ΑΔΙΑΒΑΘΜΗΤΟ - Army · ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ “Α”: ΑΡΘΡΑ ΤΗΣ ΣΥΝΘΗΚΗΣ...

ΑΔΙΑΒΑΘΜΗΤΟ

Σ Χ Ο Λ Η Ε Θ Ν Ι Κ Η Σ Α Μ Υ Ν Α Σ 6 7 η Ε Κ Π Α Ι Δ Ε Υ Τ Ι Κ Η Σ Ε Ι Ρ Α Κ Α Ν Ο Ν Ι Κ Η Φ Ο Ι Τ Η Σ Η

Α Τ Ο Μ Ι Κ Η Δ Ι Α Τ Ρ Ι Β Η

"ΕΘ Ν ΙΚ ΕΣ Μ ΕΙΟ Ν Ο ΤΗ ΤΕΣ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΕΣ ΔΙΚΑΙΟ:Η ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ Τ Η Σ ΣΤΡ Α ΤΗ ΓΙΚ Η Σ Τ Η Σ ΕΛΛΑΔΑΣ,

ΓΙΑ ΤΗ Ν ΑΠΟ Φ ΥΓΗ ΦΑΙΝΟΜΕΝΩΝ "ΚΡΙΜΑΙΑΣ" ΣΤΗ Ν ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗ Σ ΘΡΑΚΗΣ, ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Τ Ο Υ

ΕΝΤΕΙΝΟ Μ ΕΝΟ Υ ΤΟ Υ Ρ Κ ΙΚ Ο Υ ΕΘΝΙΚΙΣΜ ΟΥ”

Α Π ΟΣ Χ Η ( Π Β ) Γ Ε Ω Ρ Γ Ι Ο Κ Υ Ρ Ι Α Ζ Η

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2015

ΑΔΙΑΒΑΘΜΗΤΟ

ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΑΤΟΜΙΚΗΣ ΔΙΑΤΡΙΒΗΣ ΤΟΥ ΣΧΗ (ΠΒ) ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΚΥΡΙΑΖΗ“ΕΘΝΙΚΕΣ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΕΣ ΔΙΚΑΙΟ:

Η ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ, ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΟΦΥΓΗ ΦΑΙΝΟΜΕΝΩΝ "ΚΡΙΜΑΙΑΣ" ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ, ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ

ΕΝΤΕΙΝΟΜΕΝΟΥ ΤΟΥΡΚΙΚΟΥ ΕΘΝΙΚΙΣΜΟΥ”

Η παρούσα διατριβή πραγματεύεται το θέμα των μειονοτήτων, αρχικά γενικά, στη συνέχεια ειδικά στον ελλαδικό χώρο και τέλος συγκεκριμένα τη μουσουλμανική μειονότητα της Δυτικής Θράκης.

Στο Κεφάλαιο “Α”, αναλύονται οι διάφοροι ορισμοί περί της “μειονότητας” με χρονολογική αναλυτική παρουσίαση, στη συνέχεια τα χαρακτηριστικά της (εθνοτικά - πολιτιστικά - θρησκευτικά - γλωσσικά), οι αρχές και οι σκοποί της μειονοτικής προστασίας και τέλος τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις των μειονοτήτων, με ιδιαίτερη έμφαση στη γενική προστασία του άρθρου 27 του Διεθνούς Συμφώνου για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα (ΔΣΑΠ).

Στο Κεφάλαιο “Β” , αναλύονται οι εθνοτικές, γλωσσικές και θρησκευτικές μειονότητες (οι Πρώην Αλβανόφωνοι Ηπείρου (Τσάμηδες), οι Σεφαραδίτες Εβραίοι της Θεσσαλονίκης, οι Κουτσόβλαχοι της Πίνδου, οι Σλαβόφωνοι της Μακεδονίας, οι Αρβανίτες και οι Βλάχοι), ο τρόπος που αλληλοεπέδρασαν στα δρώμενα του Ελληνικού Κράτους στην ιστορική τους πορεία ενώ γίνεται ιδιαίτερη μνεία και ανάλυση στη μητρική γλώσσα της κάθε μειονότητας.

Στο Κεφάλαιο “Γ” , αναλύεται το Διεθνές Δίκαιο, σε ότι αφορά τη μειονοτική προστασία και τους διάφορους Διεθνείς Οργανισμούς [Κοινωνία των Εθνών (ΚτΕ), Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ), Οργανισμός Ασφάλειας-Συνεργασίας στην Ευρώπη (ΔΑΣΕ/ΟΑΣΕ), Συμβούλιο της Ευρώπης (ΣτΕ), Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ)]. Ιδιαίτερη μνεία γίνονται στα άρθρα 37-45 της Συνθήκης της Λωζάννης, που αφορούν στη μειονοτική προστασία της Ελληνικής Μειονότητας της Κων/πολης και της Μουσουλμανικής Μειονότητας της Δυτικής Θράκης.

Στο Κεφάλαιο “Δ”, αναφέρεται ο Τουρκικός επεκτατισμός (εργαλειοποίηση των γλωσσικών και θρησκευτικών μειονοτήτων από την Άγκυρα), αναλύοντας την εξωτερική πολιτική της Τουρκίας, τους στόχους και τις φάσεις του τουρκικού επεκτατισμού στη Δυτική Θράκη. Ιδιαιτέρως αναλύεται η εξωτερική πολιτική της Τουρκίας μέσα από το έργο του νυν Πρωθυπουργού της Τουρκίας Αχμέτ Νταβούτογλου “Το Στρατηγικό Βάθος, η Διεθνής Θέση της Τουρκίας”.

Στο Κεφάλαιο “Ε” , αναλύεται η επεκτατική εργαλειοποίηση της Μουσουλμανικής Μειονότητας της Δυτικής Θράκης. Ξεκινάμε με μια ιστορική αναδρομή της από το 1923 έως σήμερα, χωρισμένη σε τέσσερις περιόδους (1923-1950, 1950-1968, 1968-1990 και 1990-σήμερα). Στη συνέχεια αναλύονται οι τρεις εθνοτικές ομάδες της (Τουρκογενείς ή Τουρκόφωνοι, Πομάκοι και Αθίγγανοι ή Ρομά) και γίνεται ιδιαίτερη μνεία στη θρησκεία τους καθώς και τις μητρικές γλώσσες τους.

Στο Κεφάλαιο “ΣΤ”, αναφέρονται τα συμπεράσματα και οι προτάσεις.Τέλος, υπάρχουν τέσσερα Παραρτήματα, ιδιαίτερη όμως φροντίδα δόθηκε από το

γράφοντα στο Παράρτημα “Γ”, όπου υπάρχει φωτογραφικό αρχείο από όλες τις εθνοτικές, θρησκευτικές και γλωσσικές μειονότητες, που έχουν αναφερθεί στην παρούσα διατριβή.

Πριν ξεκινήσει ο αναγνώστης το διάβασμα της διατριβής, θα πρέπει να έχει υπόψην του, ότι στο μυαλό του πρώην Πρωθυπουργού και νυν Προέδρου της Τουρκίας, μετακεμαλιστή και νεοοθωμανιστή, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, υπάρχουν τα λόγια του ποιήματος του Ziya Gokalp, που απάγγειλε ο ίδιος ο Ερντογάν το 1998:

Minareler sungu - Οι μιναρέδες είναι οι λόγχες Kubbeler migfer - Οι τρούλοι είναι τα κράνη

Mumminler asker - Οι πιστοί είναι ο στρατός Camiler Ki§lamiz - Τα τζαμιά είναι το στρατόπεδό μας

Και αυτά δεν πρέπει να τα ξεχνάμε ποτέ.ΚΑΛΗ ΑΝΑΓΝΩΣΗ

I

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΔΙΑΤΡΙΒΗΣ ΣΧΗ (ΠΒ) ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΚΥΡΙΑΖΗ

Σελίδα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1

ΣΚΟΠΟΣ 3

ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ 3

ΚΕΦΑΛΑΙΟ “Α”: ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΕΣ

1.1 ΟΡΙΣΜΟΙ 51.1.1 Γενικά Περί Ορισμού Μειονοτήτων 51.1.2 Αναλυτική Χρονολογική Παρουσίαση Ορισμών Μειονότητας 5

1.2 ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΑΣ 111.2.1 Εθνοτικά Χαρακτηριστικά 121.2.2 Πολιτιστικά Χαρακτηριστικά 121.2.3 Θρησκευτικά Χαρακτηριστικά 121.2.4 Γλωσσικά Χαρακτηριστικά 13

1.3 ΑΡΧΕΣ ΜΕΙΟΝΟΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ 141.3.1 Γενικές Αρχές Προστασίας 151.3.2 Επικουρικές Αρχές Προστασίας 17

1.4 ΣΚΟΠΟΙ ΜΕΙΟΝΟΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ 191.5 ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΩΝ 20

1.5.1 Η Γενική Προστασία του Άρθρου 27 ΔΣΑΠ 201.5.2 Ειδική Προστασία 21

1.6 ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΩΝ 25

ΚΕΦΑΛΑΙΟ “Β”: ΓΛΩΣΣΙΚΕΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΕΣ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΕΣ

2.1 Όρια Εθνικής Ομοιογένειας 262.2 Εθνοτικές-Γλωσσικές-Θρησκευτικές Μειονότητες 27

2.2.1 Μουσουλμάνοι Δυτικής Θράκης 272.2.2 Πρώην Αλβανόφωνοι Ηπείρου (Τσάμηδες) 272.2.3 Σεφαραδίτες Εβραίοι της Θεσσαλονίκης 292.2.4 Κουτσόβλαχοι της Πίνδου 322.2.5 Σλαβόφωνοι της Μακεδονίας 352.2.6 Αρβανίτες 412.2.7 Βλάχοι 43

ΚΕΦΑΛΑΙΟ “Γ”: ΔΙΕΘΝΕΣ ΔΙΚΑΙΟ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ

3.1 Συνθήκη της Λωζάννης 473.2 Κοινωνία των Εθνών (ΚτΕ) 503.3 Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) 513.4 Οργανισμός Ασφάλειας-Συνεργασίας στην Ευρώπη (ΔΑΣΕ/ΟΑΣΕ) 523.5 Συμβούλιο της Ευρώπης (ΣτΕ) 573.6 Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) 59

II

ΚΕΦΑΛΑΙΟ “Δ”: ΤΟΥΡΚΙΚΟΣ ΕΠΕΚΤΑΤΙΣΜΟΣ (ΕΡΓΑΛΕΙΟΠΟΙΗΣΗ ΓΛΩΣΣΙΚΩΝ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΩΝ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΓΚΥΡΑ)

4.1 Εξωτερική Πολιτική Τουρκίας 614.2 Εξωτερική Πολιτική της Τουρκίας Μέσα από το Έργο του Αχμέτ Νταβούτογλου "Το Στρατηγικό Βάθος, η Διεθνής Θέση της Τουρκίας” 634.3 Στόχοι του Τουρκικού Επεκτατισμού στη Δυτική Θράκη 694.4 Φάσεις του Τουρκικού Επεκτατισμού στη Δυτική Θράκη 70

ΚΕΦΑΛΑΙΟ “Ε”: ΕΠΕΚΤΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΛΕΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΙΚΗΣ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΘΡΑΚΗΣ

5.1 Γενικά Περί Μουσουλμανικής Μειονότητας 735.2 Ιστορική Αναδρομή της Μουσουλμανικής ΜειονότηταςΑπό το 1923 Έως Σήμερα 73

5.2.1 Περίοδος 1923-1950 735.2.2 Ο εκτουρκισμός της Παιδείας (1951-1968) 755.2.3 Τα Διοικητικά Μέτρα και ο Απομονωτισμός (1968-1990) 775.2.4 Ισονομία - Ισοπολιτεία (1990-Σήμερα) 79

5.3 Εθνοφυλετική Σύσταση της Μουσουλμανικής Μειονότητας 805.3.1 Οι Τρεις Εθνοτικές Ομάδες της Μουσουλμανικής Μειονότητας 80

5.3.1.1 Τουρκογενείς ή Τουρκόφωνοι 815.3.1.2 Αθίγγανοι ή Ρομά 815.3.1.3 Πομάκοι 82

5.4 Θρησκεία - Θρησκευτικές Αρχές 88

ΚΕΦΑΛΑΙΟ “ΣΤ”: ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

6.1 Συμπεράσματα 916.2 Προτάσεις 96

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ “Α”: ΑΡΘΡΑ ΤΗΣ ΣΥΝΘΗΚΗΣ ΤΗΣ ΛΩΖΑΝΝΗΣΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΩΝ Α-1

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ “Β”: ΜΕΙΟΝΟΤΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΚΑΤΑ ΤΑΚΕΙΜΕΝΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Β-1

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ “Γ”: ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ Γ-1

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ “Δ”: ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Δ-1

Σχης (ΠΒ)Γεώργιος Κυριαζής του Ιωάννη (ΑΜ 47842) Σπουδαστής 67ης ΕΣ/ΣΕΘΑ Αθήνα, 20 Απρ 15

-1 -

ΑΤΟΜΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ

ΕΘΝΙΚΕΣ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΕΣ ΔΙΚΑΙΟ: Η ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ, ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΟΦΥΓΗ ΦΑΙΝΟΜΕΝΩΝ

"ΚΡΙΜΑΙΑΣ" ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ, ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΕΝΤΕΙΝΟΜΕΝΟΥ ΤΟΥΡΚΙΚΟΥ ΕΘΝΙΚΙΣΜΟΥ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

“Οι ομοεθνείς μας στη Δυτική Θράκη πρέπει να κάνουν υπομονή και να μη χάσουν το θάρρος και την ταυτότητά τους. Πρέπει να εργαστούν στην κατεύθυνση της αυτοδιοίκησης της περιοχής. Το επόμενο βήμα θα είναι η ενσωμάτωση με τη Μητέρα Πατρίδα”

(Κεμάλ Ατατούρκ, 1920)

1. Η διατριβή αναφέρεται στο θέμα των μειονοτήτων καθώς και στη στρατηγική, που πρέπει να διαμορφώσει η Ελλάδα, έτσι ώστε να αποφύγουμε το φαινόμενο της Κριμαίας στη Δυτική Θράκη, δηλαδή την αλλαγή του status quo και την απόσχιση της περιοχής αυτής από τον ανατολικό ηπειρωτικό βραχίονα της Ελλάδας.

2. Το φαινόμενο των μειονοτήτων αφορά ένα επίκαιρο θέμα, το οποίο έχει πολλά κενά στις σχετικές ρυθμίσεις των κειμένων, πολλές ευαίσθητες πτυχές ως προς τη σχέση της με τις πολιτικές στρατηγικές του Κράτους και γενικά αποτελεί ένα κράμα πολυδιάστατο, πολυεπίπεδο και οπωσδήποτε με εγγενή δυναμική.

3. Νομικά δεσμευτικός ορισμός της μειονότητας για τα κράτη δεν υφίσταται διεθνώς.1 Το τι είναι μειονότητα όμως το γνωρίζουν όλοι. Όλοι οι ορισμοί που έχουν αποδοθεί, είτε επισήμως, όπως είναι του Διεθνούς Δικαστηρίου, της Υποεπιτροπής του ΟΗΕ, του Συμβουλίου της Ευρώπης κ.α, όσο και ανεπισήμως, όπως διάφοροι διεθνείς θεωρητικοί, κατευθύνονται στη σωστή πορεία. Ο ορισμός όμως δεν πρέπει να είναι ο αυτοσκοπός. Η μειονότητα είναι ένα ζήτημα πραγματικό και νομικό. Σε γενικές γραμμές, αναλόγως των διαφόρων οπτικών γωνιών με τις οποίες εξετάζεται το θέμα αυτό, τα άτομα, που ανήκουν στη μειονότητα, είναι ομάδα ανθρώπων, έχουν ορισμένα κοινά αντικειμενικά χαρακτηριστικά (εθνοτικά, θρησκευτικά, γλωσσικά), διαφορετικά του υπόλοιπου

1 Γεώργιος Διακοφωτάκης, “Περί Μειονοτήτων κατά το Διεθνές Δίκαιο” , Αθήνα-Κομοτηνή, Σάκκουλα, 2001, σελ. 20

πληθυσμού και τα οποία επιθυμούν να διαφυλάξουν, έχουν την ιθαγένεια του Κράτους στο οποίο ζουν και είναι λιγότερα από την πλειοψηφία του πληθυσμού.2

4. Από πότε όμως εμφανίζονται οι μειονότητες και η προστασία αυτών; Οι μειονότητες, ως πρόβλημα των διεθνών σχέσεων και του διεθνούς δικαίου στην Ευρώπη παρουσιάζονται κατά τον 16ο αιώνα, πλην όμως ορίζονταν με βάση μόνο τη θρησκεία.3 Παρεμβάλλονται δύο αιώνες, ώσπου με τις αλλαγές του 19ου αιώνα αλλάζουν τα δεδομένα και οι διμερείς δεσμεύσεις μεταπίπτουν σε πολυμερή κείμενα διασκέψεων, όπου η προστασία δεν αφορά μόνο τις θρησκευτικές μειονότητες, αλλά επεκτείνεται και σε άλλες ενώ τα προστατευόμενα δικαιώματα περιλαμβάνουν πλέον ατομικά, πολιτικά και άλλα δικαιώματα. Στη διεθνή δικαιοταξία, έχουμε αυτή την περίοδο την ύπαρξη και δύο δυναμικών συνθηκών. Η προστασία των μειονοτήτων ήταν προαπαιτούμενο για την αναγνώριση νέων κρατών ή την προσάρτηση νέων εδαφών.4 Την επαύριον του Α' ΠΠ (Ιαν 1920), ιδρύεται η Κοινωνία των Εθνών (ΚτΕ), η οποία διεθνοποιεί τα μειονοτικά προβλήματα και συνδυάζει τα συμφέροντα τεσσάρων δρώντων (της μειονότητας, του κράτους που τη φιλοξενεί, του συγγενικού της κράτους και της διεθνούς κοινότητας).5 Η ΚτΕ καταργήθηκε το 1946 καθόσον δεν εισήγαγε κανόνες δικαίου, γενικής εφαρμογής για όλα τα κράτη. Ακόμα και μετά το πέρας κατάργησής της, η διεθνής βιβλιογραφία ανατρέχει στην πρακτική της, στις διατάξεις των μειονοτικών συνθηκών του 1919 και στις γνωμοδοτήσεις του Διεθνούς Δικαστηρίου, για άντληση ιδεών και γνώσης. Ακολουθεί ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ), ο Οργανισμός για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΔΑΣΕ/ΟΑΣΕ), το Συμβούλιο της Ευρώπης (ΣτΕ) και η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ). Οι Διεθνείς αυτοί Οργανισμοί, που δημιουργήθηκαν πάνω στο οικοδόμημα της ΚτΕ, η οποία είχε σύντομη "νομική ζωή”, βάζουν το δικό τους "λιθαράκι” στο δίκαιο της μειονοτικής προστασίας. Άλλοτε με πολλές δυσκολίες νομικής φύσεως και άλλοτε πιο εύκολα, πάντοτε όμως με έναν τελικό σκοπό, που είναι η προστασία τους.

Στη χώρα μας, κατά την ιστορική της πορεία, έχουν υπάρξει διάφορες μειονότητες, οι οποίες έχουν ενσωματωθεί ή αφομοιωθεί από το γηγενή πληθυσμό κρατώντας όμως τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, που τις διακρίνουν.

Βέβαια, υπάρχει στην Ελλάδα, η μοναδική ορισθείσα από τη Συνθήκη της Λωζάννης, μειονότητα, η οποία είναι θρησκευτικού χαρακτήρα και όχι εθνοτικού. Αυτή είναι η "Μουσουλμανική Μειονότητα της Δυτικής Θράκης”, (Τουρκογενείς ή Τουρκόφωνοι, Πομάκοι, Αθίγγανοι ή Ρομά), Έλληνες υπήκοοι, μουσουλμανικού θρησκεύματος.

Από το 1923 και εντεύθεν, το Ελληνικό Κράτος, κατά διαστήματα, είτε την "αγνοεί” είτε την "απομονώνει” πίσω από "μπάρες” και μόνο τα τελευταία είκοσι πέντε χρόνια προσπαθεί να την κατανοήσει και να την ενσωματώσει στην ελληνική κοινωνία.

Από την άλλη πλευρά, η Τουρκία από την αρχή, τη χρησιμοποίησε ως μέσο πίεσης προκειμένου να πραγματοποιήσει τους αλυτρωτικούς σκοπούς της, ανάγοντάς την σε εθνοτική και όχι σε θρησκευτική μειονότητα. Το Γενικό Τουρκικό

2 Γεώργιος Διακοφωτάκης, “Περί Μειονοτήτων κατά το Διεθνές Δίκαιο”, Αθήνα-Κομοτηνή, Σάκκουλα, 2001, σελ. 68-693 Με το Διάταγμα της Νάντης (1598), αναγνωρίζεται για πρώτη φορά το δικαίωμα των Διαμαρτυρομένων της Γαλλίας, να

μην ακολουθούν την θρησκεία του ηγεμόνα τους, ενώ διατηρούσαν την πίστι τους προς αυτόν. Μία άλλη σχετική ιστορική φιλολογία, δέχεται τη συμφωνία του Augsburg (1555), ως την πρώτη συμφωνία, που χρονικά προηγείται του Διατάγματος της Νάντης. Γεώργιος Διακοφωτάκης, “Περί Μειονοτήτων κατά το Διεθνές Δίκαιο”, Αθήνα-Κομοτηνή, Σάκκουλα, 2001, σελ. 29-30.

4 Γεώργιος Διακοφωτάκης, “Περί Μειονοτήτων κατά το Διεθνές Δίκαιο”, Αθήνα-Κομοτηνή, Σάκκουλα, 2001, σελ. 335 Λένα Διβάνη “Ελλάδα και Μειονότητες”, Αθήνα, Καστανιώτη, 1999, σελ. 32

-2-

Προξενείο Κομοτηνής αποτελεί το όργανο εφαρμογής της εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας εντός της ελληνικής επικράτειας.

Η μουσουλμανική μειονότητα, ζει και “αναπνέει” στο πλαίσιο ισοπολιτείας, ισονομίας και ανοχής. Η ενσωμάτωση και όχι η αφομοίωσή της δια της βίας, θα πρέπει να είναι ο αυτοσκοπός μας, με στόχο την αποτροπή της απόσχισης της Δυτικής Θράκης από τον ελληνικό χερσαίο κορμό.

ΣΚΟΠΟΣ

5. Ο σκοπός της παρούσης διατριβής, είναι να:

α. Αναλυθούν διεξοδικά τα στοιχεία περί των μειονοτήτων και των κειμένων του Διεθνούς Δικαίου και

β. Διατυπωθεί η διαμορφούμενη στρατηγική της Ελλάδος, στο πλαίσιο του εντεινόμενου τουρκικού επεκτατισμού στην περιοχή της Δυτικής Θράκης προκειμένου αυτή να μην αποσχιστεί.

ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ

6. Η ελληνική και διεθνής κοινή γνώμη θα συνεχίσει να δείχνει ενδιαφέρον στην τήρηση των δικαιωμάτων των μειονοτήτων.

7. Η αποκλειστική παράθεση μόνο των γλωσσικών και θρησκευτικών μειονοτήτων που έζησαν και ζουν εντός της Ελλάδος, χωρίς να γίνεται αναφορά σε άλλες κοινωνικές ομάδες (π.χ πρόσφυγες, λαθρομετανάστες, διαβιούντες μετανάστες κλπ).

8. Η συνέχιση της τουρκικής επεκτατικής πολιτικής της Τουρκίας καθώς και της αύξησης της επιρροής της στη μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης μέσω του Γενικού Τουρκικού Προξενείου Κομοτηνής.

9. Η σχέση της Ελλάδας με την Τουρκία και τα υπόλοιπα, κυρίως βαλκανικά κράτη, δεν πρόκειται να μεταβληθεί.

10. Το γεωπολιτικό και γεωστρατηγικό περιβάλλον της ΝΑ Ευρώπης και της Ανατολικής Μεσογείου, θα παραμείνει αμετάβλητο ως προς τις υφιστάμενες ή εν δυνάμει απειλές.

11. Η εξωτερική πολιτική της Τουρκίας θα παραμείνει αμετάβλητη.

