Ενότητα 13η:

Κατασκευές

Ο εθπαηδεπηηθόο:

Τνπιηόπνπινο Φώηεο

ηόρνη ελόηεηαο

Πεξηγξάθνπκε θαηαζθεπέο

Δίλνπκε νδεγίεο πώο θηηάρλνπκε

θαηαζθεπέο

Ξερσξίδνπκε ηελ ελεξγεηηθή από ηελ

παζεηηθή ζύληαμε θαη κεηαζρεκαηίδνπκε

ηελ κία ζηελ άιιε

Καηαζθεπέο ηεο θύζεο

Τπάξρνπλ πνιιέο

θαηαζθεπέο ηεο θύζεο

πνπ ζπκίδνπλ ηηο

αλζξώπηλεο.

Οη θσιηέο ησλ πνπιηώλ

κνηάδνπλ κε ηα ζπίηηα

καο, ηα ιαγνύκηα ησλ

δώσλ κνηάδνπλ κε ηηο δηθέο

καο ζήξαγγεο, ν ηζηόο ηεο

αξάρλεο ζπκίδεη ηηο

γέθπξέο καο, θ.ά.

Οη θσλέο ηνπ ξήκαηνοΣα ξήκαηα έρνπλ δύν θωλέο:

Ελεξγεηηθή θωλή: ζηε θσλή απηή αλήθνπλ ηα ξήκαηα

πνπ ηειεηώλνπλ ζε –ω. Η ελέξγεηα ηνπ ξήκαηνο πεγαίλεη

θάπνπ αιινύ.

Π.ρ. δέλσ, πιέλσ, γξάθσ, ζθνππίδσ, …

Παζεηηθή θωλή: ζηε θσλή απηή ηα ξήκαηα ηειεηώλνπλ

ζε –καη. Η ελέξγεηα ηνπ ξήκαηνο γπξίδεη πίζσ ζην

πξόζσπν πνπ ελεξγεί.

Π.ρ. δέλνκαη, πιέλνκαη, γξάθνκαη, ζθνππίδνκαη, …

Μεηαηξνπή ελεξγεηηθήο ζύληαμεο ζε

παζεηηθή θαη αληίζηξνθα

Γηα λα κεηαηξέςνπκε ηελ ελεξγεηηθή ζύληαμε ζε παζεηηθή:

Μεηαηξέπνπκε ην ξήκα από ελεξγεηηθή θωλή ζε παζεηηθή

Σν αληηθείκελν ηνπ ξήκαηνο από αηηηαηηθή πηώζε πνπ βξίζθεηαη

κεηαηξέπεηαη ζε ππνθείκελν ηνπ παζεηηθνύ ξήκαηνο θαη ζε πηώζε

νλνκαζηηθή.

Σν ππνθείκελν γίλεηαη πνηεηηθό αίηην: ζρεκαηίδεηαη από ηελ

πξόζεζε από θαη ηελ αηηηαηηθή ηνπ νλόκαηνο πνπ θαλεξώλεη από

πνηνλ ή από ηη πξνέξρεηαη ε ελέξγεηα ηνπ ξήκαηνο.

Π.ρ. Η θαζαξίζηξηα ζθνύπηζε ηελ ηάμε. ελεξγεηηθή ζύληαμε

Η ηάμε ζθνππίζηεθε από ηελ θαζαξίζηξηα. παζεηηθή ζύληαμε

Αθνινπζνύκε ηα αληίζεηα βήκαηα γηα λα κεηαηξέςνπκε ηελ

παζεηηθή ζύληαμε ζε ελεξγεηηθή.

Μεηαηξνπή ελεξγεηηθήο ζύληαμεο

ζε παζεηηθή θαη αληίζηξνθα

Καηαζθεπέο ησλ αλζξώπσλ

Αλαθνξηθέο πξνηάζεηοΑλαθνξηθέο πξνηάζεηο είλαη νη εμαξηεκέλεο πξνηάζεηο πνπ

εηζάγνληαη κε αλαθνξηθέο αληωλπκίεο (νπνίνο,ν νπνίνο, όζνο, ό,ηη,

πνπ) ή κε αλαθνξηθά επηξξήκαηα (όπνπ, πνπ, όπσο, πσο, όζν,

θαζώο, ζαλ).

Τπάξρνπλ δύν είδε αλαθνξηθώλ πξνηάζεσλ:

Αλαθνξηθέο πξνζδηνξηζηηθέο

Απηέο καο δίλνπλ κηα πιεξνθνξία απαξαίηεηα γηα ηελ θαηαλόεζε ηεο

θύξηαο πξόηαζεο, γη’ απηό θαη δε ρσξίδνληαη κε θόκκα από ηελ θύξηα.

Π.ρ. Η κέξα πνπ αλνίγνπλ ηα ζρνιεία είλαη θνληά.

