ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΑΜΥΝΑΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ

ΜΗ ΕΙΔΙΚΟΙ

ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΙ

Δέρμα

Βλεννογόνοι

ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΙ

Φαγοκυττάρωση

Φλεγμονή

Πυρετός

Αντιμικροβιιακές ουσίες

ΕΙΔΙΚΟΙ

ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΙ

Χυμική ανοσία

Κυτταρική ανοσία

Το αίμα ως παράγοντας οργάνωσης της άμυνας

ΑΙΜΑ

ΚΥΤΤΑΡΑ ΠΛΑΣΜΑ

Ερυθρά αιμοσφαίρια

Λευκά αιμοσφαίρια

Αιμοπετάλια

Έμμορφα συστατικά

Η καταγωγή των κυττάρων του αίματος

ΟΛΑ τα έμμορφα συστατικά του αίματος

Ερυθρά αιμοσφαίρια Λευκά αιμοσφαίρια Αιμοπετάλια

κατάγονται

από

πολυδύναμα αιμοποιητικά κύτταρα

του ερυθρού μυελού των οστών

που με διαφοροποίηση δίνουν

Μη ειδική άμυνααντιμετώπιση όλων των

μικροοργανισμών με τον ίδιο τρόπο

Εξωτερικοί μηχανισμοίΕμποδίζουν την είσοδο των

μικροοργανισμών

Δέρμα

Πού εντοπίζονται στον ανθρώπινο οργανισμό;

Βλεννογόνοι

1.Η δομή του

Με ποιους τρόπους το ΔΕΡΜΑ εμποδίζει την είσοδο των μικροοργανισμών;

Κεράτινη στιβάδα

Στρώμα νεκρών κυττάρων της επιδερμίδας που αποτελεί φραγμό στην είσοδο των

μικροοργανισμών

2.Χημικές ουσίες δέρματος

Δημιουργούν δυσμενές χημικό περιβάλλον για τους μικροοργανισμούς

Α. Οξέα

Λιπαρά οξέα

Β. Ένζυμα

Λυσοζύμη

Καταστρέφει κυτταρικό τοίχωμα μικροοργανισμών

(βακτηριοκτόνος δράση)

Γαλακτικό οξύ

Σε ποιες εκκρίσεις βρίσκονται οι χημικές ουσίες του δέρματος;

Λυσοζύμη και Γαλακτικό οξύ

Ιδρώτας

Ιδρωτοποιοί αδένες

Λιπαρά οξέα

Σμήγμα

Σμηγματογόνοι αδένες

3.Μη παθογόνοι μικροοργανισμοί

Με ποιον τρόπο οι μη παθογόνοι μικροοργανισμοί του δέρματος βοηθούν

στην άμυνα;

Ανταγωνίζονται παθογόνους μικροοργανισμούς και έτσι εμποδίζουν την

είσοδό τους στον ανθρώπινο οργανισμό

Πώς οι βλεννογόνοι κοιλοτήτων εμποδίζουν την είσοδο μικροοργανισμών;

1.Παράγουν βλέννα

Η βλέννα παγιδεύει μικροοργανισμούς

2. Βλεφαριδοφόρο επιθήλιο αναπνευστικής οδού

Η κίνηση των βλεφαρίδων του επιθηλίου απομακρύνει τους μικροοργανισμούς που

παγιδεύονται στη βλέννα

3. Υδροχλωρικό οξύ στο στομάχι

Καταστρέφει μικροοργανισμούς που καταλήγουν στο στομάχι μέσω πεπτικής

οδού4. Λυσοζύμη στο σάλιο και τα δάκρυα

Προστατεύει τη στοματική κοιλότητα

Προστατεύει τον επιπεφυκότα

ΑΙΜΑ

Πλάσμα

Νερό, αμινοξέα, σάκχαρα,

πρωτεΐνες, αντισώματα,

Αντιμικροβιακές ουσίες,Παράγοντε

ς πήξης του αίματος

Ορός αίματος = Πλάσμα –

παράγοντες πήξης αίματος

Κύτταρα αίματος

Ερυθρά αιμοσφαίρια

Αιμοπετάλια

Λευκά αιμοσφαίρι

α

Φαγοκύτταρα

Λεμφοκύτταρα

Μη ειδική άμυνα

Εσωτερικοί μηχανισμοί

1.Φαγοκυττάρωση

2. Φλεγμονώδης αντίδραση

3. Πυρετός

4.Ουσίες με αντιμικροβιακή δράση

Τι είναι φαγοκυττάρωση;

