Β' ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ – 1 η σκηνή: στίχοι 576-658

1. Η πολυπόθητη συνάντηση του Μενέλαου με την Ελένη καταλήγει σε μονομερή αναγνώριση:

Με την εμφάνιση του Μενέλαου στο Α' Επεισόδιο, προοικονομείται η πορεία προς την αναγνώριση.

Πράγματι, καθώς ο Μενέλαος βρίσκεται έξω από το παλάτι, μονολογώντας στην προσπάθειά του να

κατανοήσει όλα όσα έχουν συμβεί, κάνουν και πάλι την εμφάνισή τους οι γυναίκες του Χόρου. Η

Ελένη της ακολουθεί. Επιτέλους! Οι ήρωές μας βρίσκονται πιο κοντά από κάθε άλλη φορά! Θα

μπορέσει η Ελένη, στο πρόσωπο του ζητιάνου-ναυαγού, να αναγνωρίσει τον άλλοτε ισχυρό βασιλιά

και στρατηγό; Πώς θα αντιδράσει ο Μενέλαος, αντικρίζοντας μια γυναίκα που τόσο μοιάζει στο

είδωλο; Θα δεχτεί την αλήθεια ο ήρωάς μας ή θα υπερισχύσει η πλάνη στην οποία βρίσκεται

βυθισμένος;

Η σκηνή της συνάντησης εξελίσσεται γρήγορα σε μια σκηνή μονομερούς και όχι αμφίδρομης

αναγνώρισης. Η Ελένη, παρά τους αρχικούς της φόβους, αναγνωρίζει τον Μενέλαο ωστόσο εκείνος

εθελοτυφλεί και εμμένει πεισματικά σε όσα υπογορεύουν η λογική και ο εγωισμός του. Δεν μπορεί να

πιστέψει την αλήθεια, ακόμα και όταν τη βλέπει με τα ίδια του τα μάτια! Αποστρέφεται τη γυναίκα του

για να μείνει πιστός στα πάθη της Τροίας και στην καλοστημένη παγίδα των Θεών. Κρίμα! Το έλεος

για την τραγική θέση της Ελένης και ο φόβος για τις εξελίξεις που θα ακολουθήσουν, κατακλύζουν τις

ψυχές των θεατών.

2. Η κλιμακωτή αποκάλυψη της αλήθειας (όλη της αλήθειας;) από τη Θεονόη:

Παρατηρώντας τα λόγια της Ελένης, βλέπουμε πως η αποκάλυψη της αλήθειας από τη μάντισσα

γίνεται σταδιακά. Η δράση κλιμακώνεται, καθώς οι πληροφορίες διαδέχονται η μία την άλλη,

μεταφέροντας στους θεατές την αγωνία που βίωσε η ηρωίδα στο άκουσμα των λόγων της Θεονόης.

Πιο συγκεκριμένα, οι πληροφορίες είναι:

1. ..................................................................................................................................................................

2. ..................................................................................................................................................................

3. ..................................................................................................................................................................

4. ..................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

στ. 595-597: Η Ελένη ξεχνάει μέσα στην πολλή χαρά της να ρωτήσει τη Θεονόη εάν ο Μενέλαος θα

σωθεί, όταν φτάσει στην Αίγυπτο. Με αυτό τον τρόπο, τόσο η ηρωίδα όσο και οι θεατές, μένουν με το

ερώτημα: Θα μπορέσει ο Μενέλαος να αποφύγει το θάνατο που επιβάλλει σε όλους τους Έλληνες ο

Αιγύπτιος βασιλιάς; Και αν ναι, θα μπορέσει να ξεφύγει και να απευλευθερώσει τη γυναίκα του;

3.α. ε ναι vs. φαίνεσθαι:ἷ

Όπως έχουμε ήδη αναφέρει, με την επινόηση του ειδώλου της Ελένης δημιουργείται στην τραγωδία

μας μια έντονη αντίθεση ανάμεσα στο ε ναι ἷ και το φαίνεσθαι, ανάμεσα στην πραγματικότητα και σε

αυτό που μοιάζει αλήθεια αλλά είναι ένα απατηλό ψέμα. Η αντίθεση αυτή δεν αίρεται ούτε όταν ο

Μενέλαος αντικρίζει μπροστά του την πραγματική Ελένη. Αντίθετα, σε αυτή τη σκηνή της πρώτης

συνάντησης των ηρώων, η δραματική αυτή αντίθεση ανάμεσα στο ε ναι ἷ και το φαίνεσθαι

κορυφώνεται.

