Tεστ Eπικοινωνιακής Aνάπτυξης (ΤΕΑ) - Κλίμακες για την...

Προσχολική amp Σχολική Εκαίδευση 2014 Τόmicroος 2 Tεύχος 1 i-first article

copy Εργαστήριο Παιδαγωγικών Ερευνών amp Εφαρmicroογών ΠΤΠΕ Πανειστήmicroιο Κρήτης

e-ISSN 2241-7206 dxdoiorg1012681ppej47

___________________________________ Υεύθυνος εικοινωνίας Αλεξάνδρα Καρούσου ∆ηmicroοκρίτειο Πανειστήmicroιο Θράκης Τmicroήmicroα Ειστηmicroών της Εκαίδευσης στην Προσχολική Ηλικία 68100 Νέα Χηλή Αλεξανδρούολη akarousopsedduthgr

Hλεκτρονικός εκδότης Εθνικό Κέντρο Τεκmicroηρίωσης Εθνικό Ίδρυmicroα Ερευνών URL httpchildeducation-journalorg

Tεστ Eικοινωνιακής Aνάτυξης (ΤΕΑ) - Κλίmicroακες για την ρώιmicroη εκτίmicroηση της εικοινωνιακής και

γλωσσικής ανάτυξης αιδιών ηλικίας 8-30 microηνών Πιλοτικά δεδοmicroένα και βασικές ψυχοmicroετρικές

ιδιότητες

Αλεξάνδρα Καρούσου ∆ηmicroοκρίτειο Πανεπιστήmicroιο Θράκης

Κωνσταντίνος Πετρογιάννης Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήmicroιο

Περίληψη Η ρώιmicroη εκτίmicroηση της εικοινωνιακής και γλωσσικής ανάτυξης των αιδιών microε στόχο τον έγκαιρο εντοισmicroό και την ρόληψη τυχόν καθυστέρησης ή διαταραχών αοτελεί σηmicroαντική ανάγκη της κλινικής και εκαιδευτικής ρακτικής Στόχος της αρούσας εργασίας είναι η ιλοτική διερεύνηση βασικών ψυχοmicroετρικών ιδιοτήτων του Τεστ Εικοινωνιακής Ανάτυξης (ΤΕΑ) ενός νέου ερωτηmicroατολογίου γονέων για την ρώιmicroη εκτίmicroηση του εικοινωνιακούγλωσσικού ειέδου αιδιών ηλικίας 8 έως 30 microηνών το οοίο ανατύχθηκε και βρίσκεται υό στάθmicroιση στη χώρα microας Παρουσιάζονται οι κλίmicroακες και υοκλίmicroακες του ΤΕΑ καθώς και η microεθοδολογία ου ακολουθήθηκε για την ανάτυξή τους και τη διερεύνηση της εγκυρότητάς τους Είσης αρατίθενται στοιχεία για τους τοmicroείς εικοινωνιακήςγλωσσικής ανάτυξης ου καλύτει το ΤΕΑ ρολεκτική εικοινωνία κατανόηση της γλώσσας εκφραστικό λεξιλόγιο microορφολογία και σύνταξη Mε βάση ιλοτικά δεδοmicroένα ου αφορούσαν ένα δείγmicroα 354 αιδιών διερευνάται η ευαισθησία των ερωτήσεων (ανατυξιακών δεικτών) ου εριλαmicroβάνει το ΤΕΑ η αξιοιστία εσωτερικής συνοχής καθώς και η συγκλίνουσα και αοκλίνουσα εγκυρότητα για καθεmicroία αό τις κλίmicroακες και υοκλίmicroακές του Τα ρώτα ευρήmicroατα στο σύνολό τους ροσφέρουν σηmicroαντικές ενδείξεις για τη λειτουργικότητα του νέου αυτού ψυχοmicroετρικού εργαλείου ως microέσου για την ρώιmicroη εκτίmicroηση του εικοινωνιακούγλωσσικού ειέδου microικρών αιδιών

Λέξεις κλειδιά Εικοινωνιακή και γλωσσική ανάτυξη ερωτηmicroατολόγια γονέων ρώιmicroη διερεύνηση εκτίmicroηση βρεφική και νηιακή ηλικία ελληνική γλώσσα ρολεκτική εικοινωνία λεξιλόγιο microορφολογία σύνταξη

Abstract Early language development constitutes an important milestone and a useful indicator of childrenrsquos overall development Based on empirical evidence early expressive language delay in certain cases is linked with subsequent persistent language delays or developmental disorders The early identification of children at risk for language deficits and their inclusion in adequate intervention programmes can prevent or alleviate the impact that these disorders may have on childrenrsquos academic progress or in their overall psychosocial development Thus the early systematic screening of language and communication in infants and toddlers reserves particular attention in terms of the clinical and educational practice

2 Καρούσου Πετρογιάννης

The aim of the current empirical work is to explore the basic psychometric properties of TEA (Tεστ Εικοινωνιακής Ανάτυξης Communicative Development Test) a new parent-report tool which was developed for the early screening of communicative and language development in Greek-speaking infants and toddlers Following a detailed description of TEAs scales and sub-scales the results of a pilot study based on a nationally-driven sample are presented More specifically data from 354 healthy children growing in Greek-speaking families and covering the entire developmental span between 8 to 30 months of age were collected Detailed analyses indicate the sensitivity of the items included and the high internal consistency of the two major scales of TEA (Preverbal behaviours and Verbal behaviours) and their sub-scales namely vocal and non-vocal preverbal communication language comprehension productive vocabulary morphology and syntax Additionally evidence concerning their high convergent and divergent validity is provided Results also illustrate the developmental patterns of all the dimensions of communicative linguistic development contemplated as well as the high and significant correlations among these dimensions of (pre)linguistic knowledge Overall results of this exploratory administration of TEA provide preliminary evidence on the functionality of this new psychometric tool and suggest that it may be proved a critical measure of young childrenrsquos communicative and linguistic development with regard to future use for educational clinical andor research purposes

Keywords Communicative and linguistic development parent reports early screening

Greek language preverbal communication vocabulary morphology syntax

Εισαγωγή

Η γλωσσική ανάτυξη αοτελεί ένα αό τα σηmicroαντικότερα ανατυξιακά ορόσηmicroα και δείκτη της laquoφυσιολογικήςraquo ανάτυξης των αιδιών Τα ερισσότερα νήια αράγουν τις ρώτες τους λέξεις κάοια στιγmicroή microεταξύ του 12ου και 18ου microήνα ενώ microέχρι τους 24 microήνες χρησιmicroοοιούν ερισσότερες αό 50 λέξεις (300 κατά microέσο όρο) τις οοίες microορούν να συνδυάζουν ανά ζεύγη για να φτιάξουν τις ρώτες τους αλές ροτάσεις Μέχρι τους 30 microήνες δε έχουν ήδη ανατύξει ένα σηmicroαντικό λεξιλόγιο καθώς και αρκετές αό τις βασικές γραmicromicroατικές δοmicroές της γλώσσας τους (βλ για αράδειγmicroα Κατή 1992 Πααηλιού 2005) Είναι γνωστό ωστόσο ότι οι ατοmicroικές διαφοροοιήσεις σε αυτή την ανατυξιακή ορεία είναι εξαιρετικά microεγάλες και στα λαίσια της laquoφυσιολογικήςraquo ανάτυξης είναι αναmicroενόmicroενες microεγάλες χρονικές αοκλίσεις στην ανάδυση συγκεκριmicroένων δεξιοτήτων (Bates Bretherton amp Snyder 1988 Dale amp Goodman 2005 Fenson et al 1994 Fenson Bates et al 2000) Έτσι αρκετά είναι τα αιδιά τα οοία κατά τα ρώτα χρόνια της ζωής τους αρουσιάζουν microία σχετική καθυστέρηση στον εκφραστικό λόγο

Για τη συντριτική λειονότητα των αιδιών αυτών η εν λόγω καθυστέρηση είναι άνευ κλινικής σηmicroασίας δεδοmicroένου ότι microέχρι την έναρξη του δηmicroοτικού σχολείου οι γλωσσικές τους δεξιότητες θα έχουν σταδιακά εναρmicroονιστεί microε αυτές των συνοmicroηλίκων τους (για σχετική microε το θέmicroα ανασκόηση βλ Ellis amp Thal 2008 Paul 1996) Ωστόσο σε ένα microικρό οσοστό (10-20) των αιδιών microε ρώιmicroη καθυστέρηση στον εκφραστικό λόγο τα ροβλήmicroατα στον τοmicroέα της γλωσσικής ανάτυξης αραmicroένουν (χ Paul 1991 1993 1996 1997 2000 Rescorla 2002 2005a Rescorla amp Schwartz 1990 Rice Taylor amp Zubrick 2008 Thal Reilly Seibert Jeffries amp Fenson 2004) και τότε λέον αρχίζουν να έχουν σοβαρό αντίκτυο στη σχολική είδοση των αιδιών αλλά και ευρύτερα στην ψυχοκοινωνική τους ανάτυξη και ροσαρmicroογή στις ααιτήσεις του σχολικού εριβάλλοντος (Laing Law Levin amp Logan 2002 Olswang Rodriguez amp Timler 1998 Paul 2000 Snowling Adams Bishop amp Stothard 2001 Snowling Bishop Stothard Chipchase amp Kaplan 2006) ∆ιάφορες microελέτες έχουν καταδείξει ως η συστηmicroατική αρέmicroβαση σε όσο το δυνατό ιο ρώιmicroη φάση σε αιδιά ου αρουσιάζουν laquoειδική καθυστέρηση στον εκφραστικό λόγοraquo (δηλαδή εικεντρωmicroένη στη γλώσσα και microη συνοδευόmicroενη αό άλλες ανατυξιακές νευρολογικές ή

Τεστ Εικοινωνιακής Ανάτυξης (ΤΕΑ) 3

γνωστικές διαταραχές) microορεί να έχει θεαmicroατικά αοτελέσmicroατα στην ρόληψη ιθανών δυσmicroενών εξελίξεων (χ Girolametto Pearce amp Weitzman 1996 1997 Whitehurst Smith Fischel Arnold amp Lonigan 1991)

Σε κάοιες άλλες εριτώσεις η ρώιmicroη γλωσσική καθυστέρηση είναι ιθανό να αντανακλά ή να συνδέεται microε γενικότερες ανατυξιακές διαταραχές ήκαι microε ελλείmicromicroατα στη γνωστική ανάτυξη των αιδιών (χ αυτισmicroός νοητική στέρηση αιδική αφασία κλ) (χ Scheffler et al 2007 Tanner 2003) Στις εριτώσεις αυτές έχει είσης αοδειχθεί ως η ρώιmicroη ανίχνευση των διαταραχών και η άmicroεση ένταξη των αιδιών σε ρογράmicromicroατα εντατικής αρέmicroβασης ριν τα 2 έτη microορεί να microειώσει τόσο τις βραχυρόθεσmicroες όσο και τις microακρορόθεσmicroες συνέειες των ανατυξιακών διαταραχών ακόmicroα και να αναστείλει την εδραίωσή τους (χ Guralnick 1998 Lovaas 1987 McGee Morrier amp Daly 1999 Rogers 1998)

Η ροαναφερθείσα αοτελεσmicroατικότητα των ρογραmicromicroάτων ρώιmicroης αρέmicroβασης οφείλεται κυρίως στην εξαιρετικά microεγάλη λαστικότητα (ικανότητα αναδιοργάνωσης και ανάλασης) ου χαρακτηρίζει τον εγκέφαλο κατά τα ρώτα έτη της ζωής (Bates 1998 1999 DallrsquoOglio Bates Volterra DiCapua amp Pezzini 1994 Stiles 1995 2000 Thal et al 1991) Συνεώς η ροσχολική ερίοδος και ιδιαίτερα τα ρώτα τρία χρόνια της ζωής αοτελούν ένα microοναδικό αράθυρο ευκαιριών για την είτευξη των βέλτιστων αοτελεσmicroάτων στην αντιmicroετώιση των διαταραχών και στην ρόληψη ή microείωση των δυσmicroενών συνεειών τους

Καθίσταται έτσι κρίσιmicroη η συστηmicroατική ρώιmicroη εκτίmicroησηαξιολόγηση των εικοινωνιακών και γλωσσικών δεξιοτήτων των microικρών αιδιών microε στόχο τον όσο το δυνατόν ιο έγκαιρο εντοισmicroό κάθε καθυστέρησης ου ιθανόν να χρήζει αντιmicroετώισης Η αξιολόγηση αυτή ωστόσο αρουσιάζει ιδιαίτερες δυσκολίες ειδικά σε microικρές ηλικίες κατά τις οοίες όως ροαναφέρθηκε οι αναmicroενόmicroενες ατοmicroικές διαφορές είναι ολύ microεγάλες Προκειmicroένου να ραγmicroατοοιηθεί ρώιmicroα microε αξιόιστο τρόο ααιτούνται εξειδικευmicroένες γνώσεις ήκαι χρήση ειδικών σταθmicroισmicroένων ψυχοmicroετρικών εργαλείων Για τον λόγο αυτό τα τελευταία χρόνια η ρώιmicroη εκτίmicroηση της εικοινωνιακής ανάτυξης των αιδιών βρίσκεται στο είκεντρο διεθνών ειστηmicroονικών ροσαθειών

Αό τα ορίσmicroατα ρόσφατων ερευνών έχουν καταδειχθεί αρκετοί ρώιmicroοι ανατυξιακοί δείκτες ου καθιστούν εφικτή την ρόβλεψη της microετέειτα γλωσσικής ανάτυξης των microικρών αιδιών (χ McCathren Warren amp Yoder 1996 Watt Wetherby amp Shumway 2006 Wetherby amp Prizant 1996 Yoder amp Waren 2004) Ενδεικτικά έραν της εδραιωmicroένης θεώρησης του microεγέθους του λεξιλογίου ως εξαιρετικά έγκυρου δείκτη της γενικότερης γλωσσικής ανάτυξης των αιδιών (χ Bates amp Goodman 1997 Fenson et al 1993) αλλά και των υψηλών συσχετίσεων ου αρουσιάζει η ρώιmicroη κατανόηση της γλώσσας microε τη microεταγενέστερη ανάτυξη του εκφραστικού λεξιλογίου (χ Benedict 1979 Fenson et al 1993) ληθώρα ευρηmicroάτων καταδεικνύουν αρκετές ολύ ρώιmicroες εικοινωνιακές συmicroεριφορές ndashτόσο φωνητικές όσο και microη φωνητικές- ως ροοmicroούς και ροααιτούmicroενα της τυικής γλωσσικής ανάτυξης των αιδιών Έτσι ολύ συνοτικά microελέτες έχουν καταδείξει τη σχέση microεταξύ της ικανότητας των αιδιών να εγκαθιδρύουν και να διατηρούν βλεmicromicroατική εαφή microε τον εικοινωνιακό τους σύντροφο καθώς και της αό κοινού ροσοχή τους σε ένα αντικείmicroενοφαινόmicroενο κοινού ενδιαφέροντος microε τη microεταγενέστερη εικοινωνιακή και γλωσσική τους ανάτυξη (χ Bruner 1983 Markus Mundy Morales Delgado amp Yale 2000 Tomasello amp Farrar 1986) Η ενεργός συmicromicroετοχή των αιδιών σε αιχνίδια αλληλείδρασης (χ laquoκου-κου ndash τσαraquo) αλλά και σε αιχνίδια ου ροϋοθέτουν την ανάτυξη νοητικών ανααραστάσεων (χ συmicroβολικό αιχνίδι αιχνίδι ροσοίησης) έχει είσης συσχετισθεί microε τη microετέειτα γλωσσική ανάτυξη των αιδιών (Casby amp Della Corte 1987 Lyytinen Poikkeus amp Laakso 1997 McCune 1995 Ogura 1991 Ungerer amp Sigman 1984) Είσης η εικοινωνιακή χρήση συγκεκριmicroένων ρογλωσσικών χειρονοmicroιών είτε microε εργαλειακήρωτοροστακτική λειτουργία (βλ αιτήmicroατα) είτε microε ρωτοαναφορική λειτουργία (έλξη της ροσοχής του συντρόφου σε ένα ενδιαφέρον φαινόmicroενο) είτε ως οχήmicroατα microίας ιο συmicroβολικής νοηmicroατοδότησης (χ


συmicroβατικές χειρονοmicroίες) έχουν είσης καταδειχθεί ως σηmicroαντικοί ροοmicroοί της γλωσσικής αναφοράς και χρησιmicroοοιούνται συστηmicroατικά ως δείκτες ρόβλεψης της γλωσσικής ανάτυξης (χ Acredolo amp Goodwin 1988 Bates Benigni Bretherton Camaioni amp Volterra 1979 Bates Camaioni amp Volterra 1975 Capirci Iverson Pizzuto amp Volterra 1996 Caselli 1983 Caselli amp Volterra 1990 Iverson amp Goldin-Meadow 2005) Τέλος η χρήση συγκεκριmicroένων τύων ρολεκτικών φωνοοιήσεων όως ενδεικτικά η αραγωγή καλοσχηmicroατισmicroένων laquoκανονικώνraquo συλλαβών (Oller 2000 Oller Eilers Neal amp Cobo-Lewis 1998) η ηλικία έναρξης του βαβίσmicroατος και ο αριθmicroός των συmicroφώνων ου αράγουν συστηmicroατικά τα αιδιά στις ρολεκτικές τους φωνοοιήσεις (χ McCathren Yoder amp Warren 1999 Menyuk Liebergott amp Schultz 1986 Vihman amp Greenlee 1987) όως είσης και η ρώιmicroη φωνητική ή λεκτική microίmicroηση (χ Masur amp Eichorst 2002 Masur 1995 Rodgon amp Kurdek 1977) έχουν καταδειχθεί ως έγκυροι δείκτες ρόβλεψης της ηλικίας ανάδυσης των λέξεων της ακρίβειας στην άρθρωσή τους καθώς και της microετέειτα ανάτυξης του λεξιλογίου και της γραmicromicroατικής (για σχετικές ανασκοήσεις βλ Chiat amp Roy 2008 Karousou amp Loacutepez Ornat 2013 McCune 2008 Stoel-Gammon 2011 Vihman DePaolis amp Keren-Portnoy 2009)

Με βάση τα ανωτέρω ερευνητικά ορίσmicroατα έχουν ήδη γίνει κάοιες ροσάθειες για την ενσωmicroάτωση σχετικών ανατυξιακών δεικτών σε αξιόιστα ψυχοmicroετρικά εργαλεία τα οοία καθιστούν εφικτή την εύκολη αλλά και αξιόιστη ταυτοχρόνως εκτίmicroηση του εικοινωνιακού και γλωσσικού ειέδου των microικρών αιδιών (χ Fenson et al 2007 Rescorla 1989 Wetherby amp Prizant 2002) Πιο αναλυτικά για τη διερεύνηση του εικοινωνιακού και γλωσσικού ειέδου αιδιών microικρότερων της ηλικίας των 3 ετών τα βασικά ψυχοmicroετρικά εργαλεία ου έχουν ανατυχθεί κατά τα τελευταία χρόνια και χρησιmicroοοιούνται συστηmicroατικά λέον στο εξωτερικό αοτελούν κατά κύριο λόγο ερωτηmicroατολόγια ου συmicroληρώνονται αό τους γονείς των microικρών αιδιών (parent reports) Πρόκειται για εκτενείς καταλόγους (inventories) εικοινωνιακών και γλωσσικών συmicroεριφορών αό τους οοίους καλούνται οι γονείς να αναγνωρίσουν αυτές ου χρησιmicroοοιεί το αιδί τους

Τα ερωτηmicroατολόγια γονέων αρουσιάζουν microία σειρά λεονεκτηmicroάτων έναντι άλλων κλινικών ή εργαστηριακών τρόων αξιολόγησης Αρχικά όως ροαναφέρθηκε αοτελούν εύχρηστα εργαλεία ιδανικά για την ραγmicroατοοίηση microίας σύντοmicroης και εύκολης αρχικής εκτίmicroησης (screening) των εικοινωνιακών δεξιοτήτων των microικρών αιδιών σε κλινικά ή εκαιδευτικά λαίσια ∆εν ααιτούν τη συmicromicroετοχή του αιδιού και την υοβολή του σε χρονοβόρες άmicroεσες αρατηρήσεις για τη συλλογή δειγmicroάτων φυσικής εικοινωνίας αλλά ούτε και σε δοmicroηmicroένες δοκιmicroασίες η χορήγηση των οοίων σε αιδιά microικρότερα των 3 ετών λόγω της δυσκολίας ου έχουν να ανταοκριθούν σε συγκεκριmicroένες οδηγίες και διαδικασίες θεωρείται εξαιρετικά ροβληmicroατική (Paul 2001) Το ιο σηmicroαντικό ίσως λεονέκτηmicroα των ερωτηmicroατολογίων γονέων είναι ότι τα δεδοmicroένα ου συλλέγονται βασίζονται στην εκτενή και αντιροσωευτική γνώση ου έχουν οι γονείς σχετικά microε τις εικοινωνιακές δεξιότητες των αιδιών τους (Dale amp Goodman 2005) Ενέχουν δηλαδή microεγαλύτερη οικολογική εγκυρότητα (βλ Πετρογιάννης 2003 σελ 211-223 Πετρογιάννης 2010 σελ 415-416) σε σχέση microε τις σύντοmicroες αρατηρήσεις των αιδιών στο σίτι ή στο εργαστήριο (Bates Bretherton amp Snyder 1988) δεδοmicroένης της καθηmicroερινής εαφής και εξοικείωσης των γονέων microε τους τρόους εικοινωνίας των αιδιών τους σε οικίλα εικοινωνιακά λαίσια (Crais 1995 1996) Ειλέον για τον ίδιο λόγο καθιστούν εφικτή την αξιολόγηση εικοινωνιακών συmicroεριφορών ου είναι αδύνατον ή εξαιρετικά δύσκολο να εκδηλωθούν σε κλινικές συνθήκες αρατήρησης Τέλος η ερmicroηνεία τους δεν ααιτεί εξειδικευmicroένες γνώσεις και κατά συνέεια microορούν να χορηγηθούν και αό microη ειδικούς στην ρώιmicroη εικοινωνιακή και γλωσσική ανάτυξη των αιδιών (χ εκαιδευτικοί ή αιδίατροι) ως ένα αντικειmicroενικό και αξιόιστο κριτήριο για την αραοmicroή ή όχι των αιδιών σε ειδικούς για εραιτέρω διερεύνηση