12. Οι εθνικιστικές τάσεις και διεκδικήσεις της Τουρκίας σε βάρος των γειτονικών της λαών θα εξακολουθήσουν να υφίστανται.

13. Οι ένοπλες δυνάμεις της Τουρκίας θα διατηρηθούν ισχυρές.

14. Η ένταξη της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) δε θα πραγματοποιηθεί.

-3-

-415. Η Άγκυρα θα εξακολουθήσει να τηρεί και να κλιμακώνει την πρακτική

των εντάσεων και προκλήσεων για υλοποίηση των επιδιώξεών της.

16. Η Συνθήκη της Λωζάννης και όλες οι άλλες Συνθήκες και Διεθνή Κείμενα θα συνεχίσουν να ισχύουν και να μην καταστρατηγούνται.

-5-

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α’

ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΕΣ

1.1 ΟΡΙΣΜΟΙ

1.1.1 Γενικά Περί Ορισμού Μειονοτήτων

Όπως προαναφέρθηκε εισαγωγικά, νομικός ορισμός, διεθνώς αποδεκτός, δεν υπάρχει. Παραμένει ένα άλυτο πρόβλημα, αντιπροσωπεύοντας στη νομική επιστήμη, ότι ο τετραγωνισμός του κύκλου στα μαθηματικά. Ως άλλοθι σε αυτή την κατάσταση, προβάλλεται ο ισχυρισμός του μεγάλου αριθμού και της ποικιλίας των μειονοτικών προβλημάτων διεθνώς, με αποτέλεσμα ακόμα και ειδικά κείμενα (π.χ των Εμπειρογνωμόνων της ΔΑΣΕ ή της Σύμβασης - Πλαίσιο του ΣτΕ) να παρακάμπτουν όλο αυτό το πρόβλημα, ορίζοντας περιγραφικά τα στοιχεία των μειονοτήτων.6 Τα διάφορα κείμενα που ακολουθούν, αναφέρουν μια σειρά όρων, οι οποίοι σε πολλές περιπτώσεις συγχέουν την κατάσταση. Αυτό, προσθέτοντας και μια σειρά είτε διμερών είτε πολυμερών συνθηκών με διαφορετική ορολογία και με καμία ομοιογένεια στο χρησιμοποιούμενο λεξιλόγιο, δυσκολεύουν την όλη κατάσταση.

Σύμφωνα με το γράφοντα, το θέμα του ορισμού συνιστά ένα “ψεύτικο πρόβλημα”, καθόσον μειονότητες υπήρχαν και συνεχίζουν να υπάρχουν ανεξαρτήτως ορισμού. Δεν εμπεριέχει στοιχεία ανασταλτικού παράγοντα η μη ύπαρξη νομικά δεσμευτικού ορισμού. Αυτό που απαιτείται, είναι να δώσουμε την πρέπουσα προσοχή στην προστασία των μειονοτήτων.

Στη συνέχεια, παρατίθεται χρονολογικά, η πορεία εξέλιξης του ορισμού της μειονότητας, είτε υιοθετήθηκε είτε όχι. Επίσης αναφέρεται ο ορισμός και μια σύντομη προσέγγιση και ανάλυση των απαρτιζόμενων στοιχείων του, συν το χρόνω.

1.1.2 Αναλυτική Χρονολογική Παρουσίαση ΟρισμώνΜειονότητας

1.1.2.1 Ορισμός του Διεθνούς Δικαστηρίου (ΔΔ)(1930)7

Η Γνωμοδότηση του ΔΔ της 31 Ιουλ 1930, είναι κατατοπιστική, καθόσον ορίζει για πρώτη φορά το τί είναι “κοινότητα”.8

6 Γεώργιος Διακοφωτάκης, “Περί Μειονοτήτων κατά το Διεθνές Δίκαιο”, Αθήνα-Κομοτηνή, Σάκκουλα, 2001, σελ. 477 Γεώργιος Διακοφωτάκης, “Περί Μειονοτήτων κατά το Διεθνές Δίκαιο”, Αθήνα-Κομοτηνή, Σάκκουλα, 2001, σελ. 52-538 Στη Συνθήκη του Νεϊγύ (27 Νοε 1919) που αναφέρεται στην ελληνοβουλγαρική ανταλλαγή πληθυσμών, γίνεται χρήση

του όρου “κοινότητα” , γι' αυτό και συμπεριλήφθηκε στον ορισμό του Δ.Δ. Στην απόφασή του, η έννοια της κοινότητας, ταυτίζεται με αυτή της μειονότητας. Το Δικαστήριο δέχεται ρητά ως αντικείμενο της συνθήκης “μόνο εκείνα τα άτομα πουσχημάτιζαν μειονότητες είτε στην μία είτε στην άλλη χώρα” (.........this Convention cannot apply to persons other thanthose who formed minorities in either one country or the other), Advisory Opinion on the interpretation of the Convention between Greece and Bulgaria respecting reciprocal emigration, signed at Neuilly-Sur-Seine on November 27th, 1919, given by the Court on 31st July, 1930, page 19.Γεώργιος Διακοφωτάκης, “Περί Μειονοτήτων κατά το Διεθνές Δίκαιο”, Αθήνα-Κομοτηνή, Σάκκουλα, 2001, σελ. 52

-6-Σύμφωνα με το Δικαστήριο:

"Π α ρ α δ ο σ ια κ ά .......η "κ ο ιν ό τη ς ” ε ίν α ι μ ια ο μ ά δ α α ν θ ρ ώ π ω ν , ο ι ο π ο ίο ι ζ ο υ ν σ ε μ ία δ εδ ο μ έν ηχ ώ ρ α ή τό π ο , έ χ ο υ ν μ ία ιδ ια ίτερ η φ υ λή , θ ρ η σ κ ε ία γ λ ώ σ σ α κα ι π α ρ α δ ό σ ε ις , κα ι ε ίν α ι ε ν ω μ έ ν ο ι α π ό τη ν τα υ τό τη τα α υ τή ς τη ς φ υ λ ή ς , θ ρ η σ κ ε ία ς , γ λ ώ σ σ α ς κα ι π α ρ α δ ό σ ε ω ν μ ε α ίσ θ η μ α α λ λ η λ ε γ γ ύ η ς , με σ κ ο π ό τη ν δ ια φ ύ λ α ξη τω ν π α ρ α δ ό σ ε ώ ν το υς , τη ν δ ια τή ρ η σ η του τρ ό π ο υ λ α τρ ε ία ς το υ ς κα ι τη ν ε ξα σ φ ά λ ισ η τη ς ε κ π α ιδ ε ύ σ ε ω ς κα ι τη ς α ν α τρ ο φ ή ς τω ν τ έ κ ν ω ν το υς , σ ύ μ φ ω ν α με το π ν ε ύ μ α κα ι τις π α ρ α δ ό σ ε ις τη ς φ υ λ ή ς το υ ς κα ι α λ λ η λ ο β ο η θ ο ύ μ ε ν ο ι.”

Ο ορισμός αυτός είναι και η πρώτη απόπειρα που έγινε για οριοθέτηση της έννοιας. Ο ασαφής μέχρι τότε όρος, παίρνει σάρκα και οστά. Στον ορισμό αυτό χαρακτηρίζονται οι μειονότητες ως φυλετικές, γλωσσικές, θρησκευτικές, ενώ προστίθεται ως χαρακτηριστικό και οι παραδόσεις. Διακρίνει τη βούληση (animus) των ενδιαφερομένων για τη διαφύλαξη των κοινών ιδιαίτερων χαρακτηριστικών. Ο όρος "φυλή” ως νομική έννοια, δεν εμφανίζεται μεταπολεμικά σε κανένα κείμενο και εξαφανίζεται από το νομικό λεξικό των μειονοτήτων. Στον ορισμό, δεν εξετάζεται ο δεσμός των μελών με τον τόπο στον οποίο ζούνε (πολίτες με κοινή ιθαγένεια ή ξένοι) αλλά ούτε και η σχέση της μειονότητας με τον πλειονοτικό πληθυσμό, καθώς και το αριθμητικό μέγεθος αυτού. Πέραν των άλλων, η συμβολή του ΔΔ έγκειται στο ότι για πρώτη φορά εντοπίζεται ο σκληρός πυρήνας της έννοιας, χωρίς όμως να οριοθετείται το σύνολο του περιεχομένου του. Καθόρισε ένα σημείο εκκίνησης για περαιτέρω ανάλυση. Ο ορισμός παραμελήθηκε και εμφανίζεται το 1971 με τον ορισμό του Ιταλού νομικού Francesco Capotorti.

1.1.2.2 Ορισμός της Υποεπιτροπής του ΟΗΕ για την Πρόληψη των Διακρίσεων και την Προστασία των Μειονοτήτων (1947-1954)9

Μετά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, το πρόβλημα των μειονοτήτων, συζητείται μόνο στο αρμόδιο όργανο του ΟΗΕ, που είναι η Υποεπιτροπή του ΟΗΕ για την πρόληψη των διακρίσεων και την προστασία των μειονοτήτων. Το 1950, η Υποεπιτροπή συνέταξε ένα σχέδιο στο οποίο περιγράφονται οι κρίσιμοι παράγοντες που προσδιορίζουν την έννοια. Το κείμενο έχει ως εξής (κείμενο α'):

"α. Η ύ π α ρ ξη , μ ε τα ξύ τω ν π ο λ ιτώ ν π ο λ λ ώ ν κ ρ α τώ ν , ξ ε χ ω ρ ισ τώ ν π λ η θ υ σ μ ια κ ώ ν ο μ ά δ ω ν , σ υ ν ή θ ω ς γ ν ω σ τώ ν ω ς μ ε ιο ν ο τή τω ν , π ο υ έ χ ο υ ν ε θ ν ο τ ικ έ ς (e th n ic ) , θ ρ η σ κ ε υ τ ικ έ ς ή γ λ ω σ σ ικ ές π α ρ α δ ό σ ε ις ή χ α ρ α κ τη ρ ισ τ ικ ά , π ο υ δ ια φ έ ρ ο υ ν α π ό ε κ ε ίν ε ς του υ π ο λ ο ίπ ο υ π λ η θ υ σ μ ο ύ . Α υ τέ ς ο ι ο μ ά δ ε ς θ α π ρ έ π ε ι να π ρ ο σ τα τε ύ ο ν τα ι μ ε ε ιδ ικ ά μ έτρ α σ ε εθ ν ικ ό κα ι δ ιε θ ν έ ς επ ίπ εδ ο , ο ύ τω ς ώ σ τε ν α μ π ο ρ ο ύ ν ν α δ ια τη ρ ο ύ ν κα ι ν α α ν α π τύ σ σ ο υ ν τέ το ιο υ ε ίδ ο υ ς π α ρ α δ ό σ ε ις ή χ α ρ α κ τη ρ ισ τ ικ ά .

β. Η ύ π α ρ ξη ε ν ό ς ε ιδ ικ ο ύ π α ρ ά γ ο ν το ς , δ η λ α δ ή ό τ ι κ ά π ο ιε ς μ ε ιο ν ο τ ικ έ ς ο μ ά δ ες δ ε ν χ ρ ε ιά ζο ν τα ι π ρ ο σ τα σ ία . Τ έ το ιε ς ο μ ά δ ε ς π ε ρ ιλ α μ β ά ν ο υ ν π ρ ω τ ίσ τω ς εκ ε ίν ες , ο ι ο π ο ίες , α ν κα ι ε ίνα ι α ρ ιθ μ η τ ικ ά μ ικ ρ ό τε ρ ε ς α π ό το υ π ό λ ο ιπ ο του π λ η θ υ σ μ ο ύ , α π ο τε λ ο ύ ν το κ ρ α το ύ ν σ το ιχ ε ίο (d o m in a n t e le m e n t) μ έσ α σ ε α υ τό ν , κ α θ ώ ς κα ι εκ ε ίν ες , π ο υ ε π ιθ υ μ ο ύ ν να έ χ ο υ ν α κ ρ ιβ ώ ς τη ν ίδ ια μ ε τα χ ε ίρ ισ η π ο υ έχ ε ι ο υ π ό λ ο ιπ ο ς π λ η θ υ σ μ ό ς .

γ. Τ ο γ ε γ ο ν ό ς ό τ ι α ν τε ν δ ε ίκ ν υ τα ι μ ία επ έ μ β α σ η σ τ ις φ υ σ ικ έ ς α λ λ α γ ές , ο ι ο π ο ίες λ α μ β ά ν ο υ ν χ ώ ρ α σ ε μ ια κ ο ιν ω ν ία , ό τ α ν επ ιρ ρ ο έ ς , ό π ω ς ε κ ε ίν ε ς ε ν ό ς ν έο υ π ε ρ ιβ ά λ λ ο ν το ς ή τω ν σ ύ γ χ ρ ο ν ω ν μ έ σ ω ν ε π ικ ο ιν ω ν ιώ ν , π α ρ ά γ ο υ ν μ ία κ α τά σ τα σ η τα χ ε ία ς φ υ λ ε τ ικ ή ς , κ ο ιν ω ν ικ ή ς , π ο λ ιτ ισ τ ικ ή ς ή γ λ ω σ σ ικ ή ς α ν ελ ίξ εω ς .

δ. Ο κ ίν δ υ ν ο ς λ ή ψ ε ω ς μ έ τρ ω ν [π ρ ο σ τα σ ία ς ], π ο υ θ α μ π ο ρ ο ύ σ α ν να π ρ ο σ φ ε ρ θ ο ύ ν γ ια κ α τα χ ρ ή σ ε ις σ το υ ς κ ύ κ λ ο υ ς μ ία ς μ ε ιο ν ό τη τα ς . Η α υ θ ό ρ μ η τη ε π ιθ υ μ ία τω ν μ ε λ ώ ν τη ς γ ια μ ια ή σ υ χ η ζω ή , ω ς ικ α ν ο π ο ιη μ έ ν ω ν π ο λ ιτώ ν ε ν ό ς κ ρ ά το υ ς , θ α μ π ο ρ ο ύ σ ε ν α δ ια τα ρ α χ τ ε ί α π ό μ έρ η , τα ο π ο ία ε ν δ ια φ έ ρ ο ν τα ι να υ π ο κ ιν ή σ ο υ ν μ ετα ξύ το υ ς τη ν α π ισ τ ία (d is lo y a lty ) έ ν α ν τ ι α υ το ύ του κ ρ ά το υ ς .

9 Γεώργιος Διακοφωτάκης, “Περί Μειονοτήτων κατά το Διεθνές Δίκαιο”, Αθήνα-Κομοτηνή, Σάκκουλα, 2001, σελ. 55-64

ε. Τ ο γ ε γ ο ν ό ς ότι α ν τε ν δ ε ίκ ν υ τα ι η π α ρ ο χ ή π ρ ο σ τα σ ία ς γ ια π ρ α κ τ ικ ές , ο ι ο π ο ίε ς ε ίνα ι α σ υ μ β ίβ α σ τε ς μ ε τα δ ικ α ιώ μ α τα π ο υ π ρ ο β λ έπ ε ι η Ο ικ ο υ μ ε ν ικ ή Δ ια κ ή ρ υ ξη τω ν Δ ικ α ιω μ ά τω ν του Α ν θ ρ ώ π ο υ .

στ. Ο ι δ υ σ κ ο λ ίε ς , ο ι ο π ο ίε ς α ν α φ ύ ο ν τα ι μ ε τα α ιτή μ α τα γ ια μ ε ιο ν ο τ ικ ό κ α θ ε σ τώ ς π ο λ ύ μ ικ ρ ώ ν ο μ ά δ ω ν . Σε τέ το ιε ς π ε ρ ιπ τώ σ ε ις , η ε ιδ ικ ή μ ετα χ ε ίρ ισ η θ α μ π ο ρ ο ύ σ ε γ ια π α ρ ά δ ε ιγ μ α , να ε π ιβ ά λ ε ι έ ν α δ υ σ α ν ά λ ο γ ο β ά ρ ο ς σ τα ο ικ ο ν ο μ ικ ά του κ ρ ά το υ ς .”

Παρατηρούμε μια ρηξικέλευθη προσέγγιση, με τη διατύπωση νέων στοιχείων:

α. Εισάγεται ο όρος “εθνοτικός” (ethnic) σε αντικατάσταση του χρησιμοποιούμενου στον ορισμό του ΔΔ όρου “φυλετικός” (racial). Με τον όρο “εθνοτικός” , περιλαμβάνεται το σύνολο των φυσικών, ιστορικών και πολιτιστικών χαρακτηριστικών, γι'αυτό και δεν αναφέρεται ο όρος “πολιτιστικές” (cultural) μειονότητες, καθόσον συμπεριλαμβάνονται στον όρο “εθνοτικός”.

β. Προσεγγίζεται δειλά η σχέση της μειονότητας με τη χώρα που ζει, χωρίς να αναφέρεται η υπηκοότητα. Προστατεύονται με ειδικά μέτρα η ειδική ή διαφορετική μεταχείριση (special or differential treatment) για τη διατήρηση και ανάπτυξη των παραδόσεων και χαρακτηριστικών τους, αναγνωρίζεται η ύπαρξη μειονοτήτων που δεν χρειάζονται προστασία, εισάγεται ένα ασαφές πλαίσιο με το οποίο σχετίζεται η μειονότητα με τις τεχνολογικές εξελίξεις, αναφέρεται η δυνατότητα εκμετάλλευσης κάποιων από τα μέτρα προστασίας για υποκίνηση απιστίας (disloyalty) έναντι του κράτους, παρουσιάζεται η αντένδειξη παροχής προστασίας, που είναι ασυμβίβαστη με τα δικαιώματα που προβλέπει η Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου σύμφωνα με το άρθρο 29 της διακήρυξης και τέλος θίγεται ο αριθμός των μελών της μειονότητας, που μπορεί να καθιστά απαγορευτική τη μειονοτική προστασία από οικονομικής πλευράς.

Με βάση όλες αυτές τις παρατηρήσεις, η Υποεπιτροπή του ΟΗΕ, πρότεινε να ορισθεί η έννοια της μειονότητας επί των παρακάτω βάσεων (κείμενο β'):

“α . Ο ό ρ ο ς “ μ ε ιο ν ό τη ς ” ν α π ε ρ ιλ α μ β ά ν η μ ό νο ε κ ε ίν ε ς τ ις μη κ ρ α το ύ σ ε ς ο μ ά δ ες , ο ι ο π ο ίε ς έ χ ο υ ν κα ι ε π ιθ υ μ ο ύ ν να δ ια τη ρ ή σ ο υ ν σ τα θ ε ρ έ ς εθ ν ο τ ικ έ ς , θ ρ η σ κ ε υ τ ικ έ ς ή γ λ ω σ σ ικ ές π α ρ α δ ό σ ε ις ή χ α ρ α κ τη ρ ισ τ ικ ά , ε μ φ α ν ώ ς δ ια φ ο ρ ετ ικ έ ς α π ό ε κ ε ίν ε ς του λ ο ιπ ο ύ π λ η θ υ σ μ ο ύ .

β. α υ τέ ς ο ι μ ε ιο ν ό τη τε ς θ α π ρ έ π ε ι ν α π ε ρ ιλ α μ β ά ν ο υ ν έ ν α ν α ρ ιθ μ ό α τό μ ω ν , ε π α ρ κ ώ ν α φ ' ε α υ τώ ν ν α δ ια τη ρ ή σ ο υ ν τέ το ιο υ ε ίδ ο υ ς π α ρ α δ ό σ ε ις ή χ α ρ α κ τη ρ ισ τ ικ ά .

γ. α υ τέ ς ο ι μ ε ιο ν ό τη τε ς θ α π ρ έ π ε ι ν α ε ίν α ι π ισ τέ ς ( lo y a l) σ το κ ρ ά το ς του ο π ο ίο υ ε ίν α ι π ο λ ίτ ε ς .”

Στον ορισμό αυτό, δεν αναφέρεται ο “επαρκής αριθμός των ατόμων”, αλλά προβλέπεται η υποχρέωση σεβασμού και πίστης στους νόμους του κράτους που είναι πολίτες. Τα δύο κείμενα δέχθηκαν κριτικές από την Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΑΔ) του ΟΗΕ. Το 1954, η Υποεπιτροπή ανέστειλε τις εργασίες και αφοσιώθηκε σε ζητήματα πρόληψης των διακρίσεων, ενώ επανήλθε στην προστασία των μειονοτικών ζητημάτων το 1971, επεξεργάζοντας όμως τη διατύπωση του Άρθρου 27 του Διεθνούς Συμφώνου για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα (ΔΣαΠ).

1.1.2.3 Ορισμός του Francesco Capotort i (1971-1977)10

Η Υποεπιτροπή του ΟΗΕ το 1967 θέλησε να εκπονήσει μια μελέτη για την προστασία των μειονοτήτων δηλ. για το περιεχόμενο και τον τρόπο εφαρμογής των αρχών του Άρθρου 27 ΔΣΑΠ,11 που είναι το

10 Γεώργιος Διακοφωτάκης, “Περί Μειονοτήτων κατά το Διεθνές Δίκαιο”, Αθήνα-Κομοτηνή, Σάκκουλα, 2001, σελ. 64-7111 Το άρθρο 27 ΔΣΑΠ έχει ως εξής: “In those states in which ethnic, religious or linguistic minorities exist, persons

belonging to such minorities shall not be denied the right, in community with the other members of their group, to enjoy

-7-

μοναδικό κείμενο νομικά δεσμευτικό. Τη μελέτη12 την ανέλαβε το 1971 ως ειδικός εισηγητής, ο Ιταλός νομικός Francesco Capotorti, η οποία ολοκληρώθηκε το 1977. Αρχικά υιοθέτησε έναν προσωρινό ορισμό, ο οποίος είναι ο εξής:

"Γ ια το υ ς σ κ ο π ο ύ ς τη ς μ ελ έτη ς , εθ ν ο τ ικ ή , θ ρ η σ κ ε υ τ ικ ή ή γ λ ω σ σ ικ ή μ ε ιο ν ό τη τα ε ίν α ι μ ία ο μ ά δ α , η ο π ο ία ε ίν α ι α ρ ιθ μ η τ ικ ά μ ικ ρ ό τερ η α π ό το υ π ό λ ο ιπ ο του π λ η θ υ σ μ ο ύ του Κ ρ ά το υ ς , σ το ο π ο ίο α ν ή κ ε ι, κα ι έχ ε ι π ο λ ιτ ισ τ ικ ά , φ υ σ ικ ά ή ισ το ρ ικ ά χ α ρ α κ τη ρ ισ τ ικ ά , θ ρ η σ κ ε ία ή γ λ ώ σ σ α δ ια φ ο ρ ετ ικ έ ς α π ό ε κ ε ίν ε ς του υ π ό λ ο ιπ ο υ π λ η θ υ σ μ ο ύ .”

Ο ορισμός είναι γενικός και ασαφής και δεν περιλαμβάνει ανάλυση. Η μελέτη κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η έννοια μειονότητα, οριοθετείται από τέσσερα αντικειμενικά και ένα υποκειμενικό κριτήριο, τα οποία είναι τα εξής: η ύπαρξη μιας μειονότητας είναι πραγματικό ζήτημα (a question of fact), αναφέρεται ο αριθμός των μελών ως καθοριστικός για την αναγνώρισή της ως μειονότητας αλλά και το βαθμό προστασίας της, η μειονότητα δεν πρέπει να είναι σε κρατούσα θέση ενώ τα μέλη είναι πολίτες του κράτους στο οποίο διαμένουν (απορρίπτει ως έννοια μειονότητας, τους αλλοδαπούς που ζουν προσωρινά ή μόνιμα σε μια χώρα, ούτε τους μετανάστες εργάτες από άλλες χώρες). Ως υποκειμενικό κριτήριο θεωρείται η κοινή θέληση των μελών να διατηρήσουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά με αλληλεγγύη.

