ekthesi blyk

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Δ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΟΠΟΥΛΟΣ

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑΓ. ΠΑΠΟΥΛΑΚΟΣ

1. ΓΡ. ΑΥΞΕΝΤΙΟΥ 63 ΙΛΙΣΙΑ - 2. ΓΑΛΗΝΗΣ 41-43 ΙΛΙΣΙΑ ΤΗΛ. 210 7488789 - 210 7715853 - 210 7796669

Www.papoulakos.edu.gr - Email: [email protected]

Ανεπτυγμένα θέματα

έκθεσης

για την Β’ Λυκείου

Επιμέλεια: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΟΠΟΥΛΟΣ

1





Περιεχόμενα

1. Γλώσσα

2. Λακωνισμός

3. Ελεύθερος χρόνος, εργασία

4. Τύπος

5. Τηλεόραση

6. Μέσα μαζικής ενημέρωσης

7. Παραπληροφόρηση

8. Ριάλιτι σοου

9. Επάγγελμα

10. Ειδίκευση

11. Εργασία

12. Ανεργία

13. Τηλεργασία

14. Στερεότυπα

15. Ρατσισμός

16. Εθνικισμός

17. Τέχνη

18. Κριτική

19. Αυτογνωσία

20. Αξιολόγηση στην σχολική ζωή

21. Γυναίκα

22. Ισότητα των δύο φύλων.

2





ΘΕΜΑ 1ο : ΓΛΩΣΣΑ

Η λειτουργία της γλώσσας ως εκφραστικού και επικοινωνιακού μέσου είναι σημαντική . Στη σημερινή εποχή όμως

παρατηρείται το φαινόμενο της γλωσσικής αλλοτρίωσης : α) Ποια η σημασία της γλώσσας για τον άνθρωπο και

τον πολιτισμό ; β) Ποια τα κυριότερα αίτια της γλωσσικής αλλοτρίωσης ;

Πρόλογος :

Κατατόπιση αναγνώστη πάνω στο θέμα :

Ορισμός της γλώσσας ( Γλώσσα είναι ένας κώδικας επικοινωνίας , ένα σύστημα συμβόλων με

συστατικά του στοιχεία τους φθόγγους στον προφορικό λόγο και τα γράμματα στο γραπτό

λόγο ).

Αποκάλυψη του θέματος και στάση μας απέναντι σε αυτό . ( Η γλώσσα είναι το

σημαντικότερο εκφραστικό και επικοινωνιακό μέσο του ανθρώπου δυστυχώς όμως τα

τελευταία χρόνια παρατηρείται το φαινόμενο της γλωσσικής αλλοτρίωσης ).

Κύριο μέρος :

Η σημασία της γλώσσας για τον άνθρωπο είναι πολύ μεγάλη .

Ο άνθρωπος εκφράζει τις σκέψεις , τις ιδέες , τα συναισθήματά του μέσω της γλώσσας .

Με τη γλώσσα νοηματοδοτήθηκε ο περιβάλλων κόσμος και έτσι κατέστη δυνατή η αφομοίωση

– εσωτερίκευσή του από τον άνθρωπο . Πλουτίστηκε πνευματικά , αναπτύχθηκε η λογική του

ικανότητα , ως αποτέλεσμα της ταξινόμησης και της κατάταξης με τη βοήθεια της γλώσσας

αυτού του κόσμου .

Χάρη στη γλώσσα επικοινωνεί με τους συνανθρώπους του και ικανοποιεί το αίσθημα της

κοινωνικότητάς του .

Το σημαντικότερο : ο άνθρωπος σκέφτεται με τη γλώσσα . ΄Οταν σκεφτόμαστε, χρησιμοποιούμε

λέξεις και εικόνες . ΄Οσο πιο ανεπτυγμένο είναι το λεξιλόγιό μας και η ικανότητα να

εκφραστούμε στη γλώσσα μας , τόσο πιο ανεπτυγμένη είναι και η σκέψη μας . Η γλώσσα

προωθεί τη σκέψη του ανθρώπου ( Η σχέση επομένως ανάμεσα στη γλώσσα και στη σκέψη

είναι διαλεκτική : η γλώσσα εκφράζει τη σκέψη αλλά και η σκέψη αναπτύσσεται με τη

γλώσσα).

Η σημασία της γλώσσας για τον πολιτισμό είναι θεμελιώδης , αφού χωρίς γλώσσα δε θα

υπήρχε επικοινωνία , χωρίς επικοινωνία δε θα υπήρχε κοινωνία και χωρίς κοινωνία , που

χαρακτηρίζεται από σχέσεις συνεργασίας και αλληλεξάρτησης μεταξύ των μελών της , δε θα

υπήρχε πολιτισμός ούτε πνευματικός ούτε τεχνολογικός (πρβλ. Μύθο της Βαβέλ ).

3





Με τη γλώσσα μεταδίδεται κάθε πνευματική και τεχνολογική πολιτιστική εμπειρία του

ανθρώπου .Χωρίς αυτή οποιοδήποτε επίτευγμα του ανθρώπου - αν δεχθούμε ότι θα μπορούσε

να σημειωθεί ποτέ , αφού απουσία γλώσσας σημαίνει αυτόματα και απουσία σκέψης - δε θα

ήταν δυνατό να γίνει γνωστό στους υπόλοιπους ανθρώπους .

Χάρη στη γλώσσα ο άνθρωπος απέκτησε πολιτική υπόσταση , κορωνίδα της οποίας είναι η

Δημοκρατία , αλλά και αισθητική , έκφραση της οποίας είναι ο ΄Εντεχνος Λόγος .

Με τη γλώσσα καθορίζονται οι αξίες που διέπουν το κοινωνικό σύνολο και οι νόμοι που του

εξασφαλίζουν την αρμονία .

Κάθε κοινωνία χρησιμοποιεί τη δική της γλώσσα . Η γλώσσα είναι επομένως βασικό στοιχείο

του πολιτισμού της , παράμετρος της εθνικής συνείδησης και ταυτότητας .

Η γλώσσα είναι μέσο ομοιογένειας για μια κοινωνία . Αν δεν ήταν η γλώσσα προσδιοριστικό

στοιχείο κάποιου λαού – σήμερα που τρόποι ζωής εξομοιώνονται – δε θα ήταν εύκολο να

μιλάμε για εθνική μνήμη , εθνικά καθήκοντα , ευθύνη .

Τι χαρακτηρίζει τη γλώσσα στην εποχή μας ;

Γλωσσική πενία ( φτωχό λεξιλόγιο και τυπολποιημένο ιδίωμα, ιδίως των νέων ).

Παραποίηση της σημασίας των λέξεων .

Συνθηματολογία ( λόγος αποσπασματικός χωρίς συνοχή ) .

Χρήση ξένων λέξεων σε μεγάλο βαθμό .

Αποτελέσματα :

Προβλήματα στην επικοινωνία : α) Αδυναμία έκφρασης σκέψεων , ιδεών συναισθημάτων λόγω

ανεπαρκούς λεξιλογίου. β) Λάθη εκφραστικά , συντακτικά , γραμματικά . γ) Παρανοήσεις λόγω

παραποίησης της σημασίας των λέξεων από την πλευρά του πομπού - ομιλητή ή λόγω ανεπαρκούς

γνώσεως της γλώσσας απο την πλευρά του δέκτη . δ) Πλήρης αδυναμία επικοινωνίας , συνήθως μεταξύ

ανθρώπων διαφορετικών ηλικιών , εξαιτίας της χρήσης ξένων λέξεων ή λέξεων από την "αργκό".

Τα αίτια της γλωσσικής αλλοτρίωσης .

Αδυναμίες στο εκπαιδευτικό σύστημα ( καθαρεύουσα - δημοτική : πρόβλημα που λύθηκε μόλις το

1974 ).

Ελλιπής διδασκαλία των Νέων Ελληνικών στα σχολεία .

Κακογραμμένα διδακτικά βιβλία .

Αδιαφορία των νέων για την ανάγνωση εξωσχολικών βιβλίων .

Προσπάθεια των νέων να « ξεχωρίσουν » , να αμφισβητήσουν ,να αντιδράσουν με τη χρήση του

τυποποιημένου λόγου που τους χαρακτηρίζει

4





Κακή χρήση της γλώσσας από τα ΜΜΕ και από πρόσωπα με ηγετικό ρόλο στον κρατικό

μηχανισμό , στην πολιτική ή πνευματική ζωή του τόπου

Κυριαρχία της τηλεοπτικής εικόνας : Ο λόγος έρχεται σε δεύτερη μοίρα .

