ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ

Φαρμακολογία ΙIΧημειοθεραπεία

Διδάσκοντες: Μ. Μαρσέλος, Μ. Κωνσταντή, Π. Παππάς, Κ. Αντωνίου

Άδειες Χρήσης• Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σεάδειες χρήσης Creative Commons. • Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς.

ΑντιμυκοβακτηριακάΑντιμυκοβακτηριακά φάρμακαφάρμακα

ΜυκοβακτηριδιακέςΜυκοβακτηριδιακές λοιμώξειςλοιμώξεις : : φυματίωσηφυματίωση, , λέπραλέπραάτυπεςάτυπες μορφέςμορφές

1.1. ΠροβλήματαΠροβλήματα στηστη θεραπείαθεραπεία τωντων μυκοβακτηριδίωνμυκοβακτηριδίων2.2. ΑντιφυματικάΑντιφυματικά φάρμακαφάρμακα πρώτηςπρώτης επιλογήςεπιλογής3.3. ΦαρμακοδυναμικέςΦαρμακοδυναμικές--ΦαρμακοκινητικέςΦαρμακοκινητικές ιδιότητεςιδιότητες4.4. ΦάρμακαΦάρμακα καικαι λέπραλέπρα5.5. ΦάρμακαΦάρμακα καικαι άτυπεςάτυπες μορφέςμορφές μυκοβακτηριδιακώνμυκοβακτηριδιακώνλοιμώξεωνλοιμώξεων

6.6. ΤοξικότηταΤοξικότητα τωντων αντιμυκοβακτηριακώναντιμυκοβακτηριακών φαρμάκωνφαρμάκων

ΦάρμακαΦάρμακα καικαι ΘεραπείαΘεραπεία τηςτης ΦυματίωσηςΦυματίωσης

ΦυματίωσηΦυματίωση: : ακόμηακόμη καικαι σήμερασήμερα μεγάλημεγάλη απειλήαπειλή

ΠΟΥΠΟΥ: 2000: 2000--2020: 1 2020: 1 δισδισ ανθρώπωνανθρώπων μόλυνσημόλυνση, , 35 35 εκεκ επιπλέονεπιπλέον θανάτουςθανάτους

ΣυνέργειαΣυνέργεια: : ΜυκοβακτηριδίωνΜυκοβακτηριδίων (tuberculosis(tuberculosis--aviumavium)) –– ιουιου HIVHIVΑφρικήΑφρική: 15% : 15% θανάτωνθανάτων

Μυκοβακτήρια βραδέως αναπτυσσόμενοι μικροοργανισμοί

Πλούσιο σε λιπίδια μυκοβακτηριακό κυτταρικό τοίχωμα

Μυκοβακτήρια : μεγάλη δυνατότητα ανάπτυξης αντοχής

ΕνδοκυττάριαΕνδοκυττάρια ύπαρξηύπαρξη τωντων μυκοβακτηριδίωνμυκοβακτηριδίων

ΕλλιπήςΕλλιπής γνώσηγνώση μηχανισμούμηχανισμού δράσηςδράσηςαντιμυκοβακτηριδιακώναντιμυκοβακτηριδιακών φαρμάκωνφαρμάκωνΧρόνιαΧρόνια φύσηφύση τηςτης νόσουνόσου ((χρόνιαχρόνια χρήσηχρήση φαρμάκωνφαρμάκων,,τοξικότητατοξικότητα) )

ΦυματίωσηΦυματίωση

ΠρωτοπαθήςΠρωτοπαθής : : πυρετόςπυρετός, , βήχαςβήχας, , οζώδεςοζώδες ερύθημαερύθημα

ΜεταπρωτοπαθήςΜεταπρωτοπαθής: : ανορεξίαανορεξία, , απώλειααπώλεια βάρουςβάρους, , νυκτερινοίνυκτερινοί ιδρώτεςιδρώτεςκακουχίακακουχία

ΕντόπισηΕντόπισηΠνεύμονεςΠνεύμονεςΜηνιγγίτιδαΜηνιγγίτιδαΟυροποιογεννητικόΟυροποιογεννητικόΣπονδυλικήΣπονδυλική στήληστήληΠεριτονίτιδαΠεριτονίτιδα , , ΠερικαρδίτιδαΠερικαρδίτιδα

