Ενότητα 16η:

αθλήματα-σπορΟ εθπαηδεπηηθόο: Τνπιηόπνπινο Φώηεο

Σηόρνη ελόηεηαο

Πεξηγξάθνπκε κε παξαζηαηηθό ηξόπν

αζιεηηθνύο αγώλεο

Αθεγνύκαζηε ηζηνξίεο γηα αζιεηέο

Σρεκαηίδνπκε θαη ρξεζηκνπνηνύκε ζσζηά

ηα παξαζεηηθά επηζέησλ θαη επηξξεκάησλ

Σρεκαηίδνπκε ζσζηά ηελ εζσηεξηθή

αύμεζε ησλ ζύλζεησλ ξεκάησλ

Ο αζιεηηζκόο ζηελ αξραία Διιάδα

Ο αζιεηηζκόο γηα ηελ αξραία Διιάδα μεθηλά από

ηελ επνρή ηνπ ραιθνύ.

Θεσξνύληαλ θνηλσληθό θαη πνιηηηζκηθό αγαζό γηα

ηνπο αξραίνπο έιιελεο.

Σε θάζε πόιε-θξάηνο αλαπηύρζεθαλ δηάθνξα

ζπζηήκαηα εθπαίδεπζεο, αιιά όια πεξηιάκβαλαλ

ηε γπκλαζηηθή. Από ηνλ 6ν π.Φ. αη. ηδξύζεθαλ ηα

γπκλάζηα θαη θαζηεξώζεθε ε ζσκαηηθή αγσγή σο

κέζν αγσγήο. Όιεο νη πόιεηο ζηελ αξραία Διιάδα

δηέζεηαλ γπκλάζηα γηα ηνπο θαηνίθνπο ηνπο.

Η ζσκαηηθή αγσγή απεπζύλνληαλ ζε όινπο ηνπ

άξξελεο πνιίηεο ηεο αξραίαο Διιάδαο.

Τα αζιήκαηα πνπ αζρνινύληαλ ήηαλ: ε πάιε, ην

παγθξάηην, ε ππγκαρία, ν δξόκνο, ην άικα θαη ε

ξίςε αθνληίνπ θαη δίζθνπ.

Σπλώλπκα θαη αληώλπκα

Σπλώλπκα ιέγνληαη νη δηαθνξεηηθέο ιέμεηο πνπ έρνπλ ηελ

ίδηα πεξίπνπ ζεκαζία.

Π.ρ. παπάο – ηεξέαο, ιεπθόο – άζπξνο, κπακπάο –

παηέξαο, αγνξάδσ – ςσλίδσ, …

Αληώλπκα (αληίζεηα) νλνκάδνληαη νη ιέμεηο πνπ έρνπλ ηελ

αληίζεηε ζεκαζία.

Π.ρ. ςειόο – θνληόο, πινύζηνο – θησρόο, όκνξθνο –

άζρεκνο, πάλσ – θάησ, γεκίδσ – αδεηάδσ, λίθε – ήηηα,…

Σύγρξνλνο αζιεηηζκόο

Αύμεζε ξεκάησλΤα δηζύιιαβα ξήκαηα ηεο α΄ ζπδπγίαο (όζα δελ

ηνλίδνληαη ζηε ιήγνπζα) παίξλνπλ ζηνλ παξαηαηηθό θαη

ζηνλ αόξηζην κηα επηπιένλ ζπιιαβή, ηε ζπιιαβή ε-. Η

επηπιένλ απηή ζπιιαβή νλνκάδεηαη αύμεζε.

Υπάξρνπλ θαη ηξία ξήκαηα πνπ παίξλνπλ σο αύμεζε ηε

ζπιιαβή ε-.

μέξω – ήμεξα, ζέιω – ήζεια, πίλω – ήπηα (έπηλα ν

παξαηαηηθόο)

Ελεζηώηαο Παξαηαηηθόο Αόξηζηνο

ιύλσ έιπλα έιπζα

ηξέρσ έηξερα έηξεμα

ζθάβσ έζθαβα έζθαςα

Δζσηεξηθή αύμεζεΣηα ξήκαηα πνπ έρνπλ σο πξώην ζπλζεηηθό ηνπο κηα πξόζεζε

βάδνπκε ηελ αύμεζε (-ε-) αλάκεζα ζηελ πξόζεζε θαη ζην

ξήκα. Η αύμεζε απηή νλνκάδεηαη εζωηεξηθή αύμεζε.

