(Ασφάλεια και Προστασία στο Διαδίκτυο – Εννοιολογική χαρτογράφηση Συντάκτρια: Μιχαήλ Σταυρούλα ΠΕ19)

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1.ΤΙΤΛΟΣ3

2.ΕΚΤΙΜΩΜΕΝΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ3

3.ΕΝΤΑΞΗ ΣΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ3

4.ΣΚΟΠΟΙ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ3

5.ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ4

6.ΕΠΙΣΤΗΜΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΚΑΙ ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ(προαιρετικό)6

7.ΕΠΕΚΤΑΣΕΙΣ/ΔΙΑΣΥΝΔEΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ Ή ΤΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ8

8.ΠΟΛΛΑΠΛΕΣΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ – ΠΟΛΛΑΠΛΕΣΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ8

9.ΠΡΟΒΛΕΨΗ ΔΥΣΚΟΛΙΩΝ ΠΟΥ ΘΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΟΥΝ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ8

10.ΓΙΑΤΙ ΝΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΘΕΙ Ο ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗΣ9

11.ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΣ ΘΟΡΥΒΟΣ9

12.ΧΡΗΣΗ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ ΠΗΓΩΝ(προαιρετικό)10

13.ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΗ ΘΕΩΡΙΑ ΜΑΘΗΣΗΣ (Ή ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ)10

14.ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗ ΜΙΚΡΟΜΕΤΑΒΟΛΩΝ ΣΤΗΝ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΣΤΟ ΝΟΗΜΑ ΤΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ (προαιρετικό)10

15.ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ10

16.ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΤΑΞΗΣ – ΕΦΙΚΤΟΤΗΤΑ ΣΧΕΔΙΑΣΗΣ11

17.ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΦΥΛΛΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (Ή ΚΑΙ ΑΛΛΟΥ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ) –ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ11

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ14

1. ΤΙΤΛΟΣ

Ασφάλεια και Προστασία στο Διαδίκτυο - Εννοιολογική χαρτογράφηση

2. ΕΚΤΙΜΩΜΕΝΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ

Δύο διδακτικές ώρες.

3. ΕΝΤΑΞΗ ΣΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ

Το προτεινόμενο σενάριο προτείνεται για εφαρμογή στην Α’ Λυκείου στο μάθημα επιλογής «Εφαρμογές Πληροφορικής». Όπως αναφέρει το Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγράμματος Σπουδών (Δ.Ε.Π.Π.Σ.) και συγκεκριμένα το Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών (ΑΠΣ) της Α’ Λυκείου (ΦΕΚ932/14-04-2014) Τόμος Β, ένας από τους βασικούς στόχους του μαθήματος είναι να εντοπίζουν οι μαθητές και να διαχειρίζονται θέματα ασφάλειας και προστασίας στο Διαδίκτυο.

4. ΣΚΟΠΟΙ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ

Γενικός σκοπός:

Ο γενικός σκοπός του παρόντος σεναρίου είναι να μπορούν οι μαθητές να εντοπίζουν και να διαχειρίζονται θέματα ασφάλειας και προστασίας στο χώρο του Διαδικτύου.

Επιμέρους στόχοι:

Γνωστικοί:

Οι μαθητές μετά το τέλος της δίωρης εφαρμογής του σεναρίου θα πρέπει να είναι σε θέση:

· να αναγνωρίζουν τα είδη κακόβουλου λογισμικού.

· να διακρίνουν τις απαραίτητες εφαρμογές προστασίας από κακόβουλο λογισμικό.

· να ελέγχουν τις παραμέτρους για τη διεκπεραίωση ασφαλών ηλεκτρονικών συναλλαγών.

· να αναγνωρίζουν και να αποφεύγουν επιβλαβές περιεχόμενο στο Διαδίκτυο.

Δεξιοτήτων:

Οι μαθητές μετά το τέλος της δίωρης εφαρμογής του σεναρίου θα πρέπει να είναι σε θέση:

· να διαχειρίζονται σωστά τα θέματα των πνευματικών δικαιωμάτων στο Διαδίκτυο.

· να ελέγχουν θέματα γύρω από την ιδιωτικότητά τους και τα προσωπικά τους δεδομένα στο Διαδίκτυο.

· να ερμηνεύουν έναν έτοιμο Ε.Χ

· να κατασκευάζουν, να συμπληρώνουν και να επεκτείνουν ένα Ε.Χ.

Στάσεων:

Οι μαθητές μετά το τέλος της δίωρης εφαρμογής του σεναρίου θα πρέπει να είναι σε θέση:

· Να αποδέχονται ή να απορρίπτουν πληροφορίες στον Παγκόσμιο Ιστό

· Να εκτιμούν την χρησιμότητα της εννοιολογικής χαρτογράφησης

· Να συνεργάζονται σε ομάδες και να εκτιμούν τα οφέλη από τη διαδικασία της ομαδικής εργασίας

5. ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ

Το σενάριο έχει ως αντικείμενο την ασφάλεια και προστασία στο διαδίκτυο και προτείνεται η εφαρμογή του στην Α’ Λυκείου. Η εφαρμογή του πραγματοποιείται στο εργαστήριο πληροφορικής και προβλέπει χρήση Η/Υ από ομάδες 2-3 ατόμων.

Η προτεινόμενη χρονική διάρκεια είναι 2 ώρες.

Το σενάριο χωρίζεται σε τρεις φάσεις: (1 ώρα Πρώτη - Δεύτερη Φάση και 2 ώρα Τρίτη - Τέταρτη Φάση)

Πρώτη φάση: Σε πρώτη φάση γίνεται η προβολή ενός σύντομου βίντεο με σκοπό την ψυχολογική προετοιμασία των μαθητών και την εισαγωγή στο θέμα. Το περιεχόμενο του βίντεο έχει να κάνει με την έκθεση προσωπικών στοιχείων στο διαδίκτυο. Στη συνέχεια γίνεται σύντομη περιγραφή του περιβάλλοντος του Cmap Tools και πραγματοποιείται η πρώτη δραστηριότητα του Φύλλου Εργασίας1 με σκοπό την εξοικείωση με το λογισμικό.