Purified Protein derivativePurified Protein derivative

ΑντιφυματικάΑντιφυματικά φάρμακαφάρμακα

ΦάρμακαΦάρμακα αα εκλογήςεκλογής

ΙσονιαζίδηΙσονιαζίδηΡιφαμπικίνηΡιφαμπικίνηΠυραζιναμίδηΠυραζιναμίδηΕθαμβουτόληΕθαμβουτόλη

ΦάρμακαΦάρμακα ββ εκλογήςεκλογής

ΚαπρεομυκίνηΚαπρεομυκίνηΚυκλοσερίνηΚυκλοσερίνηΣτρεπτομυκίνηΣτρεπτομυκίνηΡιφαμπουτίνηΡιφαμπουτίνηΑμικασίνηΑμικασίνηΚαναμυκίνηΚαναμυκίνηΣιπροφλοξασίνηΣιπροφλοξασίνη

ΑποφυγήΑποφυγή ανάπτυξηςανάπτυξης αντίστασηςαντίστασης

1.1. ΑρχικήΑρχική φάσηφάση 2 2 μηνώνμηνών: 3 : 3 φάρμακαφάρμακα2.2. ΔεύτερηΔεύτερη φάσηφάση 4 4 μηνώνμηνών : 2 : 2 φάρμακαφάρμακα

ΙσονιαζίδηΙσονιαζίδηΜηχανισμόςΜηχανισμός δράσηςδράσης

ΔιέρχεταιΔιέρχεται κύτταρακύτταρα τωντων θηλαστικώνθηλαστικών: : αποτελεσματικήαποτελεσματική ενδοκυττάριωνενδοκυττάριων παθογόνωνπαθογόνων

ΕμποδίζειΕμποδίζει σύνθεσησύνθεση μυκολικώνμυκολικών οξέωνοξέων

ΑντίστασηΑντίσταση –– ΌχιΌχι διασταδιασταυυρούμενηρούμενη αντοχήαντοχή

ΦαρμακοκινητικήΦαρμακοκινητική

ΑπορρόφησηΑπορρόφηση απόαπό τοτο ΓΣΓΣ, , κατανομήκατανομή καλήκαλή καικαι στοστο ΕΝΥΕΝΥΔιείσδυσηΔιείσδυση καικαι σεσε ήδηήδη προσβεβλημένεςπροσβεβλημένες περιοχέςπεριοχές

ΜεταβολίζεταιΜεταβολίζεται μεμε ακετυλίωσηακετυλίωσηΒραδείςΒραδείς ακετυλιωτέςακετυλιωτές : 3 : 3 ώρεςώρες / / ΤαχείςΤαχείς : 1 : 1 ώραώραΑποβολήΑποβολή απόαπό ούραούρα: : αναλλοίωτηαναλλοίωτη καικαι αδρανοποιημένηαδρανοποιημένη

μορφήμορφή

ΙσονιαζίδηΙσονιαζίδηΜηχανισμόςΜηχανισμός δράσηςδράσης

Προφάρμακο

ΙσονιαζίδηΙσονιαζίδη

ΘεραπείαΘεραπεία καικαι χημειοπροφύλαξηχημειοπροφύλαξηΑνεπιθύμητεςΑνεπιθύμητες ενέργειεςενέργειεςΔερματικάΔερματικά εξανθήματαεξανθήματα. . ΗπατοτοξικότηταΗπατοτοξικότηταΠεριφερικήΠεριφερική νευροπάθειανευροπάθειαΑνεπάρκειαΑνεπάρκεια πυριδοξίνηςπυριδοξίνης--νευροτοξικότητανευροτοξικότητα

ΑιματολογικέςΑιματολογικές διαταραχέςδιαταραχέςΕμβοέςΕμβοές, , γαστρεντερικήγαστρεντερική δυσφορίαδυσφορία

ΑλληλεπιδράσειςΑλληλεπιδράσειςΑναστέλειΑναστέλει ΡΡ450450ΑυξάνειΑυξάνει τοτο μεταβολισμόμεταβολισμό αντιεπηλιπτικώναντιεπηλιπτικών

