στηριχθεί στη βιβλιογραφική επισκόπηση και στα κύρια θέματα που

θα αναδειχτούν από την πρώτη φάση των συνεντεύξεων, ενώ για την ποιοτική έρευνα η

ημιδομημένη ατομική συνέντευξη, για την οποία θα συνταχθεί οδηγός συνέντευξης,

προκειμένου να συλλεχθούν οι απόψεις τοπικών επιχειρηματιών(3 άτομα) και βασικών

πληροφορητών(5 άτομα) που εμπλέκονται ενεργά στην ανάπτυξη, στη διεξαγωγή και

στην προβολή του πατρινού καρναβαλιού.

Ειδικότερα, η δομή της εργασίας θα συναρθρωθεί ως εξής:

Στο πρώτο κεφάλαιο θα αναδειχθεί η συμβολή του πολιτισμού ως αυτόνομου

τουριστικού πόρου όπως εκφράζεται διαμέσου του τουρισμού των εκδηλώσεων (event

tourism) γενικά και των φεστιβάλ ειδικότερα. Στη συνέχεια, αφού αναλυθεί ο ορισμός

και η τυπολογία των γεγονότων (events), θα εξεταστούν οι θετικές και αρνητικές

επιδράσεις των μεγάλων πολιτιστικών διοργανώσεων τόσο σε οικονομικό όσο και σε

κοινωνικό-πολιτιστικό-πολιτικό και περιβαλλοντικό επίπεδο, ενώ θα προσεγγιστεί και

το καρναβάλι ως ειδική μορφή φεστιβάλ.

Στο δεύτερο και στο τρίτο κεφάλαιο θα πραγματοποιηθεί μελέτη περίπτωσης του

καρναβαλιού της Πάτρας.

14

Πιο αναλυτικά, στο δεύτερο κεφάλαιο, αφού αναλυθεί η ταυτότητα, το προφίλ και τα

χαρακτηριστικά του καρναβαλιού ως προς τη χρηματοδότηση, το φορέα διαχείρισης

και τους συμμετέχοντες φορείς, θα πραγματοποιηθεί πρωτογενής έρευνα αξιοποιώντας

το διαδίκτυο και τεκμήρια συναφών ερευνών, με στόχο να καταδειχθεί η συμβολή του

καρναβαλιού στη βιώσιμη τοπική ανάπτυξη, όπως αποτυπώνεται στις οικονομικές

επιδράσεις, στην απασχόληση, στην προσέλκυση τουριστών, στην τοπική

επιχειρηματικότητα και στη βελτίωση της εικόνα της πόλης. Επίσης, θα αναδειχθούν

και τα ενδεχόμενα προβλήματα που δημιουργούνται από τη συγκεκριμένη διοργάνωση.

Στο τρίτο κεφάλαιο θα παρουσιαστεί η πρωτογενής έρευνα και θα περιγραφούν

αναλυτικά οι μέθοδοι δειγματοληψίας της ποιοτικής και ποσοτικής προσέγγισης, οι

τεχνικές συλλογής δεδομένων (συνεντεύξεις και ερωτηματολόγια), ο τρόπος ανάλυσης

των δεδομένων που θα προκύψουν καθώς και ζητήματα εγκυρότητας και αξιοπιστίας

της παρούσας έρευνας. Επιπλέον, θα παρουσιαστούν τα αποτελέσματα τόσο της

ποιοτικής όσο και της ποσοτικής έρευνας και θα πραγματοποιηθεί εκτενής συζήτηση

που θα περιλαμβάνει τόσο τα συμπεράσματα, όσο και SWOT ανάλυση του θεσμού,

προκειμένου να εξαχθούν συμπεράσματα για προτεινόμενες πολιτικές.

Η παρούσα εργασία θα ολοκληρωθεί με την παράθεση πίνακα σημειώσεων, της

βιβλιογραφίας και των παραρτημάτων.

15

1. Ο ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ (EVENT TOURISM)

1.1. Ο πολιτισμός ως τουριστικός πόρος

Η ανάγκη ανανέωσης του τουριστικού προϊόντος με εναλλακτικές μορφές τουριστικής

ανάπτυξης, που διαφοροποιούνται από το πρότυπο του μαζικού τουρισμού (τρίπτυχο

ήλιος-άμμος-θάλασσα), ανέδειξε τον πολιτισμό και κατ’επέκταση το city-break[1],

δηλαδή τον τουρισμό των πόλεων, σε σημαντικές συνιστώσες της τουριστικής

στρατηγικής στον διεθνώς εντεινόμενο ανταγωνισμό. Ο πολιτισμός, ως τουριστικός

πόλος έλξης, αφενός μεν αποτελεί ισχυρό κίνητρο για την ανάδειξη της ιστορίας και της

πνευματικής και καλλιτεχνικής ταυτότητας μιας περιοχής, αφετέρου δε συμβάλλει στην

αύξηση της τουριστικής ελκυστικότητας, στην οικονομική ανάπτυξη και στην

αναζωογόνηση της εικόνας των πόλεων(culture-led urban

regeneration)(Shin&Stevens,2013).

Δεν υπάρχει ένας γενικά αποδεκτός ορισμός του πολιτιστικού τουρισμού(Gali-

Espelt,2012), ο οποίος, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Oργανισμό

Τουρισμού(WTO,1985,όπως αναφέρεται στην Κόνσολα,2013)ορίζεται ως «η

μετακίνηση ατόμων κυρίως για πολιτιστικούς σκοπούς, η οποία περιλαμβάνει

εκπαιδευτικές περιηγήσεις, επισκέψεις σε φεστιβάλ και άλλες πολιτιστικές εκδηλώσεις,

επισκέψεις σε ιστορικούς χώρους και μνημεία, ταξίδια για τη μελέτη της φύσης, της

τέχνης και του λαϊκού πολιτισμού, καθώς και θρησκευτικά προσκυνήματα».

Με βάση έναν πιο σύγχρονο ορισμό των Shamsuddoha et al.(2011), ο πολιτιστικός

τουρισμός είναι η επίσκεψη των ατόμων σε περιοχές και αξιοθέατα που έχουν

πολιτιστική αξία, μακριά από τον τόπο διαμονής τους, προκειμένου να ικανοποιήσουν

τις πολιτιστικές τους αναζητήσεις και να βιώσουν καινούριες αισθητικές,

συναισθηματικές, πνευματικές και ψυχολογικές εμπειρίες[2].

Ανεξάρτητα από τον ορισμό που υιοθετείται κάθε φορά, ο πολιτιστικός τουρισμός

σχετίζεται με τις έννοιες της πολιτιστικής κληρονομιάς και των πολιτιστικών

πόρων(Κόνσολα,2013), στους οποίους συμπεριλαμβάνονται τόσο το δομημένο

περιβάλλον όσο και στοιχεία που προσδιορίζουν τη σύγχρονη πολιτιστική ταυτότητα

του τουριστικού προορισμού(π.χ.φεστιβάλ, τέχνες, καρναβάλια,λαϊκός πολιτισμός).

16

Τα πολιτιστικά γεγονότα έχουν αναδειχθεί σε βασική προτεραιότητα των αστικών

πολιτιστικών πολιτικών, δεδομένου ότι προστατεύουν και προβάλλουν την ιδιαίτερη

πολιτισμική φυσιογνωμία των περιοχών που αναπτύσσονται, συμβάλλουν στην μείωση

της εποχικότητας και στην επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου, αναδεικνύουν

καινούριους τουριστικούς προορισμούς, λειτουργούν ως πόλος έλξης τουριστών με

υψηλό εισόδημα και μορφωτικό επίπεδο, συμβάλλουν στην αύξηση της απασχόλησης

ειδικευμένου προσωπικού και, εν αντιθέσει με τον μαζικό τουρισμό, μειώνουν τις

αρνητικές επιδράσεις στο φυσικό περιβάλλον(Tsartas,2003).

Προκειμένου να μεγιστοποιηθούν τα οφέλη του πολιτιστικού τουρισμού ώστε να

αποτελέσει σημαντικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα μίας περιοχής στο διεθνές

τουριστικό περιβάλλον, θα πρέπει να επιδιώκεται η δικτύωση των μνημείων, των

μουσείων και χώρων (με τη δημιουργία πολιτιστικών διαδρομών) καθώς και των

πολιτιστικών γεγονότων που συνιστούν την καλλιτεχνική παραγωγή του τουριστικού

προορισμού, όπως φεστιβάλ, καρναβάλια κ.λπ.

Τα δίκτυα φεστιβάλ και πολιτιστικών διοργανώσεων, είτε εθνικής είτε διεθνούς

εμβέλειας, συμβάλλουν στην συνεργασία και τον συντονισμό των διαφόρων φορέων,

στην αναζήτηση πηγών χρηματοδότησης, στην προβολή και στην αύξηση της

αναγνωρισιμότητας ενώ προωθούν τις συνέργειες που ενισχύουν την προστιθέμενη αξία

των τουριστικών παροχών(Κόνσολα,2013).

Στην συνέχεια θα αναφερθούν τα χαρακτηριστικά και οι οικονομικές, κοινωνικο-

πολιτιστικές και περιβαλλοντικές επιδράσεις των μεγάλων πολιτιστικών διοργανώσεων,

όπως περιγράφονται στη διεθνή βιβλιογραφία.

1.2. Ορισμός και τυπολογία των γεγονότων (events)

Όπως προαναφέρθηκε, στο πλαίσιο της νέας τουριστικής τάσης που επικρατεί διεθνώς

και εστιάζει στον αστικό και στον πολιτιστικό τουρισμό, έχει ενταχθεί στην στρατηγική

πολιτική των διαφόρων κυβερνήσεων, όπως και στην εθνική στρατηγική για την

17

ανάπτυξη του τουρισμού με ορίζοντα το 20211, η ανάληψη γεγονότων-

διοργανώσεων(event tourism).

Όσον αφορά στον ορισμό των γεγονότων, ο Getz(2005) προτείνει τις εξής

κατηγοριοποιήσεις:

Ως προς τους διοργανωτές τα γεγονότα συνιστούν μία μοναδική ή

επαναλαμβανόμενη διοργάνωση ανά μεγάλα χρονικά διαστήματα, η οποία

διεξάγεται πέρα από το σύνηθες πρόγραμμα του διοργανωτή.

Ως προς τους θεατές, τα γεγονότα αποτελούν μία ευκαιρία για διασκέδαση και μία

κοινωνική ή πολιτιστική εμπειρία που διαφέρει από τις συνήθεις καθημερινές τους

επιλογές[3].

Τα γεγονότα διακρίνονται σε διάφορες κατηγορίες ανάλογα με το μέγεθος, το σκοπό και

τον θεματικό τους χαρακτήρα(Omoregie,2012.Allen et al.,2005). Πιο συγκεκριμένα,

ανάλογα με το μέγεθός τους διακρίνονται σε:

Μέγα γεγονότα(mega events), δηλαδή «εφάπαξ ή επαναλαμβανόμενες σημαντικές

εκδηλώσεις, περιορισμένης διάρκειας, που συμβαίνουν κυρίως για να εμπλουτιστεί

και να αυξηθεί η αναγνώριση, η ελκυστικότητα και η κερδοφορία του τουριστικού

προορισμού, βραχυπρόθεσμα ή μακροπρόθεσμα»(Ritchie,1984:2)[4]. Κοινά

χαρακτηριστικά των mega events είναι ότι προσελκύουν μεγάλο όγκο επισκεπτών

από όλον τον κόσμο, είναι προσωρινά και μοναδικά, απαιτούν μεγάλα χρηματικά

ποσά και μακροχρόνιο, ακριβή προγραμματισμό για την υλοποίησή τους,

απευθύνονται σε πολλές ομάδες ενδιαφέροντος, αποφέρουν πολλαπλά κοινωνικά

και οικονομικά οφέλη μακροπρόθεσμου χαρακτήρα αλλά ταυτόχρονα εμπεριέχουν

υψηλό οικονομικό κίνδυνο(Getz,2005;VanDerWagen&Carlos,2005).

Μείζονα γεγονότα(major events), δηλαδή διοργανώσεις που έχουν παρόμοια

χαρακτηριστικά με τα mega-events αλλά μικρότερης κλίμακας(Bowdin et al.,2006).

Τα major events μπορούν, ανάλογα με το μέγεθός τους, να προσελκύσουν

σημαντικό αριθμό επισκεπτών, προβολή από τα ΜΜΕ και σημαντικά οικονομικά

οφέλη.

1http://sete.gr/_fileuploads/entries/interviews%20&%20articles/gr/2014-01-

04_eleftheros%20typos%20kiriakis%20-%20eksipno%20xrima_p(9)_13280018.pdf

18

Εμβληματικά γεγονότα(hallmark events), δηλαδή διοργανώσεις που συνδέονται με

την παράδοση μίας περιοχής και αξιοποιούνται για την αύξηση του τουρισμού σε

συγκεκριμένους προορισμούς(Getz,2008), ενώ συμβάλλουν σημαντικά στην

ενίσχυση της εικόνας της διοργανώτριας πόλης(Hall,1992)[5].

Τοπικά/μικρού μεγέθους γεγονότα(local/community events), που μπορούν να

διοργανωθούν εύκολα, δεν προϋποθέτουν αυξημένους οικονομικούς πόρους και δεν

απαιτούν μεγάλη προετοιμασία για την υλοποίησή τους. Διοργανώνονται κυρίως για

κοινωνικούς και ψυχαγωγικούς λόγους(VanDerWagen&Carlos,2005).

Ως προς τον θεματικό χαρακτήρα των γεγονότων, προτείνονται οι ακόλουθες

κατηγοριοποιήσεις:

Αθλητικά γεγονότα(sport events), τα οποία αποτελούν ίσως την πιο προσοδοφόρα

κατηγορία στη βιομηχανία των γεγονότων. Προσελκύουν πολυάριθμους θεατές,

τηλεοπτικό ενδιαφέρον και πολλαπλά οικονομικά οφέλη.

Επιχειρηματικά γεγονότα(business events), τα οποία συμπεριλαμβάνουν

ακαδημαϊκά, εταιρικά ή κυβερνητικά συνέδρια, εκθέσεις, εταιρικές εκδηλώσεις και

ταξίδια που σχετίζονται με την δημιουργία κινήτρων για τους εργαζόμενους μίας

επιχείρησης (Bowdin et al.,2006).

Πολιτιστικά γεγονότα(cultural events) των οποίων βασικός στόχος είναι η

ψυχαγωγία των θεατών[6].Σύμφωνα με τον Getz(2008:412) «οι πολιτιστικές

εκδηλώσεις, στις οποίες συμπεριλαμβάνονται φεστιβάλ, καρναβάλια, θρησκευτικά,

καλλιτεχνικά ή ψυχαγωγικά γεγονότα (κυρίως συναυλίες ή θεατρικές παραγωγές)

εντάσσονται συχνά βιβλιογραφικά στον πολιτιστικό τουρισμό».

1.3. Επιδράσεις των μεγάλων πολιτιστικών διοργανώσεων

Σε αντίθεση με παλαιότερες έρευνες όπου η αποτίμηση της ολοκλήρωσης των μεγάλων

διοργανώσεων εστιαζόταν στο οικονομικό όφελος(Langen&Garcia,2009) και

αποτυπωνόταν, κυρίως, στον τουριστικό τομέα, οι μακροχρόνιες ποιοτικές και

ποσοτικές επιδράσεις μίας επιτυχούς πολιτιστικής διοργάνωσης διεθνούς εμβέλειας θα

19

πρέπει να προσεγγιστούν στο πλαίσιο μίας ολιστικής προσέγγισης που

συμπεριλαμβάνει τo οικονομικό, τεχνολογικό, κοινωνικό, πολιτικό, πολιτιστικό,

τουριστικό και περιβαλλοντικό όφελος(Chalip,2004;Fenich,2007)[7].

Δεδομένου ότι η ανάληψη μεγάλων διοργανώσεων αποτελεί μία εναλλακτική

στρατηγική για τον τουρισμό, κρίνεται ιδιαίτερα σημαντική η ανάδειξή τους σε μοχλό

μακροχρόνιας βιώσιμης ανάπτυξης για τη διοργανώτρια περιοχή και η διασφάλιση της

ισορροπίας των πολλαπλών οφελών στο παρόν με τις μελλοντικές προοπτικές

ανάπτυξης. Ως εκ τούτου, η ανάλυση των οικονομικών, κοινωνικών και

περιβαλλοντικών επιπτώσεων[8]. των μεγάλων πολιτιστικών διοργανώσεων εντάσσεται

στον προβληματισμό για τη βιώσιμη ανάπτυξη μιας περιοχής προκειμένου να

αποφευχθεί η εξέλιξη της διοργάνωσης σε περιστασιακό οικονομικό σύστημα στήριξης

της βιομηχανίας του εμπορίου.

1.3.1. Οικονομικές επιδράσεις

Όσον αφορά στον οικονομικό τομέα, οι μεγάλες πολιτιστικές διοργανώσεις επιδρούν

καθοριστικά στην περιφερειακή και στην τουριστική ανάπτυξη της διοργανώτριας

περιοχής, επιταχύνοντας τις διαδικασίες και τους ρυθμούς της. Η τουριστική ανάπτυξη,

σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τουρισμού αποτελεί έναν από τους ταχύτερα

αναπτυσσόμενους τομείς της παγκόσμιας οικονομίας.

Η τουριστική προβολή παρέχει στην διοργανώτρια χώρα/πόλη ένα συγκριτικό

πλεονέκτημα προβολής(marketing) και συμβάλλει στην ενίσχυση της ελκυστικότητας

της μητροπολιτικής περιφέρειας και στην προσέλκυση τουριστών υψηλών

εισοδημάτων, εγχώριων και ξένων επενδυτών, προσωπικού με ειδικά ενδιαφέροντα που

απασχολείται στις βιομηχανίες της γνώσης και της υψηλής τεχνολογίας ενώ

προωθούνται νέοι πόλοι τουριστικής ανάπτυξης. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, τόσο την

παραμονή, μετά το πέρας της διοργάνωσης, αρκετών επισκεπτών ως τουρίστες όσο και

μακροπρόθεσμα τη δημιουργία μίας νέας, αυξημένης και μόνιμης τουριστικής

πελατείας, η οποία χαρακτηρίζεται από σταθερή ροή επισκεπτών σε όλη τη διάρκεια

του έτους(Getz,2005). Έτσι, περιορίζεται η εποχικότητα της τουριστικής ζήτησης,

(Σφακιανάκης,2000)[9], ενώ παράλληλα βελτιώνεται και διαφοροποιείται το τουριστικό

20

προϊόν σε επίπεδο εγκαταστάσεων, υποδομών και υπηρεσιών, με βάση τις τοπικές

ιδιαιτερότητες[10] .

Επιπλέον, η φιλοξενία μεγάλων διοργανώσεων επιφέρει πολλαπλές επιδράσεις στην

οικονομία και στην απασχόληση, οι οποίες διακρίνονται ως εξής:

στις άμεσες επιδράσεις που σχετίζονται με την δαπάνη των επιχειρήσεων, των

οποίων το μεγαλύτερο μέρος του κύκλου εργασιών προέρχεται από την ανάπτυξη

της τουριστικής δραστηριότητας, για προμήθεια αγαθών και υπηρεσιών στη

συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή που διεξάγεται η διοργάνωση και αναλύονται

υπό το πρίσμα διαφορετικών κατηγοριών(μισθοί, αγορές, ενοίκια, εφαρμογή

προγραμμάτων). Δηλαδή, οι μεταβολές του επιπέδου της παραγωγής, λόγω της

τουριστικής κατανάλωσης(εγχώριας και εισερχόμενης), σε συνδυασµό µε την

αύξηση των αρχικών εισροών που χρησιμοποιούν οι επιχειρήσεις αυτές

αντιπροσωπεύουν την άµεση επίδραση από την τουριστική

κατανάλωση(ΙΟΒΕ,2012).

στις έμμεσες επιδράσεις που αφορούν στη δαπάνη των τουριστών ως συνέπεια της

κατανάλωσης που απορρέει από την παρακολούθηση των πολιτιστικών

διοργανώσεων. Λόγω της αθρόας προσέλευσης επισκεπτών, αυξάνεται η

κατανάλωση και τα κέρδη για πολυάριθμες επιχειρήσεις και υπηρεσίες που

δραστηριοποιούνται στην προσφορά καταλυμάτων, στην εστίαση, στο λιανικό

εμπόριο, στις μεταφορές, στην παροχή εισιτηρίων, σε πολιτιστικές και ψυχαγωγικές

δραστηριότητες και σε άλλες υπηρεσίες που σχετίζονται με τον

τουρισμό(Papadopoulos,1993). Η αλληλεξάρτηση αυτή μεταξύ των παραγωγικών

διαδικασιών αποτελεί την έμμεση επίδραση(IOBE,2012).

στις προκαλούμενες επιδράσεις που αφορούν στη δαπάνη που προκαλείται καθώς

αυξάνεται η αγοραστική δύναμη των κατοίκων και οι εργαζόμενοι που αντλούν

έσοδα από τον τουρισμό δαπανούν αυτά τα έσοδα για να καταναλώσουν προϊόντα

και υπηρεσίες. Ο όρος προκαλούµενη επίδραση «περιγράφει τη συνεισφορά στα

αποτελέσµατα(ΑΕΠ, απασχόληση, κλπ.) από τη ζήτηση για αγαθά και υπηρεσίες

στην οικονοµία, ως αποτέλεσµα της μεταβολής του διαθέσιµου εισοδήματος των

νοικοκυριών που λαµβάνουν κατά το µήκος της αλυσίδας αξίας των τουριστικών

προϊόντων και υπηρεσιών»(ΙΟΒΕ,2012:19).

21

Συνοψίζοντας, οι μεγάλες πολιτιστικές διοργανώσεις αποτελούν πηγή εσόδων για τους

πολίτες και την τοπική κοινωνία, συμβάλλουν στην ενίσχυση των επενδύσεων και της

επιχειρηματικότητας, στη μείωση της ανεργίας, στην ανάπτυξη της οικοδομικής

δραστηριότητας και στην ανάδειξη των τοπικών προϊόντων και υπηρεσιών(Herrero et

al.,2006). Επιπλέον, όταν οι πολιτιστικές διοργανώσεις συνδέονται με τον διεθνή

τουρισμό, αυξάνουν τις συναλλαγματικές εισροές και συμβάλλουν στη σταθερή ροή

εσόδων στην τοπική οικονομία, λόγω των αυξημένων πόρων που προέρχονται από τους

φόρους και το τουριστικό συνάλλαγμα(Edwards et al.,2004).

Ένα ακόμα οικονομικό και, παράλληλα, κοινωνικό όφελος αποτελεί η βελτίωση των

έργων υποδομής(Labrianidis&Deffner,2000) εθνικής και περιφερειακής εμβέλειας,

διαμέσου της αξιοποίησης άμεσων ή έμμεσων χρηματοδοτήσεων[11]. Τα έργα

υποδομής αποτελούν αυτόνομο πόρο, καθώς δημιουργούν θέσεις

εργασίας(Smith,2004) και η ολοκλήρωσή τους επιφέρει μονιμότερα αποτελέσματα

στην κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη(Papadopoulos,1993). Επιπλέον,

δημιουργείται ‘domino-effect’: η ύπαρξη της κατάλληλης υποδομής και η επιτυχημένη

διοργάνωση ενός γεγονότος συμβάλλουν στη δημιουργία των κατάλληλων

προϋποθέσεων για την διεκδίκηση και την ανάληψη και άλλων εκδηλώσεων.

Πέρα από τα προφανή δυνητικά οφέλη, μπορεί να προκαλούνται αρνητικές επιδράσεις

ή ενώ παρατηρούνται θετικά αποτελέσματα σε έναν τομέα (π.χ. οικονομική ανάπτυξη)

ενδέχεται ταυτόχρονα να επηρεάζεται δυσμενώς κάποιο άλλο πεδίο(π.χ.

περιβαλλοντικές συνέπειες)(Langen&Garcia,2009).

Καταρχάς, το οικονομικό κόστος των μεγάλων εκδηλώσεων, ιδιαίτερα όταν

διεξάγονται σε μικρές χώρες, είναι υψηλό και ενδέχεται να υπερβαίνει τις δυνατότητες

της διοργανώτριας χώρας, με αποτέλεσμα να αυξάνεται ο κίνδυνος αποτυχίας. Οι

αποτυχίες σε πολλές περιπτώσεις εντοπίζονται σε δυσλειτουργίες και κακή διαχείριση

της διοργάνωσης από τις δημόσιες αρχές(Deffner&Labrianidis,2005), σε ανεπαρκείς

εγκαταστάσεις, στην απουσία σταθερότητας στο προσωπικό που έχει επιφορτιστεί με

την διοργάνωση του γεγονότος, σε αλλαγή της πολιτικής αρχής, είτε σε εθνικό επίπεδο

είτε σε επίπεδο τοπικής αυτοδιοίκησης, η οποία ενδέχεται να μην συναινεί με τις

οικονομικές δεσμεύσεις της προηγούμενης πολιτικής αρχής για την υλοποίηση της

διοργάνωσης. Σε κάθε περίπτωση, μία ενδεχόμενη αποτυχία συνδέεται με επικρίσεις,

22

απογοητεύσεις, πολιτικούς κινδύνους και οικονομικές δυσκολίες που πλήττουν, εν

τέλει, τη φήμη της χώρας/πόλης υποδοχής ως τουριστικό προορισμό(Allen et al.,2002).

Επιπλέον, τα δυνητικά οφέλη μίας μεγάλης διοργάνωσης συχνά συγκεντρώνονται σε

συγκεκριμένους τομείς, όπως π.χ. στον τουριστικό και στον κατασκευαστικό κλάδο, με

παράλληλη διάχυση του κόστους και των πιθανών αρνητικών επιδράσεων σε ευρύτερα

κοινωνικά στρώματα. Ενδεικτικά, μπορεί να προκληθεί διαταραχή στην τοπική

οικονομία, καθώς ενδέχεται να αυξηθούν οι τιμές στα αγαθά, στις παρεχόμενες

υπηρεσίες, στα ακίνητα και στη φορολογία, ενώ είναι πολύ πιθανό να εκδηλωθούν με

μεγαλύτερη συχνότητα φαινόμενα κερδοσκοπίας(Felsenstein&Feleischer,2003:386).

Περαιτέρω, η αποπεράτωση των απαιτούμενων εγκαταστάσεων για την υλοποίηση

μεγάλων διοργανώσεων προϋποθέτει μεγάλο ύψος χρηματοδότησης και μπορεί να

συντελέσει στον μόνιμο μετασχηματισμό και αλλοίωση του αστικού χώρου, διαμέσου

της δημιουργίας κατασκευών μεγάλου κόστους. Το ύψος της δαπάνης συντήρησης των

εγκαταστάσεων διεθνούς ακτινοβολίας λειτουργεί ανασταλτικά και οδηγεί σε

περικοπές της χρηματοδότησης τοπικών πρωτοβουλιών, των οποίων το κόστος είναι

σαφέστατα μικρότερο και θα μπορούσαν να αποδειχθούν περισσότερο βιώσιμες

μακροπρόθεσμα(Bianchini,1993).

1.3.2. Κοινωνικο-πολιτισμικές επιδράσεις

Οι θετικές συνέπειες στο κοινωνικό-πολιτισμικό επίπεδο της ανάληψης μεγάλων

διοργανώσεων για την χώρα υποδοχής σχετίζονται με την βελτίωση και την

αναβάθμιση του επιπέδου των παρεχόμενων υπηρεσιών, τον εκσυγχρονισμό των

συστημάτων τηλεπικοινωνιών και ασφάλειας και την βελτίωση των εγκαταστάσεων

υγείας. Η ανάπτυξη των έργων υποδομής διευκολύνει και διευρύνει τις επικοινωνίες

και τις ανταλλαγές προϊόντων, αγαθών και ιδεών(Quinn,2005) και συμβάλλει στην

βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των κατοίκων.

Η επιτυχής φιλοξενία μεγάλων διοργανώσεων συνιστά μία στρατηγική που παρέχει τα

εχέγγυα για προβολή της χώρας διαμέσου των διεθνών ΜΜΕ. Με αυτόν τον τρόπο

αναδεικνύεται η εθνική πολιτισμική φυσιογνωμία της χώρας και δημιουργείται ένα

23

συμβολικό πολιτιστικό κεφάλαιο(Snowball&Webb,2008) που συμβάλλει στην

αναζωογόνηση των πόλεων, στη δημιουργία ενός ελκυστικού αστικού τοπίου και, εν

τέλει, στη δημιουργία μίας «πολιτιστικής αγοράς»(Quinn,2005)[12]. Επιπλέον,

σχετίζεται με την αλλαγή του τρόπου με τον οποίο αντιλαμβάνονται οι κάτοικοι την

χώρα τους και την δημιουργία της αίσθησης ότι μπορούν να συνεισφέρουν στην

εξέλιξή της και να νιώθουν περήφανοι γι’ αυτήν(Quinn,2005)[13].

Άλλωστε, η διοργάνωση πολιτισμικών γεγονότων σχετίζεται εξ ορισμού με θετικές

συνδηλώσεις για την εικόνα της πόλης, καθώς προσδίδει στην διοργανώτρια περιοχή

θετικά χαρακτηριστικά (π.χ. πόλη όπου αναπτύσσεται ο πολιτισμός) και συντελεί στην

βελτίωση σε μικρό χρονικό διάστημα της εικόνας της περιοχής, αποκρύπτοντας

ενδεχομένως και υποβαθμίζοντας άλλα αρνητικά στοιχεία[14].