Ξενομανία , που χαρακτηρίζει το Νεοέλληνα .

Η τεχνολογία και η γλώσσα που επιβάλλει .

Η διαφήμιση που πέρα από τις ξένες λέξεις που χρησιμοποιεί , παραποιεί τη γλώσσα για να

δώσει το μήνυμα που θέλει .Εξάλλου στηρίζει τη λειτουργία της στο λόγο – σλόγκαν .

Τρόποι αντιμετώπισης του προβλήματος :

α) Κρατικά μέτρα :

Αναβάθμιση τηε γλωσσικής διδασκαλίας στα σχολεία .

Σωστή χρήση του λόγου στα ΜΜΕ .

Σεβασμός στο γλωσσικό αίσθημα του λαού εκ μέρους των πολιτικών και των κρατικών

υπαλλήλων.

Κινητοποίηση επιστημόνων ( γλωσσολόγων , φιλολόγων ...) και γενικά των πνευματικών

ανθρώπων για τη διάσωση της γλώσσας : ευαισθητοποίηση του κοινού με κατάλληλες

διαλέξεις και εκπομπές στα ΜΜΕ και έκδοση αναλόγων εντύπων , προστασία της γλώσσας ή

της παιδείας από άστοχες ενέργειες πολιτικών ή άλλων

β) Ατομική προσπάθεια :

Συνειδητοποίηση από όλους της σπουδαιότητας και της σημασίας της γλώσσας .

Σωστή γλωσσική αγωγή ααπό την παιδική ηλικία του ατόμου , που θα την παρέχει η

οικογένεια .

Προσωπικό διάβασμα .

Προσοχή και σεβασμός στη γλώσσα και όχι κακοποίησή της

( αργκό , χρήση άναρθρων κραυγών αντί του έναρθρου λόγου , συνθηματολογία )

΄Ελλειψη προκατάληψης στη χρήση των λέξεων ( δημοτική – καθαρεύουσα ).

Επίλογος :

Ανακεφαλαίωση , γενικό συμπέρασμα , σκέψεις για το μέλλον .

5





ΓΛΩΣΣΑ

Ορισμός : Γλώσσα ονομάζουμε ένα σύστημα σημείων ( φωνημάτων – μορφημάτων – λέξεων – φράσεων ) ,

με το οποίο ένας λαός ή μια ομάδα ανθρώπων επικοινωνεί και συνεννοείται προφορικά ή γραπτά .

Σε τι συνίσταται το γλωσσικό πρόβλημα των σύγχρονων Ελλήνων και ποια τα αίτια που το

δημιουργούν :

α) Γλωσσική φτώχεια

Αυτή εντοπίζεται τόσο στο λεξιλόγιο ( λεξιπενία) όσο και στη σύνταξη .Ο Νεοέλληνας δε διαθέτει

λεκτικό πλούτο – μολονότι το λεξιλόγιο της Ελληνικής είναι από τα πλουσιότερα όλων των γλωσσών –

ενώ οι περίοδοι του λόγου που διαμορφώνει είναι απλούστατες .Η παρατακτική σύνδεση είναι αυτή

που κυρίως χρησιμοποιεί , αφού η υπόταξη του είναι άγνωστη ή του φαίνεται εξαιρετικά δύσκολη .Οι

βαρβαρισμοί (=γραμματικά λάθη) και οι σολοικισμοί

(= συντακτικά λάθη) είναι συχνοί στη γλωσσική έκφραση των Νεοελλήνων .Σε αυτά προστίθεται η

ασάφεια της έκφρασης και οι ανορθογραφίες , όπως επίσης και η συνθηματολογική διατύπωση , με

κορυφαία απόδειξη την ολοένα και πιο εκτενή χρήση των αρκτικόλεξων και των συντομογραφιών .

Η γλωσσική φτώχεια οφείλεται :

1. Στην ελλιπή γλωσσική παιδεία .Οι δάσκαλοι της ελληνικής γλώσσσας δεν είναι συνήθως επαρκώς

καταρτισμένοι , αφού ,όταν σπούδαζαν , υπήρχε ακόμα η διαμάχη καθαρεύουσας – δημοτικής , ενώ οι

επιστήμονες γλωσσολόγοι ακόμη δεν έχουν καταλήξει σε σταθερά συμπεράσματα για τη μορφή της

ελληνικής γλώσσας και για τον τρόπο που αυτή πρέπει να διδάσκεται.Τα σχολικά εγχειρίδια είναι

προχειρογραμμένα και συχνά εμπεριέχουν λάθη σοβαρά , ενώ ελάχιστα τραβούν την προσοχή και το

ενδιαφέρον των μαθητών .Εξάλλου οι αποφάσεις του υπουργείου Παιδείας για τη γλωσσική

διδασκαλία συνεχώς μεταβάλλονται και οι πειραματισμοί είναι συνεχείς ανάλογα με την εκάστοτε

ηγεσία .Αυτό συμβαίνει , γιατί εξακολουθούν να δίνονται πολιτικές προεκτάσεις στα γλωσσικά ζητήματα

.Άλλωστε το γενικότερο τεχνοκρατικό κλίμα έχει οδηγήσει στη διάθεση ελάχιστων ωρών για τη

γλωσσική διδασκαλία .

2. Στην κυριαρχία των μέσων ηλεκτρονικής ενημέρωσης και ιδιαίτερα της τηλεόρασης .Έτσι δεν

απομένει σχεδόν καθόλου ελεύθερος χρόνος για ανάγνωση βιβλίων ή συζήτηση με τους

συνανθρώπους , ώστε να καλλιεργηθεί το γλωσσικό μας όργανο.Εξάλλου εθιζόμαστε , ώστε να

σκεφτόμαστε με εικόνες και όχι με λέξεις .Άρα αδυνατούμε έπειτα να εκφραστούμε .Άλλωστε τα ίδια

τα πρόσωπα των ΜΜΕ κάνουν απαράδεκτη χρήση της ελληνικής , με αποτέλεσμα να μιμούμαστε

λανθασμένα πρότυπα .

6





3. Στην ευρεία χρήση της «αργκό» από τη νεολαία : Πάντοτε βέβαια οι νέοι επιθυμούσαν τη

διαφοροποίηση από τους μεγαλύτερους και την ένταξη στις ομάδες τω συνομηλίκων . Ωστόσο στις

μέρες μας υπάρχει η τάση οι νέοι να περιορίζονται αποκλειστικά στον ιδιόμορφο τρόπο έκφρασης

της «αργκό» , αδιαφορώντας για την εκμάθηση της κοινής ελληνικής .

4. Στο υλιστικό πνεύμα της σύγχρονης εποχής: Η γλώσσα πλέον αντιμετωπίζεται αποκλειστικά ως

μέσο επικοινωνίας και όχι ως όργανο πνευματικής καλλιέργειας , για την οποία άλλωστε υπάρχει

πλήρης αδιαφορία .Έτσι οι άνθρωποι ενδιαφέρονται να μάθουν μόνον τα άκρως απαραίτητα ,

ιδιαίτερα δε τη γλωσσική ποικιλία του επαγγέλματός τους .

5. Στην πίεση του χρόνου: Σε μια εποχή όπου όλοι βιάζονται είναι επόμενο να κάνει την εμφάνισή

της η συνθηματολογική διατύπωση .Σε αυτήν άλλωστε συμβάλλει και η διαφήμιση .

6. Στην κρίση των ανθρώπινων σχέσεων : Πώς να καλλιεργηθεί το γλωσσικό μας όργανο , όταν δεν

υπάρχει επιθυμία ουσιαστικής επικοινωνίας ;

7. Στον πολιτικό λόγο: Αυτός ή «λαϊκίζει» , για να υποκρίνονται οι πολιτικοί ότι είναι κοντά στο λαό

, ή είναι τόσο περίπλοκος , ώστε δημιουργεί απέχθεια στο λαό για τη γλώσσα .

β) Μαζική εισβολή ξένων λέξεων και εκφράσεων :

Σημειώνουμε ότι ο πλουτισμός της γλώσσας μας με λέξεις άλλων γλωσσών είναι θετικός , όταν όμως

δεν είναι μαζικός και όταν οι ξένες λέλξεις αφομοιώνονται από το κλιτικό σύστημα και τη δομή της

δικής μας γλώσσας .Διαφορετικά μετατρέπεται σε σοβαρότατο πρόβλημα , που σταδιακά οδηγεί την

ελληνική σε εξαφάνιση .

