Δικανικός είναι το είδος του λόγου που αναπτύσσεται στα δικαστήρια τόσο από την κατηγορούσα όσο και από την υπερασπίζουσα αρχή, προκειμένου να αποσαφηνιστούν τα εκδικαζόμενα θέματα και να αποκαλυφθεί η αλήθεια. Ο δικανικός λόγος μπορεί να είναι είτε προφορικός είτε γραπτός.Όπως γίνεται αντιληπτό, οι παράγοντες μιας δίκης, στο λόγο τους, εφαρμόζουν πειθώ,είτε με επίκληση συναισθήματος και λογικής, είτε με επίκληση στο ήθος του πομπού.

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΔΟΚΙΜΙΟΥ • Ο όρος δοκίμιο είναι σχετικά πρόσφατος (16ος αιώνας). Δοκιμιακά κείμενα μπορούμενα εντοπίσουμε και στους χρόνους της αρχαιότητας: Πλατωνικοί Διάλογοι,Χαρακτήρες του Θεοφράστου, Ηθικά του Πλουτάρχου, Επιστολές του Πλινίου καιτου Σενέκα, Διάλογοι του Κικέρωνα, Στοχασμοί του Μάρκου Αυρηλίου, Παροιμίεςτης Παλαιάς Διαθήκης, Εκκλησιαστής.• O Michael de Montaigne (1533 - 1592) θεωρείται «ο πατέρας του δοκιμίου». Στα δοκίμιά του (Essais) επιχειρεί να καταγράψει τις σκέψεις του για τη ζωή του ανθρώπου,τη φιλοσοφία, την ηθική. Όμως, ο συγγραφέας δεν καταλήγει σε συμπεράσματα, αλλά αντίθετα, διατυπώνει απόψεις και στοχασμούς, με περισσότερο ή λιγότερο υποκειμενικό χαρακτήρα.• Ο Sir Francis Bacon (1561 - 1626) εισάγει το δοκίμιο στην Αγγλία. Τα δοκίμιά του(essays) διαφέρουν από εκείνα του προγενέστερού του, Μονταίν, για δύο λόγους.Τα δοκίμια του Bacon είναι σύντομα και πυκνά. Επιπροσθέτως, ξεκινώντας από τηνπαρατήρηση της συμπεριφοράς των συνανθρώπων του, επιχειρεί να καταλήξει σεσυμπεράσματα, ξεπερνώντας έτσι, το Γάλλο συνάδελφό του, που αναλίσκεται σε περιπλανήσεις και υποκειμενικές διαπιστώσεις.• Στον ευρωπαϊκό χώρο, το δοκίμιο φθάνει στην πλήρη ακμή του - έχοντας διαμορφώσει τις βασικές μορφές του - μετά το δέκατο έβδομο αιώνα. Ο χαρακτηριστικότερος εκπρόσωπος εκείνη την εποχή ο Άγγλος John Lock (1632 - 1704), ο οποίος στηρίζεται στον εμπειρισμό για να καταλήξει σε συμπεράσματα, σχετικά με τις πηγές, τη μορφή και την έκταση της ανθρώπινης γνώσης («Δοκίμιο για την ανθρώπινη νόηση»).• Το δέκατο όγδοο αιώνα, το δοκίμιο βρίσκεται στην πλήρη ακμή του. Δοκιμιογράφοιόπως ο David Hume (1711 - 1776) και ο Voltaire (1694 - 1778), καταπιάνονταιμε θέματα πολιτικής, φιλοσοφίας, φιλολογίας, ηθικής και πολιτισμού. Χαρακτηριστικάδείγματα γραφής από αυτήν την περίοδο είναι: «Δοκίμια ηθικά, πολιτικά καιφιλολογικά» του Hume και «Δοκίμιο για τα έθιμα και το πνεύμα των εθνών» τουVoltaire.• Από το δέκατο ένατο αιώνα και έως τις μέρες μας, το δοκίμιο αφορά στη λογοτεχνική και καλλιτεχνική κριτική, καθώς και την ανάλυση επάνω σε τρέχοντα θέματα της πολιτικής, οικονομικής και ηθικής ζωής.• Στον ελληνικό χώρο, το δοκίμιο εμφανίζεται ταυτόχρονα με τις πνευματικές κατακτήσεις του νεοελληνικού διαφωτισμού. Στα κείμενα του Αδαμάντιου Κοραή, τουΔημητρίου Καταρτζή και άλλων, μπορούμε να διακρίνουμε τα πρώϊμα χαρακτηριστικά του λογοτεχνικού είδους του δοκιμίου. Η διαμόρφωση, όμως, αυτού του είδους ταυτίζεται με τα μεγάλα εθνικά, πολιτικά, πολιτιστικά και

κοινωνικά προβλήματα του τόπου. Έτσι, στα τέλη του δεκάτου ενάτου αιώνα και στις αρχές του εικοστού, πνευματικοί άνθρωποι, λογοτέχνες, διανοούμενοι και επιστήμονες γράφουνδοκίμια, τα οποία αφορμώνται από τα γεγονότα της εποχής (γλωσσικό πρόβλημα,Μεγάλη Ιδέα - αλυτρωτισμός, δημοκρατικές ελευθερίες) και αποτελούν χαρακτηριστικά δείγματα αυτού του είδους.Ωστόσο, μετά το 1930 θα μπορέσουμε να μιλήσουμε για συγγραφή δοκιμίων με«καθαρή» μορφή και διατυπωμένους στόχους. Ως κυριότερους δοκιμιογράφους ανάεποχή μπορούμε ενδεικτικά να αναφέρουμε τους ακόλουθους: 1) αρχές εικοστούαιώνα: Ίων Δραγούμης, Γιάννης Ψυχάρης, Αλέξανδρος Δελμούζος, ΔημήτριοςΓληνός, Περικλής Γιαννόπουλος, Γρηγόριος Ξενόπουλος, ΚωνσταντίνοςΒάρναλης και άλλοι. 2) 1930 και έπειτα: Ι.Μ. Παναγιωτόπουλος, Γ. Σεφέρης, Οδ.Ελύτης, Αγγ. Τερζάκης. Γ. Θεοτοκάς, Μ. Πρεβελάκης, Τ. Άγρας και άλλοι.