Επιπλέον, οι μεγάλες πολιτιστικές διοργανώσεις ενισχύουν την κοινή δράση των

φορέων και των πολιτών, ενδυναμώνουν τις τοπικές παραδόσεις, προωθούν την

κοινωνική ενσωμάτωση και τον διαπολιτισμικό διάλογο, προάγουν την αμοιβαιότητα

και την κοινωνική αλληλεπίδραση, διασφαλίζουν την κοινωνική συνοχή, συμβάλλουν

στην απόκτηση νέων γνώσεων και δεξιοτήτων και στην επαγγελματική ανάπτυξη του

εργατικού δυναμικού της φιλοξενούσας περιοχής και αυξάνουν τη γνώση για τον

πολιτισμό της περιοχής που διεξάγονται(Quinn,2005).

Επίσης, η πρόθυμη συμμετοχή του τοπικού πληθυσμού (κινητοποίηση εθελοντών,

διάθεση κεφαλαίων για επενδύσεις) συμβάλλει στην επίτευξη υψηλότερης

προστιθέμενης αξίας(Ioan-Franc&Istoc,2007), καθώς το κλίμα της συλλογικότητας

(family togetherness) και η εικόνα της φιλικής κοινότητας που δημιουργείται

προβάλλεται στους επισκέπτες, και, κατ’ επέκταση, ευνοεί την τουριστική

ανάπτυξη(Huang et al,2010)[15].

Ωστόσο, τα γεγονότα, σύμφωνα με τον Hall(1989), μπορούν επίσης να

χρησιμοποιηθούν από τους κυβερνώντες ως μέσο προπαγάνδας για την εξυπηρέτηση

συγκεκριμένων σκοπιμοτήτων, αποτελώντας το πρόσχημα ώστε να νομιμοποιηθούν

μεσοπρόθεσμα πολιτικές προτεραιότητες και ιδεολογίες και να διαφοροποιηθεί ο

πολιτικός σχεδιασμός[16]. Παράλληλα, όμως, μπορούν να αποτελέσουν ισχυρό όπλο

και για τις εθνικές και κοινωνικές ομάδες, καθώς τα φεστιβάλ μπορούν να εξελιχθούν

24

σε πεδία αμφισβήτησης και ανατροπής παγιωμένων πολιτικών και

κυβερνήσεων[17](Langen&Garcia, 2009).

Επιπλέον, οι μεγάλες πολιτιστικές διοργανώσεις ενδέχεται να λειτουργήσουν

διαβρωτικά για την τοπική κουλτούρα, οδηγώντας σε απώλεια της αυθεντικότητας και

της ταυτότητας της τοπικής κοινωνίας με παράλληλη ενίσχυση της βιομηχανικής

ψυχαγωγίας και την διοργάνωση «παγκοσμιοποιημένων» γεγονότων, παρόμοιων σε

όποια περιοχή του πλανήτη και αν διεξάγονται, χωρίς νόημα για τον τοπικό πληθυσμό,

με αποκλειστικό στόχο την προσέλκυση τουριστών(Bianchini,1993). Η προώθηση της

πολιτιστικής κατανάλωσης που επιφέρει άμεσα οικονομικά οφέλη και είναι

αποκομμένη από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των τοπικών κοινοτήτων(Quinn,2005)

ενδέχεται να υπερισχύσει της αυθεντικής πολιτιστικής παραγωγής που θα συμβάλλει

στην μακροπρόθεσμη σταθερότητα της τοπικής οικονομίας και στην διατήρηση της

ιδιαίτερης φυσιογνωμίας κάθε περιοχής[18].

Επιπρόσθετα, στο πλαίσιο της προσπάθειας «ωραιοποίησης»(beautification) του

αστικού περιβάλλοντος και ιδιαίτερα των υποβαθμισμένων περιοχών όπου κατοικούν

ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, ενδέχεται να προκληθούν οικονομικές, κοινωνικές και

δημογραφικές αλλαγές και να επιδεινωθούν οι κοινωνικές δυσλειτουργίες. Η

επιτάχυνση των αστικών αναπτυξιακών προγραμμάτων που επιβάλλει η προετοιμασία

μίας μεγάλης διοργάνωσης και συνδέεται με την κατασκευή μεγάλων χώρων υποδοχής,

εκσυγχρονισμό των μεταφορών και προώθηση της αστικής ανάπλασης μπορεί να έχει

ως αποτέλεσμα την κατεδάφιση κατοικιών για την εξασφάλιση χώρου, αναγκαστικές

μαζικές εκτοπίσεις του τοπικού πληθυσμού των χαμηλών κοινωνικών τάξεων και

gentrification-‘κοινωνική μετατόπιση’(Zukin,1995;Heltzer et al.,2006), η οποία

συντελεί σε τροποποίηση της δημογραφικής σύνθεσης της τοπικής

κοινότητας(Waitt,2003).

Προκειμένου τα οφέλη της εκάστοτε διοργάνωσης να διαχέονται στο σύνολο της

τοπικής κοινωνίας, καθίσταται απαραίτητη προϋπόθεση το ίδιο το γεγονός να

παραμένει προσιτό οικονομικά στους πολίτες, ώστε να επιτυγχάνεται η όσο το δυνατόν

πιο αποτελεσματική διάχυση των πολιτισμικών επιδράσεων του γεγονότος και,

συνακόλουθα η βελτίωση του ανθρωπίνου κεφαλαίου της περιοχής. Συνεπώς μια

μετατόπιση του χώρου στέγασης των κατοίκων υψηλότερων εισοδημάτων σε πρώην

υποβαθμισμένες περιοχές(gentrification), με την ταυτόχρονη εξώθηση των

25

προηγούμενων κατοίκων στις παρυφές των αστικών κέντρων και την περαιτέρω

επιδείνωση του βιοτικού επιπέδου τους(Waitt,2003), ουσιαστικά καταδεικνύει την

υιοθέτηση αμφιλεγόμενων προτεραιοτήτων που βασίζονται στη λογική της εξαίρεσης

στη διαχείριση της δημόσιας ζωής.

1.3.3. Περιβαλλοντικές επιδράσεις

Οι μεγάλες διοργανώσεις μπορεί να έχουν θετικό περιβαλλοντικό αντίκτυπο εάν η

διοργανώτρια χώρα αναπτύξει ένα ισόρροπο σχέδιο, επιδιώκοντας την διατήρηση των

φυσικών στοιχείων που την χαρακτηρίζουν(Langen&Garcia,2009). Η αύξηση χώρων

πρασίνου, η μείωση της ρύπανσης λόγω της χρήσης νέων μέσων μεταφοράς, η

εντατικοποίηση των ενεργειών για την διατήρηση της καθαριότητας και την προώθηση

της ανακύκλωσης, η ανανέωση του αστικού χώρου με πλατείες ή πάρκα, η ανάπτυξη

νέων περιοχών κατοικίας και εμπορίου και, γενικά, η αναδιαμόρφωση των πόλεων για

την δημιουργία και την βελτίωση ενός ελκυστικού φυσικού και αστικού τοπίου μπορεί

να έχουν θετικά αποτελέσματα για το περιβάλλον.

Εντούτοις, ελλοχεύει ο κίνδυνος της περιβαλλοντικής υποβάθμισης και της

αποξένωσης των τοπικών κοινοτήτων. Θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη συνιστώσες

που μπορεί να επιφέρουν αρνητικές επιπτώσεις(Mason&Beaumont-Kerridge,2004) και

σχετίζονται με την αύξηση της ρύπανσης στην περιοχή(Vrettos,2006), την καταπάτηση

χώρων φυσικού κάλλους, τη ροή και την μεταφορά του πλήθους, τα επίπεδα θορύβου,

τους χώρους στάθμευσης, την αύξηση της οικοδομικής δραστηριότητας, τη διασφάλιση

της καθαριότητας και των υγειονομικών υπηρεσιών[19].

Συνοψίζοντας, η ανάληψη μεγάλων διοργανώσεων μπορεί να αποτελέσει ορόσημο για

την διοργανώτρια χώρα, με την προϋπόθεση ότι η βιωσιμότητα της εκδήλωσης θέτει

στο επίκεντρο την μακροπρόθεσμη ανάπτυξη(Gupta,2003).

26

1.4. Φεστιβάλ

Τα φεστιβάλ και οι πολιτιστικές εκδηλώσεις αποτελούν διαχρονική ανάγκη των

κοινωνιών για κοινωνική επαφή και επικοινωνία, ενώ η διοργάνωσή τους έχει

μακραίωνη ιστορία: πρώτο φεστιβάλ εντοπίζεται στην Αθήνα, από το 534 π.Χ. προς

τιμή του Θεού Διονύσου(Quinn,2005).

Η έννοια του φεστιβάλ δεν είναι εύκολο να οριστεί(Getz,1991:39-66), δεδομένου ότι ο

όρος εμπερικλείει ένα ευρύ πεδίο εκδηλώσεων που κυμαίνονται από εμπορικές

πολιτιστικές εκδηλώσεις έως και γνήσιες μορφές πολιτιστικής έκφρασης και

ψυχαγωγίας μίας κοινότητας. Σύμφωνα με τον Getz(1991),τα φεστιβάλ αποτελούν έναν

δημόσιο εορτασμό, με συγκεκριμένη θεματολογία, που διεξάγεται συνήθως μία φορά

κατ’ έτος, για προκαθορισμένο χρονικό διάστημα, προσελκύοντας σημαντικό αριθμό

τουριστών, στους οποίους παρέχεται η δυνατότητα να βιώσουν σύντομες, διαφορετικές

και συλλογικές εμπειρίες που σχετίζονται με την τοπική ιδιαιτερότητα[20].

Διαχρονικά, τα φεστιβάλ αποτέλεσαν μορφές πολιτιστικής έκφρασης που

εξυπηρετούσαν ποικίλους σκοπούς του δημόσιου ή ιδιωτικού ή θρησκευτικού βίου, για

να αναδειχθούν μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο σε βασικούς συντελεστές

περιφερειακής ανάπτυξης, πολιτιστικής αποκέντρωσης και αναζωογόνησης της εικόνας

μίας πόλης(Quinn,2006). Ο χαρακτηρισμός του φεστιβαλικού τουρισμού (Festival

Tourism) σε «αναδυόμενο γίγαντα»(Getz&Frisby,1988:22) της τουριστικής βιομηχανίας

και η αλματώδης αύξηση παγκοσμίως των πραγματοποιούμενων φεστιβάλ κάθε είδους

και μεγέθους, με τοπική ή υπερτοπική απήχηση2, οφείλονται στην εντεινόμενη

παγκοσμιοποίηση της οικονομίας και στον ραγδαία αυξανόμενο διεθνή ανταγωνισμό,

καθώς και στη μετεξέλιξη, κυρίως τη δεκαετία του ’80, ορισμένων περιοχών και

πόλεων σε υπολογίσιμες οικονομικές οντότητες(Stevenson,2007:152), ανεξάρτητα από

τις εθνικές οικονομίες. Η Quinn(2005:927) αποδίδει την αύξηση αυτή:

«σε μια σειρά αλληλοσχετιζόμενων παραγόντων που συμπεριλαμβάνουν τις

διαφορετικές προσεγγίσεις της αστικής διαχείρισης, τις δομικές αλλαγές της

οικονομικής παραγωγής, τη χρήση του πολιτισμού ως μέσο για την αναδόμηση

του πλούτου, τη δημιουργία θέσεων εργασίας και τις επιδράσεις της

2 Σύμφωνα με εκτιμήσεις(Thundering&Hooves,2006:16) υπερβαίνουν τα 10.000

27

παγκοσμιοποίησης. Όλοι αυτοί οι παράγοντες συνδυαστικά συντέλεσαν στον

επαναπροσδιορισμό των φεστιβάλ ως μία χρήσιμη στρατηγική για τη σύγχρονη

πόλη, στην προσπάθειά της να επανατοποθετηθεί και να διαφοροποιήσει τη

φυσιογνωμία της σε ένα διαρκώς αυξανόμενο ανταγωνιστικό κόσμο» (Η

μετάφραση δική μου).

Άλλωστε, η αύξηση αυτή συνδέεται με το μάρκετινγκ πόλεων(city marketing), το

οποίο χρησιμοποιεί τη διοργάνωση φεστιβάλ και μεγάλων γεγονότων προκειμένου να

βελτιώσει την εικόνα της πόλης, διαμέσου της προβολής των συγκριτικών της

πλεονεκτημάτων στις αγορές στόχους. Συγκεκριμένα, μέσα από τη διοργάνωση

πολιτισμικών γεγονότων το μάρκετινγκ πόλης προσβλέπει στους κατοίκους άλλων

περιοχών (ώστε να μετακινηθούν μελλοντικά στην πόλη), στους επενδυτές και στους

κατοίκους της πόλης και αποσκοπεί να προσδώσει στην πόλη μία διαφορετική

μοναδική ταυτότητα(Kavaratzis,2004).

Η ανάδειξη των φεστιβάλ σε βασική προτεραιότητα των αστικών πολιτιστικών

πολιτικών συνδέεται τόσο με παράγοντες προσφοράς όπως ο πολιτιστικός σχεδιασμός

και η αστική αναδιάρθρωση και ανάπτυξη, όσο και με όρους ζήτησης όπως η μεταβολή

των κοινωνικών αναγκών και προτύπων που σχετίζονται με την αναζήτηση αυθεντικών

και πρωτότυπων εμπειριών(Prentice&Andersen,2003:8). Άλλωστε, οι πολιτιστικές

εκδηλώσεις, όπως τα φεστιβάλ και τα καρναβάλια, προκαλούν πολύπλευρες και

πολλαπλασιαστικές επιδράσεις στην τοπική ανάπτυξη που σχετίζονται με ποικίλους

τομείς, όπως τον εκπαιδευτικό διαμέσου της εμπλοκής διαφόρων ομάδων και

οργανισμών, τον καλλιτεχνικό διαμέσου της ενίσχυσης της καινοτομίας και της

καλλιτεχνικής δημιουργίας και έκφρασης, τον κοινωνικό διαμέσου της προώθησης της

κοινωνικής συνοχής και του διαπολιτισμικού διαλόγου, τον πολιτικό διαμέσου της

τόνωσης της υπερηφάνειας των κατοίκων και της ενίσχυσης της ταυτότητάς τους και

τον οικονομικό, διαμέσου αύξησης της απασχόλησης και του

εισοδήματος(Κόνσολα&Καραχάλης,2010).

Η συνεχώς αυξανόμενη βιβλιογραφία για τα φεστιβάλ εστιάζει κυρίως μονόπλευρα

στην ανάλυση των οικονομικών επιδράσεων και σε θέματα διαχείρισης, ενώ υπάρχει

έλλειψη εμπειρικών δεδομένων όσον αφορά στην κοινωνική και πολιτιστική τους

διάσταση που σχετίζεται με τη συμβολή τους στην ανάπτυξη της αστικής πολιτικής,

στην αστική αναζωογόνηση και στη διευκόλυνση της έκφρασης των πολιτιστικών

28

ταυτοτήτων(Quinn,2006:93). Παραβλέπεται συχνά από τους διοργανωτές η κοινωνική

αξία των φεστιβάλ, τα οποία εκλαμβάνονται με κατεξοχήν οικονομικούς όρους και

χρησιμοποιούνται ως επιφανειακές λύσεις για τη γρήγορη αντιμετώπιση των

προβλημάτων της εικόνας της πόλης(Quinn,2005:939), με αποτέλεσμα να μην

αποφεύγεται η εμπορευματοποίηση και η μαζική αναπαραγωγή που δεν συμβαδίζει με

την πολιτιστική ταυτότητα και τις ανάγκες της κοινότητας. Επιπλέον, τα περισσότερα

φεστιβάλ δεν διαθέτουν σχέδια μάρκετινγκ(Getz,1989), απαραίτητα για την επιτυχία

τους, στα οποία θα προσδιορίζονται οι αγορές-στόχος, το προφίλ των τουριστών και η

πολιτική προώθησης και προβολής τους.

Τα φεστιβάλ μπορούν να διακριθούν σε διάφορες κατηγορίες. Η πιο διαδεδομένη

μορφή είναι τα καλλιτεχνικά φεστιβάλ τα οποία είτε συναρθρώνουν διαφορετικές

μορφές τέχνης και να πραγματοποιούνται σε πολλαπλούς χώρους είτε επικεντρώνονται

σε μία μορφή τέχνης(π.χ. μουσική, λογοτεχνία). Επίσης, μεγάλη ανάπτυξη

παρουσιάζουν τα φεστιβάλ γαστρονομίας και οίνου, στα οποία προβάλλονται οι τοπικές

κουζίνες. Σε κάθε περίπτωση, η θεματολογία τους παρουσιάζει μεγάλη

ποικιλία(Ingolfur,2010:35)[21].

1.5. Το καρναβάλι ως ειδική μορφή Φεστιβάλ

Τα καρναβάλια, τα οποία κατατάσσονται στα εμβληματικά γεγονότα(hallmark-events),

αποτελούν μία ειδική μορφή παραδοσιακών φεστιβάλ και οργανωμένων

γεγονότων(planned-events) που απαντώνται με μεγαλύτερη συχνότητα στις

ρωμαιοκαθολικές κοινωνίες, λιγότερο στις ανατολικές ορθόδοξες κοινωνίες και σπάνια

σε προτεσταντικές κοινωνίες(Ingolfur,2010:35). Οι περισσότεροι πολιτισμοί γιορτάζουν

αποκριάτικες εκδηλώσεις υπό τη μορφή φεστιβάλ, πανηγυριών και γιορτών

συγκομιδής, οι οποίες συνιστούν συγκεντρώσεις της κοινότητας που αντικειμενοποιούν

τις συλλογικές επιθυμίες και εμπειρίες των ανθρώπων)[22].

Αν και στις περισσότερες περιπτώσεις τα καρναβάλια διεξάγονται πριν την Σαρακοστή,

ανάλογα με τις εθνικές και τοπικές παραδόσεις καθώς και τη θρησκεία της κάθε

περιοχής ο χρόνος διεξαγωγής μπορεί να ποικίλλει σε οποιαδήποτε περίοδο εντός του

έτους(Ingolfur,2010:35). Κοινά χαρακτηριστικά των καρναβαλιών σε όλα τα μέρη

29

αποτελούν οι μεταμφιέσεις και οι παρελάσεις, ενώ σύμφωνα με τον

Αμανατίδη(1998:127 όπως αναφέρεται στους Arcodia&Whitford,2008:3), τα

καρναβάλια μπορούν να αποτελέσουν "ένα δημιουργικό χώρο για πολλαπλές εκφράσεις

και αναστοχασμό και μία επαναστατική διαδικασία κατά την οποία οι άνθρωποι θα

μπορούσαν να αντιμετωπίσουν θέματα που σχετίζονται με την κοινωνική τάξη, το

φύλο, τη φυλή και όπου οι άνθρωποι από τις κατώτερες τάξεις θα μπορούσαν να

απελευθερώσουν την απωθημένη απογοήτευση».

Στη συνέχεια θα εξεταστεί ως μελέτη περίπτωσης το πατρινό καρναβάλι, το οποίο

αποτελεί μία μεγάλη πολιτιστική διοργάνωση και μπορεί να αναδειχθεί σε βασικό

μοχλό οικονομικής και τουριστικής ανάπτυξης για την ευρύτερη περιοχή της Δυτικής

Ελλάδας και της χώρας συνολικά.

30

ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ

31

2. ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ:

ΤΟ ΠΑΤΡΙΝΟ ΚΑΡΝΑΒΆΛΙ

Το πατρινό καρναβάλι συνιστά

ένα γεγονός, που

πραγματοποιείται στην Πάτρα

για μικρό χρονικό διάστημα

και μόνο μία φορά ετησίως, στις αρχές κάθε Άνοιξης ενώ αποτελεί το πιο πολυδάπανο

καρναβάλι της χώρας. Πρόκειται για τον μεγαλύτερο πολιτιστικό θεσμό της πόλης, που

στηρίζεται κυρίως στην εθελοντική προσφορά και συμμετοχή των κατοίκων, με

πανελλήνια εμβέλεια, διεθνή αναγνώριση και αυξημένη επισκεψιμότητα. Συνεισφέρει

άμεσα στην οικονομική, τουριστική και πολιτιστική ανάπτυξη της περιοχής, ενώ είναι

άμεσα συνυφασμένο με την εικόνα της Πάτρας. Παρ’ ότι σε μαζικότητα συμμετοχών

θεωρείται το μεγαλύτερο στην Ευρώπη, ταξινομείται στα εμβληματικά γεγονότα, γιατί

σχετίζεται με την παράδοση της περιοχής. Παρά τον διεθνή χαρακτήρα του επίσης, το

πατρινό καρναβάλι δεν έχει κατορθώσει να προσελκύσει επισκέπτες από το εξωτερικό.

Εκτός από το καρναβάλι, η Πάτρα διαθέτει σημαντικά αξιοθέατα)[23], στην πόλη

πραγματοποιούνται θρησκευτικές εκδηλώσεις προς τιμή του πολιούχου της Αποστόλου

Ανδρέα(«Πρωτοκλήτεια»),καθώς και έξι ακόμα φεστιβάλ, ορισμένα εκ των οποίων

παρουσιάζουν καινοτόμα χαρακτηριστικά(Κόνσολα&Καραχάλης,2010) )[24].

Στη συνέχεια παρατίθενται στοιχεία που αφορούν στην διαχείριση του πατρινού

καρναβαλιού, τα οποία αντληθήκαν από έρευνα στο διαδίκτυο, από τις εκθέσεις της

Κοινωφελούς Επιχείρησης του Δήμου Πατρέων για το καρναβάλι, καθώς και από

έρευνες για το πατρινό καρναβάλι που έχει πραγματοποιήσει η εταιρεία DataRC τα έτη

2009, 2011 και 2012, κατόπιν ανάθεσης του Δήμου Πατρέων. Κυρίως αξιοποιήθηκε η

«Έρευνα Επισκεπτών Πατρινού Καρναβαλιού» της DataRC που διεξήχθη στις 28-

29/3/2012 στην διάρκεια των δύο παρελάσεων(τυχαία δειγματοληψία 401 επισκεπτών)

και η «Έρευνα για την Τοπική Επιχειρηματικότητα και Χορηγία» που διεξήχθη από 1-

16/3/2012(τυχαία δειγματοληψία 50 τοπικών και 10 μεγάλων επιχειρήσεων). Επιπλέον,

αντλήθηκαν στοιχεία από το «Σχέδιο Αναζήτησης Οικονομικών Πόρων για το Πατρινό

Καρναβάλι(Δεκέμβριος 2011)» που ανατέθηκε στην εταιρία «Ακτίνα Επικοινωνία

32

Προβολή Μονοπρόσωπη ΕΠΕ» από την Κοινωφελή Επιχείρηση. Η κυριότερη

δυσκολία στην δευτερογενή έρευνα για το πατρινό καρναβάλι αφορούσε στην

περιορισμένη βιβλιογραφία και στην δυσκολία πρόσβασης στις σχετικές έρευνες που

έχουν διεξαχθεί κατόπιν ανάθεσης του Δήμου Πατρέων.

2.1. Η ταυτότητα της διοργάνωσης του πατρινού καρναβαλιού

Το πατρινό καρναβάλι, του οποίου οι ρίζες μπορούν να αναζητηθούν περίπου πριν από

185 χρόνια, το 1829, όταν οργανώθηκε ο πρώτος αποκριάτικος χορός από τον έμπορο

Μωρέττη στην οικία του, αποτελεί τη μεγαλύτερη αποκριάτικη διοργάνωση στην

Ελλάδα. Χαρακτηρίζεται από μεσογειακά και δυτικότροπα χαρακτηριστικά με σατιρικό

χαρακτήρα ενώ, όπως οι περισσότερες αποκριάτικες εκδηλώσεις στη Μεσόγειο και στα

Βαλκάνια, συνδέεται με αρχαίες παγανιστικές εκδηλώσεις και ιεροτελεστίες προς τιμήν

του Θεού Διονύσου συνυφασμένες με την έλευση της Άνοιξης και την αναγέννηση της

θεότητας(Πολίτης,1987).

Καθοριστική επιρροή στην καθιέρωση του πατρινού καρναβαλιού διαδραμάτισε η

αλληλεπίδραση με τη Δύση και ιδιαίτερα την Ιταλία με τα σημαντικά καρναβάλια της

Βενετίας και του Βιαρέτζιο, δεδομένης της εμπορικής δραστηριότητας και της

ευμάρειας της Πάτρας κατά το 19ο αιώνα. Σημαντική επίδραση άσκησαν και οι

γαλλικές δυνάμεις του στρατηγού Μαιζών που εισήγαγαν τα αποκριάτικα έθιμα της

περιοχής τους, όταν εγκαταστάθηκαν στην πόλη μετά την απελευθέρωσή της από τους

Τούρκους. Στην δεκαετία του 1870 οι μεγαλοαστοί της πόλης χρηματοδοτούν τα πρώτα

καρναβαλικά άρματα και ξεκινά σταδιακά η καθιέρωση της αποκριάτικης παρέλασης,

ενώ στην εποχή της «μπελ επόκ»(Πολίτης,1987) ο αποκλειστικά αστικός χαρακτήρας

του πατρινού καρναβαλιού αρχίζει να υποχωρεί και δίδεται η δυνατότητα συμμετοχής

στις εκδηλώσεις ατόμων κάθε κοινωνικής τάξης και καταγωγής.

Τις επόμενες δεκαετίες, οι ιστορικές συγκυρίες (Βαλκανικοί πόλεμοι, Α’ και

Β’Παγκόσμιος Πόλεμος, Εθνικός Διχασμός, Μικρασιατική καταστροφή, εμφύλιος)

συντελούν στην κάμψη και αρκετές φορές στην διακοπή των καρναβαλικών

εκδηλώσεων, που διοργανώνονται σποραδικά. Κατά τις αρχές της δεκαετίας του 1950

ξεκινούν οι προσπάθειες αναβίωσης των εκδηλώσεων και, τελικά, το 1966 το πατρινό

33

καρναβάλι αρχίζει να προσλαμβάνει τη σύγχρονη μορφή του, όταν ο δημοσιογράφος

Νίκος Μαστοράκης εισάγει το «Κυνήγι του Κρυμμένου Θησαυρού» στο οποίο

συμμετέχουν 94 Πατρινοί και επισκέπτες με τα αυτοκίνητά τους(Πολίτης,1987).

Στη σύγχρονη μορφή του, το καρναβάλι της Πάτρας συγκροτείται από ένα ευρύ φάσμα

εκδηλώσεων. Οι καρναβαλικές εκδηλώσεις ξεκινούν επίσημα από τις 17 Ιανουαρίου

και κορυφώνονται την Κυριακή της Αποκριάς, όπου πραγματοποιείται η εντυπωσιακή

παρέλαση των πληρωμάτων και αρμάτων. Ειδικότερα, οι εκδηλώσεις περιλαμβάνουν3:

Τελετή έναρξης: Πρόκειται για μια φαντασμαγορική γιορτή στην οποία ανακηρύσσεται

από το Δήμαρχο Πατρέων η έναρξη του Πατρινού καρναβαλιού. Διεξάγεται το πρώτο

Σάββατο μετά την 17η Ιανουαρίου, ημερομηνία κατά την οποία ο τελάλης του

πατρινού καρναβαλιού σε μια ειδική κατασκευή που προσιδιάζει με μουσικό άρμα

αναγγέλλει, περιδιαβαίνοντας την πόλη, την έναρξη του καρναβαλιού.

Τσικνοπέμπτη: Στην Άνω Πόλη της Πάτρας πραγματοποιούνται ποικίλα καρναβαλικά

δρώμενα, όπως ο γάμος της Κουλουρούς, και αναβιώνονται λαϊκά έθιμα με τη

συνοδεία μουσικών σχημάτων και έντονη σατιρική διάθεση.

Κρυμμένος Θησαυρός: Πρόκειται για διάφορα παιχνίδια και διαγωνισμούς που

εντάσσονται στο πλαίσιο του Πατρινού καρναβαλιού και περιλαμβάνουν γρίφους,

αναζήτηση κρυμμένων στοιχείων τα οποία έχουν διασκορπιστεί σε διάφορα σημεία της

πόλης και καλλιτεχνικούς διαγωνισμούς ζωγραφικής, παντομίμας, θεατρικών

δρώμενων.

Μπουρμπούλια: Συνιστούν μία από τις παλαιότερες εκδηλώσεις του καρναβαλιού που

δεν απαντώνται σε κάποιο άλλο μέρος της Ελλάδας. Η έναρξή τους τοποθετείται

περίπου στα 1870 και πρόκειται για χορούς όπου οι άντρες παρίστανται χωρίς να είναι

μεταμφιεσμένοι και επιλέγουν την ντάμα τους στο χορό χωρίς να γνωρίζουν την

ταυτότητά της, καθώς οι γυναίκες συμμετέχουν μεταμφιεσμένες με μαύρο ντόμινο και

μαύρη μάσκα.

3 www.carnivalpatras.gr

34

Εικόνα 1 Συναυλία μετά την τελετή έναρξης

Εικόνα 2 Ο γάμος της Κουλουρούς

Εικόνα 3 Δράση πληρώματος στο Κυνήγι του

Κρυμμένου Θησαυρού

Εικόνα 4 Μπουρμπούλια

Καρναβάλι των μικρών: Παράλληλη εκδήλωση του πατρινού καρναβαλιού που

περιλαμβάνει διάφορες δράσεις με στόχο τη δημιουργικότητα των παιδιών, όπως

θεατρικές παραστάσεις, μουσικά δρώμενα, καρναβαλούπολη, εκθέσεις, καρναβαλικά

εργαστήρια κατασκευών και τη μεγάλη παρέλαση των παιδιών.

35

Εικόνα 5: Το Καρναβάλι των Μικρών

Ποδαράτη παρέλαση του Σαββάτου: Το απόγευμα του Σαββάτου, πριν την τελευταία

Κυριακή της Αποκριάς, τα πληρώματα των καρναβαλιστών παρελαύνουν σε κεντρικές

οδούς της πόλης.