Μετά από όλες αυτές τις διαπιστώσεις και πάντοτε στο πλαίσιο του Άρθρου 27 ΔΣΑΠ, ο εισηγητής κατέληξε και πρότεινε τον ακόλουθο ορισμό:

"Μ ε ιο ν ό τη ς ε ίν α ι μ ια ο μ ά δ α α ρ ιθ μ η τ ικ ά κ α τώ τερ η του υ π ό λ ο ιπ ο υ π λ η θ υ σ μ ο ύ ε ν ό ς κ ρ ά το υ ς , σ ε μη κ ρ α το ύ σ α θ έσ η , τη ς ο π ο ία ς τα μέλη - ό ν τες π ο λ ίτ ε ς του Κ ρ ά το υ ς - έ χ ο υ ν εθ ν ο τ ικ ά , θ ρ η σ κ ε υ τ ικ ά ή γ λ ω σ σ ικ ά χ α ρ α κ τη ρ ισ τ ικ ά δ ια φ ο ρ ετ ικ ά α π ό ε κ ε ίν α του υ π ό λ ο ιπ ο υ π λ η θ υ σ μ ο ύ κα ι ε π ιδ ε ικ ν ύ ο υ ν , έ σ τω κα ι σ ιω π η ρ ά , έν α α ίσ θ η μ α α λ λ η λ ε γ γ ύ η ς , μ ε σ τό χ ο τη ν δ ια τή ρ η σ η του π ο λ ιτ ισ μ ο ύ , τω ν π α ρ α δ ό σ ε ω ν , τη ς θ ρ η σ κ ε ία ς ή τη ς γ λ ώ σ σ α ς το υ ς .”

Η διατύπωση αυτή διευκρινίζει σαφώς τα στοιχεία των μειονοτήτων, με βαρύτητα στο βουλητικό στοιχείο (animus), αναφέροντας και τη χαρακτηριστική φράση "έστω και σιωπηρά”, ενώ αντιστοιχεί τον όρο "εθνοτικός” με τον πολιτισμό και τις παραδόσεις. Συμπληρώνει τον ορισμό του ΔΔ, καθόσον δίνει απάντηση στις ελλείψεις των στοιχείων αυτού.

Αν και ο ορισμός στερείται οικουμενικότητας καθώς ορίστηκε στο πλαίσιο του Άρθρου 27 ΔΣΑΠ, έχει καθιερωθεί διεθνώς, ενώ οι επόμενες προσπάθειες ορισμού της μειονότητας, δεν διαφέρουν πολύ από τον παραπάνω.

Η αξία του, πλέον του ορισμού, είναι ότι ανακίνησε το πρόβλημα των μειονοτήτων διεθνώς, κατέγραψε το πρόβλημα αναλύοντας το περιεχόμενο και τις μορφές προστασίας μεταπολεμικά και τέλος δημοσιοποίησε το αφανές έργο της Υποεπιτροπής, όπου και βασίστηκε η μελέτη του.

1.1.2.4 Η Πρόταση του Σεμιναρίου της Αχρίδος(1974)13

Το 1974, παράλληλα με τις διαπραγματεύσεις στο Ελσίνκι, πραγματοποιήθηκε στην Αχρίδα της πρώην Γιουγκοσλαβίας, σεμινάριο υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, με θέμα "την προαγωγή και την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των εθνικών, εθνοτικών και άλλων μειονοτήτων”. Χαρακτηριστικά αναφέρεται για πρώτη φορά ο όρος "εθνικές” (national) μειονότητες, χωρίς την αναφορά σε θρησκευτικές ή γλωσσικές.

their own culture, to profess and practice their own religion, or to use their own language”. [Γεώργιος Διακοφωτάκης, “Περί Μειονοτήτων κατά το Διεθνές Δίκαιο”, Αθήνα-Κομοτηνή, Σάκκουλα, 2001, σελ. 65 (σημείωση 21)]

12 Πρόκειται για κείμενο 114 πυκνογραμμένων σελίδων, που αποτελεί μέχρι σήμερα πολυτιμότατο εργαλείο βάσεως και βιβλιογραφικό οδηγό για τα θέματα των μειονοτήτων. [Γεώργιος Διακοφωτάκης, “Περί Μειονοτήτων κατά το Διεθνές Δίκαιο”, Αθήνα-Κομοτηνή, Σάκκουλα, 2001, σελ. 65 (υποσημείωση 22)]


-8-

Ο προτεινόμενος ορισμός ήταν ο εξής:“ Μ ία ο μ ά δ α π ο λ ιτώ ν , ε π α ρ κ ώ ν σ ε α ρ ιθ μ ό γ ια τη ν επ ίτευ ξη τω ν σ τό χ ω ν τη ς ο μ ά δ ο ς , α λ λ ά

α ρ ιθ μ η τ ικ ά μ ικ ρ ό τε ρ ω ν α π ό το ν υ π ό λ ο ιπ ο π λ η θ υ σ μ ό , ο ι ο π ο ίο ι ε ίν α ι ε ν ω μ έ ν ο ι μ ετα ξύ το υ ς με ισ το ρ ικ ο ύ ς , ε θ ν ο τ ικ ο ύ ς , π ο λ ιτ ισ μ ικ ο ύ ς , θ ρ η σ κ ε υ τ ικ ο ύ ς ή γ λ ω σ σ ικ ο ύ ς δ ε σ μ ο ύ ς κα ι ε π ιθ υ μ ο ύ ν να δ ια φ υ λ ά ξ ο υ ν τέ το ιο υ ς δ εσ μ ο ύ ς , π ο υ δ ια φ έ ρ ο υ ν α π ό ε κ ε ίν ο υ ς του υ π ό λ ο ιπ ο υ π λ η θ υ σ μ ο ύ .”

Στον ορισμό τονίζεται ο αριθμός των μελών, ως σημαντικός για την επίτευξη των στόχων της μειονότητας, αλλά και για τον προσδιορισμό αυτής, εισάγεται ο όρος “δεσμός” (bonds) χωρίς να αναφέρεται ο όρος “χαρακτηριστικά”. Η πρόταση του ορισμού δεν είχε συνέχεια, ενώ ιδιαίτερο ενδιαφέρον υπάρχει στο ότι δεν απασχόλησε τους μετέχοντες η ερμηνεία του όρου “εθνικός”, ενώ στα πρακτικά διαφαίνεται μια πολιτική παρά νομική αντιμετώπιση των μειονοτικών θεμάτων.

1.1.2.5 Ο Ορισμός του Jules Deschenes (1985)14

To 1978 η Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΑΔ), δέχθηκε κατόπιν πρότασης της πρώην Γιουγκοσλαβίας, την υιοθέτηση μιας Διακήρυξης για τα δικαιώματα των μειονοτήτων. Δόθηκε εντολή στην Υποεπιτροπή, όπως συντάξει μία μελέτη για τον ορισμό της μειονότητας. Η εισήγηση ανατέθηκε το 1984 στον Καναδό Jules Deschenes, ο οποίος ενήργησε κατά εσφαλμένο τρόπο και εκπόνησε την εργασία στο πλαίσιο του Άρθρου 27 ΔΣΑΠ, χωρίς όμως να του έχει ζητηθεί αυτό. Επηρεάστηκε από τον Capotorti και το σεμινάριο της Αχρίδος. Ο προτεινόμενος ορισμός της μειονότητας είναι ως εξής:

“ Μ ία ο μ ά δ α π ο λ ιτώ ν ε ν ό ς κ ρ ά το υ ς , ο ι ο π ο ίο ι α π ο τε λ ο ύ ν α ρ ιθ μ η τ ικ ή μ ε ιο ψ η φ ία κα ι ευ ρ ίσ κ ο ν τα ι σ ε μη κ ρ α το ύ σ α θέσ η εν τό ς α υ το ύ του κ ρ ά το υ ς . [Α υ το ί ο ι π ο λ ίτε ς ] ε ίν α ι π ρ ο ικ ισ μ έ ν ο ι μ ε εθ ν ο τ ικ ά , θ ρ η σ κ ε υ τ ικ ά ή γ λ ω σ σ ικ ά χ α ρ α κ τη ρ ισ τ ικ ά , τα ο π ο ία δ ια φ έ ρ ο υ ν α π ό ε κ ε ίν α της π λ ε ιο ψ η φ ία ς του π λ η θ υ σ μ ο ύ , δ ια π ν έ ο ν τα ι α π ό α ισ θ ή μ α τα α λ λ η λ ε γ γ ύ η ς μ ετα ξύ το υς , κ ιν ο ύ ν τα ι έ σ τω κα ι σ ιω π η ρ ά , α π ό μ ια σ υ λ λ ο γ ικ ή θ έλ η σ η ε π ιβ ιώ σ ε ω ς κα ι α π ο σ κ ο π ο ύ ν σ τη ν επ ίτευ ξη π ρ α γ μ α τ ικ ή ς κα ι ν ο μ ικ ή ς ισ ό τη το ς μ ε τη ν π λ ε ιο ψ η φ ία .”

Ο ορισμός αυτός δέχθηκε σκληρές κριτικές εστιαζόμενες στο σημείο της συλλογικής θέλησης της επιβίωσης και ότι τα μέλη αποσκοπούν στην επίτευξη πραγματικής και νομικής ισότητας.

Η πρόταση τελικά δεν υιοθετήθηκε από την Υποεπιτροπή και παραπέμφθηκε για εξέταση στην ΕΑΔ, η οποία όμως αποφάσισε την αναστολή των εργασιών για την εξεύρεση ορισμού. Το 1992 υιοθετήθηκε η Διακήρυξη για τα δικαιώματα των μελών της μειονότητας από τη Γ.Σ του ΟΗΕ, χωρίς όμως στο κείμενο να περιέχεται ορισμός.

1.1.2.6 Η Συμβολή του Συμβουλίου της Ευρώπης(ΣτΕ) (1991-93)15

Το ΣτΕ ίδρυσε το 1990 την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τη Δημοκρατία μέσω του Δικαίου, γνωστή και ως Επιτροπή της Βενετίας.16 Μία από τις Ομάδες Εργασίας17 ασχολήθηκε με το θέμα της προστασίας των

-9-

14 Γεώργιος Διακοφωτάκης, “Περί Μειονοτήτων κατά το Διεθνές Δίκαιο”, Αθήνα-Κομοτηνή, Σάκκουλα, 2001, σελ. 74-7915 Γεώργιος Διακοφωτάκης, “Περί Μειονοτήτων κατά το Διεθνές Δίκαιο”, Αθήνα-Κομοτηνή, Σάκκουλα, 2001, σελ. 79-8616 Οι βασικοί στόχοι της Επιτροπής της Βενετίας ήταν να αποτελέσει το διεθνές θεσμικό όργανο για συνδρομή στα κράτη

της Ανατολικής και Κεντρικής Ευρώπης στην πορεία τους προς τον εκδημοκρατισμό και να ενισχύσει γενικά την δημοκρατία και τους δημοκρατικούς θεσμούς. Στέλιος Περράκης (Επιμέλεια), “ Τα Δικαιώματα των Λαών και των Μειονοτήτων, Μια Προβληματική σε Εξέλιξη, Αθήνα-Κομοτηνή, Σάκκουλα, 1993, σελ. 220 (κείμενο Κωνσταντίνου Οικονομίδη)

17 Οι δύο άλλες ομάδες ήταν η ομάδα “task force” για τις συνταγματικές μεταρρυθμίσεις και η ομάδα για τη Συνταγματική Δικαιοσύνη. Στέλιος Περράκης (Επιμέλεια), “ Τα Δικαιώματα των Λαών και των Μειονοτήτων, Μια Προβληματική σε Εξέλιξη, Αθήνα-Κομοτηνή, Σάκκουλα, 1993, σελ. 220 (κείμενο Κωνσταντίνου Οικονομίδη)

-10-μειονοτήτων και σύνταξε ένα σχέδιο σύμβασης. Το άρθρο 2 του σχεδίου περιείχε τον εξής ορισμό:

"1. Γ ια το υ ς σ κ ο π ο ύ ς τη ς π α ρ ο ύ σ η ς Σ υ μ β ά σ εω ς , ο ό ρ ο ς "μ ε ιο ν ό τη ς ” θ α σ η μ α ίν η μ ια ο μ ά δ α , μ ικ ρ ό τερ η σ ε α ρ ιθ μ ό α π ό το ν υ π ό λ ο ιπ ο π λ η θ υ σ μ ό ε ν ό ς Κ ρ ά το υ ς , τη ς ο π ο ία ς τα μέλη , π ο υ ε ίν α ι π ο λ ίτ ε ς α υ το ύ του Κ ρ ά το υ ς , έ χ ο υ ν ε θ ν ο τ ικ ά , θ ρ η σ κ ε υ τ ικ ά ή γ λ ω σ σ ικ ά χ α ρ α κ τη ρ ισ τ ικ ά , δ ια φ ο ρ ετ ικ ά α π ό ε κ ε ίν α του υ π ό λ ο ιπ ο υ π λ η θ υ σ μ ο ύ , κα ι ο δ η γ ο ύ ν τα ι α π ό τη ν θ έλ η σ η να δ ια σ φ α λ ίσ ο υ ν το ν π ο λ ιτ ισ μ ό , τ ις π α ρ α δ ό σ ε ις , τη ν θ ρ η σ κ ε ία ή τη ν γ λ ώ σ σ α το υς .

2. Κ ά θ ε ο μ ά δ α π ο υ α ν τα π ο κ ρ ίν ε τα ι σ τα σ το ιχ ε ία α υ το ύ του ο ρ ισ μ ο ύ π ρ έ π ε ι να α ν τ ιμ ε τω π ίζ ε τα ι ω ς εθ ν ο τ ικ ή , θ ρ η σ κ ε υ τ ικ ή ή γ λ ω σ σ ικ ή μ ε ιο ν ό τη τα .

3. Τ ο να α ν ή κ η κ ά π ο ιο ς σ ε μ ια ε θ ν ικ ή μ ε ιο ν ό τη τα α π ο τε λ ε ί ζή τη μ α π ρ ο σ ω π ικ ή ς ε π ιλ ο γ ή ς κα ι κ α ν έν α μ ε ιο ν έ κ τη μ α δ ε ν μ π ο ρ ε ί να π ρ ο κ ύ ψ η α π ό τη ν ά σ κ η σ η μ ία ς τέ το ια ς ε π ιλ ο γ ή ς .”

Τελικά το σχέδιο αυτό δεν εγκρίθηκε από την Επιτροπή των Υπουργών του ΣτΕ. Στη συνέχεια όμως, το 1993, η Κοινοβουλευτική Συνέλευση ζήτησε την υιοθέτηση συμπληρωματικού πρωτοκόλλου στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα των ανθρώπων (ΕΣΔΑ) με σκοπό την προστασία των εθνικών μειονοτήτων. Το άρθρο 1 του πρωτοκόλλου αναφέρει τον ορισμό, ως εξής:

"Γ ια το υ ς σ κ ο π ο ύ ς α υ τή ς τη ς Σ υ μ β ά σ εω ς ο ό ρ ο ς "εθ ν ικ ή μ ε ιο ν ό τη ς ” χ α ρ α κ τη ρ ίζ ε ι μ ια ο μ ά δ α π ρ ο σ ώ π ω ν σ ε έν α κ ρ ά το ς , η ο π ο ία :

α . Δ ια μ έ ν ο υ ν σ τη ν ε π ικ ρ ά τε ια α υ το ύ του κ ρ ά το υ ς κα ι ε ίν α ι π ο λ ίτ ε ς του. β. δ ια τη ρ ο ύ ν π α λ α ιο ύ ς , ισ χ υ ρ ο ύ ς κα ι δ ια ρ κ ε ίς δ ε σ μ ο ύ ς μ ε το κ ρ ά το ς α υ τό . γ. π α ρ ο υ σ ιά ζ ο υ ν ιδ ια ίτερ α εθ ν ο τ ικ ά , π ο λ ιτ ισ τ ικ ά , θ ρ η σ κ ε υ τ ικ ά ή γ λ ω σ σ ικ ά

χ α ρ α κ τη ρ ισ τ ικ ά .δ. ε ίν α ι α ρ κ ο ύ ν τω ς α ν τ ιπ ρ ο σ ω π ε υ τ ικ ά , ό ν τα ς σ υ γ χ ρ ό ν ω ς ο λ ιγ ό τε ρ α σ ε α ρ ιθ μ ό α π ό

το ν υ π ό λ ο ιπ ο π λ η θ υ σ μ ό α υ το ύ του κ ρ ά το υ ς ή μ ία ς π ε ρ ιο χ ή ς α υ το ύ του κ ρ ά το υ ς .ε. κ ιν ο ύ ν τα ι α π ό τη ν ε π ιθ υ μ ία ν α δ ια τη ρ ή σ ο υ ν α π ό κ ο ιν ο ύ ό τ ι σ υ ν ισ τά τη ν κο ινή το υ ς

τα υ τό τη τα , ιδ ια ίτε ρ α το ν π ο λ ιτ ισ μ ό , τις π α ρ α δ ό σ ε ις , τη ν θ ρ η σ κ ε ία ή τη ν γ λ ώ σ σ α το υ ς .”

Όσον αφορά το επίθετο "εθνικός”, ανατρέχοντας στο Επεξηγηματικό Μνημόνιο (Explanatory Memorandum) του Worms, ξεκαθαρίζει ότι "τα δικαιώματα των μειονοτήτων δεν πρέπει να συγχέονται με τα δικαιώματα των ξένων”. Γι'αυτό αναφέρεται ως "εθνική” μειονότητα (national minority). Επιπλέον, ξεκαθαρίζεται η σχέση των δεσμών με το κράτος (παλαιοί, ισχυροί και διαρκείς δεσμοί), σε αντίθεση με τους δεσμούς που έχουν όλοι οι άλλοι μετανάστες (νέοι, αδύνατοι και συνήθως προσωρινοί). Δύο άλλα πρωτοπεριλαμβανόμενα σε έναν ορισμό και πρωτοεμφανιζόμενα θέματα, είναι ότι αναφέρεται και σε γεωγραφική περιοχή του κράτους στο οποίο ζει μια μειονότητα, (....the population of that state or of a region of that state), ενώ μέχρι τώρα νοούνταν σε όλη την επικράτεια, καθώς επίσης και η έννοια της ταυτότητας, κουλτούρας (..to preserve their culture..) ως κοινό κτήμα των μελών. Ούτε όμως το σχέδιο αυτό εγκρίθηκε αρχικά από την Επιτροπή Υπουργών. Ωστόσο όμως, τον Οκτώβριο του 1993, στο τελικό ανακοινωθέν της Διασκέψεως Κορυφής του ΣτΕ στη Βιέννη, δόθηκε εντολή για σύνταξη μίας Σύμβασης - Πλαίσιο, η οποία τελικώς εγκρίθηκε το 1994, χωρίς όμως να περιέχει ορισμό.

1.1.2.7 Ο Ορισμός της ΚεντροΕυρωπαϊκής Πρωτοβουλίας (ΚΕΠ) (1994)18

Το 1993, στο πλαίσιο της διεθνής προβληματικής για τα θέματα των μειονοτήτων στον ευρωπαϊκό χώρο, ιδρύθηκε μια ομάδα εργασίας με αποκλειστικό αντικείμενο τις μειονότητες (Working Group on Minorities), η οποία συνέταξε ένα σχέδιο συμφωνίας, το οποίο και εγκρίθηκε

18 Η ΚΕΠ (Central European Initiative) (CEI), έχει ως στόχους την παροχή βοήθειας και τεχνογνωσίας στα τέως ανατολικά κράτη-μέλη της, προκειμένου να καταστεί εφικτή και με το μικρότερο κόστος, η εξοικείωση των χωρών αυτών με την ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) και η μελλοντική ένταξή τους σ' αυτήν.Γεώργιος Διακοφωτάκης, “Περί Μειονοτήτων κατά το Διεθνές Δίκαιο”, Αθήνα-Κομοτηνή, Σάκκουλα, 2001, σελ. 86-88

από τη Σύνοδο Υπουργών Εξωτερικών της Πρωτοβουλίας (Τορίνο Ιταλίας, 19 Νοε1994) με την ονομασία “Όργανο - ΚΕΠ για την Προστασία των Μειονοτικών Δικαιωμάτων” (CEI - Instrument for the Protection of Minority Rights).Στο πρώτο άρθρο δίνεται ο ορισμός της “εθνικής μειονότητας:

“ Γ ια το υ ς σ κ ο π ο ύ ς α υ το ύ του Ο ρ γ ά ν ο υ ο ό ρ ο ς “εθ ν ικ ή μ ε ιο ν ό τη ς ” θ α σ η μ α ίν η μ ια ο μ ά δ α , μ ικ ρ ό τερ η σ ε α ρ ιθ μ ό α π ό το ν υ π ό λ ο ιπ ο π λ η θ υ σ μ ό ε ν ό ς Κ ρ ά το υ ς , τη ς ο π ο ία ς τα μ έλη , π ο υ ε ίνα ι π ο λ ίτ ε ς α υ το ύ του Κ ρ ά το υ ς , έ χ ο υ ν εθ ν ο τ ικ ά , θ ρ η σ κ ε υ τ ικ ά ή γ λ ω σ σ ικ ά χ α ρ α κ τη ρ ισ τ ικ ά , δ ια φ ο ρ ετ ικ ά α π ό ε κ ε ίν α του υ π ό λ ο ιπ ο υ π λ η θ υ σ μ ο ύ , κα ι ο δ η γ ο ύ ν τα ι α π ό τη ν θ έλ η σ η ν α δ ια σ φ α λ ίσ ο υ ν το ν π ο λ ιτ ισ μ ό , τις π α ρ α δ ό σ ε ις , τη ν θ ρ η σ κ ε ία ή τη ν γ λ ώ σ σ α τους.

Ο ορισμός αυτός είναι κατά λέξη πιστή αντιγραφή της παρ. 1 του άρθρου 2 του σχεδίου Συμβάσεως της Επιτροπής της Βενετίας. Στην πραγματικότητα είναι ο πρώτος ορισμός “εθνικής μειονότητας” που εμπεριέχεται σε διακρατική πράξη, όπως είναι αυτή της ΚΕΠ, περί μειονοτικών δικαιωμάτων, έστω και εάν δεν είναι διεθνώς νομικά δεσμευτική.

Μετά από όλους αυτούς τους ορισμούς, μπορούμε να πούμε ότι ναι μεν δεν υπάρχει κοινά αποδεκτός από νομικής άποψης ορισμός, εντούτοις βρίσκονται σε ισχύ τα διάφορα στοιχεία του, όπως και τα χαρακτηριστικά των μειονοτήτων, στο μεγαλύτερο ποσοστό των κειμένων. Κατόπιν αυτού, παρατίθενται παρακάτω, τα κριτήρια εντοπισμού της έννοιας της μειονότητας.

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΝΤΟΠΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΕΝΝΟΙΑΣ ΤΗΣ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΑΣ

Αντικειμενικά Υποκειμενικά

Χαρακτηριστικά

Διακριτή ομάδα Συνείδηση διακριτής ομάδας

Χαρακτηριστικά (εθνολογικά, Θέληση διατήρησης χαρακτηριστικώνπολιτιστικά, θρησκευτικά, γλωσσικά)

Αριθμητικό μέγεθος

Στοιχεία

Πολίτες Θέληση επιβίωσης

Μη κρατούσα Επίτευξη ισότητας

Πίστη

Παλαιοί δεσμοί

1.2 ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΑΣ

Με τον όρο χαρακτηριστικά μειονότητας, ορίζονται τα ιδιαίτερα εκείνα χαρακτηριστικά, τα οποία διαφέρουν από τον υπόλοιπο πληθυσμό. Αυτά μπορεί να είναι εθνοτικά, πολιτιστικά, θρησκευτικά ή γλωσσικά. Τα χαρακτηριστικά αυτά, σύμφωνα με τον ορισμό της μειονότητας (κείμενο β' της Υποεπιτροπής του ΟΗΕ για την πρόληψη των διακρίσεων και την προστασία των μειονοτήτων), θα πρέπει να χαρακτηρίζονται από σταθερότητα (stable) και να είναι εμφανώς διαφορετικά (markedly different) από τα αντίστοιχα του υπόλοιπου πληθυσμού.

-11-

-121.2.1 Εθνοτικά Χαρακτηριστικά

Ως εθνοτικά χαρακτηριστικά των μειονοτήτων, λογίζονται ταπαρακάτω:

α. Τα φυσικά (βιολογικά)19 χαρακτηριστικά, τα οποία διαμέσου της κληρονομικότητας, μεταπηδούν από γενεά σε γενεά (π.χ το χρώμα του δέρματος ή των μαλλιών, το σχήμα του προσώπου και των ματιών).

β. Ο πολιτισμός (ήθη, έθιμα και παραδόσεις), ο οποίος μπορεί να είναι διαφορετικός και λόγω θρησκευτικών ή και γλωσσικών διαφορών.