Η εζσηεξηθή αύμεζε κπαίλεη κόλν όηαλ ηνλίδεηαη. Έηζη έρνπκε

αύμεζε κόλν ζην πξώην δεύηεξν θαη ηξίην εληθό πξόζσπν θαη

ζην ηξίην πιεζπληηθό πξόζσπν ηνπ ανξίζηνπ θαη ηνπ

παξαηαηηθνύ. Δελ έρνπκε αύμεζε ζην πξώην θαη δεύηεξν

πιεζπληηθό πξόζσπν.

Π.ρ. επέιεγα, επέιεγεο, επέιεγε, επηιέγακε, επηιέγαηε,

επέιεγαλ

επέιεμα, επέιεμεο, επέιεμε, επηιέμακε, επηιέμαηε, επέιεμαλ

Δζσηεξηθή αύμεζε Οξηζκέλα ξήκαηα δελ παίξλνπλ εζσηεξηθή αύμεζε:

Π.ρ. πξνηείλσ, πξόηεηλα

Μεξηθά ξήκαηα ζρεκαηίδνληαη από δύν πξνζέζεηο. Τόηε

ε αύμεζε εκθαλίδεηαη αλάκεζα ζηε δεύηεξε πξόζεζε θαη

ην ξήκα.

Π.ρ. ζπκπεξηιακβάλσ, ζπκπεξηέιαβα

Πξνζνρή!

Σηελ πξνζηαθηηθή ησλ ζύλζεησλ ξεκάησλ δελ βάδνπκε

αύμεζε.

Αλάιαβε θαη όρη αλέιαβε ( ηξίην πξόζσπν νξηζηηθήο

ανξίζηνπ), επίιεμε θαη όρη επέιεμε, …

Οξηζηηθέο αλησλπκίεοΟξηζηηθέο αληωλπκίεο είλαη απηέο πνπ νξίδνπλ έλα νπζηαζηηθό

θαη ην μερσξίδνπλ από έλα άιιν ηνπ ίδηνπ είδνπο.

Ο ίδηνο ν δηεπζπληήο ηνπ έδσζε ην βξαβείν. Γειώλεη πσο ν ίδηνο

ν δηεπζπληήο ηνπ έδσζε ην βξαβείν θαη όρη θάπνηνο άιινο.

Οη νξηζηηθέο αλησλπκίεο είλαη νη εμήο:

ό ίδηνο, ε ίδηα, ην ίδην,

κόλνο κνπ, κόλε κνπ, κόλν κνπ, κόλνο ζνπ, κόλε ζνπ, ….

Πξνζνρή!

Όηαλ ην κόλνο ζπλνδεύεηαη από άξζξν δελ είλαη αλησλπκία, είλαη

επίζεην.

π.ρ. Απηόο είλαη ν κόλνο πνπ μέξεη.

Όηαλ ην ίδηνο δε ζπλνδεύεηαη από άξζξν είλαη επίζεην.

π.ρ. Ο γηνο είλαη ίδηνο ν παηέξαο.

Απηνπαζείο αλησλπκίεοΟη αλησλπκίεο πνπ θαλεξώλνπλ πσο ην ίδην πξόζσπν ελεξγεί θαη ην

ίδην δέρεηαη ηελ ελέξγεηα ιέγνληαη απηνπαζείο.

α πξόζσπν β πξόζσπν γ πξόζσπν

αξζεληθό ζειπθό νπδέηεξν

Δληθόο αξηζκόο

Ολνκ. ν εαπηόο κνπ ν εαπηόο ζνπ ν εαπηόο ηνπ ν εαπηόο ηεο ν εαπηόο ηνπ

Γελ. ηνπ εαπηνύ κνπ ηνπ εαπηνύ ζνπ ηνπ εαπηνύ ηνπ ηνπ εαπηνύ ηεο ηνπ εαπηνύ ηνπ

Αηη. ηνλ εαπηό κνπ ηνλ εαπηό ζνπ ηνλ εαπηό ηνπ ηνλ εαπηό ηεο ηνλ εαπηό ηνπ

Πιεζπληηθόο αξηζκόο

Ολνκ. ν εαπηόο καο ν εαπηόο ζαο ν εαπηόο ηνπο

Γελ.

