ανοικτή πρόσβασημια εισαγωγή στην ελεύθερη διάθεση της επιστημονικής πληροφορίας

Open Workshop on Information Literacy, Βιβλιοθήκη & Κέντρο Πληροφόρησης, Πανεπιστήμιο Πατρών

Budapest Open Access Initiative

…Removing access barriers to this literature will accelerate research, enrich education, share the learning of the rich with the poor and the poor with the rich, make this literature as useful as it can be, and lay the foundation for uniting humanity in a common intellectual conversation and quest for knowledge…

Berlin Declaration

1. Ο/Οι συγγραφέας/είς και ο/οι κάτοχος/οι των δικαιωμάτων τέτοιου είδουςσυνεισφορών παραχωρεί/ούν σε όλους τους χρήστες ένα δωρεάν, ανέκκλητο, παγκόσμιοδικαίωμα πρόσβασης, καθώς και την άδεια αντιγραφής, χρήσης, διανομής, μεταβίβασηςκαι δημόσιας προβολής ενός έργου και της δημιουργίας και διανομής παράγωγων έργων, σε οποιοδήποτε ψηφιακό μέσο για οποιοδήποτε υπεύθυνο σκοπό, υποκείμενο στην προσιδιάζουσα απόδοση της συγγραφικής δημιουργίας (οι θεσμοί της κάθε κοινωνίας θα συνεχίσουν να παρέχουν το μηχανισμό επιβολής της προσιδιάζουσας απόδοσης και υπεύθυνης χρήσης του δημοσιευμένου έργου, όπως κάνουν σήμερα)…

2. Μια πλήρης έκδοση ενός έργου και όλου του συμπληρωματικού υλικού του,συμπεριλαμβανομένου ενός αντιγράφου της άδειας όπως δηλώθηκε παραπάνω, σε μιααρμόζουσα τυποποιημένη ηλεκτρονική μορφή κατατίθεται (και ως εκ τούτουδημοσιεύεται) σε τουλάχιστον ένα διαδικτυακό αποθετήριο που χρησιμοποιεί τα κατάλληλα τεχνικά πρότυπα (όπως οι προδιαγραφές των Αρχείων ΑνοικτήςΠρόσβασης/Open Archive), το οποίο υποστηρίζεται και συντηρείται από έναακαδημαϊκό ίδρυμα, μια ακαδημαϊκή κοινότητα, μια κυβερνητική υπηρεσία ή άλλον αναγνωρισμένο οργανισμό που επιζητά να καταστήσει δυνατή την ανοιχτή πρόσβαση, τη χωρίς περιορισμούς διανομή, τη διαλειτουργικότητα και την μακροπρόθεσμη αρχειοθέτηση.

Bethesda Statement on OA Publishing

Open access is a property of individual works, not necessarily journals or publishers. 

Community standards, rather than copyright law, will continue to provide the mechanism for enforcement of proper attribution and responsible use of the published work, as they do now.

πώς υλοποιείται η Ανοικτή Πρόσβαση;

Υπάρχουν δύο δρόμοι για την Ανοικτή Πρόσβαση: Ο πράσινος δρόμος (Green OA Road) Ο χρυσός δρόμος (Golden OA Road)

ο πράσινος δρόμος

Ο πράσινος δρόμος περνά μέσα από τα Αποθετήρια και τα ηλεκτρονικά αρχεία.

Συστήματα που – συχνά – δεν απαιτούν διαδικασίες κρίσης, αλλά δέχονται: Preprints, μια πρώιμη μορφή ενός έργου, πριν υποστεί τη 

διαδικασία κρίσης Postprints, μια πιο ώριμη μορφή ενός έργου, που έχει 

πλέον κριθεί. 

ο πράσινος δρόμος

Ιδρυματικά Νημερτής, το Ιδρυματικό 

Αποθετήριο του Πανεπιστημίου Πατρώνnemertes.lis.upatras.gr

Θεματικά ArΧiv

arxiv.org SSRN

www.ssrn.com RePEc

repec.org CiteSeerx

citeseerx.ist.psu.edu

Αρκετά Ιδρύματα εφαρμόζουν “mandate policies”, δηλαδή πολιτικές αποφάσεις που υποχρεώνουν τα μέλη τους να καταθέτουν τις εργασίες τους σε ένα αποθετήριο, ιδίως αν έχουν χρηματοδοτηθεί από αυτά ή από Δημόσιους πόρους.

ο πράσινος δρόμος ‐ εργαλεία

Directory of Open Access Repositorieswww.doar.org

Open Archiveswww.openarchives.gr

DART‐Europewww.dart‐europe.eu 

DRIVERsearch.driver.research‐infrastructures.eu

ο χρυσός δρόμος

Ο χρυσός δρόμος περιλαμβάνει τη δημοσίευση επιστημονικών εργασιών σε περιοδικά ανοικτής πρόσβασης περιοδικά.

