1

Καινοτόμος σχεδιασμός συσκευασιών χυμών φρούτων Χ. Αποστόλου(1), Π. Κυράτσης(2), Β. Δινοπούλου(3), Ν. Ασημόπουλος(4)

ΤΕΙ Δυτικής Μακεδονίας, Τμήμα Βιομηχανικού Σχεδιασμού Κοίλα Κοζάνης, 50100

(1)apos.x@hotmail.com, (2)pkyratsis@teikoz.gr, (3)dinop@teikoz.gr, (4)asimopou@teikoz.gr

Περίληψη Η συσκευασία των προϊόντων είναι απαραίτητο κομμάτι των στρατηγικών προώθησης των εταιριών, ανεξάρτητα από το προϊόν που συσκευάζεται. Στην παρούσα εργασία παρουσιάζονται τέσσερα είδη καινοτόμων συσκευασιών για χυμούς φρούτων, προϊόν ευρείας κατανάλωσης, συνυφασμένο με την υγιεινή διατροφή. Η ιδέα στην οποία βασίζονται οι τέσσερις διαφορετικές συσκευασίες είναι η μορφή των ίδιων των φρούτων σε μια σειρά από προσεχτικά σχεδιασμένες παραλλαγές. Ο σχεδιασμός όμως, σαν διαδικασία, δεν αφορά μόνο την καλλιτεχνική ικανότητα και έκφραση του σχεδιαστή, αλλά είναι ένα σύνολο από παράγοντες που πρέπει να ληφθούν υπόψη. Για το λόγο αυτό η παρούσα εργασία ασχολείται πέρα από το σχεδιασμό, με την παραγωγή (υλικά, ανάπτυξη συσκευασιών, νέες τεχνολογίες) και τη διάθεση των φιαλών (εμφιάλωση, διανομή, προώθηση, προβολή). Οι φιάλες είναι κομψές, εύκολες στην χρήση, εύκολες στη μεταφορά και συμβατές με τις παραγωγικές, μεταφορικές και αποθηκευτικές συνθήκες που επικρατούν. Παράλληλα λόγω του σχήματός τους, είναι ιδιαίτερα ελκυστικές, δημιουργούν μια οικειότητα με τα προϊόντα και παρέχουν συγκριτικά πλεονεκτήματα στη διαφήμισή τους. Λέξεις κλειδιά: Σχεδιαστικές προτάσεις, συσκευασία χυμών φρούτων, καινοτομία στις συσκευασίες τροφίμων, ταχεία πρωτοτυποποίηση (Rapid Prototyping). 1. Εισαγωγή Τη σκοπιμότητα της συσκευασίας δίδαξε η φύση. Αν ξεφλουδιστεί ένα μήλο και μια πατάτα και στη συνέχεια κοπούν σε κύβους, είναι αμφίβολο αν μπορεί κανείς να ξεχωρίσει την πατάτα από το μήλο. Η φύση με το περίβλημα, δηλαδή με τη φλούδα μας δίνει σαφείς ενδείξεις για την ταυτότητα, την ποιότητα αλλά και το χρόνο λήξεως της ζωής του προϊόντος. Ο βασικός σκοπός της συσκευασίας είναι μεν να διατηρεί και να προστατεύει το προϊόν που περιέχει, όμως, όλο και περισσότερο, καλείται να παίξει ένα πιο περίπλοκο ρόλο. Η συσκευασία σήμερα λειτουργεί ως μέρος του υψηλού ανταγωνιστικού marketing και εμπορίου. Με τις σημερινές συνθήκες αυτοεξυπηρέτησης, η συσκευασία η ίδια πρέπει και να προωθεί τα προϊόντα που περιέχει. Σε μια αγορά, η οποία γνωρίζει ένα μεγάλο αριθμό αποτυχιών κάθε χρόνο, αναρωτιέται κανείς εάν η επιτυχία είναι απλή τύχη ή είναι αποτέλεσμα σωστού σχεδιασμού της συσκευασίας. Προφανώς δεν πρόκειται για απλή τύχη. Ο στρατηγικός σχεδιασμός έχει γίνει τόσο σημαντικό μέρος της διαδικασίας σχεδιασμού μιας συσκευασίας, ώστε να αποτελεί ένα είδος εγγύησης, έναν τρόπο αύξησης των πιθανοτήτων επιτυχίας. Παράγοντες όπως η ευχρηστία, η ποιότητα και η «φρεσκάδα» λαμβάνονται σοβαρά υπόψη, ούτως ώστε η συσκευασία να μεταδίδει τη συνολική εικόνα του προϊόντος και να προσελκύει όσο το δυνατόν περισσότερους καταναλωτές [2, 4, 5, 6].