ηνπ εαπηνύ καο

ή

ησλ εαπηώλ καο

ηνπ εαπηνύ ζαο

ή

ησλ εαπηώλ ζαο

ηνπ εαπηνύ ηνπο

ή

ησλ εαπηώλ ηνπο

Αηη.

ηνλ εαπηό καο

ή

ηνπο εαπηνύο καο

ηνλ εαπηό ζαο

ή

ηνπο εαπηνύο ζαο

ηνλ εαπηό ηνπο

ή

ηνπο εαπηνύο ηνπο

Καη ηα παηδηά αζινύληαη

Η άζιεζε βνεζά ηε θπζηθή

αλάπηπμε ηνπ παηδηνύ, εληζρύεη

ηελ θνηλσληθνπνίεζή ηνπ θαη ηελ

απηνπεπνίζεζή ηνπ.

Δίηε πξόθεηηαη γηα νκαδηθό είηε

γηα αηνκηθό άζιεκα, είλαη θαιό

γηα ην παηδί λα αζρνιείηαη κε

όπνην άζιεκα ηνπ αξέζεη, αθνύ

πεηξακαηηζηεί κε θάπνηα.

Βαζηθή αξρή γηα ηα παηδηά είλαη

λα δηαζθεδάδνπλ κε ην άζιεκα

πνπ έρνπλ επηιέμεη, ώζηε λα κελ

ππάξρεη ν θίλδπλνο λα ην

βαξεζνύλ.

Ο αζιεηηζκόο γηα ηα παηδηά

πξέπεη λα είλαη έλα παηρλίδη!

Πξνζσπηθέο αλησλπκίεοΟη αλησλπκίεο πνπ θαλεξώλνπλ ηα ηξία πξόζσπα ηνπ

ιόγνπ ιέγνληαη πξνζωπηθέο αληωλπκίεο (βι. ελόηεηα 6).

Σρεκαηίδνπλ δύν ηύπνπο: ηνπο δπλαηνύο θαη ηνπ

αδύλαηνπο (κνπ, κε, ζνπ, ζε, ηνο, ηε, ηνπ, ηεο, ηνλ, καο,

ζαο, ηνπο, ηα, ηηο, ηεο).

Πξνζνρή!

Γελ πξέπεη λα κπεξδεύνπκε ηνπο αδύλαηνπο ηύπνπο ηνπ

γ΄ πξνζώπνπ κε ηα νξηζηηθά άξζξα.

Τνπ είπεο όηη ηνλ ρξεηαδόκαζηε; (αλησλπκία)

Απηό ην πνδήιαην είλαη ηνπ Γηώξγνπ. (άξζξν)

Παξαζεηηθά επηζέησλΤα επίζεηα έρνπλ ηξεηο βαζκνύο: ην ζεηηθό (ν Γηώξγνο είλαη

έμππλνο), ην ζπγθξηηηθό (ν Γηώξγνο είλαη εμππλόηεξνο από ην

Γηάλλε) θαη ηνλ ππεξζεηηθό (ν Γηώξγνο είλαη εμππλόηαηνο).

Θεηηθνύ βαζκνύ: είλαη ηα επίζεηα πνπ θαλεξώλνπλ πσο ην

νπζηαζηηθό έρεη έλα γλώξηζκα. Π.ρ. Ο Γηώξγνο είλαη ςειόο, ε

Δηξήλε είλαη έμππλε, ην ζθπιηά είλαη πηζηά.

Σπγθξηηηθνύ βαζκνύ: είλαη ηα επίζεηα πνπ θαλεξώλνπλ πσο

ην νπζηαζηηθό έρεη έλα γλώξηζκα ζε κεγαιύηεξν βαζκό από έλα

άιιν νπζηαζηηθό. Σρεκαηίδνληαη κνλνιεθηηθά (κε ηηο θαηαιήμεηο

–όηεξνο, -ε, -ν ή -ύηεξνο, -ε. –ν ή –έζηεξνο, -ε, -ν) θαη

πεξηθξαζηηθά (κε ην πην πξηλ ην επίζεην)

Π.ρ. Ο Γηώξγνο είλαη θαιύηεξνο (ή πην θαιόο) καζεηήο από ην

Γηάλλε

Η Δηξήλε είλαη ςειόηεξε (ή πην ςειή) από ηελ Αλησλία.