Τα περιοδικά αυτά προσφέρουν το περιεχόμενο τους στους τελικούς χρήστες δίχως καμία απαίτηση.

Το κόστος δημοσίευσης των εργασιών μπορεί να καλύπτεται: Από ένα Ίδρυμα, το οποίο έχει «υιοθετήσει» το περιοδικό Από έναν φορέα χρηματοδότησης, συνήθως κρατικό, ή από 

ένα πρόγραμμα χρηματοδότησης Από μια ομάδα εθελοντών, η οποία δεν «χρεώνει» για τις 

υπηρεσίες της. Οι εργασίες μπορούν να δημοσιεύονται και σε υβριδικά 

περιοδικά, δηλαδή περιοδικά μεικτής προσβασιμότητας, ανάλογα με την κάλυψη ή όχι των εξόδων δημοσίευσης.

ο χρυσός δρόμος ‐ παραδείγματα

Πασιθέηxantho.lis.upatras.gr/pasithee

η πλατφόρμα δημοσίευσης ηλεκτρονικών περιοδικών ανοικτής πρόσβασης του Πανεπιστημίου Πατρών

BioMed Centralwww.biomedcentral.com

Σε έναν χρόνο (2010) δημοσιεύθηκαν από ερευνητές του Πανεπιστημίου Πατρών 25 άρθρα σε έγκριτα περιοδικά της BioMedCentral. 

ο χρυσός δρόμος ‐ Εργαλεία

Directory of Open Access Journals (DOAJ)http://www.doaj.org

Το DOAJ είναι ένα ευρετήριο περιοδικών ελευθέρης διάθεσης. Τα περιοδικά αυτά θα πρέπει να δίνουν πρόσβαση στο πλήρες κείμενο αξιολογημένων άρθρων επιστημονικού περιεχομένου, ανεξαρτήτως θέματος και γλώσσας.

Αυτή τη στιγμή περιλαμβάνει: 7522 περιοδικά 3641 περιοδικά αναζητήσιμα σε επίπεδο άρθρου 759039 άρθρα

Διεπαφή στα ελληνικά 

τί άλλο είναι η Ανοικτή Πρόσβαση;

Η Ανοικτή Πρόσβαση πραγματοποιείται και μέσα από λιγότερο δομημένα σχήματα, όπως:  Προσωπικοί δικτυακοί τόποι Blogs Podcasts και webcasts Wikis  Κοινωνικά δίκτυα, όπως το Mendeley και το Zotero.

τι αλλαγές επιφέρει η ανοικτή πρόσβαση;

Νέες προσεγγίσεις στην αξιολόγηση της επιστημονικής πληροφορίας, βλ. AltMetrics.http://altmetrics.org/manifesto/

Αντίκτυπος της εργασίας: Αντίκτυπος του άρθρου και όχι του περιοδικού, όπως 

γίνεται με το Δείκτη Απήχησης (Impact Factor).  Αντίκτυπος του άρθρου στο σύνολο των χρηστών του 

και όχι στον ακαδημαϊκό κόσμο, όπως γίνεται με τις αναφορές.

Αντίκτυπος του άρθρου βάσει των στοιχείων χρήσης του, των αναφορών σε κοινωνικά δίκτυα, των συζητήσεων που έχει εγείρει, κλπ.

Ranking Web of World Repositorieshttp://repositories.webometrics.info/ Σύστημα κατάταξης των αποθετηρίων

στηρίγματα...

NIH Public Access It requires scientists to submit final 

peer‐reviewed journal manuscripts that arise from NIH funds to the digital archive PubMed Central upon acceptance for publication.

OpenAIRE The ERC requires that all peer‐

reviewed publications from ERC‐funded research projects be deposited on publication into an appropriate research repository where available, such as PubMed Central, ArXiv or an institutional repository, and subsequently made Open Access within 6 months of publication.

The ERC considers essential that primary data … are deposited to the relevant databases as soon as possible, preferably immediately after publication and in any case not later than 6 months after the date of publication.

στηρίγματα... 

Πως γνωρίζετε ότι οι εκδότες των περιοδικών σας επιτρέπουν ή όχι την αυτοαρχειοθέτηση;

Πως μπορείτε να συνδυάσετε τη δημοσίευση σε ένα περιοδικό υψηλού επιπέδου και να επιτύχετε την Ανοικτή Πρόσβαση;

Sherpa / Romeowww.sherpa.ac.uk/romeo.php

εμπόδια

Research Works Act (H.R. 3699): Σχέδιο νόμου στη Βουλή των Αντιπροσώπων των ΗΠΑ. Κατατέθηκε στα μέσα του Δεκεμβρίου 2011 και περιέχει διατάξεις που αποτρέπουν την επιβολή mandates για έρευνα χρηματοδοτημένη από πόρους του Δημοσίου.

The difficulty lies not so much in developing new ideas as in escaping from old ones.John Maynard Keynes

περισσότεραwww.lis.upatras.gr/Libworld/oa_EL.php