γ. Η ιστορία των μειονοτήτων. Αυτή θα πρέπει λογικά να είναι κοινή με τον υπόλοιπο πληθυσμό. Σε αντίθετη περίπτωση, έχουμε ένα διαφορετικό παρελθόν, το οποίο κατά το μεγαλύτερο ποσοστό, συνδέει την μειονότητα με ένα γειτονικό κράτος. Σε πολλά κείμενα δεν γίνεται αναφορά στην ιστορία (πχ κείμενα του ΣτΕ).

Σε μια σύνθεση όλων των εθνοτικών χαρακτηριστικών και έλξη τους σε μια λέξη, μπορούμε να προσδιορίσουμε τη λέξη "καταγωγή” (origin). Έτσι, μέλη μειονότητας που έχουν διαφορετικά εθνοτικά χαρακτηριστικά, μπορούμε να υπολογίσουμε βάσιμα, ότι έχουν και διαφορετική "εθνοτική καταγωγή” (ethnic origin).

1.2.2. Πολιτιστικά Χαρακτηριστικά

Με τον όρο πολιτιστικά χαρακτηριστικά, θεωρούμε τα ήθη, έθιμα και παραδόσεις των μειονοτήτων. Ο όρος συναντάται, σε κατηγορία διάφορη των εθνοτικών χαρακτηριστικών, μόνο στον ορισμό της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του ΣτΕ και στην πρόταση του σεμιναρίου της Αχρίδος. Η Διακήρυξη της ΟΥΝΕΣΚΟ (UNESCO) για τις "Αρχές της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Συνεργασίας” αναφέρει μεταξύ άλλων ότι κάθε πολιτισμός έχει αξία και αξιοπρέπεια και πρέπει να είναι υπό προστασία και σεβασμό ενώ το σύνολο των πολιτισμών αποτελούν την κοινή κληρονομιά της ανθρωπότητας. Σε ευρωπαϊκά κείμενα [π.χ ΔΑΣΕ (Γενεύης), Σύμβαση - Πλαίσιο του ΣτΕ], θεωρούν ότι οι μειονότητες συνεισφέρουν στον εμπλουτισμό (enrichment) αλλά και στην πολιτισμική διαφοροποίηση (cultural diversity) της χώρας όπου κατοικούν.20 Τα πολιτιστικά χαρακτηριστικά επίσης διαφοροποιούνται λόγω θρησκευτικών ή και γλωσσικών διαφορών. Η γνώμη του γράφοντος είναι ότι τα πολιτιστικά χαρακτηριστικά, εμπεριέχονται στα εθνοτικά και έτσι πρέπει να αντιμετωπίζονται.

1.2.3. Θρησκευτικά Χαρακτηριστικά

Από την αρχαιότητα μέχρι τους νεώτερους χρόνους, τα θρησκευτικά χαρακτηριστικά ήταν τα πρώτα ιδιαίτερα γνωρίσματα, που διέκριναν μια ομάδα ανθρώπων από τον υπόλοιπο πληθυσμό. Γνωστές είναι οι πολεμικές

19 Τα φυσικά χαρακτηριστικά δεν μνημονεύονται στα κείμενα, καθόσον ενδέχεται να μην έχουν ιδιαίτερη σημασία το σημερινό καιρό διότι όλα τα κράτη δέχονται την αρχή της μη διάκρισης καθώς επίσης και διότι όπως έχουμε επισημάνει και νωρίτερα, οι μετανάστες εργάτες δεν λογίζονται ως μειονότητες.Γεώργιος Διακοφωτάκης, “Περί Μειονοτήτων κατά το Διεθνές Δίκαιο”, Αθήνα-Κομοτηνή, Σάκκουλα, 2001, σελ. 117

20 Γεώργιος Διακοφωτάκης, “Περί Μειονοτήτων κατά το Διεθνές Δίκαιο”, Αθήνα-Κομοτηνή, Σάκκουλα, 2001, σελ. 119

-13-συρράξεις (ιεροί πόλεμοι, σταυροφορίες κλπ) με απίστευτες απώλειες καθώς και οι διωγμοί ενώ βάση αυτών των θρησκευτικών χαρακτηριστικών καθιερώνεται για πρώτη φορά η θέσπιση μέτρων προστασίας των θρησκευτικών μειονοτήτων.

Στο άρθρο 18 ΔΣΑΠ (παράγραφος 1)21, πλέον της θρησκείας (religion), υφίσταται και ο όρος πεποίθηση (belief) και εκφράζονται μέσω της λατρείας (worship). Οι αρχικοί δύο όροι συνδέονται στενά με την ελευθερία της σκέψης και της συνειδήσεως. Δεν υφίσταται καμία διάκριση και περιορισμός μεταξύ των θρησκειών, με μόνο περιορισμό τον τιθέμενο στην παράγραφο 3 του ιδίου άρθρου22, που επιβάλλει το σεβασμό από μέρους της θρησκείας ή πεποίθησης, της δημόσιας ασφαλείας, τάξης, υγείας, ηθικής ή προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων και ελευθεριών των άλλων. Δεν μπορεί να απαγορευθεί ή να ανασταλεί το δικαίωμα κάποιου να πιστεύει μία θρησκεία (δικαίωμα ανεξιθρησκείας) αλλά μπορεί για ειδικούς λόγους και υπό ορισμένες προϋποθέσεις, να ανασταλούν προσωρινά ή να απαγορευτούν τελείως, οι τρόποι δημόσιας έκφρασης της υπόψη θρησκείας ή πεποίθησης. Η λατρεία, που πρεσβεύει την εξωτερίκευση της θρησκείας, μπορεί να τελεστεί δημόσια και ιδιωτικά, ατομικά ή συλλογικά, υποκείμενη όμως στους περιορισμούς του άρθρου 18 ΔΣΑΠ. Κατόπιν των παραπάνω, συμπεραίνεται ότι κάθε θρησκεία έχει το αναφαίρετο δικαίωμα υπάρξεώς της, της λατρείας της και προστασίας από το κράτος, ως θρησκευτικής μειονότητας.

1.2.4. Γλωσσικά Χαρακτηριστικά

Τα γλωσσικά χαρακτηριστικά συνοψίζονται στη γλώσσα καθώς και στους τρόπους που αυτή εκφέρεται, εκφράζεται ή χρησιμοποιείται, γραπτά ή προφορικά. Σύμφωνα με το άρθρο 1α του Α' Μέρους του Ευρωπαϊκού Χάρτη των Περιφερειακών ή Μειονοτικών Γλωσσών (ΕΧΠΜΓ) του ΣτΕ, “π ε ρ ιφ ε ρ ε ια κ έ ς ή μ ε ιο ν ο τ ικ έ ς γ λ ώ σ σ ε ς ε ίν α ι ε κ ε ίν ε ς π ο υ :

α. π α ρ α δ ο σ ια κ ώ ς χ ρ η σ ιμ ο π ο ιο ύ ν τα ι ε ν τό ς ο ρ ισ μ έ ν η ς π ε ρ ιο χ ή ς του Κ ρ ά το υ ς α π ό υ π η κ ό ο υ ς του Κ ρ ά το υ ς α υ το ύ , ο ι ο π ο ίο ι σ υ ν ισ το ύ ν ο μ ά δ α α ρ ιθ μ η τ ικ ώ ς μ ικ ρ ό τερ η α π ό το ν υ π ό λ ο ιπ ο π λ η θ υ σ μ ό του Κ ρ ά το υ ς κα ι

β. δ ια φ έ ρ ο υ ν α π ό τη ν επ ίσ η μ η γ λ ώ σ σ α ή γ λ ώ σ σ ε ς του ε ν λ ό γ ω Κ ρ ά το υ ς κα ι δ εν σ υ μ π ε ρ ιλ α μ β ά ν ο υ ν ε ίτ ε δ ια λ έκ το υ ς τη ς ε π ίσ η μ η ς γ λ ώ σ σ α ς ε ίτ ε γ λ ώ σ σ ε ς τω ν μ ε τα ν α σ τώ ν .” 23

Ως προς το θέμα της “περιοχής” (territory), που χρησιμοποιούνται οι περιφερειακές ή μειονοτικές γλώσσες, το άρθρο 1β του παραπάνω ΕΧΠΜΓ έρχεται να το καθορίσει ως εξής: “ω ς π ερ ιο χ ή ν ο ε ίτα ι η γ εω γ ρ α φ ικ ή π ε ρ ιφ έ ρ ε ια ό π ο υ η σ υ γ κ εκ ρ ιμ έν η γ λ ώ σ σ α ε ίν α ι ο τρ ό π ο ς έ κ φ ρ α σ η ς α ρ ιθ μ ο ύ α τό μ ω ν ο ο π ο ίο ς δ ικ α ιο λ ο γ ε ί τη ν υ ιο θ έ τη σ η τω ν δ ια φ ό ρ ω ν π ρ ο σ τα τε υ τ ικ ώ ν κα ι α ν α π τυ ξ ια κ ώ ν μ έ τρ ω ν π ο υ π ε ρ ιέ χ ο ν τα ι σ τη

π α ρ ο ύ σ α σ ύ μ β α σ η .” Η ομολογουμένως ασάφεια στους όρους “γεωγραφική

21 Το άρθρο 18 ΔΣΑΠ, παράγραφος 1 αναφέρει χαρακτηριστικά: “1. Everyone shall have the right to freedom or thought, conscience and religion. This right shall include freedom to have or to adopt a religion or belief of his choice, and freedom, either individually or in community with others and in public or private, to manifest his religion or belief in worship, observance, practice and teaching.” Γεώργιος Διακοφωτάκης, “Περί Μειονοτήτων κατά το Διεθνές Δίκαιο”, Αθήνα-Κομοτηνή, Σάκκουλα, 2001, σελ. 121 (υποσημείωση 131 (1))

22 Το άρθρο 18 ΔΣΑΠ, παράγραφος 3 αναφέρει: “3. Freedom to manifest one's religion or belief may be subject only to such limitations as are prescribed by law and are necessary to protect public safety, order, health, or morals or the fundamental rights and freedoms of others.” Γεώργιος Διακοφωτάκης, “Περί Μειονοτήτων κατά το Διεθνές Δίκαιο”, Αθήνα-Κομοτηνή, Σάκκουλα, 2001, σελ. 121 (υποσημείωση 131 (3))

23 Το άρθρο1α του ΕΧΠΜΓ έχει ως εξής: “For the purposes of this charter: a. the term “regional or minority languages” means languages that are i) traditionally used within a given territory of a State by nationals of that State who form a group numerically smaller than the rest of the State's population, and ii) different from the official language(s) of that State; it does not include either dialects of the official language(s) of the State or the languages of migrants” Στέλιος Περράκης (Επιμέλεια), “ Τα Δικαιώματα των Λαών και των Μειονοτήτων, Μια Προβληματική σε Εξέλιξη, Αθήνα- Κομοτηνή, Σάκκουλα, 1993, σελ. 236 (κείμενο Ευάγγελου Κωφού) και σελ 363-380 (το αγγλικό κείμενο του Χάρτη)

-14-περιφέρεια” (geographical area) και "αριθμός ατόμων” (a number of people) αφήνεται να προσδιοριστεί από τα κράτη - μέλη.

Στην Επεξηγηματική Έκθεση (Explanatory Report) αναφέρονται ως "ιστορικές γλώσσες” εκείνες, που μιλιούνται επί μακρό χρόνο (over a long period) σε ένα κράτος. Αυτό το γεγονός, μαζί με τον όρο "παραδοσιακώς” (traditionally) που αναφέρθηκε στο άρθρο 1α του ΕΧΠΜΓ, αποκλείει κάθε ξένη γλώσσα.

Ένα άλλο θέμα, που εμφανίζεται, είναι ότι ο Χάρτης δεν προσδιορίζει ποιες γλώσσες καλύπτει αλλά το αφήνει στη διακριτική ευχέρεια των κυβερνήσεων. Επίσης παρέχει ασφαλιστικές δικλείδες για την εθνική κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα των κρατών. Στο άρθρο 5 του ΕΧΠΜΓ αναφέρεται ότι η ανάληψη από ένα συμβαλλόμενο μέρος υποχρεώσεων, που απορρέουν από τις διατάξεις του Χάρτη, δεν παρέχει το δικαίωμα σε τρίτη χώρα, που έχει ενδεχομένως κάποιο ενδιαφέρον για μια συγκεκριμένη γλώσσα, να προβαίνει σε ενέργειες σε βάρος της κυριαρχίας και της εδαφικής ακεραιότητας του ως άνω συμβαλλόμενου.24 Αν και ο Χάρτης προστατεύει γλώσσες και όχι γλωσσικές μειονότητες, ο ίδιος καταστρατηγεί τους σκοπούς της ύπαρξής του, συγκαλύπτοντας τους πραγματικούς σκοπούς του. Μια και μιλήσαμε για γλωσσική μειονότητα, ας την ορίσουμε. Σύμφωνα με τον Κ. Τσιτσελίκη, "γλωσσική μειονότητα θεωρείται η ομάδα ατόμων που χρησιμοποιεί μια γλώσσα, γραπτή ή προφορική, διάφορη από αυτή που χρησιμοποιεί η πλειοψηφία του πληθυσμού του κράτους και η οποία έχει συνείδηση της ιδιαιτερότητάς της”.25

Σπανίως μία μειονότητα προσδιορίζεται αποκλειστικά και μόνο από τη γλώσσα της. Και όποτε αυτό συμβαίνει, δεν είναι απολύτως βέβαιο ότι η αντιμετώπισή της θα είναι ως μειονοτική.

1.3 ΑΡΧΕΣ ΜΕΙΟΝΟΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ

Με την έναρξη λειτουργίας το 1947, της Υποεπιτροπής του ΟΗΕ για την πρόληψη των διακρίσεων και την προστασία των μειονοτήτων, καθορίστηκε το έργο της με την ανάλυση των δύο εννοιών του τίτλου της: πρόληψη διακρίσεων και προστασία μειονοτήτων, τις οποίες και όρισε ως εξής:26

"Π ρ ό λ η ψ η τω ν δ ια κ ρ ίσ ε ω ν ε ίν α ι η π ρ ό λ η ψ η ο ια σ δ ή π ο τε ε ν έρ γ ε ια ς , η ο π ο ία α ρ ν ε ίτα ι σ ε ά το μ α ή ο μ ά δ ε ς τη ν ίσ η μ ε τα χ ε ίρ ισ η , τη ν ο π ο ία ε ν δ ε χ ο μ έ ν ω ς ε π ιθ υ μ ο ύ ν .”

"Π ρ ο σ τα σ ία τω ν μ ε ιο ν ο τή τω ν ε ίν α ι η π ρ ο σ τα σ ία μη κ ρ α το υ σ ώ ν ο μ ά δ ω ν , ο ι ο π ο ίες , εν ώ γ εν ικ ά ε π ιθ υ μ ο ύ ν τη ν ίσ η μ ετα χ ε ίρ ισ η μ ε τη ν π λ ε ιο ψ η φ ία , ε π ιθ υ μ ο ύ ν ε π ίσ η ς κ ά π ο ια ς μ ο ρ φ ή ς δ ια φ ο ρ ετ ικ ή μ ετα χ ε ίρ ισ η (d iffe re n tia l tre a tm e n t) ώ σ τε ν α δ ια τη ρ ή σ ο υ ν β α σ ικ ά χ α ρ α κ τη ρ ισ τ ικ ά , τα ο π ο ία κ α τέ χ ο υ ν κα ι τα ο π ο ία τις δ ια κ ρ ίν ο υ ν α π ό τη ν π λ ε ιο ψ η φ ία του π λ η θ υ σ μ ο ύ . Η π ρ ο σ τα σ ία ε φ α ρ μ ό ζε τα ι ε ξ ίσ ο υ σ τα ά το μ α , π ο υ α ν ή κ ο υ ν σ ε τέ το ιε ς ο μ ά δ ε ς κα ι ε π ιθ υ μ ο ύ ν τη ν ίδ ια π ρ ο σ τα σ ία . Ε ξυ π α κ ο ύ ε τα ι ό τ ι η δ ια φ ο ρ ετ ικ ή μ ετα χ ε ίρ ισ η τέ το ιω ν ο μ ά δ ω ν ή α τό μ ω ν , π ο υ α ν ή κ ο υ ν σ ε τέ το ιες ο μ ά δ ες , δ ικ α ιο λ ο γ ε ίτα ι ό τ α ν α σ κ ε ίτα ι γ ια το κα λ ό το υ ς κα ι τη ν ε υ η μ ε ρ ία τη ς κ ο ιν ό τη το ς ω ς σ υ ν ό λ ο υ .. .” .

Οι μειονότητες δηλαδή, θα απολαμβάνουν πραγματική ισότητα και όχι μόνο νομική ισότητα. Η αφηρημένη αρχή της ισοπολιτείας θα πάρει υπόσταση και νόημα. Θα εφαρμόζεται με βάση το σεβασμό και την προαγωγή των μειονοτήτων έχοντας ως σκοπό την αρμονική συνύπαρξη και συμβίωση, μειονοτήτων και πλειοψηφικού πληθυσμού.

24 Στέλιος Περράκης (Επιμέλεια), "Τα Δικαιώματα των Λαών και των Μειονοτήτων, Μια Προβληματική σε Εξέλιξη, Αθήνα- Κομοτηνή, Σάκκουλα, 1993, σελ. 238 (κείμενο Ευάγγελου Κωφού)

25 Κ. Τσιτσελίκη “Το Διεθνές και Ευρωπαϊκό Καθεστώς Προστασίας των Γλωσσικών Μειονοτήτων και η Ελληνική Έννομη Τάξη, Αθήνα, Σάκκουλα, 1996, σελ. 36

26 Definition of the expressions "prevention of discrimination” and "protection of minorities”, Memorandum by the Division of Human Rights, E/CN.4/Sub.2/8/29.10.1947

Οι αρχές μειονοτικής προστασίας διακρίνονται σε γενικές και σε επικουρικές αρχές προστασίας και οι οποίες αναλύονται παρακάτω:

1.3.1 Γενικές Αρχές Προστασίας27

Γενικές αρχές προστασίας είναι οι αρχές εκείνες, οι οποίες συνιστούν τη βάση της προστασίας των μειονοτήτων διεθνώς. Αυτές είναι: η αρχή της μη διάκρισης, της ισότητας και της θετικής προστασίας ή θετικής διάκρισης.

1.3.1.1 Αρχή της μη Διακρίσεως ( nondiscrimination)28

Με τον όρο διάκριση (discrimination) εννοούμε την πράξη ή εξουσία, που πραγματοποιεί διάκριση, με θετικό ή αρνητικό τρόπο. Συνήθως, έχει αρνητική έννοια. Από το 1919 και μετέπειτα, έχουμε την έννοια της ισότητας και της ίσης μεταχείρισης ενώ ο όρος διάκριση καταδικάζεται.

Στον Χάρτη του ΟΗΕ αναφέρεται η απαγόρευση διακρίσεων βάσει “φυλής, φύλου, θρησκείας ή γλώσσας”. Η διάκριση διευρύνθηκε και αναφέρεται μετέπειτα σε πολιτικές - γλωσσικές - θρησκευτικές πεποιθήσεις. Συμπεριλήφθηκε σε όλες τις διεθνείς πράξεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα:

α. έχοντας οικουμενικό χαρακτήρα, όπως π.χ στην Οικουμενική διακήρυξη των δικαιωμάτων του ανθρώπου (1948) και σε πολλές συμβάσεις (πρόληψης και καταστολής του εγκλήματος της γενοκτονίας (1948), της UNESCO κατά των διακρίσεων στην εκπαίδευση (1960), εξάλειψης όλων των μορφών των φυλετικών διακρίσεων (1965), του ΟΗΕ για τα δικαιώματα του παιδιού (1989), κλπ).

β. έχοντας περιφερειακό επίπεδο ισχύος, όπως η Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων Ανθρώπου (ΕΣΔΑ) (1950), η Αμερικανική Σύμβαση για τα δικαιώματα του Ανθρώπου (1969) κλπ.

Σε ότι αφορά τις μειονότητες, η αρχή της μη διάκρισης θεωρείται το πρωταγωνιστικό στοιχείο προϋπόθεσης της μειονοτικής προστασίας και ορισμένα αντιπροσωπευτικά κείμενα, είναι τα παρακάτω:

α. Το Καταληκτικό Κείμενο της ΔΑΣΕ (Κοπεγχάγης) (1990) και ιδιαίτερα στο Τίτλο Δ' (παρ. 3), αναφέρεται στα μέλη της μειονότητας (ως προς την άσκηση θεμελιωδών ελευθεριών και ανθρωπίνων δικαιωμάτων) “χωρίς καμία διάκριση και με πλήρη ισότητα ενώπιον του νόμου.”

β. Η Διακήρυξη του ΟΗΕ (1992), στο άρθρο 3, προβλέπει όπως οι μειονότητες να ασκούν τα δικαιώματα “χωρίς καμία διάκριση”.

γ. Η Σύμβαση - Πλαίσιο του ΣτΕ (1995), στο άρθρο 4 (παρ. 1), αναφέρει ότι απαγορεύεται οιαδήποτε διάκριση “που βασίζεται στο ανήκειν σε μια εθνική μειονότητα”.

Η πιο ιστορικά γνωστή διάκριση, ήταν η φυλετική. Για το λόγο αυτό το 1965 ο ΟΗΕ θέσπισε τη Διεθνή Σύμβαση για την εξάλειψη όλων των μορφών φυλετικών διακρίσεων. Σύμφωνα με το άρθρο 1 αυτής:“Φ υ λ ε τ ικ ή δ ιά κ ρ ισ η , σ η μ α ίν ε ι ο π ο ια δ ή π ο τε δ ιά κ ρ ισ η , α π ο κ λ ε ισ μ ό , π ε ρ ιο ρ ισ μ ό ή π ρ ο τ ίμ η σ η , β α σ ιζό μ εν η σ τη ν φ υ λή , το χ ρ ώ μ α , τη ν γ ενεά , τη ν εθ ν ικ ή ή ε θ ν ο τ ικ ή κ α τα γ ω γ ή , η ο π ο ία έχ ε ι ω ς σ κ ο π ό ή ω ς α π ο τέ λ ε σ μ α ν α κ α τα ρ γ ή σ η ή ν α δ ια τα ρ ά ξη τη ν α ν α γ ν ώ ρ ισ η , α π ό λ α υ σ η ή ά σ κ η σ η , σ ε

-15-

27 Γεώργιος Διακοφωτάκης, “Περί Μειονοτήτων κατά το Διεθνές Δίκαιο”, Αθήνα-Κομοτηνή, Σάκκουλα, 2001, σελ. 203-20428 Γεώργιος Διακοφωτάκης, “Περί Μειονοτήτων κατά το Διεθνές Δίκαιο”, Αθήνα-Κομοτηνή, Σάκκουλα, 2001, σελ. 204-207

ισ ό τ ιμ η β ά σ η , τω ν α ν θ ρ ω π ίν ω ν δ ικ α ιω μ ά τω ν κα ι θ ε μ ε λ ιω δ ώ ν ε λ ε υ θ ε ρ ιώ ν σ το ν π ο λ ιτ ικ ό , ο ικ ο ν ο μ ικ ό , κ ο ιν ω ν ικ ό , π ο λ ιτ ισ τ ικ ό ή ά λ λ ο το μ έα τη ς δ η μ ό σ ια ς ζ ω ή ς .”

Στα άρθρα 5 και 6 της ίδιας Συμβάσεως, αναφέρονται οι υποχρεώσεις της πολιτείας για απάλειψη των φυλετικών διακρίσεων και προστασία αυτών, η οποία περιλαμβάνει τόσο την τιμωρία όσο και την ικανοποίηση των θυμάτων των διακρίσεων. Εδώ όμως υπάρχει κάποιο πρόβλημα. Οι φυλετικές διακρίσεις είναι μία μορφή διακρίσεως η οποία προβλέπεται στο Χάρτη του ΟΗΕ και τα Διεθνή Σύμφωνα του 1966. Τι γίνεται όμως με τις υπόλοιπες μορφές (θρησκεία - γλώσσα); Σε ότι αφορά τη θρησκεία, αναφέρονται κάποιες πεποιθήσεις στο άρθρο5, παρ.δ της Συμβάσεως αλλά με τέτοιο τρόπο, που την προσομοιάζουν με παρεπόμενη ως προς την κύρια, που αφορά τη φυλετική. Όσο για τη γλώσσα, δε μνημονεύεται πουθενά. Οι διακρίσεις, που αναφέρονται, αφορούν στις προσλήψεις και την απασχόληση καθώς και στις διακρίσεις κατά των γυναικών.