Αό την άλλη άλι τα ερωτηmicroατολόγια γονέων δεν στερούνται microειονεκτηmicroάτων (Feldman et al 2000 Fenson Bates et al 2000 Tomasello amp Mervis 1994) Ιδιαίτερη έmicroφαση δίδεται στον κίνδυνο υοκειmicroενικότητας των ληροφοριών ου αρέχουν οι γονείς Βασική ροϋόθεση για τη χρήση ενός τέτοιου εργαλείου συνεώς είναι να αοδειχθεί ως οι γονείς ααντώντας στις ερωτήσεις του microορούν να αρέχουν αξιόιστα δεδοmicroένα δίχως να υερεκτιmicroούν ή να υοτιmicroούν τις δεξιότητες των αιδιών τους Μέσα αό εκτενείς έρευνες έχει καταδειχθεί ως οι γονείς κάτω αό συγκεκριmicroένες συνθήκες microορούν να αρέχουν αξιόιστες ληροφορίες σχετικά microε τις ρώιmicroες εικοινωνιακές και γλωσσικές δεξιότητες των αιδιών τους (Bates Benigni Bretherton Camaioni amp Volterra 1979 Bates Bretherton amp Snyder 1988) Ειδικότερα σχετικές έρευνες (Dale 1991 1996 Fenson et al 1993) ροτείνουν δύο βασικές ροϋοθέσεις οι οοίες εφόσον ληρούνται καθιστούν εφικτή την εγκυρότητα των ερωτηmicroατολογίων γονέων (1) η αξιολόγηση ρέει να εριορίζεται σε τρέχουσες και αναδυόmicroενες συmicroεριφορές ndashκαι όχι σε αρελθούσες και (2) ρέει να ζητείται αό τους γονείς να αναγνωρίσουν -αντί να ανακαλέσουν ελεύθερα αό τη microνήmicroη τους- συγκεκριmicroένες συmicroεριφορές Οι δύο αυτές ροϋοθέσεις διευκολύνουν τη microνήmicroη του ερωτώmicroενου εφόσον δεν χρειάζεται να θυmicroηθεί τι έκανε το αιδί του ριν αό καιρό αλλά ούτε να ανακαλέσει ελεύθερα τις αρούσες συmicroεριφορές Για αράδειγmicroα όως αναφέρουν οι Fenson et al (1993) οι γονείς φαίνεται ως είναι ολύ αξιόιστοι όταν καλούνται να αναγνωρίσουν τις λέξεις ου λέει το αιδί τους microέσα αό έναν εριεκτικό ή συγκριτικό κατάλογο λέξεων ενώ την ίδια στιγmicroή microορεί να δυσκολεύονται σηmicroαντικά να ανακαλέσουν ελεύθερα αό τη microνήmicroη τους τις ίδιες λέξεις

Τα ιο γνωστά ερωτηmicroατολόγια γονέων για την αξιολόγηση της εικοινωνιακής ανάτυξης των αιδιών είναι οι κλίmicroακες MacArthur-Bates Communicative Development Inventories (CDIs) για αιδιά 8 έως 37 microηνών (Fenson et al 1993 Fenson et al 2007) Τα CDIs ανατύχθηκαν αρχικά στις ΗΠΑ για την ρώιmicroη αξιολόγηση αγγλόφωνων και στη συνέχεια ισανόφωνων αιδιών ενώ microέχρι σήmicroερα έχουν ροσαρmicroοστεί και σταθmicroιστεί σε ερισσότερες αό 15 γλώσσες (βλ Dale amp Penfold 2011) και έχουν χρησιmicroοοιηθεί ευρέως τόσο στην κλινική ρακτική όσο και για ερευνητικούς σκοούς (χ Bleses et al 2008 Bonifacio et al 2007 Caselli et al 1998 Dionne Dale Boivin amp Plomin 2003 Tsao Liu amp Kuhl 2004) Tα CDIs αοτελούνται αό τρία ερωτηmicroατολόγια Το CDI-I - Words and Gestures για αιδιά 8-15 microηνών εκτιmicroά το ροσλητικό και εκφραστικό λεξιλόγιο καθώς και την ικανότητα των αιδιών να εικοινωνούν microε χειρονοmicroίες να συmicromicroετέχουν σε ρουτίνες συmicroβολικές δραστηριότητες και κοινωνικά αιχνίδια Το CDI-II - Words and Sentences για αιδιά 16 έως 30 microηνών εκτιmicroά το microέγεθος του εκφραστικού λεξιλογίου καθώς και κάοιες διαστάσεις της ανάτυξης της γραmicromicroατικής ανάτυξη της microορφολογίας συντακτική ολυλοκότητα και microέσο microήκος των τριών microεγαλύτερων ροτάσεων ου αναφέρουν οι γονείς (M3L) Το CDI-III για αιδιά 30-37 microηνών αρέχει microία συνοτική εκτίmicroηση του εκφραστικού λεξιλογίου της microορφοσυντακτικής ολυλοκότητας ενώ είσης εριέχει κάοιες ερωτήσεις σχετικά microε τη σηmicroασιολογική και ραγmicroατολογική ανάτυξη των αιδιών Αξίζει να σηmicroειωθεί ως στην εκδοχή των ιδίων ερωτηmicroατολογίων ου ανατύχθηκε στην Ισανία (Loacutepez Ornat et al 2005) έχει ροστεθεί microία νέα υοκλίmicroακα η οοία στοχεύει στην αξιολόγηση της εικοινωνίας microέσω ρολεκτικών φωνοοιήσεων (βλ Karousou amp Loacutepez Ornat 2013) Τέλος τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει ροσάθειες για τη στάθmicroιση συνοτικών (microονοσέλιδων) εκδοχών των εν λόγω ερωτηmicroατολογίων (CDI Short-forms) σε αρκετές γλώσσες στις οοίες η αξιολόγηση βασίζεται αοκλειστικά στο εκφραστικό λεξιλόγιο των αιδιών (βλ χ Fenson Pethick et al 2000)

Οι κλίmicroακες αυτές τόσο στην ρωτότυη εκδοχή τους όσο και σε ολλές σταθmicroισmicroένες ροσαρmicroογές τους σε άλλες γλώσσες έχουν υοβληθεί σε συστηmicroατικούς ελέγχους οι οοίοι έχουν δώσει ικανοοιητικά αοτελέσmicroατα ως ρος την αξιοιστία και την εγκυρότητά τους Ενδεικτικά ολλές microελέτες αναφέρουν υψηλές συσχετίσεις των διαφόρων υοκλιmicroάκων των CDIs microε τα αοτελέσmicroατα άmicroεσων αξιολογήσεων του εικοινωνιακού ειέδου των αιδιών καθώς και microε άλλα σταθmicroισmicroένα ψυχοmicroετρικά


εργαλεία (χ Dale 1991 1996 Feldman et al 2005 Fenson et al 1994 Heilmann Ellis Weismer Evans amp Hollar 2005 OrsquoToole amp Fletcher 2010 Peacuterez Pereira amp Resches 2008 Thal Jackson-Maldonado amp Acosta 2000) Είσης ισχυρή ροβλετική εγκυρότητα έχει αναφερθεί τόσο για τυικά ανατυσσόmicroενα αιδιά (χ Bornstein amp Haynes 1998 Reese amp Read 2000 Corkum amp Dunham 1996) όσο και για αιδιά microε ανατυξιακές διαταραχές (χ Dale Price Bishop amp Plomin 2003 Miller Sedey amp Miolo 1995 Thal OrsquoHanlon Clemmons amp Fralin 1999)

Εκτός αό τις κλίmicroακες MacArthur-Bates CDIs δύο σταθmicroισmicroένα ερωτηmicroατολόγια γονέων τα οοία χρησιmicroοοιούνται κατά κύριο λόγο στην κλινική ρακτική είναι οι κλίmicroακες Communication and Symbolic Behavior Scales Developmental Profile (CSBS DP) (Wetherby amp Prizant 2002) και το Language Development Survey (Rescorla 1989) microέρος του ASEBA (The Achenbach System of Empirically Based Assessment βλ Achenbach 2009)

Πιο συγκεκριmicroένα το Infant-Toddler Checklist του CSBS DP είναι ένα σύντοmicroο (microονοσέλιδο) ερωτηmicroατολόγιο για αιδιά ηλικίας 6 έως 24 microηνών ενώ οι ίδιες κλίmicroακες εριλαmicroβάνουν και ένα δεύτερο ερωτηmicroατολόγιο (Caregiver Questionnaire) για την αρακολούθηση (follow-up) της ανατυξιακής ορείας των αιδιών Η εκτίmicroηση της εικοινωνιακής ανάτυξης των αιδιών και στα δύο ερωτηmicroατολόγια βασίζεται σε 7 ανατυξιακούς δείκτες έκφραση συγκινήσεων βλεmicromicroατική εαφή εικοινωνία χειρονοmicroίες φωνοοιήσεις λέξεις κατανόηση και χρήση αντικειmicroένων Τόσο η συγχρονική όσο και η ροβλετική εγκυρότητα του συγκεκριmicroένου ψυχοmicroετρικού εργαλείου έχουν τεκmicroηριωθεί εmicroειρικά (Eadie et al 2010 Wetherby Allen Cleary Kyblin amp Goldstein 2002 Wetherby Goldstein Cleary Allen amp Kublin 2003)

Τέλος το Language Development Survey - LDS (Rescorla 1989) έχει σταθmicroιστεί για λίγο microεγαλύτερα αιδιά (18 έως 35 microηνών) και διερευνά το εκφραστικό λεξιλόγιο και το microήκος των ροτάσεων (microέσος αριθmicroός λέξεων ου εριέχουν) Παρουσιάζει είσης ισχυρή συγχρονική και ροβλετική εγκυρότητα (Klee et al 1998 Rescorla amp Alley 2001 Rescorla Ratner Jusczyk amp Jusczyk 2005) ενώ αrsquo όσο γνωρίζουmicroε είναι το microόνο σχετικό εργαλείο ου έχει σταθmicroιστεί και σε ελληνικό ληθυσmicroό (Ν= 274) (Ερωτηmicroατολόγιο Γλωσσικής Ανάτυξης - ΕΓΑ στο ΣΑΕΒΑ Τσαούσης 2009)

Στόχος της microελέτης

Γενικός στόχος της έρευνας ου αρουσιάζουmicroε ήταν η δηmicroιουργία ενός νέου ψυχοmicroετρικού εργαλείου ρώιmicroης εκτίmicroησης (screening) του εικοινωνιακού και γλωσσικού ειέδου αιδιών ου microεγαλώνουν σε ελληνόφωνο εριβάλλον Το εργαλείο αυτό ονοmicroάστηκε Τεστ Εικοινωνιακής Ανάτυξης (ΤΕΑ) και είναι το αοτέλεσmicroα ολυετούς ερευνητικής ροσάθειας ndashτόσο θεωρητικής όσο και εφαρmicroοσmicroένης Κατεβλήθη ροσάθεια ώστε το ΤΕΑ να ενσωmicroατώνει ολύ ρώιmicroους ανατυξιακούς δείκτες των οοίων η σηmicroασία έχει αναδειχθεί αό τις ρόσφατες έρευνες στον χώρο της ανατυξιακής ψυχολογίας ψυχογλωσσολογίας

Πιο αναλυτικά το ΤΕΑ ανατύχθηκε microε στόχο να ληροί τις ακόλουθες ροϋοθέσεις

να καθιστά εφικτή την εκτίmicroηση της εικοινωνίας των αιδιών σε ολύ microικρή ηλικία να συmicroληρώνεται εύκολα αό τους γονείς των αιδιών όλων των microορφωτικών

ειέδων να διαθέτει υψηλή εγκυρότητα και αξιοιστία να καλύτει οικίλους τοmicroείς εικοινωνιακής και γλωσσικής ανάτυξης και να ανταοκρίνεται αόλυτα στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της ελληνικής γλώσσας

και του ελληνικού ολιτισmicroού Ειδικότερα η αρούσα ιλοτική microελέτη στοχεύει στον έλεγχο της λειτουργικότητας

και κάοιων βασικών ψυχοmicroετρικών χαρακτηριστικών του ΤΕΑ microε διερεύνηση της


ανατυξιακής ευαισθησίας των ερωτήσεων (ανατυξιακών δεικτών) ου εριλαmicroβάνει της αξιοιστίας εσωτερική συνοχής καθώς και της συγκλίνουσας και αοκλίνουσας εγκυρότητας για καθεmicroία αό τις κλίmicroακες και υοκλίmicroακες αό τις οοίες συγκροτείται

Μέθοδος

Για τη διεξαγωγή της έρευνας (ιλοτικού χαρακτήρα) εφαρmicroόστηκε συγχρονικό σχέδιο microε τη χρήση του αράγοντα laquoηλικία αιδιώνraquo (εκφραζόmicroενη σε microήνες) ως βασικού κριτηρίου για τη διαmicroόρφωση 23 διακριτών ηλικιακών οmicroάδων αιδιών microε ηλικία έναρξης (για τη δυνατότητα συmicromicroετοχής στην έρευνα) τον 8ο microήνα (είεδο 1) και τερmicroατική ηλικία συmicromicroετοχής στη microελέτη τον 30ο microήνα (είεδο 23) Συνολικά 61 εικοινωνιακές και γλωσσικές συmicroεριφορές αοτέλεσαν τις κεντρικές microεταβλητές της microελέτης (κατανεmicroηmicroένες σε δύο κύριες κλίmicroακες και έντε υοκλίmicroακες) οι οοίες εκτιmicroήθηκαν microέσω ενός δοmicroηmicroένου ερωτηmicroατολογίου γονέων το Τεστ Εικοινωνιακής Ανάτυξης ου αοτέλεσε και το βασικό ψυχοmicroετρικό microέσο της έρευνας

Συmicromicroετέχοντες

Στην ιλοτική microελέτη συmicromicroετείχαν 354 αιδιά ηλικίας 8 έως 30 microηνών (για την κατανοmicroή του δείγmicroατος ανά microήνα και ανά φύλο βλ Πίνακα 1) Με βάση τις σχετικές ααντήσεις των γονέων τους όλα τα αιδιά ήταν αολύτως υγιή χωρίς διαγνωσmicroένη φυσική αισθητηριακή ή νοητική αναηρία Τα συγκεκριmicroένα στοιχεία αοτελούσαν και βασικά κριτήρια για τη συmicromicroετοχή των αιδιών του δείγmicroατος στη συγκεκριmicroένη microελέτη Είσης για τις ανάγκες της συγκεκριmicroένης microελέτης αοκλείστηκαν αιδιά microε αράγοντες laquoυψηλού κινδύνουraquo για γλωσσική καθυστέρηση (χ ελλιοβαρή ρόωρα [lt 2000 kg] microε ρογεννητικές ή εριγεννητικές ειλοκές εαναλαmicroβανόmicroενες ωτίτιδες [gt5] ώστε να διασφαλιστεί ότι τα συλλεχθέντα δεδοmicroένα αντικατοτρίζουν κατά το δυνατόν την τυική εικοινωνιακή ανάτυξη των αιδιών (βλ χ Fenson et al 1993 Jackson-Maldonado et al 2003 Loacutepez Ornat et al 2005) Τέλος βασική ροϋόθεση για τη συmicromicroετοχή στην έρευνα ήταν να οmicroιλείται η ελληνική γλώσσα στο σίτι των αιδιών

Όσον αφορά τα κύρια δηmicroογραφικά χαρακτηριστικά των αιδιών και των οικογενειών τους ου συmicromicroετείχαν στην έρευνα 163 (46) ήταν κορίτσια και 191 (54) αγόρια Το 511 των οικογενειών του δείγmicroατος ροερχόταν αό microεγάλες όλεις (gt40000 κατοίκους) το 136 αό microικρότερες όλεις (10000-40000 κατ) το 181 αό κωmicroοόλεις (2000-10000 κατ) και το 124 αό χωριά (lt2000 κατ) Η συντριτική λειονότητα (881) των ερωτηmicroατολογίων συmicroληρώθηκαν αό τις microητέρες των αιδιών ενώ τα υόλοια συmicroληρώθηκαν αό τον ατέρα (56) τους δύο γονείς microαζί (17) ή κάοιον άλλο κηδεmicroόνα (14) Ως ρος το microορφωτικό τους είεδο οι microητέρες των αιδιών ήταν σε οσοστό 354 τυχιούχοι ΑΕΙΤΕΙ 314 αόφοιτοι Τεχνικών Σχολών 291 αόφοιτες λυκείου και 41 αόφοιτες γυmicroνασίου ή δηmicroοτικού σχολείου Αξίζει να σηmicroειωθεί ως το microορφωτικό είεδο της microητέρας εκλαmicroβάνεται σε αντίστοιχες έρευνες (βλ ενδεικτικά Heilmann et al 2005 Jackson-Maldonado et al 2003 Loacutepez Ornat et al 2005) ως ο λέον αξιόιστος δείκτης του ευρύτερου κοινωνικοοικονοmicroικού ειέδου της οικογένειας δεδοmicroένου ότι αρουσιάζει υψηλές συσχετίσεις microε αυτό αλλά και ως ο αράγοντας microε τη microεγαλύτερη είδραση στη γλωσσική ανάτυξη των αιδιών (Hart amp Risley 1995 Ηοff 2003)

Εργαλείο microέτρησης

Το Τεστ Εικοινωνιακής Ανάτυξης (ΤΕΑ) είναι ένα δοmicroηmicroένο ερωτηmicroατολόγιο γονέων για την εκτίmicroηση του εικοινωνιακούγλωσσικού ειέδου αιδιών ηλικίας 8 έως 30 microηνών Ανατύχθηκε microε βάση την ενδελεχή microελέτη των ρόσφατων ερευνητικών ορισmicroάτων στον χώρο της Ανατυξιακής Ψυχολογίας και Ψυχογλωσσολογίας καθώς και των διαθέσιmicroων σταθmicroισmicroένων ψυχοmicroετρικών εργαλείων για την ρώιmicroη εκτίmicroηση της εικοινωνιακής και


γλωσσικής ανάτυξης των microικρών αιδιών στον διεθνή και ελληνικό χώρο Ειλέχθηκαν ανατυξιακοί δείκτες οι οοίοι οργανώθηκαν σε οmicroάδες (βασικές κλίmicroακες και υοκλίmicroακες) ανάλογα microε τη διάσταση της ανάτυξης την οοία διερευνούν (βλ Πίνακα 3) Αοφασίστηκε είσης ο τρόος microε τον οοίο διατυώνονταν οι ερωτήσεις ρος τους γονείς και συντάχθηκαν οι οδηγίες για τον τρόο συmicroλήρωσής του ΤΕΑ

Πίνακας 1 Συmicromicroετοχή κοριτσιών-αγοριών ανά ηλικιακή οmicroάδα του δείγmicroατος

Ηλικιακή Οmicroάδα (σε microήνες)

Ν Αγόρια Ν ()

Κορίτσια Ν ()

8 22 11 (50) 11 (500) 9 14 8 (571) 6 (429)

10 15 7 (467) 8 (533) 11 11 6 (545) 5 (455) 12 11 5 (455) 6 (545) 13 15 10 (667) 5 (333) 14 9 5 (556) 4 (444) 15 17 9 (529) 8 (471) 16 8 6 (750) 2 (250) 17 19 11 (579) 8 (421) 18 18 10 (556) 8 (444) 19 17 10 (588) 7 (412) 20 15 6 (400) 9 (600) 21 12 6 (500) 6 (500) 22 9 5 (556) 4 (444) 23 18 10 (556) 8 (444) 24 19 14 (737) 5 (263) 25 18 9 (500) 9 (500) 26 11 5 (455) 6 (545) 27 18 8 (444) 10 (556) 28 18 8 (444) 10 (556) 29 21 14 (667) 7 (333) 30 19 8 (421) 11 (579)

Σύνολο 191 (54) 163 (46)

Μια ρο-ιλοτική εκδοχή του ΤΕΑ χορηγήθηκε αρχικά σε ένα δείγmicroα ευκαιρίας (42 οικογένειες microε αιδιά 8-30 microηνών) microε σκοό την καταγραφή τυχόν δυσκολιών στην κατανόηση των ερωτήσεων ου είχαν αρχικά συmicroεριληφθεί Ως αοτέλεσmicroα των αρατηρήσεων ου ροέκυψαν αό την άτυη αυτή χορήγηση αναδιατυώθηκαν ορισmicroένες αό τις οδηγίες και τις ερωτήσεις (χ ροστέθηκαν σε ολλά σηmicroεία αραδείγmicroατα για microεγαλύτερη σαφήνεια)

Στη συνέχεια ραγmicroατοοιήθηκε η microελέτη συγχρονικής εγκυρότητας της αναδιαmicroορφωmicroένης εκδοχής του ΤΕΑ (Νικολαΐδου 2012) Η microελέτη αυτή στόχευε στη διερεύνηση του κατά όσο οι γονείς αιδιών ηλικίας 8-30 microηνών ααντώντας στις ερωτήσεις ου εριλαmicroβάνει το συγκεκριmicroένο ερωτηmicroατολόγιο microορούν να αρέχουν έγκυρες ληροφορίες σχετικά microε την εικοινωνιακή και γλωσσική ανάτυξη των αιδιών τους Πραγmicroατοοιήθηκε microία διλή εκτίmicroηση 28 βρεφών και νηίων αυτού του ηλικιακού φάσmicroατος Πιο συγκεκριmicroένα οι γονείς συmicroλήρωσαν το ΤΕΑ και την ίδια ηmicroέρα ραγmicroατοοιήθηκε άmicroεση αρατήρηση (microε βιντεοσκόηση) των αιδιών στα σίτια τους στη βάση ενός ηmicroι-δοmicroηmicroένου ρωτοκόλλου αρατήρησης ου ανατύχθηκε ειδικά για τους σκοούς της microελέτης Το βιντεοσκοηmicroένο υλικό στη συνέχεια αναλύθηκε και κωδικοοιήθηκε ως ρος 37 microεταβλητές οι οοίες εριελάmicroβαναν τόσο τις ρολεκτικές (χειρονοmicroίες φωνοοιήσεις κλ) όσο και τις λεκτικές εικοινωνιακές συmicroεριφορές των αιδιών (ροσλητικό και εκφραστικό λεξιλόγιο microορφολογικές και συντακτικές διαφοροοιήσεις) Αό το σύνολο του βιντεοσκοηmicroένου υλικού ειλέχθηκε τυχαία το 20 και υοβλήθηκε σε έλεγχο ενδοεκτιmicroητικής αξιοιστίας microε ικανοοιητικά αοτελέσmicroατα (ο συντελεστής kappa του Cohen κυmicroάνθηκε microεταξύ 079 ndash 087) Ακολούθησε έλεγχος