2

2. Το concept των συσκευασιών Η σειρά των συσκευασιών που δημιουργήθηκε αποτελείται από τέσσερις συσκευασίες διαφορετικών σχημάτων, ώστε να καλυφθεί ένα μεγάλο φάσμα της αγοράς. Η σειρά περιλαμβάνει τις εξής συσκευασίες: την φιάλη του ενός τετάρτου του φρούτου, την φιάλη που αποτυπώνει αυτούσιο το φρούτο, με την ιδιαιτερότητα της δημιουργίας τομών σε συγκεκριμένα σημεία, ώστε να αναδεικνύεται το εσωτερικό του, την φιάλη που απεικονίζει ρεαλιστικά την εξωτερική μορφή του φρούτου και τέλος μια συσκευασία που τονίζει το γεγονός ότι η μορφή της φιάλης ανταποκρίνεται στο περιεχόμενο της, όσο πολύπλοκη κι αν είναι η γεωμετρία του φρούτου (χυμός αχλάδι σε φιάλη σχήματος αχλαδιού). Οι πρώτες τρεις σειρές συσκευασιών έχουν σχεδιαστεί σε παραλλαγές για να καλύψουν επτά διαφορετικούς χυμούς. Βασική αρχή σχεδιασμού αποτελούν τα μορφολογικά και οπτικά χαρακτηριστικά που προσαρμόζονται στις φιάλες για τον εκάστοτε χυμό. Τέτοια χαρακτηριστικά είναι η αυτούσια μορφή των φρούτων, η υφή των φρούτων εσωτερικά αλλά και εξωτερικά, που τα κάνει μοναδικά. Οι λόγοι που οδήγησαν στον σχεδιασμό συσκευασιών για χυμούς φρούτων με θέμα (concept) τα μορφολογικά και οπτικά χαρακτηριστικά των φρούτων είναι: α) η χρήση των μορφολογικών χαρακτηριστικών προσδίδει καινοτομία στις συσκευασίες σε σχέση με τις ήδη υπάρχουσες, β) η χρήση των οπτικών χαρακτηριστικών προσδίδει την αίσθηση της ποιότητας και της φρεσκάδας στο προϊόν, γ) η χρήση όλων των χαρακτηριστικών γνωρισμάτων των φρούτων θα μπορούσε να περάσει και ένα πιο βιολογικό μήνυμα στους καταναλωτές, δ) η προοπτική σχεδιασμού μιας φιάλης, της οποίας η εικόνα δημιουργεί την αίσθηση του ζωντανού και ενισχύει την επιθυμία του καταναλωτή να αποκτήσει το προϊόν και ε) η έλλειψη νέων συσκευασιών στο κλάδο. 2.1 Υλοποίηση 1ης ιδέας Η πρώτη ιδέα είναι να σχεδιαστεί μια φιάλη με τη μορφή του ενός τετάρτου του φρούτου και τέσσερις φιάλες μαζί να σχηματίζουν ολόκληρο το φρούτο. Η εξωτερική εμφάνιση της φιάλης περιλαμβάνει όλα τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του προϊόντος, όπως είναι το σχήμα και το χρώμα του φρούτου. Η ιδέα αποτελεί μια καινοτόμο συσκευασία, η οποία έλκει το βλέμμα του καταναλωτή και δίνει ένα επιπλέον πλεονέκτημα στην προώθηση, παροτρύνοντας τον καταναλωτή να πάρει όχι μία αλλά τέσσερις φιάλες μαζί (το φρούτο σχηματίζεται αυτούσιο). Η ιδέα υλοποιήθηκε σε σύστημα CAD όπου και προσαρμόστηκαν οι φυσικές εικόνες των φρούτων που κάνουν το προϊόν ξεχωριστό. Η συσκευασία αποτελείται από το κυρίως μέρος που θα περιέχει το χυμό και το ειδικό φύλο αλουμινίου που σφραγίζει την φιάλη. Με αλλαγή της ετικέτας προκύπτουν 7 διαφορετικές συσκευασίες χυμών (λεμόνι, καρπούζι, μήλο, ακτινίδιο, πορτοκάλι, ροδάκινο, ανανάς) (σχήμα 1).

