Εργασία 1η «Ιατρική Εκπαίδευση: παρελθόν, παρόν, μέλλον: ανάλυση άρθρων από τη βιβλιογραφία»

Ρέστα Μαρία

Πουλίδου Βασιλική

Φαντέλ Κορτμπάνι

Ηλιάδης Πορφύρης

Αbdallah Αlkharabsheh

Θέμα

Η αλληλεπίδραση των ασθενών με τους φοιτητές Ιατρικής. Είναι ικανοποιημένοι οι ασθενείς από τη συναναστροφή αυτή και κατά πόσο έχουν επίγνωση του εκπαιδευτικού τους ρόλου;

Σκοπός

Να παρουσιαστούν αναλυτικά οι απόψεις των ασθενών σχετικά με τη συναναστροφή τους με τους φοιτητές και να αναδειχθεί ο ρόλος τους στην εκπαιδευτική διαδικασία.

Μέθοδος

Lund University, Σουηδία Γενική Πρακτική φοιτητών σε κέντρα υγείας Πολλά διαφορετικά περιστατικά Οι φοιτητές έχουν ενεργητικό ρόλο στην

κλινική εξέταση και στη λήψη ιστορικού, εξηγούν και συζητούν με τον ασθενή επιτηρούμενοι από διδάσκοντες.

Η έρευνα πραγματοποιήθηκε σε 50 κέντρα υγείας.

Οι φοιτητές κλήθηκαν να μοιράσουν ένα ερωτηματολόγιο στους ασθενείς τους καθώς και να συμπληρώσουν οι ίδιοι ένα συνοδευτικό έγγραφο για το φύλο και την ηλικία των ασθενών.

Η όλη διαδικασία ήταν ανώνυμη.

Από τους 222 φοιτητές τριών εξαμήνων 150 έλαβαν μέρος στην έρευνα. Οι 105 από αυτούς επέστρεψαν 473 ερωτηματολόγια, τα 400 από τα οποία ήταν συμπληρωμένα καθώς και το συνοδευτικό έγγραφο με το φύλο και την ηλικία των ασθενών. Οι υπόλοιποι 45 επέστρεψαν 95 συμπληρωμένα ερωτηματολόγια αλλά όχι το συνοδευτικό έγγραφο.

Άνοιξη 2003 Φθινόπωρο 2003 Άνοιξη 2004 66 φοιτητές 82 φοιτητές 74 φοιτητές

31 φοιτητές 67 φοιτητές 52 φοιτητές

150 φοιτητές πήραν μέρος στην έρευνα

105 επέστρεψαν και το συνοδευτικό έγγραφο

473 ερωτηματολόγια

73 μη συμπληρωμένα

400 συμπληρωμένα

45 δεν επέστρεψαν το συνοδευτικό έγγραφο

95 συμπληρωμένα ερωτηματολόγια

495 συμπληρωμένα ερωτηματολόγια

Η ηλικία των ασθενών που απάντησαν κυμαίνεται από 18 έως 89 χρονών (μέση ηλικία 55). Οι ασθενείς χωρίστηκαν σε τρείς ομάδες ανάλογα με την ηλικία τους: νέοι 18-44, μεσήλικες 45-64 και ηλικιωμένοι άνω των 65. Οι μη καταγεγραμμένοι 95 ασθενείς δεν διέφεραν σημαντικά από την κυρίως ομάδα. Αξίζει να σημειωθεί ότι η ομάδα που δεν απάντησε στο ερωτηματολόγιο αποτελούνταν από νεότερους ασθενείς σε σχέση με την ομάδα που απάντησε καθώς και από περισσότερους άντρες.