Δεύτερη φάση: Παρουσίαση εννοιών γύρω από την ενότητα «Κακόβουλο λογισμικό» ξεκινώντας από την προβολή ενός σύντομου βίντεο και υλοποίηση της 2ης Δραστηριότητας του Φύλλου Εργασίας 1. Στη συνέχεια γίνεται η παρουσίαση των εννοιών σε θέματα ασφάλειας και προστασίας στο Διαδίκτυο αρχικά με διάλεξη και στη συνέχεια με εμπλοκή των μαθητών σε συζήτηση. Τέλος, ζητείται από τους μαθητές να υλοποιήσουν την 3η Δραστηριότητα του Φύλλου Εργασίας 1.

Τρίτη φάση: Παρουσίαση εννοιών που αφορούν α) Πληροφορίες, πνευματικά δικαιώματα και πειρατεία λογισμικού στο Διαδίκτυο και β) Ιδιωτικότητα και προσωπικά δεδομένα στο Διαδίκτυο. Η παρουσίαση από τον εκπαιδευτικό γίνεται αρχικά με διάλεξη και στη συνέχεια με την ενεργητική συμμετοχή των μαθητών. Στη φάση αυτή υλοποιούνται οι Δραστηριότητες 1, 2, 3 του Φύλλου Εργασίας.

Τέταρτη φάση: Στην τελευταία φάση εφαρμογής του σεναρίου οι μαθητές καλούνται να απαντήσουν το φύλλο αξιολόγησης. Το φύλλο αξιολόγησης μπορεί να απαντηθεί ατομικά ή στις ομάδες που έχουν συσταθεί, ανάλογα με την προτίμηση του εκπαιδευτικού.

ΧΡΟΝΟΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΣΕΝΑΡΙΟΥ

Διδακτική ώρα

Δραστηριότητα/Ενέργεια

Εκτιμώμενος Χρόνος

1η Διδακτική ώρα

Προβολή εισαγωγικού βίντεο

3’

Περιγραφή περιβάλλοντος του Cmap Tools

10’

Φύλλο εργασίας1 – Δραστηριότητα 1

5’

Προβολή Βίντεο: Ιοί Υπολογιστών και Απειλές

Παρουσίαση εννοιών για Κακόβολο λογισμικό

Φύλλο εργασίας1 – Δραστηριότητα2

15’

Παρουσίαση εννοιών για:

· Θέματα ασφάλειας και προστασίας στο Διαδίκτυο

Δραστηριότητα 3

10’

2η Διδακτική ώρα

Παρουσίαση εννοιών για:

· Πληροφορίες, πνευματικά δικαιώματα και πειρατεία λογισμικού στο Διαδίκτυο

· Ιδιωτικότητα και προσωπικά δεδομένα στο Διαδίκτυο

10’

Φύλλο εργασίας2 – Δραστηριότητα 1

5’

Φύλλο εργασίας2 – Δραστηριότητα 2

5’

Φύλλο εργασίας2 – Δραστηριότητα 3

15’

Φύλλο Αξιολόγησης

5’

Ο ρόλος της ομάδας:

· προωθείται η επικοινωνία και η συνεργασία για την υλοποίηση των προτεινόμενων δραστηριοτήτων

· αναπτύσσεται η κοινή ευθύνη και καλλιεργείται φιλικό κλίμα, αποκλείοντας ανταγωνιστικές ή ατομικιστικές συμπεριφορές

· ενισχύεται ο σεβασμός ανάμεσα στα μέλη της ομάδας, με αποτέλεσμα να προσφέρονται ίσες ευκαιρίες στους μαθητές/τριες να συμμετέχουν στη διαδικασία και στις αποφάσεις.

Ο ρόλος του/της μαθητή/τριας:

· λειτουργεί ως μονάδα μέσα σε μία ομάδα

· αναζητά, πειραματίζεται και συνδυάζει πληροφορίες,

· συμμετέχει ενεργά και ισότιμα στην ομάδα

Ο ρόλος του/της εκπαιδευτικού:

· παροτρύνει τους μαθητές στην επικοινωνία και ανταλλαγή απόψεων

· καθοδηγεί και συμβουλεύει τους μαθητές μεμονωμένα ή σε ομάδες, χωρίς να δίνει γρήγορες απαντήσεις στις απορίες και στα ερωτήματά τους

· έχει υποστηρικτικό ρόλο και συμμετέχει στη διαδικασία της μάθησης

· επαινεί και ενθαρρύνει τη συμμετοχή όλων των μελών της ομάδας, αυξάνοντας την αυτοεκτίμηση των μαθητών

6. ΕΠΙΣΤΗΜΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΚΑΙ ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ(προαιρετικό)

Η έννοια του χάρτη εννοιών/εννοιολογικού χάρτη

Ο χάρτης εννοιών (concept map) είναι ένα σχηματικό διάγραμμα που προσδιορίζει σχέσεις μεταξύ των βασικών εννοιών μιας περιοχής μελέτης με τη μορφή προτάσεων. Είναι μια τεχνική διδασκαλίας και μια στρατηγική μάθησης που σκοπεύει να βοηθήσει τους μαθητές να μάθουν έννοιες με ουσιαστικό τρόπο.