Σχήμα 1: Σειρά συσκευασιών ενός τετάρτου.

3

Στη συνέχεια απεικονίζονται οι πιθανές περιπτώσεις που μπορεί να βρεθεί η συσκευασία: σε μορφή τετράδων, όταν αποκολλάται το ¼ από το σύνολο κ.λπ. Σε κάθε περίπτωση, υπάρχει η απόλυτη αίσθηση του φρούτου που περιλαμβάνει η συσκευασία (σχήμα 2).

Σχήμα 2: Απεικόνιση όλων των φάσεων που μπορεί να βρεθεί η συσκευασία ¼

Οι συγκεκριμένες φιάλες μπορούν να συσκευαστούν σε τετράδες χρησιμοποιώντας πλαστικό φιλμ το οποίο τυλίγει τις τέσσερις (σχήμα 3) και επιπλέον, μία ταινία στο πάνω μέρος δημιουργώντας χερούλι για την εύκολη μεταφορά τους.

Σχήμα 3: Συσκευασία μεταφοράς φιαλών ενός τετάρτου

2.2 Υλοποίηση 2ης ιδέας Στη δεύτερη φιάλη η ιδέα προέρχεται από ολόκληρο το φρούτο κάνοντας τέσσερις τομές ανά 90 μοίρες, ώστε να τετραγωνιστεί η φιάλη και επιπλέον να φαίνεται το εσωτερικό του εκάστοτε φρούτου.

Σχήμα 4: Οι επτά παραλλαγές της δεύτερης ιδέας

Τετραγωνίζοντας την φιάλη εξαλείφεται ένα από τα μειονεκτήματα που είχε η πρώτη, που είναι η μεγαλύτερη δέσμευση χώρου στο ράφι και την παλέτα. Στόχος όμως είναι και πάλι ο σχεδιασμός μιας φιάλης που η μορφή της θα μοιάζει με φρούτο, κι αυτό

4

επιτυγχάνεται με την ετικέτα. Η ετικέτα θα καλύψει όλη την φιάλη με την υφή του φρούτου και στις τέσσερις τομές θα φαίνεται το εσωτερικό του. Η συγκεκριμένη φιάλη είναι πιο κοντά στο τρόπο παραγωγής των κοινών φιαλών με προτέρημα τον πρωτότυπο σχεδιασμό. Το πώμα της είναι τυποποιημένο και ευρέως χρησιμοποιούμενο. Με αλλαγή της ετικέτας προκύπτουν και πάλι οι παραλλαγές που καλύπτουν τα διαφορετικά είδη χυμών (σχήμα 4). 2.3 Υλοποίηση της 3ης ιδέας Σε αυτή τη φιάλη, η ιδέα είναι να δοθούν όλα τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα, όπως είναι το σχήμα και η υφή του φρούτου αυτούσια, ώστε να μοιάζει ακριβώς με το πραγματικό φρούτο. Επιπλέον καινοτομία της φιάλης αποτελεί η θέση του στομίου, ώστε να είναι πιο εύχρηστο από τον καταναλωτή. Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνεται μείωση του ύψους της φιάλης και σε συνδυασμό με τις υποδοχές της βάσης μειώνεται ο χώρος αποθήκευσης, διευκολύνεται η μεταφορά και δίνεται η δυνατότητα οι φιάλες στο ράφι να μοιάζουν με φρούτα τοποθετημένα το ένα πάνω στο άλλο, ενώ μπορεί να υπάρξουν διαφορετικές παραλλαγές φρούτων (σχήμα 5). Το πώμα της φιάλης είναι τυποποιημένο και χρησιμοποιείται ευρέως.