Η μαζική εισβολή ξένων λέξεων και εκφράσεων οφείλεται :

1. Στην ξενομανία των Ελλήνων: Πιθανόν λόγω συμπλεγμάτων κατωτερότητας , οι Νεοέλληνες έχουν

καταστήσει μόδα την όσο το δυνατόν εκτενέστερη χρήση ξένων λέξεων .Όποιος κάνει αυτή τη χρήση

θεωρείται ότι ακολουθεί το πνεύμα της εποχής .Το φαινόμενο αυτό είναι προπάντων διαδεδομένο

μεταξύ των νέων .

2. Στα ΜΜΕ : Προκειμένου για την τηλεόραση πρέπει να επισημανθεί η πληθώρα των ξενόγλωσσων

εκπομπών .Όσον αφορά δε το ραδιόφωνο και τα περιοδικά , και εδώ γίνεται ευρύτατη χρήση ξένων

λέξεων , ιδιαίτερα από σταθμούς και έντυπα που απευθύνονται στη νεολαία .

7





3. Στην τεχνολογική ανάπτυξη : Ως γνωστόν , τα περισσότερα τεχνολογικά επιτεύγματα εισάγονται

στη χώρα μας από το εξωτερικό .Λογικό είναι λοιπόν να έρχονται μαζί με τις ονομασίες τους , αφού

οι Νεοέλληνες δε μεριμνούν ώστε να δημιουργήσουν ελληνικές .

4. Στη διεθνοποίηση: Η ολοένα αυξανόμενη τάση διεθνούς συνεργασίας και επικοινωνίας οδηγεί στην

απαίτηση οι Έλληνες να γνωρίζουν όσο το δυνατόν περισσότερες ξένες γλώσσες , ώστε να τις

χρησιμοποιούν στις καθημερινές συναλλαγές τους .Η παράλληλη αυτή χρήση της ξένης γλώσσας –

κυρίως της αγγλικής – οδηγεί στην εισχώρηση ξένων λέξεων στο ελληνικό λεξιλόγιο .

Πώς αιτιολογείται η αναγκαιότητα της διατήρησης της εθνικής μας γλώσσας ;

1. Μεταβατική παράγραφος στο 2ο ερώτημα :

Από όλα τα παραπάνω λοιπόν αντιλαμβανόμαστε ότι το γλωσσικό πρόβλημα στη χώρα μας είναι

ιδιαίτερα έντονο.Αυτή η κατάσταση εγκυμονεί βέβαια για την Ελλάδα πολλαπλούς κινδύνους ,

δεδομένου ότι η διατήρηση της γλωσσικής διαφοροποίησης κάθε λαού προσφέρει μια μακρά διαδοχή

θετικών στοιχείων , που συνεισφέρουν στην ποικιλόμορφη εξέλιξή του

2.Απάντηση – Επιχειρηματολογία

Καταρχήν μέσω της εθνικής μας γλώσσας διατηρούμε την επαφή με την παράδοση και τις ρίζες μας

.Έτσι κατακτούμε το αίσθημα του «ανήκειν» , ιδιαίτερα καθοριστικό για μια υπερήφανη εθνική πορεία

.Είναι γνωστό από την επιστήμη της ψυχολογίας ότι τα άτομα αλλά και ευρύτερα οι λαοί νιώθουν

έντονη τη ανάγκη να γνωρίζουν ότι δεν υπάρχουν αποκομμένοι , ότι είναι μέλη μιας οικογένειας με

ρίζες στο μακρινό παρελθόν .Το γεγονός αυτό τους εμπνέει αυτοπεποίθηση και ασφάλεια , αλλά και

την υποχρέωση να συνεχίσουν το έργο των προγόνων .Ο ρόλος της γλώσσας στην κατάκτηση αυτού

του αισθήματος είναι καθοριστικός , αφού μας φέρνει σε επαφή με τα έργα των προγόνων μας ως

λαού πάνω στον πλανήτη .

Πέρα όμως από τη συναίσθηση της ενότητας με τους προγόνους μέσω της εθνικής γλώσσας

επιτυγχάνεται και η κατανόηση της αδελφικής σχέσης των ομοεθνών του σήμερα . Χαρακτηριστικό

είναι το παράδειγμα των μεταναστών , που φροντίζουν να μάθουν τα παιδιά τους την ελληνική

γλώσσα , προκειμένου να διατηρούν τη συνείδηση της ελληνικότητάς τους .

Επομένως , έχοντας κατακτήσει την πολυπόθητη ενότητα και τη συνείδηση της κοινής καταγωγής ,

καταλαβαίνουμε ότι ο λαός μας θα διατηρεί υπερήφανος την εθνική του ταυτότητα και θα αγωνίζεται

με θάρρος και επίγνωση ενάντια στις πολλαπλές επιβουλές .Γνωρίζουμε άλλωστε ότι η εποχή μας

περισσότερο από ποτέ διακρίνεται για τους κινδύνους πολιτιστικής αφομοίωσης των ασθενέστερων

οικονομικά λαών από τους ισχυρότερους , των οποίων η κουλτούρα προβάλλεται συνεχώς από τα

Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης δημιουργώντας στους υπόλοιπους αισθήματα κατωτερότητας .Είναι μάλιστα

8





γεγονός ότι οι κίνδυνοι αυτοί εντείνονται λόγω της διαδικασίας προς την Ευρωπαϊκή Ενοποίηση ,

στην οποία έχουμε εισέλθει, καθώς η επίδραση των «αναπτυγμένων» κρατών συνεχώς ισχυροποιείται .

Απέναντι στους προαναφερόμενους λοιπόν κινδύνους η εθνική μας γλώσσα είναι το καλύτερο

όπλο.Με τη βοήθειά της δημιουργούμε τη δική μας πνευματική παρουσία στις Επιστήμες , στις Τέχνες

και γενικά στον Πολιτισμό , με αποτέλεσμα να διατηρούμε ακμαία την εθνική μας φυσιογνωμία .

Παράλληλα διατηρώντας την εθνική μας γλώσσα ερχόμαστε σε γνωριμία με την Ιστορία μας και

διαθέτουμε την επιχειρηματολογία εκείνη που είναι απαραίτητη για την αντιμετώπιση των ποικίλων

σφετεριστών και παραχαρακτών , που τα τελευταία χρόνια πολλαπλασιάζονται , με βλέψεις προς τη

δική μας πατρίδα .Έτσι θα μπορούμε να αποδεικνύουμε το δίκιο μας με ατράνταχτα τεκμήρια και όχι

με εθνικιστικές κορώνες , που μένουν μετέωρες όταν αποκαλύπτεται η άγνοια των Ελλήνων πάνω σε

βασικά κεφάλαια της δικής μας Ιστορίας .Με αυτό τον τρόπο θα πορευόμαστε πάντοτε με το κεφάλι

ψηλά , υπερήφανοι γι’αυτό που είμαστε αλλά και αναγνωρίζοντας την αξία και τα δικαιώματα και

των υπόλοιπων λαών .

Τι πρέπει να γίνει;

α) Πολιτεία

Οργάνωση ειδικής επιτροπής αποτελούμενης από επιστήμονες γλωσσολόγους , που θα έχει ως

έργο τη μετάφραση των ξένων λέξεων ή τουλάχιστον την προσαρμογή τους στην ελληνική .

Νόμοι που θα απαγορεύουν αυστηρά τη χρήση ξένων λέξεων – εκτός βέβαια των εντελώς

απαραίτητων – στις διαφημιστικές μαρκίζες των καταστημάτων .

Στελέχωση του υπουργείου Παιδείας με ειδικούς και εγκατάλειψη των συνεχών πειραματισμών

, αφού επέλθει συμφωνία των επιστημόνων μέσα από απροκατάληπτο διάλογο .

β) Παιδεία

Πλήρης γλωσσική κατάρτιση των νέων εκπαιδευτικών και επιμορφωτικά σεμινάρια για τους

παλαιότερους

Έκδοση νέων εγχειριδίων , που θα αντικατοπτρίζουν χωρίς λάθη και παραλείψεις τη σημερινή

μορφή της νεοελληνικής γλώσσας και θα συνδυάζουν τη θεωρία με ασκήσεις.

Ολοκληρωμένη , συστηματική διδασκαλία του μαθήματος της Έκθεσης .