συσχετίσεων microεταξύ των αοτελεσmicroάτων των δύο microετρήσεων (δεδοmicroένα ερωτηmicroατολογίου ΤΕΑ ndash δεδοmicroένα άmicroεσης αρατήρησης της εικοινωνιακής συmicroεριφοράς των αιδιών) σε ολλαλά είεδα για να υολογιστεί η συγχρονική εγκυρότητα κάθε διάστασης της ανάτυξης ου αξιολογεί το ΤΕΑ (βλ Πίνακα 3) Αό την ανάλυση ροέκυψαν συντελεστές συσχέτισης Pearson r ου κυmicroαίνονταν σε υψηλά είεδα (βλ Πίνακα 2) καταδεικνύοντας ότι οι γονείς microέσω των ααντήσεων τους στις ερωτήσεις του συγκεκριmicroένου ερωτηmicroατολογίου αρέχουν έγκυρες ληροφορίες σχετικά microε τις υό διερεύνηση διαστάσεις της ρώιmicroης εικοινωνιακής και γλωσσικής ανάτυξης των αιδιών τους

Πίνακας 2 Συγχρονική εγκυρότητα του ΤΕΑ Συσχετίσεις (Pearson r) microεταξύ της εκτίmicroησης του εικοινωνιακούγλωσσικού ειέδου των αιδιών microέσω του ΤΕΑ και της άmicroεσης αξιολόγησης των ιδίων αιδιών

Ανατυξιακή διάσταση Pearsonrsquos r (Βαθmicroολογία

ΤΕΑ Βαθmicroολογία άmicroεσης αξιολόγησης)

Προλεκτική εικοινωνία 0798 Κατανόηση της γλώσσας 0796 Εκφραστικό λεξιλόγιο 0810 Μορφολογία 0918 Σύνταξη 0862

Σηmicroείωση p lt 0001

∆οmicroή του ΤΕΑ Αοτελείται αό δύο βασικές κλίmicroακες microε διάφορες υοκλίmicroακες η καθεmicroία microέσω των οοίων καθίσταται εφικτή η εκτίmicroηση συγκεκριmicroένων διαστάσεων της εικοινωνιακής-γλωσσικής ανάτυξης των αιδιών όως είναι η ρολεκτική εικοινωνία (φωνητική και microη-φωνητική) η κατανόηση της γλώσσας το εκφραστικό λεξιλόγιο η microορφολογία και η σύνταξη (βλ Πίνακα 3) Το ερωτηmicroατολόγιο συmicroληρώνεται αό microια ενότητα ερωτήσεων ου αφορούν σε δηmicroογραφικά στοιχεία της οικογένειας στοιχεία για την υγεία του αιδιού την εαφή του microε άλλες γλώσσες κλ

Όλες οι ερωτήσεις ου εριλαmicroβάνει το ΤΕΑ είναι κλειστού τύου Με άλλα λόγια ακολουθώντας τις ροαναφερθείσες ροϋοθέσεις εγκυρότητας των Dale (1991 1996) και Fenson et al (1993) οι γονείς καλούνται να αναγνωρίσουν (αντί να ανακαλέσουν ελεύθερα αό τη microνήmicroη τους) τις τρέχουσες ή αναδυόmicroενες (και όχι αρελθούσες) εικοινωνιακές συmicroεριφορές των αιδιών τους Οι ερωτήσεις συνοδεύονται άντα αό συγκεκριmicroένα αραδείγmicroατα ή αναφέρονται σε συγκεκριmicroένα εικοινωνιακά λαίσια microέσα στα οοία είναι ιθανόν να εmicroφανίζονται οι υό διερεύνηση συmicroεριφορές ώστε να διευκολύνεται η κατανόηση η αναγνώριση και η ανάκλησή τους στη microνήmicroη Ιδιαίτερη ροσοχή έχει είσης δοθεί στον τρόο microε τον οοίο ερωτούνται οι γονείς στις οδηγίες συmicroλήρωσης ου τους δίδονται για κάθε υοκλίmicroακα καθώς και στη διατύωση των ερωτήσεων ώστε να γίνονται κατανοητές ακόmicroα και αό γονείς χαmicroηλού microορφωτικού ειέδου

Κλίmicroακα Ι ndash Μη λεκτικές συmicroεριφορές Η ρώτη κλίmicroακα του ΤΕΑ αξιολογεί εικοινωνιακές συmicroεριφορές οι οοίες δεν ααιτούν την ικανότητα για λεκτική εικοινωνία αραγωγή λέξεων εκ microέρους των αιδιών Πιο συγκεκριmicroένα εριλαmicroβάνει ερωτήσεις αφενός σχετικά microε τα ρολεκτικάρογλωσσικά microέσα ου χρησιmicroοοιούν τα microικρά αιδιά για να εικοινωνήσουν microε τους οικείους τους ριν ανατύξουν ένα εαρκές γλωσσικό σύστηmicroα εικοινωνίας και αφετέρου σχετικά microε την ικανότητα των αιδιών να κατανοούν λέξεις και εκφράσεις της microητρικής τους γλώσσας (σχετικά αραδείγmicroατα ερωτήσεων αρουσιάζονται στον Πίνακα 4)


Πίνακας 3 Κλίmicroακες και υοκλίmicroακες της αρχικής εκδοχής του ΤΕΑ εικοινωνιακές γλωσσικές συmicroεριφορές και βασικοί ανατυξιακοί δείκτες

ΚΛ

ΙΜΑ

ΚΑ

Ι

Mη

λεκ

τικ

ές σ

υmicro

ερ

ιφο

ρές

Προλεκτική εικοινωνία

(25)

Μη-Φωνητική Προλεκτική εικοινωνία

(13)

Βλεmicromicroατική εαφή Χειρονοmicroίες Πράξεις και Παιχνίδια

Φωνητική Προλεκτική εικοινωνία

(12)

Τύοι φωνοοιήσεων Φωνητικές Μιmicroήσεις Μη-εικοινωνιακές φωνοοιήσεις

Κατανόηση γλώσσας (6)

Εικοινωνιακά λαίσια εντός των οοίων γίνεται αντιλητή η κατανόηση λέξεων ή εκφράσεων της microητρικής γλώσσας

ΚΛ

ΙΜΑ

ΚΑ

ΙΙ

Λ

εκτι

κές

σ

υmicro

ερ

ιφο

ρές

Εκφραστικό Λεξιλόγιο (23)

Μέγεθος λεξιλογίου και σηmicroασιολογικές κατηγορίες των λέξεων ου εριλαmicroβάνει

Γραmicromicroατική (16)

Μορφολογία (6)

Βασικές microορφολογικές διαφοροοιήσεις αριθmicroού γένους ροσώου ρηmicroατικών χρόνων

Σύνταξη (10)

Μορφοσυντακτική ολυλοκότητα ροτάσεων

Σηmicroείωση Σε αρένθεση εmicroφανίζεται ο αριθmicroός των ερωτήσεων εικοινωνιακών amp γλωσσικών συmicroεριφορών

(α) Προλεκτική εικοινωνία εριλαmicroβάνει ερωτήσεις τόσο για microη φωνητικούς τρόους ρολεκτικής εικοινωνίας (χ εγκαθίδρυση και διατήρηση βλεmicromicroατικής εαφής χειρονοmicroίες [ρωτο-αναφορικές ρωτο-ροστακτικές συmicroβολικές] εικοινωνία microέσω κινήσεων και ρυθmicroών εικοινωνία στα λαίσια αιχνιδιού αλληλείδρασης και συmicroβολικού αιχνιδιού) όσο και για φωνητικούς τρόους εικοινωνίας (διάφορα είδη ρολεκτικών φωνοοιήσεων φωνητική microίmicroηση microη εικοινωνιακές φωνοοιήσεις) Οι γονείς ερωτώνται αν έχουν αρατηρήσει το αιδί τους να εικοινωνεί microε κάοιον αό αυτούς τους τρόους και οι ααντήσεις microεταξύ των οοίων καλούνται να ειλέξουν είναι laquoΌχι ακόmicroαraquo (0 βαθmicroοί) laquoΣανίωςraquo (1 βαθmicroός) και laquoΣυχνάraquo (2 βαθmicroοί)

(β) Κατανόηση της γλώσσας δεδοmicroένης της microεθοδολογικής δυσκολίας στην εκτίmicroηση της κατανόησης συγκεκριmicroένων λέξεων και εκφράσεων microέσω ερωτηmicroατολογίων γονέων (βλ Feldman et al 2005 Tomasello amp Mervis 1994) ειλέχθηκε να αρουσιαστούν στους γονείς καθηmicroερινές εριστάσεις ή εικοινωνιακά λαίσια εντός των οοίων microορούν να καταλάβουν ότι το αιδί τους κατανοεί τη σηmicroασία λέξεων ή εκφράσεων της microητρικής του γλώσσας γενικά-και όχι συγκεκριmicroένων λέξεων ή εκφράσεων (βλ αράδειγmicroα στον Πίνακα 4) Οι γονείς ερωτώνται σε οιες αό τις εριστάσεις αυτές το αιδί τους δείχνει να καταλαβαίνει όταν του microιλάνε και οι ααντήσεις microεταξύ των οοίων καλούνται να ειλέξουν είναι laquoΌχι ακόmicroαraquo (0 βαθmicroοί) laquoΣανίωςraquo (1 βαθmicroός) και laquoΣυχνάraquo (2 βαθmicroοί)

Κλίmicroακα ΙΙ ndashΛεκτικές συmicroεριφορές Η δεύτερη κλίmicroακα του ΤΕΑ αξιολογεί εικοινωνιακές συmicroεριφορές οι οοίες ροϋοθέτουν την ικανότητα για λεκτική εικοινωνία αραγωγή λέξεων Πιο συγκεκριmicroένα εριλαmicroβάνει την εκτίmicroηση του εκφραστικού λεξιλογίου των αιδιών των microορφολογικών διαφοροοιήσεων ου καταγράφονται στον λόγο τους καθώς και της microορφοσυντακτικής ολυλοκότητας των


ροτάσεων ου τυχόν αράγουν (σχετικά αραδείγmicroατα ερωτήσεων αρουσιάζονται στον Πίνακα 4)

Πίνακας 4 Ενδεικτικά αραδείγmicroατα ερωτήσεων του ΤΕΑ

Κλίmicroακα Ι ndash Μη λεκτικές συmicroεριφορές

Προλεκτική εικοινωνία (ρωτο-αναφορική δεικτική χειρονοmicroία)

[hellip] Όχι ακόmicroα Σανίως Συχνά

β Σας δείχνει microε το δάχτυλο ένα αντικείmicroενο ου του τράβηξε την ροσοχή Για αράδειγmicroα microορεί να δείξει ένα αυτοκίνητο ου ερνά σαν να θέλει να σας ει laquoκοίταraquo

Κατανόηση της γλώσσας


δ Όταν το ρωτάτε ού βρίσκεται κάοιο αντικείmicroενο (χ η microάλα τα αούτσια τα κλειδιά η ιίλα του) ή του ζητάτε να σας το φέρει ψάχνει γύρω του ή ηγαίνει να το βρει

Κλίmicroακα ΙΙ ndashΛεκτικές συmicroεριφορές

Εκφραστικό λεξιλόγιο

[hellip] Καmicroία [0]

Λίγες [1-5]

Αρκετές [6-10]

Πολλές [11+]

6 Οχήmicroατα (αληθινά ή αιχνίδια) Για αράδειγmicroα Αυτοκίνητο λεωφορείο τραίνο microετρό τραmicro καράβιλοίο βάρκα οδήλατο microηχανήmicroηχανάκι ατίνι αερολάνο ελικότερο φορτηγό γερανός εκσκαφέας τρακτέρ υοβρύχιο ύραυλος όχηmicroαhellip

Μορφολογία


α Όταν θέλουmicroε να microιλήσουmicroε για ερισσότερα αό ένα ράγmicroατα αλλάζουmicroε την κατάληξη των λέξεων Λέmicroε δηλαδή laquoλύκοιraquo για ολλούς (ενώ λέmicroε laquoλύκοςraquo για έναν) λέmicroε laquomicroάλεςraquo laquoλουλούδιαraquo κλ Χρησιmicroοοιεί το αιδί σας λέξεις στον ληθυντικό όως αυτές για να microιλήσει για ολλά ράγmicroατα

Σύνταξη

2 Το αιδί σας ζητάει ένα οτήρι ου κρατάτε στο χέρι Το ρωτάτε τι το θέλει Εκείνο σας λέει

10 Εξηγείτε στο αιδί ως δεν microορεί να άει τώρα βόλτα Εκείνο λέει

Πιω νερό ίνω νερό Έρθει microαmicroάς άmicroε βόλτα

[Ν]α ιω νερό Θα έρθει ο microαmicroάς και θα άmicroε βόλτα

Θέλω να ιω νερό Όταν έρθει ο microαmicroάς θα άmicroε βόλτα

(α) Εκφραστικό λεξιλόγιο διερευνάται τόσο το microέγεθος του λεξιλογίου των αιδιών όσο και οι κατηγορίες λέξεων αό τις οοίες ααρτίζεται Η αντίστοιχη υοκλίmicroακα του ΤΕΑ εριλαmicroβάνει λίστες λέξεων οργανωmicroένες στις ακόλουθες 23 σηmicroασιολογικές κατηγορίες ∆ιάφοροι ήχοι και ειφωνήmicroατα Καθηmicroερινές εκφράσεις Άνθρωοι και ονόmicroατα Ζώα Παιχνίδια Οχήmicroατα Ποτά Φαγητά Φρούτα Γλυκά Ρούχα και αξεσουάρ Μέρη του σώmicroατος Μέρη του σιτιού Έιλα και συσκευές Αντικείmicroενα του σιτιού Μέρη


και ράγmicroατα έξω αό το σίτι Ιδιότητες Πράξεις Ερωτήσεις Τόος Τρόος Ποσότητα Χρόνος Οι κατηγορίες αυτές καλύτουν το σύνολο των εννοιών ου microορεί να αοτελούν microέρος της εmicroειρίας ενός αιδιού microικρής ηλικίας και συνεώς είναι ιθανό να εριλαmicroβάνονται στο λεξιλόγιό του Για κάθε κατηγορία ζητείται αό τους γονείς να εκτιmicroήσουν κατά ροσέγγιση τον αριθmicroό των λέξεων ου αράγει το αιδί τους (Καmicroία [0 βαθmicroοί] 1-5 [1 βαθmicroός] 5-10 [2 βαθmicroοί] gt10 [3 βαθmicroοί]) αναγνωρίζοντάς τες αό microία εκτενή λίστα αό λέξεις της κατηγορίας αυτής

(β) Μορφολογία εριλαmicroβάνονται ερωτήσεις σχετικά microε βασικές microορφολογικές διαφοροοιήσεις ου είναι ιθανόν να χρησιmicroοοιούν στον λόγο τους τα αιδιά του υό microελέτη ηλικιακού φάσmicroατος Πιο συγκεκριmicroένα εριλαmicroβάνονται ερωτήσεις σχετικά microε τον αριθmicroό το γένος και την τώση των ονοmicroάτων (ουσιαστικών και ειθέτων) αλλά και σχετικά microε το ρόσωο και τρεις βασικούς χρόνους των ρηmicroάτων (ενεστώτας αόριστος και microέλλοντας) Οι γονείς ερωτώνται αν έχουν ακούσει το αιδί τους να χρησιmicroοοιεί τέτοιου είδους διαφοροοιήσεις (βλ αράδειγmicroα στον Πίνακα 4) και οι ααντήσεις microεταξύ των οοίων καλούνται να ειλέξουν είναι laquoΌχι ακόmicroαraquo (0 βαθmicroοί) laquoΣανίωςraquo (1 βαθmicroός) και laquoΣυχνάraquo (2 βαθmicroοί)

(γ) Σύνταξη διερευνάται η microορφοσυντακτική ολυλοκότητα των ροτάσεων ου τυχόν αράγουν τα αιδιά των ηλικιών αυτών Πιο συγκεκριmicroένα για καθεmicroία αό τις 10 ερωτήσεις δίδεται ένας υοθετικός διάλογος microε τρεις (3) ροτάσεις διαφορετικού ανατυξιακού ειέδου και ζητείται αό τους γονείς να ειλέξουν την ρόταση ου ακούγεται λησιέστερα στο τι θα έλεγε το αιδί τους σε κάοια αρόmicroοια ερίσταση ου microοιάζει ερισσότερο microε τον laquoτρόο οmicroιλίαςraquo του αιδιού τους Αξίζει να σηmicroειωθεί ως όλα τα αραδείγmicroατα ροτάσεων ου χρησιmicroοοιήθηκαν στην υοκλίmicroακα αυτή δοmicroήθηκαν microε βάση ραγmicroατικά δείγmicroατα οmicroιλίας αιδιών τα οοία αντλήθηκαν αό δεδοmicroένα της ρώτης ερευνήτριας καθώς και αό το σώmicroα γλωσσικών δεδοmicroένων της Stephany στο CΗΙLDES (Child Language Exchange System) (MacWhinney 2000 Stephany 1997) Οι ααντήσεις των γονέων βαθmicroολογούνται αό το 0 έως το 3 ανάλογα microε τη microορφοσυντακτική ολυλοκότητα της φράσης ου ειλέγουν

∆ιαδικασία

Η εαφή microε τις οικογένειες ου συmicromicroετείχαν εθελοντικά στην έρευνα ραγmicroατοοιήθηκε είτε microέσω αιδιάτρων και αιδαγωγών ροσχολικής ηλικίας είτε microέσω εαφών ου είχαν φοιτητές του Τmicroήmicroατος Ειστηmicroών της Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία του ∆ηmicroοκρίτειου Πανειστηmicroίου Θράκης Αφού οι κηδεmicroόνες ενηmicroερώθηκαν ροφορικά και εγγράφως σχετικά microε τον σκοό τη διαδικασία και τον ανώνυmicroο χαρακτήρα της έρευνας τους χορηγήθηκαν ληροφορίες για τον τρόο συmicroλήρωσης του ερωτηmicroατολογίου και τους αραδόθηκαν τα ερωτηmicroατολόγια για να τα συmicroληρώσουν στο σίτι τους Λόγω των γρήγορων ρυθmicroών ανάτυξης των αιδιών κατά τις ηλικίες αυτές αλλά κυρίως για να microην διασαστεί η ροσοχή των γονέων δόθηκε η οδηγία να ολοκληρωθεί η συmicroλήρωση του ερωτηmicroατολογίου εντός της ίδιας ηmicroέρας Η ειστροφή των ερωτηmicroατολογίων κυmicroάνθηκε σε ολύ ικανοοιητικά είεδα Ο microέσος χρόνος ου χρειάστηκαν οι γονείς για να συmicroληρώσουν το ΤΕΑ κυmicroαινόταν αό 10 λετά για τα microικρότερα αιδιά ου ακόmicroα δεν έλεγαν λέξεις -οι γονείς συmicroλήρωσαν microόνο την κλίmicroακα των Προλεκτικών Συmicroεριφορών- microέχρι 20 ερίου λετά για τα microεγαλύτερα αιδιά των οοίων οι γονείς συmicroλήρωσαν και την κλίmicroακα των Λεκτικών Συmicroεριφορών Τέλος τα σχόλια ου έκαναν οι γονείς σε ερώτηση σχετική microε την εmicroειρία συmicroλήρωσης του ερωτηmicroατολογίου ήταν ολύ ικανοοιητικά και ενθαρρυντικά ενώ δεν αναφέρθηκαν ιδιαίτερες δυσκολίες κατά τη συmicroλήρωση


Αοτελέσmicroατα

Στόχος των αναλύσεων ου αρουσιάζονται ήταν ο έλεγχος της λειτουργικότητας των ερωτήσεων (δεικτών) ου είχαν διαmicroορφωθεί για καθεmicroία αό τις υοκλίmicroακες σε τρία είεδα (α) σε είεδο ανατυξιακής ευαισθησίας (σταδιακή διάκριση των ειτευγmicroάτων των αιδιών ανά ηλικιακή οmicroάδα) (β) σε είεδο εσωτερικής συνοχής των ερωτήσεων ου ααρτίζουν κάθε υοκλίmicroακα και (γ) σε είεδο συγκλίνουσας και αοκλίνουσας εγκυρότητας των κλιmicroάκων και υοκλιmicroάκων Για τους σχετικούς ελέγχους ροχωρήσαmicroε σε ανάλυση των ειmicroέρους ερωτήσεων ανά υοκλίmicroακα και εξαγωγή των βασικών εριγραφικών δεικτών Στη συνέχεια διεξήχθησαν έλεγχοι εγκυρότητας των ερωτήσεων ανά υοκλίmicroακα και αξιοιστίας τους Τέλος διεξήχθη έλεγχος των διασυσχετίσεων microεταξύ των κύριων κλιmicroάκων και υοκλιmicroάκων τους

Στην ρώτη φάση της ανάλυσης διεξήχθη εξαντλητικός έλεγχος των δεδοmicroένων και των κατανοmicroών των ααντήσεων κάθε ερώτησης ροκειmicroένου να διαιστωθούν ιθανές microεγάλες συγκεντρώσεις εριτώσεων ρος τον κατώτατο (floor effect) ή ανώτατο (ceiling effect) δυνατό βαθmicroό ως microέτρο της ευαισθησίας (sensitivity) του ερωτηmicroατολογίου Αό τις σχετικές αναλύσεις των συχνοτήτων διαιστώθηκε ότι ράγmicroατι σε ορισmicroένες ερωτήσεις υήρξε υερβολική συγκέντρωση κυρίως ρος τη laquoσυχνή εmicroφάνισηraquo του ερωτώmicroενου χαρακτηριστικού σε οσοστό gt90 και αοφασίστηκε η microη εραιτέρω αξιοοίησή τους Συνολικά αφαιρέθηκαν 9 ερωτήσειςθέmicroατα και ιο συγκεκριmicroένα αοκλείστηκαν τέσσερις (4) ερωτήσεις αό την οmicroάδα συmicroεριφορών ου αφορούσαν τη laquoβλεmicromicroατική εαφήraquo ένα (1) θέmicroα αό την οmicroάδα laquoχειρονοmicroίες κινήσεις και αιχνίδιαraquo διαmicroορφώνοντας έτσι την υοκλίmicroακα της laquoΜη φωνητικής ρολεκτικής εικοινωνίαςraquo microε 8 ερωτήσεις Είσης δύο (2) ερωτήσεις αφαιρέθηκαν αό τις οmicroάδες συmicroεριφορών ου αφορούσαν τις φωνοοιήσεις και τις φωνητικές microιmicroήσεις διαmicroορφώνοντας έτσι την υοκλίmicroακα της laquoΦωνητικής ρολεκτικής εικοινωνίαςraquo microε 10 ερωτήσεις συνολικά Τέλος δύο (2) ακόmicroα ερωτήσεις αορρίφθηκαν για εραιτέρω ανάλυση αό την υοκλίmicroακα laquoΚατανόηση της γλώσσαςraquo η οοία έτσι ααρτίζονταν αό 4 ερωτήσεις