Σημαντική όμως παρατήρηση είναι ότι στα πρόσφατα ειδικά κείμενα για τις μειονότητες, αναφέρονται όλες ανεξαιρέτως οι μορφές των διακρίσεων οι οποίες καταδικάζονται και απαγορεύονται, εντούτοις και σε αυτή την περίπτωση, η θρησκεία και η γλώσσα δε διαθέτουν βαρύ νομικό οπλοστάσιο.

Τέλος, η αρχή της μη διάκρισης, πλέον της ίσης αναγνώρισης θεμελιωδών ελευθεριών, επιτάσσει το σεβασμό των μειονοτήτων ως ανθρωπίνων όντων, ως πολιτών και ως μελών μίας μειονότητας [ελεύθερη εκδήλωση της ιδιαίτερης ταυτότητάς τους (εθνοτική, θρησκευτική, γλωσσική)].

1.3.1.2 Αρχή της Νομικής Ισότητας (equality inI aw)29

Ο ορισμός, σύμφωνα με την εγκυκλοπαίδεια των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, παρατίθεται ως εξής: "η ισότητα είναι μία γενική αρχή στοιχειώδους (elementary) δικαιοσύνης, εφαρμόσιμη σε όλα τα ανθρώπινα δικαιώματα και εφαρμοστέα σε κάθε άτομο χωρίς καμία διάκριση.”

Η αναφορά στην ισότητα, ορίζεται όταν έχει απαγορευθεί το πεδίο των διακρίσεων. Για να φτάσουμε όμως στη νομική ισότητα, θα πρέπει να θεσπίσουμε κανόνες δικαίου, οι οποίοι μέσω του περί δικαίου αίσθημα να ορίζουν το ενδεικνυόμενο και εφαρμόσιμο σε κάθε περίπτωση. Νομική ισότητα είναι η ίση εφαρμογή και προστασία του νόμου σε όλους ανεξαιρέτως. Η αρχή αυτή αναφέρεται στο άρθρο 26 ΔΣΑΠ, όπου γίνεται ανάλυση της ισότητας και διαχωρισμό σε δύο δικαιώματα: της ίσης προστασίας του νόμου χωρίς διακρίσεις (equal protection of the law without any discrimination) και της ισότητας ενώπιον του νόμου (equality before the law), τα οποία είναι διακριτά και αλληλένδετα.

1.3.1.3 Αρχή της Θετικής Προστασίας (equality i n fact)30

Στις προηγούμενες δύο υποπαραγράφους αναφερθήκαμε στην αρχή της μη διάκρισης και της νομικής ισότητας για όλους. Για όλους όμως; Σύμφωνα με την Επιτροπή ΔΣΑΠ, "η ισότιμη απόλαυση δικαιωμάτων και ελευθεριών δεν σημαίνει την ίδια μεταχείριση (identical treatment) σε όλες τις περιπτώσεις. Υπάρχουν άρα, κάποιες διακρίσεις, οι οποίες είναι σύννομες, κοινά αποδεκτές και αναγνωρίσιμες. Αυτές οι διακρίσεις είναι απαραίτητες έτσι ώστε να στοχεύουν στο καλό κάποιων ατόμων ή ομάδων αλλά και στην ευημερία του

-16-

29 Γεώργιος Διακοφωτάκης, “Περί Μειονοτήτων κατά το Διεθνές Δίκαιο”, Αθήνα-Κομοτηνή, Σάκκουλα, 2001, σελ. 220-22530 Γεώργιος Διακοφωτάκης, “Περί Μειονοτήτων κατά το Διεθνές Δίκαιο”, Αθήνα-Κομοτηνή, Σάκκουλα, 2001, σελ. 225-243

-17-κοινωνικού συνόλου. Ο νόμος απαγορεύει τις διακρίσεις εκείνες, που προκαλούν ζημιά ή προσθέτουν βάρη σε κάποιους υπέρ κάποιων άλλων. “ Οι διακρίσεις αυτές οι οποίες δεν έχουν σαν σκοπό ή σαν αποτέλεσμα τη διακριτική μεταχείριση σε βάρος κάποιου ατόμου ή κάποιας ομάδας, πολλοί συγγραφείς ονομάζουν θετική διάκριση (positive discrimination), διαφορετική μεταχείριση (differential or special treatment), θετικά ή ειδικά μέτρα (positive or special measures), ή απλώς θετική δράση (affirmative action) ”.31Η θετική διάκριση είναι αποδεκτή όταν διέπεται από μία λογική, ανταποκρίνεται στο περί δικαίου αίσθημα, ισχύει για όσο απαιτείται για να επιτύχει τον σκοπό της (μόνιμη ή προσωρινή), υφίσταται αναλογία σκοπού και μέσων και τέλος αυτοί οι οποίοι θα την λάβουν, να την επιθυμούν και να την αποδέχονται έστω και σιωπηρώς. Οι διακρίσεις αυτές επιθυμούν να κάνουν ένα βήμα πάνω από την νομική ισότητα (equality in law), που αναφέραμε προηγουμένως και να ανέβουν στο επόμενο “σκαλί” , που ονομάζεται “πραγματική ισότητα” (equality in fact). Με άλλα λόγια, οτιδήποτε είναι χαρακτηρισμένο de jure, γίνονται προσπάθειες να εφαρμοστεί και de facto, για την τελική επίτευξη πλήρους ισοπολιτείας παντού.

Τί γίνεται όμως με τις μειονότητες; Η προστασία των μειονοτήτων θα πρέπει να στοχεύει στην πραγματική ισότητα και όχι μόνο, στην αντίστοιχη νομική. Ένα παράδειγμα είναι αρκετό για να μπορέσουμε να αισθανθούμε πρακτικά τί σημαίνει αυτό. Περιοχή: Δυτική Θράκη, αποστολή είναι να μάθει το σύνολο του πληθυσμού, στο σχολείο, την επίσημη γλώσσα (ελληνική), που είναι και η μητρική γλώσσα του πλειοψηφικού πληθυσμού. Για τους μουσουλμάνους της Δυτικής Θράκης, η πρόσβαση στην εκπαίδευση, για να μάθουν την ελληνική γλώσσα, είναι η νομική ισότητα. Αυτοί όμως οι μειονοτικοί μαθητές (Πομάκοι, Αθίγγανοι) δεν έχουν το εκπαιδευτικό πλαίσιο για την εκμάθηση της μητρικής τους γλώσσας (πομακικά, ρομανί αντίστοιχα), το οποίο είναι η πραγματική ισότητα. Η θεσμοθέτηση στο παράδειγμα αυτό, ειδικών μέτρων υπέρ των μειονοτήτων για την εκμάθηση της μητρικής γλώσσας τους, αποσκοπεί στην πραγματική ισότητα και δικαιολογείται λόγω των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών των μελών τους.

Ας αναφέρουμε κάποια ειδικά μέτρα. Ικανοποιητική πρωτοβάθμια- δευτεροβάθμια εκπαίδευση στη μητρική τους γλώσσα, διατήρηση του πολιτισμού τους με τη δημιουργία και λειτουργία σχολείων, βιβλιοθηκών, μουσείων, πολιτιστικών ιδρυμάτων, χρήση της μητρικής τους γλώσσας προφορικά ή γραπτά, σεβασμό του οικογενειακού δικαίου και των θρησκευτικών ηθών και εθίμων τους, κλπ.

Ως προς τη θετική προστασία, η πολιτική στρατηγική του Κράτους έναντι των μειονοτήτων μπορεί να είναι η μη μετοχή και ανοχή του Κράτους, ενθάρρυνση της θετικής προστασίας χωρίς καμία οικονομική συμμετοχή του Κράτους και τέλος η ενεργός συμμετοχή, με κρατική ενίσχυση, για τη διατήρηση και ανάπτυξη των μειονοτικών χαρακτηριστικών.

Η θετική προστασία, δεν αποσκοπεί να δώσει προνόμια. Εμπέδωση της ισοπολιτείας θέλει, με τη μετάπτωση της νομικής ισότητας σε πραγματική ισότητα.

1.3.2 Επικουρικές Αρχές Προστασίας

Οι επικουρικές αρχές προστασίας, αναφέρονται στην ρητή και σιωπηρή κοινωνική πολιτική του κράτους, αλλά και στις ιδέες και

31 Οι τέσσερις διαφορετικές ονομασίες, έχουν ληφθεί από τον D. Lochac, τον Capotorti και το κείμενο της Υποεπιτροπής του ΟΗΕ, τον Capotorti και τον Bayefski, αντίστοιχα.Γεώργιος Διακοφωτάκης, “Περί Μειονοτήτων κατά το Διεθνές Δίκαιο”, Αθήνα-Κομοτηνή, Σάκκουλα, 2001, σελ. 226

προκαταλήψεις του συνόλου του πληθυσμού της χώρας, έναντι των μειονοτήτων, οι οποίες τον συναπαρτίζουν. Είναι αρχές οι οποίες προκαθορίζουν και επηρεάζουν την ισχύ, την εφαρμογή και την εμπέδωση των γενικών αρχών προστασίας.32 Οι επικουρικές αρχές είναι: η μη βίαιη αφομοίωση, η ένταξη και η ανεκτικότητα.

1.3.2.1 Η μη Βίαιη Αφομοίωση (non-forcedassimilation)

Με τον όρο αφομοίωση, εννοούμε τη διαδικασία προσχώρησης μελών ομάδων στην κρατούσα ομάδα του κράτους, με εγκατάλειψη του ιδιαίτερου τρόπου ζωής, υιοθέτηση της κουλτούρας και αποβολή της ταυτότητάς τους. Με απλά λόγια, σχηματισμός μιας κοινωνίας ομοιογενούς όσον αφορά τα μέλη της. Κυρίαρχο όμως και καθοριστικό ζήτημα διαδραματίζει η θέληση των υπό αφομοίωση πληθυσμών.

Η αφομοίωση δεν απορρίπτεται από το διεθνές δίκαιο. Η Υποεπιτροπή του ΟΗΕ για την πρόληψη των διακρίσεων και την προστασία των μειονοτήτων, αναφέρει στο κείμενο α' (παρ. β) για μειονοτικές ομάδες, που δεν χρειάζονται προστασία και "ε π ιθ υ μ ο ύ ν ν α έ χ ο υ ν α κ ρ ιβ ώ ς τη ν μ ετα χ ε ίρ ισ η π ο υ έχ ε ι ο υ π ό λ ο ιπ ο ς

π λ η θ υ σ μ ό ς ” , κοινώς επιθυμούν την ισοπολιτεία.33 Ας ξεκαθαρίσουμε όμως τα πράγματα. Η αφομοίωση δεν απαγορεύεται. Απαγορεύεται όμως η βίαιη μορφή της, η οποία γίνεται χωρίς τη συναίνεση και θέληση των ενδιαφερομένων. Χαρακτηριστικό το απόσπασμα από το άρθρο 8 του Οργάνου Κεντροευρωπαϊκής Πρωτοβουλίας (ΚΕΠ): "Τ α κρ ά τη π ο υ λ α μ β ά ν ο υ ν μ έτρ α σ ύ μ φ ω ν α μ ε τη γ εν ικ ή το υ ς π ο λ ιτ ικ ή εν τά ξε ω ς , θ α α π ό σ χ ο υ ν α π ό τη ν ε π ιδ ίω ξη ή τη ν ε ν θ ά ρ ρ υ ν σ η π ο λ ιτ ικ ώ ν π ο υ α π ο σ κ ο π ο ύ ν σ τη να φ ο μ ο ίω σ η τω ν π ρ ο σ ώ π ω ν , π ο υ α ν ή κ ο υ ν σ ε ε θ ν ικ ές μ ε ιο ν ό τη τες , π α ρ ά τη θ έλ η σ ή το υ ς ......... ”

Το κείμενο αυτό εκφράζει ξεκάθαρα τι δεν πρέπει να κάνει το κράτος. Άλλωστε το δικαίωμα αυτοπροσδιορισμού όλων κατοχυρώνεται διεθνώς, το ελεύθερο δικαίωμα του οποιουδήποτε να ανήκει ή να μην ανήκει κάπου.

1.3.2.2 Η Ένταξη (integration)34

Σύμφωνα με τον Η. Santa Cruz, ένταξη νοείται η διαδικασία, με την οποία διαφορετικά στοιχεία ενώνονται και σχηματίζουν μία ενότητα (unity) ενώ συγχρόνως διατηρούν τη βασική τους ταυτότητα.

Ως προς τις μειονότητες, εκφράζεται ως συσσωμάτωση δηλαδή η παροχή ίσων ευκαιριών πρόσβασης των μελών, ισότιμα και ενεργά, σε τομείς του ιδιωτικού και δημοσίου φορέα. Με τον τρόπο αυτό, ενισχύεται η αρχή της ισότητας έναντι του νόμου ενώ δεν ενδιαφέρεται για την αποβολή ή εξάλειψη των διαφορών των μελών της μειονότητας. Η ένταξη αποτελεί ένα κίνητρο, το οποίο μπορεί υπό κατάλληλες συνθήκες να οδηγήσει στην αφομοίωση.

Τί γίνεται όμως με τους μετανάστες εργάτες; Εδώ έχουμε την περίπτωση, όπου οι μετανάστες, σε αντίθεση με τις μειονοτικές ομάδες, δεν αποτελούν πολίτες του κράτους και θεωρητικά κάποτε θα επιστρέψουν στις χώρες τους.

-18-

32 Γεώργιος Διακοφωτάκης, “Περί Μειονοτήτων κατά το Διεθνές Δίκαιο”, Αθήνα-Κομοτηνή, Σάκκουλα, 2001, σελ. 243-24433 Στη ΔΑΣΕ/Γενεύης, ο Αμερικανός πρέσβης Max Kompelman ανέφερε ότι: "Let me say that in my country, assimilation is

not a bad word.” Αναφέρεται από τον E. Decaux, Le droit internationai et la protection des minorites, in L'Evenement Europeen, Monorites quelles chances pour I'Europe, Seuil, Paris, Octobre 1991, σελ. 127


Συμπερασματικά, η κρατική πολιτική στρατηγική με την ένταξη των μειονοτήτων στο κράτος, αποσκοπεί στη συσσωμάτωση των μελών στο κοινωνικό γίγνεσθαι με ισοπολιτεία και όχι με τη δημιουργία μίας ομάδος κατώτερης κατηγορίας από τον πλειονοτικό πληθυσμό.

1.3.2.3 Η Ανεκτικότητα (tolerance)

Πρώτη φορά εμφανίζεται ο όρος στο Χάρτη του ΟΗΕ και στη συνέχεια στην Οικουμενική Διακήρυξη.35

Σε πολλά κείμενα, κυρίως του κειμένου της ΔΑΣΕ/Κοπεγχάγης (παρ. 40.3) και του Προοιμίου της Συμβάσεως - Πλαίσιο του ΣτΕ, αναφέρεται ως μία αντίληψη, που πρέπει να εμφορείται και στα κράτη και στους πολίτες, έναντι των μειονοτήτων. Η ανεκτικότητα εμφανίζεται ως αναγκαία συνθήκη, για την υλοποίηση των σκοπών της μειονοτικής προστασίας και το σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών. Στη Διακήρυξη της UNESCO (άρθρο 1, παρ.1), η ανεκτικότητα ορίζεται ως “σεβασμός, αποδοχή και εκτίμηση της πλούσιας ποικιλίας των πολιτισμών του κόσμου μας, των μορφών εκφράσεώς μας καιτων τρόπων να είναι κανείς άνθρωπος.......Η ανεκτικότητα είναι η αρμονία στην διαφορά........Ηανεκτικότητα, η αρετή που κάνει δυνατή την ειρήνη, συντελεί στην αντικατάσταση του πολιτισμού του πολέμου (culture of war) με τον πολιτισμό της ειρήνης (culture of peace).36

Για τα μέλη της μειονότητας, στο πλαίσιο του ανωτέρω ορισμού, συνιστά την παραδοχή του γεγονότος ότι όλοι οι άνθρωποι δεν είναι ίδιοι λόγω διαφορετικών χαρακτηριστικών αλλά θα πρέπει να υπάρχει σεβασμός στο δικαίωμα των ανθρώπων να είναι διαφορετικοί, να θεωρούν τους εαυτούς τους διαφορετικούς και να αντιμετωπίζονται διαφορετικά.

1.4 ΣΚΟΠΟΙ ΜΕΙΟΝΟΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ

Ως σκοποί της μειονοτικής προστασίας εννοούνται οι συνθήκες εκείνες, οι οποίες επιβάλλουν όπως οι μειονότητες να αντιμετωπίζονται ιδιαίτερα από το διεθνές δίκαιο. Το τρίπτυχο των σκοπών της μειονοτικής προστασίας είναι η ειρηνική συνύπαρξη, η αγαστή συνεργασία και η διατήρηση της ταυτότητας των μειονοτήτων.

Σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο: “Βασική ιδέα των συνθηκών για την προστασία των μειονοτήτων είναι η εξασφάλιση σε κοινωνικές ομάδες, που είναι ενσωματωμένες σε ένα κράτος, του οποίου ο πληθυσμός είναι μίας φυλής, μίας γλώσσας, ή θρησκείας διαφορετικής από τη δική τους, της δυνατότητας ειρηνικής συνυπάρξεως και αγαστής συνεργασίας με αυτόν τον πληθυσμό, και, συγχρόνως, [της δυνατότητας] διατηρήσεως των χαρακτηριστικών, με τα οποία ξεχωρίζουν από την πλειοψηφία, και ανταποκρίσεως στις συνακόλουθες απαιτήσεις.”37

Η επίτευξη αυτού του σκοπού απαιτεί δύο πράγματα: την εξασφάλιση τέλειας ισοπολιτείας, σε όλους τους τομείς όλων των πολιτών της χώρας και την εξασφάλιση των αναγκαίων μέσων στις μειονότητες για τη διατήρηση των χαρακτηριστικών τους. Ως μέσα για τους σκοπούς αυτούς θεωρούνται η πλήρη ισότητα και η ελευθερία ύπαρξης δυνατοτήτων στις μειονότητες, να διατηρήσουν και να αναπτύξουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους.

-19-

35 Στο Προοίμιο του Χάρτη του ΟΗΕ (παρ. 4) αναφέρεται: [We the peoples of the United Nations determined] to practicetolerance and live together in peace....... ”. Στο άρθρο 26, παρ. 2 της Οικουμενικής Διακήρυξης, αναφέρεται “[Education]shall promote understanding, tolerance and friendship among all nations....... ”

36 Η UNESCO καθιέρωσε την 16 Νοεμβρίου ως Ημέρα ανεκτικότητας, ενώ ο ΟΗΕ το 1995 ως Έτος αφιερωμένο σ'αυτήν.37 Γεώργιος Διακοφωτάκης, “Περί Μειονοτήτων κατά το Διεθνές Δίκαιο”, Αθήνα-Κομοτηνή, Σάκκουλα, 2001, σελ. 253

-20-Οι λόγοι της ειδικής μέριμνας και προσοχής για τις μειονότητες είναι η

προαγωγή και εμβάθυνση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η διατήρηση της σταθερότητας και της διεθνούς ειρήνης, η δημιουργία κλίματος ανεκτικότητας και διαλόγου και τέλος, το ότι η προστασία των μειονοτήτων είναι ζήτημα διεθνούς ενδιαφέροντος και συνεργασίας.38

1.5 ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΩΝ39

Ξεκινώντας την προσέγγιση των δικαιωμάτων των μειονοτήτων, θα μπορούσαμε να τα διακρίνουμε σε δικαιώματα γενικής και ειδικής προστασίας.

Η γενική προστασία αφορά στις υποχρεώσεις των κρατών και κυρίως αναφερόμαστε στις αρχές της μη διακρίσεως, της ισότητας αλλά και στο σεβασμό των δικαιωμάτων και θεμελιωδών ελευθεριών των πολιτών. Τα κράτη πρέπει να λαμβάνουν ειδικά μέτρα για την προστασία της ταυτότητάς τους, μέσω της θετικής προστασίας. Η γενική όμως προστασία αφορά όλους τους πολίτες και όχι μόνο τις μειονότητες και δεν θα ασχοληθούμε παραπέρα, καθόσον αναλύθηκε προηγουμένως, στο Κεφάλαιο των αρχών της μειονοτικής προστασίας. Αυτό όμως που θα εξετάσουμε στο πλαίσιο της γενικής προστασίας είναι το περίφημο Άρθρο 27 του Διεθνούς Συμφώνου για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα (ΔΣΑΠ).

Η ειδική προστασία, από την άλλη πλευρά, αναφέρεται αποκλειστικά στη μειονότητα και στην προστασία των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών τους. Η ειδική προστασία διαχωρίζεται περαιτέρω σε γενικά και ειδικά δικαιώματα, έτσι ώστε να κατανοήσουμε καλύτερα το τί ισχύει για όλες τις μειονότητες και τί για τη κάθε μία ξεχωριστά, με γνώμονα και κριτήριο τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της.

1.5.1 Η Γενική Προστασία του Άρθρου 27 ΔΣΑΠ

"Σ τα κ ρ ά τη ό π ο υ υ π ά ρ χ ο υ ν εθ ν ο τ ικ έ ς , θ ρ η σ κ ε υ τ ικ έ ς ή γ λ ω σ σ ικ έ ς μ ε ιο ν ό τη τες , τα π ρ ό σ ω π α π ο υ α ν ή κ ο υ ν σ ε α υ τέ ς δ ε ν μ π ο ρ ο ύ ν να σ τε ρ η θ ο ύ ν του δ ικ α ιώ μ α το ς να έχ ο υ ν , α π ό κ ο ιν ο ύ μ ε τα ά λ λ α μέλη τη ς ο μ ά δ α ς το υς , τη ν δ ική το υ ς π ο λ ιτ ισ τ ικ ή ζω ή , να ε κ δ η λ ώ ν ο υ ν κα ι ν α α σ κ ο ύ ν τη ν δ ική το υ ς θ ρ η σ κ ε ία ή να χ ρ η σ ιμ ο π ο ιο ύ ν τη ν δ ική το υ ς γ λ ώ σ σ α .”

Το άρθρο αυτό είναι μέχρι σήμερα, το μοναδικό παγκόσμιο κείμενο, βάση του οποίου τα κράτη οφείλουν να σέβονται τις μειονότητες και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους. Τί κρύβει όμως αυτό το άρθρο; Μια πιο προσεκτική ματιά καικυρίως στην αρχή, όπου αναφέρεται ότι "Σ τα κρ ά τη ό π ο υ υ π ά ρ χ ο υ ν ...........μ ε ιο ν ό τη τε ς ” ,

αφήνει να εννοηθεί, ότι δεν υπάρχουν παντού αυτές. Αυτό αληθεύει, όπως π.χ στην Ιρλανδία, το Λουξεμβούργο, τη Μάλτα και την Πορτογαλία. Με αυτό τον τρόπο, αφήνεται στη διακριτική ευχέρεια του κάθε κράτους, να αναγνωρίζει την ύπαρξη των μειονοτήτων αλλά και την άρνηση της ύπαρξής τους. Το γεγονός αυτό, βέβαια, παραλείφθηκε στη Διακήρυξη του ΟΗΕ (άρθρο 2.1).40 Τρία χαρακτηριστικά (εθνοτικά, θρησκευτικά, γλωσσικά) συνιστούν τουλάχιστον, τη βάση της ταυτότητας των μειονοτήτων.

Σύμφωνα με την Επιτροπή ΔΣΑΠ, το άρθρο λογίζεται ως “θετικό δικαίωμα” καθόσον κατοχυρώνει την απόλαυση του πολιτισμού, της θρησκείας και της

38 Γεώργιος Διακοφωτάκης, “Περί Μειονοτήτων κατά το Διεθνές Δίκαιο”, Αθήνα-Κομοτηνή, Σάκκουλα, 2001, σελ. 257-25839 Γεώργιος Διακοφωτάκης, “Περί Μειονοτήτων κατά το Διεθνές Δίκαιο”, Αθήνα-Κομοτηνή, Σάκκουλα, 2001, σελ. 305-30840 Το άρθρο 2.1 της Διακήρυξης του ΟΗΕ έχει ως εξής: "Persons belonging to national or ethnic, religious and linguistic

minorities........................”, ενώ δεν αναφέρει πουθενά για κράτη, που υπάρχουν μειονότητες.