Μεγάλη παρέλαση της Κυριακής: Αποτελεί την κορύφωση των καρναβαλικών

εκδηλώσεων. Αρχικά, παρελαύνουν τα σατιρικά άρματα, τα οποία στην πλειοψηφία

τους έχουν κατασκευαστεί από τους καλλιτέχνες του καρναβαλικού συνεργείου του

Δήμου Πατρέων και ακολουθούν τα καρναβαλικά πληρώματα.

36

Εικόνα 6 Παρελάσεις αρμάτων

Εικόνα 7 Παρελάσεις καρναβαλικών πληρωμάτων

37

Εικόνα 8 Τελετή λήξης

Τελετή λήξης: Μετά το πέρας της

μεγάλης παρέλασης, οι καρναβαλικές

εκδηλώσεις ολοκληρώνονται με την

καύση του ομοιώματος του βασιλιά

Καρνάβαλου, που λαμβάνει χώρα στον

Μώλο της Αγίου. Συνοδεύεται με

πυροτεχνήματα και χορό στους δρόμους

της πόλης.

2.1.1. Φορέας διαχείρισης, χρηματοδότηση και συμμετέχοντες φορείς

Εικόνα 9: ΚΕΔΗΠ

H πληθώρα των εκδηλώσεων που

περιλαμβάνει το καρναβάλι της

Πάτρας επιβάλλει την οργανωμένη

διαχείριση του θεσμού, η οποία

πραγματοποιείται από την

Κοινωφελή Επιχείρηση του Δήμου

Πατρέων «Πατρινό

Καρναβάλι»(ΚΕΔΗΠ).

Η ΚΕΔΗΠ αναλαμβάνει την προετοιμασία του καρναβαλιού καθόλη τη διάρκεια του

έτους και την διοργάνωση των εκδηλώσεων.

38

Η ΚΕΔΗΠ[25] αποτελεί Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου, είναι μονο-μετοχική και

συμμετέχει ο Δήμος Πατρέων και 11μελές Διοικητικό Συμβούλιο. Εποπτεύει και το

καρναβαλικό εργαστήρι, όπου κατασκευάζονται τα άρματα και οι κατασκευές που

διακοσμούν την πόλη κατά τη διάρκεια της αποκριάς.

Στην παρούσα συγκυρία το καρναβάλι χρηματοδοτείται από το δημοτικό

προϋπολογισμό, την ιδιωτική πρωτοβουλία και τους συμμετέχοντες στα πληρώματα.

Ειδικότερα, η δαπάνη του Δήμου υπερβαίνει τα 2 εκατομμύρια ευρώ ετησίως για τη

λειτουργία των υπηρεσιών που εμπλέκονται στο καρναβάλι και την οργάνωση

εκδηλώσεων, ενώ οι ενδιαφερόμενοι καταβάλλουν ποσό που υπερβαίνει κατά μέσο όρο

τα 50 ευρώ ανά άτομο, προκειμένου να εξασφαλίσουν τη συμμετοχή τους στα

πληρώματα, με τη συνολική δαπάνη να ανέρχεται σε 2,5 εκατομμύρια

ευρώ(DataRC,2012). Ο θεσμός ενισχύεται και από την πρωτοβουλία ορισμένων ΜΚΟ,

όπως το Καρναβαλικό Κομιτάτο Πάτρας4, το οποίο δραστηριοποιείται κατά τη

διάρκεια του καρναβαλιού και επικεντρώνεται στην διοργάνωση θεατρικών

παραστάσεων και εκθέσεων (καπέλων, μάσκας, γελοιογραφίας, φωτογραφίας κ.λπ.),

ενώ καθόλη τη διάρκεια του έτους το «Πλήρωμα 94» πραγματοποιεί

«καρναβαλοτάξιδα» σε άλλες πόλεις με στόχο την διάδοση του καρναβαλιού και την

ανταλλαγή εμπειριών5.

Εικόνα 10: ΜΚΟ που σχετίζονται με το πατρινό καρναβάλι

4 http://www.karnavalikokomitato.gr/node/175 5www.karnavalikokomitato.gr, www.pliroma94.gr/

39

2.2. Η συμβολή του καρναβαλιού της Πάτρας στη βιώσιμη τοπική ανάπτυξη

Το καρναβάλι της Πάτρας, ως ο πολυπληθέστερος αποκριάτικος θεσμός στην Ευρώπη

αποφέρει πολλαπλασιαστικά οφέλη στην τοπική κοινωνία. Δεδομένου ότι η συμμετοχή

του τοπικού δυναμικού στις εκδηλώσεις είναι υψηλή(Κόνσολα & Καραχάλης,2010), η

διοργάνωση του θεσμού συμβάλλει καθοριστικά στην ενδογενή τοπική ανάπτυξη, η

οποία ορίζεται ως

«μια διαδικασία που ξεκινά από τους πολίτες και αποβλέπει στη βελτίωση των

συνθηκών διαβίωσης του τοπικού πληθυσμού. Μπορεί δε να υποβοηθείται από

έναν φορέα αλλαγής, με απώτερο σκοπό την επίτευξη της μέγιστης δυνατής

συμμετοχής των κατοίκων τόσο στον προσδιορισμό του περιεχομένου του

τοπικού προγράμματος αλλαγής, όσο και στη διαδικασία υλοποίησής

του»(Μπιτσάνη,2004:127).

Άλλωστε, τα πολιτιστικά αγαθά, σύμφωνα με το Υπουργείο Πολιτισμού(Επιχειρησιακό

Πρόγραμμα «Πολιτισμός 2001»:4-7)μπορούν να αξιοποιηθούν πολλαπλώς και να

χρησιμεύσουν αφενός ως εργαλεία οικονομικής συνοχής και μείωσης του κοινωνικού

αποκλεισμού αφετέρου ως δημιουργοί προστιθέμενης αξίας και απασχόλησης.

Συνεπώς, η βελτίωση της επιχειρηματικότητας του τοπικού πληθυσμού και η

αξιοποίηση της παραγωγικής δομής της τοπικής οικονομίας, της αγοράς εργασίας, των

φυσικών πόρων, της κοινωνικής και πολιτικής δομής της τοπικής κοινωνίας προς

όφελος της ανάπτυξης, των παραδόσεων και της πολιτιστικής κληρονομιάς, που

αποτελούν τους κύριους στόχους της ενδογενούς τοπικής ανάπτυξης

(Προβατάς,1997:60), οφείλουν να είναι και τα ζητούμενα του πατρινού καρναβαλιού.

Σύμφωνα με την έρευνα της DataRC(2012) για την τοπική επιχειρηματικότητα και

χορηγία, το πατρινό καρναβάλι προκαλεί εποχιακή επιχειρηματικότητα κυρίως στους

κλάδους της εστίασης και του τουρισμού, της μεταποίησης και εμπορίας καρναβαλικών

προϊόντων, της διοργάνωσης εκδηλώσεων καθώς και στον κλάδο των υπηρεσιών

διαφήμισης. Οι συγκεκριμένες δραστηριότητες συγκρατούνται σε ικανοποιητικό βαθμό

σε τοπικό επίπεδο με πολλαπλασιαστικά οφέλη για την τοπική οικονομία. Στην ίδια

έρευνα καταγράφηκε αναπτυσσόμενη επιχειρηματικότητα που συνδέεται με τον τομέα

40

της διακόσμησης και της αγοράς εξοπλισμού από τις τοπικές επιχειρήσεις στη διάρκεια

της καρναβαλικής περιόδου. Παρόμοια αποτελέσματα διαπιστώνουμε και από

αντίστοιχη έρευνα της ίδιας εταιρείας το 2009 όπως αντλήθηκε από το

διαδίκτυο(Εικόνα 11).

Εικόνα 11:Τομείς που ωφελούνται από το καρναβάλι,πηγή:http://www.citybranding.gr/2012/02/blog-

post_20.html

Σε ό,τι αφορά στην απασχόληση, τα οφέλη περιορίζονται στην περίοδο διεξαγωγής της

εκδήλωσης και οι ανακύπτουσες θέσεις εργασίας έχουν προσωρινό χαρακτήρα. Όπως

διαφαίνεται στην έρευνα της DataRC, το 2009 διαπιστώθηκαν 251 νέες θέσεις

εργασίας(Εικόνα 12).

41

Εικόνα 12: Επίδραση στην τοπική απασχόληση 2009,πηγή:http://www.citybranding.gr/2012/02/blog-post_20.html

Η πλειονότητα του συνόλου των άμεσων δαπανών(82%) προέρχονταν από επισκέπτες

που διέθεσαν 16.906.113 ευρώ (DataRC,2009)(Εικόνα 13). Το ποσό αυτό, κατά 98,2%,

παρέμεινε στην πόλη και δημιούργησε συνολικές άμεσες δαπάνες ύψους 20.098.798

ευρώ(Σχέδιο Αναζήτησης Οικονομικών Πόρων για το Πατρινό Καρναβάλι,2011).

Εικόνα 13:Γράφημα εκτίμησης συνολικών δαπανών 2009,πηγή:http://www.citybranding.gr/2012/02/blog-

post_20.html

42

Οι άμεσες δαπάνες των επισκεπτών του καρναβαλιού το 2009, κατηγοριοποιήθηκαν

στις ημερήσιες δαπάνες των ατόμων που δεν διανυκτέρευσαν στην πόλη, των ατόμων

που φιλοξενήθηκαν σε σπίτι και σε εκείνες που πραγματοποιήθηκαν απ’ όσους

διέμειναν σε ξενοδοχείο(Εικόνα 14).

Εικόνα 14:Γράφημα εκτίμησης άμεσων δαπανών

επισκεπτών,πηγή:http://www.citybranding.gr/2012/02/blog-post_20.html

Όπως αποτυπώνεται στην «Έρευνα Επισκεπτών της DataRC»(2012), λόγω της

οικονομικής κρίσης, υπήρξε μείωση των δαπανών των επισκεπτών (συγκρινόμενα τα

έτη 2011 και 2012), με την μεγαλύτερη πτώση να παρουσιάζουν οι δαπάνες των

επισκεπτών που διέμειναν σε ξενοδοχείο[26].

Παρά τις δυσκολίες, οι δαπάνες των επισκεπτών δημιουργούν πολλαπλασιαστικά

οφέλη στην τοπική οικονομία, τα οποία θα αυξηθούν αν επιτευχθούν οι κύριοι στόχοι

του, που σχετίζονται με την προσέλκυση επισκεπτών υψηλής ποιότητας, που θα

δαπανούν περισσότερο και η διαμονή τους δεν θα περιορίζεται στο τελευταίο τριήμερο.

Επιπλέον, το «άνοιγμα» στην τουριστική αγορά του εξωτερικού, διαμέσου της

δυναμικής προώθησης του καρναβαλιού, θα επιτευχθεί με τη βελτίωση των ποιοτικών

χαρακτηριστικών του θεσμού, για τα οποία καθοριστικό ρόλο διαδραματίζει η θετική

στάση των κατοίκων για το γεγονός, όπως άλλωστε καταδεικνύει η βιβλιογραφία για

τις μεγάλες διοργανώσεις.

43

2.3. Πολιτική χορηγιών και προώθησης

Επί σειρά ετών υπήρξε πανελλαδική ζωντανή τηλεοπτική αναμετάδοση της μεγάλης

παρέλασης της τελευταίας Κυριακής της αποκριάς από τη δημόσια τηλεόραση, η οποία

τα τελευταία χρόνια έχει περιοριστεί, καθώς ο τηλεοπτικός χρόνος μοιράζεται και για

την προβολή του καρναβαλιού της Ξάνθης, του Μοσχάτου και του Ρεθύμνου. Πέρα

από την τηλεοπτική κάλυψη, ο Δήμος Πατρέων, στον διαδικτυακό τόπο

carnivalpatras.gr ενημερώνει για όλες τις δράσεις και τη διαχείριση του γεγονότος από

τους αρμόδιους φορείς, ενώ καταβάλλονται προσπάθειες ανάπτυξης της εξωστρέφειας

του θεσμού. Ειδικότερα, η ΚΕΔΗΠ οργάνωσε την παρουσία του Πατρινού

καρναβαλιού στην ΔΕΘ το 2013,ενώ προωθήθηκε το 2014 η συνεργασία του δήμου

Πατρέων και της Γενικής Γραμματείας Ενημέρωσης, για την προβολή του Πατρινού

καρναβαλιού στην Ελλάδα και στο εξωτερικό6. Πάρα ταύτα, ο μεγαλύτερος όγκος των

επισκεπτών συνεχίζει να ενημερώνεται για τις καρναβαλικές δράσεις από γνωστούς και

φίλους, σύμφωνα με την έρευνα της DataRC(2012), με το διαδίκτυο όμως και τα

κοινωνικά μέσα δικτύωσης να κερδίζουν συνεχώς έδαφος.

Η προβολή βρίσκεται σε άμεση συνάρτηση με την πολιτική των χορηγιών, που πάντα

διαδραματίζει πρωταγωνιστικό ρόλο σε πολιτιστικά γεγονότα και έχει πάρει πολλές

μορφές με την πάροδο του χρόνου(Βλ.Παράρτημα 1). Στη σύγχρονη μορφή της, η

χορηγία δεν πρέπει να συγχέεται με τη διαφήμιση που προωθεί προϊόντα προκειμένου

αυτά να πωληθούν. Πολιτιστική Χορηγία, σύμφωνα με το άρθρο 1 του νόμου

3525/2007, νοείται «η χρηματοδότηση ή άλλης μορφής οικονομική παροχή σε είδος, σε

άυλα αγαθά ή υπηρεσίες από φυσικά ή νομικά πρόσωπα, για την ενίσχυση

συγκεκριμένων πολιτιστικών δραστηριοτήτων ή σκοπών του αποδέκτη της χορηγίας με

αντιστάθμισμα την προβολή του κοινωνικού προσώπου και της ευποιίας του χορηγού.»

Ο απολογισμός του πατρινού καρναβαλιού 2012 από το διοικητικό συμβούλιο της

ΚΕΔΗΠ κατέδειξε ότι τα έσοδα από τις χορηγίες ανήλθαν στις 50.000 ευρώ το 2012(με

τα έξοδα διοργάνωσης να κυμαίνονται στα 585.000 ευρώ) έναντι 59.000 το 2011(με

έξοδα 1.020.000 ευρώ) και 90.000 το 2010 (με έξοδα 1.300.000 ευρώ). Από την άλλη,

οι συνολικές δαπάνες προβολής που το 2010 είχαν ξεπεράσει τις 120.000 ευρώ, το 2011

6 http://www.tanea.gr/news/greece/article/5079421/diethnhs-toyristikh-kampania-gia-to-patrino-

karnabali/

44

περιορίστηκαν στις 50.000 και το 2012 στις 30.000 ευρώ αναδεικνύοντας τα

οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζει ο Δήμος Πατρέων7 .

Στα συμπεράσματα της έρευνας της DataRC(2012) για την τοπική επιχειρηματικότητα

και χορηγία αναφέρεται ότι τόσο οι τοπικοί επιχειρηματίες όσο και οι μεγαλύτερες

επιχειρήσεις δεν έχουν τη διάθεση να ενισχύσουν χορηγικά το καρναβάλι και

δυσπιστούν απέναντι στην ικανότητα προώθησης του θεσμού από την ΚΕΔΗΠ.

Επιπλέον, οι μεγαλύτερες εταιρείες θεωρούν το Πατρινό καρναβάλι ως ένα

γιορταστικό, ψυχαγωγικό και σατιρικό γεγονός που απευθύνεται κυρίως στους νέους,

χωρίς διεθνή χαρακτήρα και στοιχεία μοναδικότητας παραδοσιακού ή οικογενειακού

γεγονότος, χαρακτηριστικά που θα προσέλκυαν μεγάλες χορηγικές συμφωνίες.

Η ΚΕΔΗΠ στο «Σχέδιο Αναζήτησης Οικονομικών Πόρων»(Δεκέμβριος,2011),

διαπίστωσε ότι λόγω του μεγάλου ανταγωνισμού με τα υπόλοιπα ελληνικά

καρναβάλια, καθώς και της έλλειψης μιας πιο ενεργούς πολιτικής σε ό,τι αφορά τις

δημόσιες σχέσεις σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, περιορίζεται η προβολή του Πατρινού

καρναβαλιού με δυσμενείς επιπτώσεις στο brand-name του. Ως προς την χορηγική

πολιτική, η ΚΕΔΥΠ στρέφεται προς την αντίληψη του «Πατρινού καρναβαλιού ως

αυτοχρηματοδοτούμενου θεσμού και αναπτυξιακού πυλώνα της πόλης». Η λογική του

«αναζητάμε λίγα από πολλούς και όχι πολλά από λίγους» θα αποτελούσε ένδειξη

κοινωνικής συνοχής, γιατί προσκαλεί το σύνολο των τοπικών επιχειρήσεων να

συμμετάσχουν ενεργότερα στον θεσμό.

Τέλος, έχουν εκφραστεί ανησυχίες για την μη αποτελεσματική διαχείριση του

καρναβαλικού εργαστηρίου του Δήμου, το οποίο θα μπορούσε να λειτουργήσει

κερδοφόρα με την παραγωγή προϊόντων προς πώληση ή ενοικίαση, ενισχύοντας έτσι

την αυτοχρηματοδότηση του καρναβαλιού. Ταυτόχρονα υπάρχει ανάγκη ανάδειξης της

ιστορικής συνέχειας του θεσμού με τη δημιουργία ενός καρναβαλικού μουσείου8 το

οποίο θα λειτουργεί καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου και θα προσελκύει επισκέπτες.

7 http://www.thebest.gr/news/index/viewStory/119141, 8 Εφημερίδα Γεγονότα, Σύγχρονο Καρναβαλικό Μουσείο, Συνέντευξη Στάθη Χρυσικοπούλου,

12/12/2001

45

2.4. Το πατρινό καρναβάλι ως μέσο προσέλκυσης τουριστών

Η φήμη και το κύρος που έχει αποκτήσει το καρναβάλι σε εθνικό και σε διεθνές

επίπεδο προσελκύει χιλιάδες τουρίστες, οι οποίοι τα τελευταία χρόνια ανέρχονται

περίπου στους 200.000 ετησίως. Σύμφωνα με τα συμπεράσματα της «Έρευνας

Επισκεπτών» της DataRC(2012), το προφίλ των επισκεπτών του θεσμού θα μπορούσε

να περιγραφεί ως εξής: κυρίως άνδρες, φοιτητές, ανύπαντροι, με μέσο και ανώτερο

οικογενειακό εισόδημα.

Ως προς το εκπαιδευτικό επίπεδο των επισκεπτών, παρόλο που παρατηρείται από το

2009 αυξητική τάση στην προσέλευση επισκεπτών μεγαλύτερης ηλικίας και

υψηλότερου μορφωτικού επιπέδου, υπερτερούν οι απόφοιτοι λυκείου, καθώς οι

φοιτητές, που αποτελούν την πλειοψηφία των επισκεπτών, δεν κατατάσσονται στο

ανώτερο/ανώτατο εκπαιδευτικό επίπεδο, εφόσον δεν έχουν αποκτήσει το πτυχίο τους.

Το ποσοστό των επισκεπτών νεαρής ηλικίας(18 έως 24 ετών) υπολογίστηκε στο 42,9%

DataRC(2012). Παρόλο που το πατρινό καρναβάλι παρουσιάζει διείσδυση σε πολλές

περιοχές της Ελλάδας, ο κύριος όγκος των επισκεπτών και ιδιαίτερα στο καρναβάλι

των μεγάλων προέρχεται διαχρονικά από την Αττική(54,1% το 2012), σε αντίθεση με

το καρναβάλι των μικρών που φαίνεται να προσελκύει επισκέπτες από διάφορα μέρη

της επικράτειας και, κυρίως, από διάφορες πόλεις της Δυτικής Ελλάδας και των Ιονίων

Νήσων. Οι επισκέπτες επιλέγουν το καρναβάλι κυρίως γιατί το θεωρούν «σημείο

διασκέδασης» και ευκαιρία να βιώσουν την «καρναβαλική ατμόσφαιρα», ενώ οι

εκδηλώσεις του πατρινού καρναβαλιού και το θέαμα που προσφέρουν αποτελούν

δευτερεύοντα κριτήρια γι’αυτούς(DataRc,2012). Τα δεδομένα αυτά, συνάδουν και με

τα αποτελέσματα αντίστοιχης έρευνας της DataRC το 2009 (Εικόνα 15).

46

Εικόνα 15:Γράφημα πόλης προσέλευσης επισκεπτών,πηγή:http://www.citybranding.gr/2012/02/blog-

post_20.html

Παράλληλα, διαφαίνεται διαχρονική αύξηση στην προσέλκυση επισκεπτών που

επιλέγουν το συγκεκριμένο καρναβάλι κατ’ εξακολούθηση και αδιάλειπτα, γεγονός

ιδιαίτερο σημαντικό για τη βιωσιμότητά του στην παρούσα δυσμενή οικονομική

συγκυρία. Ο μεγάλος όγκος των επισκεπτών καταφθάνει στην Πάτρα κατά το

τελευταίο Σαββατοκύριακο της κορύφωσης των καρναβαλικών εκδηλώσεων και κατά

μέσο όρο η διαμονή των επισκεπτών για το 2012 υπολογίζεται στις 2,34 ημέρες, με

έναν στους 5 επισκέπτες να επιλέγει την αυθημερόν επίσκεψη(DataRc,2012).

Διαχρονικά το μεγαλύτερο ποσοστό των επισκεπτών διαμένουν σε φιλικά ή συγγενικά

σπίτια. Ωστόσο, θα πρέπει να επισημανθεί ότι ο βαθμός συμμετοχής σε άλλες

εκδηλώσεις εκτός Πατρινού καρναβαλιού όπως και οι επισκέψεις σε κάθε είδους

αξιοθέατα εξακολουθούν να μην αποτελούν σημεία με ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τους

επισκέπτες της πόλης κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης. Το γεγονός αυτό οφείλεται

στην απουσία δικτύωσης των πολιτιστικών πόρων της ευρύτερης περιοχής (δημιουργία

πολιτισμικών διαδρομών σε μνημεία και χώρους ιστορικής και αρχαιολογικής αξίας).

47

Τέλος, η οικονομική κρίση δείχνει να έχει επηρεάσει την προσέλευση επισκεπτών σε

μικρό σχετικά βαθμό, δεδομένου ότι μειώθηκε μόλις στο 3% σε σχέση με το

2011(DataRC,2012).

2.5. Πατρινό καρναβάλι και εικόνα της πόλης

Εκτός από τις άμεσες οικονομικές επιπτώσεις, οι επιδράσεις των φεστιβάλ και των

μεγάλων πολιτιστικών διοργανώσεων κρίνονται ιδιαίτερα σημαντικές για την εικόνα

της πόλης, καθώς λειτουργούν ως σημαντικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στην

προσέλκυση επισκεπτών και επενδυτών. Στην διοργάνωση ενός μεγάλου καλλιτεχνικού

γεγονότος ενυπάρχει η αίσθηση ότι η πόλη διαπνέεται από κοσμοπολίτικη ατμόσφαιρα,

διαθέτει ζωντανή πολιτιστική σκηνή και ανοιχτή καλλιτεχνική κοινότητα, με

αποτέλεσμα, όπως συμπεραίνει ο Richard Florida(όπως αναφέρεται στους

Κόνσολα&Καρχάλη,2010), η θετική πολιτιστική εικόνα να λειτουργεί ως πόλος έλξης

για τα μέλη της λεγόμενης «δημιουργικής τάξης», η οποία θεωρείται απαραίτητη

προϋπόθεση της αστικής οικονομικής ανάπτυξης.

Στο πλαίσιο αυτό, το Πατρινό καρναβάλι παράγει συμβολικό κεφάλαιο για την Πάτρα,

δημιουργώντας ελκυστικό αστικό τοπίο, καθώς οι επισκέπτες(DataRC,2012)

εξέφρασαν υψηλή ικανοποίηση για την εικόνα της πόλης και την ατμόσφαιρα γιορτής

και διασκέδασης,όπως διαφαίνεται και σε αντίστοιχη έρευνα της DataRC το

2009(Εικόνα 16).

48

Εικόνα 16:Γράφημα Πανελλαδικής εικόνας Πάτρας, πηγή:http://www.citybranding.gr/2012/02/blog-

post_20.html

Επίσης, δήλωσαν ότι το πατρινό καρναβάλι αποτελεί μία σημαντική ευκαιρία να

περάσει κάποιος καλά τις απόκριες με φίλους, ενώ αξιολογούν αρκετά θετικά την

φιλικότητα των ανθρώπων, τις δυνατότητες για κοινωνικότητα, διασκέδαση και χορό,

με ελαφρώς χαμηλότερο το βαθμό ικανοποίησης των περιστασιακά

εμπλεκόμενων(DataRc,2012).

Η θετική εικόνα που δημιουργείται έχει ως αποτέλεσμα οι επισκέπτες να διαδίδουν

θετικές εντυπώσεις για το πατρινό καρναβάλι λειτουργώντας ως διαφήμιση για τις

επόμενες διοργανώσεις, ενώ οι προβλέψεις για την επιστροφή των επισκεπτών σε

επόμενα πατρινά καρναβάλια παρουσιάζονται αρκετά ευνοϊκές, δεδομένου ότι οι πιστοί

επισκέπτες εκφράζουν σχεδόν βεβαιότητα ότι θα επισκεφτούν εκ νέου το καρναβάλι,

με τους νέους επισκέπτες να ακολουθούν(DataRc,2012).Η τάση αυτή φαίνεται να

ενισχύεται διαχρονικά, καθώς παρόμοια αποτελέσματα διαπιστώνουμε και για το 2009

από πανελλαδικό δείγμα (DataRC)(Εικόνα 17).

49

Εικόνα 17:Γράφημα διάθεσης για επίσκεψη στο μέλλον, πηγή:http://www.citybranding.gr/2012/02/blog-

post_20.html

Συγκριτικά με τα άλλα ελληνικά καρναβάλια, τέλος, το πατρινό καρναβάλι συνεχίζει

να απολαμβάνει την πρώτη θέση, μιας και οι μη επισκέπτες, στην πλειονότητά

τους(66%), το χαρακτήρισαν ως «σαφώς ανώτερο» (εικόνα 7)(DataRc, 2009).

50

Εικόνα 18:Γράφημα αξιολόγησης πατρινού καρναβαλιού σε σχέση με άλλα καρναβάλια

πηγή:http://www.citybranding.gr/2012/02/blog-post_20.html

2.6. Προβλήματα και αδυναμίες

Παρότι η Πάτρα διαθέτει την γεωγραφική θέση, μεγάλο μέρος των υποδομών και,

κυρίως, την ιστορία που θα μπορούσαν να την καταστήσουν πολιτιστικό κέντρο

διεθνούς εμβέλειας, από τα δεδομένα διαπιστώνεται εύκολα ότι αυτό δεν επετεύχθη. Το

2006, με την ανάληψη του τίτλου της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης, η

Πάτρα δεν κατόρθωσε να εξαγάγει τις πολιτιστικές της

δυνατότητες(Κόνσολα&Καραχάλη,2010) και ούτε το πατρινό καρναβάλι κατόρθωσε

να προσελκύσει επισκέπτες από το εξωτερικό. Επιπλέον, το γεγονός ότι η πλειονότητα

των επισκεπτών αντιλαμβάνεται το σατιρικό γεγονός περισσότερο ως σημείο

διασκέδασης και ξεφαντώματος και λιγότερο ως συμμετοχή σε δράσεις που ενισχύουν

την δημιουργικότητα – που απορρέει από τη σάτιρα – αφαιρεί από την εκδήλωση

σημαντικό μέρος από την πολιτιστική της αξία.

51

Επίσης, λόγω της απουσίας δικτύων που αφορούν στην καλλιτεχνική παραγωγή της

πόλης και τα οποία θα αύξαναν την προστιθέμενη αξία του καρναβαλιού, το πατρινό

καρναβάλι δεν έχει κατορθώσει να προσελκύσει τουρίστες και άλλων ενδιαφερόντων

παρά το γεγονός ότι η πόλη ήδη φιλοξενεί άλλα έξι φεστιβάλ[24]

Περαιτέρω αδυναμίες και προβλήματα σχετίζονται με τον συνωστισμό του τελευταίου

τριημέρου που προεσλκύει τον κύριο όγκο των επισκεπτών και τα φαινόμενα

αισχροκέρδειας από κάποιες επιχειρήσεις(DataRC,2009,2011,2012). Βασικό πρόβλημα

συνιστά και η αδυναμία αποτελεσματικής αλληλεπίδρασης μεταξύ των επιχειρήσεων

και της ΚΕΔΗΠ ενώ υπάρχει δυσπιστία και από την πλευρά πολλών επιχειρηματιών ως

προς τις διαθέσεις ομάδων επισκεπτών που δεν διστάζουν να επιδίδονται σε

βανδαλισμούς.

52

3.ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΡΩΤΟΓΕΝΟΥΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ`

3.1.Σκοπός και στόχοι της έρευνας

Σκοπός της παρούσας έρευνας είναι η διερεύνηση της συμβολής του πατρινού

καρναβαλιού στην βιώσιμη τοπική ανάπτυξη και στην αύξηση του οφέλους για την

τοπική κοινωνία και οικονομία, όπως αποτυπώνεται τόσο στις απόψεις των κατοίκων

της Πάτρας όσο και εκπροσώπων των επιχειρήσεων και στελεχών που εμπλέκονται

άμεσα με τη διοργάνωση και την διεξαγωγή του καρναβαλιού.