Η διαδικασία κατασκευής ενός χάρτη εννοιών, ή αλλιώς ενός εννοιολογικού χάρτη, ονομάζεται εννοιολογική χαρτογράφηση (concept mapping) και αναπτύχθηκε αρχικά από ερευνητική ομάδα με επικεφαλή τον J. D. Novak στο Πανεπιστήμιο Cornell. Όπως αναφέρεται στη βιβλιογραφία (Βαρδάκα κ.α., 2005; Γουλή κ.α., 2006; Φορτούνη & Φραγκάκη, 2003) βασικό στοιχείο της εννοιολογικής χαρτογράφησης αποτελεί η θεωρία του Ausubel για τη "μάθηση με νόημα", η οποία αναφέρεται στην προσαρμογή των νέων εννοιών στις προϋπάρχουσες γνωστικές δομές των μαθητών και στοχεύει στην ενίσχυση της εποικοδομητικής και ουσιαστικής μάθησης (meaningful learning).

Συστατικά στοιχεία ενός εννοιολογικού χάρτη

Τα βασικά συστατικά στοιχεία ενός εννοιολογικού χάρτη (ΕΧ) είναι οι κόμβοι που αναπαριστούν τις έννοιες και οι σύνδεσμοι που προσδιορίζουν πως συνδέονται μεταξύ τους οι διάφορες έννοιες του χάρτη.

Κόμβοι (έννοιες): κάθε κόμβος του χάρτη αναπαριστά μια έννοια, η οποία αναγράφεται στην ετικέτα του κόμβου. Οι έννοιες μπορεί να αναφέρονται (Γουλή κ.α., 2006):

· Σε αντικείμενα, τα οποία περιγράφονται συνήθως με ουσιαστικά. Οι αντίστοιχοι χάρτες χαρακτηρίζονται ως περιγραφικοί (descriptive concept maps).

· Σε συμβάντα/γεγονότα, τα οποία περιγράφονται συνήθως με ρήματα. Οι αντίστοιχοι χάρτες επικεντρώνονται σε αναπαραστάσεις του τρόπου που λειτουργεί ή συμβαίνει κάτι και χαρακτηρίζονται ως επεξηγηματικοί (explanatory concept maps).

Φυσικά, οι έννοιες μπορεί να αναφέρονται σε ένα σύνολο αντικειμένων και γεγονότων. Η βασική έννοια ενός ΕΧ, η οποία αναλύεται σε ένα σύνολο εννοιών που την περιγράφουν, τοποθετείται συνήθως στην κορυφή του χάρτη και ονομάζεται κεντρική έννοια.

Σύνδεσμοι (συνδέσεις): οι σύνδεσμοι είναι γραμμές που συνδέουν μεταξύ τους δύο κόμβους και έχουν μία ετικέτα που με απλές και σύντομες συνδετικές λέξεις προσδιορίζει τη σχέση μεταξύ των συνδεόμενων κόμβων. Στην ουσία, οι σύνδεσμοι προσδιορίζουν τις σχέσεις μεταξύ των εννοιών του ΕΧ περιγράφοντας τον τρόπο με τον οποίο οι έννοιες αυτές συνδέονται.

Οι συνδέσεις μπορεί να είναι (Βασιλοπούλου, 2001):

· απλές συνδέσεις μεταξύ μια γενικότερης και μιας μερικότερης έννοιας

· σύνθετες συνδέσεις μεταξύ εννοιών που μπορεί βρίσκονται σε διαφορετικές περιοχές ή/και διαφορετικά επίπεδα του χάρτη, ή να είναι υπο-έννοιες διαφορετικών εννοιών.

Στην ουσία, η σύνδεση μεταξύ δύο κόμβων δημιουργεί μια πρόταση.

Είδη Εννοιολογικών Χαρτών

Οι ΕΧ διακρίνονται σε 4 βασικές κατηγορίες βάσει του σχηματοπλαισίου που χρησιμοποιούν (Αλιακίζογλου, 2009; Βαρδάκα κ.α., 2005):

· Ιεραρχικοί (hierarchy concept maps): η κεντρική έννοια τοποθετείται στην κορυφή και προχωρώντας στα χαμηλότερα επίπεδα της ιεραρχίας αναλύεται στις επιμέρους έννοιες.

· Αραχνοειδείς (spider concept maps): η κεντρική έννοια τοποθετείται στο κέντρο του χάρτη και γύρω από αυτή τοποθετούνται οι υπο-έννοιες.

· Διαγράμματος ροής (flowchart concept maps): η κεντρική έννοια τοποθετείται στην κορυφή και ακολουθεί μια γραμμική διάταξη των υπο-εννοιών.

· Συστημικοί (systems concept maps): οι έννοιες οργανώνονται με παρόμοιο τρόπο με τους χάρτες τύπου διαγράμματος ροής, αλλά επιπλέον στα άκρα τους έχουν εισροές-εκροές.

· Ειδικοί τύποι ΕΧ αναφέρονται στο (Αλιακίζογλου, 2009).

Διδακτική/μαθησιακή αξία της εννοιολογικής χαρτογράφησης

Τα πλεονεκτήματα της διδακτικής αξιοποίησης τη εννοιολογικής χαρτογράφησης είναι ποικίλα τόσο για το μαθητή όσο και για το διδάσκοντα. Σύμφωνα με την εργασία (Φορτούνη & Φραγκάκη, 2003):

Τα σημαντικότερα πλεονεκτήματα για τους μαθητές είναι τα εξής:

· Ενεργητική - αποτελεσματική μάθηση

· Εργαλείο δημιουργικής σκέψης

· Εργαλείο ανάπτυξης και καλλιέργειας κριτικής σκέψης

· Εργαλείο μεταγνώσης

· Ενίσχυση ομαδοσυνεργατικής μάθησης

· Επίλυση προβλημάτων

Τα σημαντικότερα πλεονεκτήματα για τους διδάσκοντες είναι:

· Μέσο οργάνωσης και παρουσίασης του μαθήματος στην τάξη.

· Διαγνωστικό εργαλείο για την ανίχνευση και αναπαράσταση των πρότερων γνώσεων των μαθητών.