Σχήμα 5: Οι επτά συσκευασίες της τρίτης ιδέας

2.4 Υλοποίηση της 4ης ιδέας Στην τέταρτη κατηγορία σχεδιασμού φιαλών για χυμούς φρούτων υπήρχε η σκέψη να καλυφθεί και η κατηγορία των φρούτων με ασυνήθιστη γεωμετρία που θα μπορούσαν να γίνουν χυμοί-νέκταρ. Η ιδέα ήταν να σχεδιαστεί μια φιάλη για χυμό αχλαδιού με το σχήμα του. Θα μπορούσε, βέβαια, να γίνει αναφορά και σε άλλα φρούτα με ασυνήθιστη γεωμετρία και την αντίστοιχη συσκευασία (π.χ. μπανάνα). Η συσκευασία αποτελείται από το κύριο μέρος όπου περιέχεται ο χυμός και από το πλαστικό καπάκι. Στο σχήμα 6 γίνεται φανερό πως από την αρχική ιδέα σχεδιάστηκε το τελικό προϊόν.

Σχήμα 6: Απεικόνιση της ομοιότητας ασυνήθιστα γεωμετρικά φρούτων με την συσκευασία

5

3. Προβολή των συσκευασιών Η προβολή και η προώθηση ενός προϊόντος είναι πολύ σημαντική όσον αφορά στις πωλήσεις του. Μια συσκευασία θεωρείται επιτυχημένη ανάλογα με το πόσο συμβάλει προς αυτή την κατεύθυνση. Οι συσκευασίες που παρουσιάστηκαν είναι ιδιαίτερα ελκυστικές, δημιουργούν μια οικειότητα με τα προϊόντα και παρέχουν συγκριτικά πλεονεκτήματα στη διαφήμισή τους. Στο σχήμα 7 απεικονίζονται οι συσκευασίες στο ράφι, προκειμένου να δοθεί μια εικόνα για το πώς μπορούν να παρουσιαστούν στο καταναλωτικό κοινό.

Σχήμα 7: Απεικόνιση των συσκευασιών στο ράφι 4. Υλικά και μέθοδοι παραγωγής Τα υλικά που προτείνονται για τις συσκευασίες είναι το HDPE (High Density Polyethylene) για το καπάκι και το PET (Polyethylene Terephthalate) για τη φιάλη. Το HDPE χρησιμοποιείται σε πολλές εφαρμογές συσκευασίας επειδή έχει θαυμάσια φραγή σε υγρασία, είναι ελαφρύ και ευέλικτο. Αποτελεί μία έκδοση μεγαλύτερης πυκνότητας του PE (Polyethylene), είναι σκληρότερο, πιο ανθεκτικό και λίγο βαρύτερο από το LDPE (Low Density Polyethylene) και το PE. Όσον αφορά την διαύγειά του είναι ημιδιαφανές, παρέχει καλή φραγή στην υγρασία αλλά όχι τόσο καλή φραγή στο οξυγόνο. Έχει λογική ακαμψία, πολύ καλή αντίσταση σε κρούσεις, αντίσταση σε θερμότητα, θαυμάσια αντοχή στο κρύο και μέτρια αντίσταση στην ακτινοβολία του ήλιου. Το HDPE μπορεί να παραχθεί με τις διαδικασίες της μορφοποίησης με έκχυση, με εμφύσηση ταινίας και εμφύσησης με καλούπι. Η μέθοδος έκχυσης (Injection molding – IM) είναι η τεχνολογία που χρησιμοποιείται συνήθως για προϊόντα που απαιτούν ακρίβεια στην κατασκευή και έχουν ασυνήθιστα σχήματα. Το PET είναι μια καλή επιλογή για συσκευασία τροφίμων εξαιτίας των επιθυμητών ιδιοτήτων του. Είναι διαθέσιμο σε μεγάλη ποικιλία χρωμάτων σχημάτων και μεγεθών. Το σκουρόχρωμο PET παρέχει μεγαλύτερη προστασία από ακτίνες UV στα προϊόντα που είναι ευαίσθητα στον ήλιο. Είναι γενικά καθαρά διαυγή, ανθεκτικά σε φραγή αερίων και υγρασίας και έχουν καλή αντοχή στην θερμότητα. Μέσα στις ιδιότητες του περιλαμβάνονται η λογική έως υψηλή ακαμψία, η καλή αντοχή σε κρούση, η αντίσταση στην θερμότητα και στο κρύο καθώς και η δυνατότητα ανακύκλωσης. Η μέθοδος που χρησιμοποιείται για την παραγωγή φιαλών από PET είναι η μορφοποίηση με εμφύσηση (Injection stretch blow molding – ISBM) [1, 3].