γ)ΜΜΕ

Περιορισμός των ξενόγλωσσων εκπομπών – μεταγλώττιση

Οι άνθρωποι των ΜΜΕ , εφόσον αποτελούν πρότυπα για το λαό και ειδικά για τους νεόυς ,

να κάνουν σωστή χρήση της ζωντανής ελληνικής γλώσσας .

Ειδικές εκπομπές , με σκοπό την ευαισθητοποίηση του κοινού για τα προβλήματα της γλώσσας

μας

9





δ) Πνευματικοί άνθρωποι:

Καλλιτέχνες επιστήμονες , πολιτικοί να οργανώνουν εκστρατεία ενημέρωσης του κοινού και να

φροντίζουν και οι ίδιοι , ώστε να μιλούν σωστά .

ε) Καθένας από εμάς

Συνειδητή προσπάθεια για τη γλωσσική μας καλλιέργεια .Άρνηση της χρήσης ξένων λέξεων τη

στιγμή που υπάρχουν αντίστοιχες ελληνικές , μελέτη της γραμματικής και του συντακτικού ,

ανάγνωση βιβλίων .

Ποια η σημασία της γλωσσας για τον ανθρώπινο βίο;

1. Γλώσσα και νόηση είναι αλληλένδετες .Σκεφτόμαστε με λέξεις , με τη βοήθειά τους κατανοούμε και

ερμηνεύουμε την πραγματικότητα .Στη γλώσσα βασίζεται ο θεωρητικός στοχασμός , η φιλοσοφία

και η επιστήμη , άρα και όλα τα θαυμαστά επιτεύγματα του υλικού πολιτισμού.

2. Η γλώσσα είναι το πληρέστερο όργανο επικοινωνίας .Φέρνει κοντά τους ανθρώπους , προωθεί την

ανταλλαγή απόψεων και ιδεών και την κοινωνικοποίηση της γνώσης .

3. Συνδέει το παραλθόν με το παρόν .Καθώς μάλιστα εκφράζει την ιδιοσυγκρασία του λαού που τη

μιλά , συμβάλλει τα μέγιστα στη διατήρηση της εθνικής ταυτότητας .

4. Όχι μόνο κάνει δυνατή την εξωτερίκευση ακόμη και των μύχιων αισθημάτων , αλλά και διεγείρει η

ίδια πλείστα συναισθήματα .Εδώ άλλωστε βασίζεται η ίδια η ποιητική και γενικά η λογοτεχνική

λειτουργία .

Το γλωσσικό ζήτημα

Το γλωσσικό ζήτημα χρονολογείται από τους Αλεξανδρινούς χρόνους και μάλιστα τον 1ο αι. π.Χ.Κατά

την εποχή αυτή η ελληνική γλώσσα δεν είχε βέβαια τη μορφή της κλασσικής αττικής διαλέκτου του

5ου και του 4ου αι. π.Χ. κι αυτό , γιατί είχε φυσιολογικά εξελιχθεί στο στόμα του λαού .Καθώς

μάλιστα η ελληνική γλώσσα είχε διαδοθεί με τις κατακτήσεις του Μ.Αλέξανδρου μέχρι τα βάθη της

Ασίας , επόμενο ήταν σε πολλά να απλοποιηθεί .Η γλωσσική μορφή εκείνης της εποχής ονομάστηκε

από τους επιστήμονες γλωσσολόγους Αλεξανδρινή κοινή.

Παρατηρώντας λοιπόν οι λόγιοι της εποχής αυτή τη γλωσσική εξέλιξη , έφτασαν στο -λανθασμένο

βέβαια – συμπέρασμα ότι για την παρακμή του ελληνικού πολιτισμού φταίει η απλοποιημένη γλώσσα

και ότι , αν αρχίσουν πάλι να χρησιμοποιούν την παλιά αττική διάλεκτο , θα ξαναγυρίσει σύντομα και

ολόκληρη η παλιά δόξα .Έτσι για πρώτη φορά δημιουργήθηκε η διάσταση ανάμεσα στο γραπτό

κυρίως λόγο των λογίων και στον προφορικό λόγο του απλού λαού .

10





Η διάσταση αυτή εξακολούθησε και μεγάλωσε κατά τους χρόνους του Βυζαντίου .Τώρα η γλώσσα των

λογίων ονομάζεται «αρχαϊζουσα» , ενώ η γλώσσα του λαού «δημώδης» .Το πρόβλημα υπέβοσκε και

κατά τα χρόνια της Τουρκοκρατίας , ενώ ξέσπασε εκ νέου με όλη του την ένταση μετά την

απελευθέρωση , όταν έπρεπε να αποφασιστεί η μορφή της επίσημης γλώσσας του κράτους .

Οι συντηρητικοί λόγιοι για άλλη μια φορά πίστεψαν ότι μόνο η χρήση της «αρχαϊζουσας» θα

μπορούσε να εγγυηθεί την πνευματική ανυψωση της Ελλάδας .Σε αυτούς αντιτάχθηκαν οι προοδευτικοί

λόγιοι , που υποστήριζαν την γλώσσα του λαού , τη «δημοτική».Οι συγκρούσεις ανάμεσα στις δύο

παρατάξεις ήταν σφοδρές , προς βλάβη τελικά της ίδιας της Ελλάδας , εφόσον καθυστερούσε η

ουσιαστική προσπάθεια για την ανόρθωση του τόπου , ώστε να παρακολουθήσει τις ευρωπαϊκές

εξελίξεις .

Τη μέση οδό στην επίλυση του προβλήματος πρότεινε ο Αδαμάντιος Κοραής με την «Καθαρεύουσα»

.Σύμφωνα με αυτήν βάση της γλώσσας αποτελούν οι ρίζες των λέξεων της δημοτικής , από τις

οποίες με καταλήξεις αρχαιοπρεπείς παράγονται νέες λέξεις .Επίσης με την Καθαρεύουσα

απομακρύνονται από την ελληνική γλώσσα οι πάμπολλες τουρκικές λέξεις .

Μετά το θάνατο ωστόσο του Κοραή και η Καθαρεύουσα έφτασε σε ακρότητες. Συχνά όμως έφτασαν

σε ακρότητες και οι δημοτικιστές , με κύριο εκπρόσωπο τον Ψυχάρη , αφού απέρριπταν συνολικά τους

λόγιους τύπους , ακόμα και αυτούς που χρησιμοποιούσε ο λαός .Ηπιότερος στις γλωσσικές του

απόψεις ήταν ο Τριανταφυλλίδης , ο οποίος και συνέγραψε τη Γραμματική της Νέας Ελληνικής .

Η διαμάχη ταλαιπώρησε τον ελληνικό λαό μέχρι πρόσφατα και αυτό γιατί δυστυχώς εξέλαβε

πολιτικές προεκτάσεις .Μόλις το 1975 καθιερώθηκε επιτέλους ως επίσημη γλώσσα του κράτους η

Κοινή Νέα Ελληνική , η γλωσσικη μορφή που δημιουργήθηκε αβίαστα στο στόμα του ελληνικού λαού

ως σύνθεση Καθαρεύουσας και Δημοτικής .

Ποιες οι συνέπειες της γλωσσικής κρίσης στην ατομική , κοινωνική και εθνική ζωή των Ελλήνων ;

1. Καθώς γλώσσα και σκέψη είναι αλληλένδετες , αντιλαμβανόμαστε ότι η άγνοια και η κακή χρήση

της γλώσσας ζημιώνουν καίρια την πνευματική μας υπόσταση .Η σκέψη μας δεν είναι

συγκροτημένη , η αντίληψη της πραγματικότητας είναι επιφανειακή , ανολοκλήρωτη και συχνά

λανθασμένη , άρα και οι απόψεις και τα ενδιαφέροντά μας περιορίζονται .Αυτό όμως οπωσδήποτε

έχει επιπτώσεις και στη δυνατότητά μας να επικοινωνούμε ουσιαστικά με τους συνανθρώπους

μας , η οποία επίσης είναι περιορισμένη , συμβάλλοντας έτσι στην απομόνωση του σύγχρονου

ανθρώπου .Υπό αυτές τις συνθήκες , είναι εύλογο ότι δυσχεραίνεται η προσπάθεια για καλλιέργεια

και πνευματική , ψυχική , ηθική ολοκλήρωση της προσωπικότητάς μας .