Ειδικότερα, οι επιμέρους στόχοι επικεντρώνονται:

α) στην διερεύνηση των απόψεων των Πατρινών για τις οικονομικές, κοινωνικές,

πολιτιστικές και περιβαλλοντικές επιδράσεις του εν λόγω θεσμού, όπως ανακύπτουν

από την βιβλιογραφική επισκόπηση για τις επιδράσεις των μεγάλων πολιτιστικών

γεγονότων, καθώς και ο βαθμός συμμετοχής τους στις διάφορες καρναβαλικές

εκδηλώσεις,

β) στην διερεύνηση των απόψεων των στελεχών που εμπλέκονται ενεργά στη

διοργάνωση του θεσμού και εκπροσώπων των τοπικών επιχειρήσεων για την ταυτότητα

του καρναβαλιού (πλεονεκτήματα, ποιότητα και προβλήματα της διοργάνωσης), τη

συμβολή του στην τουριστική ανάπτυξη και την τοπική επιχειρηματικότητα, τη σχέση

της τοπικής κοινωνίας με το καρναβάλι, την προβολή της διοργάνωσης και την

ανάπτυξη του brand name του θεσμού, ώστε να ενισχυθεί η εικόνα της πόλης και

παράλληλα να υπάρξει διάχυση του οφέλους στους υπόλοιπους πολιτιστικούς θεσμούς

της περιοχής.

Η στάση των κατοίκων και των επιχειρηματιών (ως εν δυνάμει επενδυτών) για το

πατρινό καρναβάλι κρίνεται ιδιαίτερα σημαντική ως πηγή ανατροφοδότησης για την

ποιοτική ανάπτυξη του θεσμού, καθώς αποτελούν τις βασικές ομάδες στόχο του

marketing πόλεων και επιπλέον η ενεργός συμμετοχή και η εξασφάλιση της συναίνεσης

και του ενθουσιασμού τους λειτουργούν καταλυτικά για την διατήρηση της

αυθεντικότητας του καρναβαλιού και τη διασφάλιση της βιωσιμότητάς του βάσει ενός

ισόρροπου σχεδίου περιφερειακής και τοπικής ανάπτυξης και αστικής αναζωογόνησης.

53

Επίσης, οι εμπλεκόμενοι στη διοργάνωση και τη διεξαγωγή του καρναβαλιού

αποτελούν τους βασικούς πληροφορητές για το σχεδιασμό της πολιτικής για το

marketing και την ανάπτυξη της πόλης διαμέσου της αξιοποίησης και της διαχείρισης

του καρναβαλιού.

3.2. Ερευνητικά ερωτήματα

Ποια είναι η στάση των κατοίκων της Πάτρας απέναντι στο θεσμό του

Καρναβαλιού;

Πώς αξιολογούν το πατρινό καρναβάλι στελέχη που εμπλέκονται με τη

διοργάνωσή του και τοπικοί επιχειρηματίες και τι προτείνουν για τη βελτίωση

του θεσμού;

3.3.Μεθοδολογία έρευνας

Προκειμένου να προσεγγίσουμε σφαιρικά το θεσμό του πατρινού καρναβαλιού ως

μοχλό τουριστικής ανάπτυξης, υιοθετήσαμε στην παρούσα έρευνα την

πολυμεθοδολογική προσέγγιση(mixed method research) αξιοποιώντας ταυτόχρονα τον

συνδυασμό τεχνικών συλλογικής δεδομένων την ποιοτικής και της ποσοτικής

ερευνητικής προσέγγισης(Ιωσηφίδης,2008:274). Ο συσχετισμός των δύο ερευνητικών

στρατηγικών θεωρήθηκε ότι αφενός μεν θα συμβάλλει στην πληρέστερη προσέγγιση

των ερευνητικών ερωτημάτων αφετέρου δε η συμπληρωματικότητα(complementarity)

και ο τριγωνισμός ή μεθοδολογική σύγκλιση(triangulation, convergence)που

διασφαλίζει η χρήση διαφορετικών μεθόδων(Ιωσηφίδης,2008) θα συνεισφέρουν στην

κατανόηση διαφόρων πτυχών του υπό μελέτη θέματος, αυξάνοντας την εγκυρότητα και

την αξιοπιστία της έρευνας(Robson,2007:441;Ιωσηφίδης, 2008:269).

54

3.4.Δειγματοληψία και επιλογή ερευνητικών υποκειμένων

3.4.1. Δειγματοληψία της ποιοτικής έρευνας

Δεδομένου ότι στην παρούσα έρευνα αξιοποιήθηκε η πολυμεθοδολογική προσέγγιση, η

επιλογή των ερευνητικών υποκειμένων πραγματοποιήθηκε με διαφορετικό τρόπο σε

κάθε φάση της έρευνας.

Εφόσον στόχος της ποιοτικής έρευνας είναι η σε βάθος εντατική και εκτατική

διερεύνηση του υπό μελέτη φαινομένου με την αξιοποίηση μικρού αριθμού δείγματος,

και όχι η γενίκευση των συμπερασμάτων, που αποτελεί ζητούμενο της ποσοτικής

έρευνας(Ιωσηφίδης,2008), επιλέχθηκαν ως δείγμα οκτώ(8) άτομα που θεωρούμε ότι

είναι σημαντικά για τη συγκεκριμένη έρευνα, δεδομένου ότι εμπλέκονται άμεσα και

από διάφορες θέσεις με τη διεξαγωγή του πατρινού καρναβαλιού. Στο πλαίσιο αυτό,

αξιοποιήσαμε την τεχνική της σκόπιμης δειγματοληψίας(purposive sampling), με βάση

την οποία επιλέγονται συμμετέχοντες που πληρούν κάποια κεντρικά χαρακτηριστικά

που συνάδουν με το σκοπό της έρευνας(Robson,2007).

Ως εκ τούτου, επιλέξαμε αρχικά ως πληροφορητές:

1. τον νυν καλλιτεχνικό διευθυντή της Κοινωφελούς Επιχείρησης του Δήμου

Πατρέων «Καρναβάλι της Πάτρας»(ΚΕΔΗΠ), ο οποίος προΐσταται των

υπηρεσιών της επιχείρησης που σχετίζονται με το καρναβάλι και έχει την

ευθύνη του καλλιτεχνικού προγραμματισμού της εκδήλωσης, ενώ υπήρξε και

επί σειρά ετών αντιδήμαρχος πολιτισμού του Δήμου Πατρέων.

Επιπλέον, στον αρχικό σχεδιασμό του δείγματος της ποιοτικής προσέγγισης κρίθηκε

σκόπιμο περιληφθούν εκπρόσωποι του επιχειρηματικού κόσμου, δηλαδή:

2. ο πρόεδρος του Εμπορικού Επιμελητηρίου Αχαΐας, και ιδιοκτήτης της τοπικής

εταιρείας «Λουξ Μαρλαφέκας ΑΒΕΕ», η οποία παράγει αναψυκτικά και χυμούς

με την επωνυμία «Λουξ».Η εν λόγω εταιρεία υπήρξε Μέγας Χορηγός του

55

Πατρινού Καρναβαλιού το 2010 και το 2011 και, επιπλέον, το 2011 ανέλαβε

αποκλειστικά και τη Χορηγία του 46ου Παιχνιδιού του Κρυμμένου Θησαυρού9

3. βασικό στέλεχος της εταιρείας ποτοποιίας «Τεντούρα Κάστρο» που παράγει την

τεντούρα, παραδοσιακό ηδύποτο της Πάτρας, επίσημο αυθεντικό τοπικό προϊόν

του Πατρινού Καρναβαλιού το 201310

.

4. το μέλος του διοικητικού συμβουλίου της ένωσης ξενοδόχων Αχαΐας και

ιδιοκτήτη του ξενοδοχειακού συγκροτήματος Galaxy Hotel, το οποίο εδρεύει

στο κέντρο της πόλης, σε κομβικό σημείο, όπου συγκεντρώνονται οι

περισσότεροι επισκέπτες του πατρινού καρναβαλιού.

Και οι τρεις προαναφερθείσες εταιρείες παρουσιάζουν αυξημένο τζίρο κατά την

καρναβαλική περίοδο.

Από τη συνέντευξη με τον καλλιτεχνικό διευθυντή προέκυψε ένα δεύτερο επίπεδο

δείγματος, με τη μέθοδο της δειγματοληψίας χιονοστιβάδας(snowball sampling), για να

διερευνηθούν θέματα που σχετίζονται με την προώθηση του Πατρινού καρναβαλιού.

Κατόπιν υπόδειξης του καλλιτεχνικού διευθυντή, συμπεριελήφθη στο δείγμα

5. ο καλλιτεχνικός διευθυντής της ΚΕΔΗΠ κατά τα έτη 1999-2001 και 2007-2011,

6. ο πρόεδρος του ΤΕΙ Μεσολογγίου, πρώην πρόεδρος του ΔΗΠΕΘΕ Πάτρας,

πρώην αντιπρόεδρος της Ομοσπονδίας Καρναβαλικών Πόλεων της Ευρώπης

(Federation of European Carnival Cities-FECC) και επί σειρά πολλών ετών

μέλος των εκάστοτε καρναβαλικών επιτροπών.

Τέλος, στο δείγμα ως πληροφορητές αξιοποιήθηκαν:

7. ο αρχηγός του καρναβαλικού γκρουπ «Πλήρωμα ‘94», που πραγματοποιεί

εθελοντικά τα επονομαζόμενα «καρναβαλοτάξιδα» σε διάφορες πόλεις της

Ελλάδας, καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, με στόχο την προβολή του πατρινού

καρναβαλιού και την προώθηση της ενεργητικής ψυχαγωγίας και της

αυτενέργειας από τα μέλη του πληρώματος.

9 http://www.loux.gr/gr/fun/karnavali.php 10http://carnivalpatras.gr/44-nea/30

56

8. ο αρχηγός του νικητήριου πληρώματος (γκρουπ 60) στο παιχνίδι του κρυμμένου

θησαυρού για το έτος 2014.

3.4.2. Δειγματοληψία της ποσοτικής έρευνας

Ως προς την ποσοτική μεθοδολογική προσέγγιση, ακολουθήθηκε η δειγματοληψία

ευκολίας (convenience sample)(Robson, 2007), δεδομένου ότι οι χρονικοί περιορισμοί

διεξαγωγής της έρευνας, η οποία έπρεπε να ολοκληρωθεί σε ένα μήνα, οι περιορισμένοι

πόροι –ένα άτομο έπρεπε να ολοκληρώσει την ερευνητική διαδικασία - και η δυσκολία

πρόσβασης σε δειγματοληπτικά πλαίσια, όπως π.χ. σε καταλόγους/μητρώα του

πληθυσμού, δεν καθιστούσαν εφικτή την υιοθέτηση τυχαίας δειγματοληψίας. Ωστόσο,

αναγνωρίζοντας τα ενδεχόμενα θέματα αξιοπιστίας που προκαλούνται με τη

συγκεκριμένη επιλογή, χρησιμοποιήθηκαν δύο διαφορετικές μέθοδοι ως προς την

επιλογή του δείγματος, προκειμένου τα αποτελέσματα του ενός δείγματος να ελέγξουν

τα αποτελέσματα του άλλου, ενώ καταβλήθηκε προσπάθεια να αντιπροσωπεύονται

όλες οι ηλικιακές ομάδες και των δύο φύλων, κατοίκων διαφορετικών περιοχών της

πόλης, διαφόρων επαγγελματικών κατηγοριών και επιπέδων σπουδών.

Το πρώτο δείγμα συγκροτήθηκε από 160 υποκείμενα, τα οποία επιλέχτηκαν τυχαία, με

την παρουσία του ερευνητή σε διάφορα σημεία της πόλης όπου υπήρχε κάποια

εμπορική δραστηριότητα. Ειδικότερα, επιλέχτηκαν περιοχές του κέντρου της πόλης,

που αποτελεί επίκεντρο των καρναβαλικών εκδηλώσεων, όσο και περιοχές στις οποίες

δεν διαδραματίζονται καρναβαλικά δρώμενα, οι οποίες είναι είτε εργατικές περιοχές

είτε περιοχές με υψηλή αντικειμενική αξία ακινήτων[27]. Απ’ όλες τις περιοχές

επιχειρήθηκε να συγκεντρωθεί κατά προσέγγιση ο ίδιος αριθμός δείγματος.

Το δεύτερο δείγμα συγκροτήθηκε από 138 υποκείμενα, τα οποία συγκεντρώθηκαν

αξιοποιώντας το διαδίκτυο και συγκεκριμένα την εφαρμογή GoogleDrive για το

διαμοιρασμό αρχείων σε φόρμες(GoogleForms). Ειδικότερα, εστάλησαν μηνύματα

ηλεκτρονικού ταχυδρομείου(e-mails) για τη συμπλήρωση διαδικτυακά(on-line) του

ερωτηματολόγιου σε διάφορους πολίτες της Πάτρας, με την παράκληση να το

προωθήσουν και σε άλλους αποδέκτες, οπότε η διάχυσή του on-line ερωτηματολογίου

έγινε υπό τη μορφή χιονοστιβάδας. Σε αυτή την διαδικασία χρησιμοποιήθηκε επίσης

57

και ο ιστοχώρος κοινωνικής δικτύωσης Facebook, όπου αναρτήθηκε το

ερωτηματολόγιο και προωθήθηκε σε άτομα που κατάγονται από την Πάτρα. Με αυτό

τον τρόπο παρέχεται μία εναλλακτική επιλογή συγκέντρωσης άμεσων και γρήγορων

ερευνητικών δεδομένων, επιτυγχάνοντας την εξοικονόμηση χρόνου και κόστους.

3.5. Τεχνικές της έρευνας

3.5.1. Ποιοτική έρευνα

Στην ποιοτική έρευνα χρησιμοποιήθηκε ως ερευνητικό εργαλείο η ημιδομημένη ατομική

συνέντευξη(semi-structured interview), η οποία περιλαμβάνει ένα σύνολο

προκαθορισμένων θεμάτων αλλά χαρακτηρίζεται από ευελιξία ως προς την ακολουθία

των θεμάτων και το βαθμό ελευθερίας του συνεντευκτή να προσθέσει ή να αφαιρέσει

θέματα για συζήτηση(Ιωσηφίδης,2008). Η επιλογή της συγκεκριμένης τεχνικής

προκρίθηκε σε συνάρτηση με τους στόχους της έρευνας, προκειμένου να συλλεχθούν οι

απόψεις τοπικών επιχειρηματιών και βασικών πληροφορητών που εμπλέκονται ενεργά

στην ανάπτυξη, στη διεξαγωγή και στην προβολή του πατρινού καρναβαλιού. Για την

διεξαγωγή των συνεντεύξεων συντάχθηκε οδηγός συνέντευξης(interview guide), τον

οποίο συγκροτούσαν τέσσερις (4) ενότητες (Βλ.Παράρτημα 2):

η διερεύνηση της ταυτότητας του πατρινού καρναβαλιού,

το καρναβάλι ως εργαλείο marketing της πόλης

το καρναβάλι ως μοχλός τουριστικής ανάπτυξης

η σχέση της τοπικής κοινωνίας με το καρναβάλι

Οι οκτώ(8) συνεντεύξεις διεξήχθησαν κατά το χρονικό διάστημα από 02/05/2014 έως

14/05/2014 στον επαγγελματικό χώρο των συμμετεχόντων, ενώ η χρονική τους

διάρκεια κυμάνθηκε από μισή έως και μιάμιση ώρα. Όλες οι συνεντεύξεις

μαγνητοφωνήθηκαν με τη συναίνεση των συμμετεχόντων. Η ολοκλήρωση της

διαδικασίας σηματοδοτήθηκε όταν επήλθε ο «κορεσμός των δεδομένων», καθώς

αυξήθηκε ο βαθμός επαναληψιμότητας στις απαντήσεις των

συμμετεχόντων(Ιωσηφίδης,2008), ενώ είχαν επιτευχθεί οι ερευνητικοί στόχοι.

58

3.5.2. Ποσοτική έρευνα

Στη δεύτερη φάση της έρευνας, σχετικά με τη στάση των κατοίκων απέναντι στο

πατρινό καρναβάλι, επιλέχθηκε ως μέσο συλλογής δεδομένων το ερωτηματολόγιο. Το

ερωτηματολόγιο επιτρέπει την «παραγωγή μεγάλων συνόλων δεδομένων, με σχετικά

χαμηλό κόστος, σε σύντομο χρονικό διάστημα», ενώ προσφέρει «μία απλή και άμεση

προσέγγιση για τη μελέτη στάσεων, αξιών, πεποιθήσεων και κινήτρων»(Robson,

2007:275). Το ερωτηματολόγιο(Παράρτημα 3) στηρίχθηκε στη βιβλιογραφική

επισκόπηση και στα κύρια θέματα που αναδείχτηκαν από την πρώτη φάση των

συνεντεύξεων και περιελάμβανε 25 ερωτήσεις κλειστού τύπου (πολλαπλής επιλογής

και τύπου κλίμακας Likert), κατανεμημένες σε τρεις ενότητες: α) το δημογραφικό

προφίλ των ερωτώμενων, β) το βαθμό συμμετοχής στις δράσεις του πατρινού

καρναβαλιού και γ) οι απόψεις των κατοίκων της Πάτρας σχετικά με τις θετικές και

αρνητικές επιδράσεις του γεγονότος 11

.

Πριν την τελική υποβολή του στους ερωτώμενους, το ερωτηματολόγιο υποβλήθηκε σε

διαδοχικές διαδικασίες προ-ελέγχου(Robson,2007:302), προκειμένου να εντοπιστούν

ενδεχόμενες ασάφειες και προβλήματα κατανόησης στη διατύπωση των ερωτήσεων και

των οδηγιών, να ελεγχθεί ο χρόνος που απαιτείται για τη συμπλήρωσή του και να

διασφαλιστεί η ποιότητά του(Bell,1997:134). Η πιλοτική συμπλήρωση του

ερωτηματολογίου πραγματοποιήθηκε με τη συμμετοχή 6 ερωτώμενων, διαφορετικής

ηλικίας, φύλου και επιπέδου σπουδών. Η τελική χορήγηση και συμπλήρωσή του στα

160 υποκείμενα που αποτελούν το «δια ζώσης» δείγμα της έρευνας πραγματοποιήθηκε

προσωπικά από τον ερευνητή σε διάφορα σημεία της πόλης, ενώ το on-line

ερωτηματολόγιο αυτό-συμπληρώθηκε από τα 138 άτομα που αποτέλεσαν το δείγμα από

το «GoogleDocs». Η ποσοτική έρευνα διεξήχθη από τις 10/05/2014 έως τις 20/05/2014.

11 Ειδικότερα, οι ερωτήσεις επικεντρώθηκαν στη συμβολή του καρναβαλιού στην οικονομική, τουριστική

και κοινωνικο-πολιτιστική ανάπτυξη της περιοχής, στη βελτίωση της εικόνας και της φήμης της πόλης,

στην τόνωση της υπερηφάνειας των κατοίκων, στην ποιότητα της διοργάνωσης, καθώς και σε

ενδεχόμενες αρνητικές επιδράσεις.

59

3.6. Ανάλυση των δεδομένων

Στα δεδομένα που προήλθαν από τις καταγραφές των συνεντεύξεων πραγματοποιήθηκε

ανάλυση περιεχομένου με βάση εννοιολογικές κατηγορίες που προέκυψαν από τη

μελέτη των συνεντεύξεων, ενώ στα δεδομένα της ποσοτικής έρευνας αξιοποιήθηκαν οι

τεχνικές που χρησιμοποιούνται στην περιγραφική στατιστική. Η ανάλυση των

δεδομένων που προέκυψαν από το «δια ζώσης» δείγμα πραγματοποιήθηκε με την

χρήση του στατιστικού πληροφοριακού εργαλείου SPSS.

3.7. Ζητήματα εγκυρότητας και αξιοπιστίας

Η εγκυρότητα σχετίζεται με την ακρίβεια των αποτελεσμάτων μίας έρευνας και η

αξιοπιστία αναφέρεται στη σταθερότητα ή τη συνέπεια μίας μέτρησης

(consistency)(Robson,2007:119). Στην παρούσα έρευνα, η επιλογή του δείγματος της

ποσοτικής διερεύνησης που απάντησε στο on-line ερωτηματολόγιο ενδεχομένως

δημιουργεί ζητήματα αξιοπιστίας, δεδομένου ότι το εν λόγω δείγμα έχει συγκεκριμένα

χαρακτηριστικά, καθώς προϋποθέτει την εξοικείωση των συμμετεχόντων με τις νέες

τεχνολογίες.

Προκειμένου να περιοριστούν τα ζητήματα που πλήττουν την εγκυρότητα και την

αξιοπιστία της παρούσας έρευνας και ειδικότερα του on-line δείγματος, υιοθετήθηκε ο

τριγωνισμός και η χρήση πολλαπλών μεθόδων συλλογής δεδομένων. Επιπλέον, η

πιλοτική εφαρμογή, ο προ-έλεγχος του ερωτηματολογίου και η προσωπική χορήγησή

του από τον ερευνητή(fale contact) συνέβαλαν στον περιορισμό ενδεχόμενων ασαφειών

που θα περιόριζαν την εγκυρότητα των αποτελεσμάτων. Επίσης, ο διαχωρισμός στην

ανάλυση των αποτελεσμάτων των δύο δειγμάτων της ποσοτικής έρευνας (δια ζώσης και

δείγμα που προέκυψε on-line) συνέβαλαν στην πραγματοποίηση αμοιβαίου έλεγχου ως

προς την εγκυρότητα και την αξιοπιστία δεδομένου ότι το δια ζώσης δείγμα θεωρείται

περισσότερο έγκυρο και αξιόπιστο.

60

4. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ

4.1. Παρουσίαση των αποτελεσμάτων της ποιοτικής έρευνας

Από την ανάλυση περιεχομένου που πραγματοποιήθηκε στις συνεντεύξεις

διαπιστώθηκαν τα εξής:

Ο αρχηγός του πληρώματος 60, που κέρδισε το παιχνίδι «Κυνήγι του Κρυμμένου

Θησαυρού 2014», αναφέρει σαν στόχο της διοργάνωσης «την διατήρηση του εθίμου

(διασκέδαση, εξωστρέφεια, δημιουργία, σάτιρα) από τη μία και την διατήρηση και

επέκταση κοινωνικών και οικονομικών οφελών από την άλλη». Οι περισσότεροι, όμως,

συνεντευξιαζόμενοι συμφωνούν ως προς τον στόχο, ότι εκ του αποτελέσματος υπερέχει

η εμπορικότητα έναντι της ποιότητας του θεσμού, γεγονός που συνδέεται άρρηκτα με

τον τρόπο προώθησης του πατρινού καρναβαλιού και την αδυναμία «υγιούς»

σύμπραξης όλων των δυνάμεων της πόλης. Εφόσον η ΚΕΔΗΠ στελεχώνεται εν πολλοίς

με πολιτικά κριτήρια, δεν εξασφαλίζεται η συνέχεια στην διαχείριση του θεσμού,

καθιστώντας την προσήλωση στον στόχο και τη συνοχή επιρρεπή.

Η εικόνα της πόλης κατά την καρναβαλική περίοδο, όπως αναφέρουν οι

συνεντευξιαζόμενοι, παραπέμπει σε ένα «τεράστιο γλέντι», γεγονός που αυξάνει τη

φήμη της πόλης, με το τελευταίο τριήμερο όμως της αποκριάς, το πλήθος να

συνωστίζεται. Όπως υποστήριξε ο πρώην καλλιτεχνικός διευθυντής της ΚΕΔΗΠ, η

εικόνα μπορεί περαιτέρω να βελτιωθεί με τη χρήση νέων τεχνολογιών(πχ.

γιγαντοοθόνες με καρναβαλικά θέματα), όμως, κυρίως, όπως ανέφερε ο τέως

αντιπρόεδρος του FECC, «το καρναβάλι πρέπει πρωτίστως να αλλάξει την εικόνα του

εαυτού του». Παράλληλες δράσεις εικαστικού περιεχομένου (ενδυματολογίας, μάσκας,

θεατρικές παραστάσεις, παντομίμες κλπ), εθνικής αλλά και διεθνούς απήχησης(π.χ.

εκθέσεις βενετσιάνικης μάσκας) με την παρουσία διεθνούς εμβέλειας καλλιτεχνών, η

προώθηση της «ενεργητικής» ψυχαγωγίας από τα καρναβαλικά πληρώματα διαμέσου

της «αυτενέργειας» - που σημαίνει «πέφτει μια ιδέα στο τραπέζι και το κάθε μέλος της

ομάδας στοχάζεται πάνω στην ιδέα αυτή»12

- και, εν τέλει, η χωρική και χρονική

αποκέντρωση των δράσεων σε όλη την πόλη, μπορούν να συμβάλλουν στην περαιτέρω

12 Για παράδειγμα θα μπορούσε να τεθεί το βασικό θέμα που διατίθεται να αναδείξει το καρναβαλικό

πλήρωμα και το κάθε μέλος να κατασκευάσει τη δική του στολή.

61

βελτίωση της εικόνας των εκδηλώσεων. Κατ’ αυτόν τον τρόπο το γεγονός και η

επισκεψιμότητα επιμηκύνονται, παρέχεται η δυνατότητα να αντιμετωπιστεί ο

συνωστισμός και να εξαλειφθούν τυχόν βανδαλιστικές συμπεριφορές από τη στιγμή

που η ποιοτική διάσταση, σε συνδυασμό με την διευρυμένη χρονική διάρκεια και την

χωρική επέκταση θα υπερκεράσουν την εμπορική τυποποίηση και τη λογική του

«ξεφαντώματος» ως κυρίαρχου λόγου επίσκεψης και, εν τέλει τα πολιτιστικά και

οικονομικά οφέλη που προκύπτουν από το πατρινό καρναβάλι, αυξάνονται για το

σύνολο της τοπική κοινωνίας και οικονομίας.

Οι εκπρόσωποι της αγοράς συνέδεσαν την αδυναμία συνέχειας στον συντονισμό της

διοργάνωσης με τα γενικότερα προβλήματα δυσκαμψίας που αντιμετωπίζει η ελληνική

δημόσια διοίκηση. Ο καλλιτεχνικός διευθυντής αναφέρθηκε στο βάρος που έχει η

ΚΕΔΗΠ να διοργανώσει και να χρηματοδοτήσει το καρναβάλι, ενώ δεν θα έπρεπε να

της επιρρίπτονται ευθύνες που δεν αφορούν τη διοργάνωση αυτή καθεαυτή. Ο

πρόεδρος του Εμπορικού Επιμελητηρίου Αχαΐας προτείνει τη σύσταση ανεξάρτητης

αρχής, με ελάχιστη πενταετή θητεία, προκειμένου να διασφαλιστεί η συνέχεια και η

εξειδικευμένη προώθηση της διοργάνωσης, ώστε εν καιρώ να καταστεί το πατρινό

καρναβάλι αυτοχρηματοδοτούμενο. Πρόσθετες αδυναμίες σχετίζονται με την απουσία

ανταποδοτικής στάσης απέναντι στους επισκέπτες πολλών πληρωμάτων και τοπικών

επιχειρήσεων που αποσκοπούν στο εύκολο κέρδος, χωρίς να προσφέρουν και την

ανάλογη ποιότητα, καθώς και η έλλειψη συγκεκριμένης φυσιογνωμίας του θεσμού.

Επιπλέον, οι συνέπειες της διεθνούς οικονομικής κρίσης που βιώνει η χώρα μας δεν

μπορούν να αγνοηθούν.

Σε ό,τι αφορά στην προώθηση του πατρινού καρναβαλιού, στο παρελθόν οι προσπάθειες

ήταν πιο δυναμικές, χωρίς όμως συνέχεια. Συγκεκριμένα, ο νυν και ο πρώην

καλλιτεχνικός διευθυντής της ΚΕΔΗΠ επισημαίνουν ότι ο Δήμος Πατρέων

φιλοξενούσε δημοσιογράφους μέσων εθνικής εμβέλειας με στόχο την ενημέρωσή τους

και τη διάχυση του θεσμού στα ΜΜΕ. Επίσης, είχε προωθηθεί οπτικοακουστικό υλικό

με θέμα το καρναβάλι, ο δήμος οργάνωνε εκθέσεις και συναυλίες διεθνούς εμβέλειας,

ενώ σημαντική αλληλεπίδραση είχε αναπτυχθεί μεταξύ του πατρινού καρναβαλιού και

του FECC, κατά την περίοδο 91΄-92΄, όπως χαρακτηριστικά περιγράφει ο τότε

αντιπρόεδρος του συγκεκριμένου ιδρύματος. Ωστόσο, η εν λόγω αλληλεπίδραση δεν

αξιοποιήθηκε περαιτέρω, αφενός λόγω των δυναμικών μεν, αποσπασματικών δε

62

προσπαθειών του Δήμου σε ό,τι αφορά στην προώθηση του καρναβαλιού, αφετέρου δε

λόγω της δραστηριότητας του ίδιου του ιδρύματος, καθώς οι δράσεις του περιορίζονται

σε απλές επισκέψεις από τα μέλη του διοικητικού συμβουλίου του στις ευρωπαϊκές

καρναβαλουπόλεις, χωρίς να προωθείται η αλληλεπίδραση και η συνεχής επικοινωνία

μεταξύ των πόλεων, που θα έπρεπε να είναι ο κυρίαρχος στόχος του. Ως προς την

προώθηση, επίσης, ο παραγωγός της πατρινής εταιρείας «Τεντούρα-Κάστρο»

καταδεικνύει τους φοιτητές ως τους καλύτερους «πωλητές» της διοργάνωσης.