γλώσσας των μειονοτήτων41 ενώ σύμφωνα με τον M. Novak λογίζεται ως “αρνητικό δικαίωμα” καθόσον επιβάλλει στα κράτη μια στάση αποχής.42

Επιπλέον, στο άρθρο αυτό εμφανίζεται και ως “ατομικό δικαίωμα”, καθόσοναναφέρει “....... τα άτομα που ανήκουν σε αυτές δεν μπορούν να στερηθούν........ ” .Σύμφωνα με το Προαιρετικό Πρωτόκολλο του ΔΣΑΠ, το άρθρο είναι απαιτητό, επί ατομικής και μόνο βάσεως.

Ποιά όμως είναι η κρατική συμβολή; Το κράτος πρέπει να απέχει από κάθε παρέμβαση, εφόσον αυτές είναι σύμφωνες με τους ισχύοντες νόμους και δεν αντίκεινται στην έννομη τάξη. Η Επιτροπή ΔΣΑΠ θεωρεί, ότι με βάση αυτό το άρθρο, θα πρέπει να λαμβάνονται θετικά μέτρα, χωρίς όμως να αναφέρονται ποια είναι αυτά και τη φύση τους. Ακόμη και αν θέλει το κράτος να προβεί στην υλοποίηση κάποιων νομοθετημάτων, δεν εννοείται η απαίτηση από το κράτος της διάθεσης οικονομικών κονδυλίων για την προαγωγή της προστασίας των δικαιωμάτων τους.

Ο Capotorti, για το θέμα αυτό, αναφέρει ότι το κράτος θα πρέπει να μετέχει ενεργά στη προσπάθεια και να επιμερίζεται κάποιες ευθύνες,43 το ίδιο και ο Novak με την ουσιαστική συμμετοχή του κράτους και όχι απέχοντας.44

Συμπερασματικά, η συνεισφορά του άρθρου είναι μεγάλη, καθόσον καθιέρωσε το σεβασμό στα δικαιώματα των μειονοτήτων, στην αποχή, στην με ευρεία έννοια λήψη θετικών μέτρων και οπωσδήποτε με την οικουμενικότητά του, έδωσε ανάσα στην προβληματική των μειονοτήτων.45

1.5.2 Ειδική Προστασία

Μέχρι το 1989 δεν υπήρχαν κείμενα για ειδική μειονοτική προστασία, πλην του άρθρου 27 ΔΣΑΠ και η ερμηνεία σ' αυτό, που ο καθένας έδινε. Μετά τα κοσμογονικά τεκταινόμενα και την αλλαγή, που επήλθε μετά το 1989, υπήρξε σε μεγάλο βαθμό ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις μειονότητες, με αποτέλεσμα τη σύνταξη κειμένων προστασίας, τα οποία θα αναφερθούν πιο αναλυτικά στο Κεφάλαιο των Διεθνών Οργανισμών και Κειμένων.

Η ειδική προστασία έχει διπλό περιεχόμενο. Πρώτον, από πλευράς κειμένων, έχουμε κείμενα οικουμενικής ισχύος (π.χ Διακήρυξη του ΟΗΕ) και ευρωπαϊκής (π.χ κείμενα ΔΑΣΕ). Δεύτερον, από πλευράς είδους δικαιωμάτων, αυτά διακρίνονται σε γενικά δικαιώματα, αφορώντα και εφαρμόζοντα σε όλες τις μειονότητες και ειδικά δικαιώματα, αφορώντα στα ειδικά χαρακτηριστικά των μειονοτήτων.46

1.5.2.1 Γενικό Μέρος Ειδικής Προστασίας47

Τα χαρακτηριστικά των μελών των μειονοτήτων, προσδιορίζουν τη μειονοτική ιδιότητα και βάση αυτής της ιδιότητας κατοχυρώνονται τα δικαιώματα, που ως γενικά, έχουν εφαρμογή σε όλες τις

-21-

41 Γεώργιος Διακοφωτάκης, “Περί Μειονοτήτων κατά το Διεθνές Δίκαιο”, Αθήνα-Κομοτηνή, Σάκκουλα, 2001, σελ. 31042 Έκφραση του M. Novak, UN Covenant on Civil and Political Rights, N. P. Engel, Strasbourg, 1993, σελ.. 50243 Francesco Capotorti, “Study on the Rights of Persons Belonging to Ethnic, Religious and Linguistic Minorities”, United

Nations, Study Series No.5, New York, 1995, page 3644 M. Novak, UN Covenant on Civil and Political Rights, N. P. Engel, Strasbourg, 1993, σελ.. 50245 Γεώργιος Διακοφωτάκης, “Περί Μειονοτήτων κατά το Διεθνές Δίκαιο”, Αθήνα-Κομοτηνή, Σάκκουλα, 2001, σελ. 31246 Γεώργιος Διακοφωτάκης, “Περί Μειονοτήτων κατά το Διεθνές Δίκαιο”, Αθήνα-Κομοτηνή, Σάκκουλα, 2001, σελ. 31347 Γεώργιος Διακοφωτάκης, “Περί Μειονοτήτων κατά το Διεθνές Δίκαιο”, Αθήνα-Κομοτηνή, Σάκκουλα, 2001, σελ. 314-377

μειονότητες. Παρακάτω, παρατίθενται τα γενικά δικαιώματα με ανάλυση των κυριωτέρων:

α. Ο Αυτοπροσδιορισμός

Σύμφωνα με το κείμενο ΔΑΣΕ/Κοπεγχάγης (παρ. 32) "το ανήκειν σε μία εθνική μειονότητα είναι ζήτημα ατομικής επιλογής κάθε προσώπου και κανένα μειονέκτημα δεν μπορεί να ανακύψη από την άσκηση αυτής της επιλογής”. Σε όλα τα αντίστοιχα κείμενα βλέπουμε το ίδιο περιεχόμενο. Το δικαίωμα αυτό αφορά την πεμπτουσία της προστασίας και είναι θεμελιώδες και ουσιαστικό μειονοτικό δικαίωμα. Αποτελεί προαπαιτούμενο, καθόσον, εάν τα άτομα δε δηλώσουν ότι είναι μειονοτικοί τότε δεν υφίσταται μειονότητα ενώ το είδος του αυτοπροσδιορισμού (γλωσσικού, θρησκευτικού, εθνοτικού) καθορίζει το ακριβές περιεχόμενο των ειδικών δικαιωμάτων. Το δικαίωμα ασκείται ελεύθερα, χωρίς καταναγκασμούς και πιέσεις και είναι καθαρώς ζήτημα ατομικής επιλογής με ελεύθερη βουλητική δήλωση. Το άρθρο 74 του Δ.Δ αναφέρει ότι "Το ζήτημα κατά πόσον ένα άτομο ανήκει ή όχι σε μία φυλετική, γλωσσική ή θρησκευτική μειονότητα δεν μπορεί να επαληθευθή ή να αμφισβητηθή από τις αρχές”.48 Το Δικαστήριο θεωρεί ότι καθοριστικός παράγοντας για συμμετοχή ατόμου σε μια μειονότητα είναι η βούληση.

β. Η Επιλογή Μεταχειρίσεως

Σύμφωνα με το άρθρο 3.1 της Σύμβασης - Πλαίσιο (ΣΠ), "Κάθε πρόσωπο, που ανήκει σε μία εθνική μειονότητα, θα έχη το δικαίωμα να επιλέγη ελεύθερα [κατά πόσον επιθυμεί] να αντιμετωπίζεται ή να μην αντιμετωπίζεται ως τέτοιο [δηλαδή ως μέλος μειονότητας], και κανένα μειονέκτημα δεν θα προκύψη από αυτήν την επιλογή ή από την άσκηση των δικαιωμάτων, που συνδέονται με αυτήν την επιλογή.”49 Με αυτό τον τρόπο, επιτρέπεται στο άτομο να δηλώνει ελεύθερα τί είναι και πώς επιθυμεί να το αντιμετωπίζουν, καθώς επίσης επιτρέπει στο ίδιο άτομο είτε να μετάσχη στην άσκηση ειδικών δικαιωμάτων είτε να επιλέξει την ισοπολιτεία.

γ. Ίδρυση Πολιτικών Κομμάτων

"Τα Κράτη θα επιτρέπουν στα άτομα, που ανήκουν σε εθνικές μειονότητες, να ιδρύουν πολιτικά κόμματα”.Το κείμενο αυτό βρίσκεται στο άρθρο 21 του Οργάνου ΚΕΠ, το οποίο είναι το μοναδικό, που αναφέρει ξεκάθαρα το δικαίωμα ίδρυσης πολιτικών κομμάτων. Όλα τα υπόλοιπα κείμενα αναφέρουν συμμετοχή μέσω πολιτικών κομμάτων και συλλόγων. Συγκεκριμένα, στο κείμενο του Ελσίνκι (1992) και στην παράγραφοΑνθρώπινη Απόσταση (παρ. 24) αναφέρεται χαρακτηριστικά "...... ν α σ υ μ μ ε τέχ ο υ νπλήρως, στην πολιτική, οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική ζωή των χωρών τους. Η συμμετοχή αυτή περιλαμβάνει την δημοκρατική συμμετοχή σε αποφασιστικά και γνωμοδοτικά όργανα σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, μεταξύ άλλων, μέσω πολιτικών κομμάτων και συλλόγων.” Αναφορικά με το κείμενο του Ελσίνκι, τέθηκε στο Συμβούλιο της Ευρώπης (ΣτΕ), το ερώτημα εάν η συμμετοχή αυτή λογίζεται και ως δικαίωμα ιδρύσεως μειονοτικών κομμάτων. Έτσι η εκδοθείσα Σύσταση 1201/1993 της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης, πρότεινε τη σύνταξη συμπληρωματικού Πρωτοκόλλου στην ΕΣΔΑ, προβλέποντας στο άρθρο 6 ότι: "Όλα τα πρόσωπα, που ανήκουν σε μία εθνική μειονότητα θα έχουν το δικαίωμα να ιδρύουν τις δικές τους οργανώσεις, περιλαμβανομένων

48 Γεώργιος Διακοφωτάκης, “Περί Μειονοτήτων κατά το Διεθνές Δίκαιο”, Αθήνα-Κομοτηνή, Σάκκουλα, 2001, σελ. 31849 Γεώργιος Διακοφωτάκης, “Περί Μειονοτήτων κατά το Διεθνές Δίκαιο”, Αθήνα-Κομοτηνή, Σάκκουλα, 2001, σελ. 324

-22-

τω ν π ο λ ιτ ικ ώ ν κ ο μ μ ά τω ν .” Η Σύσταση τελικώς δεν έγινε δεκτή από το Συμβούλιο Υπουργών του ΣτΕ.50 Σε καμία περίπτωση, η ίδρυση ενός μειονοτικού κόμματος δε θα πρέπει να έχει ως όραμα και στόχο την έχθρα, το φυλετικό μίσος και το ρατσισμό απέναντι στον πλειοψηφικό πληθυσμό.

δ. Ελεύθερη και διασυνοριακή επικοινωνία.ε. Ατομική και από κοινού άσκηση ειδικών

δικαιωμάτων.στ. Ίδρυση συλλόγων.ζ. Συμμετοχή στη ζωή της χώρας.η. Συμμετοχή σε αποφάσεις που αφορούν

τη μειονότητα.θ. Σεβασμός της πληθυσμιακής συνθέσεως

και των ορίων των μειονοτικών περιοχών.ι. Αυτονομία των μειονοτήτων.

1.5.2.2 Ειδικό Μέρος Ειδικής Προστασίας51

Αναλύονται τα δικαιώματα εκείνα, τα οποία έχουν εφαρμογή στα μέλη των μειονοτήτων με επί μέρους χαρακτηριστικά (εθνοτικά, θρησκευτικά, γλωσσικά) και τα οποία καθορίζουν στη συνέχεια το είδος, την έκταση και το περιεχόμενο των δικαιωμάτων. Παρακάτω, παρατίθενται τα δικαιώματα αυτά με μικρή ανάλυση:

α. Εθνοτικά/Πολιτιστικά Δικαιώματα

(1) Διατήρηση και ανάπτυξη δικού τους πολιτισμού σε όλες τις μορφές, συμπεριλαμβανομένου της γλώσσας, της λογοτεχνίας και της θρησκείας.

(2) Διαφύλαξη πολιτιστικών και ιστορικών μνημείων και αντικειμένων και γενικά της πολιτιστικής κληρονομιάς και αποφυγή της πολιτιστικής γενοκτονίας.

β. Θρησκευτικά Δικαιώματα

(1) Αναγνώριση θρησκευτικού καθεστώτος.

(2) Σεβασμός θρησκευτικών κοινοτήτων, με διατήρηση ελεύθερων χώρων λατρείας ή συνάθροισης και να ζητούν και να δέχονται εθελοντικές οικονομικές ή άλλες προσφορές.

(3) Επιτρέπεται σε δόγματα, ιδρύματα και οργανώσεις, να παράγουν, εισάγουν και διαδίδουν θρησκευτικές εκδόσεις και υλικό.

-23-

50 Παράδειγμα ίδρυσης πολιτικού κόμματος έχουμε το 1990 στην Αλβανία όπου ιδρύθηκε από Έλληνες μειονοτικούς η “ΟΜΟΝΟΙΑ”, αρχικά ως σύλλογος και στη συνέχεια ως πολιτικό κόμμα. Μετείχε το 1991 στις πρώτες πολυκομματικές εκλογές αλλά η κάθοδος το επόμενο έτος, απαγορεύθηκε από νεώτερη εκλογική νομοθεσία, με το αιτιολογικό ότι το καταστατικό της οργάνωσης απαγόρευε την εγγραφή μελών, τα οποία δεν ήταν ελληνικής καταγωγής και συνειδήσεως Γεώργιος Διακοφωτάκης, “Περί Μειονοτήτων κατά το Διεθνές Δίκαιο”, Αθήνα-Κομοτηνή, Σάκκουλα, 2001, σελ. 362 (υποσημείωση 264)


(4) Επιτρέπεται η λατρεία της θρησκείας, περιλαμβανομένων και της αγοράς, κατοχής και χρήσης θρησκευτικών αντικειμένων καθώς και να ασκούν εκπαιδευτικές δραστηριότητες θρησκευτικού περιεχομένου στη μητρική τους γλώσσα.

(5) Ίδρυση θρησκευτικών ιδρυμάτων,οργανώσεων ή συλλόγων.

(6) Εκπαίδευση, διορισμός, εκλογή ή υπόδειξη δια διαδοχής καταλλήλων ηγετών, σύμφωνα με τις απαιτήσεις και τα πρότυπα οιασδήποτε θρησκείας ή πίστεως.

(7) Τήρηση ημερών αργίας και εορτασμός εορτών και τελετών, σύμφωνα με τα δικά τους πρότυπα.

(8) Δημιουργία και διατήρηση επαφών με άτομα και κοινότητες, για ζητήματα θρησκείας και πεποιθήσεως σε εθνικό ή διεθνές επίπεδο.

Η θρησκευτική ελευθερία λογίζεται θεμελιώδης, πηγάζει από την ελευθερία σκέψεως και συνειδήσεως και κατοχυρώνεται στο άρθρο 18 ΔΣΑΠ. Ο καθένας μπορεί να πιστεύει σε οποιαδήποτε θρησκεία της επιλογής του, την οποία μπορεί να εκφράζει ελεύθερα, ιδιωτικά ή δημόσια, ατομικά ή ομαδικά. Δεν υφίσταται κανένας περιορισμός ως προς το "πιστεύω”. Η άσκηση όμως της λατρείας υπόκειται σε περιορισμούς, οι οποίοι προβλέπονται από το νόμο και αφορούν την δημόσια υγεία, την δημόσια τάξη κλπ.

γ. Γλωσσικά Δικαιώματα

Αφορά στη χρήση της μειονοτικής γλώσσας ως μητρικής, ενώπιον των αρχών, στη δικαιοσύνη, στην αναγραφή και καταγραφή ονομάτων, στην αναγραφή τοπωνυμίων, στην ανάρτηση επιγραφών, χρήση στη λατρεία, στην οικονομική και κοινωνική ζωή, στον πολιτισμό, στις πληροφορίες-ΜΜΕ και στην εκπαίδευση.

δ. Εκπαιδευτικά Δικαιώματα

(1) Μη εξαναγκασμός διδασκαλίας θρισκευτικών μαθημάτων, που αντίκειται στις πεποιθήσεις τους.

(2) Άσκηση εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων, περιλαμβανομένων και της διατήρησης σχολείων.

(3) Διδασκαλία σε τόπους κατάλληλους για τον σκοπό αυτό.

(4) Άσκηση εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων θρησκευτικού περιεχομένου στη μητρική τους γλώσσα.

(5) Ενθάρρυνση της γνώσης της ιστορίας, των παραδόσεων, της γλώσσας και του πολιτισμού των μειονοτήτων.

(6) Ίδρυση δικών τους προσχολικών,σχολικών και εκπαιδευτικών ιδρυμάτων.

(7) Εξασφάλιση επαρκής διδασκαλίαςτης ιστορίας και του πολιτισμού.

(8) Δικαίωμα ίδρυσης και διαχείρισης των δικών τους ιδιωτικών ιδρυμάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης (training).

-24-

-251.6 ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΩΝ

Τα μέλη των μειονοτήτων, θεωρούνται πολίτες του κράτους, έχουν πληθώρα δικαιωμάτων ενώ απεναντίας οι υποχρεώσεις τους είναι ολιγάριθμες. Οι υποχρεώσεις αυτές έγκειται στις:

α. Πίστη έναντι του κράτους.β. Σεβασμός των διεθνών προτύπων και των εσωτερικών

νόμων.γ. Σεβασμός των δικαιωμάτων των άλλων πολιτών. δ. Υποχρέωση γνώσεως της επίσημης γλώσσας του

κράτους.Στο Παράρτημα “Β”, παρατίθεται πίνακας με τα μειονοτικά δικαιώματα

σύμφωνα με τα κείμενα προστασίας.

-26-

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β'

ΓΛΩΣΣΙΚΕΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΕΣ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΕΣ

2.1 Όρια της Εθνικής Ομοιογένειας

Όταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος δέχτηκε την τουρκική πρόταση, στη Συνδιάσκεψη της Λωζάννης το 1923, για υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών με την Τουρκία, συντελούνταν στην Ελλάδα, σε μεγάλο βαθμό, ομοιογένεια εθνικού κράτους. Ο «εξελληνισμός» φάνηκε πιο καθαρά στην περίπτωση της Μακεδονίας και της Δυτικής Θράκης με το ποσοστό των Ελλήνων να υπερδιπλασιάζεται στη Μακεδονία (από 43% σε 89%) και να υπερτριπλασιάζεται στη Θράκη (από 17% σε 62%).52 Μπορεί όλα τα ποσοστά να επιδέχονται αμφισβήτηση εντούτοις όμως αδιαμφισβήτητο είναι το γεγονός, ότι οι Έλληνες (γηγενείς και πρόσφυγες), αποτελούσαν τη συντριπτική πλειοψηφία του πληθυσμού και των δύο περιφερειών.

Το μεγάλο επίτευγμα της ομοιογένειας του πληθυσμού έμεινε ανολοκλήρωτο, καθόσον από την ανταλλαγή με την Τουρκία, εξαιρέθηκαν οι Μουσουλμάνοι της Δυτικής Θράκης και οι Έλληνες Ορθόδοξοι κάτοικοι της Κωνσταντινούπολης. Επιπλέον, η ανταλλαγή πληθυσμών με τη Βουλγαρία το 1919 ήταν εθελοντική53 και όχι υποχρεωτική, με αποτέλεσμα να παραμείνουν στη Μακεδονία Σλαβόφωνοι με βουλγαρική ταυτότητα. Η σημασία και η επικινδυνότητα των μειονοτήτων αυτών για την Ελλάδα δεν πήγαζε από τα αριθμητικά δεδομένα αλλά από τη γεωγραφική τους θέση. Οι μειονότητες αυτές παρέμεναν συμπαγείς σε παραμεθόριες περιοχές, απέναντι ή κοντά σε όμορα συγγενικά τους κράτη, που θα μπορούσαν να στηρίξουν εδαφικές βλέψεις σε βάρος του ελληνικού κράτους. Πιο επικίνδυνα προβλήματα εμφάνιζαν δύο άλλες μειονότητες, οι οποίες αν και δε συνορεύαν με όμορο κράτος, μπορούσαν και αυτές να στηρίξουν σχέδια σε βάρος της Ελλάδας. Πρόκειται για τους «ρουμανίζοντες» Κουτσοβλάχους της Πίνδου και για τους Σεφαραδίτες Εβραίους της Θεσσαλονίκης. Θα ήταν διαφορετική η κατάσταση αν οι μειονότητες ήταν διασκορπισμένες σε όλη την επικράτεια και όχι πλησίον των ελληνικών συνόρων. Μία άλλη μειονότητα αποτελούσαν οι Αρμένιοι, που είχαν καταφύγει στην Ελλάδα ως πρόσφυγες μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή το 1922. Υπήρχε κοινή έχθρα μεταξύ των Ελλήνων και των Αρμένιων εναντίον των Τούρκων και κοινή μοίρα με τους Έλληνες πρόσφυγες. Λόγω της βραχείας παραμονής των Αρμενίων στην Ελλάδα, αγνοείται η ύπαρξή τους στη σχετική με τις μειονότητες βιβλιογραφία ενώ από νωρίς άρχισε η οργανωμένη μετανάστευσή τους στη Σοβιετική Ένωση (κυρίως Γεωργία και Αρμενία), η οποία ολοκληρώθηκε μετά το Β' ΠΠ.54

52 Γεώργιος Μαυρογορδάτος, “Οι Εθνικές Μειονότητες”, Ιστορία της Ελλάδας του 20ου αιώνα, Αθήνα, 2003, σελ. 9 http://www.academia.edu/2363351/ The National Minoritie

53 Λένα Διβάνη “Ελλάδα και Μειονότητες”, Αθήνα, Καστανιώτη, 1999, σελ. 57-5854 Γεώργιος Μαυρογορδάτος, “Οι Εθνικές Μειονότητες”, Ιστορία της Ελλάδας του 20ου αιώνα, Αθήνα, 2003, σελ. 10

http://www.academia.edu/2363351/

-27-ΟΙ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΕΣ 55 ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΙΣ

ΑΠΟΓΡΑΦΕΣ ΤΟΥ 1928 ΚΑΙ ΤΟΥ 194056

Μειονότητα Θρήσκευμα Μητρική γλώσσα Απογραφή1928

Απογραφή1940

Τούρκοι μουσουλμάνοι τουρκική 86506 94509

Τσάμηδες μουσουλμάνοι αλβανική 18598 20000

Σλάβοι ορθόδοξοι μακεδονοσλαβική 81844 86079

Κουτσοβλάχοι ορθόδοξοι κουτσοβλαχική 19679 57263

ΣεφαραδίτεςΕβραίοι

ισραηλίτες ισπανοεβραϊκή 63000 52706

Αρμένιοι ορθόδοξοι αρμενική 31038 26796

ΣΥΝΟΛΙΚΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΕΛΛΑΔΟΣ 6204684 7.344860

2.2 Εθνοτικές - Γλωσσικές - Θρησκευτικές Μειονότητες

2.2.1 Μουσουλμάνοι Δυτικής Θράκης

Η Ελλάδα σύμφωνα με τη Συνθήκη της Λωζάννης, αποδέχεται μία μόνο μειονότητα, αυτή της μουσουλμανικής μειονότητας της Δυτικής Θράκης, η οποία είναι θρησκευτική. Η μειονότητα αυτή, αποτελείται από τους Τουρκογενείς, Πομάκους καιι Αθίγγανους (Ρομά) της Δ. Θράκης, σε ποσοστιαία αναλογία, 49%, 31% και 20% αντίστοιχα.Δεν θα αναφερθούν περισσότερα στοιχεία για τους μουσουλμάνους της Δυτικής Θράκης, καθόσον αναλύονται λεπτομερώς στο Κεφάλαιο "Ε”.