6

5. Ταχεία πρωτοτυποποίηση στο σχεδιασμό των συσκευασιών Ένα τρισδιάστατο μοντέλο σε υπολογιστή είναι γενικά μια πολύ καλή οπτική απεικόνιση του προς κατασκευή προϊόντος, αλλά θεωρείται αναγκαίο να συνοδεύεται από κάποιο πρωτότυπο. Στην παρούσα εργασία χρησιμοποιήθηκε η τεχνολογία της ταχείας πρωτοτυποποίησης (Rapid Prototyping) για την δημιουργία πρωτοτύπων. Τα πρωτότυπα δημιουργήθηκαν με μια μηχανή Z510 της ZCorporation με δυνατότητα έγχρωμης εκτύπωσης, ενώ χρησιμοποιήθηκαν για να επιθεωρηθεί η γεωμετρία, η εργονομία, η λειτουργικότητα, η ευκολία στην συναρμολόγηση, η κατασκευασιμότητα και η αισθητική των συσκευασιών, που μπορεί να διαφέρουν στην πραγματικότητα από ένα μοντέλο τρισδιάστατης απεικόνισης (Σχήμα 8).

(α) (β) (γ)

Σχήμα 8: Μοντέλα ταχείας πρωτοτυποποίησης των προτεινόμενων συσκευασιών

6. Συμπεράσματα Μια συσκευασία για να χαρακτηρισθεί επιτυχής, εκτός του ότι πρέπει να αποθηκεύσει το προϊόν κατάλληλα, θα πρέπει να συμβάλλει στην προβολή και την προώθηση του συγκεκριμένου προϊόντος. Το μεγαλύτερο πρόβλημα των επιχειρήσεων στις μέρες μας δεν είναι η παραγωγή του προϊόντος, αλλά η προώθησή του στην αγορά. Στην παρούσα εργασία, παρουσιάζονται τέσσερις καινοτόμες λύσεις για την προώθηση χυμών φρούτων με τελείως διαφορετικό σχήμα. Τέτοιες συσκευασίες, πιθανόν, να κοστίζουν περισσότερο από τις κοινές αλλά το ερώτημα που τίθεται είναι εάν ο υποψήφιος πελάτης θα προτιμήσει ένα προϊόν σε μια τέτοια συσκευασία σε σχέση με ένα αντίστοιχο κλασσικής συσκευασίας. Σε κάθε περίπτωση ο καταναλωτής μπαίνει στην διαδικασία να το σκεφτεί και επομένως προσέχει το συγκεκριμένο προϊόν. Έτσι με την αναμενόμενη αύξηση στις πωλήσεις είναι βέβαιο ότι το προϊόν μπορεί να καλύψει το μικρό επιπλέον κόστος κατασκευής.

Βιβλιογραφία [1] Ashby, M., Johnson, K. (2002), “Materials and Design”, Butterworth-Heinamann. [2] Calver, G. (2007), “What is Packaging Design?”, RotoVision. [3] DuPuis, S., Silva, J. (2008), “Package Design Workbook”, Rockport Publisher. [4] Herriot, L. (2007), “Designer’s Packaging Bible”, RotoVision. [5] Klimchuk, M., Krasovec, S. (2006), “Packaging Design”, Wiley. [6] Milton, H. (1991), “Packaging Design”, Bourne Press Ltd, Bournemouth.