Η διαδικασία κατά την οποία τα φαγοκύτταρα εγκλωβίζουν και

καταστρέφουν μικροοργανισμούς

Ουδετερόφιλα

Φαγοκύτταρα

Μονοκύτταρα

διαφοροποίηση

Μακροφάγα

1.Δράση φαγοκυττάρω

ν

Εγκλωβίζουν και καταστρέφουν

μικροοργανισμούς

Παρουσιάζουν τμήματα του μικροοργανισμού που

κατέστρεψαν στην επιφάνειά τους

(μακροφάγα)

Προσελκύονται από χημικές ουσίες που

απελευθερώνονται απότραυματισμένα

κύτταρα

Ενεργοποιούνται από

αντιμικροβιακές ουσίες του πλάσματος

μικροοργανισμούς

Ο πυρετός ενισχύει τη δράση τους

Η σύνδεση αντιγόνου – αντισώματος βοηθά

στην αναγνώρισή τους από τα μακροφάγα με

σκοπό την ολοκληρωτική τους

καταστροφή

Εγκαθίστανται σε ιστούς (μακροφάγα)

Εξέρχονται από τα διεσταλμένα

αγγεία

2.Φλεγμονώδης αντίδρασηΕίναι το σύνολο των συμπτωμάτων τα οποία

εμφανίζονται στην περιοχή ενός τραύματος για να αντιμετωπιστούν οι μικροοργανισμοί που εισέρχονται

Τοπικό κοκκίνισμα Πόνος

Τοπική αύξηση θερμοκρασίας

Τοπικό οίδημα

Διαστολή αγγείων

Συγκέντρωση αίματος Διάχυση πλάσματος

από αγγεία στους γύρω ιστούς

Τραυματισμός νευρικών

απολήξεων ή επίδραση

τοξινών σε αυτές

ΙνώδεςΠύον

Πυρετός

1.Εμποδίζει την ανάπτυξη και τον πολλαπλασιασμό των βακτηρίων

2.Εμποδίζει τη λειτουργία των ενζύμων των κυττάρων και εμποδίζει τον

πολλαπλασιασμό των ιών μέσα σε

αυτά

3.Ενισχύει τη δράση των

φαγοκυττάρων

Για βακτήρια 1 και 3

Για ιούς 2 και 3Προσοχ

ή!!

Ουσίες με αντιμικροβιακή δράση

Πρωτεΐνες

Ιντερφερόνες

Συμπλήρωμα

Προπερδίνη

Για ιούς

Για όλους τους μικροοργανισμούς

Για όλους τους μικροοργανισμούς

Πώς δρουν οι ιντερφερόνες;

Παράγονται από κύτταρα μολυσμένα από ιούς

Απελευθερώνονται στο μεσοκυττάριο

υγρόΣυνδέονται με υποδοχείς υγιών

κυττάρων Τα υγιή κύτταρα παράγουν άλλες

πρωτεΐνες Οι πρωτεΐνες αυτές

εμποδίζουν τον πολλαπλασιασμό των

ιών

ΑΝΟΣΙΑ (Ειδική άμυνα)Ικανότητα του οργανισμού

Α) Να αναγνωρίζει μια ξένη ουσία που

εισέρχεται στον οργανισμό

Β) Να αντιδρά για να την εξουδετερώσει

παράγοντας

Εξειδικευμένα κύτταρα

Εξειδικευμένα κυτταρικά προϊόντα

ανοσοβιολογική απόκριση δηλ. την

αντίδραση του οργανισμού εναντίον

της ξένης ουσίας

Αντιγόνο

Η ουσία που προκαλεί

την…

ΑΝΤΙΓΟΝΟΗ ξένη ουσία που προκαλεί την ανοσοβιολογική

απόκρισηΤι μπορεί να είναι η ξένη ουσία που προκαλεί την

ανοσοβιολογική απόκριση;

Μικροοργανισμό

ς

Τοξικές ουσίες που

παράγονται από μικροοργανισμό

Τμήματα

μικροοργανισμού

Γύρη, συστατικά τροφών, κύτταρα ή

ορός από άλλα άτομα ή ζώα

Ποια είναι τα δύο χαρακτηριστικά που κάνουν την ειδική άμυνα να ξεχωρίζει από

τη μη ειδική άμυνα;