· Εργαλείο αξιολόγησης της μάθησης και της εξέλιξης της γνωστικής αλλαγής μετά τη διδακτική παρέμβαση.

Τύποι δραστηριοτήτων εννοιολογικής χαρτογράφησης

· Συμπλήρωση ενός υπάρχοντος ΕΧ με έννοιες και συνδέσεις που λείπουν, αλλά για

· τις οποίες οι αντίστοιχοι κόμβοι και σύνδεσμοι είναι ήδη σχεδιασμένοι στον ΕΧ

· (δίνεται ένας ΕΧ με κενά)

· Επέκταση ενός υπάρχοντος ΕΧ με την προσθήκη εννοιών και συνδέσεων

· Διόρθωση ενός υπάρχοντος ΕΧ

· Σχολιασμός ενός ΕΧ είτε ελεύθερα είτε απαντώντας σε ερωτήσεις

· Κατασκευή ενός ΕΧ δίνοντας την κεντρική έννοια, ένα σύνολο εννοιών, ένα σύνολο

· εννοιών και συνδέσεων, μια ερώτηση ή ένα σχετικό κείμενο

Συνδυασμός των παραπάνω

7. ΕΠΕΚΤΑΣΕΙΣ/ΔΙΑΣΥΝΔEΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ Ή ΤΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ

Προτεινόμενες εργασίες μετά το πέρας της εφαρμογής του σεναρίου, να καταγραφούν:

· Τρόποι προστασίας από κακόβουλο λογισμικό

· Κανόνες πραγματοποίησης ασφαλών συναλλαγών

· Πρακτικές συμβουλές αξιολόγησης πληροφοριών στο διαδίκτυο

Σε επόμενη συνάντηση του εκπαιδευτικού με τους μαθητές, προτείνεται συζήτηση από το σύνολο των μαθητών και του εκπαιδευτικού για να καταλήξουν συνολικά στα σημεία των εργασιών. Σε μορφή αφίσας μπορούν να αναρτηθούν στην τάξη, ως «συμβόλαιο» για ορθολογική χρήση του διαδικτύου.

Μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως πηγή το βιβλίο «Εφαρμογές Πληροφορικής», καθώς και το διαδίκτυο. Προτεινόμενοι διαδικτυακοί τόποι:

· http://www.cyberkid.gov.gr

· http://www.saferinternet.gr/index.php

· http://internet-safety.sch.gr/

· http://www.wikipedia.gr/

8. ΠΟΛΛΑΠΛΕΣΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ – ΠΟΛΛΑΠΛΕΣΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ

Για να μπορέσει να προσεγγίσει καλύτερα το θέμα ο εκπαιδευτικός μπορεί να ξεκινήσει με μία απλή ερώτηση προς τους μαθητές του, κατά πόσο γνωρίζουν τι είναι η υπηρεσία ηλεκτρονικού εγκλήματος και με τι ασχολείται. Αυτός είναι ένας έξυπνος τρόπος να οδηγηθούν τα παιδιά μέσω προβληματισμού στην ανάγκη για τήρηση κανόνων στη χρήση του διαδικτύου.

Μία αναφορά σε οικογενειακό δέντρο θα βοηθούσε πιθανότατα τους μαθητές να κατανοήσουν τη χρησιμότητα ενός εννοιολογικού χάρτη. Οι κόμβοι και οι συνδέσεις, έχουν ακριβώς την ίδια σημασία στην αναπαράσταση των πληροφοριών. Κόμβοι «γονείς», κόμβοι «παιδιά», επίπεδα και συνδέσεις (σχέσεις) είναι έννοιες που μπορεί να αντιληφθούν εύκολα οι μαθητές και να τις εφαρμόσουν στους εννοιολογικούς χάρτες. Μπορεί να ζητηθεί από τους μαθητές στα γρήγορα (3’ λεπτά) να σχεδιάσουν στο χαρτί το γενεολογικό δέντρο της οικογένειάς τους ξεκινώντας από τους παππούδες μέχρι τα εγγόνια.

9. ΠΡΟΒΛΕΨΗ ΔΥΣΚΟΛΙΩΝ ΠΟΥ ΘΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΟΥΝ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ

Όσον αφορά το γνωστικό αντικείμενο, δυσκολίες που πιθανόν να εμφανιστούν έχουν σχέση με το διαφορετικό βαθμό εμπειρίας που έχουν οι μαθητές στο χώρο του διαδικτύου. Παιδιά με μικρότερη εμπειρία εμφανίζουν συνήθως επιφυλακτικότητα, διστακτικότητα ή άρνηση, από φόβο των συνεπειών μίας κακής χρήσης του διαδικτύου. Από την άλλη υπάρχει η ανησυχία και το άγχος των παιδιών αυτών, να μην εκτεθούν απέναντι στους συμμαθητές τους, αν τυχόν φανεί ότι δε γνωρίζουν.

Ο εκπαιδευτικός σε όλη τη διάρκεια της εφαρμογής του σεναρίου πρέπει να λειτουργεί ισότιμα απέναντι στους μαθητές, να μην αφήνει κενά στη συζήτηση και να μη θεωρεί πως κάποια πράγματα εννοούνται. Υπάρχει πιθανότητα μαθητές να μη γνωρίζουν, άλλοι να γνωρίζουν μερικώς ή ακόμα χειρότερα, να έχουν εσφαλμένη γνώση. Οι έννοιες οι οποίες πραγματεύεται το σενάριο είναι πολύ σημαντικές σε επίπεδο γνώσης, αλλά κυρίως για την ασφάλεια των μαθητών στο διαδίκτυο, τόσο στη σχολική όσο και στην ιδιωτική τους ζωή.

