Γιατί το Ρωμαϊκό Δίκαιο;

Το ρωμαϊκό δίκαιο είναι η βάση του

σύγχρονου ελληνικού αστικού δικαίου

Ίσχυσε στην Ελλάδα μέχρι την εισαγωγή

του Αστικού Κώδικα (23 Φεβρουαρίου

1946)

Είναι η βάση των περισσότερων

ευρωπαϊκών Α.Κ.

Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία

Περίοδοι Ρωμαϊκού Δικαίου

Αρχαϊκή (753 – 202 π.Χ.) Προκλασική (2Ος – 1Ος αι. π.Χ. Κλασική (τέλη 1ου αι. π.Χ. – μέσα

3ου αι. μ.Χ. Μετακλασική (μέσα 3ου αι – 533 μ.Χ)

Πηγές γνώσης του Ρωμαϊκού Δικαίου

Τα κείμενα από τα οποία αντλούμε πληροφορίες για τις διατάξεις του ρωμαϊκού δικαίου Έργα ρωμαίων νομικών Έργα Λατίνων συγγραφέων Επιγραφές Πάπυροι

Αρχαϊκή περίοδος Ρωμαϊκού δικαίου

753 π.Χ. (ίδρυση Ρώμης) – 202 π.Χ. (τέλος β΄καρχηδονικού πολέμου

Μικρή αγροτική κοινωνία§ Πολίτευμα

• 753 - 509 π.Χ. Βασιλεία (Ετρούσκοι βασιλείς)• Μετά το 509 Respublica: ολιγαρχία – όχι δημοκρατία

Δίκαιο• Υπανάπτυκτο – τυπικό και αυστηρό• Λιγότερο ανεπτυγμένο από ελληνικό• Επιρροές από ελληνικά δίκαια (Σόλων)• Κυριότερα νομοθετήματα:

Δωδεκάδελτος ΝόμοςΑκουίλιος Νόμος

Προκλασική περίοδος

2ος – 1ος αιώνας π.Χ. Εδαφική επέκταση της Ρώμης

ΠολίτευμαΟι 2 τελευταίοι αιώνες της Respublica

ΔίκαιοΑνάπτυξη Ρωμαϊκού Δικαίου υπό ελληνικές

επιδράσεις - Αφομοίωση Ελληνικού δικαίου (ναυτικές συναλλαγές)Ελληνικής ρητορικής και φιλοσοφίας (στωικοί,

επικούρειοι)

Σημαντική περίοδος για τη μετέπειτα διαμόρφωση του ρωμαϊκού δικαίου

Κλασικοί Χρόνοι Τέλη 1ου αιώνα π.χ. –μέσα 3ου μ.Χ.Τεράστια έκταση ρωμαϊκής

αυτοκρατορίας: Σημαντικός παράγοντας εξέλιξης του δικαίου

ΠολίτευμαΗγεμονία (Αύγουστος)

Δίκαιο Ανάπτυξη νομικής επιστήμης

Νομομαθείς (iuris prudentes): ερμηνεία διατάξεων

Γάιος, Παύλος, Ουλπιανός, Παπινιανός, Μοδεστίνος

Έλλειψη θεωρητικών εννοιών και ορισμών

Προσανατολισμός στην πράξη – όχι στη θεωρία

Μετακλασικοί χρόνοι Τέλη 3ου αι. -533/4Οικονομική κρίση – ριζικές αλλαγές στην

αυτοκρατορίαΠολίτευμα ΔεσποτείαΔίκαιο Αλλοίωση «κλασικού» χαρακτήρα του

δικαίου Επαφή με τοπικά δίκαια επαρχιών:

Επιδράσεις – αφομοιώσεις Επίδραση του Χριστιανισμού «Εκχυδαϊσμός» ρωμαϊκού δικαίου

(Vulgarrecht).

Ρωμαϊκή νομική σκέψη

Ρωμαίοι: έφεση στην τάξη και οργάνωση, πρακτικό πνεύμα

Έργα Ρωμαίων νομικών Επεξεργάζονται θεωρητικά τις

ανθρώπινες, καθημερινές διαφορές, όπως επιλύονται από τα δικαστήρια της εποχής

Η σκέψη τους διακρίνεται από μεθοδικό και συστηματικό χαρακτήρα

Η σημαντικότερη συνεισφορά του ρωμαϊκού πνεύματος στο διεθνή πολιτισμό, με διαχρονικό χαρακτήρα

Δημιουργούν τη νομική ορολογία που χρησιμοποιούμε και σήμερα

Αποσαφηνίζουν τις νομικές έννοιες, δημιουργούν νομικές κατηγορίες.