Είσης ελήφθησαν δύο ακόmicroα αοφάσεις για την αοτελεσmicroατικότερη διαχείριση των δεδοmicroένων και συνακόλουθων αοτελεσmicroάτων και την εξαγωγή ουσιαστικών ληροφοριών για το microελετώmicroενο δείγmicroα (α) εριορίστηκε ο αριθmicroός των ηλικιακών οmicroάδων διαmicroορφώνοντας 12 νέες ανά ηλικιακό δίmicroηνο (8-9 10-11 κοκ) microε εξαίρεση την τελευταία ηλικιακή οmicroάδα (30 microήνες) ου διατηρήθηκε ως microηνιαία ηλικιακή οmicroάδα και (β) δεδοmicroένου ότι οι διάφορες κλίmicroακες και υοκλίmicroακες εριέχουν διαφορετικό αριθmicroό ερωτήσεων και βαθmicroολογούνται microε διαφορετικό τρόο για να ειτευχθούν ιο άmicroεσες συγκρίσεις microεταξύ της ανάτυξης των αιδιών ανά τοmicroέα εικοινωνιακήςγλωσσικής ανάτυξης και ανά ηλικιακή οmicroάδα αοφασίστηκε η αναγωγή των βαθmicroολογιών σε οσοστιαία αναλογία () εί της microέγιστης βαθmicroολογίας (100) κάθε υοκλίmicroακας Οι κλίmicroακες και υοκλίmicroακες microε τους βασικούς εριγραφικούς δείκτες ανά ηλικιακή οmicroάδα αρουσιάζονται στους Πίνακες 5 και 6

Έλεγχος της ευαισθησίας του ΤΕΑ

Με βάση τις microέσες τιmicroές των υοκλιmicroάκων ανά ηλικιακή οmicroάδα ου εmicroφανίζονται στους Πίνακες 5 και 6 διαιστώνεται microια ανατυξιακή ακολουθία των διαφόρων διαστάσεων της εικοινωνιακής και γλωσσικής ανάτυξης στοιχείο ου τεκmicroηριώνεται και αό τους σχετικούς ελέγχους post-hoc microε τη microέθοδο Bonferroni microεταξύ των ηλικιακών οmicroάδων για κάθε υοκλίmicroακα Το συγκεκριmicroένο εύρηmicroα υοδηλώνει ότι το ΤΕΑ microορεί να ροσφέρει έγκυρες εκτιmicroήσεις της εικοινωνιακήςγλωσσικής συmicroεριφοράς των microικρών αιδιών αφού είναι σε θέση να αοτυώσει το ανατυξιακά διαφοροοιηmicroένο είεδο τους


(sensitivity to change) ως ρος τις ειmicroέρους υοκλίmicroακες ου αντανακλούν διακριτούς τοmicroείς της εικοινωνιακής-γλωσσικής συmicroεριφοράς Αναλυτικότερα

Οι βασικές κλίmicroακες του ΤΕΑ laquoΜη λεκτικέςraquo και laquoΛεκτικές συmicroεριφορέςraquo

Σε γενικές γραmicromicroές φαίνεται ότι οι ειλεχθείσες συmicroεριφορές ου αρουσιάζονται στο ΤΕΑ αοτυώνουν την ανατυξιακή διαφοροοίηση τόσο εντός της κύριας κλίmicroακας των laquoΜη λεκτικών συmicroεριφορώνraquo (F(11 342)= 3902 p lt 0001) όσο και σε αυτή των laquoΛεκτικών συmicroεριφορώνraquo(F(11 342)= 5175 p lt 0001)

Πιο συγκεκριmicroένα όως αρουσιάζεται και στο Γράφηmicroα 1 οι laquoΜη λεκτικές συmicroεριφορέςraquo ως αναmicroενόmicroενο αναδύονται και ανατύσσονται ιο ρώιmicroα ήδη αό τους 8-9 microήνες η microέση βαθmicroολογία των αιδιών κυmicroαίνεται στο 40 της microέγιστης βαθmicroολογίας (max= 44) ενώ η ιο σηmicroαντική ρόοδος εντοίζεται microεταξύ των 8 και των 15 microηνών όου καταγράφονται στατιστικά σηmicroαντικές αλλαγές στους ελέγχους post-hoc microε τη microέθοδο Bonferroni Στη συνέχεια οι βαθmicroολογίες ακολουθούν microία αργά ανοδική ορεία για να φτάσουν στους 30 microήνες σχεδόν στο 100 της microέγιστης βαθmicroολογίας

Πίνακας 5Μέση βαθmicroολογία των υοκλιmicroάκων της Κλίmicroακας Ι laquoΜη Λεκτικές Συmicroεριφορέςraquo εκφρασmicroένη ως οσοστιαία αναλογία εί της microέγιστης βαθmicroολογίας ανά ηλικιακή οmicroάδα

Ηλικιακή οmicroάδα

Μη φωνητική ρολεκτική εικοινωνία

Φωνητική ρολεκτική εικοινωνία

Προλεκτική εικοινωνίαα

Κατανόηση ΚΛΙΜΑΚΑ Ι Μη Λεκτικές

Συmicroεριφορές

N M SD M SD M SD M SD M SD

8-9 36 462 248 396 210 425 194 441 212 428 182

10-11 26 639 206 496 253 560 213 529 307 554 224

12-13 26 837 186 602 226 693 195 813 277 715 194

14-15 26 913 109 712 251 801 174 875 187 815 171

16-17 27 863 120 713 206 780 152 847 181 792 144

18-19 35 893 159 777 222 829 176 900 212 842 175

20-21 27 968 72 872 145 915 107 968 74 924 93

22-23 27 912 117 861 173 884 133 926 152 891 125

24-25 37 927 104 869 178 895 134 959 106 907 124

26-27 29 955 82 924 98 938 80 957 84 941 75

28-29 39 934 122 900 136 915 125 939 121 920 119

30 19 967 60 958 69 962 59 993 29 968 53

Σηmicroείωση α Η microεταβλητή laquoΠρολεκτική εικοινωνίαraquo ροέκυψε αό το άθροισmicroα των βαθmicroών της laquoΜη φωνητικής εικοινωνίαςraquo και laquoΦωνητικής εικοινωνίαςraquo

Αντιθέτως η microέση βαθmicroολογία στις laquoΛεκτικές συmicroεριφορέςraquo κατά τους ρώτους microήνες της microελέτης (8-13 microήνες) ρακτικά τείνει στο microηδέν Στη συνέχεια τα αιδιά αρχίζουν σταδιακά να χρησιmicroοοιούν ολοένα και ερισσότερα λεκτικά microέσα για να εικοινωνήσουν ενώ οι ιο σηmicroαντικές αλλαγές καταγράφονται microεταξύ των 18 και των 25 microηνών Η microέση βαθmicroολογία microέχρι τους 30 microήνες συνεχίζει την ανοδική της ορεία ωστόσο σε καmicroιά ηλικία δεν υερβαίνει το 75 της microέγιστης βαθmicroολογίας (max= 111)


Πίνακας 6 Μέση βαθmicroολογία των υοκλιmicroάκων της Κλίmicroακας ΙΙ laquoΛεκτικές Συmicroεριφορέςraquo εκφρασmicroένη ως οσοστιαία αναλογία εί της microέγιστης βαθmicroολογίας ανά ηλικιακή οmicroάδα


Λεξιλόγιο Μορφολογία Σύνταξη Γραmicromicroατικήα ΚΛΙΜΑΚΑ ΙΙ

Λεκτικές Συmicroεριφορές


8-9 36 05 18 00 00 00 00 00 00 03 11 10-11 26 10 40 03 16 27 95 20 71 14 49 12-13 26 45 98 06 33 01 07 03 10 29 62 14-15 26 178 235 51 160 53 155 52 148 130 189 16-17 27 253 296 99 208 86 175 90 177 191 233 18-19 35 268 229 93 216 130 199 120 190 212 204 20-21 27 475 300 278 380 264 307 268 319 397 288 22-23 27 528 244 383 358 391 320 389 312 475 256 24-25 37 640 241 556 368 505 262 519 283 594 244 26-27 29 706 226 537 294 545 246 543 230 644 210 28-29 39 736 269 624 360 592 300 601 302 685 272

30 19 751 245 671 321 714 259 702 271 732 241

Σηmicroείωση α Η microεταβλητή laquoΓραmicromicroατικήraquo ροέκυψε αό το άθροισmicroα των βαθmicroών της laquoΜορφολογίαςraquo και της laquoΣύνταξηςraquo

Γράφηmicroα 1 Μέση βαθmicroολογία ( εί της microέγιστης βαθmicroολογίας) για τις δύο κύριες κλίmicroακες του ΤΕΑ ανά ηλικιακή οmicroάδα

Οι υοκλίmicroακες του ΤΕΑ Μη λεκτικές συmicroεριφορές laquoΠρολεκτική εικοινωνίαraquo και laquoΚατανόηση της γλώσσαςraquo

Στο Γράφηmicroα 2 αρουσιάζονται οι δύο συνιστώσες της υοκλίmicroακας laquoΠρολεκτική Εικοινωνίαraquo (Φωνητική και Μη-φωνητική) ενώ στο Γράφηmicroα 3 αρουσιάζεται η εξέλιξη της υοκλίmicroακας laquoΚατανόηση της γλώσσαςraquo

Και οι τρείς αυτές διαστάσεις των εικοινωνιακών συmicroεριφορών ου δεν ροϋοθέτουν την ικανότητα για αραγωγή λέξεων ήδη στους 8-9 microήνες εmicroφανίζονται microε microέση βαθmicroολογία ερί του 35-45 της microέγιστης βαθmicroολογίας κάθε υοκλίmicroακας (laquoΜη φωνητική εικοινωνίαraquo max = 16 laquoΦωνητική εικοινωνίαraquo max = 20 laquoΚατανόηση της γλώσσαςraquo max = 8) ενώ ανατύσσονται κατά κύριο λόγο κατά τους ρώτους microήνες της microελέτης Η ηλικία των αιδιών φαίνεται ως ασκεί σηmicroαντική είδραση τόσο στη laquoΜη


φωνητικήraquo και στη laquoΦωνητική εικοινωνίαraquo (F(11 341)= 3539 plt0001 και F(11 341)= 2701 plt0001 αντίστοιχα) όσο και στην laquoΚατανόηση της γλώσσαςraquo (F(11 341)= 3052 plt0001)

Γράφηmicroα 2 Μέση βαθmicroολογία ( εί της microέγιστης βαθmicroολογίας) για την laquoΠρολεκτική Εικοινωνίαraquo (Φωνητική και Μη-φωνητική) ανά ηλικιακή οmicroάδα

Γράφηmicroα 3 Μέση βαθmicroολογία ( εί της microέγιστης βαθmicroολογίας) για την laquoΚατανόηση της γλώσσαςraquo ανά ηλικιακή οmicroάδα

Ειδικότερα ενδιαφέρον αρουσιάζουν οι ηλικίες κατά τις οοίες καταγράφεται η microεγαλύτερη ρόοδος στη laquoΜη φωνητικήraquo και στη laquoΦωνητικήraquo ρολεκτική εικοινωνία Ενώ λοιόν οι ιο σηmicroαντικές αλλαγές στις βαθmicroολογίες της laquoΜη φωνητικής εικοινωνίαςraquo συντελούνται ανά δίmicroηνο microεταξύ των 8 και των 13 microηνών όως διαιστώθηκε αό τις συγκρίσεις post-hoc ανά ζεύγη ηλικιακών οmicroάδων microε τη microέθοδο Bonferroni η ανάτυξη της laquoΦωνητικής εικοινωνίαςraquo συντελείται ιο αργά οι σηmicroαντικές αλλαγές καταγράφονται ανά 3 ή 4 microήνες ενώ η ερίοδος κατά την οοία αυτές σηmicroειώνονται εκτείνεται σε γενικές γραmicromicroές microέχρι τους 21 microήνες

Λεκτικές συmicroεριφορές laquoΕκφραστικό λεξιλόγιοraquo laquoΜορφολογίαraquo και laquoΣύνταξηrsquo Στο Γράφηmicroα 4 αρουσιάζονται οι εξελίξεις ως ρος το laquoΕκφραστικό λεξιλόγιοraquo (max= 69) και στο Γράφηmicroα 5 αρουσιάζονται οι εξελίξεις στη laquoΜορφολογίαraquo (max= 12) και τη laquoΣύνταξηraquo (max= 30)


Και οι τρείς υοκλίmicroακες των laquoΛεκτικών συmicroεριφορώνraquo κατά τους ρώτους microήνες της microελέτης εmicroφανίζονται microε microηδενική ή σχεδόν microηδενική microέση βαθmicroολογία Η είδραση της ηλικίας των αιδιών είναι σηmicroαντική τόσο στο laquoΕκφραστικό Λεξιλόγιοraquo (F(11 341)= 5020 plt 0001) όσο και στη laquoΜορφολογίαraquo και στη laquoΣύνταξηraquo (F(11 341)= 2887 plt0001 και F(11 341)= 3916 plt0001 αντίστοιχα)

Γράφηmicroα 4 Μέση βαθmicroολογία ( εί της microέγιστης βαθmicroολογίας) για το laquoΕκφραστικό λεξιλόγιοraquo ανά ηλικιακή οmicroάδα

Γράφηmicroα 5 Μέση βαθmicroολογία ( εί της microέγιστης βαθmicroολογίας) για τη laquoΜορφολογίαraquo και τη laquoΣύνταξηraquo ανά ηλικιακή οmicroάδα

Στην ανατυξιακή ορεία των συγκεκριmicroένων διαστάσεων της γλωσσικής ανάτυξης καταγράφονται και κάοιες ενδιαφέρουσες διαφορές Πιο συγκεκριmicroένα όως αναmicroενόταν το laquoΕκφραστικό λεξιλόγιοraquo αναδύεται νωρίτερα και ανατύσσεται σε γενικές γραmicromicroές ταχύτερα αό τις δύο διαστάσεις της γραmicromicroατικής (laquoΜορφολογίαraquo και laquoΣύνταξηraquo) Ειδικότερα οι ρώτες λέξεις καταγράφονται κατά τους 12-13 microήνες ενώ στατιστικά σηmicroαντικές αλλαγές στο laquoΕκφραστικό λεξιλόγιοraquo σηmicroειώνονται microε σχετικά σταθερούς και αργούς ρυθmicroούς (ανά 5-7 microήνες microεταξύ των 12 και 20 microηνών) Είσης αργή και σταθερή καταγράφεται και η ανάτυξη των δύο γραmicromicroατικών υοκλιmicroάκων (σηmicroαντικές αλλαγές


ανά 6-7 microήνες αό τους 17 microέχρι τους 24 microήνες) Οι ρώτες microορφολογικές διαφοροοιήσεις αναφέρονται αό τους 14-15 microήνες λίγο νωρίτερα αό τις συντακτικές οι οοίες ακολουθούν microε διαφορά 3-4 microηνών (18-19 microήνες) Στη συνέχεια όως διαιστώθηκε microε τη χρήση του στατιστικού κριτηρίου t-test για δείγmicroατα κατά ζεύγη (paired-samples t-test) η ανατυξιακή ορεία των δύο γραmicromicroατικών συνιστωσών ουσιαστικά ταυτίζεται microέχρι και τους 30 microήνες (p = ns για όλες τις ηλικιακές οmicroάδες)

Έλεγχος της συγκλίνουσας και αοκλίνουσας εγκυρότητας των ερωτήσεων του ΤΕΑ

Η συγκλίνουσα εγκυρότητα (convergent validity) των ερωτήσεων του ΤΕΑ ελέγχθηκε microε τον υολογισmicroό των συντελεστών συσχέτισης Pearson r microεταξύ κάθε ερώτησης και της συνολικής βαθmicroολογίας της υοκλίmicroακας στην οοία ανήκε Ελέγχθηκαν 61 διασυσχετίσεις ερώτησηςυοκλίmicroακας ροκειmicroένου να εκτιmicroηθεί ο βαθmicroός σύγκλισης (item convergence) και αόκλισης (item discrimination) των ερωτήσεων αό τον τοmicroέα των εικοινωνιακών-γλωσσικών συmicroεριφορών ου εκροσωούσε κάθε υοκλίmicroακα microε βάση ψυχοmicroετρικές διαδικασίες ου έχουν χρησιmicroοοιηθεί στη διεθνή έρευνα (χ McHorney amp Ware 1995 McHorney Ware Rachel amp Sherbourne 1994 Scientific Advisory Committee 1995 Stewart Hays amp Ware 1992)

Πίνακας 7 Αοτελέσmicroατα των αναλύσεων συγκλίνουσας και αοκλίνουσας εγκυρότητας των ερωτήσεων του ΤΕΑ

ΤΕΑ Αριθmicroός

ερωτήσεων

Ανάλυση ερωτήσεων Αξιοιστία σε είεδο κλίmicroακας

Συγκλίνουσα εγκυρότητα Αοκλίνουσα εγκυρότητα Εσωτερική

συνοχή

Εύρος

συσχετίσεωνa

Ποσοστό ειτυχίας

()b


()c

Εύρος συσχετίσεωνd

Cronbach α

Μη-Φωνητική


8 050 ndash 082 100 100 021 ndash 068 086


10 045 ndash 085 100 100 025 ndash 074 090

Κατανόηση γλώσσας

4 063 ndash 087 100 100 038 ndash 072 080

Εκφραστικό Λεξιλόγιο

23 064 ndash 093 100 100 043 ndash 089 099

Μορφολογία 6 088 ndash 093 100 100 072 ndash 083 096

Σύνταξη 10 078 ndash 091 100 100 060 ndash 080 096

Σηmicroειώσεις a Συντελεστής συσχέτισης microέσης τιmicroής ερώτησης ρος συνολική τιmicroή υοκλίmicroακας στην οοία ανήκει b Ποσοστό συντελεστών συσχέτισης microέσης τιmicroής ερώτησης ρος συνολική τιmicroή υοκλίmicroακας στην οοία ανήκει microε τιmicroή gt040 (κατώτατο αοδεκτό όριο ένδειξης συγκλίνουσας εγκυρότητας) c Ποσοστό ερωτήσεων ου συσχετίζονταν υψηλότερα microε τη συνολική τιmicroή της υοκλίmicroακας στην οοία ανήκαν αρά microε οοιαδήοτε άλλη υοκλίmicroακα του εργαλείου d Συντελεστές συσχέτισης microεταξύ των ερωτήσεων της ίδιας υοκλίmicroακας

Το σύνολο των ειλεγmicroένων ερωτήσεων αρουσίασαν εξαιρετικά υψηλό είεδο συσχετίσεων microε τη συνολική βαθmicroολογία της υοκλίmicroακας όου ανήκε η κάθε microία και microόνο ένας συντελεστής συσχέτισης βρέθηκε στο είεδο του 045 (βλ Πίνακα 7) Οι τιmicroές αυτές των


συντελεστών ήταν ολύ υψηλότερες του 040 είεδο το οοίο θεωρείται ως η ελάχιστη εαρκής τιmicroή ου σηmicroατοδοτεί τη σύγκλιση της κάθε ερώτησης ενός εργαλείου microε τη διάσταση την οοία θεωρείται ότι εκφράζει (McHorney amp Ware 1995 Ware Snow Kosinski amp Gandek 1993)

Όσον αφορά την αοκλίνουσα εγκυρότητα των ερωτήσεων το σύνολο των συντελεστών συσχέτισης microεταξύ κάθε ερώτησης ρος τη συνολική τιmicroή της υοκλίmicroακας στην οοία ανήκε ήταν υψηλότερος έναντι όλων των υόλοιων συντελεστών των ερωτήσεων ρος τη συνολική τιmicroή των άλλων υοκλιmicroάκων (βλ Πίνακα 7)

Είσης η αοκλίνουσα εγκυρότητα σε συνολικό είεδο του ΤΕΑ ελέγχθηκε microέσω της σύγκρισης των microέσων τιmicroών (στην ερίτωση αυτή ήταν το microέσο οσοστό ως ρος τη συνολική βαθmicroολογία κάθε κλίmicroακας) των βασικών κλιmicroάκων (Μη-λεκτικές και Λεκτικές Συmicroεριφορές) κατά microήκος των ηλικιακών οmicroάδων Αό τους ελέγχους ου διενεργήθηκαν microε τη χρήση του στατιστικού κριτηρίου t-test για δείγmicroατα κατά ζεύγη (paired-samples t-test) διαιστώθηκε ότι οι microέσες βαθmicroολογίες των δύο κλιmicroάκων αρουσιάζουν στατιστικά σηmicroαντικές διαφορές καθrsquo όλο το υό microελέτη ανατυξιακό φάσmicroα (βλ Πίνακα 8)

Πίνακας 8 Έλεγχος διαφορών microέσων τιmicroών microεταξύ των βασικών κλιmicroάκων του ΤΕΑ ως ρος τις ηλικιακές οmicroάδες


N

ΚΛΙΜΑΚΑ Ι Μη Λεκτικές


ΚΛΙΜΑΚΑ ΙΙ Λεκτικές

Συmicroεριφορές df t plt

M M

8-9 36 428 03 35 1404 0001

10-11 26 554 14 25 1159 0001

12-13 26 715 29 25 1744 0001

14-15 26 815 130 25 1733 0001

16-17 27 792 191 26 1387 0001

18-19 35 842 212 34 1754 0001

20-21 27 924 397 26 1061 0001

22-23 27 891 475 26 720 0001

24-25 37 907 594 36 940 0001

26-27 29 941 644 28 916 0001

28-29 39 920 685 38 584 0001

30 19 968 732 18 431 0001

Αξιοιστία εσωτερικής συνοχής

Προκειmicroένου να εκτιmicroηθεί η αξιοιστία του ΤΕΑ στην αρούσα φάση διενεργήθηκαν έλεγχοι της εσωτερικής συνέειας κάθε υοκλίmicroακας microε υολογισmicroό του συντελεστή Cronbach α Πραγmicroατοοιήθηκαν αναλύσεις αξιοιστίας τόσο για τις δύο βασικές κλίmicroακες του ΤΕΑ όσο και για κάθε ειmicroέρους υοκλίmicroακα Οι αναλύσεις κατέδειξαν ως τόσο οι δύο βασικές κλίmicroακές του ΤΕΑ (Μη λεκτικές και Λεκτικές συmicroεριφορές) όσο και όλες οι ειmicroέρους υοκλίmicroακες έχουν εξαιρετικά υψηλή εσωτερική συνοχή (βλ Πίνακα 7) Συνοτικά για την κλίmicroακα των laquoΜη λεκτικών συmicroεριφορώνraquo ο δείκτης Cronbach α ανέρχεται στο 094 ενώ για τις laquoΛεκτικές συmicroεριφορέςraquo στο 098