Οι δυσκολίες που μπορεί να προκύψουν σε σχέση με τη δημιουργία των εννοιολογικών χαρτών με το εργαλείο Cmap, μπορεί να οφείλονται στη δυσκολία προσδιορισμών των εννοιών που θα συμπεριληφθούν στο χάρτη, των σχέσεων που τις ενώνει και των ρημάτων που χαρακτηρίζουν τη σχέση. Γι αυτό το λόγο οι δραστηριότητες των φύλλων εργασίας έχουν διαβάθμιση δυσκολίας και μειούμενη βοήθεια.

10. ΓΙΑΤΙ ΝΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΘΕΙ Ο ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗΣ

Το διδακτικό σενάριο προβλέπεται να υλοποιηθεί στο εργαστήριο Πληροφορικής. Επιπλέον θα εξυπηρετούσε η χρήση ενός βιντεοπροβολέα ή λογισμικό τύπου NetOp ή iTALC (Εργαλείο Διδασκαλίας & Ελέγχου Σχολικού Εργαστηρίου) για συνολικό έλεγχο και κεντρικό χειρισμό από μέρους του εκπαιδευτικού.

Στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές του εργαστηρίου πρέπει να υπάρχει εγκατεστημένο το λογισμικό εννοιολογικής χαρτογράφησης CmapTools, το οποίο διατίθεται δωρεάν. Το Cmap Tools είναι ευρύτατα γνωστό και διαδεδομένο για τη δημιουργία εννοιολογικών χαρτών, λόγω της φιλικότητας προς τον χρήστη, της απλότητας και λειτουργικότητάς του αλλά και των δυνατοτήτων διαδικτυακής συνεργασίας που προσφέρει.

Είναι προφανές ότι ένας εννοιολογικό χάρτης μπορεί να δημιουργηθεί και με κλασσικά μέσα, όπως χαρτί και μολύβι. Ωστόσο, υπάρχει μία σειρά από πλεονεκτήματα για τα οποία επιλέγεται η χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή και ειδικά του λογισμικού Cmap Tools.

Συγκεκριμένα προσφέρει:

• εύκολη διόρθωση ενός εννοιολογικού χάρτη, όπως: αναδιοργάνωση κόμβων, ετικετών και συνδέσεων ή δυναμική μετακίνηση κόμβων με ταυτόχρονη ενημέρωση των συνδέσεων

• μεγάλη επιφάνεια σχεδίασης του χάρτη

• δυνατότητα προσθήκης ποικίλων μορφών πληροφοριών σε ένα χάρτη, όπως εικόνες, κείμενα, σχόλια, σύνδεσμοι κ.τ.λ.

• δυνατότητα εξαγωγής ενός χάρτη σε μια ποικιλία διαφορετικών μορφών, όπως: εικόνα, γραφικά SVG, ιστοσελίδα, σύνολο προτάσεων (txt) κ.τ.λ

• δυνατότητα διαμοιρασμού εννοιολογικών χαρτών και διεξαγωγής συνεργατικών δραστηριοτήτων

11. ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΣ ΘΟΡΥΒΟΣ

Το λογισμικό που προτείνεται στην εφαρμογή του σεναρίου εκτελείται τοπικά, οπότε καθυστερήσεις στο διαδίκτυο δεν επηρεάζουν την εξέλιξη της εφαρμογής του σεναρίου. Ένα σημείο που μπορεί να προκαλέσει διδακτικό θόρυβο είναι το γεγονός ότι η ενσωματωμένη βοήθεια του λογισμικού Cmap Tools είναι διαθέσιμη μόνο στην αγγλική γλώσσα.

12. ΧΡΗΣΗ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ ΠΗΓΩΝ(προαιρετικό)

•Βαρδάκα, Μ., Βαρδάκας, Ε., Αλιμήσης, Δ. (2005). Η βασισμένη στον Η/Υ δημιουργία εννοιολογικών χαρτών και η διδακτική αξιοποίησή τους. Πρακτικά 3ου Πανελλήνιου Συνεδρίου "Αξιοποίηση των Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνίας στην Εκπαίδευση ", Σύρος 13-15 Μαΐου 2005, 562-568.

•Βασιλοπούλου, Μ. (2001). Ο χάρτης εννοιών ως εργαλείο μάθησης, Εφαρμογές στη Διδακτική της Βιολογίας και την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση, Αθήνα.

•Γουλή, Ε., Γόγουλου, Α., Παπανικολάου, Κ. και Γρηγοριάδου, Μ. (2005). Αξιοποιώντας τον εννοιολογικό χάρτη ως εργαλείο διδασκαλίας και αξιολόγησης στο μάθημα Πληροφορικής Γυμνασίου. Στο Α. Τζιμογιάννης (επιμ.), Πρακτικά 3ου Πανελληνίου Συνεδρίου "Διδακτική της Πληροφορικής", Κόρινθος.

•Τζελέπη, Σ. (2012). Χρήση Εννοιολογικών Χαρτών για τη Διδασκαλία της Θεματικής Ενότητας Δίκτυα Η/Υ της Β' Γυμνασίου. Πρακτικά Ημερίδας Πληροφορικής του ΠΑΚΕ Κεντρικής Μακεδονίας "Η πληροφορική στην εποχή του Νέου Σχολείου", Θεσσαλονίκη 27 Μαρτίου 2012.

•Φορτούνη, Τ. & Φραγκάκη, Μ. (2003). Εννοιολογική χαρτογράφηση: μια διδακτική παρέμ-βαση. Πρακτικά 2ου Πανελλήνιου Συνεδρίου "Αξιοποίηση των Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνίας στην Εκπαίδευση ", Σύρος 9-11 Μαΐου 2003, 411-424.

•Μπέκος,Ν. (2012). Το Υλικό του Υπολογιστή στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση « ένα προτεινόμενο σενάριο διδασκαλίας για τις τάξεις Γ’ & Δ’ Δημοτικού». Πρακτικά Ημερίδας Πληροφορικής του ΠΑΚΕ Κεντρικής Μακεδονίας "Η πληροφορική στην εποχή του Νέου Σχολείου", Θεσσαλονίκη 27 Μαρτίου 2012.

13. ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΗ ΘΕΩΡΙΑ ΜΑΘΗΣΗΣ (Ή ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ)

Ενεργητική συμμετοχή, εννοιολογική χαρτογράφηση, συζήτηση, συνεργατική αξιολόγηση, ομότιμη

αξιολόγηση.

14. ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗ ΜΙΚΡΟΜΕΤΑΒΟΛΩΝ ΣΤΗΝ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΣΤΟ ΝΟΗΜΑ ΤΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ (προαιρετικό)

Δεν φαίνεται να έχουμε.

15. ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ

Δεν απαιτείται προηγούμενη γνώση του λογισμικού Cmap Tools, ενώ σύμφωνα με το σενάριο ο εκπαιδευτικός αφιερώνει 10 λεπτά στην έναρξη της πρώτης ώρας εφαρμογής, στην εξοικείωση με τα βασικά εργαλεία του προγράμματος. Όσο οι μαθητές υλοποιούν τις δραστηριότητες των φύλλων εργασίας1 και 2, καθώς και του φύλλου αξιολόγησης, ο εκπαιδευτικός δεν παρεμβαίνει. Οφείλει απλά να συμβουλέψει και να καθοδηγήσει τους μαθητές. Επαινεί και ενθαρρύνει τους μαθητές, προσπαθώντας να διατηρήσει μία ουδέτερη και δίκαιη στάση απέναντι στις ομάδες εργασίας. Από την άλλη, οι μαθητές οφείλουν να συνεργάζονται, να ανταλλάζουν απόψεις, να σέβονται τους συμμαθητές τους όταν μιλάνε και να αξιοποιούν την όποια βοήθεια δέχονται από τον εκπαιδευτικό. Οι ρόλοι μαθητών και εκπαιδευτικών και η στάση του ενός απέναντι στον άλλο είναι ξεκάθαροι. Ως εκ τούτου δεν αναμένεται διατάραξη του διδακτικού συμβολαίου.

16. ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΤΑΞΗΣ – ΕΦΙΚΤΟΤΗΤΑ ΣΧΕΔΙΑΣΗΣ

Το σενάριο προβλέπει ομάδες 2 ή 3 ατόμων, ανάλογα με την οργάνωση των θέσεων εργασίας του σχολικού εργαστηρίου. Οι ρόλοι εναλλάσσονται, έτσι ώστε να έχουν όλοι μαθητές ευκαιρία να χειριστούν τον υπολογιστή ή να συμπληρώσουν τη συμφωνημένη απάντηση/λύση στο Φύλλο Εργασίας, έχοντας ενεργό ρόλο τόσο στην υλοποίηση των παραδειγμάτων, όσο και στη λήψη αποφάσεων για το πώς θα ενεργήσει η ομάδα μέχρι να φτάσει στο επιθυμητό αποτέλεσμα. Ο εκπαιδευτικός συντονίζει τις εργασίες των ομάδων και λειτουργεί μόνο εποπτικά, χωρίς να παρεμβαίνει στις αποφάσεις. Προσφέρει βοήθεια, κυρίως σε επίπεδο προβληματισμού, προσανατολίζει τους μαθητές στους σωστούς άξονες, αλλά δε δίνει ποτέ έτοιμες απαντήσεις σε προβλήματα.

17. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΦΥΛΛΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (Ή ΚΑΙ ΑΛΛΟΥ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ) –ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ

Φύλλο Εργασίας 1

Δραστηριότητα 1 - Εισαγωγική:

Ανοίξτε το αρχείο “Ασφάλεια και προστασία στο Διαδίκτυο.cmap”. Συμπληρώστε τον εννοιολογικό χάρτη έτσι ώστε να παρουσιάζει το περιεχόμενο της ενότητας «Ασφάλεια και προστασία στο Διαδίκτυο». Αποθηκεύστε τον συμπληρωμένο χάρτη διατηρώντας το ίδιο όνομα.

Έννοιες που περιλαμβάνονται στον αρχικό κόμβο – γονέα Ασφάλεια και Προστασία στο Διαδίκτυο

1. Ασφάλεια υπολογιστικού συστήματος

3. Πληροφορίες, πνευματικά δικαιώματα και πειρατεία λογισμικού

2. Θέματα ασφάλειας και προστασίας

4. Ιδιωτικότητα και προσωπικά δεδομένα

Δραστηριότητα 2:

Δημιουργήστε εννοιολογικό χάρτη στο Cmap Tool το οποίο θα παρουσιάζει τις κατηγορίες του «Κακόβουλου Λογισμικού». Αποθηκεύστε το με όνομα αρχείου «Κακόβουλο Λογισμικό» στο φάκελο C:\Users\User\Documents\My Cmaps

Συμπεριλάβετε τις έννοιες:

1. Ιός (virus)

3. Δούρειος ίππος (Trojan horse)

2. Σκουλήκι (Worm)

4. Λογισμικό Κατασκοπίας (Spyware)

Αφού τους δημιουργήσετε σχεδιάστε έναν ακόμα κόμβο με το όνομα «Τρόποι αντιμετώπισης» στον οποίο θα συνδέονται οι παραπάνω 4 και συνδέστε στον τελευταίο 5 ακόμα κόμβους:

1. ενημερώνουμε τακτικά το Λειτουργικό Σύστημα και τις εφαρμογές του υπολογιστή

4. αποφεύγουμε να ανοίγουμε συνημμένα αρχεία σε μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου που μας αποστέλλουν άγνωστοι ή με ύποπτο θέμα

2. ρυθμίζουμε κατάλληλα τις επιλογές ασφαλείας του φυλλομετρητή

5. έχουμε πάντα εγκατεστημένο στον υπολογιστή μας λογισμικό ασφαλείας: λογισμικό προστασίας από ιούς (antivirus) και τείχος προστασίας (firewall).