Ιουστινιάνεια Κωδικοποίηση 533-534

Corpus Iuris Civilis1. Πανδέκτης = Digesta (έργα ρωμαίων

νομικών)2. Ιουστινιάνειος Κώδιξ = Codex

(νομοθετικές διατάξεις ρωμαίων αυτοκρατόρων )

3. Εισηγήσεις = Institutiones («φοιτητικό» εγχειρίδιο)

4. Νεαρές = Novellae (νομοθετικές διατάξεις)

Η αφομοίωση του Ρωμαϊκού Δικαίου στο Βυζαντινό Δίκαιο Βασίζεται στο Ρωμαϊκό ΔίκαιοΒασιλικά Λέοντος Στ’ ΣοφούΕξάβιβλος Αρμενόπουλου

Η ανακάλυψη του ρωμαϊκού δικαίουστη Δύση Ένα χειρόγραφο της

Ιουστινιάνειας Κωδικοποίησης του 6ου αι. μ.Χ. ανακαλύπτεται τον 11ο αιώνα στην Πίζα και μεταφέρεται στη Φλωρεντία

Codex Florentinus

Biblioteca Laurenziana

Το χειρόγραφο αποτελεί τη βάση των πρώτων εκδόσεων του κειμένου του Corpus

Aναγέννηση της μελέτης του δικαίου και νομικών σπουδών στην Ιταλία

Aναγέννηση της μελέτης του δικαίου και νομικών σπουδών στην Ιταλία

Noμική Σχολή της Bologna

Glossatores Ρωμαϊκό Δίκαιο:

δίκαιο universalis

Γερμανία

Pandektenrecht=Δίκαιο των Πανδεκτών

Kαλλιέργεια ρωμαϊκού δικαίου

Δίκαιο του κράτους έως το 1900

Γαλλία

Code Civil (1804) Αμάλγαμα

Ρωμαϊκού Δικαίου και εθιμικού γαλλικού δικαίου

Πρότυπο για: Ιταλικό (1866) Ισπανικό (1899)

Χώρες νότιας Αμερικής

Ρουμανικό (1864)Ολλανδικό

Γερμανικός Αστικός Κώδικας (B.G.B.) 1900 («κωδικοποίηση» ρωμαϊκού

δικαίου) Πρότυπο για:Ελβετικό (1912)Τουρκικό (1926)Αυστριακό (1811) Ιαπωνικό ΒραζιλίαςΚινεζικό

Common law

Διαφορετική εξέλιξη από το ρωμαϊκό δίκαιο

Έχει όμως δύο κοινές αρχές:Περιπτωσιολογική εξέταση νομικών

υποθέσεων (case law)Θεσμοθέτηση δεδικασμένων ως δίκαιο

(precedents)

Ρωμαϊκή διαίρεση αστικού δικαίου

Τριμερής1. Πρόσωπα (Personae)2. Πράγματα (Res)3. Αγωγές (Actiones)

Εισηγήσεις Γαΐου (161 μ.Χ.) = Εισ. Ιουστ.•. Inst. Iust. 1,2,12: Omne autem ius

quo utimur vel ad personas pertinet vel ad res vel ad actiones.

Η διάκριση της Εξαβίβλου, 1345Κωνσταντίνος Αρμενόπουλος,

ανώτερος δικαστής ΘεσσαλονίκηςΈργο του: Εξάβιβλος

(ιδιωτική συλλογή νόμων και κανόνων)

Πενταμερής διαίρεση του δικαίου

Η διαίρεση του Αστικού Δικαίου• Σύγχρονοι Αστικοί Κώδικες:

πενταμερής

Ελλάδα, 1821

Εθνοσυνέλευση Επιδαύρου 1822

Εθνοσυνέλευση Άστρους 1825

Εθνοσυνέλευση Τροιζήνας 1827 Ισχύον αστικό δίκαιο =

οι νόμοι «των αειμνήστων ημών αυτοκρατόρων»

Κωδικοποιήσεις Λέοντος ΣΤ’ Σοφού, Βασιλικά

Καποδίστριας

Υπάρχουν 2 αντίτυπα των Βασιλικών στην ελληνική επικράτεια

Ψήφισμα της 15ης Δεκεμβρίου 1828: «Τα δικαστήρια ακολουθούν τους νόμους των αυτοκρατόρων περιεχόμενους εις την Εξάβιβλον του Αρμενοπούλου»

Διάταγμα της Αντιβασιλείας

23 Φεβρουαρίου 1835: «Οι πολιτικοί νόμοι των Βυζαντινών Αυτοκρατόρων, οι περιεχόμενοι εις την Εξάβιβλον του Αρμενοπούλου, θέλουν ισχύει μέχρις ου δημοσιευθεί ο πολιτικός κώδιξ, του οποίου την σύνταξιν διετάξαμεν ήδη»

Αστικός Κώδικας

Συντακτική επιτροπή με επικεφαλής τον Καθηγητή της Νομικής Σχολής Αθηνών, Γεώργιο Μπαλή.

Πρότυπο γερμανικού Α.Κ. Ο Κώδικας τυπικά

εισάγεται το 1940-1941, Ουσιαστικά στις 23

Φεβρουαρίου 1946.

Που απαντούμε το Ρ.Δ.;

Σε όλες τις νομικές έννοιες & τη νομική ορολογία

Διατάξεις του Αστικού Κώδικα, ιδίως,ΕνοχικόΕμπράγματο

Βασικές αρχές του δικαίουΕπιείκεια (aequitas)Καλή πίστη (bona fides)Συμφέρον (utilitas)

Λατινικά αποφθέγματα