2. Άμεση απόρροια , όμως , των επιπτώσεων σε ατομικό επίπεδο είναι οι ζημίες και στην ευρύτερη

κοινωνική ζωή .Ο διάλογος , το θεμέλιο του δημοκρατικού πολιτεύματος , δεν είναι εφικτός χωρίς

την πλήρη κατοχή του γλωσσικού οργάνου , ενώ πληθαίνουν οι δυνατότητες χειραγώγησης των

αμόρφωτων μαζών από τους ισχυρούς .Η συνεργασία γίνεται επίσης δύσκολη υπόθεση , καθώς

11





δημιουργούνται διαρκώς παρεξηγήσεις που αδυνατούν να λυθούν .Το γεγονός αυτό , ωστόσο , σε

συνδυασμό με το εν γένει χαμηλό πνευματικό επιπεδο λόγω της άγνοιας της γλώσσας επηρεάζει

τελικά όλους τους τομείς προόδου της κοινωνίας , από τον οικονομικό έως τον επιστημονικό και

καλλιτεχνικό .

3. Αλλά το χειρότερο είναι η αλλοίωση της εθνικής μας ταυτότητας καθώς η γλώσσα είναι ένα από

τα βασικότερα εθνικά χαρακτηριστικά .Η σταδιακή παραφθορά και η αντικατάσταση των λέξεών

της από ξένες έχει ως αποτέλεσμα την απολησμόνηση και των ευρύτερων ελληνικών ηθών ,

εθίμων , νοοτροπιών , άρα την απώλεια της εθνικής συνείδησης και συνοχής και τελικά την

εξαφάνιση του ελληνικού έθνους .

Η κατάκτηση της μητρικής γλώσσας είναι από τις πιο σημαντικές ανακαλύψεις του

παιδιού . Συμφωνείτε με την άποψη αυτή του Δανού φιλόσοφου Sibbern και πιστεύετε

πως η σημασία της είναι τεράστια και πως αποτελεί δύναμη σε αυτούς που ξέρουν να

τη χειρίζονται σωστά ;

1. ΟΡΙΣΜΟΣ :

( Γλώσσα < γλάζω – κλάζω = παράγω ήχο , φωνάζω )

α) Είναι μια σειρά λέξεων και φράσεων που αποδίδουν πιστά το περιεχόμενο της σκέψης . Είναι

το μέσο έκφρασης και επικοινωνίας του ανθρώπου με το γύρω κόσμο .

β) Γλώσσα είναι ένας κώδικας επικοινωνίας για την αμοιβαία κατανόηση των ανθρώπων , με

συστατικά στοιχεία τους φθόγγους για τον προφορικό λόγο , που προηγήθηκε και τα γράμματα για

το γραπτό ( Κατσάνης ) .

γ) Είναι το σύνολο των λεκτικών εικόνων που βοηθούν τον άνθρωπο να επικοινωνεί με τους

συνανθρώπους του και να δημιουργεί πολιτισμό.

2. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ – ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

α) Η εφεύρεση της γλώσσας ανάγεται στην προσπάθεια του πρωτόγονου ανθρώπου να επιβιώσει

συζητώντας με τους γύρω του τα τότε προβλήματά του , όπως ήταν η οργάνωση του κυνηγιού .

΄Αλλοι πάλι μελετητες λένε πως οι πρώτες λεξεις ψιθυρίστηκαν στις ατέλειωτες νύχτες των

παγετώνων , όταν συγκεντρωνόταν η οικογένεια γύρω από τη φωτιά . Πάντως γεγονός είναι πως

η γλώσσα είναι προϊόν του πολιτισμού και ένας κοινωνικός θεσμός , αφού όλοι οι ανθρώπινοι

θεσμοί είναι αποτέλεσμα και δημιούργημα της κοινωνικής συμβίωσης .

12





Ο λόγος είναι ένα ανθρώπινο κυριολεκτικά γεεγονός που δεν εμφανίζεται ούτε στα ζώα ούτε

στα πιο αυτοματοποιημένα μηχανήματα . Δικαιολογημένα λοιπόν οι αρχαίοι θεώρησαν το λόγο και

τη σκέψη σαν βασικά στοιχεία διάκρισης και υπεροχής του ανθρώπου από τον υπόλοιπο ζωικό

κόσμο.

β) Τα σημεία της γλώσσας ξεπήδησαν από την κίνηση του νου μπροστά στην αναγκαιότητα της

ζωής , της επιβίωσης . Αντιτάχθηκαν στις κραυγές των ζώων διαδέχτηκαν τις χειρονομίες και τα

ιδεογράμματα των πρωτόγονων (Χάϊντεγκερ).

γ) Η εφεύρεση της γλώσσας είναι συνέπεια της προσπάθειας του πρωτόγονου ανθρώπου να

επικοινωνήσει με τους άλλους , ώστε να μπορέσουν να επιβιώσουν παρά τις αντίξοες συνθήκες .

΄Ετσι , η επικοινωνία γινόταν πρώτα με χειρονομίες και κραυγές , έπειτα με ιδεογράμματα και

τέλος με άναρθρους φθόγγους που συστηματοποιήθηκαν σε συλλαβές , σε λέξεις , από τις οποίες

δημιουργήθηκε σιγά σιγά ο λεκτικός πλούτος κάθε λαού.

3. ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ :

α) Από την κραυγή στη λέξη: Στα πρώτα στάδια του ανθρώπου « γλώσσα και διανοείσθαι »

βαδίζουν χωριστά , αφού οι λέξεις δεν ορίζονται από τη λογική δύναμη αλλά από τη φυσική

ζωή. Οι ηχοποιημένες λέξεις πολύ άργησαν να σταθεροποιηθούν , να πάρουν τη μορφή

ουσιαστικών . Τα ουσιαστικά αυτά σταθεροποιήθηκαν στη συνέχεια , εξέφραζαν έννοιες και ήταν

κοινά για όλους τους ανθρώπους της ίδιας ομάδας . Από τη στιγμή αυτή μπορούμε να μιλούμε

για ανθρώπινο λόγο . Τα ρήματα δημιουργήθηκαν αργότερα και άρα και η φράση . ΄Ετσι , σιγά σιγά

ολοκληρώθηκε ο γλωσσικός πλούτος κάθε λαού .

β) Ο δυναμικός χαρακτήρας της γλώσσας : Η γλώσσα δεν έχει στατικό χαρακτήρα αλλά δυναμικό ,

αφού διαρκώς ανανεώνεται και εξελίσσεται . Η γλώσσα είναι ένας κοινωνικός θεσμός . ΄Οπως

όλοι οι κοινωνικοί θεσμοί , έτσι και η γλώσσα εξελίσσεται , για να εξυπηρετήσει καλύτερα τις

ανάγκες της επικοινωνίας . Η γλώσσα ακολουθεί τις εξελίξεις του πνεύματος και όταν

ανανεώνεται το πνεύμα , ανανεώνεται και αυτή . Στη γλώσσα υπάρχουν σε λειτουργία δύο

μηχανισμοί : ο δημιουργικός και παραγωγικός , ο οποίος πλάθει νέες λέξεις ή μεταπλάθει τις

παλιές και ένας εκλεκτικός και απορριπτικός , ο οποίος αφαιρεί από την καθημερινή χρήσης

όσους τύπους είναι πια άχρηστοι .Τελικά αυτό που μένει είναι το ζωντανό σώμα μιας γλώσσας

που σε γενικές γραμμές , δεν μπορεί παρά να είναι κοινή για όλους . Είναι η γλώσσα που μιλάμε

και γράφουμε .

γ)Αιτίες γλωσσικών αλλαγών : Οι γλώσσες μεταβάλλονται ανάλογα με τις ανάγκες της

επικοινωνίας. Νέες λέξεις εμφανίζονται , πολλές αλλάζουν σημασία και μερικές εξαφανίζονται

από τη χρήση . ΄Ετσι , η εμφάνιση νέων τεχνολογικών αντικειμένων , η εξαφάνιση άλλων που

αχρηστεύτηκαν με την τεχνική εξέλιξη και η εμφάνιση λεπτότερων εννοιών και αποχρώσεων , η

13





ανάπτυξη των επιστημών , η αλλαγή των κοινωνικών αντιλήψεων , αναγκάζουν τη γλώσσα να

επιστρατεύσει τις δυνάμεις της , για να εκφράσει πληρέστερα και οικονομικά το περιεχόμενό τους

4. ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ- ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

α) Πρωταρχικός ρόλος της γλώσσας είναι η επικοινωνία των μελών μιας κοινότητας που

αποτελεί συνάμα βασική τους ανάγκη ( Αριστοτέλης : ο άνθρωπος είναι ον κοινωνικό και δεν

μπορεί να ζήσει στην απομόνωση . Ας μης ξεχνάμε πως η γλώσσα είναι κοινωνικός θεσμός ,

αποτέλεσμα της κοινωνικής συμβίωσης . Με τη γλώσσα επομένως διευκολύνθηκε η επικοινωνία των

ανθρώπων και η συμβίωσή τους , που είχε ως αποτέλεσμα την ηθική , πνευματική και οικονομική

τους ωφέλεια .