ΠροφύλαξηΠροφύλαξη μεμε ΒΒ66

ΡιφαμπικίνηΡιφαμπικίνη

ΜηχανισμόςΜηχανισμός δράσηςδράσηςΣύνδεσηΣύνδεση RNA RNA πολυμεράσηπολυμεράση –– προκαρυωτικάπροκαρυωτικά-- ΕνδοκυττάριεςΕνδοκυττάριες μορφέςμορφέςΔιευρυμένοΔιευρυμένο φάσμαφάσμαΑντίστασηΑντίσταση

ΦαρμακοκινητικήΦαρμακοκινητικήΧορήγησηΧορήγηση απόαπό τοτο στόμαστόμαΚατανέμεταιΚατανέμεται ευρέωςευρέως ––ΕΝΥΕΝΥ ((πορτοκαλίπορτοκαλί χροιάχροιά σεσε υγράυγρά τουτου σώματοςσώματος))ΑπέκκρισηΑπέκκριση: : ούραούρα ––χολήχολή / / εντεροηπατικόςεντεροηπατικός κύκλοςκύκλος

ΦυματίωσηΦυματίωση, , λέπραλέπρα, , χημειοπροφύλαξηχημειοπροφύλαξη μηνιγγίτιδαςμηνιγγίτιδας, , σταφυλοκοκκικέςσταφυλοκοκκικές λοιμώξειςλοιμώξεις

ΡιφαμπικίνηΡιφαμπικίνη

ΑνεπιθύμητεςΑνεπιθύμητες ενέργειεςενέργειες

ΔερματικάΔερματικά εξανθήματαεξανθήματα, , πυρετόςπυρετός –– ((σύνδρομοσύνδρομο όμοιοόμοιο μεμε γρίπηγρίπη))γαστρεντερικέςγαστρεντερικές διαταραχέςδιαταραχέςΗπατικέςΗπατικές διαταραχέςδιαταραχές ! !

ΕπαγωγήΕπαγωγή ενζύμωνενζύμων: : επιτάχυνσηεπιτάχυνση αποδόμησηςαποδόμησηςαντιπηκτικώναντιπηκτικών, , αντιδιαβητικώναντιδιαβητικών, , ιστρογόνωνιστρογόνων,,ναρκωτικώνναρκωτικών αναλγητικώναναλγητικών, , δαψόνηςδαψόνης, , αντιμυκητιασικώναντιμυκητιασικών

ΕθαμβουτόληΕθαμβουτόλη

ΜηχανισμόςΜηχανισμός δράσηςδράσηςΠροκαλείΠροκαλεί αναστολήαναστολή μικροβιακούμικροβιακού τοιχώματοςτοιχώματοςΑναστέλειΑναστέλει τηντην ανάπτυξηανάπτυξη..

ΦαρμακοκινητικήΦαρμακοκινητικήΚαλήΚαλή απορρόφησηαπορρόφησηΜικρόςΜικρός μεταβολισμόςμεταβολισμός, , απέκκρισηαπέκκριση απόαπό τατα ούραούρα

ΑνεπιθύμητεςΑνεπιθύμητες ενέργειεςενέργειεςΟπτικέςΟπτικές διαταραχέςδιαταραχέςΓαστρεντερικέςΓαστρεντερικές διαταραχέςδιαταραχέςΝεφρικέςΝεφρικές διαταραχέςδιαταραχέςΠεριφερικήΠεριφερική νευροπάθειανευροπάθειαΚρίσειςΚρίσεις ουρικήςουρικής αρθρίτιδαςαρθρίτιδαςΠροσοχήΠροσοχή σεσε ηπατικήηπατική δυσλειτουργίαδυσλειτουργία

* * ΦυματιώδηΦυματιώδη μηνιγγίτιδαμηνιγγίτιδα

ΕθαμβουτόληΕθαμβουτόληΜηχανισμόςΜηχανισμός δράσηςδράσης

ΤαχύτατηΤαχύτατη αντοχήαντοχή: : μονοθεραπείαμονοθεραπεία

ΠυραζιναμίδηΠυραζιναμίδηΠροφάρμακοΠροφάρμακο

ΑνεπιθύμητεςΑνεπιθύμητες ενέργειεςενέργειεςΟυρικήΟυρική αρθρίτιδααρθρίτιδαΓαστρεντερικέςΓαστρεντερικές ενοχλήσειςενοχλήσεις, , κόπωσηκόπωση, , πυρετόςπυρετόςΗπατικήΗπατική βλάβηβλάβη--υψηλέςυψηλές δόσειςδόσεις