Όπως περιέγραψε ο αρχηγός του Πληρώματος 94, το πατρινό καρναβάλι έχει ως κύρια

ιδιαιτερότητα να «υιοθετεί στοιχεία από το εξωτερικό περιβάλλον και να τα εξελίσσει»,

όπως το παιχνίδι του κρυμμένου θησαυρού. Άλλες ιδιαιτερότητες είναι οι παράλληλες

δράσεις που διοργανώνονται από κάποιες ομάδες και, ασφαλώς η μαζικότητα των

συμμετοχών στην μεγάλη παρέλαση. Οι χοροί, η μουσική και οι στολές περιέχουν

στοιχεία μιμητισμού από την Ευρώπη και τη Λατινική Αμερική, ταυτόχρονα όμως

προσαρμόζονται με τα σύγχρονα ακούσματα των νέων, όπως συμπλήρωσε ο νυν

καλλιτεχνικός διευθυντής της ΚΕΔΗΠ, προσελκύοντας επισκέπτες νεαρής ηλικίας και

κυρίως φοιτητές. Σε ό,τι αφορά στον μιμητισμό, ο τοπικός παραγωγός(«Τεντούρα-

Κάστρο») υποστήριξε πως «Οτιδήποτε στηρίζεται στον αυτοσχεδιασμό δεν μιμείται

και, αν το κάνει, αποκτά ιδιαιτερότητες. Οτιδήποτε όμως εμπορευματοποιείται,

μιμείται». Η πλειονότητα των συμμετεχόντων, επίσης, δεν έκριναν ότι βλάπτεται το

περιβάλλον καθ’ οιονδήποτε τρόπο από τη διοργάνωση.

Η δημιουργία «Καρναβαλικού Μουσείου» επίσης, κρίνεται σημαντική για την ανάδειξη

της ιστορικής συνέχειας του πατρινού καρναβαλιού ώστε «να μένει μία υπεραξία»,

όπως τόνισε ο πρόεδρος του εμπορικού επιμελητηρίου. Γενικότερα, θα πρέπει να

αξιοποιηθεί το σύνολο των υποδομών που διαθέτει η πόλη και να διαμορφωθεί η

πολεοδομική κατασκευή, ώστε να διευκολύνεται η πρόσβαση στα μνημεία της πόλης

όπως τόνισε ο τέως αντιπρόεδρος της FECC. Ο πρόεδρος του εμπορικού επιμελητηρίου

επεσήμανε την ανάγκη δημιουργίας ενός οδικού χάρτη της πόλης, ο οποίος θα

«ξεναγεί» όλους τους επισκέπτες καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου. Όσον αφορά στην

αντιμετώπιση του συνωστισμού, προτάθηκε από τους καλλιτεχνικούς διευθυντές να

χρησιμοποιούνται πλοία για τη διαμονή των επισκεπτών, εξασφαλίζοντας την

παράταση της διαμονής τους στην πόλη. Το μεγάλο πλήθος, «δεν αποτελεί πρόβλημα»

αλλά η διατήρησή του στα πλαίσια ενός δημιουργικού θεσμού συνιστά πρόκληση. Με

63

την παραπάνω άποψη διαφώνησε ο ιδιοκτήτης του ξενοδοχειακού συγκροτήματος

Galaxy, που θεωρεί ότι η υπερβολική μαζικότητα δεν συνεισφέρει στην ικανοποίηση

των επισκεπτών και σταδιακά ο θεσμός ευτελίζεται αν δεν αναπτύξει τα ποιοτικά

στοιχεία του.

Οι παράλληλες δράσεις, ένα καρναβαλικό μουσείο και η σύνδεση της διοργάνωσης με

τα μνημεία της πόλης θα ωφελούσαν, κατά τους συνεντευξιαζόμενους, το σύνολο της

τοπικής επιχειρηματικότητας και όχι μόνο τις επιχειρήσεις που σχετίζονται πιο άμεσα

με το πατρινό καρναβάλι, όπως συμβαίνει με τα ξενοδοχεία, τα καταστήματα

υγειονομικού ενδιαφέροντος, τις βιοτεχνίες υφασμάτων κ.λπ. Ο ετήσιος

προγραμματισμός προώθησης του θεσμού, όπως υποστήριξε ο αρχηγός του νικητήριου

πληρώματος του κρυμμένου θησαυρού, θα παρείχε πολλαπλασιαστικά οφέλη στην

τοπική οικονομία και κοινωνία στο σύνολό της, ενώ τόνισε την ανάγκη να παραμένουν

ανοιχτά και διακοσμημένα καρναβαλικά τα καταστήματα, ιδιαίτερα το τελευταίο

τριήμερο όπου με την μαζική προσέλευση επισκεπτών ωφελούνται οι τοπικές

επιχειρήσεις συνολικά.

Ο αρχηγός του Πληρώματος 94, όπως και ο πρώην αντιπρόεδρος του FECC, στο

πλαίσιο της σύνδεσης του καρναβαλιού με την τοπική κοινωνία, τονίζουν την ανάγκη

να ενισχυθεί η δημιουργικότητα των παιδιών της πόλης, όπου πέρα από τη συμμετοχή

τους στις καρναβαλικές δράσεις, να οργανώνονται περαιτέρω δράσεις στο προαύλιο της

σχολικής μονάδας. Ο καλλιτεχνικός διευθυντής της ΚΕΔΗΠ επίσης, αναφέρθηκε στη

διάσταση που μπορεί να προσδώσει το «Καρναβάλι των Μικρών» στην διοργάνωση,

δεδομένου ότι θα μπορούσε να λειτουργήσει ως αυτόνομος πόλος έλξης επισκεπτών.

Σε ό,τι αφορά στη σχέση και αλληλεπίδραση του πατρινού καρναβαλιού με τους

πολίτες της Πάτρας, οι απόψεις των συνεντευξιαζομένων επίσης συγκλίνουν, εφόσον

και αυτή η παράμετρος συνδέεται με τον τρόπο με τον οποίο ο καθένας προσεγγίζει την

«γιορτή»: όσοι συμμετέχουν στο δημιουργικό κομμάτι αντιλαμβάνονται τις

δυνατότητες του θεσμού και τον υποστηρίζουν. Ωστόσο, υπάρχει και ένα σημαντικό

ποσοστό του πληθυσμού που δεν συμμετέχει στο καρναβάλι και το τριήμερο της

κορύφωσης των καρναβαλικών εκδηλώσεων προτιμά να απομακρυνθεί από την πόλη.

Πάντως, όλοι οι συμμετέχοντες συμφωνούν ότι το πατρινό καρναβάλι αφορά κυρίως

στους νέους και ενώνει τους πολίτες της πόλης καθώς «προωθεί την παρέα» όπως

χαρακτηριστικά τόνισε ο τέως καλλιτεχνικός διευθυντής, με τον νυν να συμπληρώνει

64

πως «το καρναβάλι υπάρχει στο DNA των Πατρινών». Σ’ αυτό το πλαίσιο, ευνοείται

και η τοπική επιχειρηματικότητα όπως υποστήριξαν ο πρόεδρος του εμπορικού

επιμελητηρίου και ο παραγωγός της «Τεντούρα-Κάστρο», δεδομένου ότι υπάρχουν

περιπτώσεις όπου αναπτύσσονται κατά την καρναβαλική περίοδο θετικές συνεργασίες

μεταξύ των επιχειρήσεων. Ακόμα όμως δεν έχουν ενισχυθεί οι επενδύσεις.

Ο αρχηγός του Πληρώματος 94, τέλος, επισήμανε την κοινωνική και περιβαλλοντική

διάσταση που ενυπάρχει στην εκδήλωση του κρυμμένου θησαυρού, καθώς

συμπεριλαμβάνονται θεματικές που σχετίζονται με ευαίσθητα κοινωνικά θέματα (πχ

αιμοδοσία, περιβαλλοντικές δράσεις, κλπ), ενώ η πλειονότητα των συνεντευξιαζομένων

υποστηρίζει ότι δεν τίθεται θέμα συγκάλυψης των τοπικών προβλημάτων δια του

θεσμού, που με το σατιρικό χαρακτήρα του μάλλον αναδεικνύονται περισσότερο.

65

4.2.Παρουσίαση των αποτελεσμάτων της ποσοτικής έρευνας

Από τα δεδομένα της ποιοτικής έρευνας η οποία ανέδειξε το προφίλ του καρναβαλιού σύμφωνα με τις απόψεις των στελεχών που

εμπλέκονται ενεργά στη διεξαγωγή του θεσμού και εκπροσώπων των τοπικών επιχειρήσεων, καθώς και από τη βιβλιογραφική επισκόπηση

για τις επιδράσεις των μεγάλων πολιτιστικών διοργανώσεων δομήθηκε η ποσοτική έρευνα. Στη συνέχεια παρουσιάζονται τα

αποτελέσματα της ποσοτικής έρευνας, από τα οποία επιβεβαιώνεται κατά πόσο τα πλεονεκτήματα, η ποιότητα και τα προβλήματα της

διοργάνωσης προσλαμβάνονται με τον ίδιο τρόπο από τους κατοίκους της πόλης.

Ειδικότερα, θα παρουσιαστούν σε αντιστοίχιση τα αποτελέσματα της ποσοτικής έρευνας, όπως προέκυψαν από τα δύο δείγματα («δια

ζώσης» και Google Drive). Και στα δύο δείγματα καταδεικνύεται η ίδια τάση σε ό,τι αφορά στη στάση των Πατρινών για το καρναβάλι

τους. Τα σχεδιαγράμματα αντιστοιχούν στις ερωτήσεις του ερωτηματολογίου και αναφέρονται:

1-4 στα δημογραφικά χαρακτηριστικά των ερωτωμένων,

5-7 στο βαθμό συμμετοχής στις καρναβαλικές εκδηλώσεις,

8-26 στις απόψεις τους για τις επιδράσεις της διοργάνωσης.

66

Εικόνα 19: Σχεδιάγραμμα 1-Φύλο ερωτωμένων

Δια ζώσης Google Docs

Η σύνθεση και των δύο δειγμάτων ως προς την κατανομή του φύλου είναι παρόμοια, με τη διαφορά ότι στο δείγμα δια ζώσης υπερέχουν

κατά 1,875% οι άντρες, ενώ στο δείγμα Google Docs υπερέχουν οι γυναίκες κατά 4%.

67

Εικόνα 20:Σχεδιάγραμμα 2-Ηλικία ερωτωμένων

ΔιαΖώσης Google Docs

Ως προς την ηλικιακή κατανομή, στο δια ζώσης δείγμα εκπροσωπούνται σχεδόν ανάλογα όλες οι ηλικιακές κατηγορίες, ενώ το μεγαλύτερο ποσοστό

συμμετοχόντων εντοπίζεται στις ηλικίες 25-44 ετών, οι οποίες αποτελούν το 50% του δείγματος. Στο δείγμα που συλλέχθηκε με τη χρήση του google

68

docs οι ηλικίες 25-44 εκπροσωπούνται σε ποσοστό 78%, γεγονός που πιθανόν συνδέεται με την εξοικείωση των συγκεκριμένων ηλικιακών ομάδων

στη χρήση των νέων τεχνολογιών.

Εικόνα 21:Σχεδιάγραμμα 3-Επίπεδο σπουδών ερωτωμένων

ΔιαΖώσης Google Docs

69

Ως προς το επίπεδο σπουδών, στο δια ζώσης δείγμα υπερτερούν οι απόφοιτοι λυκείου (40,625%), οι οποίοι μαζί με τους αποφοίτους

μεταδευτεροβάθμιας εκπαίδευσης/ΙΕΚ, και τους αποφοίτους γυμνασίου και δημοτικού συνιστούν το 71,27% του δείγματος. Οι πτυχιούχοι

ΑΕΙ/ΤΕΙ αποτελούν το 18,75% του δείγματος και οι κάτοχοι μεταπτυχιακού και διδακτορικού ανέρχονται στο 10% του δείγματος.

Αντίθετα, στο δείγμα από το google docs, οι πτυχιούχοι ΑΕΙ/ΤΕΙ συνιστούν το ήμισυ σχεδόν του δείγματος (49%) ενώ το 30% των

συμμετεχόντων κατέχει μεταπτυχιακό ή/και διδακτορικό. Η εκπροσώπηση πολιτών που έχουν ολοκληρώσει μέχρι και τη

μεταδευτεροβάθμια εκπαίδευση ανέρχεται στο 20% του δείγματος. Η διαφοροποίηση αυτή στα δύο δείγματα συνδέεται με την εξοικείωση

στη χρήση των νέων τεχνολογιών.

70

Εικόνα 22:Σχεδιάγραμμα 4-επάγγελμα ερωτωμένων

ΔιαΖώσης GoogleDocs

Ως προς το επάγγελμα, η πλειοψηφία των ερωτώμενων(40,625% στο δια ζώσης δείγμα και 51% στο δείγμα του

GoogleDocs)απασχολούνται ως υπάλληλοι, είτε στον ιδιωτικό είτε στον δημόσιο τομέα. Στο δια ζώσης δείγμα εκπροσωπούνται

περισσότεροι συμμετέχοντες που ασχολούνται με οικιακά(8,75% έναντι 2% του δείγματος του GoogleDocs), συνταξιούχοι(11,25% έναντι

1% στο δείγμα του GoogleDocs) και εργάτες(1,87% ενώ δεν υπάρχει κανένας εκπρόσωπος στο GoogleDocs.)

71

Εικόνα 23: Σχεδιάγραμμα 5-Συμμετοχή στο καρναβάλι

ΔιάΖώσης GoogleDocs

Και στα δύο δείγματα οι πλειονότητα των συμμετεχόντων δήλωσε ότι συμμετέχει στο πατρινό καρναβάλι με πιο αυξημένο ποσοστό

συμμετεχόντων στο δείγμα από το GoogleDocs(79% έναντι 63,75% στο δια ζώσης δείγμα)

72

Εικόνα 24:Σχεδιάγραμμα 6-Συμμετοχή στις δράσεις του καρναβαλιού

ΔιαΖώσης

39,375%

46,875%

30,000%

11,321%8,125%11,875%39,375%

44,375%

40,625%

50,000%

Παρακολούθησηπαρέλασης

Συμμετοχή σε γκρούπ

Διασκέδαση στα πάρτυ

Κρυμμένος θησαυρός

Μπουρμπούλια

Καρναβάλι των μικρών

Συμμετοχή στη νυχτερινήποδαράτη παρέλαση τουΣαββάτου

Συμμετοχή στην παρέλασητης Κυριακής

Τελετή έναρξης

Τελετή λήξης

GoogleDocs

Και στα δύο δείγματα, οι συμμετέχοντες εμπλέκονται σε διάφορες δράσεις του πατρινού καρναβαλιού και κυρίως συμμετέχουν σε

γκρουπ(46,87% στο δια ζώσης δείγμα και 64,90% στο δείγμα από το GoogleDocs)ενώ τα μπουρμπούλια δεν είναι τόσο δημοφιλή μεταξύ

των καρναβαλιστών. Στο δια ζώσης δείγμα υπάρχει μεγαλύτερη συμμετοχή στην τελετή λήξης και στις δύο παρελάσεις με την διασκέδαση

στα πάρτι να ακολουθεί.

73

Εικόνα 25: Σχεδιάγραμμα 7-Συχνότητα συμμετοχής σε καρναβαλικό γκρουπ

ΔιαΖώσης GoogleDocs

Στο δείγμα από το GoogleDocs οι συμμετέχοντες φαίνεται να είναι πιστοί θιασώτες του καρναβαλιού, δεδομένου ότι το 54% του

δείγματος συμμετέχει σε καρναβαλικά πληρώματα σε ποσοστό 54%(έναντι 20,77% του δια ζώσης δείγματος). Ωστόσο αυξημένη

παραμένει η συχνότητα συμμετοχής σε γκρουπ και στα δύο δείγματα(24% στο GoogleDocs και περίπου 48% στο δια ζώσης δείγμα.)με το

δια ζώσης δείγμα να έχει μεγαλύτερο ποσοστό στη σπάνια συμμετοχή(31,17%).

74

Εικόνα 26:Σχεδιάγραμμα 28-Το πατρινό καρναβάλι συμβάλλει στην οικονομική ανάπτυξη της πόλης

ΔιαΖώσης GoogleDocs

Και στα δύο δείγματα παρατηρείται υψηλός βαθμός συμφωνίας ως προς την συμβολή του καρναβαλιού στην οικονομική ανάπτυξη της

πόλης(81,87% στο δια ζώσης δείγμα έναντι 78% στο δείγμα από το GoogleDocs).

75

Εικόνα 27: Σχεδιάγραμμα 9-Το πατρινό καρναβάλι συμβάλλει στην τουριστική ανάπτυξη της πόλης

ΔιαΖώσης GoogleDocs

Και στα δύο δείγματα υπάρχει υψηλός βαθμός συμφωνίας(81,25% στο δια ζώσης δείγμα και 78% στο δείγμα από τα GoogleDocs)ως προς

τη θετική συμβολή του καρναβαλιού στην τουριστική ανάπτυξη της πόλης.

76

Εικόνα 28:Σχεδιάγραμμα 10/Το καρναβάλι συμβάλλει στη μείωση της ανεργίας

ΔιαΖώσης

GoogleDocs

Και στα δύο δείγματα σχεδόν οι μισοί συμμετέχοντες(43% περίπου και στα δύο δείγματα) διαφωνούν ότι το καρναβάλι συμβάλλει στη

μείωση της ανεργίας ενώ συμφωνούν το 23,12% των συμμετεχόντων από το δια ζώσης δείγμα και το 29% από το δείγμα του GoogleDocs.

77

Εικόνα 29: Σχεδιάγραμμα 11-Το καρναβάλι ωφελεί τις επιχειρήσεις

ΔιαΖώσης GoogleDocs

Και στα δύο δείγματα παρατηρείται αυξημένος βαθμός συμφωνίας για την ωφέλεια που προκύπτει για τις επιχειρήσεις(83% και στα δύο).

78

Εικόνα30:Σχεδιάγραμμα 12-Το καρναβάλι προσελκύει επενδύσεις στην πόλη

ΔιαΖώσης GoogleDocs

Και στα δύο δείγματα, οι συμμετέχοντες δεν θεωρούν ότι το καρναβάλι συμβάλλει καθοριστικά στην προσέλκυση επενδύσεων(το 41,9%

από το δια ζώσης δείγμα και το 36% από το δείγμα του GoogleDocs διαφωνούν).

79

Εικόνα 31:Το καρναβάλι συμβάλλει στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων

ΔιαΖώσης GoogleDocs

Και στα δύο δείγματα υπερτερεί το ποσοστό των συμμετεχόντων που διαφωνούν ότι το καρναβάλι βελτιώνει την ποιότητα ζωής των

κατοίκων, με μεγαλύτερο ποσοστό διαφωνίας στο δια ζώσης δείγμα(51,87 διαφωνούν έναντι 37% στο GoogleDocs και βαθμό συμφωνίας

14,37% έναντι 28% αντίστοιχα).

80

Εικόνα 32: Σχεδιάγραμμα 14-Το καρναβάλι δημιουργεί ατμόσφαιρα γιορτής και διασκέδασης

ΔιαΖώσης GoogleDocs

Και στα δύο δείγματα παρατηρείται υψηλός βαθμός συμφωνίας για την ατμόσφαιρα γιορτής που επικρατεί κατά την περίοδο του

καρναβαλιού

81

Εικόνα 33: Σχεδιάγραμμα 15-Το καρναβάλι συμβάλλει στην βελτίωση της φήμης της πόλης

ΔιαΖώσης GoogleDocs

Η πλειοψηφία των συμμετεχόντων και στα δύο δείγματα θεωρεί θετική τη συμβολή του καρναβαλιού στη βελτίωση της φήμης της

πόλης(71,87% και 69% αντίστοιχα)

82

Εικόνα 34: Σχεδιάγραμμα 16-Το καρναβάλι ενώνει τους πολίτες/κοινωνική συνοχή

ΔιαΖώσης GoogleDocs

Και στα δύο δείγματα το ποσοστό συμφωνίας των συμμετεχόντων ότι το καρναβάλι ενώνει τους πολίτες ανέρχεται περίπου στο ήμισυ του

δείγματος(40% από το δια ζώσης δείγμα και 50% από τα GoogleDocs)

83

Εικόνα 24: Σχεδιάγραμμα 17-Το καρναβάλι ωφελεί τον πολιτισμό

ΔιαΖώσης GoogleDocs

Και στα δύο δείγματα, η πλειοψηφία θεωρεί ότι το καρναβάλι ωφελεί τον πολιτισμό(64,37% και 68% αντίστοιχα).

84

Εικόνα 36: Σχεδιάγραμμα 18-Το καρναβάλι προκαλεί προβλήματα στην κυκλοφορία

ΔιαΖώσης GoogleDocs

Και στα δύο δείγματα υπάρχει υψηλός βαθμός συμφωνίας για τα προβλήματα στην κυκλοφορία/στάθμευση που προκαλούνται λόγω του

καρναβαλιού(63,75 και 63% αντίστοιχα)

85

Εικόνα 25: Σχεδιάγραμμα 19-Το καρναβάλι προκαλεί αύξηση της ρύπανσης

ΔιαΖώσης GoogleDocs

Και στα δύο δείγματα υπερτερούν οι συμμετέχοντες που συμφωνούν ότι προκαλούνται προβλήματα ρύπανσης από το καρναβάλι(65,62

και 59% αντίστοιχα).

86

Εικόνα 38: Σχεδιάγραμμα 20: Το καρναβάλι συμβάλλει στην αύξηση της εγκληματικότητας

ΔιαΖώσης GoogleDocs

Και στα δύο δείγματα οι απόψεις διίστανται ως προς την αύξηση της εγκληματικότητας κατά τη διάρκεια του καρναβαλιού, με ένα

σημαντικό ποσοστό συμμετεχόντων και στα δύο δείγματα να δηλώνει ότι ούτε συμφωνεί ούτε διαφωνεί.

87

Εικόνα 39: Σχεδιάγραμμα 21- Το καρναβάλι επισκέπτονται τουρίστες που προκαλούν ταραχές στην πόλη

ΔιαΖώσης GoogleDocs

Σχεδόν οι μισοί(56.25% στο δια ζώσης δείγμα και 51% στο δείγμα από το GoogleDocs θεωρούν ότι το καρναβάλι προσελκύει τουρισμό

που προκαλεί ταραχές στην πόλη.

88

Εικόνα 40: Σχεδιάγραμμα 22-Κατά τη διάρκεια του καρναβαλιού επικρατεί συνωστισμός

ΔιαΖώσης GoogleDocs

Υψηλό ποσοστό και στα δύο δείγματα συμφωνεί ότι κατά τη διάρκεια του καρναβαλιού επικρατεί συνωστισμός(80% και 76% αντίστοιχα).

89

Εικόνα 4126:Σχεδιάγραμμα 23-Το καρναβάλι διαταράσσει την καθημερινότητα των κατοίκων

ΔιαΖώσης GoogleDocs

Και στα δύο δείγματα οι απόψεις μοιράζονται ως προς το αν το καρναβάλι διαταράσσει την καθημερινότητας των κατοίκων.

90

Εικόνα 42: Σχεδιάγραμμα 24-Νιώθω υπερηφάνεια για το πατρινό καρναβάλι

Δια ζώσης GoogleDocs

Στο δείγμα δια ζώσης οι συμμετέχοντες σε 50% δήλωσαν ότι νιώθουν υπερηφάνεια για το καρναβάλι, ενώ στο δείγμα από το GoogleDocs

συμφωνεί το 61%.

91

Εικόνα 43: Σχεδιάγραμμα 25- Νιώθω ικανοποίηση από την ποιότητα του καρναβαλιού

Δια ζώσης GoogleDocs

Οι απόψεις συγκλίνουν και στα δύο δείγματα ως προς την ικανοποίηση για την ποιότητα του καρναβαλιού, η οποία δεν είναι υψηλή.

92

Από τον έλεγχο ανεξαρτησίας με χρήση του στατιστικού κριτηρίου X2(Chi-Square)που

πραγματοποιήσαμε στο δια ζώσης δείγμα, διαπιστώσαμε ότι δεν παρουσιάζουν

εξάρτηση οι μεταβλητές φύλο, επάγγελμα, σπουδές και ηλικία με τη μεταβλητή

συμμετοχή στο καρναβάλι. Ωστόσο, με βάση τα δεδομένα που προέκυψαν από το

ερωτηματολόγιο, το προφίλ των συμμετεχόντων θα μπορούσε να περιγραφεί ως εξής:

Στο καρναβάλι συμμετέχουν και τα δύο φύλα, κυρίως οι ηλικίες 25-44, οι

συμμετέχοντες είναι κατά πλειοψηφία απόφοιτοι Λυκείου και εργάζονται ως υπάλληλοι

(δημόσιοι και ιδιωτικοί),ενώ ακολουθούν οι ελεύθεροι επαγγελματίες και οι άνεργοι

(βλ.αναλυτικά Παράρτημα 5).Περαιτέρω αναλύσεις για το δια ζώσης δείγμα, το οποίο

θεωρήθηκε περισσότερο αξιόπιστο, παρατίθενται στα παραρτήματα 5 και 6.

93

5. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ-ΣΥΖΗΤΗΣΗ

5.1. Ανάλυση πλεονεκτημάτων-αδυναμιών-ευκαιριών και απειλών (SWOT ANALYSIS)

Μια ολιστική ανάλυση του πατρινού καρναβαλιού με την συνδυαστική συμπερίληψη

των συμπερασμάτων από την δευτερογενή, την ποιοτική και την ποσοτική έρευνα της

παρούσας εργασίας, είναι δυνατό να αναδείξει τις προτεινόμενες πολιτικές που

ενδείκνυται να εφαρμοστούν. Θα παρουσιαστούν τα πλεονεκτήματα και οι αδυναμίες

του πατρινού καρναβαλιού (εσωτερικό περιβάλλον), όπως και οι ευκαιρίες και απειλές

(εξωτερικό περιβάλλον), με στόχο τον στρατηγικό μετασχηματισμό των αδυναμιών σε

ευκαιρίες και των απειλών σε πλεονεκτήματα.

Δυνατά σημεία:

Το πατρινό καρναβάλι διοργανώνεται στην πύλη εισόδου και εξόδου από και

προς την κυρίως Ευρώπη.

Η Πάτρα διαθέτει όλες τις αρμόδιες υπηρεσίες και ανθρώπους με τεχνογνωσία

που είναι σε θέση να προωθούν τα καλλιτεχνικά δρώμενα της πόλης.

Το πατρινό καρναβάλι είναι από τη φύση του πολυπολιτισμικό και εξωστρεφές.

Ο θεσμός διαθέτει ιστορία δύο αιώνων και υψηλή αναγνωρισιμότητα. Είναι το

μεγαλύτερο από πλευράς συμμετεχόντων καρναβάλι της Ευρώπης.

Όπως προκύπτει από την ποσοτική έρευνα, τα οικονομικά οφέλη και η

δυνατότητα τουριστικής ανάπτυξης διαμέσου του καρναβαλιού αναγνωρίζονται

από την πλειονότητα των πατρινών, ακόμα και απ’ όσους δεν συμμετέχουν.

Οι καλλιτέχνες της ΚΕΔΗΠ, έχουν την πείρα να παράγουν καρναβαλικά

προϊόντα διεθνούς εμβέλειας σε ένα εξαιρετικά ευρύχωρο και σύγχρονο

καρναβαλικό εργαστήρι.

Η ανάπτυξη και διαρκής εξέλιξη του καρναβαλιού των Μικρών μπορεί να

λειτουργήσει ως αυτόνομος πόλος έλξης επισκεπτών.

94

Όπως προκύπτει από τις δύο έρευνες(δευτερογενή και πρωτογενή), τα

προβλήματα και οι αιτίες τους έχουν εντοπιστεί και είναι θέμα διάθεσης όλων

των εμπλεκομένων και πολιτικής βούλησης να αντιμετωπιστούν

αποτελεσματικά.

Αδύναμίες:

Οι επισκέπτες και οι κάτοικοι της Πάτρας, όπως προκύπτει από την πρωτογενή

έρευνα, συνωστίζoνται και συμμετέχουν στις εκδηλώσεις κυρίως του τελευταίου

τριημέρου, χωρίς να μπορούν να επωφεληθούν σε όλη του τη διάσταση από το

δημιουργικό κομμάτι της διοργάνωσης.

Η αδυναμία συνέχειας των δράσεων της ΚΕΔΗΠ εξαιτίας της εξάρτησής της

από την αλλαγή της τοπικής πολιτικής ηγεσίας.

Η αδυναμία και η ασυνέχεια δυναμικής προώθησης του θεσμού σε εθνικό και

διεθνές επίπεδο.

Ο κύριος λόγος επίσκεψης σχετίζεται σχεδόν αποκλειστικά με την διάσταση που

αφορά στη «διασκέδαση» και ελάχιστα με το δημιουργικό κομμάτι του

καρναβαλιού.

Η απουσία ενός χώρου (μουσείου) που θα εκθέτει την ιστορία και εξέλιξη του

θεσμού καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους.

Η αδυναμία δημιουργικής σύμπραξης, όλων των δυνάμεων της αγοράς, των

καρναβαλιστών και του αρμόδιου φορέα (ΚΕΔΗΠ).

Φαινόμενα αισχροκέρδειας από τοπικές επιχειρήσεις και υψηλές

«καρναβαλικές» τιμές.