Η Ελένη ποθεί να αντικρίσει επιτέλους το Μενέλαο αλλά όταν τον βλέπει τον αποστρέφεται. Ο

Μενέλαος αναγνωρίζει την ομοιότητα της γυναίκας που βλέπει με το είδωλο, ωστόσο η προσκόλλησή

του στη λογική και τον εγωισμό δεν τον αφήνει να βγει επιτέλους από την πλάνη του. Η αναγνώριση

περιπλέκται εξαιτίας της προσκόλλησης των ηρώων στο φαίνεσθαι. Η Ελένη αποστρέφεται το

ρακένδυτο άνδρα ωστόσο έχει μόλις ακούσει από τη Θεονόη πως ο Μενέλαος ναυάγησε στην Αίγυπτο

με λιγοστούς συντρόφους. Γιατί λοιπόν δεν τον αναγνωρίζει; Μήπως και ο Μενέλαος δεν έχει ακούσει

ήδη την αλήθεια από τη γερόντισσα;

Οι άνθρωποι, ακόμα και όταν είναι κάτοχοι του ε ναιἷ , της γνώσης, της αλήθειας, μπορούν να

απατηθούν από το φαίνεσθαι. Οι ήρωες μοιάζουν να μην ελέγχουν πλέον τη ζωή τους αλλά έχουν

καταντήσει άβουλα πιόνια στο παιχνίδι των Θεών. Ποιος είναι τελικά ο ρόλος των Θεών;

Διασφαλίζουν την τάξη του δικαίου ή παρεμβαίνουν απρόβλεπτα, ενεργώντας με γνώμονα τα

προσωπικά τους πάθη όπως έκαναν η Ήρα και ο Δίας; Συνειδητοποιώντας για άλλη μια φορά τη

ματαιότητα του πολέμου αλλά και την εξαπάτηση του ανθρώπου, γεννιέται στους θεατές έντονος ο

προβληματισμός σχετικά με τη δυνατότητα για προσέγγιση της αλήθειας και της γνώσης. Ο Ευριπίδης

υπογραμμίζει τα γνωστικά όρια του ανθρώπου. Ένας θνητός μπορεί να μείνει παγιδευμένος στις

υποτιθέμενες αλήθειες και τα δήθεν πιστεύω του.

3.β. Η αντίστροφη πορεία στην προσπάθεια αναγνώρισης των δύο ηρώων – τα εμπόδια:

Ελένη: .........................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

Μενέλαος: ..................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

4.α. Οι ψυχολογικές μεταπτώσεις της ηρωίδας:

Στην 1η σκηνή του Β' Επεισοδίου, η Ελένη βιώνει πολλά, διαφορετικά και αλλεπάλληλα συναισθήματα

που είναι έντονα και κυριεύουν όχι μόνο την ηρωίδα αλλά και τους θεατές. Ας επισημάνουμε τα

σημαντικότερα από αυτά:

1. ..................................................................................................................................................................

2. ..................................................................................................................................................................

3. ..................................................................................................................................................................

4. ..................................................................................................................................................................

5. ..................................................................................................................................................................

6. ..................................................................................................................................................................

7. ..................................................................................................................................................................

8. ..................................................................................................................................................................

4.β. Χαρακτηρισμός του Μενέλαου – η τραγική διάσταση του ήρωα:

1. ..................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

2. ..................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

3. ..................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

5.α. τραγική ειρωνεία:

......................................................................................................................................................................

5.β. δραματική επιβράδυνση:

......................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................