Το ερωτηματολόγιο των ασθενών Γνωρίζατε ότι οι φοιτητές ιατρικής εκπαιδεύονται σε Κέντρα Υγείας; Έχετε εξεταστεί παλιότερα από έναν φοιτητή ιατρικής στο Κέντρο Υγείας; Πιστεύετε ότι είναι καλή ιδέα οι φοιτητές να εξασκούνται σε Κέντρα Υγείας; Πώς ζητήθηκε η συγκατάθεση σας για να εξεταστείτε από έναν φοιτητή πριν σας

εξετάσει ο γιατρός; Ποια ήταν τα συναισθήματα σας μετά την εξέταση από τον φοιτητή; Υπάρχουν πράγματα που δεν αναφέρατε στον γιατρό σας επειδή ήταν ο

φοιτητής παρόν; Θα προτιμούσατε να είχατε δει τον γιατρό σας μόνοι σας; Στο μέλλον θα είστε προετοιμασμένος να εξεταστείτε από φοιτητή ξανά; Θα δεχόσασταν να μιλήσετε στον φοιτητή για ένα συναισθηματικό σας

πρόβλημα; Αν είχατε κάποιο πρόβλημα στη γεννητική περιοχή θα επιτρέπατε σε έναν

φοιτητή να σας εξετάσει; Αναφέρετε τι μπορούν να μάθουν οι φοιτητές από τον ασθενή.

Γνωρίζατε ότι οι φοιτητές ιατρικής εκπαιδεύονται σε Κέντρα Υγείας; 46% απάντησε ναι.

Έχετε εξεταστεί παλιότερα από έναν φοιτητή ιατρικής στο Κέντρο Υγείας; 31% απάντησε ναι.

Πιστεύετε ότι είναι καλή ιδέα οι φοιτητές να εξασκούνται σε Κέντρα Υγείας; 95% απάντησε ναι.

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

Στην ερώτηση «πώς ζητήθηκε η συγκατάθεση σας για να εξεταστείτε από έναν φοιτητή πριν σας εξετάσει ο γιατρός;» τα αποτελέσματα ήταν τα εξής:

Από τον φοιτητή στην αίθουσα αναμονής

46%

Από τον γιατρό στην αίθουσα αναμονής

13%

Από τον γιατρό και τον φοιτητή στην αίθουσα αναμονής

37%

Από τον γιατρό εκ των προτέρων

4%

Στην ερώτηση «ποια ήταν τα συναισθήματα σας μετά την εξέταση από τον φοιτητή;» οι απαντήσεις είναι οι εξής:

ικανοποιημένοι 92%

αναποφάσιστοι 7%

δυσαρεστημένοι 1%

Οι ικανοποιημένοι από την εξέταση και οι αναποφάσιστοι ανέφεραν μερικά θετικά στοιχεία:

Βοηθούν στην εκπαίδευση των φοιτητών

Παίρνουν μια δεύτερη γνώμη στο πρόβλημα τους

Έχουν περισσότερη ώρα για να πουν το πρόβλημα τους

Οι δυσαρεστημένοι από την εξέταση και οι αναποφάσιστοι ανέφεραν μερικά αρνητικά στοιχεία:

Αισθάνθηκαν άβολα στο να εκμυστηρευτούν τα προβλήματα τους

Ένιωσαν ότι ο φοιτητής δεν ήταν σίγουρος

Η εξέταση κράτησε πολλή ώρα

Υπάρχουν πράγματα που δεν αναφέρατε στον γιατρό σας επειδή ήταν ο φοιτητής παρόν;

97% των ασθενών δήλωσε ότι είπε όλα όσα θα ήθελε.

Θα προτιμούσατε να είχατε δει τον γιατρό σας μόνοι σας;

Μόνο 7% των ασθενών απάντησε ναι.

Στο μέλλον θα είστε προετοιμασμένος να εξεταστείτε από φοιτητή ξανά;

64% απάντησε ναι άνευ όρων. Το υπόλοιπο 36% των ασθενών απάντησαν ναι, εξαρτάται όμως και από τη φύση των προβλημάτων που θα αντιμετώπιζαν.

Αξίζει να σημειωθεί ότι το 46% των ασθενών που ρωτήθηκαν για συγκατάθεση στην εξέταση από τον ίδιο τον φοιτητή ήταν σημαντικά πιο θετικοί για μια μελλοντική εξέταση.