ΒΒ’’ εκλογήςεκλογής

ΡιφαμπουτίνηΡιφαμπουτίνη

ΕθειοναμίδηΕθειοναμίδηΚαπρεομυκίνηΚαπρεομυκίνηΣτρεπτομυκίνηΣτρεπτομυκίνηΚυκλοσερίνηΚυκλοσερίνηΚινολόνεςΚινολόνες

ΡιφαμπουτίνηΡιφαμπουτίνη

-M. tuberculosis M. tuberculosis --M. M. aviumavium

ΕνδείξειςΕνδείξεις: : φυματίωσηφυματίωση σεσε ανθεκτικάανθεκτικά στελέχηστελέχηπροφύλαξηπροφύλαξη σεσε ασθενείςασθενείς μεμε AIDS AIDS απόαπό MACMACάτυπεςάτυπες μυκοβακτηριδιακέςμυκοβακτηριδιακές λοιμώξειςλοιμώξεις

ΑΕΑΕ: : εξάνθηματαεξάνθηματα, , αλλαγήαλλαγή γεύσηςγεύσηςγριππώδεςγριππώδες σύνδρομοσύνδρομογαστρεντερικέςγαστρεντερικές ενοχλήσειςενοχλήσειςυπέρχρωσηυπέρχρωση ούρωνούρωναιματολογικέςαιματολογικές διαταραχέςδιαταραχές -- ίκτεροςίκτεροςαύξησηαύξηση ηπατικώνηπατικών ενζύμωνενζύμων

ΕθειοναμίδηΕθειοναμίδη

ΑνεπιθύμητεςΑνεπιθύμητες ενέργειεςενέργειες

ΓαστρεντερικέςΓαστρεντερικές διαταραχέςδιαταραχέςΗπατίτιδεςΗπατίτιδεςΚατάθλιψηΚατάθλιψη, , υπνηλίαυπνηλία, , αίσθημααίσθημα κόπωσηςκόπωσηςΣπασμοίΣπασμοί ,,περιφερικήπεριφερική νευροπάθειανευροπάθειαΔιαταραχέςΔιαταραχές όσφρησηςόσφρησης, , όρασηςόρασηςΌχιΌχι καλήκαλή ανοχήανοχή σεσε πλήρεςπλήρες δοσολογικόδοσολογικό σχήμασχήμα

ΚαπρεομυκίνηΚαπρεομυκίνη

ΠεπτιδικόΠεπτιδικό αντιβιοτικόαντιβιοτικόΑΕΑΕ: : νεφρικήνεφρική βλάβηβλάβη, , κώφωσηκώφωση, , αταξίααταξία

ΣτρεπτομυκίνηΣτρεπτομυκίνη : : αμινογλυκοσίδηαμινογλυκοσίδη

ΚυκλοσερίνηΚυκλοσερίνη

ΑντιβιοτικόΑντιβιοτικό ευρέωςευρέως φάσματοςφάσματοςΑναστέλειΑναστέλει σύνθεσησύνθεση κυτταρικούκυτταρικού τοιχώματοςτοιχώματος

ΚΝΣΚΝΣ: : κεφαλαλγίακεφαλαλγία, , ευρεθιστότηταευρεθιστότητα, , κατάθλιψηκατάθλιψη, , σπασμοίσπασμοί, , ψυχωσικούψυχωσικού τύπουτύπου συμπτωματολογίασυμπτωματολογία

ΕνδειξηΕνδειξη: : σεσε φυματίωσηφυματίωση ανθεκτικήανθεκτική σεσε άλλαάλλα φάρμακαφάρμακα..ΦυματιώδηςΦυματιώδης μηνιγγίτιδαμηνιγγίτιδα

ΠροφυλακτικήΠροφυλακτική χορήγησηχορήγηση πυριδοξίνηςπυριδοξίνης

ΑντιφυματικάΑντιφυματικά : : ΑΑ ΕκλογήςΕκλογής

ΦάρμακαΦάρμακα καικαι λέπραλέπρα

ΦυματιώδηΦυματιώδη λέπραλέπρα: : ΔαψόνηΔαψόνη –– ΡιφαμπικίνηΡιφαμπικίνηΛεπροματώδηΛεπροματώδη λέπραλέπρα: : + + ΚλοφαζιμίνηΚλοφαζιμίνη