β) Η γλώσσα φανερώνει το διανοητικό και πνευματικό επίπεδο του ανθρώπου και μεταδίδει από

γενιά σε γενιά τις γνώσεις που έχουν αποκτηθεί . ΄Ετσι , πλουτίζει το πνεύμα του ανθρώπου ,

ακονίζει το νου , αυξάνει την κρίση και τη φαντασία , που είναι πνευματικές λειτουργίες

απαραίτητες για την προαγωγή και επιτυχία του ατόμου στη ζωή .

γ) Χωρίς την επικοινωνιακή λειτουργία της γλώσσας θα ήταν αδύνατη η κατανόηση όλων των

επιτευγμάτων του ανθρώπινου πνεύματος ( Ιστορία , Ποίηση , Πεζογραφία , Φιλοσοφία κλπ. ) Οι

πνευματικές επιστήμες οφείλουν την ύπαρξη και ανάπτυξή τους στον ανθρώπινο λόγο , στη

γλώσσα , που έχει τη δύναμη να διεισδύει στην ανθρώπινη ψυχή , να αναλύει και να περιγράφει

τον εσωτερικό του κόσμο , να καθορίζει τις ανθρώπινες αξίες που αποτελούν τη συνείδηση και

την ταυτότητα του ανθρώπου ( ανάπτυξη Ψυχολογίας , Φιλοσοφίας , Κοινωνιολογίας )

δ) Η ανάπτυξη των φυσικών επιστημών θα απουσίαζε και ο σημερινός τεχνολογικός πολιτισμός

θα ήταν ανύπαρκτος , εάν απουσίαζε ο προφορικός ή ο γραπτός λόγος που διατηρεί και

καταγράφει όλες τις εμπειρίες και τις επιστημονικές επιτυχίες του παρελθόντος και ο άνθρωπος

θα άρχιζε για κάθε επίτευγμα από μηδενική βάση .

ε) Η γλώσσα δε μας εκφράζει μόνο πνευματικά αλλά και συναισθηματικά . Ο θησαυρός των

λέξεων μιας γλώσσας που δημιούργησαν γενεές συνανθρώπων μας που προηγήθηκαν κι

εκφράσανε με αυτές τα πάθη τους και τις ιδέες τους , πλαταίνουν , πλουτίζουν και καλλιεργούν

παράλληλα τη σκέψη και την ψυχή μας .Χάρη στη γλώσσα μπορούμε να εκφράσουμε και τις πιο

λεπτές αποχρώσεις του εσωτερικού μας κόσμου . Δικαιολογημένα ο Τριανταφυλλίδης γράφει : « Η

γλώσσα είναι τραγούδι και κλάμα , χαρά και καημός , αγάπη και πάθος , αγωνία και κατάρα ,

επιστήμη και ζωή , σκέψη και φιλοσοφία .»

14





στ) Η γλώσσα ακολουθεί την ιστορική πορεία του ανθρώπου και συνδέει το παρελθόν με το

παρόν . Η μια γενιά γίνεται καθοδηγητής της άλλης , βοηθώντας λαούς και έθνη να διατηρήσουν

την ιστορία τους , τον πολιτισμό τους , τα έθιμα και τις παραδόσεις τους .

ζ) Η γλώσσα βοηθά τους λαούς να αποκτήσουν εθνική συνείδηση . Με τη βοήθεια της γλώσσας

καθίσταται δυνατή η γνώση και η μελέτη του παρελθόντος , η σπουδή της πολιτιστικής

κληρονομιάς ενός λαού και η διατήρηση της εθνικής ταυτότητας . Η ιστορική επιβίωση ενός λαού

εξαρτάται από τη διατήρηση και τη διάσωση της γλώσσας του , ενώ η παρακμή και η εξαφάνισή

του αρχίζει με την απώλειά της . Ο Ψυχάρης στο έργο του « το Ταξίδι μου » έγραφε: « Γλώσσα

και πατρίδα είναι το ίδιο . Να πολεμά κανείς για την πατρίδα του ή για την εθνική της γλώσσα

είναι ένας ο αγώνας . Πάντα αμύνεται περί πάτρης ».

η) Γλώσσα και ελληνικό έθνος : Η σημερινή Ελλάδα υπάρχει ως έθνος και ως κράτος χάρη στο

γεγονός ότι ο λαός της μιλά ελληνικά . Αν η ελληνική γλώσσα είχε χαθεί και εδώ κάτω , όπως

χάθηκε στη Β. Βαλκανική , όπου εκτεινόταν παλαιότερα , είναι αυτονόητο ότι εμέις σήμερα θα

ήμασταν πολίτες ενός κράτους νοτιοσλαβικού ή αλβανικού . Η ελληνική γλώσσα ύστερα από

αγώνα χιλιετιών , αφού δέχτηκε σα βράχος τα κύματα των ξένων γλωσσών , έμεινε στη θέση της

σαν απόρθητο τείχος . Μαζί της επέζησε και επιζεί ιστορικά και το ελληνικό έθνος ( Ανδριώτης ).

θ) Η γλώσσα κρύβει στα σπλάχνα της τεράστια δύναμη . Είναι παντοδύναμη . Συμβάλλει στην

προσέγγιση ή στην απομάκρυνση ατόμων και λαών , δημιουργεί στο δέκτη του λόγου αίσθημα

εμπιστοσύνης και σεβασμού ή αντίθετα φόβου και αναγκαστικής προσοχής . Με τη δύναμή της

μπορεί να ανατρέψει ολόκληρα κατεστημένα , πολιτικά καθεστώτα και να οδηγήσει λαούς σε

επαναστάσεις για απόκτηση της ανεξαρτησίας ( π.χ. Θούριος του Ρήγα Φερραίου ) . Είναι ο

δημιουργός της ειρήνης ή του πολέμου . ΄Ενας λόγος μπορεί να συμβουλεύσει , να ενθουσιάσει , να

παρηγορήσει , να ανεβάσει το καταπτοημένο ηθικό κάποιου ή το αντίθετο . Η παντοδυναμία της

γλώσσας κρύβεται στη σοφή φράση « Η γλώσσα κόκαλα δεν έχει και κόκαλα τσακίζει .»

ι) Είναι ο καλύτερος τρόπος για την επίλυση διαφορών στον οικογενειακό και εργασιακό χώρο ,

στο σχολικό περιβάλλον και στην κοινωνία γενικότερα , αρκεί η συζήτηση να γίνεται σε ήπιους

τόνους και να συνοδεύεται από επιχειρήματα και τεκμήρια .

ια) Βοήθησε και βοηθά στην ηθική ολοκλήρωση του ανθρώπου

5. ΕΞΑΤΟΜΙΚΕΥΣΗ – ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗ – ΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΗ ΓΛΩΣΣΑ

Επειδή η γλώσσα είναι ο καθρέπτης ενός λαού , θα πρέπει οι νέοι μας να αγαπήσουν την

ελληνική γλώσσα και να μην την ακρωτηριάζουν και να την υποτιμούν κάθε στιγμή στο όνομα

15





της απλοποίησης , της αυθαιρεσίας και του εκμοντερνισμού . Πρέπει να γίνει κτήμα και συνείδηση

όλων μας ότι η αγάπη για τη γλώσσα είναι συνώνυμη με την αγάπη για την πατρίδα .

6. ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΝΝΟΙΑΣ

Μεγάλη λοιπόν είναι η δύναμη της γλώσσας , όταν μάλιστα συνδυάζεται με κοινωνική καταξίωση

και πνευματική επιφάνεια . Πρέπει να χρησιμοποιείται για το καλό της ανθρωπότητας , γιατί

αρκετοί με σοφιστικά επιχειρήματα , με παραπλανητικά στοιχεία ή ανεξακρίβωτα καθώς και με

συναισθηματικά τεχνάσματα επιδιώκουν να εκπληρώσουν ιδιοτελείς σκοπούς τους . Τότε

βρισκόμαστε στην περιοχή της δημαγωγίας και της προπαγάνδας που εμφανίζεται κυρίως στους

οικονομικούς – πολιτικούς και θρησκευτικούς κύκλους .( διαφήμιση , θρησκευτικός και πολιτικός

φανατισμός ). Η γλώσσα πολλές φορές αποκρύπτει ή διαστρεβλώνει αλήθειες , συκοφαντεί ,

εξουθενώνει συνειδήσεις και υπηρετεί ιδεολογίες που οδηγούν σε πολεμικές συγκρούσεις

( Αλκιβιάδης , Χίτλερ ) .

Η συντόμευση της γλώσσας είναι ένα φαινόμενο της εποχής μας . Να αναζητήσετε τα

αίτια , που το δημιουργούν και τις επιπτώσεις του στη δομή της γλώσσας και γενικότερα

στην ανθρώπινη επικοινωνία .

Α. Πρόλογος :

Αναφορά στη σημασία της γλώσσας : Η γλώσσα είναι ένας κώδικας επικοινωνίας για την αμοιβαία

κατανόηση των ανθρώπων . Με αυτή όχι μόνο ικανοποιούμε πληρέστερα τις απαιτήσεις για

συνεννόηση και αρμονική συμβίωση με τη βοήθεια που ζητούμε και προσφέρουμε , αλλά μεταδίδουμε

τις διάφορες εμπειρίες και γνώσεις , που συσσωρεύονται με το πέρασμα του χρόνου, χωρίς να

αναγκαζόμαστε για κάθε εργασία να ακολουθούμε την αρχική πρωτόγονη διαδικασία . Στην εποχή μας ,

ωστόσο , παρατηρείται το φαινόμενο της απλοποίησης και συντόμευσης της γλώσσας.

Β. Μετάβαση :

Αναφορά στα χαρακτηριστικά της γλώσσας σήμερα . Το λεξιλόγιο που χρησιμοποιείται είναι

περιορισμένο , εμπλουτισμένο με πολλές ξένες λέξεις , κυρίως της αγγλικής διαλέκτου , ο λόγος βρίθει

από στερεότυπες εκφράσεις . Επίσης , χρησιμοποιούνται συνεχείς επαναλήψεις ορισμένων λέξεων ,

δείγμα αδυναμίας διατύπωσης με διαφορετικό τρόπο , χρήσης άλλων λέξεων , που εκφράζουν το ίδιο

νόημα .

16





Γ. Αίτια της συντόμευσης της γλώσσας :

α. Το φαινόμενο οφείλεται κυρίως στη διάδοση των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης , κυρίως της

τηλεόρασης . Η επικράτηση της εικόνας έναντι του λόγου , γραπτού ή προφορικού , οδήγησε στον

περιορισμό της γλωσσικής επικοινωνίας . Συναντάμε φαινόμενα αρνητικά , όπως η προχειρότητα στην

έκφραση , οι περιττές επαναλήψεις , η υπερβολή και η συντόμευση των λέξεων , που απλά συνοδεύουν

την εικόνα . Παράλληλα , οι διαφημίσεις προβάλλονται με λόγο συνθηματικό , προκειμένου να πείσουν

για την ποιότητα του προϊόντος .

β. Η ασυνέπεια στον τρόπο διδασκαλίας της ελληνικής γλώσσας , που χαρακτηρίζει το εκπαιδευτικό

μας σύστημα . Οι συνεχείς αλλαγές στα σχολεία αναφορικά με τη γλώσσα( καθαρεύουσα , δημοτική ,

κατάργηση των Αρχαίων Ελληνικών στο Γυμνάσιο και επαναφορά τους ) δημιουργούν αναπόφευκτα

γλωσσικό χάος και σύγχυση σχετικά με τον τρόπο έκφρασης και τις λέξεις που πρέπει να

επιλέγονται .

γ. Η συντόμευση της γλώσσας είναι ένα φαινόμενο που οφείλεται στην προσπάθεια του ανθρώπου

να εξοικονομήσει χρόνο στην καθημερινή του ζωή . Το λεξιλόγιο εξαντλείται στις επαγγελματικές

επαφές και στην τυπική καθημερινή επικοινωνία , καθώς η χρονική πίεση είναι μεγάλη ( κυρίως στα

αστικά κέντρα ) και το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου αναλώνεται στην εργασία λόγω του υλιστικού

πνεύματος της εποχής .

δ. Η απλοποίηση της γλώσσας οφείλεται και στην ξενομανία των Νεοελλήνων. Υιοθετούν ξένα

πρότυπα ζωής και συμπεριφοράς , όπως αυτά προβάλλονται από τα Μέσα Ενημέρωσης , και

χρησιμοποιούν ξένες λέξεις είτε αυτούσιες είτε με την προσθήκη της ελληνικής κατάληξης .

ε. Βασική αιτία της απλοποίησης της γλώσσας είναι και η τάση της γλωσσομάθειας , που διακρίνει

τους Νεοέλληνες . Η μάθηση ξένων γλωσσών , που έχουν πιο απλή δομή από την ελληνική , έχει ως

αποτέλεσμα την υιοθέτηση από τους νέους πιο απλών εκφραστικών σχημάτων .

στ. Το ιδιότυπο λεξιλόγιο αποτελεί μέσο διαφοροποίησης των νέων από τους μεγαλύτερους . Επίσης ,

με τη χρήση στερεότυπων εκφράσεων προσπαθούν να ενσωματωθούν σε φιλικές συναναστροφές , να

γίνουν αποδεκτοί από τους συνομηλίκους .

ζ. Τέλος , πρέπει να αναφερθεί και η απομάκρυνση του ΄Ελληνα από το ποιοτικό βιβλίο . Η μαζική

λογοτεχνική παραγωγή , με μορφή και περιεχόμενο που μπορεί κανείς εύκολα να μαντέψει ,

παρουσιάζει μεγάλη εμπορική επιτυχία . Για τη νέα κατάσταση που διαμορφώνεται , όχι μόνο στην

Ελλάδα , παίζουν αποφασιστικό ρόλο τα οικονομικά συμφέροντα των μεγαλοεκδοτών , όπως και οι

17





δυσκολίες , που έχει η πλειοψηφία των αναγνωστών να αποκωδικοποιήσει τα μυστικά της ερμητικής

« υψηλής λογοτεχνίας » και ιδιαίτερα της σύγχρονης ποίησης .

Δ. Επιπτώσεις του φαινομένου :

α. Η συντόμευση της γλώσσας είναι ένα φαινόμενο με τεράστιες επιπτώσεις στη δομή της .

Αλλοιώνονται βασικά της χαρακτηριστικά , όπως είναι η πολυμορφία και η συνθετότητα , η ακρίβεια

και σαφήνεια των νοημάτων , που τη διακρίνουν . ΄Ετσι , η γλώσσα δεν ανανεώνεται αλλά

συρρικνώνεται και σταδιακά καταστρέφεται .

β. Με τη χρήση ενός περιορισμένου αριθμού λέξεων η γλώσσα γίνεται συνθηματική , οι λεξεις και οι

εκφράσεις , που χρησιμοποιούνται , λαμβάνουν έναν στερεότυπο χαρακτήρα .

γ. Επόμενο είναι να τυποποιείται και η καθημερινή επικοινωνία , καθώς η χρήση ενός περιορισμένου

λεξιλογίου δεν επιτρέπει τη διατύπωση όλων των συναισθημάτων και των σκέψεων των ανθρώπων .

δ. Ο άνθρωπος που δεν μπορεί ναι χειριστεί ικανοποιητικά τη μητρική του γλώσσα αντιμετωπίζει

σοβαρά προβλήματα επικοινωνίας,απομονώνεται στον εαυτό του και γίνεται εσωστρεφής . Αισθάνεται

καταπιεσμένος , αφού δεν μπορεί να διατυπώσει τις σκέψεις και τα πραγματικά του αισθήματα και

συχνές είναι οι παρεξηγήσεις με τους άλλους λόγω κακής συνεννόησης .