3.προσέχουμε ποιους ιστότοπους επισκεπτόμαστε και ποια αρχεία κατεβάζουμε από το Διαδίκτυο

Δραστηριότητα 3:

Ανοίξτε το αρχείο «Θέματα ασφάλειας και προστασίας.cmap» και ενσωματώστε τους παρακάτω κόμβους. Σε κάθε κόμβο που εισάγετε προσθέστε και το αντίστοιχο σχόλιο.

μετάδοση ιών [Σχόλιο: μετάδοση μέσω μολυσμένων συνημμένων αρχείων]

ξεκάθαρος προσδιορισμός του φορέα [Σχόλιο: (δημόσιου ή ιδιωτικού) με το όνομά του, την ιδιότητά του και τα στοιχεία επικοινωνίας]

παράνομο, ακατάλληλο, επιβλαβές λογισμικό [Σχόλιο: Βάσει της νομοθεσίας, παράνομοι θεωρούνται οι ιστότοποι που περιέχουν προτροπές σε παράνομες πράξεις, οικονομικές απάτες, υλικό εκφοβισμού, συκοφαντική δυσφήμιση, παραβίαση προσωπικών δεδομένων και πνευματικής ιδιοκτησίας, υλικό παιδικής πορνογραφίας κ.ά.]

ηλεκτρονικό ψάρεμα (phishing) [Σχόλιο: ένα e-mail, το οποίο φαινομενικά προέρχεται από μια γνωστή και αξιόπιστη εταιρεία, αποστέλλεται σε μεγάλο αριθμό διευθύνσεων ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Το e-mail αυτό μπορεί να παραπέμπει τον παραλήπτη σε έναν πλαστό ιστότοπο όπου πρέπει να δώσει τα προσωπικά του στοιχεία (π.χ. κωδικούς πρόσβασης, στοιχεία πιστωτικής κάρτας)]

αναλυτικές πληροφορίες για τους όρους χρήσης και ασφάλειας σε ιστότοπους επιχειρήσεων [Σχόλιο: όροι χρήσης, ασφάλεια συναλλαγών, προσωπικά δεδομένα (πολιτική απορρήτου), διαδικασία υποβολής παραγγελίας, τρόποι πληρωμής, τρόποι αποστολής, πολιτική επιστροφών]

ανεπιθύμητα μηνύματα spam [Σχόλιο: το ηλεκτρονικό ισοδύναμο των μαζικών αποστολών διαφημιστικών επιστολών για προώθηση προϊόντων]

χρήση του πρωτοκόλλου SSL (Secure Sockets Layer) [Σχόλιο: συναλλαγές μόνο μέσω ασφαλών

διαδικασιών, ξεκινάει με https:// και όχι http]

Γενικές οδηγίες:

1. Όλα τα αρχεία που σας προτείνονται βρίσκονται αποθηκευμένα στον τοπικό δίσκο, στο φάκελο: C:\Users\User\Documents\My Cmaps

2. Στο φάκελο C:\Users\User\Documents υπάρχει αρχείο με όνομα ΕΧ_Φύλλο Εργασίας1.docx στο οποίο θα βρείτε τα κείμενα που θα χρειαστείτε για τη συμπλήρωση των εννοιολογικών χαρτών

Φύλλο Εργασίας 2

Δραστηριότητα 1 :

Ανοίξτε το αρχείο Πληροφορίες Πνευματικά δικαιώματα πειρατεία.cmap και συμπληρώστε τα ονόματα των κόμβων, αφού διαβάσετε τα σχόλια που υπάρχουν σε καθέναν από αυτούς.

Συμβουλευτείτε το βιβλίο σας, στο Κεφ16, ενότητα 16.3

Δραστηριότητα 2 :

Ανοίξτε το αρχείο Ιδιωτικότητα και προσωπικά δεδομένα.cmap και διαβάστε τον εννοιολογικό χάρτη. Προσθέστε επεξηγηματικά σχόλια στους κόμβους.

Συμβουλευτείτε το βιβλίο σας, στο Κεφ16, ενότητα 16.4

Δραστηριότητα 3 :

Ανοίξτε το αρχείο “Ασφάλεια και προστασία στο Διαδίκτυο.cmap που έχετε ολοκληρώσει στη Δραστηριότητα 1, του Φύλλου Εργασίας 1 και ενοποιείστε τους επιμέρους εννοιολογικούς χάρτες που δημιουργήσατε έτσι ώστε να ολοκληρωθεί ο ενιαίος εννοιολογικός χάρτης με τις έννοιες που αφορούν την Ασφάλεια και Προστασία στο Διαδίκτυο.

Επιμέρους αρχεία: Κακόβουλο Λογισμικό.cmap

Θέματα Ασφάλειας και προστασίας.cmpa

Πληροφορίες Πνευματικά δικαιώματα πειρατεία.cmap

Ιδιωτικότητα και προσωπικά δεδομένα.cmap

Χρησιμοποιήστε από το μενού επιλογών του Cmap Tool:

Επεξεργασία / Επιλογή με το λάσο για να επιλέξετε τους κόμβους κάθε επιμέρους εννοιολογικού χάρτη και στη συνέχεια με απλή επικόλληση φτιάξτε το «παζλ»

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Η αξιολόγηση προτείνεται να γίνει:

α) με τη μέθοδο της διαμορφωτικής αξιολόγησης, όπου αξιολογείται η αποτελεσματικότητα της εφαρμογής της ομαδοσυνεργατικής διδασκαλίας.