ΔαψόνηΔαψόνη

ΔράσηΔράση μέσωμέσω αναστολήςαναστολής σύνθεσηςσύνθεσης φυλλικούφυλλικούοξέοςοξέος

ΑντοχήΑντοχή

ΧορήγησηΧορήγηση απόαπό τοτο στόμαστόμαΕυρείαΕυρεία κατανομήκατανομή

ΑνεπιθύμητεςΑνεπιθύμητες ΕνέργειεςΕνέργειεςΑιμολυτικήΑιμολυτική καταστροφήκαταστροφή ερυθρώνερυθρών, , GG--66--PDPDδερματίτιδεςδερματίτιδες, , γαστρεντερικέςγαστρεντερικές διαταραχέςδιαταραχές, , κεφαλαλγίακεφαλαλγία, , νευροπάθειανευροπάθεια, , πυρετόπυρετό

* * ΕρπητοειδήςΕρπητοειδής δερματίτιδαδερματίτιδα

ΦάρμακαΦάρμακα καικαι λέπραλέπρα

ΦυματιώδηΦυματιώδη λέπραλέπρα: : ΔαψόνηΔαψόνη –– ΡιφαμπικίνηΡιφαμπικίνηΛεπροματώδηΛεπροματώδη λέπραλέπρα: : + + ΚλοφαζιμίνηΚλοφαζιμίνη

ΚλοφαζιμίνηΚλοφαζιμίνη : : εναλλακτικάεναλλακτικά τηςτης δαψόνηςδαψόνης

ΧρωστικήΧρωστική

ΧορήγησηΧορήγηση απόαπό τοτο στόμαστόμα

ΑΕΑΕ: : ΕρυθρήΕρυθρή χρώσηχρώση δέρματοςδέρματος, , ούρωνούρωνγαστρεντερικέςγαστρεντερικές διαταραχέςδιαταραχές

ΑντιφυματικάΑντιφυματικά φάρμακαφάρμακα

ΦάρμακαΦάρμακα αα εκλογήςεκλογής

ΙσονιαζίδηΙσονιαζίδηΡιφαμπικίνηΡιφαμπικίνηΠυραζιναμίδηΠυραζιναμίδηΕθαμβουτόληΕθαμβουτόλη

ΦάρμακαΦάρμακα ββ εκλογήςεκλογής

ΚαπρεομυκίνηΚαπρεομυκίνηΚυκλοσερίνηΚυκλοσερίνηΣτρεπτομυκίνηΣτρεπτομυκίνη

ΑντιλεπρικάΑντιλεπρικά

ΦυματιώδηΦυματιώδη λέπραλέπραΔαψόνηΔαψόνη –– ΡιφαμπικίνηΡιφαμπικίνη

ΛεπροματώδηΛεπροματώδη λέπραλέπρα::ΔαψόνηΔαψόνη –– ΡιφαμπικίνηΡιφαμπικίνη+ + ΚλοφαζιμίνηΚλοφαζιμίνη

ΑντιμυκοβακτηριακάΑντιμυκοβακτηριακά

Τέλος Ενότητας

Χρηματοδότηση• Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του

εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα.• Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Πανεπιστήμιο

Ιωαννίνων» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού.

• Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.

Σημειώματα

Σημείωμα Ιστορικού Εκδόσεων Έργου

Το παρόν έργο αποτελεί την έκδοση 1.0. Έχουν προηγηθεί οι κάτωθι εκδόσεις:•Έκδοση 1.0 διαθέσιμη εδώ.http://ecourse.uoi.gr/course/view.php?id=1166

Σημείωμα Αναφοράς

Copyright Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Διδάσκοντες: Μ. Μαρσέλος, Μ. Κωνσταντή, Π. Παππάς, Κ. Αντωνίου. «Φαρμακολογία ΙI. Χημειοθεραπεία». Έκδοση: 1.0. Ιωάννινα 2014. Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση:http://ecourse.uoi.gr/course/view.php?id=1166

Σημείωμα Αδειοδότησης• Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά Δημιουργού -Παρόμοια Διανομή, Διεθνής Έκδοση 4.0 [1] ή μεταγενέστερη.

• [1] https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/.