Στην ερώτηση «θα δεχόσασταν να μιλήσετε στον φοιτητή για ένα συναισθηματικό σας πρόβλημα;» οι απαντήσεις ήταν οι εξής:

Ναι άνευ όρων

Ναι, αλλά εξαρτάται και από τον φοιτητή

Όχι

51% 39% 10%

Δεν υπήρξε σημαντική διαφοροποίηση ανάλογα με το φύλο.

Όμως οι νεαρές γυναίκες ήταν σημαντικά πιο απρόθυμες από ότι οι μεγαλύτερες. (35% των γυναικών 18-44 απάντησαν ναι άνευ όρων έναντι 61% των γυναικών ηλικίας άνω των 65.)

Στην ερώτηση «Αν είχατε κάποιο πρόβλημα στη γεννητική περιοχή θα επιτρέπατε σε έναν φοιτητή να σας εξετάσει;» τα αποτελέσματα ήταν τα εξής:

Ναι άνευ όρων

Ναι, αλλά μόνο αν ήταν γυναίκα

Ναι, αλλά μόνο αν ήταν άνδρας

όχι

59% 19% 4% 18%

Εντοπίστηκαν σημαντικές διαφορές ανάμεσα στα δύο φύλα:

Οι γυναίκες ήταν περισσότερο αρνητικές και απαιτούσαν γυναίκα φοιτήτρια.

Οι νεότεροι άνδρες ήταν πιο προσεκτικοί από τους μεγαλύτερους.

Υπάρχει μια αξιοσημείωτη διαφορά μεταξύ των 154 ασθενών (31% του συνόλου) που δήλωσαν ότι έχουν εξεταστεί παλιότερα από φοιτητή κι αυτών που δήλωσαν ότι δεν έχουν ξαναεξεταστεί. Οι πρώτοι θα δέχονταν σε ποσοστό 65% να εξεταστούν στη γεννητική χώρα, ενώ οι δεύτεροι σε ποσοστό 54%.

Οι ασθενείς σαν εκπαιδευτές110 ασθενείς (22% του συνόλου) πιστεύουν ότι κάτι μπορούν να διδάξουν στους

φοιτητές. Ανάλογα με τις απαντήσεις τους και τα σχόλια που σημείωσαν, οι ασθενείς χωρίστηκαν σε 4 ομάδες.

Σαν βοηθοί της εξέλιξης των δυνατοτήτων και των δεξιοτήτων των φοιτητών

55 ασθενείς Οι φοιτητές θα πρέπει να ακούνε με σεβασμό την ιστορία του ασθενή, να δείχνουν ενδιαφέρον και να είναι χαλαροί.

Σαν ειδικοί της κατάστασης τους 24 ασθενείς Οι ασθενείς ενημερώνουν τους φοιτητές για ειδικές ασθένειες (χρόνιος πόνος, διαβήτης), για νέες θεραπείες και για μακροχρόνιες συνέπειες θεραπειών.

Σαν «υποδείγματα» της κατάστασης τους 22 ασθενείς Οι ασθενείς βλέπουν τον εαυτό

τους σαν ένα ακόμη περιστατικό που εμπλουτίζει την εμπειρία των φοιτητών.

Σαν μέρος ενός αληθινού πλαισίου 9 ασθενείς Οι ασθενείς αντιπροσωπεύουν

αληθινά προβλήματα και οι πρακτικές γνώσεις συμπληρώνουν τις θεωρητικές.

Πλεονεκτήματα της έρευνας

Μεγάλο εύρος δείγματος συμμετεχόντων ασθενών. Καλό ποσοστό ανταπόκρισης (απάντησης στο

ερωτηματολόγιο). Συμμετοχή πολλών κέντρων υγείας στην έρευνα. Καλύτερη αντίληψη (από τις αντλούμενες

πληροφορίες) σχετικά με ζητήματα που δεν είχαν μελετηθεί τόσο προηγουμένως.

Περιορισμοί της έρευνας

Πιθανή διαστρέβλωση των αποτελεσμάτων κατά την επιλογή μαθητών και ασθενών.

Ορισμένα ερωτηματολόγια επιστράφηκαν χωρίς τη συνοδευτική λίστα.

Η διανομή των ερωτηματολογίων από τους ίδιους τους φοιτητές ίσως οδήγησε τους ασθενείς σε απαντήσεις πιο θετικές από τις πραγματικές.