2.2.2 Πρώην Αλβανόφωνοι Ηπείρου (Τσάμηδες)

Η περιοχή, η οποία κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας ονομαζόταν "Τσαμουριά”, είναι η περιοχή ανάμεσα στις εκβολές του Αχέροντα και τους πρόποδες του Ολύτσικα, κοινώς η σημερινή Θεσπρωτία.57 Σύμφωνα με την απογραφή του 1928, ο πληθυσμός ανέρχονταν σε 18.598 αλβανόφωνους μουσουλμάνους, για τους οποίους υπάρχουν διάφορες ερμηνείες ως προς την προέλευσή τους.58 Η επίσημη άποψη των ελληνικών αρχών περί της προέλευσής

55 Πλέον των αναφερομένων μειονοτήτων, αναφέρεται και ότι στην Ελλάδα ζούσαν και "Ρώσοι αντεπαναστάτες!” σύμφωνα με το βιβλίο της Λένας Διβάνη “Ελλάδα και Μειονότητες”, Αθήνα, Καστανιώτη, 1999, σελ. 75. Χαρακτηριστικά δίπλα από την ονομασία των Ρώσων αντεπαναστατών, υπάρχει θαυμαστικό, ενώ στην σχετική υποσημείωση 64, αναφέρεται ότι τα αριθμητικά νούμερα ήταν υποκειμενικά και πολλές φορές οι αρχές σκόπιμα παρουσίαζαν είτε μεγαλύτερα είτε μικρότερα νούμερα. Το ίδιο γινόταν και με τους μειονοτικούς, αποπροσανατολίζοντας τις αρχές, δηλώνοντας άλλη μητρική γλώσσα από την πραγματική τους, για να μην φέρνουν το στίγμα του ξένου.

56 Τα αποτελέσματα της απογραφής του 1940 (που δεν δημοσιεύτηκαν ποτέ επίσημα) όπως αναφέρονται στο Chr. Christides, Le camouflage macedonien a la lumiere des faits et des chiffres, Αθήνα 1949, σελ. 62. Λείπει ο αριθμός των πρώην Αλβανόφωνων (Τσάμηδων) της Ηπείρου, που συμπληρώνεται κατ' εκτίμηση.[Γεώργιος Μαυρογορδάτος, “Οι Εθνικές Μειονότητες”, Ιστορία της Ελλάδας του 20ου αιώνα, Αθήνα, 2003, σελ. 10].

57 Η Τσαμουριά περιλάμβανε τις επαρχίες Παραμυθιάς, Πάργας, Φιλιατών και Μαργαριτίου. [Λένα Διβάνη “Ελλάδα και Μειονότητες”, Αθήνα, Καστανιώτη, 1999, σελ. 218]

58 Μία εκδοχή, αναφέρει ότι είναι βίαια εξισλαμισθέντες ντόπιοι Έλληνες χριστιανοί, οι οποίοι αλλαξοπίστησαν περί το 1449 μ.Χ κατά την τουρκική κατάκτηση της περιοχής, ενώ άλλη εκδοχή αναφέρει ότι κατά τον 13ο και τις αρχές του 14ου αιώνα, Αλβανοί πέρασαν στην Ήπειρο και στην Άρτα και στη συνέχεια εξαπλώθηκαν στα παράλια μέχρι τον Αμβρακικό

-28-τους, στις αρχές της δεκαετίας του 1920, είναι ότι ήταν έλληνες που εξισλαμίσθηκαν βίαια με αποτέλεσμα να συνδεθούν με την Τουρκία ενώ η χρήση της αλβανικής γλώσσας εξηγείται λόγω των γάμων τους με Αλβανούς/ίδες λόγω του κοινού θρησκεύματος.59

Η Αλβανία, στο πλαίσιο συγκρότησης του νεοσύστατου κράτους της, αντιμετώπιζε εκτός των άλλων και το πρόβλημα της ελληνικότητας της Βορείου Ηπείρου. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα τη χρησιμοποίηση των Τσάμηδων της γειτονικής Θεσπρωτίας ως αντιπερισπασμό και ισχυρό μέσο πίεσης στην Ελλάδα. Από το τέλος του 1922, άρχισε να δημοσιοποιεί στον τύπο αλλά και στην ΚτΕ, η οποία ήταν ευαισθητοποιημένη σε θέματα μειονοτήτων, την αγανάκτησή της, διατρανώνοντας, ότι η Ελλάδα αναγκάζει τους Τσάμηδες να εγκαταλείψουν τα πάντα και να φύγουν έτσι ώστε να τακτοποιηθούν οι πρόσφυγες της Μικράς Ασίας. Με συντονισμένη παρέμβαση της Αλβανίας και της Ιταλίας, η οποία ήταν ισχυρή σύμμαχός της, παρέμειναν τελικά οι Τσάμηδες στην περιοχή τους αντί να εκπατρισθούν στην Τουρκία, όπως όριζε η Συνθήκη της Λωζάννης. Το αιτιολογικό ήταν ότι η ελληνοτουρκική ανταλλαγή, έκανε λόγο για ανταλλαγή Ελλήνων υπηκόων μουσουλμανικού θρησκεύματος, κατοικούντων επί ελληνικού εδάφους, χωρίς να γίνεται καμία μνεία στην καταγωγή των ανταλλάξιμων μουσουλμάνων. Στην πραγματικότητα εξαιρέθηκαν τελικά, ως Αλβανοί και όχι ως μουσουλμάνοι.60 Εντολοδόχοι της ΚτΕ προσπάθησαν, τον Ιούνιο του 1925, να εκμαιεύσουν αξιόπιστες δηλώσεις από τον πληθυσμό τους, όσον αφορά στην καταγωγή τους, για να προταθεί ο αριθμός των ανταλλάξιμων, οι οποίοι τελικώς κρίθηκαν ότι ήταν 2.993 και μετοίκησαν στην Τουρκία, όπου ήθελε να ζήσει μεγάλο μέρος του πληθυσμού τους.61 Η συζήτηση του θέματος, στο Συμβούλιο της ΚτΕ, την 10 Δεκεμβρίου 1925 είχε ως αποτέλεσμα, το απειλητικό υπόμνημα των Αλβανών, ότι εάν η Ελλάδα δε σεβαστεί τους Τσάμηδες, τότε η μόνη λύση είναι η αναγκαστική ανταλλαγή Ελλήνων βορειοηπειρωτών και Τσάμηδων. Στο σημείο αυτό, υπήρξε μία ανατροπή των προγνωστικών, με την απόφαση του Στρατηγού Θεόδωρου Πάγκαλου, τον Ιανουάριο του 1926, με τη ματαίωση της ανταλλαγής των Τσάμηδων ενώ μετά δύο μήνες στη σύνοδο του Συμβουλίου, η Ελλάδα δήλωσε και επίσημα, ότι δέχεται όλους τους Τσάμηδες στο έδαφός της. Ο Πάγκαλος πήρε αυτή την απόφαση διότι ήθελε κατά κύριο λόγο να μη συνεχιστεί η εν μέρει προβληματική διεθνή εικόνα της Ελλάδος αλλά και για να εξομαλύνει τις σχέσεις με την Αλβανία. Πέραν όμως όλων αυτών, διάλυσε τα βορειοηπειρωτικά σωματεία, που ήταν η ανάσα της μειονότητας.

Από το 1934 και μετά, η ένταση κλιμακώθηκε ξανά, από την αλβανική πλευρά με την απροκάλυπτη πλέον υποκίνηση της Ιταλίας. Η παράταση της αβεβαιότητας για την τύχη τους, μέχρι το 1926, είχε ως συνέπεια να πληγούν οι Τσάμηδες από την προσφυγική εγκατάσταση62 περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη μειονότητα, καθόσον σε όσους θεωρούνταν ακόμη ανταλλάξιμοι

ενώ κατά την Τουρκοκρατία, οι Οθωμανοί προσπάθησαν να προσεταιριστούν τους Αλβανούς διαμέσου του θρησκευτικού προσηλυτισμού. Η πρώτη εκδοχή είναι και η πιο αξιόπιστη. [Λένα Διβάνη “Ελλάδα και Μειονότητες”, Αθήνα, Καστανιώτη, 1999, σελ. 218-219]

59 Η άποψη αυτή ήταν και η άποψη της Μικτής Επιτροπής του Συμβουλίου της ΚτΕ που είχε εντολή να εξακριβώσει την αλβανική καταγωγή των κατοίκων της Τσαμουριάς, [Λένα Διβάνη “Ελλάδα και Μειονότητες”, Αθήνα, Καστανιώτη, 1999, σελ. 220 και 221 (υποσημείωση 5) και Ι.Α.Υ.Ε. 1924/ΚτΕ/ΑΠ/17,95]

60 Ενδεικτικά αναφέρονται οι οδηγίες, που απέστειλε το Υπουργείο Εξωτερικών στις 25 Οκτωβρίου 1923 στις Υποεπιτροπές, που είχαν συσταθεί προς εξακρίβωση της αλβανικής ή όχι καταγωγής των Τσάμηδων: “Θεωρούνται αλβανικής καταγωγής και εξαιρεταίοι οι κατοικούντες εν Ελλάδι μουσουλμάνοι Έλληνες υπήκοοι που δεν έχουν τουρκική συνείδησιν και οι οποίοι εγεννήθησαν είτε εις την σημερινήν Αλβανίαν, είτε εις την Ελλάδαν εκ πατρός γεννηθέντος εις την σημερινήν Αλβανίαν”. [Λένα Διβάνη “Ελλάδα και Μειονότητες”, Αθήνα, Καστανιώτη, 1999, σελ. 224 (υποσημείωση 14) και Ι.Α.Υ.Ε. 1923/ΚτΕ/ΑΠ/17,18, α.π. 31475]

61 Λένα Διβάνη “Ελλάδα και Μειονότητες”, Αθήνα, Καστανιώτη, 1999, σελ. 234

-29-δημιουργήθηκαν τετελεσμένα γεγονότα σε βάρος των ιδιοκτησιών τους, είτε με τη μορφή πώλησης, είτε με τον αγροτικό νόμο καταναγκαστικής απαλλοτρίωσης. Στο πλαίσιο της αγροτικής μεταρρύθμισης, απαλλοτριώθηκαν όχι μόνο τα τσιφλίκια των μπέηδων, αλλά ακόμη και μικροϊδιοκτησίες.63

Παρά τις μεταγενέστερες σχετικές ρυθμίσεις, το ζήτημα της απόδοσης ή ικανοποιητικής αποζημίωσης των ιδιοκτησιών των Τσάμηδων από το ελληνικό κράτος παρέμενε άλυτο και υπήρχαν σε εξέλιξη ανοικτοί λογαριασμοί μεταξύ τους αλλά και με τους Έλληνες συντοπίτες τους. Υπήρχε όμως η συμπαράσταση και της διπλανής «μητέρας-πατρίδας» (Αλβανίας), αλλά και μίας Μεγάλης Δύναμης (Ιταλίας). Μετά τις υποχωρήσεις του Πάγκαλου στις αλβανικές αξιώσεις, εμφανίστηκε στο προσκήνιο το Κόμμα της Τσαμουριάς στις εκλογές του 1926.64 Με το ξέσπασμα του Ελληνοϊταλικού πολέμου, οι Τσάμηδες δέχτηκαν τους Ιταλούς ως απελευθερωτές ενώ σύμφωνα με έκθεση του εΑΜ65 για τους Τσάμηδες, το 1944, δύο φασίστες τυχοδιώκτες, ο Νουρί και Μαζάρ Ντίνο, με τη συνέργεια των Τσάμηδων, δημιούργησαν την ανεξάρτητη Τσαμουργιά, εγκαθίδρυσαν κρατική εξουσία με χωροφυλακή και επιστράτευαν Τσάμηδες με επίσημη και ανοιχτή ενίσχυση των Ιταλικών αρχών. Με την κατάρρευση του ιταλικού φασισμού, περάσαν στα χέρια των Γερμανών, οι οποίοι τους έσπρωξαν σε ανοιχτές θηριωδίες και πλιατσικολογήματα ενώ ήταν πολλές οι δράσεις τους σε ότι αφορά στην πυρπόληση δεκάδων χριστιανικών χωριών. Με την απελευθέρωση της Ελλάδας, δεν υπήρχε περίπτωση συμβίωσης καθόσον τους χώριζε "αίμα και φωτιά” . Τελική κατάληξη όλων αυτών, ήταν να ακολουθήσουν το "σωστό” δρόμο, αυτόν της αυτοεξορίας.

2.2.3 Οι Σεφαραδίτες Εβραίοι της Θεσσαλονίκης

Σεφαραδίτες, Σερφαδίτες, Σεφάρδοι ή Σεφαρντίμ αποκα- λούνται τα μέλη των Εβραίων, που εκδιώχθηκαν από την Ισπανία κατόπιν εντολής των Καθολικών μοναρχών Φερδινάνδου και Ισαβέλλας (όπως καταγράφεται στο διάταγμα της Αλάμπρας το 1492) και από την Πορτογαλία, κατόπιν εντολής του Βασιλιά Μανιουέλ το 1497.66 Η λέξη Σεφαραδίτες προέρχεται από την εβραϊκή λέξη "Sepharad”, που ετυμολογικά σημαίνει ένα μέρος, από το οποίο έχουν εξοριστεί οι άνθρωποι.67 Οι περισσότεροι από αυτούς κατοίκησαν κυρίως στη Θεσσαλονίκη, καθόσον η Οθωμανική Αυτοκρατορία ακολουθούσε την περίοδο εκείνη ιδιαίτερα

62 Το 1925 εγκαταστάθηκαν κατόπιν εντολής των Εντολοδόχων, 18.000 πρόσφυγες από τη Μ. Ασία στα χωριά των μουσουλμάνων που θεωρήθηκαν ανταλλάξιμοι και ετοιμάστηκαν να αναχωρήσουν για την Τουρκία. Όλοι αυτοί οι πρόσφυγες, μετά την απόφαση του Πάγκαλου για παραμονή των Τσάμηδων, μεταφέρθηκαν στη Θεσσαλία μετά την άνοιξη του 1926 [Λένα Διβάνη “Ελλάδα και Μειονότητες”, Αθήνα, Καστανιώτη, 1999, σελ. 233 και υποσημείωση 46]

63 Σύμφωνα με τον αγροτικό νόμο του 1926 (άρθρα 3,5) επιτρέπονταν στις περιοχές Θεσσαλίας, Ηπείρου, Άρτας, Μακεδονίας και Θράκης, η απαλλοτρίωση εκτάσεων και κάτω των 30 εκταρίων, καθόσον σε εκείνες τις περιοχές είχαν εγκατασταθεί οι πρόσφυγες και απαιτούνταν μεγαλύτερη ανάγκη σε γη. [Λένα Διβάνη “Ελλάδα και Μειονότητες”, Αθήνα, Καστανιώτη, 1999, σελ. 250]

64 Επικεφαλής του Κόμματος της Τσαμουριάς ήταν ο Αλή Ντίνο μπέης, που είχε εκλεγεί αντιβενιζελικός βουλευτής το Δεκέμβριο του 1915 (χάρη στην τότε αποχή των Φιλελευθέρων). Λόγω αναλογικού εκλογικού συστήματος, το Κόμμα συγκέντρωσε συνολικά μόλις 1.539 ψήφους (δηλ. ούτε καν όλες τις ψήφους των Τσάμηδων) στις εκλογικές περιφέρειες Ιωαννίνων και Πρεβέζης, χωρίς βέβαια να εκλέξει βουλευτή. [Γεώργιος Μαυρογορδάτος, “Οι Εθνικές Μειονότητες”, Ιστορία της Ελλάδας του 20ου αιώνα, Αθήνα, 2003, σελ. 13].

65 Λένα Διβάνη “Ελλάδα και Μειονότητες”, Αθήνα, Καστανιώτη, 1999, σελ. 25866 el.wikipedia.org/wiki/Σεφαρδίτες67 Πέντε αιώνες μετά, η Ισπανία με νόμο δίνει την ισπανική υπηκοότητα στους απογόνους των εξορισθέντων Σεφαραδιτών

Εβραίων. Θα μπορούν να αποκτήσουν διπλή ιθαγένεια, συμπεριλαμβανομένων και των πλεονεκτημάτων της κατοχής ευρωπαϊκού διαβατηρίου. Το νομοσχέδιο εγκρίθηκε από το Ισπανικό Υπουργικό Συμβούλιο στις 6 Ιουνίου 2014. Η Ισπανική κυβέρνηση εκτιμούσε ότι ο νέος νόμος θα τίθονταν σε ισχύ από τις αρχές του 2015. [http://gr.euronews.com / 2014/08/29/sephardic-jews-eye-return-to-spain/]

http://gr.euronews.com

-30-φιλοεβραϊκή πολιτική και παρότρυνε την εγκατάστασή τους, αποβλέποντας στην τόνωση του εμπορίου, που το γνώριζαν καλά οι Εβραίοι. Η Θεσσαλονίκη μάλιστα λεγόταν στο παρελθόν και “μητέρα του Ισραήλ” καθόσον ο πληθυσμός των Εβραίων από το 1842 έως και το 1902 ήταν άνω του 50% ενώ από εκεί και πέρα έχουμε μείωση, με αποτέλεσμα το 1913 να έχουν ποσοστό 39%.68 Το 2000 ανέρχονταν σε 1.000 Εβραίους ενώ από μη επιβεβαιωμένη πηγή, σήμερα ανέρχονται περίπου στους 1.500. Η παραδοσιακή γλώσσα των Σεφαραδιτών είναι η Ισπανοεβραϊκή και η κοινότητά τους αποτελούσε, μέχρι το Ολοκαύτωμα,69 μοναδικό μείγμα οθωμανικής, βαλκανικής και ισπανικής επιρροής, ενώ το επίπεδο εκπαίδευσής τους ήταν υψηλό. Το Ίδρυμα Προωθήσεως Σεφαραδίτικων Μελετών και Κουλτούρας (Foundation for the Advancement of Sephardic Studies and Culture) θεωρεί τη σεφαρδίτικη κοινότητα της Θεσσαλονίκης, αναμφισβήτητα, μία από τις σπουδαιότερες ανά τον κόσμο.

Στην Ελλάδα, αν εξαιρεθούν ιδιαίτερες αλλά ολιγάνθρωπες κοινότητες (π.χ της Κέρκυρας), υπήρχαν κατά βάση δύο εντελώς διαφορετικές εβραϊκές μειονότητες, μία θρησκευτική και μία εθνική. Στην Παλαιά ιδίως Ελλάδα, οι Έλληνες Ισραηλίτες είχαν περίπου αφομοιωθεί70 με το λοιπό πληθυσμό ενώ από τους συμπολίτες τους δε διακρίνονταν παρά μόνο στο θρήσκευμα και στο ονοματεπώνυμο. Χαρακτηριστικά, στην κατοχή, αρκούσε η επίσημα πιστοποιημένη αλλοίωση αυτών των δύο στοιχείων για την απόκρυψη της εβραϊκής τους ταυτότητας. Αντίθετη ήταν η κατάσταση των Σεφαραδιτών Εβραίων στη Βόρεια Ελλάδα και ιδίως στη Θεσσαλονίκη. Στο πλαίσιο του ελληνικού κράτους, αποτελούσαν εθνοτική ομάδα, με ιδιαίτερη γλώσσα (την ισπανοεβραϊκή) και πολιτισμό. Ο χαρακτηρισμός τους ως μειονότητας πηγάζει από δύο δεδομένα: την ταύτιση με τον εβραϊκό εθνικισμό και αντίστοιχα την απόρριψη του ελληνικού. Η πλειονότητά τους ακολουθούσε το σιωνισμό, σε διάφορες εκδοχές και μορφές. Επίσης, το ποσοστό των Σεφαραδιτών, που απέρριπτε τον ελληνικό εθνικισμό και την αφομοίωση στο ελληνικό κράτος ήταν ακόμα μεγαλύτερο, αν σε αυτούς τους σιωνιστές προστεθούν και οι σοσιαλιστές (από το 1924, κομμουνιστές). Οι οπαδοί της αφομοίωσης ήταν πάντα μειοψηφία. Έτσι στο απόγειο της δύναμής τους, οι σιωνιστές συγκέντρωσαν 64% στις κοινοτικές εκλογές του 1930, οι κομμουνιστές 16% και οι οπαδοί της αφομοίωσης μόλις 14%. Παρά όμως τη μείωση των σιωνιστών το 1934, το ποσοστό των αφομοιωθέντων δεν ξεπέρασε το 19%.

Η Θεσσαλονίκη των αρχών του 20ου αιώνα είχε όμως μία μοναδικότητα. Δεν ήταν μόνο μία πόλη με πολύ μεγάλο ποσοστό Εβραίων αλλά ήταν μια πλήρης σύγχρονη εβραϊκή κοινωνία, η μοναδική τότε σε ολόκληρο τον κόσμο, καθόσον διέθετε στο εσωτερικό της ολόκληρο το καπιταλιστικό ταξικό φάσμα, από μεγαλοαστούς τραπεζίτες και βιομήχανους έως προλετάριους εργάτες, χωρίς κανένα ενδιάμεσο κενό.71 Υπήρχε ευρύτατη αυτονομία στο προστατευτικό οθωμανικό πλαίσιο ήδη εδώ και τέσσερις αιώνες. Έτσι η είσοδος των νικηφόρων

68 Ο πληθυσμός των Σεφαραδιτών, ανέρχονταν σε 36.000 το 1842 (51%), 50.000 το 1870 (56%), 48.000 του 1884 (56%), 62.000 το 1902 (49%), 61.439 το 1913 (39%) ενώ το 1943 ο πληθυσμός τους ήταν 53.000. el.wikipedia.org/wiki/Ιστορία_των_Εβραίων_στην_Ελλάδα

69 Έχει ανακηρυχθεί από την Ελληνική Κυβέρνηση, η 27η Ιανουαρίου κάθε έτους, ως «Ημέρα μνήμης των Ελλήνων Εβραίων μαρτύρων και ηρώων του Ολοκαυτώματος»

70 Για το θέμα της αφομοίωσης των Ελλήνων Ισραηλιτών της Παλαιάς Ελλάδας, αναφέρεται και ο ίδιος ο Ελευθέριος Βενιζέλος χαρακτηρίζοντάς τους ως πρότυπο αφομοίωσης, σε αντιδιαστολή με τους Σεφαραδίτες Εβραίους της Θεσσαλονίκης.Γεώργιος Μαυρογορδάτος, “Οι Εθνικές Μειονότητες”, Ιστορία της Ελλάδας του 20ου αιώνα, Αθήνα, 2003, σελ. 25

71 Γεώργιος Μαυρογορδάτος, “Οι Εθνικές Μειονότητες”, Ιστορία της Ελλάδας του 20ου αιώνα, Αθήνα, 2003, σελ. 17

-31-ελληνικών στρατευμάτων στις 26 Οκτωβρίου 1912 στη Θεσσαλονίκη δεν ήταν δυνατόν από πλευράς Εβραίων, να γίνει αποδεκτό ως τετελεσμένο και αμετάκλητο γεγονός, στο οποίο όφειλαν να υποταχθούν, καθόσον εκτός από μεταβολή της κρατικής κυριαρχίας, είχαν απωλέσει και την ίδια την "πόλη” τους. Ο πληθυσμός τους από το 1912 και μετέπειτα μειώνεται και αρχίζει μία γενικότερη παρακμή, ακολουθούμενη από μεγάλο όγκο μετανάστευσης, στην Παλαιστίνη και αλλού. Περί το 1940, ο εβραϊκός πληθυσμός της Θεσσαλονίκης αντιπροσώπευε το 1/5 του πληθυσμού της πόλης ενώ πριν κάποια χρόνια αποτελούσε την πλειοψηφία.