ε. Ενδεικτική είναι η άποψη που διατυπώνει ο καθηγητής Γλωσσολογίας Γεώργιος Μπαμπινιώτης

σχετικά με τις επιπτώσεις της γλώσσας στην ανθρώπινη επικοινωνία :

« Πιστεύω πως οι δυσχέρειες για μια πιο ουσιαστική συνάντηση των ανθρώπων, δηλ. για κατανόηση

των προβλημάτων , των θέσεων και των προθέσεων του άλλου ... ήταν και είναι σε σημαντικό βαθμό ,

αποτέλεσμα κακής ή παρανοημένης επικοινωνίας , πενιχρής , λειψής και παραποιημένης γλώσσας .

΄Ηταν και είναι προϊόν χαμηλής ποιότητας γλωσσικής επικοινωνίας»

στ. Η απλοποίηση της γλώσσας αμβλύνει την εθνική συνείδηση . Η υιοθέτηση εκφράσεων ξενικής

προέλευσης αποδυναμώνει το αίσθημα του « ανήκειν » σε μια ομάδα , οδηγεί στην απομακρυνση από

την πολιτιστική παράδοση και στην αλλοίωση της εθνικής ταυτότητας . Διευκολύνεται έτσι η

οικονομική και πολιτιστική εξάρτηση από τις προηγμένες χώρες .

Ε. Μετάβαση :

Υπό την πίεση των ραγδαίων εξελίξεων , που συντελούνται σήμερα στον κόσμο , με άμεσο αντίκτυπο

και σε θέματα γλωσσικής πολιτικής , επιβάλλεται να ληφθούν μέτρα έτσι ώστε η γλωσσική

διδασκαλία στο ελληνικό σχολείο να γίνει πιο αποτελεσματική . Θα πρέπει επίσης να υπάρξει ο

18





περιορισμός αρνητικών φαινομένων , που διέπουν τη λειτουργία των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης ,

όπως της προχειρότητας , της συνθηματολογίας και της υπεραπλοποίησης της ελληνικής γλώσσας .

Απαραίτητη κρίνεται και η ενεργοποίηση της πνευματικής ηγεσίας , προκειμένου να επισημανθούν οι

διαστάσεις του προβλήματος και να ασκηθεί πίεση για την έκδοση ποιοτικών και όχι εμπορικών

βιβλίων .

ΣΤ. Επίλογος – ανακεφαλαίωση

19





Ο Θεός μάς χάρισε μια γλώσσα ζωντανή , εύρωστη , πεισματάρα και χαριτωμένη , που αντέχει ακόμη

, μολονότι έχουμε εξαπολύσει όλα τα θεριά για να τη φάνε . " ( Σεφέρης )

α. Να σχολιάσετε τη φράση : "Ο Θεός μάς χάρισε μια γλώσσα ζωντανή , εύρωστη , πεισματάρα και

χαριτωμένη " .

β. Να διαχωρίσετε τη φυσική γλωσσική εξέλιξη από την " παρακμή " της γλώσσας

ΠΡΟΛΟΓΟΣ :

Η γλώσσα είναι ένας κώδικας επικοινωνίας με τον οποίο τα μέλη μιας γλωσσικής κοινότητας

ανταλλάσσουν πληροφορίες , σκέψεις , απόψεις , συναισθήματα αλλά και φορέας καλλιέργειας της

σκέψης , του ήθους και της αισθητικής ενός λαού .

ΚΥΡΙΩΣ ΘΕΜΑ :

Ζα. Ζωντανή : Η γλώσσα του ελληνικού λαού είναι μία και ενιαία από τον ΄Ομηρο έως το Σολωμό και

τον Παλαμά . Η διαχρονικότητά της αποδεικνύεται από την αδιάκοπη προφορική και γραπτή της

παράδοση επί 4000 και 3000 χρόνια , αντίστοιχα .

Εύρωστη : Η δύναμη της ελληνικής γλώσσας συνίσταται στη χρήση ενός πλούσιου , σύνθετου και

πολυδύναμου κώδικα , την αξιοποίηση του λεξιλογικού δυναμικού για λεπτές σημασιολογικές

αποχρώσεις , την ευρύτητα των αναφορών , την ακρίβεια στην περιγραφή , την κυριολεξία, την

αξιοποίηση των δυνατοτήτων μονοσημίας , αμφισημίας , πολυσημίας ... Η πρώιμη χρησιμοποίησή της για

την έκφραση προηγμένων μορφών σκέψης τής εξασφάλισε μια βαθιά καλλιέργεια , που είχε ως

συνέπεια την ανάδειξή της σε κύρια βάση της εννοιολογικής έκφρασης του Δυτικού πολιτισμού ,

ιδιαίτερα σε σύνθετες και απαιτητικές μορφές επικοινωνίας , όπως η επιστήμη , η φιλοσοφία , ο

πολιτικός λόγος .

Πεισματάρα : Η ελληνική γλώσσα χαρακτηρίζεται από μια αξιοσημείωτη αντοχή απέναντι στη φθορά

του χρόνου , στην αφόρητη πολιτιστική πίεση άλλων γλωσσών , στους κινδύνους που την απειλούν:

ξενομανία , μιμητισμός , αναχρονιστική εκπαίδευση ...

Χαριτωμένη : Η καλλιέργεια της σκέψης , του θεάτρου , του πνευματικού πολιτισμού γενικότερα , ήταν

για τους αρχαίους ΄Ελληνες κατανάγκην και βαθύτατη καλλιέργεια του Λόγου , της Ελληνικής Γλώσσας

. Η υψηλή αισθητική της ποιότητα εντοπίζεται ήδη στην πρώιμη φάση της ( τραγικός λόγος ) , στον

πλούσιο ρυθμό και τη μουσικότητά της , αλλά και στην τεράστια εκφραστική της δύναμη , όπως

ανιχνεύεται στα δημοτικά τραγούδια , την ποίηση ,την πεζογραφία.

Ζβ. Η γλώσσα είναι κοινωνικό προϊόν , γι 'αυτό και είναι τόσο πολυκύμαντη και πολύμορφη όσο και η

γλωσσική κοινότητα την οποία εκφράζει και υπηρετεί . Ως ζωντανός οργανισμός ακολουθεί τους

20





νόμους της εξέλιξης : δεν μπορεί να παραμείνει στατική κι αμετάβλητη, αλλά υπόκειται σε συνεχείς

μεταβολές , φυσιολογικές και αναγκαίες για τον εμπλουτισμό και την επιβίωσή της .

Η γλώσσα , στην πορεία της μέσα στο χρόνο και καθώς έρχεται σε επαφή με άλλες γλώσσες ,

υιοθετεί και ταυτόχρονα αποβάλλει στοιχεία . Συγκρίνοντας τη Νεοελληνική κοινή με την Αρχαία

ελληνική κυρίως , αλλά και με τη Βυζαντινή , διαπιστώνουμε ότι ένας σημαντικός αριθμός λέξεων των

τελευταίων έχει χαθεί με το πέρασμα των αιώνων, ενώ πολλές " ξένες λέξεις " έχουν υιοθετηθεί , για

να καλύψουν σύγχρονες ανάγκες της , να την εμπλουτίσουν λεξιλογικά και εκφραστικά .

Στο πλαίσιο της φυσικής εξέλιξης της γλώσσας αχρηστεύονται και χάνονται ορισμένοι γλωσσικοί

τύποι που δεν υπηρετούν πια την επικοινωνία , απλουστεύεται η ορθογραφία και ο τονισμός .

Μια " ελλειμματική γλώσσα " δεν υπηρετεί την αποτελεσματική επικοινωνία , δεν επιτρέπει τη

γόνιμη συνάντηση των μελών της κοινότητας που τη χρησιμοποιεί , αλλά δημιουργεί την αίσθηση

γλωσσικού κενού και επικοινωνιακών χασμάτων .

Μια " φθαρμένη γλώσσα " επιβάλλει ισοπεδωτικούς εξομοιωτικούς κανόνες γλωσσικής

συμπεριφοράς , χαρακτηρίζεται από άχρωμες , τυποποιημένες και απρόσωπες μορφές επικοινωνίας ,

παρουσιάζει αλλοίωση στη συντακτική της δομή , υιοθετεί άκριτα μορφολογικούς νόμους ξένων

γλωσσών , υποβαθμίζεται η αισθητική της ποιότητα ...

ΕΠΙΛΟΓΟΣ :

" Πόσο θαυμάσιο πράγμα είναι να λογαριάζει κανείς πως από την εποχή που μίλησε ο ΄Ομηρος ως

τα σήμερα , μιλούμε , ανασαίνουμε και τραγουδούμε την ίδια γλωσσα "

( Σεφέρης )

21

ekthesi blyk

Documents

Transcript of ekthesi blyk