Αλαθνξηθέο κε πξνζδηνξηζηηθέο ή πξνζζεηηθέο

Απηέο καο δίλνπλ κηα πιεξνθνξία πνπ δελ είλαη απαξαίηεηε γηα ηελ

θαηαλόεζε ηεο θύξηαο πξόηαζεο, γη’ απηό θαη ρωξίδνληαη κε θόκκα

από ηελ θύξηα.

Π.ρ. Σν ζρνιείν, πνπ βξίζθεηαη θνληά καο, είλαη δσδεθαζέζην.

Μαζεκαηηθέο θαηαζθεπέο

ύλζεηεο ιέμεηο από ηα αξραία ειιεληθά

Σύλζεζε νλνκάδεηαη ν ζπλδπαζκόο δύν ιέμεσλ γηα ηε

δεκηνπξγία κηαο ηξίηεο. ηα αξραία ειιεληθά, θάζε

πξόζεζε ζήκαηλε θάηη από κόλε ηεο. Όηαλ έκπαηλε πξηλ

από κηα άιιε ιέμε ηεο κεηέδηδε ηε ζεκαζία ηεο, νπόηε ε

ιέμε απνθηνύζε λέα έλλνηα.

Π.ρ. ακθί (θαη από ηηο δύν κεξηέο) + βάιιω = ακθηβάιιω

(δελ είκαη ζίγνπξνο)

εθ (έμσ ή καθξηά από) + βάιιω = εθβάιιω (βγάδσ

θάηη κε ηε βία ή ρύλνκαη όηαλ πξόθεηηαη γηα πνηακνύο)

ύλζεζε κε ζηνηρεία από ηα αξραία ειιεληθά

Σεκαζία ζύλζεηε ιέμε Σεκαζία ζύλζεηε ιέμε

α (αλ-) ζηεξεηηθό άθαθνο δπζ- δύζθνια δύζπηζηνο

αεη- πάληα αεηθίλεηνο επ-θαιά,

εύθνιαεύπηζηνο

αιιειν-ν έλαο ηνλ

άιινλαιιεινβνήζεηα εκη- κηζό εκηζθαίξην

ακθη-από ηηο δύν

κεξηέοακθίβην νκν- καδί νκόζξεζθνο

αξρη- αλώηεξνο αξρηεξγάηεο παλ- όιν πάλζεν

απηό-από κόλν

ηνπαπηνθξηηηθή ππξν- θσηηά ππξνζβέζηεο

δηρν-κνηξαζκέλνο

ζε δύν κέξεδηρόλνηα ηειε- καθξηά ηειέθσλν

Αξραίεο ειιεληθέο πξνζέζεηο ζε ζπλδπαζκό κε ην

ξήκα βάιιωΠξόζε

ζεΣεκαζία Σύλζεηε

Πξόζε

ζεΣεκαζία Σύλζεηε

ακθίαπό ηηο δύν

πιεπξέοακθηβάιισ παξά δίπια ή θνληά παξαβάιισ

αλάπάλσ ζε θάηη ή

μαλάαλαβάιισ πεξί γύξσ από πεξηβάιισ

δηά κέζα από δηαβάιισ πξνπξηλ από ή

κπξνζηά πξνβάιισ

εηο κέζα ζε εηζβάιισ πξνο θαηεύζπλζε πξνζβάιισ

εθέμσ ή καθξηά

απόεθβάιισ ζπλ καδί κε ζπκβάιισ

επί πάλσ ζε επηβάιισ

ππέξπάλσ από,

πάξα πνιύππεξβάιισ

θαηάπξνο ηα θάησ ή

ελαληίνλθαηαβάιισ

κεηάκαδί κε ή

θαηόπηλκεηαβάιισ ππό θάησ από ππνβάιισ

Ρήκαηα ζε –βάιιω (ι ή ιι)Σα ζύλζεηα ξήκαηα κε β’ ζπλζεηηθό ην ξήκα βάιιω γξάθνληαη:

Με δύν ιάκδα (ιι) όηαλ βξίζθνληαη ζηνλ Ελεζηώηα, ζηνλ

Παξαηαηηθό θαη ζηνλ Εμαθνινπζεηηθό κέιινληα (δειαδή ζηνπο

ρξόλνπο πνπ εθθξάδνπλ δηάξθεηα)

Με έλα ιάκδα (ι) ζηνπο ππόινηπνπο ρξόλνπο

Π.ρ. Θα ην αλαβάισ αύξην. (ζπλνπηηθόο κέιινληαο, ζα ην

αλαβάισ κία θνξά)

Θα ην αλαβάιισ θάζε θνξά. (εμαθνινπζεηηθόο κέιινληαο,

ζα ην αλαβάιισ ζπλέρεηα)

Ο Γηώξγνο αλαβάιιεη ζπλερώο ηνλ αγώλα. (ελεζηώηαο)

Ο Γηώξγνο ρζεο αλέβαιε ηνλ αγώλα. (αόξηζηνο)