Εξειδίκευση Μνήμη

Τα προϊόντα της ανοσοβιολογικής δρουν

εναντίον ΜΟΝΟ της ουσίας που προκάλεσε την παραγωγή τους

Η ικανότητα του οργανισμού να

θυμάται τα αντιγόνα με τα οποία έχει έρθει σε επαφή και να

τα εξουδετερώνει γρήγορα χωρίς την εμφάνιση συμπτωμάτων

Ποια κύτταρα του αίματος συμμετέχουν στην ανοσοβιολογική απόκριση;

Τα λεμφοκύτταραΒ λεμφοκύτταρα

Τ λεμφοκύτταρα

Πού ξεκινά η παραγωγή των λεμφοκυττάρων;

Μυελός των οστών

Από πολυδύναμα αιμοποιητικά

κύτταρα

Πού ολοκληρώνεται η παραγωγή των λεμφοκυττάρων;

Θύμος αδένας

ΛΕΜΦΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑΠΡΩΤΟΓΕΝΗ

Μυελό

ς των ο

στών Θύμος αδένας

Ωρίμανση των Β

λεμφοκυ

ττάρων

Ωρίμανση των Τ

λεμφοκυττάρων

ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΗ

Αμυγδαλές

Σπλήνας

Λεμφαδένες

Λεμφικός ιστός κατά μήκος του

γαστρεντερικού σωλήναΓίνεται η

ανοσοβιολογική απόκριση

ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΑΝΟΣΟΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΑΠΟΚΡΙΣΗ

ΣΤΑΔΙΑ

1ο ΣΤΑΔΙΟ

Ενεργοποίηση Βοηθητικών Τ

Λεμφοκυττάρων

2ο ΣΤΑΔΙΟ

Ενεργοποίηση Β

λεμφοκυττάρων

Χυμική ανοσία

2Α 2Β

Ενεργοποίηση Τ

λεμφοκυττάρων

Κυτταρική ανοσία

3ο ΣΤΑΔΙΟ

Τερματισμός ανοσοβιολογικής

απόκρισης

1ο ΣΤΑΔΙΟ ΑΝΟΣΟΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΠΟΚΡΙΣΗΣ

Ενεργοποίηση βοηθητικών Τ λεμφοκυττάρων

Είσοδος αντιγόνου για 1η φορά

Φαγοκυττάρωση αντιγόνου από μακροφάγα

Παρουσίαση αντιγόνου στην επιφάνεια του μακροφάγου

Το τμήμα του αντιγόνου που παρουσιάζεται

ενεργοποιεί το βοηθητικό Τ λεμφοκύτταρο

2ο ΣΤΑΔΙΟ ΑΝΟΣΟΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΠΟΚΡΙΣΗΣΑ. Ενεργοποίηση Β λεμφοκυττάρων (Χυμική

Ανοσία)Ενεργοποιημένο Βοηθητικό Τ λεμφοκύτταρο

ενεργοποιείΒ λεμφοκύτταρο

Πολλαπλασιασμός και διαφοροποίηση σε

Πλασματοκύτταρα Β λεμφοκύτταρα μνήμηςΠαράγουν και εκκρίνουν

αντισώματα στο αίμα και τη λέμφο Ενεργοποιούνται όταν

το αντιγόνο εισέλθει επόμενη φορά στον

οργανισμό

Τα αντισώματα συνδέονται με το αντιγόνο

και το εξουδετερώνουν

2ο ΣΤΑΔΙΟ ΑΝΟΣΟΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΠΟΚΡΙΣΗΣΒ. Ενεργοποίηση Κυτταροτοξικών Τ λεμφοκυττάρων (Κυτταρική Ανοσία)

Ενεργοποιημένο Βοηθητικό Τ λεμφοκύτταροενεργοποιεί

Κυτταροτοξικό Τ λεμφοκύτταρο εναντίον

Κυττάρου μολυσμένου από ιό

Καρκινικού κυττάρου

Κυττάρου από μεταμοσχευμένο

ιστόΤο κυτταροτοξικό Τ λεμφοκύτταρο καταστρέφει το

κύτταρο - στόχο

ΤΕΡΜΑΤΙΣΜΟΣ ΑΝΟΣΟΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΠΟΚΡΙΣΗΣ

3ο ΣΤΑΔΙΟ

Τα κατασταλτικά Τ λεμφοκύτταρα

Τα προϊόντα της ανοσοβιολογικής

απόκρισης

Βοηθούν στον τερματισμό της ανοσοβιολογικής απόκρισης

ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΗΣ ΑΝΟΣΟΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΑΠΟΚΡΙΣΗ

Ενεργοποιείται κατά τη δεύτερη ή επόμενη επαφή του οργανισμού με το ίδιο αντιγόνο

Ενεργοποιούνται τα κύτταρα μνήμης

Τα αντισώματα παράγονται άμεσα

Μεγάλη ποσότητα αντισωμάτων

Γρήγορη εξουδετέρωση του αντιγόνου

Ο άνθρωπος δεν ασθενεί και δεν καταλαβαίνει ότι μολύνθηκε

ΑΝΤΙΣΩΜΑΤΑ

ΠΡΩΤΕΪΝΕΣΧΗΜΙΚΗ ΦΥΣΗ ΑΝΤΙΣΩΜΑΤΩΝ:

ΕΝΑ ΑΝΤΙΣΩΜΑ1 ΠΡΩΤΕΪΝΗ

4 ΠΟΛΥΠΕΠΤΙΔΙΚΕΣ ΑΛΥΣΙΔΕΣ2 ΜΕΓΑΛΕΣ = ΒΑΡΙΕΣ

2 ΜΙΚΡΕΣ = ΕΛΑΦΡΙΕΣ

Ποια είναι η σύσταση μιας πεπτιδικής αλυσίδας;

Μια πεπτιδική αλυσίδα αποτελείται από …

ΑΜΙΝΟΞΕΑ

ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗ ΑΝΤΙΣΩΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΑΝΤΙΓΟΝΟ

Σχέση κλειδιού - κλειδαριάς

Αντιγόνο Α Αντίσωμα αντι - ΑΑντιγόνο Β Αντίσωμα αντι - Β

Πού οφείλεται η εξειδίκευση του αντισώματος για κάποιο αντιγόνο;

Βοηθητικές πληροφορίες

Η αλληλουχία των αμινοξέων μιας πολυπεπτιδικής

αλυσίδας

Καθορίζει τη μορφή της στο χώρο

Η μορφή της στο χώρο καθορίζει τη λειτουργία της

Η μορφή του αντισώματος στο χώρο καθορίζει τη συγγένεια που δείχνει το αντίσωμα για το

αντιγόνο

ΣΤΑΘΕΡΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΑΝΤΙΣΩΜΑΤΟΣ

Ίδια για όλα τα αντισώματα ανεξάρτητα από την εξειδίκευσή τους στη μορφή και στην

αλληλουχία των αμινοξέων

ΜΕΤΑΒΛΗΤΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΑΝΤΙΣΩΜΑΤΟΣΔιαφορετική μεταξύ αντισωμάτων με

διαφορετική εξειδίκευση τόσο στη μορφή όσο και στην αλληλουχία των αμινοξέων

Σε ποια περιοχή του αντισώματος συνδέεται το

αντιγόνο;

Προφανώς στη μεταβλητή

περιοχή

ΑΝΟΣΙΑΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΠΑΘΗΤΙΚΗ

Τα αντισώματα για την εξουδετέρωση του αντιγόνου παράγονται από τον ίδιο τον οργανισμό

Τα αντισώματα για την εξουδετέρωση του αντιγόνου έχουν παραχθεί σε άλλον οργανισμόΚριτήριο διάκρισης ανοσίας σε Ενεργητική και

ΠαθητικήΣε ποιον οργανισμό παράγονται τα αντισώματα

Αν παράγονται στον ίδιο τον οργανισμό στον οποίο

δρουν

Ενεργητική

Αν παράγονται σε διαφορετικό οργανισμό απ΄αυτόν στον οποίο

δρουν

Παθητική

ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΑΝΟΣΙΑ

ΦΥΣΙΚΟΣ ΤΡΟΠΟΣ

ΕΠΑΦΗ ΜΕ ΑΝΤΙΓΟΝΟ ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΣΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