Παξαζεηηθά επηζέησλ Υπεξζεηηθνύ βαζκνύ: είλαη ηα επίζεηα πνπ θαλεξώλνπλ

πσο ην νπζηαζηηθό έρεη έλα γλώξηζκα ζε κεγαιύηεξν

βαζκό από όια ηα όκνηά ηνπ. Σρεκαηίδνληαη κνλνιεθηηθά

(κε ηηο θαηαιήμεηο –όηαηνο, -ε, -ν ή ύηαηνο, -ε, -ν ή -

έζηαηνο, -ε, -ν) ή πεξηθξαζηηθά (κε ην ν, ε ην πξηλ ηνλ

ζπγθξηηηθό ή κε ην ν, ε, ην πην ή κε ην πνιύ πξηλ ην

επίζεην)

Π.ρ Ο Γηώξγνο είλαη ηθαλόηαηνο (ή ν πην ηθαλόο ή πνιύ

ηθαλόο)

Η Δηξήλε είλαη εμππλόηαηε (ή ε πην έμππλε ή πνιύ έμππλε)

Ο Σπγθξηηηθόο θαη ν Υπεξζεηηθόο βαζκόο απνηεινύλ ηα

παξαζεηηθά ησλ επηζέησλ.

Παξαζεηηθά επηζέησλ

Θεηηθόο Σπγθξηηηθόο Υπεξζεηηθόο

ηθαλόο ηθαλόηεξνο ηθαλόηαηνο

πην ηθαλόο ν ηθαλόηεξνο

ν πην ηθαλόο

πνιύ ηθαλόο

πιαηύο πιαηύηεξνο πιαηύηαηνο

πην πιαηύο ν πιαηύηεξνο

ν πην πιαηύο

πνιύ πιαηύο

ζαθήο ζαθέζηεξνο ζαθέζηαηνο

πην ζαθήο ν ζαθέζηεξνο

ν πην ζαθήο

πνιύ ζαθήο

Αλώκαια παξαζεηηθά επηζέησλ

Τα αλώκαια παξαζεηηθά ησλ επηζέησλ είλαη ηα

κνλνιεθηηθά παξαζεηηθά νξηζκέλσλ επηζέησλ πνπ

ζρεκαηίδνληαη κε δηαθνξεηηθνύο ηξόπνπο από ηα άιια.

Π.ρ.

Καιόο- θαιύηεξνο-θάιιηζηνο ή άξηζηνο

Καθόο – ρεηξόηεξνο – ρείξηζηνο

Λίγνο – ιηγόηεξνο – ειάρηζηνο

Πνιύο – πεξηζζόηεξνο ή πηόηεξνο – πιείζηνο

Μεγάινο – κεγαιύηεξνο – κέγηζηνο

Μηθξόο – κηθξόηεξνο - ειάρηζηνο

Παξαζεηηθά επηξξεκάησλΌπσο ηα επίζεηα έηζη θαη ηα επηξξήκαηα ζρεκαηίδνπλ παξαζεηηθά γηα

λα δειώζνπλ ζε πην βαζκό ηζρύεη απηό πνπ εθθξάδεη ην ξήκα.

Θεηηθόο Σπγθξηηηθόο Υπεξζεηηθόο

άζρεκα πην άζρεκα αζρεκόηεξα πνιύ άζρεκα αζρεκόηαηα

αθξηβώο αθξηβέζηεξα αθξηβέζηαηα

άλσ αλώηεξα αλώηαηα

Αλώκαια παξαζεηηθά επηξξεκάηωλ

Θεηηθόο Σπγθξηηηθόο Υπεξζεηηθόο

θαιά θαιύηεξα άξηζηα

θαθά ρεηξόηεξα ρείξηζηα

θαθώο ρεηξόηεξα ρείξηζηα

πνιύ πεξηζζόηεξν πάξα πνιύ ή πιείζηα

ιίγν ιηγόηεξν ειάρηζηα