Η απουσία παράλληλων δράσεων και η διεξαγωγή των εκδηλώσεων σε

περιορισμένη τοπική ακτίνα γύρω από το κέντρο της πόλης, που επιτείνουν τον

συνωστισμό

95

Απειλές:

Η δυσχερής οικονομική κατάσταση της χώρας και η έλλειψη χρηματοδότησης

του θεσμού δυσχεραίνουν την προσέλευση επισκεπτών,

Το γεγονός ότι πολλές ευκαιρίες δεν αξιοποιήθηκαν επαρκώς για την διεθνή

προβολή της πόλης, όπως το 2006, όταν η Πάτρα ορίστηκε Πολιτιστική

Πρωτεύουσα της Ευρώπης. μπορεί να συντελέσει στην «ηττοπάθεια» των

εμπλεκομένων και στην αρνητική κριτική της διοργάνωσης

Ευκαιρίες:

Η δυνατότητα προώθησης του θεσμού, διαμέσου της ανάπτυξης

αυτοδιοικητικών συνεργασιών και αλληλεπιδράσεων στην Ελλάδα και το

εξωτερικό (πχ συνεργασία με άλλες καρναβαλουπόλεις)

Το πατρινό καρναβάλι θεωρείται ως το «Καρναβάλι των Νέων», κυρίως λόγω

της παρουσίας των φοιτητών στην πόλη και των σύγχρονων μορφών

διασκέδασης που προσφέρει. Οι νέοι έχουν ως κύριο χαρακτηριστικό την

δημιουργική διάθεση και την τάση να επιστρέφουν στον τόπο που τους

προκάλεσε ευχαρίστηση, αναπτύσσοντας δεσμούς μαζί του, ενώ είναι σε θέση

με τη χρήση των νέων τεχνολογιών να αλληλεπιδρούν με την Πάτρα καθ’ όλη

τη διάρκεια του έτους. Καθοριστικός ο ρόλος του Πανεπιστημίου Πατρών.

Η ύπαρξη του Ιδρύματος των Ευρωπαϊκών Καρναβαλικών Πόλεων(FECC) που,

αν και δεν έχει επιδείξει την αναμενόμενη δυναμική, με σωστή διαχείριση από

τους τοπικούς παράγοντες μπορεί να συμβάλλει σημαντικά στην προώθηση του

θεσμού.

96

5.2. Συζήτηση, στόχοι-πολιτικές

Ως προς την εικόνα της πόλης, οι συνεντευξιαζόμενοι τονίζουν την υπεροχή της

εμπορικότητας (το «γλέντι» και ο συνωστισμός) έναντι του δημιουργικού στοιχείου του

θεσμού που ενυπάρχει στις κατασκευές και την ενεργητική ψυχαγωγία που προωθούν

κάποια καρναβαλικά πληρώματα. Το γεγονός αυτό μπορεί να συνδεθεί και με τις

απόψεις των επισκεπτών που ναι μεν αποκομίζουν θετικές εντυπώσεις και θεωρούν το

γεγονός σαν μια ευκαιρία να «περάσουν καλά», στην πλειονότητά τους όμως δεν

ενδιαφέρονται να συμμετάσχουν σε άλλες δράσεις που προσφέρει ο θεσμός πέρα από

την διασκέδαση και τον χορό(DataRC,2012). Η διάθεση αυτή, έχει αποτυπωθεί

αρνητικά στο 56,25% των ερωτώμενων κατοίκων της πόλης που θεωρούν πως

συμμετέχουν στο καρναβάλι και επισκέπτες που προκαλούν ταραχές στην πόλη, ενώ

μόλις 26% των ερωτωμένων αισθάνεται ικανοποίηση από την ποιότητα του

καρναβαλιού.

Η αναγνώριση της σημαντικότητας της διοργάνωσης ήδη υφίσταται και παρόλο που

αρκετοί κάτοικοι της Πάτρας δεν συμμετέχουν στο καρναβάλι εκτιμούν σε μεγάλο

ποσοστό ότι ο θεσμός συνεισφέρει στην οικονομική και τουριστική ανάπτυξη της

πόλης, γεγονός που καταδεικνύεται και από την έρευνα της DataRC(2009) σχετικά με

την εκτίμηση των συνολικών άμεσων δαπανών, όπου διαφαίνεται ότι το πατρινό

καρναβάλι με την προσέλευση επισκεπτών συμβάλλει στην ανάπτυξη της τοπικής

οικονομίας. Ως προς την τοπική επιχειρηματικότητα και απασχόληση, επίσης οι δείκτες

της DataRC(2009) ήταν θετικοί, περιορίζονται όμως εποχιακά στην καρναβαλική

περίοδο και στους τομείς που σχετίζονται με τον θεσμό, κάτι που αναφέρθηκε και από

τους εκπροσώπους της αγοράς. Επίσης, οι κάτοικοι αν και εκτιμούν σε μεγάλο ποσοστό

ότι το καρναβάλι ωφελεί τις επιχειρήσεις, δεν θεωρούν ωστόσο ότι συμβάλλει στη

μείωση της ανεργίας.

Επιπλέον, η διοργάνωση παρουσιάζει αδυναμία συντονισμού όλων των εμπλεκόμενων

δυνάμεων, γεγονός που συνδέεται με τα γενικότερα προβλήματα που η ελληνική

δημόσια διοίκηση αντιμετωπίζει, ενώ υπάρχει εγγενής δυσπιστία μεταξύ των πολιτικών

και οικονομικών δυνάμεων της περιοχής, καθώς σε πολλά σημεία δεν κατανοούν το

όφελος που μπορεί να προκύψει για όλους(win-win game), αν διαρθρωθεί το

97

κατάλληλο περιβάλλον. Κατά συνέπεια, είτε στοχεύουν στην βραχυπρόθεσμη απολαβή

οικονομικών οφελών, είτε, εφόσον δεν υπάρχει μακρόπνοη στρατηγική, στην απλή

διεκπεραίωση της διοργάνωσης Ωστόσο, οι αρμόδιοι εκπρόσωποι όλων των

εμπλεκόμενων δυνάμεων (της αγοράς, των καρναβαλικών πληρωμάτων, των

εμπλεκόμενων ΜΚΟ και, ασφαλώς, του αρμόδιου φορέα που συντονίζει τη

διοργάνωση) οφείλουν να διευκολύνουν το πλαίσιο της πλουραλιστικής συνέργειας και

να συνάψουν «Τοπικό Σύμφωνο Κοινωνικής Συνοχής»(βλ.Παράρτημα4:Από την

πλουραλιστική συνέργεια στο τοπικό σύμφωνο κοινωνικής συνοχής), του οποίου

άμεσος στόχος θα είναι η σύμπραξη όλων για την ανάδειξη και δυναμική προώθηση

του θεσμού, η αντιμετώπιση φαινομένων αισχροκέρδειας και η δημιουργία των

προϋποθέσεων που θα συντελέσουν στην χωρική και χρονική αποκέντρωση των

δράσεων.

Η οικειοθελής δέσμευση όλων των εμπλεκομένων αποτελεί προϋπόθεση για την

μακροπρόθεσμη αντιμετώπιση όλων των δυσχερειών και τη διάχυση εξωτερικών

οικονομιών στην τοπική κοινωνία και οικονομία. Η υγιής σύμπραξη όλων των δυνάμεων

θα ενδυναμώσει το δημιουργικό κομμάτι της εκδήλωσης, ενώ η κοινωνική συνοχή, για

την οποία το μισό περίπου δείγμα των ερωτώμενων της ποσοτικής έρευνας αμφιβάλλει,

θα καταστεί εμφανής, αυξάνοντας το κύρος του θεσμού και αποτρέποντας την εισροή

επισκεπτών που είτε δαπανούν πολύ λίγο, είτε προκαλούν ταραχές στην πόλη,

επισκέπτες που έχουν αναγνωριστεί από το 56,25% των συμμετεχόντων στην ποσοτική

έρευνα αλλά και από τους συμμετέχοντες στη συνέντευξη. Η εξασφάλιση της αποδοχής

και αφοσίωσης όλων των κατοίκων αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο για την επιτυχία

κάθε πρωτοβουλίας παρέμβασης στην πόλη(Quinn,2006).

Επίσης, η ίδρυση «Καρναβαλικού Μουσείου», αίτημα της Κοινωφελούς Επιχείρησης

του Δήμου εδώ και δεκαετίες, τονίστηκε από το σύνολο των συνεντευξιαζομένων ως

προϋπόθεση για την ενίσχυση της φυσιογνωμίας και της εξέλιξης του θεσμού. Η

ενασχόληση των κατοίκων με πολιτιστικές δράσεις θα ενίσχυε το σθένος και την

δημιουργικότητά τους να αντιμετωπίσουν στην καθημερινότητα τους την οικονομική

κρίση. Το 64,37% των κατοίκων που ερωτήθηκαν πιστεύουν ότι ο θεσμός μπορεί και

ενισχύει τον πολιτισμό. Ταυτόχρονα θα συμβάλλει στη δημιουργία μίας νέας, μόνιμης

τουριστικής πελατείας, η οποία χαρακτηρίζεται από σταθερή ροή επισκεπτών σε όλη τη

διάρκεια του έτους όπως επισημαίνεται και από τη βιβλιογραφία(Getz,2005).

98

Όσον αφορά στην προώθηση του πατρινού καρναβαλιού, κρίνεται σκόπιμη η

συνεργασία με δυνάμεις της αγοράς που διαθέτουν την απαραίτητη τεχνογνωσία. Η

πρόταση του προέδρου του εμπορικού επιμελητηρίου για τη σύσταση ανεξάρτητης

αρχής διαχείρισης του θεσμού με ελάχιστη θητεία τα πέντε έτη είναι δυνατό να

προσδώσει συνέχεια στον προγραμματισμό και στην προώθηση της διοργάνωσης.

Συνεπώς, το καρναβάλι σταδιακά μπορεί να καταστεί αυτοχρηματοδοτούμενο, χωρίς

βέβαια να αποκλείονται σταθερές προτάσεις για χορηγία από επιτυχημένες

επιχειρήσεις. Η συνέργεια μεταξύ των δυνάμεων της πόλης, αυξάνει την προστιθέμενη

αξία των τουριστικών παροχών αφού μπορεί να ενισχύσει την αποτελεσματική

χρηματοδότηση(Κόνσολα,2013) και να αναπτύξει με σταθερά βήματα έργα υποδομής.

Τη δεδομένη στιγμή το 41% των ερωτωμένων διαφωνεί για τη δυνατότητα

προσέλκυσης επενδύσεων από το καρναβάλι, ενώ στις συνεντεύξεις αναφέρθηκε η μη

αξιοποίηση των ήδη υπαρχόντων εγκαταστάσεων.

Το γεγονός ότι δεν επετεύχθη η ανάδειξη της πόλης σε διεθνές πολιτιστικό κέντρο το

2006, έχοντας τον τίτλο της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της

Ευρώπης(Κόνσολα&Καραχάλη,2010) και δεν απέδωσε η προσπάθεια διεθνοποίησης

του καρναβαλιού δια μέσου του Ιδρύματος Ευρωπαϊκών Καρναβαλουπόλεων(FECC),

δεν πρέπει να αποθαρρύνει νέες προσπάθειες. Η στενότερη επαφή με το FECC, θα

πρέπει να επαναληφθεί και, ίσως σε ανώτερο επίπεδο, να τεθούν στην ατζέντα

συνάντησης Υπουργών Τουρισμού/Πολιτισμού καρναβαλικές εκδηλώσεις με την

παρουσία τοπικών εμπειρογνωμόνων, μεταξύ κρατών των οποίων πόλεις έχουν

αναπτύξει ανάλογες πολιτιστικές διοργανώσεις. Κατ’ αυτόν τον τρόπο είναι δυνατό να

αναπτυχτεί γόνιμη αλληλεπίδραση, ανταλλαγή ιδεών και βέλτιστων πρακτικών μεταξύ

των φορέων διαχείρισης των πόλεων και να ασκηθεί πίεση προς το FECC για την

ενεργότερη δραστηριοποίησή του.

Επιπλέον, όπως αναφέρθηκε στις συνεντεύξεις, η ανάπτυξη παράλληλων δράσεων

τοπικού, εθνικού και διεθνούς ενδιαφέροντος (θεατρικές παραστάσεις, παντομίμες,

εκθέσεις ζωγραφικής/καπέλου/μάσκας, συναυλίες κλπ), η περαιτέρω αξιοποίηση του

καρναβαλιού των Μικρών (ως αυτόνομου πόλου έλξης που θα στοχεύει στην επίσκεψη

ολόκληρων οικογενειών στην πόλη για την ψυχαγωγία των παιδιών), η σύνδεση με τις

υπόλοιπες πολιτιστικές εκδηλώσεις της πόλης και με τα πολιτιστικά μνημεία της

περιοχής, τα οποία θα πρέπει να συνδέονται πολεοδομικά και, γενικότερα, η χωρική και

99

χρονική αποκέντρωση των δράσεων μπορούν να προσδώσουν ποιοτικά χαρακτηριστικά

στο θεσμό, δημιουργώντας σταθερή ροή επισκεπτών καθ’ όλη τη διάρκεια της

καρναβαλικής περιόδου και, κατ’επέκταση, του έτους. Η ίδια η πόλη θα δημιουργήσει

ένα ελκυστικό αστικό τοπίο, θα αποκτήσει ευρύτερη αναγνώριση και θα αναπτύξει μια

πολιτιστική αγορά την οποία θα απολαμβάνουν πρωτίστως οι ίδιοι οι κάτοικοί

της(Quinn,2005) σε όλους τους τομείς της ζωής τους. Ως εκ τούτου, θα μειωθούν οι

αρνητικές επιδράσεις της διοργάνωσης που διαταράσσουν την καθημερινότητα των

κατοίκων και σχετίζονται με τη ρύπανση, τα προβλήματα κυκλοφορίας και το

συνωστισμό, και επισημαίνονται από σημαντικό ποσοστό των κατοίκων.

Επίσης η αξιοποίηση του λιμανιού για τη διαμονή των επισκεπτών, όπως προτάθηκε από

τους καλλιτεχνικούς διευθυντές, θα μείωνε την κυκλοφοριακή συμφόρηση εντός της

πόλης και θα παρείχε τη δυνατότητα μεγαλύτερης επισκεψιμότητας. Επιπροσθέτως, η

ίδρυση ξενώνων νεότητας, από τη στιγμή που αναφερόμαστε σε καρναβάλι νέων,

κρίνεται ιδιαίτερα χρήσιμη.

Η «αυτενέργεια», επίσης, με την έννοια του στοχασμού πάνω σε μια κεντρική ιδέα απ’

όλα τα μέλη μιας ομάδας, όπως προωθείται από κάποια καρναβαλικά πληρώματα και

προκρίθηκε από τους συνεντευξιαζόμενους, αποτελεί το ισχυρότερο όπλο του θεσμού

να διατηρήσει τη μαζικότητά του, αυξάνοντας ταυτόχρονα τα ποιοτικά χαρακτηριστικά

του διαμέσου της αυθόρμητης δημιουργίας. Η ενίσχυση της αυτενέργειας στο

καρναβάλι των Μικρών θα συμβάλλει καθοριστικά στην βιώσιμη ανάπτυξη τόσο του

θεσμού, όσο και της τοπικής κοινωνίας και οικονομίας στο σύνολό της, δεδομένου ότι ο

στοχασμός πάνω στη δημιουργία συντελεί στη διαμόρφωση ενεργών πολιτών και

προσδίδει νέες διαστάσεις και εξέλιξη στον πολιτισμό. Για την προώθηση της

ενεργητικής ψυχαγωγίας στα παιδιά θα μπορούσαν να εμπλακούν φοιτητές/τριες των

Παιδαγωγικών Τμημάτων του Πανεπιστημίου Πατρών, στο πλαίσιο της πρακτικής τους

άσκησης, καθώς οι συγκεκριμένες μέθοδοι συνδέονται με τις νέες τεχνικές διδασκαλίας

που προωθούνται. Άλλωστε, το καρναβάλι των Μικρών, που προσελκύει κυρίως

οικογένειες, ως νέος θεσμός παρουσιάζει πολλά περιθώρια ανάπτυξης, καθώς

δημιουργεί οικογενειακό κλίμα στον θεσμό, κάτι που προσελκύει χορηγίες από τις

μεγάλες επιχειρήσεις(DataRC,2012) και έχει περιθώρια εξέλιξης, παρόλο που σύμφωνα

με την ποσοτική έρευνα δεν προσελκύει μεγάλο αριθμό καρναβαλιστών(11,8%).

Επιπλέον, με την προσέλευση οικογενειών, προσελκύονται υψηλότερα εισοδήματα που

100

ξεφεύγουν από το απλό «ξεφάντωμα» των νέων και προβάλλεται η δυνατότητα

εξειδικευμένης απασχόλησης στην περιοχή(Tsartas,2003).

Οι δράσεις του κρυμμένου θησαυρού μπορούν να αξιοποιηθούν για την

ευαισθητοποίηση σε επίκαιρα κοινωνικά και περιβαλλοντικά θέματα που αφορούν την

πόλη. Όπως περιέγραψε ο αρχηγός του Πληρώματος 94, μπορεί το ζητούμενο του

παιχνιδιού να είναι μια φιάλη αίμα και οι ομάδες που συμμετέχουν στο κυνήγι να

προσφέρουν 100 φιάλες. Ανάλογες δραστηριότητες μπορούν να διοργανωθούν για είδη

ένδυσης ή διατροφής προκειμένου να προσφερθούν σε ευάλωτες κοινωνικές ομάδες ή

τα πληρώματα να κληθούν να μαζέψουν τα απορρίμματα σε μία περιοχή, προσδίδοντας

στον θεσμό μία «πράσινη» διάσταση. Οι δράσεις αυτές βελτιώνουν ακόμα περισσότερο

τη φήμη της πόλης (με την οποία ήδη συμφωνεί το 71,9% των ερωτώμενων κατοίκων)

και την ποιότητα ζωής των κατοίκων δια του καρναβαλιού της, κάτι το οποίο, προς το

παρόν, διαβλέπει μόλις το 14% των ερωτώμενων κατοίκων.

5.3. Προοπτικές της έρευνας

Η «αυτενέργεια» με την έννοια της δυνατότητας στα μέλη ομάδας να μπορούν να

εκφράσουν τη δημιουργικότητά τους αυθόρμητα «πατώντας» σε ένα κεντρικό ζήτημα

που τίθεται, θα μπορούσε να μελετηθεί εκτενέστερα σε μια παρόμοια μελέτη που θα

περιγράφει την ποσότητα και την ποιότητα της «ενεργητικής» ψυχαγωγίας που

εφαρμόζεται από τα πληρώματα του πατρινού καρναβαλιού, τη δυνατότητα να

αναπτύξει ο θεσμός δράσεις που να ευνοούν περισσότερο την αυτενέργεια των

συμμετεχόντων όμως και των κατοίκων γενικότερα και, όλα τα παραπάνω συνδυαστικά

με την βιβλιογραφία που καταδεικνύει επιστημονικά τεκμηριωμένα τέτοιες μεθόδους

δημιουργίας. Η μελέτη σίγουρα θα πρέπει να περιλαμβάνει και απόψεις δια

συνεντεύξεων, αρμόδιων ακαδημαϊκών δασκάλων.

Η αρχή συντονισμού της εκδήλωσης του πατρινού καρναβαλιού, λειτουργώντας πιο

επιτελικά και θέτοντας το όραμα, τους στρατηγικούς σκοπούς και στόχους, με

εξωστρεφείς αναφορές και μέσω έγκυρων δεικτών να έχει τόσο η ίδια, όσο και οι

κάτοικοι της Πάτρας, οι κάτοικοι άλλων πόλεων (που δύνανται να μετακινηθούν στην

πόλη μελλοντικά), και οι επενδυτές(Kavaratzis,2004), ανατροφοδότηση της

101

αποτελεσματικότητας και ιστορικής εξέλιξης των εφαρμοζόμενων πολιτικών για την

τουριστική ανάπτυξη της περιοχής δια του καρναβαλιού της.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Το καρναβάλι, δια της δημιουργίας, με την εισαγωγή δηλαδή του παιχνιδιού «του

Κρυμμένου Θησαυρού», απέκτησε μαζική συμμετοχή. Για να συντηρηθεί και να

εξελιχθεί σε τοπικό, εθνικό και διεθνές επίπεδο, μόνο τα δημιουργικά στοιχεία του

δύνανται να βοηθήσουν. Η εξωστρέφεια και ο πολυπολιτισμικός χαρακτήρας του είναι

σε θέση να προσελκύσουν κάθε επισκέπτη και να καταστήσουν την πόλη της Πάτρας

διεθνή κόμβο τουριστικής προσέλευσης.

Η φιλοσοφία και η ιστορία του καρναβαλιού, που περιλαμβάνει τη σάτιρα, τις

δημιουργικές κατασκευές και τις συνδεόμενες με αυτό δράσεις, συνδυάζουν το τοπικό

με το διεθνές, το παλιό με το σύγχρονο, δημιουργούν πολυθεματικότητα και είναι σε

θέση να συνενώσουν όλους τους εμπλεκόμενους τοπικούς δρώντες (καρναβαλικά

πληρώματα, επιχειρήσεις, καλλιτέχνες, χώρους εκδηλώσεων, οργανώσεις πολιτών) σε

ένα δημιουργικό πλαίσιο παραγωγής νέων πολιτιστικών προϊόντων. Το κυνήγι του

κρυμμένου θησαυρού» και το «Καρναβάλι των Μικρών» αποτελούν παραδείγματα

δημιουργικής εξέλιξης του θεσμού. Η ανάπτυξη δημιουργικών χώρων, «ξεδιπλώνει»

δημιουργικά θεάματα και, εν τέλει προσελκύει «δημιουργικό» τουρισμό

(Richards&Wilson, 2005) κάτι που καταστήσει το πατρινό καρναβάλι ως το πλέον

ικανό εργαλείο προώθησης της τοπικής τουριστικής ανάπτυξης.

Πέραν τούτου, το πατρινό καρναβάλι, ως θεσμός υψηλής αναγνωρισιμότητας με

πολυθεματικότητα, μπορεί να συμβάλλει στην ενίσχυση των ήδη υπαρχόντων φεστιβάλ

ενώ διαθέτει τις προϋποθέσεις να δημιουργήσει και άλλες πολιτιστικές δραστηριότητες

στην πόλη, καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, που θα προσελκύουν τουρίστες πολλαπλών

ενδιαφερόντων και υψηλών εισοδημάτων, συντελώντας στην βιώσιμη περιφερειακή και

οικονομική ανάπτυξη, στη βελτίωση των υποδομών και στην αύξηση της τοπικής

102

απασχόλησης, που αποτελούν το κύριο μέλημα της Στρατηγικής Ανάπτυξης του

Ελληνικού Τουρισμού 2011-202113

.

13 http://sete.gr/GR/KENTRO%20TYPOY/Idisis%20ke%20Anakinosis/?naID=2187

103

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ι. Ελληνόγλωσση Βιβλιογραφία

Bell, J. (1997), Μεθοδολογικός σχεδιασμός παιδαγωγικής και κοινωνικής έρευνας (Οδηγός για φοιτητές και υποψήφιους διδάκτορες), Αθήνα: Gutenberg.

DataRC, (2011), Έρευνα για το πατρινό καρναβάλι,Πάτρα:ΚΕΔΗΠ.

DataRC, (2012), Έρευνα για το πατρινό καρναβάλι, Πάτρα:ΚΕΔΗΠ.

Robson, C. (2007), Η έρευνα του πραγματικού κόσμου, Αθήνα: Gutenberg.

Stevenson, D. (2007), Πόλεις και Αστικοί Πολιτισμοί, Αθήνα: Κριτική.

Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Πολιτισμός 2001»: 4-7

Ιωσηφίδης, Θ. (2008), Ποιοτικές Μέθοδοι Έρευνας στις Κοινωνικές Επιστήμες, Αθήνα: Κριτική.

Κοκκώσης Χ., Τσάρτας Π., & Γκρίμπα, Ελ. (2011), Ειδικές & Εναλλακτικές μορφές τουρισμού, Αθήνα:Κριτική.

Μπιτσάνη Ε. (2004), Πολιτισμική διαχείριση και περιφερειακή ανάπτυξη. Σχεδιασμός πολιτιστικής πολιτικής και πολιτιστικού προϊόντος, Αθήνα: Διόνικος,

Πολίτης, Ν. (1987), Το καρναβάλι της Πάτρας, Πάτρα: Αχαϊκές Εκδόσεις.

Προβατάς Δ., (1997), «Τοπική Ανάπτυξη, Προοπτικές», Τοπική Αυτοδιοίκηση-Αποκέντρωση, τ.4

Σφακιανάκης Μ. (2000), Εναλλακτικές μορφές τουρισμού, Αθήνα:Έλλην.

Σχέδιο Αναζήτησης Οικονομικών Πόρων για το Πατρινό Καρναβάλι, 2011, Πάτρα:ΚΕΔΗΠ

ΙΙ. Ξενόγλωσση βιβλιογραφία

Allen, J., O’Toole, W.,McDonnell, I.,& Harris, R. (2002), Festival and Special Event Management, London: Wiley.

Allen, J.,O'Toole, W., McDonnell, I.,Harris, R. &, Bowdin, G. (2005), Events Management, London: Butterworth-HeinemannLtd.

104

Arcodia,Ch., & Whitford, M.(2008), “Festival Attendance and the Development of Social Capital”, Journal of Convention & Event Tourism, 8 (2), pp 1-18.

Bianchini, F. (1993), “Culture, conflict and cities: issues and prospects for the 1990s”, in Bianchini , F. and Parkinson M. (eds.), Cultural Policy and Urban Regeneration: The West European Experience, (Manchester:Manchester University Press, pp. 191 –113.

Bowdin, G., Allen, J., O’Toole, W., Harris, R., & McDonnell, I. (2006), Events Management, Oxford: Elsevier.

Chalip, L. (2004), “Beyond Impact: A General Model for Host Community Event Leverage”, in Ritchie, B. and Adair, D. (eds.), Sport Tourism: Interrelationships, Impacts and Issues, Clevedon: Channel View Publications, pp.226-252.

Deffner, A., & Labrianidis, L. (2005), “Planning Culture and Time in a Mega-event. Thessaloniki as a European City of Culture in 1997”. International Planning Studies, 10 (3-7), pp. 241-264.

Dimanche, F. (1996), “Special events legacy: the 1984 Louisiana World’s Fair in New Orleans”, Festival Management & Event Tourism, 4 (1/2), pp. 49-54.

Edwards, J., Moital, M., & Vaughan, R. (2004), “The impacts of Mega-events: the case of EXPO’98-Lisbon”, in Long P. and Robinson, M. (eds.), Festival Tourism:marketing, management and evaluation , Sunderland: Business Education Publishers, pp. 196-215.

Felsenstein,D.,& Fleischer,A.(2003), “Local Festivals and Tourism Promotion:The role of Public Assistance and Visitor Expenditure”, .Journal of Travel Research,41,pp 385-392.

Fenich, G.(2007), Meetings, Expositions, Events and Conventions, New Jersey: Pearson Prentice Hall.

Fredline, E., & Faulkner, B. (1998), “Resident reactions to a major tourist event: the Gold Coast Indy car race”. Festival Management and Event Tourism, 5 (4), pp 185-205.

Fredline, E., & Faulkner, B. (2000), “Host community reactions: A cluster analysis”, Annals of Tourism Research, 27 (3), pp 763-784.

Gali-Espelt N. (2012), “ Identifying Cultural Tourism: A Theoretical and Methodological Approach”, Journal of Heritage Tourism, 7(1), pp 45-58.

Getz, D. (1989), “ Special Events: Defining the Product”, Tourism Management, 10 (2), pp 125-137.

Getz, D. (1991), Festivals, Special Events and Tourism, New York: Van Nostrand Reinhold.

Getz, D. (2005), Event management and event tourism, New York: Cognizant.

Getz, D. (2008), “Event tourism: Definition, evolution, and research”, Tourism Management, 29 (3), pp 403–428.

105

Getz, D., & Frisby, W.(1988), “Evaluating Management Effectiveness in Community-Run Festivals”, Journal of Travel Research, 27, pp 22-27.

Goldblatt, J. (2005), Special Events: Event Leadership for a New World, NewYork: Wiley.

Gupta, S. (2003), “Event Marketing: Issues and Challenges”, IIMB Management Review, 15 (2), pp 87-96.

Hall, C.M. (1989), “The definition and analysis of hallmark tourist events”, GeoJournal, 19 (3), pp.263-268.

Hall, C.M. (1992), Hallmark Tourist Events, London: Belhaven Press.

Herrero, L.C., Sanz, J.A., Devesa, M.,Bedate, M., Barrio, J. (2006), “The economic impact of cultural events: A case study of Salamanca 2002, European Capital of culture”, European Urban and Regional Studies, 13 (1), pp. 41-57.

Huang, JZ. LI, M & Cai, LA. (2010), “A model of community-based festival image”,International Journal of Hospitality Management, 29, pp.254-260.

Ingolfur,M. (2010), The social impact of the carnival in Aalborg, Master thesis, Aalborg University.

Ioan-Frank, V., & Istoc, E.M. (2007), “Cultural Tourism and Sustainable Development”, Romanian Journal of Economic Forecasting, 4 (1), pp.89-96.

Janiskee, R. (1980), “South Carolina’s Harvest Festival: Rural Delights for Day Tripping Urbanites”, Journal of Cultural Geography, 1(fall/winter), pp 96-104.

Kavaratzis, M. (2004). “From city marketing to city branding. Towards a theoretical framework for developing city brands”. Place Branding and Public Diplomacy ,pp. 1(1), 58-73.

Labrianidis, L. & Deffner, A. (2000), “European Cities of Culture: impacts in economy, culture and theory”, in Delladetsimas P., Hastaoglou, V., Hatzimihalis, C., Mantouvalou, M. and Vaiou, D. (eds.), Towards a Radical Cultural Agenda for European Cities and Regions, Thessaloniki: Kyriakidis, pp. 23–58.

Mason, P., & Beaumont-Kerridge, J. (2004),” Attitudes of visitors and residents to the impacts of the 2001 Sidmouth International Festival”, in Yeoman I., Robertson, M., Ali-Knight, J., Drummond, S. and McMahon-Beattie, U. (eds.), Festival and events management: An international arts and culture perspective. Oxford: Elsevier Butterworth-Heinemann, pp.311-328.