∆ιασυσχετίσεις microεταξύ των κύριων κλιmicroάκων και υοκλιmicroάκων του ΤΕΑ

Οι διασυσχετίσεις microεταξύ των δύο κύριων κλιmicroάκων του ΤΕΑ και των υοκλιmicroάκων ου τις συγκροτούν ανεξαρτήτως της ηλικιακής οmicroάδας των συmicromicroετεχόντων αιδιών εmicroφανίζονται στον Πίνακα 9 Η συσχέτιση microεταξύ των δύο κλιmicroάκων είναι ισχυρή και κυmicroαίνεται σε microέτρια είεδα (r= 059 plt 0001) Οι συσχετίσεις microεταξύ των υοκλιmicroάκων κάθε κυρίας κλίmicroακας εξήγαγαν συντελεστές ου κυmicroαίνονταν σε ολύ υψηλά είεδα στοιχείο ου αοτελεί microια ρώτη ισχυρή ένδειξη της εγκυρότητας εννοιολογικής κατασκευής (construct validity) Τα υψηλά είεδα των συντελεστών συσχέτισης υοδεικνύουν ότι οι υοκλίmicroακες microετρούν τυχές της εικοινωνιακής-γλωσσικής συmicroεριφοράς των αιδιών όου φαίνεται να είναι αντιροσωευτικές της ανάτυξης των αιδιών στον συγκεκριmicroένο τοmicroέα

Πίνακας 9 Συσχετίσεις microεταξύ των βασικών κλιmicroάκων και υοκλιmicroάκων του ΤΕΑ

Μη

-λεκ

τικ

ές

Συ

micro

εριφ

ορ

ές

Λεκ

τικ

ές

Συ

micro

εριφ

ορ

ές

Μη

-Φω

νη

τικ

ή

Πρ

ολ

εκτι

κή

εικ

οιν

ων

ία

Φω

νη

τικ

ή

Πρ

ολ

εκτι

κή

εικ

οιν

ων

ία

Κα

ταν

όη

ση

γλ

ώσ

σα

ς

Εκ

φρ

ασ

τικ

ό

Λεξ

ιλό

γιο

Μο

ρφ

ολ

ογ

ία


0586


0907 0460


0948 0610 0754

Κατανόηση γλώσσας 0885 0497 0800 0771

Εκφραστικό Λεξιλόγιο 0621 0984 0493 0642 0525

Μορφολογία 0451 0897 0343 0476 0384 0831

Σύνταξη 0476 0939 0362 0501 0406 0869 0886

Σηmicroειώσεις p lt 001

Συζήτηση

Στόχος της αρούσας microελέτης ήταν η ιλοτική διερεύνηση της λειτουργικότητας και κάοιων βασικών ψυχοmicroετρικών ιδιοτήτων του laquoΤεστ Εικοινωνιακής Ανάτυξηςraquo (ΤΕΑ) ενός νέου ερωτηmicroατολογίου γονέων για την ρώιmicroη εκτίmicroηση ολλών διαστάσεων της εικοινωνιακής και γλωσσικής ανάτυξης (ρολεκτική εικοινωνία κατανόηση γλώσσας εκφραστικό λεξιλόγιο microορφολογία και συντακτική ολυλοκότητα) αιδιών ηλικίας 8 έως 30 microηνών ου microεγαλώνουν σε ελληνόφωνο εριβάλλον Το ΤΕΑ ανατύχθηκε microε ρωταρχικό σκοό να καλύψει σηmicroαντικές ανάγκες της κλινικής και εκαιδευτικής ρακτικής στη χώρα microας να χρησιmicroοοιηθεί ως ένα αξιόιστο και έγκυρο κριτήριο για τον ρώιmicroο εντοισmicroό τυχόν εικοινωνιακών ήκαι γλωσσικών διαταραχών ή καθυστέρησης στους συγκεκριmicroένους τοmicroείς και κατrsquo αυτόν τον τρόο να οδηγήσει στην έγκαιρη διάγνωση και αντιmicroετώισή τους και τελικά στην ρόληψη των δυσmicroενών συνεειών ου


αυτές microορεί να έχουν στη γενικότερη ανάτυξη των αιδιών (χ Girolametto et al 1996 1997 Guralnick 1998 Snowling et al 2001 2006)

Λόγω της κλινικής διάστασης ου ενέχει η χρήση του ΤΕΑ βασική ροϋόθεση για την ορθή και κατάλληλη χρήση του είναι να τεκmicroηριωθεί ως ληροί τις ψυχοmicroετρικές ροδιαγραφές ου θα διασφαλίσουν την εγκυρότητα και την αξιοιστία των microετρήσεων Στη microελέτη αυτή αρουσιάστηκαν στοιχεία σχετικά microε κάοιες βασικές ψυχοmicroετρικές ιδιότητες του ΤΕΑ όως ροέκυψαν αό την ιλοτική του εφαρmicroογή σε ένα αρκετά ευρύ και αντιροσωευτικό δείγmicroα αιδιών αυτού του ηλικιακού φάσmicroατος (Ν=354)

Αρχικά διερευνήθηκε η laquoευαισθησίαraquo των κλιmicroάκων και υοκλιmicroάκων του ΤΕΑ στις ανατυξιακές αλλαγές ου αναmicroένονται microεταξύ των ηλικιακών οmicroάδων ∆ιαιστώθηκε σε όλες τις εριτώσεις microία σαφής ανατυξιακή ακολουθία ανά ηλικιακή οmicroάδα εύρηmicroα το οοίο υοδηλώνει ως το ΤΕΑ είναι σε θέση να αοτυώσει το ανατυξιακά διαφοροοιηmicroένο είεδο των αιδιών ως ρος το σύνολο των διαστάσεων της εικοινωνιακής και γλωσσικής ανάτυξης ου διερευνά

Ειροσθέτως η συγκεκριmicroένη ανατυξιακή ορεία των διακριτών τοmicroέων της εικοινωνιακής γλωσσικής ανάτυξης όως αοτυώθηκαν microέσω του ΤΕΑ συνάδει σε όλες τις εριτώσεις microε τα ορίσmicroατα ροσφάτων ψυχογλωσσολογικών ερευνών σχετικά microε την ανάτυξη των συγκεκριmicroένων εικοινωνιακών και γλωσσικών συmicroεριφορών Πιο αναλυτικά αό τα αοτελέσmicroατα ου αρουσιάστηκαν ροκύτει ως τα αιδιά αρκετούς microήνες ριν την ανάδυση των ρώτων τους λέξεων έχουν ήδη ανατύξει ένα αρκετά ευρύ ρεερτόριο ρολεκτικών εικοινωνιακών συmicroεριφορών (τόσο φωνητικών όσο και microη φωνητικών) για να εικοινωνούν microε τους οικείους τους Ήδη αό τους 8-9 microήνες η βαθmicroολογία τους στην υοκλίmicroακα της Προλεκτικής Εικοινωνίας κυmicroαίνεται στο 43 της microέγιστης δυνατής βαθmicroολογίας (462 για τη microη-φωνητική εικοινωνία και 396 για τη φωνητική) Εικάζεται συνεώς ως κάοιες αό τις εικοινωνιακές αυτές συmicroεριφορές αναδύονται νωρίτερα αό τους 8 microήνες όως εξάλλου ροτείνουν και οι ρόσφατες έρευνες σχετικά microε την ρολεκτική εικοινωνία των αιδιών (για ρόσφατες ανασκοήσεις βλ Karousou amp Loacutepez Ornat 2013 ΜcCune 2008) Σταδιακά κατά τους εόmicroενους microήνες ροστίθενται στους τρόους εικοινωνίας των αιδιών όλες οι ρώιmicroες εικοινωνιακές συmicroεριφορές για τις οοίες ερωτώνται οι γονείς (χ διάφορα είδη χειρονοmicroιών και φωνοοιήσεων microιmicroήσεις αιχνίδια αλληλείδρασης κλ) Σε γενικές γραmicromicroές microε βάση την εικόνα των ευρηmicroάτων αό αυτή την ρώτη ιλοτική διερεύνηση η ιο σηmicroαντική ρόοδος καταγράφεται microεταξύ των 8 και των 13 microηνών για τη microη-φωνητική εικοινωνία και microεταξύ των 8 και των 21 για τη φωνητική εικοινωνία Έτσι η ανάτυξη της microη-φωνητικής εικοινωνίας εmicroφανίζεται ως λίγο ιο ρώιmicroη της ανάτυξης της εικοινωνίας microέσω φωνητικών microέσων Τα αοτελέσmicroατα αυτά συνάδουν microε ληθώρα ροσφάτων ερευνών οι οοίες ροσδιορίζουν την ανατυξιακή ορεία των ρολεκτικών συmicroεριφορών ου εριλαmicroβάνονται στο ΤΕΑ και τις χαρακτηρίζουν ως ροοmicroούς και ροααιτούmicroενα της laquoφυσιολογικήςraquo γλωσσικής ανάτυξης (χ Chiat amp Roy 2008 Iverson amp Goldin-Meadow 2005 Karousou amp Loacutepez Ornat 2013 McCathren Warren amp Yoder 1996 ΜcCune 2008 McCune amp Vihman 2001 Oller Eilers Neal amp Cobo-Lewis 1998 Stoel-Gammon 2011 Watt Wetherby amp Shumway 2006 Yoder amp Waren 2004)

Εξίσου ρώιmicroη και σαφώς ρογενέστερη της ανάδυσης του εκφραστικού λεξιλογίου εmicroφανίζεται στην αρούσα microελέτη και η ικανότητα των αιδιών να κατανοούν λέξεις και εκφράσεις της microητρικής τους γλώσσας Ειδικότερα η laquoΚατανόηση της γλώσσαςraquo εmicroφανίζεται ήδη αό τους 8-9 microήνες microε microέσο όρο 371 εί της microέγιστης βαθmicroολογίας Συνεώς και άλι σύmicroφωνα microε ρόσφατες έρευνες (χ Bergelson amp Swingley 2012) εικάζεται ως η κατανόηση κάοιων βασικών λέξεων και εκφράσεων ιθανόν να ξεκινάει νωρίτερα αό τους 8 microήνες Η ιο σηmicroαντική ρόοδος στον τοmicroέα της κατανόησης φαίνεται να συντελείται microέχρι και τους 12-13 microήνες αρότι φυσικά συνεχίζεται καθrsquo όλο το υό microελέτη ανατυξιακό φάσmicroα Το εύρηmicroα αυτό είναι ολύ ενδιαφέρον εφόσον συνδέεται άmicroεσα microε την ηλικία ανάδυσης του laquoΕκφραστικού Λεξιλογίουraquo Πιο συγκεκριmicroένα δεδοmicroένου ότι οι ρώτες


ενδείξεις ου καταγράφηκαν για την ανάδυση των ρώτων λέξεων microέσω της αντίστοιχης υοκλίmicroακας του ΤΕΑ εντοίζονται στους 12-13 microήνες microε τις ιο σηmicroαντικές αλλαγές στο Εκφραστικό Λεξιλόγιο να λαmicroβάνουν χώρα αό τους 14-15 microέχρι τους 20-21 microήνες ειβεβαιώνεται το ροβάδισmicroα ου έχει η κατανόηση έναντι της αραγωγής της γλώσσας όως ροτείνεται αό όλες τις σχετικές ψυχογλωσσολογικές έρευνες (χ Bates 1993 Fenson et al 1994)

Ως ρος την ανάτυξη και σχέση microεταξύ των δύο διαστάσεων της Γραmicromicroατικής (Μορφολογία και Σύνταξη) αυτές αναδύονται 2-4 microήνες microετά την εmicroφάνιση των ρώτων λέξεων microε τη Μορφολογία να ροηγείται ελαφρώς της Σύνταξης Το εύρηmicroα αυτό ενισχύει συζητήσεις σχετικά microε την ιο ρώιmicroη ανάδυση της microορφολογίας σε γλώσσες microε λούσια microορφολογική γραmicromicroατική σε αντίθεση microε τα ευρήmicroατα σε γλώσσες microε κυρίως συντακτική γραmicromicroατική όως η Αγγλική στις οοίες ροτάσσεται η ανάτυξη συντακτικών φαινοmicroένων (βλ Κατή 1992) Στη συνέχεια τόσο η microορφολογία όσο και η σύνταξη ακολουθούν microία αργή και ουσιαστικά γραmicromicroική εξέλιξη microέχρι και τους 30 microήνες Η αράλληλη εξέλιξη και η κατrsquo ουσία ταύτιση της ανατυξιακής ορείας της Μορφολογίας και της Σύνταξης αοτελεί ενδιαφέρον εύρηmicroα δεδοmicroένων των ολύ διαφορετικών ψυχοmicroετρικών χαρακτηριστικών των δύο αυτών υοκλιmicroάκων (αριθmicroός ερωτήσεων διαφορετική φύσητρόος εκτίmicroησης και βαθmicroολογίας) το οοίο ενισχύει ρογενέστερες microελέτες σχετικά microε τη στενή ανατυξιακή σχέση των δύο αυτών διαστάσεων της γραmicromicroατικής (χ Fenson et al 2007 Jackson-Maldonado et al 2003 Loacutepez Ornat et al 2005)

Όως ροαναφέρθηκε σε γενικές γραmicromicroές η ανατυξιακή ορεία όλων των διαστάσεων της εικοινωνιακής γλωσσικής ανάτυξης των αιδιών όως αοτυώθηκε microέσω του ΤΕΑ συνάδει microε τα ορίσmicroατα της θεωρητικής έρευνας κάοια εκ των οοίων αναφέρθηκαν εν συντοmicroία σχετικά microε την ανάτυξη των συγκεκριmicroένων εικοινωνιακών και γλωσσικών συmicroεριφορών Τα ευρήmicroατα αυτά συνεώς αοτελούν microία ρώτη ένδειξη για την εγκυρότητα εννοιολογικής κατασκευής του ΤΕΑ

Oφείλουmicroε είσης να εισηmicroάνουmicroε ως σε όλες τις διαστάσεις της ανάτυξης ου microελετήθηκαν αλλά κυρίως στις υοκλίmicroακες των Λεκτικών Συmicroεριφορών και ιδίως στις ηλικίες κατά τις οοίες σηmicroειώνεται η ανάδυση και οι ιο σηmicroαντικές εξελίξεις στους τοmicroείς αυτούς οι τυικές αοκλίσεις στη microέση βαθmicroολογία όως καταγράφηκε ανά ηλικιακή οmicroάδα είναι ιδιαίτερα microεγάλες Αξίζει να σηmicroειωθεί ότι όως έχει ροταθεί και αό ρογενέστερες microελέτες στις οοίες συγκρίθηκαν τα αοτελέσmicroατα ερωτηmicroατολογίων γονέων microε φυσικά γλωσσικά δείγmicroατα ή microε εργαστηριακές γλωσσικές δοκιmicroασίες των ίδιων των αιδιών (χ Feldman et al 2005 Fenson et al 2000 Jahn-Samilo Goodman Bates amp Sweet 2000) το microέγεθος αυτών των τυικών αοκλίσεων δεν φαίνεται να οφείλεται σε κάοιο ψυχοmicroετρικό εριορισmicroό του εργαλείου microέτρησης Αντίθετα φαίνεται ως αντανακλούν τις ραγmicroατικά microεγάλες ατοmicroικές διαφορές και χρονικές αοκλίσεις ου καταγράφονται στην ανάδυση και ανάτυξη της γλώσσας στα αιδιά κατά τις microεταβατικές αυτές ηλικίες (Bates et al 1988 Dale amp Goodman 2005 Fenson et al 1994 Fenson Bates et al 2000) Την ερmicroηνεία αυτή στηρίζει και η microελέτη της συγχρονικής εγκυρότητας του συγκεκριmicroένου ψυχοmicroετρικού εργαλείου η οοία συγκρίνοντας τα αοτελέσmicroατα ου ΤΕΑ microε τα αοτελέσmicroατα microίας άmicroεσης εκτίmicroησης του εικοινωνιακού και γλωσσικού ειέδου των ιδίων αιδιών ειβεβαίωσε την ικανότητα του ΤΕΑ να αρέχει έγκυρα στοιχεία σχετικά microε το γλωσσικό και εικοινωνιακό είεδο των αιδιών σε όλες τις διαστάσεις ανάτυξης ου διερευνά (Νικολαΐδου 2012)

Σε microία ειρόσθετη σειρά αναλύσεων διερευνήθηκε η λειτουργικότητα του ΤΕΑ σε είεδο συγκλίνουσας και αοκλίνουσας εγκυρότητας των βασικών του κλιmicroάκων και των ειmicroέρους υοκλιmicroάκων ενώ αράλληλα εκτιmicroήθηκε το είεδο της εσωτερικής τους συνοχής Στο σύνολό τους οι αναλύσεις έδειξαν ολύ ικανοοιητικά ευρήmicroατα ενισχύοντας έτσι τις ψυχοmicroετρικές ιδιότητες του ΤΕΑ Πιο συγκεκριmicroένα όλες οι ερωτήσεις (ανατυξιακοί δείκτες) ου ειλέχθηκαν για το ΤΕΑ αρουσίασαν ολύ υψηλό είεδο συσχετίσεων microε τη συνολική βαθmicroολογία της υοκλίmicroακας στην οοία ανήκουν Ειροσθέτως το σύνολο των


συντελεστών συσχέτισης microεταξύ κάθε ερώτησης ρος τη συνολική τιmicroή της υοκλίmicroακας στη οοία ανήκει ήταν σε όλες τις εριτώσεις υψηλότερο έναντι όλων των συντελεστών συσχέτισης των ερωτήσεων ρος τη συνολική τιmicroή των άλλων υοκλιmicroάκων Ειβεβαιώθηκε έτσι η συmicromicroετοχή και σηmicroασία κάθε συγκεκριmicroένης ερώτησης στην εκτίmicroηση της ειδικής ανατυξιακής διάστασης την οοία εκροσωεί

Συmicroληρωmicroατικά διαιστώθηκε ότι οι microέσες βαθmicroολογίες των δύο βασικών κλιmicroάκων (Μη-λεκτικές και Λεκτικές Συmicroεριφορές) αρουσιάζουν στατιστικά σηmicroαντικές διαφορές καθrsquo όλο το υό microελέτη ανατυξιακό φάσmicroα εύρηmicroα ου καταδεικνύει την αοκλίνουσα εγκυρότητα του ΤΕΑ σε υψηλότερο είεδο λειτουργίας δηλαδή στο είεδο των βασικών κλιmicroάκων αό τις οοίες αοτελείται

Οι αναλύσεις αξιοιστίας εσωτερικής συνέειας κατέδειξαν είσης ως τόσο οι δύο βασικές κλίmicroακές του ΤΕΑ (Μη-λεκτικές και Λεκτικές Συmicroεριφορές) όσο και όλες οι ειmicroέρους υοκλίmicroακες αρουσιάζουν εξαιρετικά υψηλή εσωτερική συνέεια (για την κλίmicroακα των laquoΜη λεκτικών συmicroεριφορώνraquo ο δείκτης Cronbach α καθορίστηκε στο 094 ενώ για τις laquoΛεκτικές συmicroεριφορέςraquo στο 098)

Τέλος συmicroληρωmicroατικά στοιχεία για τη λειτουργικότητα του ΤΕΑ ροέκυψαν αό διασυσχετίσεις microεταξύ των κύριων κλιmicroάκων και των ειmicroέρους υοκλιmicroάκων του ΤΕΑ Συνοτικά η συσχέτιση microεταξύ των δύο βασικών κλιmicroάκων (Μη Λεκτικές και Λεκτικές Συmicroεριφορές) αν και εξαιρετικά ισχυρή κυmicroαινόταν σε microέτρια είεδα αοτέλεσmicroα αολύτως αναmicroενόmicroενο δεδοmicroένου του ότι οι δύο αυτές κλίmicroακες εξαρχής δοmicroήθηκαν ώστε να εριλαmicroβάνουν συmicroεριφορές ου αναδύονται και ανατύσσονται σε διαφορετική ανατυξιακή φάση (ριν και microετά την ανάδυση των λέξεων αντίστοιχα) Το ιο ενδιαφέρον εύρηmicroα ωστόσο είναι οι εξαιρετικά υψηλές συσχετίσεις (α) κάθε υοκλίmicroακας microε την κλίmicroακα στην οοία ανήκει και (β) microεταξύ των υοκλιmicroάκων ου ανήκουν στην ίδια βασική κλίmicroακα Τα ολύ υψηλά είεδα αυτών των συσχετίσεων ειβεβαιώνουν microε έναν ακόmicroα τρόο τη συνοχή των κλιmicroάκων και υοκλιmicroάκων του ΤΕΑ Είσης αοτελούν microία ακόmicroα ισχυρή ένδειξη της εγκυρότητας εννοιολογικής κατασκευής του ΤΕΑ καθώς αφενός καταδεικνύουν ότι οι υοκλίmicroακες microετρούν τυχές της εικοινωνιακήςγλωσσικής συmicroεριφοράς των αιδιών ου φαίνεται να είναι αντιροσωευτικές της συγκεκριmicroένης ανατυξιακής διάστασης αφετέρου δε συνάδουν microε σχετικά ευρήmicroατα ρογενέστερων ερευνών (χ συσχετίσεις της τάξης του r= 090 microεταξύ λεξιλογίου και γραmicromicroατικής αλλά και microεταξύ microορφολογίας και συντακτικής ολυλοκότητας όως έχουν αναφερθεί σε ολλές εκδοχές των MacArthur CDIs ndash χ Fenson et al 2007 Jackson-Maldonado et al 2003 Loacutepez Ornat et al 2005)

Συmicroεράσmicroατα

Το σύνολο των αοτελεσmicroάτων ου αρουσιάστηκαν microε βάση το ιλοτικό δείγmicroα του ΤΕΑ ροσφέρουν ισχυρές ενδείξεις σχετικά microε τη λειτουργικότητα του νέου αυτού ψυχοmicroετρικού εργαλείου την ικανότητά του να microετρά ανατυξιακές αλλαγές σε ολλά είεδα της εικοινωνιακής και γλωσσικής ανάτυξης των αιδιών αό ολύ microικρή ηλικία καθώς και να αρέχει ακριβή στοιχεία σχετικά microε το ανατυξιακό είεδο κάθε αιδιού σε κάθε ένα αό τα είεδα αυτά

Τα αοτελέσmicroατα αυτά microένει να ειβεβαιωθούν και να διευρυνθούν microε το τελικό δείγmicroα της microελέτης στάθmicroισης του ΤΕΑ (Νgt1500) η οοία βρίσκεται σε εξέλιξη Ειροσθέτως σε εξέλιξη βρίσκεται και microία microελέτη η οοία στοχεύει στη διερεύνηση microίας ειρόσθετης τυχής της εγκυρότητας του ΤΕΑ Πρόκειται για την ρογνωστική του εγκυρότητα δηλαδή τη δυνατότητα ου αρέχει microε βάση την εκτίmicroηση του εικοινωνιακού και γλωσσικού ειέδου των αιδιών σε microία συγκεκριmicroένη ανατυξιακή στιγmicroή να ροβλέψουmicroε τη microεταγενέστερη γλωσσική τους ανάτυξη Για τις ανάγκες της microελέτης αυτής συλλέγονται εί του αρόντος διαχρονικά δεδοmicroένα ου αφορούν την εικοινωνιακή και