ΤΕΧΝΗΤΟΣ ΤΡΟΠΟΣ

ΕΜΒΟΛΙΟ

Νεκροί

μικροοργανισμο

ί

Εξασθενημένοι

μικροοργανισμοίΤμήματα

μικροοργανισμώ

ν

Είσοδος αντιγόνου

Προκαλείται ανοσοβιολογική

απόκριση

Παράγονται αντισώματα

Παράγονται κύτταρα μνήμης

ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΑΝΟΣΙΑ

ΦΥΣΙΚΟΣ ΤΡΟΠΟΣ

Μεταφορά ανισωμάτων από τη μητέρα

Στο έμβρυο μέσω

πλακούντα

Στο νεογνό με το

μητρικό γάλα

ΤΕΧΝΗΤΟΣ ΤΡΟΠΟΣ

Ορός αντισωμάτων

Τα αντισώματα

έχουν παραχθεί σε

άλλο άτομο ή ζώο

Ο οργανισμός που δέχεται ορό δεν κάνει ανοσοβιολογική απόκριση

Ποιος τύπος ανοσίας είναι μεγάλης διάρκειας;

Η διάρκεια της ανοσίας στηρίζεται στα κύτταρα μνήμης

Τα κύτταρα μνήμης παράγονται όταν γίνεται ανοσοβιολογική απόκριση στον οργανισμό

Στην ενεργητική ανοσία γίνεται ανοσοβιολογική

απόκριση

Μεγάλης διάρκειας ανοσία

Στην παθητική ανοσία δε

γίνεται ανοσοβιολογική

απόκρισηΠαροδική

ανοσία (μικρής διάρκειας)

Ποιος τύπος ανοσίας είναι άμεσος;

Η ενεργητική ανοσία δεν είναι άμεση

Από τη στιγμή που εισέρχεται το αντιγόνο

στον οργανισμό μεσολαβεί πολύς χρόνος

(τουλάχιστον 20 ημέρες) μέχρι την εμφάνιση

ανοσίας αφού πρέπει να παραχθούν κύτταρα

μνήμης

Η παθητική ανοσία είναι άμεση

γιατί γιατί

Η μεγάλη ποσότητα αντισωμάτων που μεταφέρεται στο

σώμα του ανθρώπου εξουδετερώνει

αμέσως το αντιγόνο

Ποιος τύπος ανοσίας χρησιμοποιείται προληπτικά;

Το εμβόλιο που είναι τεχνητή ενεργητική ανοσία

Ποιος τύπος ανοσίας χρησιμοποιείται θεραπευτικά;

Ο ορός που είναι τεχνητή παθητική ανοσίαΓιατί;

Για θεραπεία χρειάζεται η ανοσία να είναι άμεση

Για πρόληψη η ανοσία χρειάζεται να είναι μεγάλης διάρκειας

Μετά την είσοδο παθογόνων μικροοργανισμών ενός είδους σ’ έναν άνθρωπο δεν παρουσιάζονται συμπτώματα ασθένειας. Η καμπύλη α στο παρακάτω διάγραμμα δείχνει τη μεταβολή της συγκέντρωσης των μικροοργανισμών, ενώ η καμπύλη β τη μεταβολή της συγκέντρωσης των αντισωμάτων που δημιουργήθηκαν για τους συγκεκριμένους μικροοργανισμούς στον άνθρωπο. Να αιτιολογήσετε τη μορφή των καμπυλών α και β, να αναφέρετε ονομαστικά τα κύτταρα του ανοσιοβιολογικού συστήματος που ενεργοποιήθηκαν μετά την είσοδο των μικροοργανισμών στον άνθρωπο, να εξηγήσετε αν ο ίδιος άνθρωπος θα εμφανίσει συμπτώματα ασθένειας σε περίπτωση που μολυνθεί στο μέλλον από τον ίδιο μικροοργανισμό και να γράψετε τα αποτελέσματα που έχει η σύνδεση αντιγόνου-αντισώματος.

Το παρακάτω διάγραμμα παριστάνει τις ποσότητες των αντισωμάτων σε κάποιον οργανισμό σε συνάρτηση με το χρόνο. Τα αντιγόνα Α, Β, Γ εισέρχονται στον οργανισμό τη χρονική στιγμή που σημειώνεται. Να απαντήσετε στα ζητήματα που ακολουθούν:

Να αντιστοιχίσετε κάθε καμπύλη αντισωμάτων σε ένα από τα αντιγόνα Α, Β και Γ και να αιτιολογήσετε σύντομα την απάντησή σας, αν γνωρίζετε ότι: ο οργανισμός δέχεται την 1η δόση εμβολίου για το αντιγόνο Β και ορό αντισωμάτων για το αντιγόνο Γ.

Τι είδους ανοσοβιολογική απόκριση θα κάνει ο οργανισμός αν προσβληθεί επόμενη φορά από τα αντιγόνα Α, Β και Γ;