Matheson, C.M. (2005), “Festivity and sociability: A study of a Celtic music festival”, Tourism Culture and Communication, 5(3), pp 149-163.

Omoregie, E. (2012), The impacts of event tourism on host communities. Thesis. Central Ostrobothnia University of Applied Sciences.

106

Papadopoulos, S. (1993), “The tourism phenomenon: An examination of important theories and concepts”, Tourism Review, 41 (3), pp. 8-15.

Prentice, R., &Anderson, V. (2003), “Festival as creative destination”, Annals of Tourism Research, 30 (1), pp. 7-30.

Quin, B. (2005), “Αrts Festivals and the City”. Urban studies, 42 (5/6), pp.927-943.

Quinn, B. (2006), “Arts festivals and sustainable development in Ireland”, Journal of Sustainable Tourism, 14 (3), pp. 288-306.

Ritchie, B. (1984), “Assessing the impacts of hallmark events: Conceptual and research issues”, Journal of Travel Research, 23 (1),pp. 2-11.

Shin., & Stevens, Q. (2013), “Debates around cultural Re-imaging and culture-led Urban Regeneration. The politics of two festivals in Gwangju and Glasgow”, Asian Journal of Social Science, 41 (6), pp.628-652.

Smith, M. (2004), “Seeing a new side to seasides: Culturally regenerating theEnglish seaside town”, International Journal of Tourism Research, 6 (1), pp.17-28.

Snowball, J.D., & Webb, A.C.M. (2008), “Breaking into the conversation: cultural value and the role of the South African National Arts Festival from apartheid to democracy”, International Journal of Cultural Policy, 14 (2),pp. 149-164.

Tsartas P. (2003) “Cultural Tourism and Regional Development: Problems, Possibilities, Prospects”, in Deffner A., Konstandakopoulos D. and Psycharis Y. (eds.), Culture and Regional Economic Development in Europe, Volos: University of Thessaly Press

Van Der Wagen, L., & Carlos, B. (2005), Event managementfor Tourism.Cultural Business and Sporting Events, NewJersey: PearsonPrenticeHall.

Vrettos, A. (2006), The economic value of arts & culture festivals. A comparison of four European economic impact studies. MA Thesis, University of Maastricht, 2006).

Waitt, G. (2003), “Social Impacts of the Sydney Olympics”, Annals of Tourism Research, 30(1),pp. 194-215 .

Zukin, S. (1995), The cultures of cities, Oxford:Blackwell.

107

ΙΙΙ. Δικτυογραφία

DataRc, (2009), «Μελέτη εκτίμησης των άμεσων οικονομικών οφελών και του

οικονομικού αντικτύπου του πατρινού καρναβαλιού 2009 & οικονομοτεχνική μελέτη

βιωσιμότητας για την ίδρυση της Νέας Δημοτικής Επιχείρησης με την επωνυμία

Δημοτική Επιχείρηση-Πατρινό Καρναβάλι», http://www.citybranding.gr/2012/02/blog-

post_20.html (ημερομηνία πρόσβασης 20/5/2014)

Hetzler, O., Medina, V., Overfelt, D. (2006), “Gentrification, Displacement and New

Urbanism: The Next racial Project”, Sociation Today, 4 (2),

http://www.ncsociology.org/sociationtoday/v42/gent.htm (ημερομηνία πρόσβασης

15/05/2014).

Langen, F., & Garcia, B. (2009), Measuring the Impacts of Large Scale Cultural

Events: A Literature Review. Report Impacts 08, University of Liverpool.

http://www.liv.ac.uk/impacts08/Dissemination/I08reports.htmστις (ημερομηνία

πρόσβασης 15/02/2014).

Shamsuddoha, M., Alamgir, M., Nasir, T. (2011), Cultural Tourism: Bangladesh

tribal areas prespective, Revista de Turism, studii s i cercet ri n turism.

http://revistadeturism.ro/index.php/rdt/article/view/56/27(ημερομηνία πρόσβασης

18/02/2014).

Richards, G. & Wilson, J. (2005). Developing creativity in tourist experiences: A

solution to the serial reproduction of culture? Tourism Research and Marketing.

http://avalon.cuautitlan2.unam.mx/materialesdidacticos/gerardo_sa/articulos/prueba/pru

eba5.pdf (ημερομηνία πρόσβασης 20/05/2014)

World Tourism

Organization,http://www.unwto.org/aboutwho/why/en/why.php?op=1.

Απολογισμός του πατρινού καρναβαλιού για το 2012.

http://www.thebest.gr/news/index/viewStory/119141,(ημερομηνία πρόσβασης

13/5/2014)

Διεθνής τουριστική καμπάνια για το πατρινό καρναβάλι.

http://www.tanea.gr/news/greece/article/5079421/diethnhs-toyristikh-kampania-gia-to-

patrino-karnabali/ (ημερομηνία πρόσβασης 20/5/2014)

Εταιρεία Λουξ χορηγός στο πατρινό καρναβάλι.

http://www.loux.gr/gr/fun/karnavali.php (ημερομηνία πρόσβασης 22/05/2014).

Εφημερίδα Γεγονότα, Σύγχρονο Καρναβαλικό Μουσείο, Συνέντευξη Στάθη

Χρυσικοπούλου, 12/12/2001

108

ΙΟΒΕ (2012), Η επίδραση του τουρισμού στην ελληνική οικονομία. http://www.iobe.gr/docs/research/RES_05_E_01092012REP_GR.pdf (ημερομηνία πρόσβασης 12/02/2014).

Καταστατικό Καρναβαλικό Κομιτάτο Πάτρας

http://www.karnavalikokomitato.gr/node/175 (ημερομηνία πρόσβασης 25/5/2014)

Κόνσολα Ντ., Καραχάλης Ν. (2010) Πολιτιστική Δράση και Τοπική Ανάπτυξη: Τα φεστιβάλ στις ελληνικές πόλεις της περιφέρειας. http://www.academia.edu/2039582/_._._2010_ (ημερομηνία πρόσβασης 20/05/2014).

Κόνσολα,Ντ.(2013).Στρατηγικό σχέδιο πολιτιστικού σχεδιασμού για την περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου. grsa.prd.uth.gr/conf2013/51_konsola_ersagr13.pdf (ημερομηνία πρόσβασης 20/05/2014)

Πατρινό Καρναβάλι, Κοινωφελής Επιχείρηση Δήμου Πατρέων ,

www.carnivalpatras.gr (ημερομηνία πρόσβασης 17/5/2014)

Πλήρωμα 94, www.pliroma94.gr/(ημερομηνία πρόσβασης 20/5/2014)

Τεντούρα, αυθεντικό προϊόν του πατρινού καρναβαλιού.

http://carnivalpatras.gr/44-nea/30 (ημερομηνία πρόσβασης 22/05/2014).

• http://sete.gr/_fileuploads/entries/interviews%20&%20articles/gr/2014-01-

04_eleftheros%20typos%20kiriakis%20-%20eksipno%20xrima_p(9)_13280018.pdf

(ημερομηνία πρόσβασης 21.04.2014)

•

http://sete.gr/GR/KENTRO%20TYPOY/Idisis%20ke%20Anakinosis/?naID=21

87 (ημερομηνία πρόσβασης 1/6/2014)

• http://www.datarc.gr/userfiles/Meleti_Patrinokarnabali.pdf (ημερομηνία

πρόσβασης 28/5/14)

109

ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: Ο τουρισμός των εκδηλώσεων

1.1. Ο πολιτισμός ως τουριστικός πόρος

1.Στην ανάδειξη του citybreak ως έναν από τους ταχύτερα αναπτυσσόμενους τομείς

στην τουριστική βιομηχανία συνέβαλαν η υψηλή διαθεσιμότητα οικονομικών πτήσεων

προς τις διάφορες μητροπόλεις, η αλλαγή της αντίληψης των σύγχρονων τουριστών οι

οποίοι εκλαμβάνουν πλέον τις πόλεις ως έναν ελκυστικό προορισμό που

χαρακτηρίζεται από ετερόκλητα στοιχεία, η τάση των ευρωπαίων τουριστών για

περισσότερα και πιο σύντομα ταξίδια, καθώς και οι δυνατότητες που προσφέρει το

διαδίκτυο αναφορικά με τη διαχείριση του εκάστοτε ταξιδιού (πληροφορίες για

κρατήσεις, μετάβαση κλπ.).

2. Σύμφωνα με το Διεθνές Συμβούλιο Χωρών και Μνημείων (ICOMOS, 1999 όπως

αναφέρεται στην Κόνσολα) ορίζεται ως πολιτιστικός τουρισμός «οποιαδήποτε

δραστηριότητα επιτρέπει στους επισκέπτες να έχουν την εμπειρία της ανακάλυψης

τρόπων ζωής άλλων ανθρώπων, επιτρέποντάς τους να γνωρίσουν τα έθιμα, τις

παραδόσεις, το φυσικό περιβάλλον και τις ιδέες τους και να έχουν πρόσβαση σε χώρους

με αρχιτεκτονικό, ιστορικό και αρχαιολογικό ενδιαφέρον ή άλλου τύπου πολιτιστική

αξία»

1.2. Ορισμός και τυπολογία των γεγονότων (events)

3.Ο Goldblatt (2005) προσεγγίζει τα events ως μοναδικά γεγονότα τα οποία

συνδυάζονται με κάποιους εορτασμούς ή τελετές που αποσκοπούν στην ικανοποίηση

των θεατών.

4. Tα mega events, τα οποία στοχεύουν στην παγκόσμια αγορά τουρισμού,

διακρίνονται για το μεγάλο μέγεθός τους «από την άποψη της συμμετοχής, της αγοράς

στόχου, του επιπέδου της δημόσιας οικονομικής συμμετοχής, των πολιτικών επιπτώσεων,

της έκτασης της τηλεοπτικής κάλυψης, της κατασκευής των εγκαταστάσεων και των

επιπτώσεων στον οικονομικό και κοινωνικό ιστό της κοινότητας

υποδοχής»(Hall,1992:5). Επιπλέον, λόγω του διεθνούς, κυρίως, χαρακτήρα τους οι

μεγάλες διοργανώσεις τυγχάνουν παγκόσμιας προβολής από τα μέσα μαζικής

ενημέρωσης πολλών χωρών(Getz,2008). Mega-events αποτελούν οι Ολυμπιακοί

Αγώνες, το Παγκόσμιο Κύπελλο Ποδοσφαίρου, Διεθνείς Εκθέσεις κ.α.

5. Σύμφωνα με τον Getz(2005:16-17) «το hallmark αφορά μία εκδήλωση η οποία

κατέχει τέτοια σημασία σε όρους παράδοσης, ελκυστικότητας, ποιότητας ή προβολής

ώστε η εκδήλωση να προσφέρει στον τόπο όπου φιλοξενείται, στην κοινότητα ή στον

προορισμό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα και με την πάροδο του χρόνου η εκδήλωση και ο

προορισμός μπορούν να θεωρούνται άρρηκτα συνδεδεμένα».

6. Τα πολιτιστικά γεγονότα διοργανώνονται κυρίως για κοινωνικούς και ψυχαγωγικούς

λόγους.

1.3. Επιδράσεις των μεγάλων πολιτιστικών διοργανώσεων

7. Τα πολιτιστικά γεγονότα «εμπεριέχουν την ταυτότητα ενός κράτους-έθνους, του τόπου

καθώς και της προσωπικής και ετερογενούς ταυτότητας ενός λαού» (Matheson,2005:155)

ενώ καλύπτουν ανάγκες κοινωνικοποίησης, αξιοποίησης του ελεύθερου χρόνου

(Prentice&Andersen,2003), βιώματος καινούριων, διαφορετικών και ψυχαγωγικών

εμπειριών (Getz,2008).

110

8. Για την αξιολόγηση των επιδράσεων των μεγάλων διοργανώσεων το μοντέλο

προσέγγισης των Fredline&Faulkner(2000) προτείνει μία τρισδιάστατη

κατηγοριοποίηση που συμπεριλαμβάνει οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές

παραμέτρους.

9. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τουρισμού (World Tourism Organization,

http://www.unwto.org/aboutwho/why/en/why.php?op=1) το οικονομικό μέγεθος των

τουριστικών επιχειρήσεων ισούται ή και υπερβαίνει τις εξαγωγές πετρελαίων,

προϊόντων διατροφής ή αυτοκινήτων, με αποτέλεσμα ο τουρισμός να αναδεικνύεται σε

έναν από τους σημαντικότερους μοχλούς του διεθνούς εμπορίου και μία από τις

σημαντικότερες πηγές εισοδήματος πολλών αναπτυσσόμενων χωρών. Όσον αφορά στα

ελληνικά δεδομένα, η βιομηχανία του τουρισμού αποτελεί τον τομέα που συνεισφέρει

στο 15,1% του ΑΕΠ και συνεπάγεται περίπου 450.000 θέσεις εργασίας, οι οποίες

αντιστοιχούν στο 16% της συνολικής απασχόλησης. Η τουριστική βιομηχανία, η οποία

ενισχύεται με τις μεγάλες διοργανώσεις, επιδρά παράλληλα και στην ανάπτυξη

συναφών τομέων, όπως το λιανεμπόριο, οι κατασκευές, οι μεταφορές, οι

τηλεπικοινωνίες και η γεωργία (ΙΟΒΕ,2012).

10. Με τις πολιτιστικές διοργανώσεις παρέχεται η δυνατότητα στην φιλοξενούσα

περιοχή να επενδύσει σε στοιχεία όπως τα φυσικά τοπία, τα τοπικά προϊόντα, η

γαστρονομία κλπ που ευνοούν την τουριστική προσέλευση σε περιόδους χαμηλής

τουριστικής ζήτησης.

11. Οφέλη από τις μεγάλες πολιτιστικές διοργανώσεις είναι για παράδειγμα ο

εκσυγχρονισμός και η δημιουργία νέων τουριστικών και ξενοδοχειακών μονάδων, η

εξειδίκευση του ανθρώπινου δυναμικού και, γενικότερα με τη βελτίωση των

παρεχόμενων υπηρεσιών αναβαθμίζεται εν γένει το σύνολο της τουριστικής

προσφοράς. Επιπλέον αναπτύσσονται συγκοινωνιακά έργα, συντηρήσεις – αναπλάσεις

περιοχών, έργα οδοποιίας, αποχετευτικά – αντιπλημμυρικά-υδρευτικά έργα –

βιολογικοί καθαρισμοί, συντηρήσεις μνημείων και αναπλάσεις αρχαιολογικών χώρων,

κατασκευή πολιτιστικών χώρων, αναπτυξιακές παρεμβάσεις και αναβαθμίσεις του

φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος, βελτίωση των επικοινωνιών και των δικτύων

(Dimanche,1996).

12. Από την άλλη, με την ανάπτυξη των υποδομών προκειμένου να διοργανωθεί ένα

πολιτιστικό γεγονός, οι δείκτες απασχόλησης ενδέχεται να αυξάνονται μόνο όμως κατά

τη διάρκεια εκτέλεσης των έργων που απαιτούνται για την φιλοξενία της εκδήλωσης,

ενώ η ολοκλήρωση των έργων συνδέεται, έστω και προσωρινά, με την αύξηση των

δεικτών ανεργίας (Allen et al.,2002).

13. Δηλαδή, οι μεγάλες διοργανώσεις μπορούν να λειτουργήσουν ως εργαλείο

προβολής (placemarketing) μίας μητροπολιτικής περιφέρειας, ενισχύοντας την

ανταγωνιστικότητα και την ελκυστικότητά της για τους κατοίκους, τους επενδυτές και

τους επισκέπτες , παρέχοντας παράλληλα στην διοργανώτρια χώρα ένα συγκριτικό

πλεονέκτημα marketing στην παγκόσμια αγορά.

14. Δεδομένου ότι οι μεγάλες διοργανώσεις προκαλούν το ενδιαφέρον των πολιτών,

λειτουργώντας τονωτικά και αυξάνοντας την αυτοπεποίθηση τους (Edwards et

al.,2004), ειδικότερα στην περιφέρεια της χώρας, έχει διαπιστωθεί ότι πολλές χώρες

που φιλοξένησαν ανάλογες εκδηλώσεις και είχαν αρνητική εικόνα βίωσαν ανανέωση

της εικόνας τους (Quinn,2006) και επαναπροσδιορίστηκαν ως πολιτιστικοί κόμβοι,

καθώς οι διοργανώτριες πόλεις με την παγκόσμια προβολή που δέχονται στο πλαίσιο

της κάλυψης των εκδηλώσεων ισχυροποιούν την εικόνα τους και αποκτούν ένα είδος

αναγνωρίσιμου brand name (Κοκκώσης,κ.α,2011).

15. Η ενδυνάμωση της ταυτότητας και η ενίσχυση του αισθήματος υπερηφάνειας της

111

κοινότητας, ως επακόλουθο της διοργάνωσης ενός event, έχει περιγραφεί

βιβλιογραφικά ως «haloeffect» (Hall,1992), «showcaseeffect»

(Fredline&Faulkner,1998) και «feelgoodeffect» (Allenetal.,2002).

16. Εξάλλου, τα γεγονότα ασκούν επίδραση και στο ψυχολογικό επίπεδο των κατοίκων

της διοργανώτριας χώρας, καθώς, διαμέσου της διεκδίκησης και τελικά της

επικράτησης έναντι υποψηφιοτήτων άλλων περιοχών, ικανοποιούνται ψυχολογικές και

πολιτικές ανάγκες.

17. Όπως αποτυπώνεται και στην έρευνα των Snowball&Webb(2008), η συμβολή του

National Arts Festival of South African στη μετάβαση της χώρας στη Δημοκρατία,

δεδομένου υπήρξε καθοριστική καθώς το φεστιβάλ αποτέλεσε το χώρο έκφρασης της

πολιτικής αντίστασης .

18. Ήδη από την Ρωμαϊκή εποχή, οι αυτοκράτορες είχαν αντιληφθεί τη δύναμη που

τους παρείχαν τα θεάματα προκειμένου να διατηρήσουν την εξουσία τους και να

εξουδετερώσουν τους πολιτικούς τους αντιπάλους.

19. Η υιοθέτηση οικονομικών οικολογικών λύσεων, όπως η χρήση βιοδιασπώμενων

προϊόντων, η έλλογη τουριστική εκμετάλλευση των ιστορικών, πολιτιστικών και

φυσικών χώρων, η συνετή χρήση των φυσικών πόρων και, τελικά, η επιβολή και η

αυστηρή τήρηση οδηγιών που θα διασφαλίζουν την εφαρμογή ορθών αναπτυξιακών

πρακτικών, θα συμβάλλουν στη μεγιστοποίηση του οφέλους που συνεπάγεται η

ανάληψη μεγάλων διοργανώσεων, στην μακροπρόθεσμη οικονομική ευημερία και

ταυτόχρονα στην ορθή περιβαλλοντική διαχείριση.

1.4. Φεστιβάλ

20. Χαρακτηριστικά παραδείγματα φεστιβάλ όπως τα περιγράφει ο Getz (1989)

αποτελούν το φεστιβάλ της Αβινιόν στη Γαλλία, το φεστιβάλ “Two Worlds” στο

Σπολέτο της Ιταλίας, τα φεστιβάλ του Εδιμβούργου, του Άμστερνταμ και της

Γλασκώβης.

21. Σύμφωνα με τον Janiskee (1980:97) «τα φεστιβάλ συνιστούν τυπικές περιόδους ή

προγράμματα που συγκροτούνται από ευχάριστες δραστηριότητες ή εκδηλώσεις με

εορταστικό χαρακτήρα και εξυμνούν δημοσίως μία συγκεκριμένη ιδέα (concept), ένα

συμβάν ή ένα γεγονός». Παραπέρα, παρόλο που πολιτιστικά φεστιβάλ μεγάλης

κλίμακας (mega events) και διεθνούς χαρακτήρα διοργανώνονται σε μεγάλα αστικά

κέντρα, όπως το Λονδίνο, το Βερολίνο, το Εδιμβούργο, σε αρκετές μικρές πόλεις

διοργανώνονται πολυάριθμα φεστιβάλ μικρότερου εύρους στα οποία συμμετέχει

κυρίως το τοπικό κοινό

1.5. Το καρναβάλι ως ειδική μορφή φεστιβάλ

22. Η προέλευση του όρου καρναβάλι δεν είναι σαφής, καθώς θεωρείται ότι είτε

προέρχεται από τη λατινική λέξη carnemlevare που αναφέρεται στην αποχή από το

κρέας, είτε προκύπτει από τη λατινική λέξη Carnivale που αποδίδεται ως «αντίο στη

σάρκα» και παραπέμπει σε καρναβαλικές παραδόσεις που ενθαρρύνουν τους

συμμετέχοντες να αφήσουν πίσω την καθημερινή ζωή και να υιοθετήσουν το ανέμελο

πνεύμα του καρναβαλιού, καθώς αποτελεί «περίοδο εορτασμού του σώματος» όπου ο

κύριος τρόπος έκφρασης είναι η μουσική, ο χορός, οι μεταμφιέσεις και η

γιορτή"(Nurse,1999:664 όπως αναφέρεται στους Arcodia&Whitford,2008:3)

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: Μελέτη περίπτωση: Το πατρινό καρναβάλι

23. Σημαντικά αξιοθέατα αποτελούν το Ρωμαϊκό Ωδείο, ο Τάφος του Αποστόλου

Ανδρέα και ο επιβλητικός Ιερός Ναός του Αγίου Ανδρέα, το Αρχαιολογικό Μουσείο, το

Ρωμαϊκό Υδραγωγείο, το Ρωμαϊκό Νυμφαίο, το Κάστρο της Πάτρας, το Θέατρο

112

Απόλλων, το Χαμάμ Πάτρας, η Ρωμαϊκή Γέφυρα του Μείλιχου, ο Πύργος της Αχαΐα

Κλάους

24. Τα έξι φεστιβάλ που η Πάτρα πραγματοποιεί πέρα από το πατρινό καρναβάλι είναι

το Διεθνές Φεστιβάλ Πάτρας, το Φεστιβάλ Αρχαίου Δράματος, το Διεθνές φεστιβάλ

Θεάτρου Σκιών, το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου και το Μanifest.

25. Αποστολή της Κοινωφελούς επιχείρησης του Δήμου Πατρέων, είναι «η συνεχής

αναζήτηση, δημιουργία και πειραματισμός επί της καρναβαλικής δραστηριότητας με

απώτερο στόχο την παραγωγή ποιοτικών εκδηλώσεων, προγραμμάτων και

πρωτοβουλιών που αντανακλούν το πολυδιάστατο ενδιαφέρον του κοινωνικού συνόλου

και ανταποκρίνονται στην δυναμική εξέλιξη της ζήτησης στον τομέα αυτό»

2.2. Η συμβολή του καρναβαλιού της Πάτρας στη βιώσιμη τοπική ανάπτυξη

26. Πιο συγκεκριμένα, η μέση ημερήσια δαπάνη ανά άτομο που δεν διανυκτέρευσε

στην πόλη στις καρναβαλικές εκδηλώσεις του 2012, ήταν 36,80 Ευρώ το 2012 σε

σχέση με 42,98 Ευρώ το 2011, σημειώνοντας μείωση της τάξης του 14,4%. Η μέση

ημερήσια δαπάνη ανά επισκέπτη που φιλοξενείται μειώνεται από 54,46 Ευρώ το 2011

σε 48,31 Ευρώ το 2012 σημειώνοντας πτώση της τάξης του 11,3%. Τέλος η μέση

ημερήσια δαπάνη ανά επισκέπτη που διέμεινε σε ξενοδοχείο παρουσιάζει τη

μεγαλύτερη πτώση: από 133.6 Ευρώ το 2011 στα 94,97 Ευρώ το 2012.

Κεφάλαιο 3: Σχεδιασμός Πρωτογενούς Έρευνας και Μεθοδολογία

3.4. Δειγματοληψία και επιλογή ερευνητικών υποκειμένων

27. Ειδικότερα, επιλέχτηκαν η περιοχή της Αρόης, της Γούβας και του κέντρου, από

την Δυτική Πάτρα οι περιοχές της Οβρυάς, των προσφυγικών, των Ζαρουχλέικων και

της Παραλίας Πατρών και από την ανατολική πλευρά οι περιοχές της παραλίας

Προαστίου, της Αγυιάς και των Άνω/Κάτω Συχαινών. Κατά προσέγγιση σε κάθε

περιοχή συμπληρώθηκαν 15 ερωτηματολόγια.

113

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1:Ο ΘΕΣΜΟΣ ΤΗΣ ΧΟΡΗΓΙΑΣ

(Όπως διδάχθηκε στο μάθημα «Πολιτικές Περιφερειακής και Τοπικής Ανάπτυξης» στα πλαίσια των

εισηγήσεων στην ΕΣΔΔΑ, ΚΒ’ εκπαιδευτική σειρά, Ιανουάριος – Μάρτιος 2013)

Ο Θεσμός της Χορηγίας

Ο θεσμός της χορηγίας, όπως διδάχτηκε στο μάθημα «Πολιτικές Τοπικής και

Περιφερειακής Ανάπτυξης» στην ΕΣΔΔΑ τον Φεβρουάριο του 2014, συμβάλλει στην

Οικονομική αυτοτέλεια των κοινωνικών θεσμών και στην αναζήτηση εναλλακτικών

πόρων χρηματοδότησης, ιδιαίτερα σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο.

Όπως αναγράφεται σε ψηφισματική πέτρινη στήλη του 313/2 π.Χ, υπέρ δύο χορηγών,

που εκτίθεται στο Επιγραφικό Μουσείο της Αθήνας και μεταφράστηκε από τον Μάριο

Πλωρίτη: «Ο Γλαυκίδης, γιος του Σωσίππου, εισηγήθηκε, επειδή οι χορηγοί Αυτέας του

Αυτοκλέους και Φιλοξενίδης του Φίλιππου εχορήγησαν λαμπρά και με ζήλο, οι δημόται

αποφάσισαν να τους στεφανώσουν μέσα στο θέατρο με χρυσό στέφανο, αξίας εκατό

δραχμών τον καθένα, κατά τη διάρκεια παραστάσεων των κωμωδιών, που θα

διαγωνιστούν μετά το έτος του επωνύμου άρχοντος Θεοφράστου, ώστε να φιλοτιμηθούν

και εκείνοι οι χορηγοί, που επιθυμούν να προσφέρουν στο μέλλον χορηγία, και προς τιμήν

τους να δώσουν για τη θυσία ο δήμαρχος Ηγησίλεως και οι ταμίαι δέκα δραχμές και με τη

φροντίδα των ταμιών το ψήφισμα αυτό να αναγραφεί σε λίθινη στήλη και να στηθεί στο

θέατρο για να τελούν πάντοτε οι Αιξωνείς τα Διονύσια, όσο το δυνατόν λαμπρότερα»

Η χορηγία στην αρχαία Ελλάδα θεσμοθετήθηκε τον 6ο και συγκεκριμένα το 509 π.Χ.

αιώνα και υπήρξε μία από τις τέσσερις λειτουργίες (Τριηραρχία, Γυμνασιαρχία,

Εστίαση, Χορηγία) της πόλεως κράτους των Αθηνών. Αποτελούσε συνδυασμό της

έμμεσης και οικειοθελούς φορολόγησης των πλούσιων πολιτών, που αναλάμβαναν όλη

τη δαπάνη για τη διδασκαλία του δραματικού χορού στη μεγάλη γιορτή των Διονυσίων,

με ταυτόχρονη απόδοση λαμπρών τιμών στους χορηγούντες. Ουσιαστικά, ο θεσμός της

χορηγίας επέβαλε τη μεταφορά πόρων από τον ιδιωτικό τομέα στην πολιτεία, προς

όφελος του κοινωνικού συμφέροντος, τηρώντας διαφανείς διαδικασίες.

Η ανάληψη της χορηγίας ακολουθούσε τα ακόλουθα βήματα:

Κάθε μία από τις 10 Αθηναϊκές φυλές παρουσίαζε, με την υπόδειξη των

«Επιμελητών», κατάλογο των 12 πλουσιοτέρων πολιτών.

Το σώμα αυτό των 1200 χωριζόταν σε 4 ομάδες των 300 ατόμων που

ονομάζονταν «συμμορίες»

Η κάθε «συμμορία» ανελάμβανε μία από τις 4 λειτουργίες

Όποιος περιλαμβανόταν στον κατάλογο δεν είχε δικαίωμα να αρνηθεί τη

συμμετοχή του, παρά μόνο για δύο λόγους: είτε επειδή είχε αναλάβει την ίδια ή

άλλη χορηγία στο παρελθόν, είτε επειδή δεν διέθετε την απαιτούμενη

οικονομική επάρκεια, οπότε και εφαρμοζόταν η διαδικασία της «αντίδοσεως».

Τα κίνητρα του χορηγού στην αρχαία Ελλάδα ήταν η τιμή, το γόητρο, η φήμη και το

κύρος. Ο χορηγός εκλαμβανόταν ως πρόσωπο ιερό, του απονεμόταν στεφάνι κισσού

και το όνομά του συμπεριλαμβανόταν στους καταλόγους της πόλης.

114

Στον ρωμαϊκό κόσμο ο χορηγός είχε το αξίωμα augustalis, ενώ κατά την αναγέννηση οι

χορηγοί ήταν οι πάτρωνες, προστάτες των τεχνών (Μέδικοι). Τα νεώτερα χρόνια, η

χορηγία θεωρούνταν ευεργεσία, δηλαδή συνδυασμός των πολιτικών και οικονομικών

ωφελειών του ιδιωτικού τομέα με την φιλοπατρία και την προσπάθεια υποστήριξης της

χώρας.