γλωσσική ανάτυξη ερίου 100 αιδιών Τέλος microε σκοό τη διερεύνηση της σταθερότητας των microετρήσεων ου αρέχει το ΤΕΑ βρίσκεται είσης σε εξέλιξη microία microελέτη εαναχορήγησης του ερωτηmicroατολογίου (test-retest) στους γονείς εντός σύντοmicroου χρονικού διαστήmicroατος (10-15 ηmicroερών) λόγω των γρήγορων ρυθmicroών ανάτυξης στις συγκεκριmicroένες ηλικίες

Με αυτές λοιόν τις ειφυλάξεις και microε βάση τις εmicroειρικές ενδείξεις αό την αρούσα microελέτη θεωρούmicroε ως το ΤΕΑ microε την ολοκλήρωση της στάθmicroισής του microορεί να αοτελέσει ένα εύχρηστο ψυχοmicroετρικό εργαλείο για την έγκυρη και έγκαιρη εκτίmicroηση της εικοινωνιακής και ρώιmicroης γλωσσικής ανάτυξης ελληνόφωνων αιδιών ηλικίας 8 έως 30 microηνών Κατrsquo αυτή την έννοια θεωρούmicroε ως το ΤΕΑ microορεί να καλύψει σηmicroαντικές ανάγκες τόσο της κλινικής και εκαιδευτικής ρακτικής στη χώρα microας όσο της ερευνητικής δραστηριότητας

Πιο συγκεκριmicroένα όως ροαναφέρθηκε το ΤΕΑ χρησιmicroοοιούmicroενο αό microη ειδικούς στην εικοινωνιακή ανάτυξη των αιδιών (χ αιδιάτρους ή αιδαγωγούς ροσχολικής ηλικίας) θα κάνει εφικτό έναν εύκολο ρώτο εντοισmicroό ιθανής εικοινωνιακής ήκαι γλωσσικής καθυστέρησης και θα λειτουργήσει ως ένα αρχικό αξιόιστο κριτήριο σχετικά microε την ανάγκη αραοmicroής των αιδιών σε ειδικούς (χ λογοθεραευτές) για εραιτέρω διερεύνηση Κατrsquo αυτή την έννοια θα διευκολύνει την έγκαιρη διάγνωση και αντιmicroετώιση ιθανών γλωσσικών διαταραχών και συνεώς την ρόληψη των δυσmicroενών συνεειών ου αυτές microορεί να έχουν στη γενικότερη ανάτυξη των αιδιών Ειλέον δεδοmicroένης της υψηλής οικολογικής εγκυρότητας ου ενέχουν τα στοιχεία ου αρέχουν οι γονείς των αιδιών αλλά και των ολλαλών διαστάσεων της εικοινωνιακής και γλωσσικής ανάτυξης των αιδιών ου διερευνά το συγκεκριmicroένο ψυχοmicroετρικό εργαλείο microορεί να χρησιmicroοοιηθεί ακόmicroα και στα λαίσια της λογοθεραευτικής ρακτικής ως ένα έγκυρο κριτήριο ου σε συνδυασmicroό microε άλλες εργαστηριακέςκλινικές microεθόδους αξιολόγησης microορεί να συmicroβάλλει στη διάγνωση στον εντοισmicroό των ειδικών δυσκολιών και laquoδυνατών σηmicroείωνraquo κάθε αιδιού στην κατάρτιση εξατοmicroικευmicroένων ρογραmicromicroάτων αρέmicroβασης καθώς και στη τακτική αρακολούθηση των αοτελεσmicroάτων και τον εανασχεδιασmicroό του εκάστοτε ρογράmicromicroατος αρέmicroβασης

Ως ρος τις ερευνητικές εφαρmicroογές του το ΤΕΑ microορεί να αοτελέσει ένα ολύτιmicroο ερευνητικό εργαλείο για τις ειστήmicroες της ανάτυξης του αιδιού (χ Νευροειστήmicroες Ανατυξιακή Ψυχολογία Ψυχογλωσσολογία Ψυχοαθολογία κά) καθώς microορεί να χρησιmicroοοιηθεί ως κριτήριο για τον έλεγχο των χαρακτηριστικών των ερευνητικών δειγmicroάτων microε βάση το εικοινωνιακόγλωσσικό τους είεδο Κλείνοντας θα ρέει να σηmicroειωθεί ότι microε την εύκολη και οικονοmicroική συλλογή δεδοmicroένων αό microεγάλους ληθυσmicroούς ου ειτρέει η διαδικασία χορήγησης και microέτρησης του ΤΕΑ θεωρούmicroε ως θα δώσει ώθηση σε ερισσότερες έρευνες σχετικές microε την ρώιmicroη εικοινωνιακή και γλωσσική ανάτυξη του ελληνικού ληθυσmicroού γενικά αλλά και ειδικών ληθυσmicroών microε ανατυξιακές ή άλλες διαταραχές Παράλληλα microορεί να συmicroβάλλει και στην ραγmicroατοοίηση ερευνών θεωρητικού ενδιαφέροντος σχετικά microε τη σχέση microεταξύ της εικοινωνιακήςγλωσσικής ανάτυξης microε διάφορους εξωγενείς αράγοντες ου τυχόν την εηρεάζουν (χ κοινωνικούς δηmicroογραφικούς ολιτισmicroικούς) ή ακόmicroα και τη σχέση της microε άλλες διαστάσεις της ανάτυξης των αιδιών (χ γνωστική συναισθηmicroατική κοινωνική)

Αναφορές

Achenbach T M (2009) The Achenbach System of Empirically Based Assessment (ASEBA) Development findings theory and applications Burlington VT University of Vermont Research Center for Children Youth and Families

Acredolo L amp Goodwyn S (1988) Symbolic gesturing in normal infants Child Development 59 450-466 httpdxdoiorg1023071130324

Bates E (1993) Comprehension and production in early language development


Monographs of the Society for Research in Child Development 58 222-242 httpdxdoiorg101111j1540-58341993tb00403x

Bates E (1998) Plasticity localization and language development In S Fletcher (Ed) The changing nervous system neurobehavioral consequences of early brain disorders (pp 214ndash53) New York Oxford University Press

Bates E (1999) Language and the infant brain Journal of Communication Disorders 32 195ndash205 httpdxdoiorg101016S0021-9924(99)00015-5

Bates E amp Goodman J C (1997) On the inseparability of grammar and the lexicon Evidence from acquisition aphasia and real-time processing Language and Cognitive Processes 12 507ndash584 httpdxdoiorg101080016909697386628

Benedict H (1979) Early lexical development Comprehension and production Journal of Child Language 6 183ndash200 httpdxdoiorg101017S0305000900002245

Bates E Benigni L Bretherton I Camaioni L amp Volterra V (1979) The emergence of symbols Cognition and communication in infancy New York Academic Press

Bates E Bretherton I amp Snyder L (1988) From first words to grammar individual differences and dissociable mechanisms New York Cambridge University Press

Bates E Camaioni L amp Volterra V (1975) The acquisition of performatives prior to speech Merrill-Palmer Quarterly 21 205ndash226

Bergelson Ε amp Swingley D (2012) At 6-9 months human infants know the meanings of many common words Proceedings of the National Academy of Sciences 109 3253-3258 httpdxdoiorg101073pnas1113380109

Bleses D Vach W Slott M Wehberg S Thomsen P Mandsen T amp Basboll H (2008) The Danish Communicative Development Inventories Validity and main developmental trends Journal of Child Language 35 651-669 httpdxdoiorg101017S0305000907008574

Bonifacio S Girolametto L Bulligan M Callegari M Vignola S amp Zocconi E (2007) Assertive and responsive conversational skills of Italian-speaking late talkers International Journal of Communication Disorders 42 607-623 httpdxdoiorg10108013682820601084386

Bornstein M H amp Haynes O M (1998) Vocabulary competence in early childhood Measurement latent construct and predictive validity Child Development 69 654-671

Bruner J S (1983) Childrsquos Talk Learning to Use Language New York Norton

Capirci O Iverson J M Pizzuto E amp Volterra V (1996) Gestures and words during the transition to two word speech Journal of Child Language 23 645ndash673 httpdxdoiorg101017S0305000900008989

Casby M W amp Della Corte M (1987) Symbolic play performance and early language development Journal of Psycholinguistic Research 16 31-42

Caselli M C (1983) Communication to language deaf childrens and hearing childrens development compared Sign Language Studies 39 113-144 httpdxdoiorg101007978-3-642-74859-2_21

Caselli MC Vicari S Longobardi E Lami L Pizzoli C amp Stella G (1998) Gestures and words in early development of children with Down Syndrome Journal of Speech Language and Hearing Research 41 1125-1135

Caselli M C amp Volterra V (1990) From Communication to Language in Hearing and Deaf children In V Volterra amp C J Erting (Eds) From gesture to language in hearing and deaf children (pp 263-277) New York NY Springer Verlag

Chiat S amp Roy P (2008) Early phonological and socio-cognitive skills as predictors of later language and social communication outcomes Journal of Child Psychology amp


Psychiatry 49 635-645 httpdxdoiorg101111j1469-7610200801881x

Corkum V amp Dunham P (1996) The Communicative Development Inventory ndash WORDS Short Form as an index of language production Journal of Child Language 23 515ndash28

Crais ER (1996) Applying family-centered principles to child assessment In P J McWilliam P J Winton amp E R Crais (Eds) Practical strategies for family-centred intervention (pp 69-96) San Diego CA Singular Publishing

Crais ER (1995) Expanding the repertoire of tools and techniques for assessing the communication skills of infants and toddlers American Journal of Speech Language Pathology 4(3) 47-59

Dale P (1991) The validity of a parent report measure of vocabulary and syntax at 24 months Journal of Speech amp Hearing Research 34(3) 565-571

Dale P (1996) Parent report assessment of language and communication In K Cole P Dale amp D Thal (Eds) Assessment of communication and language (Vol 6 pp 161-182) Baltimore MD Paul H Brookes

Dale P S Bates E Reznick J S amp Morisset C (1989) The validity of a parent report instrument of child language at twenty months Journal of Child Language 16 239ndash249 httpdxdoiorg101017S0305000900010394

Dale P amp Goodman J C (2005) Commonality and individual differences in vocabulary growth In M Tomasello amp D I Slobin (Eds) Beyond naturendashnurture Essays in honor of Elizabeth Bates (pp 41ndash78) Mahwah NJ Lawrence Erlbaum Associates

Dale P amp Penfold M (2011) Adaptations of the MacArthur-Bates CDIs into Non-US English languages httpwwwscisdsueducdidocumentsAdaptationsSurvey7-5-11Webpdf (262013)

Dale P S Price T S Bishop DVM amp Plomin R (2003) Outcomes of early language delay I Predicting persistent and transient language difficulties at 3 and 4 years Journal of Speech Language amp Hearing Research 46 544ndash560 httpdxdoiorg1010441092-4388(2003044)

DallrsquoOglio A M Bates E Volterra V DiCapua M amp Pezzini G (1994) Early cognition communication and language in children with focal brain injury Developmental Medicine amp Child Neurology 36 1076ndash1098 httpdxdoiorg101111j1469-87491994tb11810x

Dionne G Dale P S Boivin M amp Plomin R (2003) Genetic evidencefor bidirectional effects of early lexical and grammatical development Child Development 74 394-412 httpdxdoiorg1011111467-86247402005

Eadie P Ukoumunne O Skeat J Ruth Prior M Bavin E Bretherton L amp Reilly S (2010) Assessing early communication behaviours structure and validity of the Communication and Symbolic Behaviour Scales--Developmental Profile (CSBS-DP) in 12-month-old infants International Journal of Language and Communication Disorders 45 572ndash585 httpdxdoiorg10310913682820903277944

Elbert T Pantev C Wienbruch C Rockstroh B amp Taub E (1995) Increased cortical representation of the fingers on the left hand in string players Science 270 305-307 httpdxdoiorg101126science2705234305

Elbert T Sterr A Rockstroh B Pantev C Muumlller MM amp Taub E (2002) Expansion of the tonotopic area in the auditory cortex of the blind The Journal of Neuroscience 22 9941-9944

Ellis E amp Thal D (2008) Early language delay and risk for language impairment Perspectives on Language Learning and Education 15(3) 93-100 httpdxdoiorg101044lle15393


Feldman HM Campbell TF Kurs-Lasky M Rockette HE Dale PS Colborn DK amp Paradise J L (2005) Concurrent and predictive validity of parent reports of child language at ages 2 and 3 years Child Development 76 856-868 httpdxdoiorg101111j1467-8624200500882x

Feldman H M Dollaghan C A Campbell T F Kurs-Lasky M Janosky J E amp Paradise J L (2000) Measurement properties of the MacArthur Communication Development Inventories at ages one and two years Child Development 71(2) 310-322 httpdxdoiorg1011111467-862400146

Fenson L Bates E Dale P Goodman J Reznick J S amp Thal D (2000) Measuring variability in early child language Dont shoot the messenger Comment on Feldman et al Child Development 71(2) 323-328 httpdxdoiorg1011111467-862400147

Fenson L Marchman V A Thal D Dale P S Reznick J S amp Bates E (2007) MacArthur-Bates Communicative Development Inventories Userrsquos guide and technical manual (2nded) Baltimore Paul H Brookes

Fenson L Pethick S Renda C Cox J L Dale P S amp Reznick J S (2000) Short form versions of the MacArthur Communicative Development Inventories Applied Psycholinguistics 21 95-115 httpdxdoiorg101017S0142716400001053

Fenson L Dale P S Reznick J S Bates E Thal D amp Pethick S (1994) Variability in early communicative development Monographs of the Society for Research in Child Development 59 5 httpdxdoiorg1023071166093

Fenson L Dale P S Reznick J S Thal D Bates E Hartung J P Pethick S amp Reilly J S (1993) The MacArthur Communicative Development Inventories Userrsquos Guide and Technical Manual Baltimore Paul H Brokes Publishing Co

Girolametto L Pearce P amp Weitzman E (1996) Interactive focused stimulation for toddlers with expressive vocabulary delays Journal of Speech Language and Hearing Research 39 1274-1283

Girolametto L Pearce P amp Weitzman E (1997) Effects of lexical intervention on the phonology of late talkers Journal of Speech Language and Hearing Research 40 338-348

Guralnick M J (1998) The effectiveness of early intervention for vulnerable children A developmental perspective American Journal on Mental Retardation 102 319ndash345 httpdxdoiorg1013520895-8017(1998)102lt0319EOEIFVgt20CO2

Hagg T (2006) Molecular regulation of adult CNS neurogenesis An integrated view Trends in Neurosciences 28 589-595 httpdxdoiorg101016jtins200508009

Hart B amp Risley R T (1995) Meaningful differences in the everyday experience of young American children Baltimore Paul H Brookes

Heilmann J Ellis Weismer S Evans J amp Hollar C (2005) Utility of the MacArthur Communicative Development Inventory in identifying childrens language level American Journal of Speech-Language Pathology 14 40-51 httpdxdoiorg1010441058-0360(2005006)

Hoff E (2003) The specificity of environmental influence Socioeconomic status affects early vocabulary development via maternal speech Child Development 74 1368ndash1378 httpdxdoiorg1011111467-862400612

Iverson J M amp Goldin-Meadow S (2005) Gesture paves the way for language development Psychological Science 16 368ndash371 httpdxdoiorg101111j0956-7976200501542x

Jackson-Maldonado D Thal D Marchman V Newton T Fenson L amp Conboy B (2003) MacArthur Inventarios del Desarrollo de Habilidades Comunicativas Useracutes Guide and Technical Manual Baltimore Brookes

Jahn-Samilo J Goodman J Bates E amp Sweet M (2000) Vocabulary learning in children


from 8 to 30 months of age A comparison of parental reports and laboratory measures (Tech Rep No CND-0006) La Jolla University of California San Diego Project in Cognitive Neurodevelopment Center for Research in Language

Karousou A amp Loacutepez Ornat S (2013) Prespeech vocalizations and the emergence of speech a study of 1005 Spanish children Spanish Journal of Psychology 16 Ε32 httpdxdoiorg101017sjp201327

Κατή ∆ (1992) Γλώσσα και εικοινωνία στο αιδί Αθήνα Οδυσσέας

Klee T Carson D K Gavin W J Hall L Kent A amp Reece S (1998) Concurrent and predictive validity of an early language screening program Journal of Speech Language and Hearing Research 41 627-641

Laing G J Law J Levin A amp Logan S (2002) Evaluation of a structured test and a parent led method for screening for speech and language problems prospective population based study British Medical Journal 325 1152-1154 httpdxdoiorg101136bmj32573731152

Loacutepez Ornat S Gallego C Gallo P Karousou A Mariscal S amp Martiacutenez M (2005) MacArthur Inventarios de desarrollo comunicativo Manual Teacutecnico Madrid TEA Ediciones

Lovaas O I (1987) Behavioral treatment and normal intellectual and educational functioning in autistic children Journal of Consulting and Clinical Psychology 55 3ndash9 httpdxdoiorg1010370022-006X5513

Lyytinen P Poikkeus A M amp Laakso M L (1997) Language and symbolic play in toddlers International Journal of Behavioral Development 21 289-302 httpdxdoiorg101080016502597384875

Markus J Mundy P Morales M Delgado CEF amp Yale M (2000) Individual differences in infant skills as predictors of child-caregiver joint attention and language Social Development 9 302ndash315 httpdxdoiorg1011111467-950700127

Masur E F (1995) Infants early verbal imitation and their later lexical development Merrill-Palmer Quarterly 41 286ndash306

Masur E F amp Eichorst D L (2002) Infants spontaneous imitation of novel versus familiar words Relations to observational and maternal report measures of their lexicons Merrill-Palmer Quarterly 48 405ndash426 httpdxdoiorg101353mpq20020019

Menyuk P Liebergott J amp Schultz M (1986) Predicting phonological development In B Lindblom amp R Zetterstrom (Eds) Precursors of early speech (pp 79-94) New York NY Stockton Press

McCathren R B Warren S amp Yoder P J (1996) Prelinguistic predictors of later language development In K Cole P Dale amp D Thal (Eds) Assessment of communication and language (Vol 6 pp 57-76) Baltimore MD Paul H Brookes

McCathren R B Yoder P J amp Warren S F (1999) The relationship between prelinguistic vocalization and later expressive vocabulary in young children with developmental delay Journal of Speech Language and Hearing Research 42 915ndash924

MacWhinney B (2000) The CHILDES project Tools for analyzing talk (3rd Ed) Mahwah Lawrence Erlbaum Associates

McCune L (1995) A Normative Study of Representational Play at the Transition to Language Developmental Psychology 31 198-206 httpdxdoiorg1010370012-1649312198

McCune L (2008) How children learn to learn words Dynamic systems in development and action New York Oxford University Press httpdxdoiorg101093acprofoso97801951778790010001


McCune L amp Vihman MM (2001) Early phonetic and lexical development A productivity approach Journal of Speech Language and Hearing Research 44 670ndash 684 httpdxdoiorg1010441092-4388(2001054)

McGee G G Morrier M J amp Daly T (1999) An incidental teaching approach to early intervention for toddlers with autism Journal of the Association for Persons with Severe Handicaps 24(3) 133-146 httpdxdoiorg102511rpsd243133

McHorney C A amp Ware Jr J E (1995) Construction and validation of an alternate form general mental health scale for the Medical Outcomes Study Short-Form 36-Item Health Survey Medical Care 33 15-28 httpwwwjstororgstable3766735

McHorney C A Ware J E Jr Lu J F R amp Sherbourne C D (1994) The MOS 36-ltem Short-Form Health Survey (SF-36) III Tests of Data Quality Scaling Assumptions and Reliability Across Diverse Patient Groups Medical Care 32(1) 40-66 httpdxdoiorg10109700005650-199401000-00004

Miller J F Sedey A L amp Miolo G (1995) Validity of parent report measures of vocabulary development for children with Down syndrome Journal of Speech Language amp Hearing Research 38 1037ndash1044

Nottebohm F (2002) Why Are Some Neurons Replaced in Adult Brain The Journal of Neuroscience 22(3) 624ndash628

Νικολαΐδου Κ (2012) H συντρέχουσα εγκυρότητα των ερωτηmicroατολογίων γονέων ΤΕΑ για την αξιολόγηση της ρώιmicroης εικοινωνιακής ανάτυξης Πτυχιακή εργασία Τmicroήmicroα Ειστηmicroών της Εκαίδευσης στην Προσχολική Ηλικία ∆ηmicroοκρίτειο Πανειστήmicroιο Θράκης

Ogura T (1991) A Longitudinal Study of the Relationship Between Early Language Development and Play Development Journal of Child Language 18 273-294 httpdxdoiorg101017S0305000900011065

Oller D K (2000) The Emergence of the Speech Capacity Mahwah NJ Lawrence Erlbaum Associates Inc

Oller D K Eilers R E Neal A R amp Cobo-Lewis A B (1998) Late onset canonical babbling a possible early marker of abnormal development American Journal of Mental Retardation 103 249-63 httpdxdoiorg1013520895-8017(1998)103lt0249LOCBAPgt20CO2

Olswang L Rodriguez B amp Timler G (1998) Recommending intervention for toddlers with specific language learning disabilities we may not have all of the answers but we know a lot American Journal of Speech-Language Pathology 7 23-32

O Toole C amp Fletcher P (2010) Validity of a parent report instrument for Irish-speaking toddlers First Language 30(2) 199-217 httpdxdoiorg1011770142723709359237

Paul R (1991) Profiles of toddlers with slow expressive language development Topics in Language Disorders 11 1-13

Paul R (1993) Outcomes of early expressive language delay Journal of Childhood Communication Disorders 15 7-14 httpdxdoiorg10109700011363-199111040-00003

Paul R (1996) Clinical implications of the natural history of slow expressive language development American Journal of Speech-Language Pathology 5 5-21

Paul R (1997) Understanding language delay American Journal of Speech-Language Pathology 6 40-49

Paul R (2000) Predicting outcomes of early expressive language delay Ethical implications In D Bishop amp L Leonard (Eds) Speech and language impairments in children Causes characteristics intervention and outcome (pp 195-210) Philadelphia Taylor amp Francis