Οι επιβλέποντες ιατροί επέλεξαν ασθενείς με δυνατότητα να προσφέρουν ευκαιρίες για εκπαίδευση των φοιτητών (οι ασθενείς αυτοί είναι πιο εύκολο να μείνουν ικανοποιημένοι από την απόδοση των φοιτητών).

Συσχέτιση με ήδη υπάρχουσες έρευνες Η έρευνά μας απέφερε στοιχεία που υποστηρίζουν ευρήματα παλαιοτέρων

ερευνών σε αυτό τον τομέα: Οι ασθενείς δέχονται πιο εύκολα να συμμετάσχουν στην εκπαίδευση

των φοιτητών αν οι φοιτητές τους επισκεφτούν πρώτα μόνοι πριν τη σύσκεψη με το γενικό τους ιατρό. (Bentham et al. 1999)

Οι ασθενείς δέχονται πιο εύκολα να συμμετάσχουν εάν έχουν δει προηγουμένως το φοιτητή. (Waterbury et al. 2001)

Οι ασθενείς δεν εμπιστεύονται τόσο τους φοιτητές όταν εμπλέκονται ζητήματα συναισθηματικά ή όταν πρόκειται για εξετάσεις που απαιτούν πιο στενή επαφή. (O’Flynn et al. 1997, 1999) Π.χ. οι γυναίκες συχνά δε δέχονται κάποιον φοιτητή για γυναικολογικές εξετάσεις και γενικά το σύνολο των ασθενών προτιμά τους φοιτητές με τη μεγαλύτερη εμπειρία. (O’Flynn & Rymer, 2002; Mavis et al. 2006)

Η συνάντηση των ασθενών με τον ιατρό μετά την επίσκεψη του φοιτητή συμβάλλει στην πιο εύκολη αποδοχή των φοιτητών από τους πρώτους. (O’Flynn et al. 1999; Hajioff & Birchall 1999)

Θετική επίδραση στη γνώμη των ασθενών αφήνει και ο ταυτόχρονος διάλογος με ιατρό και φοιτητή. Γίνονται και οι ίδιοι ενεργά μέλη στη διαδικασία εκπαίδευσης και εγκαθιδρύουν πιο σταθερή σχέση με τον ιατρό τους. (Williamson 1997; Benson et al. 2005)

Είναι πιο σημαντική η επαφή των φοιτητών με ποικιλία περιστατικών από διάφορες κατηγορίες παρά η προσήλωση σε μία μόνο περίπτωση ασθενούς. (Spencer et al. 2005; Eva 2005)

Ο επιβλέπων ιατρός συναντά δυσκολίες στην τήρηση ισορροπίας ανάμεσα στις ανάγκες και τα δικαιώματα του φοιτητή και σε αυτά του ασθενή. (Gray & Fine 1997; Haffling et al. 2001; o’Flynn et al. 1999; Williamson 1999; Howe & Anderson 2003)

Η εργασία μας σαν εκπαιδευτικό υλικό Σκοπός της εργασίας: Οι φοιτητές, μέσω της ασκούμενης

κριτικής από πλευράς ασθενών, αντιλαμβάνονται καλύτερα πώς πρέπει να ασκούν κάποιες δεξιότητες (π.χ. κατά τη λήψη ιστορικού) και εμβαθύνουν στις απόψεις των ασθενών σχετικά με την αλληλεπίδραση τους και τους κανόνες που πρέπει να τη διέπουν.

Μαθησιακά αποτελέσματα: Ως πιθανές δεξιότητες που οι φοιτητές μπορούν να αποκομίσουν από την έρευνα αναφέρονται οι βελτιώσεις στην άσκηση και στη σχέση με τον ασθενή μέσω των συμβουλών των ασθενών.

Πηγή έρευνας: Το άρθρο «Patients consulting with students in general practice: survey of patients’ satisfaction and their role in teaching» των Ann-Christin Haffling και Anders Hakansson από το περιοδικό «Medical teacher» (30ο τεύχος, σελίδες 622-629, έτος έκδοσης 2008).