Στη σημερινή εποχή έχουν επικρατήσει διάφοροι ορισμοί της χορηγίας. Ενδεικτικά

παραθέτουμε τους τρεις επικρατέστερους:

Χορηγία είναι η καταβολή χρημάτων (ή παροχή αγαθών και υπηρεσιών) από μια

επιχείρηση σ’ έναν καλλιτεχνικό (κοινωνικό) οργανισμό, με σκοπό την προβολή του

ονόματος, των προϊόντων ή των αντίστοιχων υπηρεσιών της επιχείρησης (Βρετανικός

χορηγικός οργανισμός ABSA)

Χορηγία είναι η χρηματοδότηση και στήριξη μη κερδοσκοπικών οργανισμών ή/ και

δραστηριοτήτων κοινωνικού περιεχομένου, από ιδιωτικές επιχειρήσεις, με αποκλειστικό

αντιστάθμισμα την πίστωση των χορηγών με κοινωνική ευποιία η οποία εμπεριέχει

μεταφορά πόρων από τον ιδιωτικό στο δημόσιο–κοινωνικό τομέα (Κουτούπης)

Χορηγία είναι πράξη επιχειρηματικού χαρακτήρα ανάμεσα σε κάποιον που παρέχει

οικονομική υποστήριξη, αγαθά ή υπηρεσίες προς έναν καλλιτέχνη, μία καλλιτεχνική

διοργάνωση ή έναν οργανισμό, με αντάλλαγμα δικαιώματα ή σχέσεις, με σκοπό την

άντληση επιχειρηματικών ωφελημάτων (Σκαλτσά)

Η χορηγία δεν είναι, δωρεά, φιλανθρωπία, ευεργεσία, επιχορήγηση, διαφήμιση ούτε και

προώθηση πωλήσεων. Δημιουργεί για την εταιρία φήμη, κύρος, αξιοπιστία και σε ένα

γενικότερο πλαίσιο δημιουργεί ποιότητα στην κοινωνία. Δεν απευθύνεται άμεσα σε

καταναλωτές αλλά σε πολίτες που εκτιμούν την ευρύτερη προσφορά ενός κερδοφόρου

οργανισμού στην τέχνη και τον πολιτισμό. Για να είναι αποτελεσματική η χορηγία

πρέπει να περιέχει:

Την κοινωνική προσφορά και την πίστωση του χορηγού με την κοινωνική

ευποιία.

Τη μεταφορά οικονομικών πόρων, από τον ιδιωτικό στο δημόσιο-κοινωνικό

τομέα.

Την προβολή των εταιρειών και όχι των προϊόντων τους.

Την υπογραφή των εταιρειών και όχι προσώπων.

Τη διακριτική και όχι έντονη και κραυγαλέα προβολή του χορηγού.

115

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2: ΟΔΗΓΟΣ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗΣ

ΕΝΟΤΗΤΑ Α΄: Κοινωνικά – Δημογραφικά στοιχεία

Φύλο

Θέση/επαγγελματική απασχόληση

Επίπεδο εκπαίδευσης

Ιδιότητα σύνδεσης με το πατρινό καρναβάλι

ΕΝΟΤΗΤΑ Β΄: Ταυτότητα του πατρινού καρναβαλιού

Σκοπός του πατρινού καρναβαλιού

Βασικότερα προβλήματα της διοργάνωσης.

Σχέση της Κοινωφελούς Επιχείρησης του Δήμου Πατρέων: «Το Καρναβάλι της

Πάτρας») με τις επιχειρήσεις, τα καρναβαλικά πληρώματα και όλους τους

δυνητικούς εμπλεκόμενους με το πατρινό καρναβάλι.

Προβολή της διοργάνωσης.

Η εξέλιξη του καρναβαλιού μέσα στο χρόνο

ΕΝΟΤΗΤΑ Γ΄: Το καρναβάλι ως εργαλείο marketing της πόλης

Διαμόρφωση της εικόνας της πόλης από το πατρινό καρναβάλι

Ιδιαιτερότητες (μοναδικότητα) και μιμητισμοί που ενυπάρχουν στο πατρινό

καρναβάλι

ΕΝΟΤΗΤΑ Δ΄: Το πατρινό καρναβάλι ως εργαλείο τουριστικής ανάπτυξης

Δεδομένα:

Η συγκέντρωση τουριστικού ρεύματος σε συγκεκριμένη χρονική περίοδο

(τελευταίο τριήμερο πριν την Καθαρή Δευτέρα) σε σχέση με την εξέλιξη του

πατρινού καρναβαλιού και την τουριστική ανάπτυξη της πόλης.

Σύνδεση του πατρινού καρναβαλιού με πολιτιστικές δράσεις ώστε να

προσελκύει τουρίστες για περισσότερους λόγους.

Το καρναβάλι σαν εργαλείο ανάπτυξης «δημιουργικού» τουρισμού.

Τοπική επιχειρηματικότητα και προσέλκυση τουριστών.

116

ΕΝΟΤΗΤΑ Ε΄: Το καρναβάλι και η τοπική κοινωνία

Στάση των πατρινών απέναντι στο καρναβαλί: θεατες, καταναλωτες,

δημιουργοί, συν-δημιουργοί, κλπ

Δυνητική ρόλος των κατοίκων απέναντι στο καρναβάλι.

Το πατρινό καρναβάλι ως «σημείο συνάντησης» και πολιτισμικής έκφρασης

των κατοίκων (κοινωνική συνοχή)

Το καρναβάλι ως μέσο απόκρυψης ή ανάδειξης των τοπικών προβλημάτων

117

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3: ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΠΟΣΟΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ

ΕΡΕΥΝΑ

ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΤΕΛΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΕ ΤΙΤΛΟ:

«Φιλοξενώντας μεγάλες διοργανώσεις: το Καρναβάλι της

Πάτρας ως εργαλείο τοπικής τουριστικής ανάπτυξης»

ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ

ΣΠΟΥΔΑΣΤΗ:

ΧΑΡΙΤΟΠΟΥΛΟΣ ΑΝΔΡΕΑΣ

ΕΠΙΒΛΕΠΟΥΣΑ:

ΤΣΑΚΟΠΟΥΛΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ

ΤΙΤΛΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ:

ΟΙ ΑΠΟΨΕΙΣ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΤΗΣ ΠΑΤΡΑΣ

ΓΙΑ ΤΟ ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ

Μάιος 2014

ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ

ΚΑΙ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ

118

Αριθμ.: ερωτηματολογίου:

Θέμα: Οι απόψεις των κατοίκων της Πάτρας για το Καρναβάλι.

1) Συμμετέχετε στο καρναβάλι; (Αν η απάντηση είναι όχι, συνέχεια στην ερώτηση

4)

Ναι

Όχι

2) Σε ποιές δράσεις του πατρινού καρναβαλιού συμμετέχετε;

Συμμετέχω σε γκρουπ

Παρακολουθώ την παρέλαση

Διασκεδάζω στα πάρτυ που διοργάνωνται

Συμμετέχω στις δραστηριότητες του κρυμμένου θησαυρού

Συμμετέχω στα Μπουρμπούλια

Συμμετέχω στο καρναβάλι των μικρών

Συμμετέχω στη νυχτερινή ποδαράτη παρέλαση του Σαββάτου

Συμμετέχω στη μεγάλη παρέλαση της Κυριακής

Παρακολουθώ την τελετή έναρξης

Παρακολουθώ την τελετή λήξης

3)Πόσο συχνά συμμετέχετε σε γκρουπ (αν συμμετέχετε); Συμμετέχω σπάνια

Συμμετέχω συχνά

Συμμετέχω πολύ συχνά

Συμμετέχω κάθε χρόνο

4)Διαβάστε τις παρακάτω προτάσεις και κυκλώστε όποιον αριθμό είναι πιο

κοντά στη γνώμη σας (1=διαφωνώ απόλυτα, 2=διαφωνώ, 3=ούτε συμφωνώ ούτε διαφωνώ, 4=συμφωνώ, 5=συμφωνώ απόλυτα):

1) Το καρναβάλι βοηθάει στην οικονομική ανάπτυξη της Πάτρας 1 2 3 4 5

2) Το καρναβάλι βοηθάει στην τουριστική ανάπτυξη της Πάτρας 1 2 3 4 5

3) Το καρναβάλι βοηθάει στην μείωση της ανεργίας 1 2 3 4 5

4) Το καρναβάλι ωφελεί τις επιχειρήσεις 1 2 3 4 5

5) Το καρναβάλι προσελκύει επενδύσεις στην Πάτρα 1 2 3 4 5

6) Το Καρναβάλι βελτιώνει την ποιότητα ζωής των κατοίκων 1 2 3 4 5

7) Το καρναβάλι δημιουργεί ατμόσφαιρα γιορτής και διασκέδασης 1 2 3 4 5

8) Το καρναβάλι βελτιώνει την φήμη της Πάτρας 1 2 3 4 5

9) Το καρναβάλι ενώνει τους πολίτες της Πάτρας 1 2 3 4 5

10) Tο καρναβάλι ωφελεί τον πολιτισμό της Πάτρας 1 2 3 4 5

119

11) Το καρναβάλι δημιουργεί προβλήματα στην κυκλοφορία και τη

Στάθμευση

1 2 3 4 5

12) Το καρναβάλι προκαλεί αύξηση της ρύπανσης και των απορριμμάτων 1 2 3 4 5

13) Το καρναβάλι συμβάλλει στην αύξηση της εγκληματικότητας 1 2 3 4 5

14) Το καρναβάλι επισκέπτονται τουρίστες που προκαλούν ταραχές στην

Πόλη

1 2 3 4 5

15) Κατά τη διάρκεια του καρναβαλιού επικρατεί συνωστισμός 1 2 3 4 5

16) Το καρναβάλι διαταράσσει την καθημερινότητα των κατοίκων 1 2 3 4 5

17) Νιώθω υπερηφάνεια και αναγνώριση για το καρναβάλι της Πάτρας 1 2 3 4 5

18) Είμαι πολύ ικανοποιημένη/ος από την ποιότητα του καρναβαλιού 1 2 3 4 5

5) Φύλο:

Άνδρας

Γυναίκα

6) Ηλικία

18-24

25-34

35-44

45-54

55-64

65 και πάνω

7) Επίπεδο σπουδών:

Απολυτήριο Δημοτικού

Απολυτήριο Γυμνασίου

Απολυτήριο Λυκείου/Εξατάξιου Γυμνασίου

Πτυχίο ΙΕΚ/Μεταδευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης

Πτυχίο ΑΕΙ/ΤΕΙ

Μεταπτυχιακό (Master)

Διδακτορικό (PhD)

8) Επάγγελμα:

Εργάτης/αγρότης

Συνταξιούχος

Άνεργος

Ελεύθερος επαγγελματίας

Υπάλληλος

Φοιτητής

Οικιακά

120

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 4:ΤΟΠΙΚΟ ΣΥΜΦΩΝΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΣΥΝΟΧΗΣ

(Όπως διδάχθηκε στο μάθημα «Πολιτικές Περιφερειακής και Τοπικής Ανάπτυξης» στα πλαίσια των

εισηγήσεων στην ΕΣΔΔΑ, ΚΒ’ εκπαιδευτική σειρά, Ιανουάριος – Μάρτιος 2013)

Από την Πλουραλιστική Συνέργεια στο Τοπικό Σύμφωνο Κοινωνικής Συνοχής

Ο πολιτισμός σε κάθε περίπτωση, πολύ περισσότερο σε μία περίοδο κρίσης, αποτελεί

καθολικό αγαθό που ενώνει, ανέχεται και μέσα από την αλληλεπίδραση της

διαφορετικότητας δημιουργεί και καινοτομεί. Η δυνατότητα της συνένωσης όλων των

δυνάμεων, σε μία γεωγραφική περιοχή που αναλαμβάνει την διεκπεραίωση μιας

πολιτισμικής διοργάνωσης, σε ένα χρονικό πλαίσιο που η τεχνολογία εξαλείφει τις

αποστάσεις και η ανοχή της διαφορετικότητας αποτελεί προαπαιτούμενο για είναι

δυνατό να χαρακτηριστεί το άτομο, η κοινωνία και ο κόσμος σύγχρονος, καθίσταται

εφικτότερη.

Η συνέργεια όλων των δυνάμεων, κοινωνικών, οικονομικών και διοικητικο-πολιτικών,

μπορεί να συνδεθεί με την κοινωνική επιχειρηματικότητα που οφείλει να έχει τα

ακόλουθα χαρακτηριστικά:

Επιχειρηματικότητα για το συλλογικό όφελος και την κοινωνική συνοχή

Αποδοτικότητα και ωφελιμότητα: Συνδυάζοντας οικονομικά με κοινωνικά

κριτήρια

Τροποποίηση της σχέσης «value for money» στη σχέση «χρησιμότητας- τιμής»

Συλλογικές μορφές κατανάλωσης και εναλλακτικά μοντέλα παραγωγής αγαθών

Η κοινωνική επιχειρηματικότητα οφείλει να ανταποκρίνεται στην ανάγκη για

ουσιαστική παραχώρηση ζωτικού χώρου στην κοινωνία με την:

Εγκαθίδρυση νέου πλαισίου δημόσιας συμμετοχής με πρωτοβουλίες εντάσεως

φαντασίας και χρήση καινοτόμων μεθόδων

Ανάδειξη ενδιάμεσων χώρων με νέες συλλογικές ταυτότητες

Δοκιμή νέων μορφών δράσης & αλληλεγγύης και εναλλακτικών τρόπων

κοινωνικότητας & επικοινωνίας

Δημιουργία θεσμών υψηλής συμμετοχής και πολυμερούς διοίκησης και

οργάνωσης

Το ισχυρό πλουραλιστικό μείγμα των κοινωνικών δυνάμεων που σχηματίζεται, συνιστά

την τέχνη της πολυμερούς διοίκησης η οποία δεν συμπεριλαμβάνει απλούς

συμμετέχοντες, αλλά κοινωνούς της όλης προσπάθειας, που σημαίνει την ενεργητική

συμμετοχή α) των θεσμικών εκφράσεων του δημοσίου και του ιδιωτικού τομέα και β)

των «ζωντανών» δυνάμεων της Κοινωνίας των Πολιτών και των ζωντανών

οργανώσεων του Τρίτου Τομέα, δηλαδή:

Οι φορείς του δημόσιου τομέα, η Τοπική Αυτοδιοίκηση και οι κεντρικοί

οργανισμοί

Οι τοπικές επιχειρήσεις, οι δυνάμεις της αγοράς και του ιδιωτικού τομέα

Οι κοινωνικές συγκροτήσεις του ενδιάμεσου χώρου και του τρίτου τομέα

Οι μη κερδοσκοπικές και οι μη κυβερνητικές οργανώσεις

Οι Οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και οι άτυπες συσσωματώσεις αποτελούν

εκφάνσεις της κοινωνίας των πολιτών, συλλογικότητες του εθελοντικού Τομέα,

οργανώσεις της κοινωνικής και της αλληλέγγυας οικονομίας, τα ανεπίσημα πλέγματα

121

και τα άτυπα ad hoc δίκτυα, καθώς και οι άτυποι θεσμοί επικοινωνίας και διαλόγου, οι

παρέες, οι συντροφιές και οι προσωπικότητες.

Κυριότερα παραδείγματα εθελοντικών οργανισμών και ενδιάμεσων οργανώσεων του

τρίτου τομέα είναι:

Πολιτιστικά σωματεία & μορφωτικοί όμιλοι

Οργανώσεις κοινωνικής πρόληψης, πρόνοιας και φροντίδας

Φιλανθρωπικοί σύλλογοι και σωματεία αλληλεγγύης

Οικολογικές οργανώσεις, περιβαλλοντικοί και εξωραϊστικοί σύλλογοι

Αναπτυξιακοί, Καταναλωτικοί, Συνεταιριστικοί φορείς και ενώσεις

Εθνικοτοπικοί σύλλογοι

Αθλητικά σωματεία και ομάδες

Πολιτικές και συνδικαλιστικές οργανώσεις

Η σημασιοδότηση της συνέργειας μεταξύ όλων των εμπλεκομένων σε μία τοπική

κοινωνία εντοπίζεται στην αντίθεση μεταξύ της έννοιας του «ασκώ τη δική μου

αρμοδιότητα ή και εξουσία», δηλαδή κάθε φορέας ενεργεί από μόνος του και, της

έννοιας του «διοικώ από κοινού μια αρμοδιότητα ή και μια εξουσία», δηλαδή ενεργούν

από κοινού.

Με το πλουραλιστικό μείγμα συνέργειας, δηλαδή με την από κοινού διοίκηση

(συνδιοίκηση):

Δρουν διαφορετικές δυνάμεις ως συνεργοί και συμμέτοχοι, ισότιμοι και

ισοδύναμοι «παίκτες»

Πολλαπλά υποκείμενα ορίζουν αυξημένες συναρμοδιότητες και τομείς

συνευθύνης

Αξιοποιούνται πολλαπλάσιοι πόροι, οικονομικοί και ανθρώπινοι

Δημιουργούνται ισχυρές συνθέσεις και αναδεικνύονται συγκριτικά

πλεονεκτήματα

Προωθούνται οργανικές σχέσεις συνέργειας

Οι οργανικές σχέσεις συνέργειας συνιστούν συμπεριφορικές προϋποθέσεις, δηλαδή:

Προϋποτίθεται η ανταλλαγή των διαφορετικών εμπειριών, γνώσεων, ιδεών και

προτάσεων που συμβάλλουν σε δημιουργικές μετεξελίξεις και νέες συνθέσεις

Απαιτείται η εθελοντική αυτοδέσμευση και η αμοιβαία εμπιστοσύνη των

εμπλεκομένων δυνάμεων

Επιβάλλεται η μετεξέλιξη κατεστημένων νοοτροπιών και συμπεριφορών στη

διοίκηση, την οργάνωση και τη λειτουργία

Συμπληρωματικά, ως προαπαιτούμενα οργανικών σχέσεων συνέργειας και

εταιρικότητας θεωρούνται:

1. η συμφωνία επί θεμάτων στρατηγικής 2. οι κοινώς παραδεκτοί σκοποί και προτεραιότητες 3. ο καθορισμός ενδιάμεσων και τελικών στόχων

4. η αναδιάταξη ιεραρχικών σχέσεων και αναδιάρθρωση αρμοδιοτήτων 5. η διάχυση εξουσίας, διασπορά της ευθύνης αλλά και σαφής κατανομή των ρόλων

6. η εξειδίκευση του «κοινού καλού» και του προσδοκώμενου κοινωνικού οφέλους 7. η από κοινού συμμετοχή στα ωφελήματα αλλά και στους κινδύνους και το ρίσκο

που συνεπάγονται τα κοινά εγχειρήματα

Εκτός από τη συνέργεια των εμπλεκομένων δυνάμεων, απαιτείται

Συναλληλία στους σκοπούς

Συναντίληψη στους στόχους

Ισοσθένεια στη συμμετοχή

Συναυτουργία στις δράσεις

122

προκειμένου το πλουραλιστικό μείγμα να καθίσταται ισχυρό.

Ολοκληρώνοντας, η πλουραλιστική συνέργεια όλων των δυνάμεων σε μία περιοχή, για

να επιφέρει το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα, θα μπορούσε να μετεξελιχτεί σε ένα

«Τοπικό Σύμφωνο Κοινωνικής Συνοχής». Γίνεται αναφορά στην «Κοινωνική

Συνοχή», γιατί σε περίοδο κρίσης η συγκρότηση του Συμφώνου αποτελεί στρατηγική

προτεραιότητα και «Σύμφωνο» γιατί κατ’ αυτόν τον τρόπο το αποκτά θεσπισμένη

μορφή με ανάλογη οργάνωση και λειτουργία ώστε να διαπραγματεύεται

αποτελεσματικά με αρμόδιες αρχές, φορείς και οργανώσεις.

123

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 5: ΕΛΕΓΧΟΙ ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑΣ Χ2 (Chi-Square) ΤΟΥ ΔΙΑ ΖΩΣΗΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ

1ος

Έλεγχος Ανεξαρτησίας X2 (Chi-Square): Φύλο & Συμμετοχή

στο καρναβάλι

Παρατηρούμε ότι οι θετικές απαντήσεις (συχνότητες- counts) των ανδρών στην

ερώτηση για το αν συμμετέχουν στο καρναβάλι είναι περισσότερες συγκριτικά με τις

αρνητικές απαντήσεις ενώ στις γυναίκες οι θετικές απαντήσεις είναι πολύ περισσότερες

αριθμητικά σε σύγκριση με τις αρνητικές απαντήσεις που έδωσαν στη συγκεκριμένη

ερώτηση.

124

Chi-Square Tests

Value Df Asymp. Sig.

(2-sided)

Exact Sig.

(2-sided)

Exact Sig.

(1-sided)

Pearson Chi-Square 1,658a 1 ,198

Continuity Correctionb 1,262 1 ,261

Likelihood Ratio 1,665 1 ,197

Fisher's Exact Test ,249 ,131

Linear-by-Linear

Association 1,648 1 ,199

N of Valid Cases 160

a. 0 cells (0,0%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 27,91.

b. Computed only for a 2x2 table

Στον παραπάνω πίνακα βλέπουμε τα εξαγόμενα του x2 έλεγχου ανεξαρτησίας. Μας

ενδιαφέρουν τα αποτελέσματα της 1ης

γραμμής που αναφέρεται στην τιμή της

στατιστικής συνάρτησης x2 του Pearson. Έτσι, η τιμή (value) του είναι 1,658 η οποία

είναι μικρή και δεν αποτελεί ένδειξη απόρριψης της μηδενικής υπόθεσης Η0. Οι βαθμοί

ελευθερίας (df) είναι 1 και το παρατηρούμενο επίπεδο στατιστικής σημαντικότητας ή

αλλιώς p- value για το δίπλευρο έλεγχο (Asymp. Sig. 2- sided) είναι ίσο με 0,198 δηλαδή

αρκετά μεγαλύτερο από την κρίσιμη τιμή 0,05 πράγμα που σημαίνει ότι δεν

απορρίπτουμε τελικά τη μηδενική υπόθεση Η0 και επομένως οι δύο μεταβλητές-

ερωτήσεις (Φύλο & Συμμετοχή στο καρναβάλι) δεν παρουσιάζουν εξάρτηση.

125

2ος

Έλεγχος Ανεξαρτησίας X2 (Chi-Square): Ηλικία & Συμμετοχή

στο καρναβάλι

Παρατηρώντας το παραπάνω ραβδόγραμμα βλέπουμε ότι οι ηλικίες που απάντησαν

θετικά στην ερώτηση της Συμμετοχής στο καρναβάλι είναι με φθίνουσα σειρά (δηλαδή

με το μεγαλύτερο ποσοστό) οι ηλικίες 35-44 ετών, 25- 34 ετών, από, 45- 54 ετών, 18-

24 ετών, 55- 64 ετών και τέλος 65 & άνω.

Chi-Square Tests

Value df Asymp. Sig.

(2-sided)

Pearson Chi-Square 8,985a 5 ,110

Likelihood Ratio 8,822 5 ,116

Linear-by-Linear

Association 5,195 1 ,023

N of Valid Cases 160

a. 1 cells (8,3%) have expected count less than 5. The minimum

expected count is 3,26.

126

Στον παραπάνω πίνακα βλέπουμε τα εξαγόμενα του x2 έλεγχου ανεξαρτησίας. Μας

ενδιαφέρουν τα αποτελέσματα της 1ης

γραμμής που αναφέρεται στην τιμή της

στατιστικής συνάρτησης x2 του Pearson. Έτσι, η τιμή (value) του είναι 8,985 η οποία

είναι μικρή και δεν αποτελεί ένδειξη απόρριψης της μηδενικής υπόθεσης Η0. Οι βαθμοί

ελευθερίας (df) είναι 5 και το παρατηρούμενο επίπεδο στατιστικής σημαντικότητας ή

αλλιώς p- value για το δίπλευρο έλεγχο (Asymp. Sig. 2- sided) είναι ίσο με 0,110 δηλαδή

αρκετά μεγαλύτερο από την κρίσιμη τιμή 0,05 πράγμα που σημαίνει ότι δεν

απορρίπτουμε τελικά τη μηδενική υπόθεση Η0 και επομένως οι δύο μεταβλητές-

ερωτήσεις (Ηλικία & Συμμετοχή στο καρναβάλι) δεν παρουσιάζουν εξάρτηση.

3ος

Έλεγχος Ανεξαρτησίας X2 (Chi-Square): Επίπεδο Σπουδών &

Συμμετοχή στο καρναβάλι

127

Παρατηρώντας το παραπάνω ραβδόγραμμα βλέπουμε ότι τα άτομα που συμμετέχουν

στο καρναβάλι είναι κατά πλειοψηφία απόφοιτοι Λυκείου ή εξαταξίου Γυμνασίου ενώ

δεύτεροι στη σειρά είναι πτυχιούχοι ΑΕΙ/ ΤΕΙ και τρίτοι οι πτυχιούχοι ΙΕΚ/

Μεταδευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.

Chi-Square Tests

Value df Asymp. Sig.

(2-sided)

Pearson Chi-Square 4,573a 6 ,600

Likelihood Ratio 4,540 6 ,604

Linear-by-Linear

Association ,822 1 ,365

N of Valid Cases 160

a. 4 cells (28,6%) have expected count less than 5. The minimum

expected count is ,73.

Στον παραπάνω πίνακα βλέπουμε τα εξαγόμενα του x2 έλεγχου ανεξαρτησίας. Μας

ενδιαφέρουν τα αποτελέσματα της 1ης

γραμμής που αναφέρεται στην τιμή της

στατιστικής συνάρτησης x2 του Pearson. Έτσι, η τιμή (value) του είναι 4,573 η οποία

είναι μικρή και δεν αποτελεί ένδειξη απόρριψης της μηδενικής υπόθεσης Η0. Οι βαθμοί

ελευθερίας (df) είναι 6 και το παρατηρούμενο επίπεδο στατιστικής σημαντικότητας ή

αλλιώς p- value για το δίπλευρο έλεγχο (Asymp. Sig. 2- sided) είναι ίσο με 0,600 δηλαδή

πολύ μεγαλύτερο από την κρίσιμη τιμή 0,05 πράγμα που σημαίνει ότι δεν

απορρίπτουμε τελικά τη μηδενική υπόθεση Η0 και επομένως οι δύο μεταβλητές-

ερωτήσεις (Επίπεδο Σπουδών & Συμμετοχή στο καρναβάλι) δεν παρουσιάζουν

εξάρτηση.

128

4ος

Έλεγχος Ανεξαρτησίας X2 (Chi-Square): Επάγγελμα &

Συμμετοχή στο καρναβάλι

Παρατηρώντας το παραπάνω ραβδόγραμμα βλέπουμε ότι τα άτομα που συμμετέχουν

στο καρναβάλι είναι κυρίως υπάλληλοι (δημόσιοι και ιδιωτικοί) όσον αφορά το

επάγγελμα τους ενώ οι δεύτεροι στη σειρά είναι ελεύθεροι επαγγελματίες και οι τρίτοι

είναι άνεργοι.

Chi-Square Tests

Value Df Asymp. Sig.

(2-sided)

Pearson Chi-Square 4,444a 6 ,617

Likelihood Ratio 4,395 6 ,623

Linear-by-Linear

Association ,192 1 ,661

N of Valid Cases 160

a. 3 cells (21,4%) have expected count less than 5. The minimum

expected count is 1,09.

129

Στον παραπάνω πίνακα βλέπουμε τα εξαγόμενα του x2 έλεγχου ανεξαρτησίας. Μας

ενδιαφέρουν τα αποτελέσματα της 1ης

γραμμής που αναφέρεται στην τιμή της

στατιστικής συνάρτησης x2 του Pearson. Έτσι, η τιμή (value) του είναι 4,444 η οποία

είναι μικρή και δεν αποτελεί ένδειξη απόρριψης της μηδενικής υπόθεσης Η0. Οι βαθμοί

ελευθερίας (df) είναι 6 και το παρατηρούμενο επίπεδο στατιστικής σημαντικότητας ή

αλλιώς p- value για το δίπλευρο έλεγχο (Asymp. Sig. 2- sided) είναι ίσο με 0,617 δηλαδή

πολύ μεγαλύτερο από την κρίσιμη τιμή 0,05 πράγμα που σημαίνει ότι δεν

απορρίπτουμε τελικά τη μηδενική υπόθεση Η0 και επομένως οι δύο μεταβλητές-

ερωτήσεις (Επάγγελμα & Συμμετοχή στο καρναβάλι) δεν παρουσιάζουν εξάρτηση.

130

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 6: ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΤΑΣΕΩΝ ΤΩΝ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΩΝ ΤΟΥ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ ΔΙΑ ΖΩΣΗΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΘΕΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΑΡΝΗΤΙΚΕΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΑΡΝΑΒΑΛΙΟΥ

Στα παρακάτω ραβδογράμματα παρουσιάζονται οι στάσεις του δια ζώσης δείγματος, το

οποίο θεωρούμε πιο αξιόπιστο, αναφορικά με τις επιδράσεις του καρναβαλιού (θετικές

και αρνητικές). Ο οριζόντιος άξονας των ραβδογραμμάτων παρουσιάζει τις απαντήσεις

με βάση το αν συμμετέχουν οι ερωτώμενοι στο καρναβάλι και ο κάθετος αξόνας

αποτυπώνει το βαθμό συμφωνίας της κάθε ομάδας με το εκάστοτε ερώτημα.

131

132

133

134

135

136

137

138

139

140

Εθνική Σχολή Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης (ΕΣΔΔΑ) Πειραιώς 211, ΤΚ 177 78, Ταύρος τηλ: 2131306349 , fax: 2131306479

www.ekdd.gr