Πααηλιού Χ Φ (2005) Η ανάτυξη της γλώσσας Αθήνα Πααζήση

Peacuterez Pereira M amp Resches M (2008) Validez concurrente y predictivadel IDHC Implicaciones para el posterior desarrollo del lenguaje y dela cognicioacuten social In E Diacuteez-Itza (Ed) Estudios de desarrollo dellenguaje y educacioacuten (pp 87-94) Oviedo Universidad de Oviedo ICE

Πετρογιάννης Κ (2003) Η microελέτη της ανθρώινης ανάτυξης οικοσυστηmicroική ροσέγγιση Αθήνα Καστανιώτης

Πετρογιάννης Κ (2010) Η οικοσυστηmicroική ροσέγγιση ως εναλλακτικό laquoΠαράδειγmicroαraquo οιοτικής microεθοδολογίας για τη microελέτη της ανθρώινης ανάτυξης και συmicroεριφοράς ndash Η συmicroβολή του Urie Bronfenbrenner Στο Μ Πουρκός amp Μ ∆αφέρmicroος (Ειmicro) Ποιοτική έρευνα στην ψυχολογία και την εκαίδευση (σελ 387-431) Αθήνα Τόος

Reese E amp Read S (2000) Predictive validity of the New Zealand MacArthur Communicative Development Inventory Words and Sentences Journal of Child Language 27 255-266 httpdxdoiorg101017S0305000900004098

Rescorla L (1989) The Language Development Survey a screening tool for delayed language in toddlers Journal of Speech and Hearing Disorders 54 587-599

Rescorla L (2002) Language and reading outcomes to age 9 in late-talking toddlers Journal of Speech Language and Hearing Research 46 360-371 httpdxdoiorg1010441092-4388(2002028)

Rescorla L (2005a) Age 13 language and reading outcomes in late-talking toddlers Journal of Speech Language and Hearing Research 48 459-472 httpdxdoiorg1010441092-4388(2005031)

Rescorla L (2005b) Concurrent validity of the Language Development Survey Associations with the MacArthur-Bates Communicative Development Inventories Words and sentences American Journal of Speech-Language Pathology 14(2) 156ndash163 httpdxdoiorg1010441058-0360(2005016)

Rescorla L amp Alley A (2001) Validation of the Language Development Survey (LDS) A parent report tool for identifying language delay in toddlers Journal of Speech Language and Hearing Research 44 434-445 httpdxdoiorg1010441092-4388(2001035)

Rescorla L Ratner N B Jusczyk P amp Jusczyk A M (2005) Concurrent validity of the Language Development survey (LDS) Associations with the MacArthur-Bates Communicative Inventory Words and Sentences American Journal of Speech-Language Pathology 14 156-163 httpdxdoiorg1010441058-0360(2005016)

Rescorla L amp Schwartz E (1990) Outcome of toddlers with specific expressive language delay Applied Psycholinguistics 11 393ndash407 httpdxdoiorg101017S0142716400009644

Rice M Taylor C amp Zubrick S (2008) Language outcomes of 7-year-old children with or without a history of late language emergence at 24 months Journal of Speech Language and Hearing Research 51 394-407 httpdxdoiorg1010441092-4388(2008029)

Rogers S J (1998) Neuropsychology of autism in young children and its implications for early intervention Mental Retardation and Developmental Disabilities Research Reviews 4 104ndash112 httpdxdoiorg101002(SICI)1098-2779(1998)42lt104AID-MRDD7gt30CO2-P

Rodgon M M amp Kurdek L A (1977) Vocal and gestural imitation in 8 14 and 20 month old children The Journal of Genetic Psychology 131 115ndash123 httpdxdoiorg10108000221325197710533280

Rossini P M Martino G Narici L Pasquarelli A Peresson M Pizzella V Tecchio F Torrioli G amp Romani G L (1994) Short-term brain ldquoplasticityrdquo in humans Transient finger representation changes in sensory cortex somatotopy following ischemic anesthesia Brain Research 642 169-177 httpdxdoiorg1010160006-


8993(94)90919-9

Scheffler F Vogel D Astern R Burgess J Conneally T amp Salerno K (2007) Screening for Communication and Cognitive Disorders in Infants and Toddlers Pediatric Nursing 33(6) 473-480

Scientific Advisory Committee (1995) Instrument review criteria Medical Outcomes Trust Bulletin 3(4) I-IV

Snowling M J Adams J W Bishop D V M amp Stothard SE (2001) Educational attainments of school leavers with a preschool history of speech-language impairments International Journal of Language and Communication Disorders 36(2) 173-183 httpdxdoiorg10108013682820010019892

Snowling M J Bishop D V M Stothard SE Chipchase B amp Kaplan C (2006) Psycho-social outcomes at 15 years of children with a pre-school history of speech-language impairment Journal of Child Psychology amp Psychiatry 47 759-765 httpdxdoiorg101111j1469-7610200601631x

Stephany U (1997) The acquisition of Greek In Dan I Slobin (ed) The Crosslinguistic Study of Language Acquisition (Vol 4 pp 183-333) Mahwah NJ Lawrence Erlbaum

Stewart A L Hays R D amp Ware J E Jr (1992) Methods of constructing health measures In AL Stewart amp JE Ware (Eds) Measuring Function and Well-Being (pp 67ndash 85) Durham NC Duke University Press

Stiles J (1995) Plasticity and development evidence from children with early occurring focal brain injury In B Julesz amp I Kovacs (Eds) Maturational windows and adult cortical plasticity (pp 217ndash237) Reading MA Addison-Wesley

Stiles J (2000) Neural plasticity and cognitive development Developmental Neuropsychology 18 237ndash272 httpdxdoiorg101207S15326942DN1802_5

Stoel-Gammon C (2011) Relationships between phonological and lexical development in young children Journal of Child Language 38 1-34 httpdxdoiorg101017S0305000910000425

Tanner D (2003) Exploring communication disorders Boston Allyn amp Bacon

Thal D Jackson-Maldonado D amp Acosta D (2000) Validity of a Parent-Report Measure of Vocabulary and Grammar for Spanish-Speaking Toddlers Journal of Speech Language and Hearing Research 43 1087ndash1100

Thal D Marchman V Stiles J Aram D Trauner D A amp Nass R (1991) Early lexical development in children with early focal brain injury Brain amp Language 40 491ndash527 httpdxdoiorg1010160093-934X(91)90145-Q

Thal D OHanlon L Clemmons M amp Fralin L (1999) Validity of a parent report measure of vocabulary and syntax for preschool children with language impairment Journal of Speech Language amp Hearing Research 42 482ndash496

Thal D Tobias S amp Morrison D (1991) Language and gesture in late talkers A 1-year follow-up Journal of Speech and Hearing Research 34 604ndash612

Thal D Reilly J Seibert L Jeffries R amp Fenson J (2004) Language development in children at risk for language impairment cross-population comparisons Brain amp Language 88 167-179 httpdxdoiorg101016S0093-934X(03)00096-8

Tomasello Μ amp Farrar MJ (1986) Joint attention and early language Child Development 57 1454ndash63 httpdxdoiorg1023071130423

Tomasello M amp Mervis C B (1994) The instrument is great but measuring comprehension is still a problem In L Fenson P Dale J S Reznick E Bates D Thal amp S Pethick (Eds) Variability in early communicative development Monographs of the Society for Research in Child Development 59(5) 174-179 httpdxdoiorg101111j1540-58341994tb00186x

Τσαούσης Ι (2009) Σύστηmicroα Achenbachγια Εmicroειρικά Βασισmicroένη Αξιολόγηση (ΣΑΕΒΑ) Αθήνα


Ελληνικά Γράmicromicroατα

Tsao F M Liu H M amp Kuhl P K (2004) Speech perception in infancy predicts language development in the second year of life A longitudinal study Child Development 75 1067-1084 httpdxdoiorg101111j1467-8624200400726x

Ungerer J amp Sigman M (1984) The Relation of Play and Sensorimotor Behaviour to Language in the Second Year Child Development 55 1448-1455 httpdxdoiorg1023071130014

Vihman M M amp Greenlee M (1987) Individual differences in phonological development Ages one and three years Journal of Speech and Hearing Research 30 503ndash521 httpdxdoiorg101017CBO9780511576164010

Vihman M M DePaolis R A amp Keren-Portnoy T (2009) Babbling and words A Dynamic Systems perspective on phonological development In E L Bavin (Ed) The Cambridge Handbook of Child Language (pp 163-182)Cambridge UK Cambridge University Press

Ware J E J Snow K K Kosinski M amp Gandek B (1993) SF-36 Health Survey Manual and Interpretation Guide Boston New England Medical Center

Watt N Wetherby A amp Shumway S (2006) Prelinguistic predictors of language outcome at three years of age Journal of Speech Language amp Hearing Research 49 1224-1237 httpdxdoiorg1010441092-4388(2006088)

Wetherby A amp Prizant B (1996) Toward earlier identification of communication and language problems in infants and young children In S Meisels amp E Fenichel (Eds) New Visions for Developmental Assessment (pp 289-312) Arlington VA Zero to three National Center for Clinical Infant Programs

Wetherby A Allen L Cleary J Kublin K amp Goldstein H (2002) Validity and reliability of the Communication and Symbolic Behaviour Scales Developmental Profile with very young children Journal of Speech Language amp Hearing Research 45 1202-1218 httpdxdoiorg1010441092-4388(2002097)

Wetherby A Goldstein H Cleary J Allen L amp Kublin K (2003) Early identification of children with communication delays Concurrent and Predictive Validity of the CSBS Developmental Profile Infants amp Young Children 16 161-174 httpdxdoiorg10109700001163-200304000-00008

Wetherby A amp Prizant B (2002) Communication and Symbolic Behavior Scales Developmental ProfilemdashFirst Normed Edition Baltimore Brookes

Whitehurst G J Smith M Fischel J F Arnold D S amp Lonigan C J (1991) The continuity of babble and speech in children with specific expressive language delay Journal of Speech and Hearing Research 34 1121ndash1129

Yoder P amp Warren S (2004) Early predictors of language in children with and without Down syndrome American Journal on Mental Retardation 109 285ndash300 httpdxdoiorg1013520895-8017(2004)109lt285EPOLICgt20CO2

Received 176 2013 Revised 10102013 Accepted 212014


The aim of the current empirical work is to explore the basic psychometric properties of TEA (Tεστ Εικοινωνιακής Ανάτυξης Communicative Development Test) a new parent-report tool which was developed for the early screening of communicative and language development in Greek-speaking infants and toddlers Following a detailed description of TEAs scales and sub-scales the results of a pilot study based on a nationally-driven sample are presented More specifically data from 354 healthy children growing in Greek-speaking families and covering the entire developmental span between 8 to 30 months of age were collected Detailed analyses indicate the sensitivity of the items included and the high internal consistency of the two major scales of TEA (Preverbal behaviours and Verbal behaviours) and their sub-scales namely vocal and non-vocal preverbal communication language comprehension productive vocabulary morphology and syntax Additionally evidence concerning their high convergent and divergent validity is provided Results also illustrate the developmental patterns of all the dimensions of communicative linguistic development contemplated as well as the high and significant correlations among these dimensions of (pre)linguistic knowledge Overall results of this exploratory administration of TEA provide preliminary evidence on the functionality of this new psychometric tool and suggest that it may be proved a critical measure of young childrenrsquos communicative and linguistic development with regard to future use for educational clinical andor research purposes

Keywords Communicative and linguistic development parent reports early screening

Greek language preverbal communication vocabulary morphology syntax

Εισαγωγή

Η γλωσσική ανάτυξη αοτελεί ένα αό τα σηmicroαντικότερα ανατυξιακά ορόσηmicroα και δείκτη της laquoφυσιολογικήςraquo ανάτυξης των αιδιών Τα ερισσότερα νήια αράγουν τις ρώτες τους λέξεις κάοια στιγmicroή microεταξύ του 12ου και 18ου microήνα ενώ microέχρι τους 24 microήνες χρησιmicroοοιούν ερισσότερες αό 50 λέξεις (300 κατά microέσο όρο) τις οοίες microορούν να συνδυάζουν ανά ζεύγη για να φτιάξουν τις ρώτες τους αλές ροτάσεις Μέχρι τους 30 microήνες δε έχουν ήδη ανατύξει ένα σηmicroαντικό λεξιλόγιο καθώς και αρκετές αό τις βασικές γραmicromicroατικές δοmicroές της γλώσσας τους (βλ για αράδειγmicroα Κατή 1992 Πααηλιού 2005) Είναι γνωστό ωστόσο ότι οι ατοmicroικές διαφοροοιήσεις σε αυτή την ανατυξιακή ορεία είναι εξαιρετικά microεγάλες και στα λαίσια της laquoφυσιολογικήςraquo ανάτυξης είναι αναmicroενόmicroενες microεγάλες χρονικές αοκλίσεις στην ανάδυση συγκεκριmicroένων δεξιοτήτων (Bates Bretherton amp Snyder 1988 Dale amp Goodman 2005 Fenson et al 1994 Fenson Bates et al 2000) Έτσι αρκετά είναι τα αιδιά τα οοία κατά τα ρώτα χρόνια της ζωής τους αρουσιάζουν microία σχετική καθυστέρηση στον εκφραστικό λόγο

Για τη συντριτική λειονότητα των αιδιών αυτών η εν λόγω καθυστέρηση είναι άνευ κλινικής σηmicroασίας δεδοmicroένου ότι microέχρι την έναρξη του δηmicroοτικού σχολείου οι γλωσσικές τους δεξιότητες θα έχουν σταδιακά εναρmicroονιστεί microε αυτές των συνοmicroηλίκων τους (για σχετική microε το θέmicroα ανασκόηση βλ Ellis amp Thal 2008 Paul 1996) Ωστόσο σε ένα microικρό οσοστό (10-20) των αιδιών microε ρώιmicroη καθυστέρηση στον εκφραστικό λόγο τα ροβλήmicroατα στον τοmicroέα της γλωσσικής ανάτυξης αραmicroένουν (χ Paul 1991 1993 1996 1997 2000 Rescorla 2002 2005a Rescorla amp Schwartz 1990 Rice Taylor amp Zubrick 2008 Thal Reilly Seibert Jeffries amp Fenson 2004) και τότε λέον αρχίζουν να έχουν σοβαρό αντίκτυο στη σχολική είδοση των αιδιών αλλά και ευρύτερα στην ψυχοκοινωνική τους ανάτυξη και ροσαρmicroογή στις ααιτήσεις του σχολικού εριβάλλοντος (Laing Law Levin amp Logan 2002 Olswang Rodriguez amp Timler 1998 Paul 2000 Snowling Adams Bishop amp Stothard 2001 Snowling Bishop Stothard Chipchase amp Kaplan 2006) ∆ιάφορες microελέτες έχουν καταδείξει ως η συστηmicroατική αρέmicroβαση σε όσο το δυνατό ιο ρώιmicroη φάση σε αιδιά ου αρουσιάζουν laquoειδική καθυστέρηση στον εκφραστικό λόγοraquo (δηλαδή εικεντρωmicroένη στη γλώσσα και microη συνοδευόmicroενη αό άλλες ανατυξιακές νευρολογικές ή





























Μέθοδος













8 22 11 (50) 11 (500) 9 14 8 (571) 6 (429)

10 15 7 (467) 8 (533) 11 11 6 (545) 5 (455) 12 11 5 (455) 6 (545) 13 15 10 (667) 5 (333) 14 9 5 (556) 4 (444) 15 17 9 (529) 8 (471) 16 8 6 (750) 2 (250) 17 19 11 (579) 8 (421) 18 18 10 (556) 8 (444) 19 17 10 (588) 7 (412) 20 15 6 (400) 9 (600) 21 12 6 (500) 6 (500) 22 9 5 (556) 4 (444) 23 18 10 (556) 8 (444) 24 19 14 (737) 5 (263) 25 18 9 (500) 9 (500) 26 11 5 (455) 6 (545) 27 18 8 (444) 10 (556) 28 18 8 (444) 10 (556) 29 21 14 (667) 7 (333) 30 19 8 (421) 11 (579)

Σύνολο 191 (54) 163 (46)















ΚΛ

ΙΜΑ

ΚΑ

Ι

Mη

λεκ

τικ

ές σ

υmicro

ερ

ιφο

ρές


(25)


(13)



(12)




ΚΛ

ΙΜΑ

ΚΑ

ΙΙ

Λ

εκτι

κές

σ

υmicro

ερ

ιφο

ρές






Σύνταξη (10)



















Λίγες [1-5]


Πολλές [11+]





Σύνταξη

































8-9 36 462 248 396 210 425 194 441 212 428 182

10-11 26 639 206 496 253 560 213 529 307 554 224

12-13 26 837 186 602 226 693 195 813 277 715 194

14-15 26 913 109 712 251 801 174 875 187 815 171

16-17 27 863 120 713 206 780 152 847 181 792 144

18-19 35 893 159 777 222 829 176 900 212 842 175

20-21 27 968 72 872 145 915 107 968 74 924 93

22-23 27 912 117 861 173 884 133 926 152 891 125

24-25 37 927 104 869 178 895 134 959 106 907 124

26-27 29 955 82 924 98 938 80 957 84 941 75

28-29 39 934 122 900 136 915 125 939 121 920 119

30 19 967 60 958 69 962 59 993 29 968 53









8-9 36 05 18 00 00 00 00 00 00 03 11 10-11 26 10 40 03 16 27 95 20 71 14 49 12-13 26 45 98 06 33 01 07 03 10 29 62 14-15 26 178 235 51 160 53 155 52 148 130 189 16-17 27 253 296 99 208 86 175 90 177 191 233 18-19 35 268 229 93 216 130 199 120 190 212 204 20-21 27 475 300 278 380 264 307 268 319 397 288 22-23 27 528 244 383 358 391 320 389 312 475 256 24-25 37 640 241 556 368 505 262 519 283 594 244 26-27 29 706 226 537 294 545 246 543 230 644 210 28-29 39 736 269 624 360 592 300 601 302 685 272

30 19 751 245 671 321 714 259 702 271 732 241























ερωτήσεων



συνοχή

Εύρος



()b


()c


Cronbach α



8 050 ndash 082 100 100 021 ndash 068 086


10 045 ndash 085 100 100 025 ndash 074 090


4 063 ndash 087 100 100 038 ndash 072 080


23 064 ndash 093 100 100 043 ndash 089 099











N





M M

8-9 36 428 03 35 1404 0001

10-11 26 554 14 25 1159 0001

12-13 26 715 29 25 1744 0001

14-15 26 815 130 25 1733 0001

16-17 27 792 191 26 1387 0001

18-19 35 842 212 34 1754 0001

20-21 27 924 397 26 1061 0001

22-23 27 891 475 26 720 0001

24-25 37 907 594 36 940 0001

26-27 29 941 644 28 916 0001

28-29 39 920 685 38 584 0001

30 19 968 732 18 431 0001







Μη

-λεκ

τικ

ές

Συ

micro

εριφ

ορ

ές

Λεκ

τικ

ές

Συ

micro

εριφ

ορ

ές

Μη

-Φω

νη

τικ

ή

Πρ

ολ

εκτι

κή

εικ

οιν

ων

ία

Φω

νη

τικ

ή

Πρ

ολ

εκτι

κή

εικ

οιν

ων

ία

Κα

ταν

όη

ση

γλ

ώσ

σα

ς

Εκ

φρ

ασ

τικ

ό

Λεξ

ιλό

γιο

Μο

ρφ

ολ

ογ

ία


0586


0907 0460


0948 0610 0754



Μορφολογία 0451 0897 0343 0476 0384 0831

Σύνταξη 0476 0939 0362 0501 0406 0869 0886


Συζήτηση



























Αναφορές

















































































































8993(94)90919-9






























































Μέθοδος













8 22 11 (50) 11 (500) 9 14 8 (571) 6 (429)

10 15 7 (467) 8 (533) 11 11 6 (545) 5 (455) 12 11 5 (455) 6 (545) 13 15 10 (667) 5 (333) 14 9 5 (556) 4 (444) 15 17 9 (529) 8 (471) 16 8 6 (750) 2 (250) 17 19 11 (579) 8 (421) 18 18 10 (556) 8 (444) 19 17 10 (588) 7 (412) 20 15 6 (400) 9 (600) 21 12 6 (500) 6 (500) 22 9 5 (556) 4 (444) 23 18 10 (556) 8 (444) 24 19 14 (737) 5 (263) 25 18 9 (500) 9 (500) 26 11 5 (455) 6 (545) 27 18 8 (444) 10 (556) 28 18 8 (444) 10 (556) 29 21 14 (667) 7 (333) 30 19 8 (421) 11 (579)

Σύνολο 191 (54) 163 (46)















ΚΛ

ΙΜΑ

ΚΑ

Ι

Mη

λεκ

τικ

ές σ

υmicro

ερ

ιφο

ρές


(25)


(13)



(12)




ΚΛ

ΙΜΑ

ΚΑ

ΙΙ

Λ

εκτι

κές

σ

υmicro

ερ

ιφο

ρές






Σύνταξη (10)



















Λίγες [1-5]


Πολλές [11+]





Σύνταξη

































8-9 36 462 248 396 210 425 194 441 212 428 182

10-11 26 639 206 496 253 560 213 529 307 554 224

12-13 26 837 186 602 226 693 195 813 277 715 194

14-15 26 913 109 712 251 801 174 875 187 815 171

16-17 27 863 120 713 206 780 152 847 181 792 144

18-19 35 893 159 777 222 829 176 900 212 842 175

20-21 27 968 72 872 145 915 107 968 74 924 93

22-23 27 912 117 861 173 884 133 926 152 891 125

24-25 37 927 104 869 178 895 134 959 106 907 124

26-27 29 955 82 924 98 938 80 957 84 941 75

28-29 39 934 122 900 136 915 125 939 121 920 119

30 19 967 60 958 69 962 59 993 29 968 53









8-9 36 05 18 00 00 00 00 00 00 03 11 10-11 26 10 40 03 16 27 95 20 71 14 49 12-13 26 45 98 06 33 01 07 03 10 29 62 14-15 26 178 235 51 160 53 155 52 148 130 189 16-17 27 253 296 99 208 86 175 90 177 191 233 18-19 35 268 229 93 216 130 199 120 190 212 204 20-21 27 475 300 278 380 264 307 268 319 397 288 22-23 27 528 244 383 358 391 320 389 312 475 256 24-25 37 640 241 556 368 505 262 519 283 594 244 26-27 29 706 226 537 294 545 246 543 230 644 210 28-29 39 736 269 624 360 592 300 601 302 685 272