β) Με την συμπλήρωση από τον διδάσκοντα της παρακάτω σχάρας αξιολόγησης, με την οποία ελέγχεται η αποτελεσματικότητα των στόχων που αφορούν την κατασκευή/κλπ στο Cmap Tool

Κλίμακα Αξιολόγησης

Άξονες / Κριτήρια Αξιολόγησης

Καθόλου Ικανοποιητική

Μέτρια

Ικανοποιητική

Περιεχόμενο

Κατηγοριοποίηση-ομαδοποίηση-σύνδεση εννοιών

Δεν κατέταξαν τις έννοιες σε κατηγορίες

Μερική κατάταξη-σύνδεση εννοιών

Έγιναν όλες οι κατατάξεις-συνδέσεις

Συμπλήρωση Ε.Χ

Δεν συμπληρώθηκε ο Ε.Χ

Ο Ε.Χ συμπληρώθηκε μερικώς

Έγινε πλήρης συμπλήρωση του Ε.Χ

Επέκταση Ε.Χ

Δεν επεκτάθηκε ο Ε.Χ

Ο Ε.Χ επεκτάθηκε μερικώς

Έγινε πλήρης επέκταση του Ε.Χ

Εισαγωγή συνδέσμων σε πηγές πληροφοριών

Δεν εισήγαγαν κανένα σύνδεσμο

Εισήγαγαν μερικούς μόνο συνδέσμους

Εισήγαγαν όλους τους συνδέσμους

Παρουσίαση

Ορθογραφικά /Συντακτικά λάθη

Υπάρχουν αρκετά ορθογραφικά και συντακτικά λάθη.

Υπάρχουν λίγα ορθογραφικά και συντακτικά λάθη.

Δεν υπάρχουν ορθογραφικά και συντακτικά λάθη.

Αναγνωσιμότητα Χάρτη

Ο χάρτης είναι δύσκολο να διαβαστεί λόγω της ταξινόμησης των εννοιών και των συνδέσμων στην επιφάνεια εργασίας. Δεν χρησιμοποιούνται εργαλεία της παλέτας στυλ.

Παρουσιάζονται μερικά προβλήματα στην αναγνωσιμότητα του χάρτη και χρειάζεται να χρησιμοποιηθούν επιπλέον εργαλεία της παλέτας στυλ.

Ο χάρτης είναι ευανάγνωστος και επιμελημένος, χρησιμοποιώντας αρκετά εργαλεία της παλέτας στυλ (π.χ. χρώματα, σχήματα συνδέσεων κ.λπ.)

Μορφοποίηση

Ελάχιστη χρήση εργαλείων μορφοποίησης

Χρήση κάποιων εργαλείων μορφοποίησης

Χρήση σχεδόν όλων των εργαλείων μορφοποίησης

γ) με το φύλλο αξιολόγησης που δίνεται στο τέλος της 2ης ώρας εφαρμογής του σεναρίου και συλλέγεται από τον εκπαιδευτικό με σκοπό να ελεγχθεί η αποτελεσματικότητα των στόχων που αφορούν το γνωστικό αντικείμενο της Ασφάλειας και Προστασίας στο Διαδίκτυο. Το φύλλο αξιολόγησης μπορεί να απαντηθεί ατομικά από τους μαθητές ή στις ομάδες εργασίας όπως αυτές συστάθηκαν στις δύο ώρες εφαρμογής του σεναρίου.

ΦΥΛΛΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

I. Σημειώστε Σωστό(Σ) ή Λ (Λάθος)

1. Κακόβουλο λογισμικό είναι οι ιοί που προκαλούν προβλήματα στην ομαλή λειτουργία του Η/Υ …………

2. Τα «σκουλίκια» worms συνήθως δεν είναι τόσο καταστροφικά για ένα υπολογιστικό σύστημα σε σχέση με τους ιούς …………

3. Το Λογισμικό Κατασκοπείας μπορεί να καταγράφει ενέργειες του χρήστη, χωρίς αυτός να το γνωρίζει …………

4. Ένα λογισμικό προστασίας από ιούς (antivirus) μπορεί να είναι αποτελεσματικό όταν ενημερώνεται τουλάχιστον μια φορά το μήνα …………

5. Για να αισθάνεται κανείς απόλυτα ασφαλής από εισβολές κακόβουλου λογισμικού στον Η/Υ πρέπει να έχει εγκατεστημένο τόσο λογισμικό προστασίας από ιούς (antivirus), όσο και τείχος προστασίας (firewall) …………

6. Η διεύθυνση ιστοσελίδας που ξεκινά με https:// (και όχι http://) είναι ένδειξη ότι πρόκειται για ασφαλή σύνδεση σε ιστοσελίδα …………

7. Σκοπός του ηλεκτρονικού ψαρέματος (phishing), είναι να «τσιμπήσει» πελάτες για προώθηση συγκεκριμένων προϊόντων …………

8. Τα blogs και τα wikis περιέχουν αναμφισβήτητα ασφαλείς πληροφορίες …………

9. Η ανταλλαγή έργων πνευματικής ιδιοκτησίας όπως μουσική, ταινίες ή προγράμματα είναι μία παράνομη πράξη και τιμωρείται …………

10. Τα cookies είναι μία μορφή κατασκοπίας στο Η/Υ ενός χρήστη …………

II. Αντιστοιχήστε:

1. SSL (Secure Sockets Layer)

Α. Χρησιμοποιούνται συνήθως για τη διακίνηση πειρατικού λογισμικού και παράνομων αντιγράφων αρχείων μουσικής και ταινιών

2. Δούρειος ίππος (Trojan horse)

Β. Ανεπιθύμητα μηνύματα, συνήθως για διαφήμιση ή προβολή

3. Firewall

Γ. Ασφαλείς συναλλαγές

4. Peer to peer networks

Δ. Τείχος προστασίας , εμποδίσει εισβολείς ή κακόβουλο λογισμικό να έχουν πρόσβαση στον Η/Υ μέσω Διαδικτύου

5. Spam

Ε. «Μεταμφιεσμένο» λογισμικό

1