30 19 751 245 671 321 714 259 702 271 732 241























ερωτήσεων



συνοχή

Εύρος



()b


()c


Cronbach α



8 050 ndash 082 100 100 021 ndash 068 086


10 045 ndash 085 100 100 025 ndash 074 090


4 063 ndash 087 100 100 038 ndash 072 080


23 064 ndash 093 100 100 043 ndash 089 099











N





M M

8-9 36 428 03 35 1404 0001

10-11 26 554 14 25 1159 0001

12-13 26 715 29 25 1744 0001

14-15 26 815 130 25 1733 0001

16-17 27 792 191 26 1387 0001

18-19 35 842 212 34 1754 0001

20-21 27 924 397 26 1061 0001

22-23 27 891 475 26 720 0001

24-25 37 907 594 36 940 0001

26-27 29 941 644 28 916 0001

28-29 39 920 685 38 584 0001

30 19 968 732 18 431 0001







Μη

-λεκ

τικ

ές

Συ

micro

εριφ

ορ

ές

Λεκ

τικ

ές

Συ

micro

εριφ

ορ

ές

Μη

-Φω

νη

τικ

ή

Πρ

ολ

εκτι

κή

εικ

οιν

ων

ία

Φω

νη

τικ

ή

Πρ

ολ

εκτι

κή

εικ

οιν

ων

ία

Κα

ταν

όη

ση

γλ

ώσ

σα

ς

Εκ

φρ

ασ

τικ

ό

Λεξ

ιλό

γιο

Μο

ρφ

ολ

ογ

ία


0586


0907 0460


0948 0610 0754



Μορφολογία 0451 0897 0343 0476 0384 0831

Σύνταξη 0476 0939 0362 0501 0406 0869 0886


Συζήτηση



























Αναφορές

















































































































8993(94)90919-9








































8 22 11 (50) 11 (500) 9 14 8 (571) 6 (429)

10 15 7 (467) 8 (533) 11 11 6 (545) 5 (455) 12 11 5 (455) 6 (545) 13 15 10 (667) 5 (333) 14 9 5 (556) 4 (444) 15 17 9 (529) 8 (471) 16 8 6 (750) 2 (250) 17 19 11 (579) 8 (421) 18 18 10 (556) 8 (444) 19 17 10 (588) 7 (412) 20 15 6 (400) 9 (600) 21 12 6 (500) 6 (500) 22 9 5 (556) 4 (444) 23 18 10 (556) 8 (444) 24 19 14 (737) 5 (263) 25 18 9 (500) 9 (500) 26 11 5 (455) 6 (545) 27 18 8 (444) 10 (556) 28 18 8 (444) 10 (556) 29 21 14 (667) 7 (333) 30 19 8 (421) 11 (579)

Σύνολο 191 (54) 163 (46)















ΚΛ

ΙΜΑ

ΚΑ

Ι

Mη

λεκ

τικ

ές σ

υmicro

ερ

ιφο

ρές


(25)


(13)



(12)




ΚΛ

ΙΜΑ

ΚΑ

ΙΙ

Λ

εκτι

κές

σ

υmicro

ερ

ιφο

ρές






Σύνταξη (10)



















Λίγες [1-5]


Πολλές [11+]





Σύνταξη

































8-9 36 462 248 396 210 425 194 441 212 428 182

10-11 26 639 206 496 253 560 213 529 307 554 224

12-13 26 837 186 602 226 693 195 813 277 715 194

14-15 26 913 109 712 251 801 174 875 187 815 171

16-17 27 863 120 713 206 780 152 847 181 792 144

18-19 35 893 159 777 222 829 176 900 212 842 175

20-21 27 968 72 872 145 915 107 968 74 924 93

22-23 27 912 117 861 173 884 133 926 152 891 125

24-25 37 927 104 869 178 895 134 959 106 907 124

26-27 29 955 82 924 98 938 80 957 84 941 75

28-29 39 934 122 900 136 915 125 939 121 920 119

30 19 967 60 958 69 962 59 993 29 968 53









8-9 36 05 18 00 00 00 00 00 00 03 11 10-11 26 10 40 03 16 27 95 20 71 14 49 12-13 26 45 98 06 33 01 07 03 10 29 62 14-15 26 178 235 51 160 53 155 52 148 130 189 16-17 27 253 296 99 208 86 175 90 177 191 233 18-19 35 268 229 93 216 130 199 120 190 212 204 20-21 27 475 300 278 380 264 307 268 319 397 288 22-23 27 528 244 383 358 391 320 389 312 475 256 24-25 37 640 241 556 368 505 262 519 283 594 244 26-27 29 706 226 537 294 545 246 543 230 644 210 28-29 39 736 269 624 360 592 300 601 302 685 272

30 19 751 245 671 321 714 259 702 271 732 241























ερωτήσεων



συνοχή

Εύρος



()b


()c


Cronbach α



8 050 ndash 082 100 100 021 ndash 068 086


10 045 ndash 085 100 100 025 ndash 074 090


4 063 ndash 087 100 100 038 ndash 072 080


23 064 ndash 093 100 100 043 ndash 089 099











N





M M

8-9 36 428 03 35 1404 0001

10-11 26 554 14 25 1159 0001

12-13 26 715 29 25 1744 0001

14-15 26 815 130 25 1733 0001

16-17 27 792 191 26 1387 0001

18-19 35 842 212 34 1754 0001

20-21 27 924 397 26 1061 0001

22-23 27 891 475 26 720 0001

24-25 37 907 594 36 940 0001

26-27 29 941 644 28 916 0001

28-29 39 920 685 38 584 0001

30 19 968 732 18 431 0001







Μη

-λεκ

τικ

ές

Συ

micro

εριφ

ορ

ές

Λεκ

τικ

ές

Συ

micro

εριφ

ορ

ές

Μη

-Φω

νη

τικ

ή

Πρ

ολ

εκτι

κή

εικ

οιν

ων

ία

Φω

νη

τικ

ή

Πρ

ολ

εκτι

κή

εικ

οιν

ων

ία

Κα

ταν

όη

ση

γλ

ώσ

σα

ς

Εκ

φρ

ασ

τικ

ό

Λεξ

ιλό

γιο

Μο

ρφ

ολ

ογ

ία


0586


0907 0460


0948 0610 0754



Μορφολογία 0451 0897 0343 0476 0384 0831

Σύνταξη 0476 0939 0362 0501 0406 0869 0886


Συζήτηση



























Αναφορές

















































































































8993(94)90919-9














































ΚΛ

ΙΜΑ

ΚΑ

Ι

Mη

λεκ

τικ

ές σ

υmicro

ερ

ιφο

ρές


(25)


(13)



(12)




ΚΛ

ΙΜΑ

ΚΑ

ΙΙ

Λ

εκτι

κές

σ

υmicro

ερ

ιφο

ρές






Σύνταξη (10)



















Λίγες [1-5]


Πολλές [11+]





Σύνταξη

































8-9 36 462 248 396 210 425 194 441 212 428 182

10-11 26 639 206 496 253 560 213 529 307 554 224

12-13 26 837 186 602 226 693 195 813 277 715 194

14-15 26 913 109 712 251 801 174 875 187 815 171

16-17 27 863 120 713 206 780 152 847 181 792 144

18-19 35 893 159 777 222 829 176 900 212 842 175

20-21 27 968 72 872 145 915 107 968 74 924 93

22-23 27 912 117 861 173 884 133 926 152 891 125

24-25 37 927 104 869 178 895 134 959 106 907 124

26-27 29 955 82 924 98 938 80 957 84 941 75

28-29 39 934 122 900 136 915 125 939 121 920 119

30 19 967 60 958 69 962 59 993 29 968 53









8-9 36 05 18 00 00 00 00 00 00 03 11 10-11 26 10 40 03 16 27 95 20 71 14 49 12-13 26 45 98 06 33 01 07 03 10 29 62 14-15 26 178 235 51 160 53 155 52 148 130 189 16-17 27 253 296 99 208 86 175 90 177 191 233 18-19 35 268 229 93 216 130 199 120 190 212 204 20-21 27 475 300 278 380 264 307 268 319 397 288 22-23 27 528 244 383 358 391 320 389 312 475 256 24-25 37 640 241 556 368 505 262 519 283 594 244 26-27 29 706 226 537 294 545 246 543 230 644 210 28-29 39 736 269 624 360 592 300 601 302 685 272

30 19 751 245 671 321 714 259 702 271 732 241























ερωτήσεων



συνοχή

Εύρος



()b


()c


Cronbach α



8 050 ndash 082 100 100 021 ndash 068 086


10 045 ndash 085 100 100 025 ndash 074 090


4 063 ndash 087 100 100 038 ndash 072 080


23 064 ndash 093 100 100 043 ndash 089 099











N





M M

8-9 36 428 03 35 1404 0001

10-11 26 554 14 25 1159 0001

12-13 26 715 29 25 1744 0001

14-15 26 815 130 25 1733 0001

16-17 27 792 191 26 1387 0001

18-19 35 842 212 34 1754 0001

20-21 27 924 397 26 1061 0001

22-23 27 891 475 26 720 0001

24-25 37 907 594 36 940 0001

26-27 29 941 644 28 916 0001

28-29 39 920 685 38 584 0001

30 19 968 732 18 431 0001







Μη

-λεκ

τικ

ές

Συ

micro

εριφ

ορ

ές

Λεκ

τικ

ές

Συ

micro

εριφ

ορ

ές

Μη

-Φω

νη

τικ

ή

Πρ

ολ

εκτι

κή

εικ

οιν

ων

ία

Φω

νη

τικ

ή

Πρ

ολ

εκτι

κή

εικ

οιν

ων

ία

Κα

ταν

όη

ση

γλ

ώσ

σα

ς

Εκ

φρ

ασ

τικ

ό

Λεξ

ιλό

γιο

Μο

ρφ

ολ

ογ

ία


0586


0907 0460


0948 0610 0754



Μορφολογία 0451 0897 0343 0476 0384 0831

Σύνταξη 0476 0939 0362 0501 0406 0869 0886


Συζήτηση



























Αναφορές

















































































































8993(94)90919-9















































Λίγες [1-5]


Πολλές [11+]





Σύνταξη

































8-9 36 462 248 396 210 425 194 441 212 428 182

10-11 26 639 206 496 253 560 213 529 307 554 224

12-13 26 837 186 602 226 693 195 813 277 715 194

14-15 26 913 109 712 251 801 174 875 187 815 171

16-17 27 863 120 713 206 780 152 847 181 792 144

18-19 35 893 159 777 222 829 176 900 212 842 175

20-21 27 968 72 872 145 915 107 968 74 924 93

22-23 27 912 117 861 173 884 133 926 152 891 125

24-25 37 927 104 869 178 895 134 959 106 907 124

26-27 29 955 82 924 98 938 80 957 84 941 75

28-29 39 934 122 900 136 915 125 939 121 920 119

30 19 967 60 958 69 962 59 993 29 968 53









8-9 36 05 18 00 00 00 00 00 00 03 11 10-11 26 10 40 03 16 27 95 20 71 14 49 12-13 26 45 98 06 33 01 07 03 10 29 62 14-15 26 178 235 51 160 53 155 52 148 130 189 16-17 27 253 296 99 208 86 175 90 177 191 233 18-19 35 268 229 93 216 130 199 120 190 212 204 20-21 27 475 300 278 380 264 307 268 319 397 288 22-23 27 528 244 383 358 391 320 389 312 475 256 24-25 37 640 241 556 368 505 262 519 283 594 244 26-27 29 706 226 537 294 545 246 543 230 644 210 28-29 39 736 269 624 360 592 300 601 302 685 272

30 19 751 245 671 321 714 259 702 271 732 241























ερωτήσεων



συνοχή

Εύρος



()b


()c


Cronbach α



8 050 ndash 082 100 100 021 ndash 068 086


10 045 ndash 085 100 100 025 ndash 074 090


4 063 ndash 087 100 100 038 ndash 072 080


23 064 ndash 093 100 100 043 ndash 089 099











N





M M

8-9 36 428 03 35 1404 0001

10-11 26 554 14 25 1159 0001

12-13 26 715 29 25 1744 0001

14-15 26 815 130 25 1733 0001

16-17 27 792 191 26 1387 0001

18-19 35 842 212 34 1754 0001

20-21 27 924 397 26 1061 0001

22-23 27 891 475 26 720 0001

24-25 37 907 594 36 940 0001

26-27 29 941 644 28 916 0001

28-29 39 920 685 38 584 0001

30 19 968 732 18 431 0001







Μη

-λεκ

τικ

ές

Συ

micro

εριφ

ορ

ές

Λεκ

τικ

ές

Συ

micro

εριφ

ορ

ές

Μη

-Φω

νη

τικ

ή

Πρ

ολ

εκτι

κή

εικ

οιν

ων

ία

Φω

νη

τικ

ή

Πρ

ολ

εκτι

κή

εικ

οιν

ων

ία

Κα

ταν

όη

ση

γλ

ώσ

σα

ς

Εκ

φρ

ασ

τικ

ό

Λεξ

ιλό

γιο

Μο

ρφ

ολ

ογ

ία


0586


0907 0460


0948 0610 0754



Μορφολογία 0451 0897 0343 0476 0384 0831

Σύνταξη 0476 0939 0362 0501 0406 0869 0886


Συζήτηση



























Αναφορές

















































































































8993(94)90919-9




























































8-9 36 462 248 396 210 425 194 441 212 428 182

10-11 26 639 206 496 253 560 213 529 307 554 224

12-13 26 837 186 602 226 693 195 813 277 715 194

14-15 26 913 109 712 251 801 174 875 187 815 171

16-17 27 863 120 713 206 780 152 847 181 792 144

18-19 35 893 159 777 222 829 176 900 212 842 175

20-21 27 968 72 872 145 915 107 968 74 924 93

22-23 27 912 117 861 173 884 133 926 152 891 125

24-25 37 927 104 869 178 895 134 959 106 907 124

26-27 29 955 82 924 98 938 80 957 84 941 75

28-29 39 934 122 900 136 915 125 939 121 920 119

30 19 967 60 958 69 962 59 993 29 968 53









8-9 36 05 18 00 00 00 00 00 00 03 11 10-11 26 10 40 03 16 27 95 20 71 14 49 12-13 26 45 98 06 33 01 07 03 10 29 62 14-15 26 178 235 51 160 53 155 52 148 130 189 16-17 27 253 296 99 208 86 175 90 177 191 233 18-19 35 268 229 93 216 130 199 120 190 212 204 20-21 27 475 300 278 380 264 307 268 319 397 288 22-23 27 528 244 383 358 391 320 389 312 475 256 24-25 37 640 241 556 368 505 262 519 283 594 244 26-27 29 706 226 537 294 545 246 543 230 644 210 28-29 39 736 269 624 360 592 300 601 302 685 272

30 19 751 245 671 321 714 259 702 271 732 241























ερωτήσεων



συνοχή

Εύρος



()b


()c


Cronbach α



8 050 ndash 082 100 100 021 ndash 068 086


10 045 ndash 085 100 100 025 ndash 074 090


4 063 ndash 087 100 100 038 ndash 072 080


23 064 ndash 093 100 100 043 ndash 089 099











N





M M

8-9 36 428 03 35 1404 0001

10-11 26 554 14 25 1159 0001

12-13 26 715 29 25 1744 0001

14-15 26 815 130 25 1733 0001

16-17 27 792 191 26 1387 0001

18-19 35 842 212 34 1754 0001

20-21 27 924 397 26 1061 0001

22-23 27 891 475 26 720 0001

24-25 37 907 594 36 940 0001

26-27 29 941 644 28 916 0001

28-29 39 920 685 38 584 0001

30 19 968 732 18 431 0001







Μη

-λεκ

τικ

ές

Συ

micro

εριφ

ορ

ές

Λεκ

τικ

ές

Συ

micro

εριφ

ορ

ές

Μη

-Φω

νη

τικ

ή

Πρ

ολ

εκτι

κή

εικ

οιν

ων

ία

Φω

νη

τικ

ή

Πρ

ολ

εκτι

κή

εικ

οιν

ων

ία

Κα

ταν

όη

ση

γλ

ώσ

σα

ς

Εκ

φρ

ασ

τικ

ό

Λεξ

ιλό

γιο

Μο

ρφ

ολ

ογ

ία


0586


0907 0460


0948 0610 0754



Μορφολογία 0451 0897 0343 0476 0384 0831

Σύνταξη 0476 0939 0362 0501 0406 0869 0886


Συζήτηση



























Αναφορές

















































































































8993(94)90919-9








































8-9 36 05 18 00 00 00 00 00 00 03 11 10-11 26 10 40 03 16 27 95 20 71 14 49 12-13 26 45 98 06 33 01 07 03 10 29 62 14-15 26 178 235 51 160 53 155 52 148 130 189 16-17 27 253 296 99 208 86 175 90 177 191 233 18-19 35 268 229 93 216 130 199 120 190 212 204 20-21 27 475 300 278 380 264 307 268 319 397 288 22-23 27 528 244 383 358 391 320 389 312 475 256 24-25 37 640 241 556 368 505 262 519 283 594 244 26-27 29 706 226 537 294 545 246 543 230 644 210 28-29 39 736 269 624 360 592 300 601 302 685 272

30 19 751 245 671 321 714 259 702 271 732 241























ερωτήσεων



συνοχή

Εύρος



()b


()c


Cronbach α



8 050 ndash 082 100 100 021 ndash 068 086


10 045 ndash 085 100 100 025 ndash 074 090


4 063 ndash 087 100 100 038 ndash 072 080


23 064 ndash 093 100 100 043 ndash 089 099











N





M M

8-9 36 428 03 35 1404 0001

10-11 26 554 14 25 1159 0001

12-13 26 715 29 25 1744 0001

14-15 26 815 130 25 1733 0001

16-17 27 792 191 26 1387 0001

18-19 35 842 212 34 1754 0001

20-21 27 924 397 26 1061 0001

22-23 27 891 475 26 720 0001

24-25 37 907 594 36 940 0001

26-27 29 941 644 28 916 0001

28-29 39 920 685 38 584 0001

30 19 968 732 18 431 0001







Μη

-λεκ

τικ

ές

Συ

micro

εριφ

ορ

ές

Λεκ

τικ

ές

Συ

micro

εριφ

ορ

ές

Μη

-Φω

νη

τικ

ή

Πρ

ολ

εκτι

κή

εικ

οιν

ων

ία

Φω

νη

τικ

ή

Πρ

ολ

εκτι

κή

εικ

οιν

ων

ία

Κα

ταν

όη

ση

γλ

ώσ

σα

ς

Εκ

φρ

ασ

τικ

ό

Λεξ

ιλό

γιο

Μο

ρφ

ολ

ογ

ία


0586


0907 0460


0948 0610 0754



Μορφολογία 0451 0897 0343 0476 0384 0831

Σύνταξη 0476 0939 0362 0501 0406 0869 0886


Συζήτηση



























Αναφορές

















































































































8993(94)90919-9



















































ερωτήσεων



συνοχή

Εύρος



()b


()c


Cronbach α



8 050 ndash 082 100 100 021 ndash 068 086


10 045 ndash 085 100 100 025 ndash 074 090


4 063 ndash 087 100 100 038 ndash 072 080


23 064 ndash 093 100 100 043 ndash 089 099











N





M M

8-9 36 428 03 35 1404 0001

10-11 26 554 14 25 1159 0001

12-13 26 715 29 25 1744 0001

14-15 26 815 130 25 1733 0001

16-17 27 792 191 26 1387 0001

18-19 35 842 212 34 1754 0001

20-21 27 924 397 26 1061 0001

22-23 27 891 475 26 720 0001

24-25 37 907 594 36 940 0001

26-27 29 941 644 28 916 0001

28-29 39 920 685 38 584 0001

30 19 968 732 18 431 0001







Μη

-λεκ

τικ

ές

Συ

micro

εριφ

ορ

ές

Λεκ

τικ

ές

Συ

micro

εριφ

ορ

ές

Μη

-Φω

νη

τικ

ή

Πρ

ολ

εκτι

κή

εικ

οιν

ων

ία

Φω

νη

τικ

ή

Πρ

ολ

εκτι

κή

εικ

οιν

ων

ία

Κα

ταν

όη

ση

γλ

ώσ

σα

ς

Εκ

φρ

ασ

τικ

ό

Λεξ

ιλό

γιο

Μο

ρφ

ολ

ογ

ία


0586


0907 0460


0948 0610 0754



Μορφολογία 0451 0897 0343 0476 0384 0831

Σύνταξη 0476 0939 0362 0501 0406 0869 0886


Συζήτηση



























Αναφορές

















































































































8993(94)90919-9








































N





M M

8-9 36 428 03 35 1404 0001

10-11 26 554 14 25 1159 0001

12-13 26 715 29 25 1744 0001

14-15 26 815 130 25 1733 0001

16-17 27 792 191 26 1387 0001

18-19 35 842 212 34 1754 0001

20-21 27 924 397 26 1061 0001

22-23 27 891 475 26 720 0001

24-25 37 907 594 36 940 0001

26-27 29 941 644 28 916 0001

28-29 39 920 685 38 584 0001

30 19 968 732 18 431 0001







Μη

-λεκ

τικ

ές

Συ

micro

εριφ

ορ

ές

Λεκ

τικ

ές

Συ

micro

εριφ

ορ

ές

Μη

-Φω

νη

τικ

ή

Πρ

ολ

εκτι

κή

εικ

οιν

ων

ία

Φω

νη

τικ

ή

Πρ

ολ

εκτι

κή

εικ

οιν

ων

ία

Κα

ταν

όη

ση

γλ

ώσ

σα

ς

Εκ

φρ

ασ

τικ

ό

Λεξ

ιλό

γιο

Μο

ρφ

ολ

ογ

ία


0586


0907 0460


0948 0610 0754



Μορφολογία 0451 0897 0343 0476 0384 0831

Σύνταξη 0476 0939 0362 0501 0406 0869 0886


Συζήτηση



























Αναφορές

















































































































8993(94)90919-9






































Μη

-λεκ

τικ

ές

Συ

micro

εριφ

ορ

ές

Λεκ

τικ

ές

Συ

micro

εριφ

ορ

ές

Μη

-Φω

νη

τικ

ή

Πρ

ολ

εκτι

κή

εικ

οιν

ων

ία

Φω

νη

τικ

ή

Πρ

ολ

εκτι

κή

εικ

οιν

ων

ία

Κα

ταν

όη

ση

γλ

ώσ

σα

ς

Εκ

φρ

ασ

τικ

ό

Λεξ

ιλό

γιο

Μο

ρφ

ολ

ογ

ία


0586


0907 0460


0948 0610 0754



Μορφολογία 0451 0897 0343 0476 0384 0831

Σύνταξη 0476 0939 0362 0501 0406 0869 0886


Συζήτηση



























Αναφορές

















































































































8993(94)90919-9



























































Αναφορές

















































































































8993(94)90919-9















































































































































8993(94)90919-9


































Tεστ Eπικοινωνιακής Aνάπτυξης (ΤΕΑ) - Κλίμακες για την...

Science

Transcript of Tεστ Eπικοινωνιακής Aνάπτυξης (ΤΕΑ) - Κλίμακες για την...