Καίριο πλήγμα για τους Εβραίους μετά την προσάρτηση νέων εδαφών στην Ελλάδα το 1913 και τη μετατόπιση των συνόρων της, υπήρξε η συρρίκνωση του οικονομικού ρόλου της πόλης που την απέκοψαν από την ευρύτερη μέχρι τότε ενδοχώρα της. Ένα άλλο γεγονός, ήταν η μεγάλη πυρκαγιά του 1917, που είχε ως αποτέλεσμα τον τερματισμό της συμπαγούς εβραϊκής παρουσίας στο κέντρο της πόλης ενώ η μετέπειτα ανοικοδόμησή της είχε ως αποτέλεσμα ο μισός περίπου εβραϊκός πληθυσμός, να οικοδομήσει τα σπίτια του σε περιφερειακούς συνοικισμούς. Μέχρι το 1920, οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης έλπιζαν ακόμα ότι κάτι θα μπορούσε να αλλάξει ενώ προωθούσαν, σε διεθνές επίπεδο, σχέδια, που αποσκοπούσαν στην απόσπαση της Θεσσαλονίκης από την ελληνική κυριαρχία. Αυτό συνεχίστηκε μέχρι τη Συνδιάσκεψη της Λωζάννης και τη μετέπειτα υπογραφή της ομώνυμης Συνθήκης το 1923. Εκεί όχι μόνο τελείωσαν τα όποια σχέδια είχαν αλλά ήρθαν αντιμέτωποι με έναν άλλο αντίπαλο, αυτόν του έλληνα ορθόδοξου πρόσφυγα, που εμφανίστηκε στην πόλη, στο πλαίσιο της αμοιβαίας ανταλλαγής πληθυσμών μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας. Η σύγκρουση των προσφύγων με τους εβραίους ήταν σκληρή και ξεπέρασε σε σφοδρότητα κάθε ανάλογη περίπτωση σύγκρουσής τους με άλλες μειονότητες ή και γενικότερα με γηγενείς, καθόσον επηρεαζόταν και από το φανατικό αντισημιτισμό. Οι Εβραίοι δεν είχαν ούτε την προστασία όμορου κράτους αλλά και ούτε δυνατότητες ένοπλης βίας. Το 1927 κάνει την εμφάνισή του ένα αντισημιτικό κίνημα, η Εθνική Ένωση «Η Ελλάς» (γνωστότερη ως ε Εε ή "τρία Ε”), όπου μετά από αλλεπάλληλες συγκρούσεις και συγκεκριμένα τον Ιούνιο του 1931, έχουμε τον εμπρησμό του εβραϊκού συνοικισμού Κάμπελ. Ως προς τον πολιτικό τομέα, στις εκλογές του 1915 και του 1920, οι Εβραίοι της Θεσ/νίκης (ακόμη και οι σοσιαλιστές), είχαν υποστηρίξει τον Αντιβενιζελισμό. Σε εφαρμογή του άρθρου 7 της Σύμβασης των Σεβρών, εγκαινιάζεται η σύσταση ξεχωριστών "εκλογικών συλλόγων” για τους Εβραίους Σεφαραδίτες όπου τους αναλογούσαν τέσσερις έδρες το 1923 και δύο στη συνέχεια μέχρι το 1926 οπότε και καταργήθηκαν ενώ επανήλθαν επί κυβέρνησης Βενιζέλου το 1928 έως το 1933. Παρότι αποτελούσαν εγγύηση της κοινοβουλευτικής τους εκπροσώπησης, για τους ίδιους δεν έπαψε να αποτελεί εκλογικό ατόπημα, καθόσον η αναλογία του πληθυσμού τους μεταφραζόταν σε περισσότερες έδρες εκπροσώπησής τους.

Μετά το 1928, επιχειρήθηκε από το Βενιζέλο, μία προσέγγιση των εβραίων με το Κόμμα των Φιλελευθέρων. Οι προσδοκίες όμως διαψεύστηκαν από το πογκρόμ του Κάμπελ, που επιβεβαίωσε ότι δεν μπορούσαν να πιστέψουν το Βενιζέλο, καθόσον οι πρόσφυγες και ο τύπος ήταν με το μέρος του, με αποτέλεσμα την επιστροφή των εβραίων στον Αντιβενιζελισμό από το 1932. Κατά την επαναληπτική εκλογή για το σύνολο του Νομού Θεσ/νίκης στις 2 Ιουλίου 1933,6.000 εβραϊκοί ψήφοι ήταν αρκετοί για να ανατρέψουν το συσχετισμό δυνάμεων σε εθνική κλίμακα και να κερδίσει ο Τσαλδάρης. Ο αντισημιτισμός των βενιζελικών της Θεσσαλονίκης έφθασε τότε στο σημείο να αρνηθούν στον ίδιο το Βενιζέλο τη

-32-συμμετοχή Εβραίου υποψηφίου στον επίσημο συνδυασμό. Μετά από αυτό, το ζήτημα του “αλλοεθνής ως διαιτητή” των πολιτικών εξελίξεων, έγινε σύνθημα του πολιτικού αγώνα των βενιζελικών μέχρι το 1935. Μόνο η άνοδος του Ιωάννη Μεταξά εξασφάλισε στους Εβραίους της Θεσσαλονίκης τα τελευταία ήσυχα χρόνια τους, με τη διάλυση της ΕΕΕ και τη φίμωση του αντισημιτικού τύπου.

2.2.4 Οι Κουτσοβλάχοι της Πίνδου

Με τον όρο Κουτσόβλαχοι, θεωρείται η ελληνική απόδοση της τουρκικής λέξης Κιουτσούκ Βαλάχ (= Μικρόβλαχοι), κάτοικοι δηλαδή της Μικρής Βλαχίας (περιοχής της Θεσσαλίας).72 Έχουν διατυπωθεί πάρα πολλές απόψεις για την καταγωγή τους73 ενώ τα ιστορικά στοιχεία είναι λίγα ώστε να παγιωθεί και να ισχυροποιηθεί μια συγκεκριμένη άποψη. Το μόνο σίγουρο όμως, είναι ότι η μειονότητα αυτή χρησιμοποιήθηκε ως όργανο της εξωτερικής πολιτικής της Ρουμανίας. Με κριτήριο το γλωσσικό ιδίωμα (κουτσοβλαχική) και άλλες πολιτισμικές ιδιαιτερότητες, ο αριθμός των Κουτσοβλάχων ανέρχονταν μεταξύ150.000 και 200.000. Η απογραφή του 1928 αναφέρει 19.679 ενώ η αντίστοιχη απογραφή του 1940, τους εμφανίζει τριπλάσιους (57.263). Παρακάτω, θα διαπιστώσουμε ποιοί ήταν οι λόγοι, που είχαμε αυτή τη μεγάλη αύξηση.

Ξεκινώντας αναφέρουμε, ότι η απογραφή αφορούσε μόνο τους “ρουμανίζοντες” Κουτσόβλαχους, οι οποίοι ταυτίζονταν με το ρουμανικό έθνος ή απέρριπταν την ταύτιση με το ελληνικό. Η υπόλοιπη συντριπτική πλειοψηφία, η οποία θα αναλυθεί στην υποπαράγραφο “Βλάχοι”, είχε ασπαστεί την ελληνική ταυτότητα και τον ελληνικό εθνικισμό με κορυφαίο παράδειγμα τον ίδιο τον Ιωάννη Κωλέττη. Η μαρτυρία του Ευάγγελου Αβέρωφ για την απογραφή του 1940, λέει ότι οι άλλοι “Ελληνόβλαχοι” ντρέπονταν να δηλώσουν την κουτσοβλαχική, ως μητρική γλώσσα.74

Σε σύγκριση με τις άλλες μειονότητες, οι «ρουμανίζοντες» Κουτσοβλάχοι, απολάμβαναν προνομιακό καθεστώς από την εποχή του Ελευθερίου Βενιζέλου. Καμία άλλη φορά στην ιστορία των μειονοτήτων, η Ελλάδα δεν έδωσε σε τέτοια μεγάλη έκταση μειονοτικά δικαιώματα. Η αρχή έγινε με την αναγνώριση το 1905 από την Πύλη των Κουτσοβλάχων ως ρουμανικό μιλιέτ, προσφέροντας ένα

72 Στην πρώιμη Τουρκοκρατία, ο όρος Κιουτσούκ Βαλάχ (=Μικρόβλαχοι), ήταν σε αντιδιαστολή με τον όρο Μπουγιούκ Βαλάχ (=Μεγαλόβλαχοι), που ήταν οι κάτοικοι της Μεγάλης Βλαχίας, όπως ονομαζόταν η περιοχή της Μουντένια, δηλαδή η Βλαχία του Δουνάβεως. Ο πολιτικογεωγραφικός όρος Κιουτσούκ Βαλάχ, χρησιμοποιήθηκε κατεξοχήν από την πρώιμη ρουμανική ιστοριογραφία (17ος-19ος αιώνας) και πέρασε ως τεχνικός όρος στις συμφωνίες Βενιζέλου- Μαγιορέσκου το 1913 [el.wikipedia .org/wiki/Αρμάνοι]

73 Κατά καιρούς έχουν διατυπωθεί οι εξής απόψεις περί της καταγωγής τους:α. Ότι προέρχονται από Ρωμαίους, μέλη των ρωμαϊκών λεγεώνων, οι οποίοι παντρεύτηκαν ντόπιες γυναίκες, εγκαταστάθηκαν σε ορεινά περάσματα και σταδιακά έγιναν κτηνοτρόφοι.β. Ότι κατάγονται από τις περιοχές της Ρουμανίας. Σύμφωνα με τη θεωρία αυτή, που είναι η επικρατούσα μεταξύ των Ρουμάνων ιστορικών, οι Aromani εγκατέλειψαν την πατρίδα τους, βόρεια του Δούναβη, κάπου μεταξύ 6ου και 10ου αιώνα και κατέβηκαν νοτιότερα προς αναζήτηση καλύτερων βοσκοτόπων.γ. Ότι κατάγονται από αρχαίους Θράκες, Πελασγούς, Ιλλύριους ή και άλλα μη-ελληνικά φύλα. Οι Βλάχοι, σύμφωνα με τη θεωρία αυτή, είναι απόγονοι κάποιου αρχαίου θρακικού λαού, όπως των Βησσών, ή μείγμα των διάφορων μη- ελληνικών φυλών της ευρύτερης περιοχής της Μακεδονίας.δ. Ότι κατάγονται από ελληνικούς πληθυσμούς. Σύμφωνα με τη θεωρία αυτή, οι Βλάχοι κατάγονται από αυτόχθονες Έλληνες, γλωσσικώς εκλατινισμένους από τους Ρωμαίους, οι οποίοι ήταν φύλακες των συνόρων της αυτοκρατορίας και υπηρετούσαν ως μισθοφόροι στις τάξεις των ρωμαϊκών λεγεώνων. Ως πιθανή κοιτίδα των βλάχων θεωρείται η περιοχή της Ρωμαϊκής Εγνατίας οδού όπου και συγκεντρώνονται οι περισσότεροι βλαχόφωνοι πληθυσμοί ακόμη και σήμερα.

Επιπλέον, των αναφερομένων ως προς την καταγωγή τους, η πρώτη γραπτή αναφορά του ονόματος "Βλάχοι" γίνεται από τον Γεώργιο Κεδρηνό το 976 μ.Χ, ο οποίος έγραψε πως ο αδελφός του μετέπειτα Βούλγαρου τσάρου Σαμουήλ σκοτώθηκε το 976 μ.Χ από "οδίτες Βλάχους", "τούτων δε των τεσσάρων αδελφών Δαβίδ μεν ευθύς απεβίω αναιρεθείς μέσον Καστορίας και Πρέσπας κατά τας λεγομένας Καλάς Δρύς παρά τινων Βλάχων οδιτών".[Λένα Διβάνη “Ελλάδα και Μειονότητες”, Αθήνα, Καστανιώτη, 1999, σελ. 95-96 και el.wikipedia .org/wiki/Αρμάνοι]


http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%94%CE%BF%CF%8D%CE%BD%CE%B1%CE%B2%CE%B7%CF%82

υπέροχο δώρο στη ρουμανική προπαγάνδα με αποτέλεσμα την ψύχρανση των ελληνορουμανικών σχέσεων. Η Ελλάδα επαναπροσεγγίζει τη Ρουμανία κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους, καθόσον χρειάζεται συμμάχους απέναντι στη Βουλγαρία. Επιπλέον, τον Δεκέμβριο του 1912, ο Βενιζέλος, προκειμένου να κατευνάσει την αντίδραση της Ρουμανίας στην παραχώρηση της Ηπείρου στην Ελλάδα και να εξασφαλίσει την κρίσιμη υποστήριξή της στις διαπραγματεύσεις για τη Συνθήκη του Βουκουρεστίου, δίνει ένα μεγαλύτερο δώρο στη Ρουμανία. Με τις περίφημες επιστολές Βενιζέλου - Μαγιορέσκου, που αντηλλάγησαν στο Βουκουρέστι στις 5 Αυγούστου 1913 και συμπεριλήφθησαν αργότερα στο Παράρτημα της Συνθήκης του Βουκουρεστίου, έχουμε τα εξής: “η Ελλάς συγκατατίθεται να παράσχη αυτονομίαν εις τας των Κουτσοβλάχων σχολάς και εκκλησίας τας ευρισκομένας εν ταις μελλούσαις ελληνικαίς κτήσεσι και να επιτρέψη την σύστασιν επισκοπής δια τους Κουτσοβλάχους τούτους, της Ρουμανικής Κυβερνήσεως δυναμένης να επιχορηγή, υπό την επίβλεψιν της Ελληνικής Κυβερνήσεως, τα ειρημένα ενεστώτα και μέλλοντα θρησκευτικά και εκπαιδευτικά καθιδρύματα”.75 Η χρηματοδότηση της Ρουμανικής Κυβέρνησης ήταν πλουσιοπάροχη. Αυτό δεν εμπόδισε την Ιταλία να εμφανιστεί στη συνέχεια ως αυτόκλητος προστάτης των Κουτσοβλάχων, προβάλοντας την υποτιθέμενη λατινική καταγωγή και γλώσσα τους. Το καλοκαίρι του 1917 και ενώ οι Ιταλοί έχουν επεκταθεί μέχρι την Ήπειρο, εμφανίζεται ο διαβόητος τυχοδιώκτης και πράκτορας άλλοτε της ιταλικής και άλλοτε της ρουμανικής προπαγάνδας, ρουμανοδιδάσκαλος Αλκιβιάδης Διαμάντης, που προωθούσε την ιδέα αυτονόμησης των περιοχών, που ζούσαν οι ρουμανίζοντες Κουτσόβλαχοι, σε ένα καντόνι υπό τη σκέπη της Ιταλίας.76 Το Φθινόπωρο του1918, ανακήρυξε στην Κορυτσά τη "Δημοκρατία της Πίνδου”, η οποία είχε διάρκεια ζωής μόλις μίας ημέρας.77 Το 1941, ο ίδιος άνθρωπος, επανεμφανίζεται στο «Πριγκηπάτο της Πίνδου». Η Ελλάδα κατά την υπογραφή της Συνθήκης των Σεβρών, στις 10 Αυγούστου 1920, υπέγραψε πλέον των γενικών προστατευτικών διατάξεων των μειονοτήτων και κάποιες ειδικές προβλέψεις για τους Κουτσόβλαχους, όπου παρείχε τοπική αυτονομία στις κοινότητές τους, εφόσον τη ζητούσαν φυσικά, ως προς τα σχολικά-θρησκευτικά και φιλανθρωπικά ζητήματα. "Κατά τη γνώμη του Ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών, οι διατάξεις της Συνθήκης των Σεβρών, υποκατέστησαν τις επιστολές Βενιζέλου-Μαγιορέσκου και αυτό είχε σημασία καθόσον από τη φρασεολογία των επιστολών σώθηκε μόνο ο όρος “αυτονομία υπό τον έλεγχο της Ελληνικής Κυβερνήσεως ενώ δεν γινόταν λόγος για δικαίωμα επιχορήγησης από τη ρουμανική κυβέρνηση και για επισκοπή”.78 Στις αρχές της δεκαετίας του 1920 λειτουργούσαν 23 κουτσοβλαχικά σχολεία στις περιοχές Γιαννιτσών, Γρεβενών, Εδέσσης, Καστοριάς, Φλώρινας και Κοζάνης, 1 γυμνάσιο στα Γρεβενά, 2 εμπορικές σχολές (Θεσ/νίκη-Ιωάννινα) και 2 δημοτικά (Θεσ/νίκη-Βωβούσα). Σε αυτά τα εκπαιδευτήρια φοιτούσαν οι ρουμανίζοντες Κουτσόβλαχοι και τους παρείχαν δωρεάν εκπαίδευση και αξιοπρεπείς εγκαταστάσεις. Η εκπαιδευτική πορεία τους, μετά την αποφοίτηση από το

-33-

75 Λένα Διβάνη “Ελλάδα και Μειονότητες”, Αθήνα, Καστανιώτη, 1999, σελ. 97-9876 Λένα Διβάνη “Ελλάδα και Μειονότητες”, Αθήνα, Καστανιώτη, 1999, σελ. 98-9977 Λένα Διβάνη “Ελλάδα και Μειονότητες”, Αθήνα, Καστανιώτη, 1999, σελ. 99 και trikala-city.blogspot.gr/2011/08/blog-

post_30.html (Αναφορά για τη "Δημοκρατία της Πίνδου”)78 Συχνά προέκυπταν προβλήματα στις ελληνορουμανικές σχέσεις, όπως π.χ το 1925 κατά την απαίτηση της ρουμανικής

κυβέρνησης για ίδρυση επιτροπής και διορισμό επιθεωρητή στη Θεσσαλονίκη, με βάση τις επιστολές Βενιζέλου- Μαγιορέσκου. Το Υπουργείο Εξωτερικών της Ελλάδος απάντησε ότι στο προοίμιο της Σύμβασης περί μειονοτήτων, ξεκαθαρίζεται ότι η Σύμβαση αυτή υποκαθιστά όλες τις προγενέστερες υποχρεώσεις της Ελλάδος (Ι.Α.Υ.Ε. 1926-7, Α/25, α.π. 28958, και Ι.Α.Υ.Ε. 1934, Β/69 [Λένα Διβάνη “Ελλάδα και Μειονότητες”, Αθήνα, Καστανιώτη, 1999, σελ. 101 και υποσημείωση 19]

-34-δημοτικό σχολείο, ήταν η φοίτηση στο γυμνάσιο στα Γρεβενά, όπου επί 4 έτη σιτίζονταν και εκπαιδεύονταν δωρεάν και στη συνέχεια αναχωρούσαν για φοίτηση στα πανεπιστήμια της Ρουμανίας. Παρά τη ρουμανική προπαγάνδα προς τις φτωχότερες οικογένειες των χωριών της Πίνδου, αυτή δε γνώρισε μεγάλη επιτυχία, όπως μαρτυρεί ο Ευάγγελος Αβέρωφ.79 Η στάση της Ελλάδος έναντι της μειονότητας ήταν προσεκτική ενώ κάθε τόσο εκδίδονταν από το Υπουργείο Εσωτερικών, εγκύκλιοι, που καθόριζαν την τηρητέα στάση έναντι αυτών. Χαρακτηριστική περίπτωση είναι η εκδοθείσα εγκύκλιος, που στάλθηκε “προς άπασας τας αρχάς” την 7 Οκτωβρίου 1924 και αναφέρει ότι θα πρέπει να μην δημιουργούνται αφορμές για δυσαρέσκεια, καθώς επίσης και ότι πολλές φορές ο επιπόλαιος πατριωτικός φανατισμός έφερε την κυβέρνηση σε δυσχερή θέση και ζημίωσε το έθνος, είτε με την επιβολή βαρύτατων κυρώσεων είτε με αντίποινα κατά των Ελλήνων του εξωτερικού.80 Το 1925 η ρουμανική πρεσβεία ζήτησε από την Ελλάδα τη συγκατάθεσή της για μετανάστευση στη Ρουμανία 1.500 κουτσοβλαχικών οικογενειών με τελική εγκατάσταση στη Δοβρουτσά έτσι ώστε να αλλάξουν την εθνολογική σύνθεση της πόλης από τους Βουλγάρους. Μέχρι το 1929 είχαν εγκαταλείψει την Ελλάδα 2.000 οικογένειες, οι οποίες δε βρήκαν, την υποσχόμενη από τη ρουμανική κυβέρνηση, “γη της επαγγελίας” . Το μεταναστευτικό κύμα είχε ως αποτέλεσμα, από την άλλη πλευρά να ικανοποιήσει τη μαζική εγκατάσταση των Ελλήνων προσφύγων της Μικράς Ασίας στα εδάφη αυτά. Ως κτηνοτρόφοι, οι Κουτσοβλάχοι, γνώρισαν τις καταστρεπτικές συνέπειες, που είχε η προσφυγική αποκατάσταση και γενικότερα η αγροτική μεταρρύθμιση για την παραδοσιακή κτηνοτροφία. Οι διαθέσιμες εκτάσεις για βοσκή συρρικνώθηκαν δραματικά, καθόσον απαιτούνταν η εξεύρεση μεγαλύτερου καλλιεργήσιμου κλήρου για περισσότερους πρόσφυγες και ντόπιους ακτήμονες. Το καλό ελληνορουμανικό κλίμα διατηρήθηκε μέχρι την 4 Αυγούστου 1936. Το καθεστώς του Ιωάννη Μεταξά καθιστούσε σαφές τον εξελληνισμό των ξένων στοιχείων και γενικά την αφομοίωση των ξενόφωνων πληθυσμών. Τα δύο σημαντικότερα μέτρα που έλαβε ήταν η επιβεβλημένη παρακολούθηση νυκτερινών ελληνικών σχολείων ακόμα και για τους γέροντες και επίσης η απαγόρευση της χρήσης των ξένων ιδιωμάτων δημοσίως, με την απειλή προστίμων και φυλακίσεων. Στην αντίδραση των ρουμανικών αρχών στα μέτρα κατά των Κουτσοβλάχων, απαντήθηκε από την Ελληνική Κυβέρνηση ότι δεν είχαν ως στόχο αυτούς αλλά τους απειλητικούς Βουλγαρόφωνους. Η αντιπρόταση της Ρουμανίας σε αυτό, ήταν να επιτραπεί σιωπηρώς η ομιλία της κουτσοβλαχικής με το αιτιολογικό ότι δεν απέβλεπαν σε απειλητικές ενέργειες κατά της Ελλάδος. Η εμφάνιση του κινήματος της “Σιδηράς Φρουράς” του Κορνέλιου Κοντρεάνου και των πρασινοχιτώνων του, στο πολιτικό προσκήνιο της Ρουμανίας, ανέβασε την εθνικιστική λίμπιντο στη Ρουμανία. Κατά την έναρξη του ελληνοϊταλικού πολέμου, λήφθησαν μέτρα σύλληψης και εκτόπισης όσων θεωρούνταν η “5η φάλαγγα των Ιταλών”. Στο σημείο αυτό και για αποκατάσταση της ιστορικής αλήθειας, οι περισσότεροι Κουτσόβλαχοι κατά τον πόλεμο, στάθηκαν στο πλευρό των ελληνικών στρατευμάτων είτε πολεμώντας είτε βοηθώντας τη διοικητική μέριμνα των Ελλήνων. Κατά τη γερμανική κατοχή, όλες οι περιοχές στις οποίες ζούσε το μεγαλύτερο μέρος των κουτσοβλαχικών πληθυσμών, εντάχθηκαν στην ιταλική

79 Ενδεικτικά αναφέρεται η περίπτωση ματαίωσης ίδρυσης ρουμανικού δημοτικού σχολείου στο Μέτσοβο, λόγω του έντονου πατριωτισμού των Μετσοβιτών το 1935-36 [Λένα Διβάνη “Ελλάδα και Μειονότητες”, Αθήνα, Καστανιώτη, 1999, σελ. 105 και υποσημείωση 32]

80 [Ι.Α.Υ.Ε. 1924, A/5/XI και Λένα Διβάνη “Ελλάδα και Μειονότητες”, Αθήνα, Καστανιώτη, 1999, σελ. 107 και υποσημείωση 35]

-35-ζώνη κατοχής. Ο γνωστός προηγουμένως Αλκιβιάδης Διαμάντης ιδρύει το 1941 στη Λάρισα μια οργάνωση με τον τίτλο "Ρωμαϊκή Λεγεώνα”, πλην όμως ελάχιστοι Βλάχοι δελεάστηκαν. Έτσι από τις 140.000 περίπου Βλάχους (που το 1940 αποτελούσαν το 25% των κατοίκων της Θεσσαλίας) στη Λεγεώνα κατατάχθηκαν περί τα 1.000 άτομα. Ο ίδιος ορίστηκε ηγέτης που πριγκηπάτου με τον τίτλο "Πρίγκιπας Αλκιβιάδης ο Α' και Δούκας της Μακεδονίας".81 Όρισε πρωτεύουσα το Μέτσοβο και έδρα της εθνοσυνέλευσης τα Τρίκαλα χωρίς όμως να βρει ανταπόκριση από τους προς συστράτευση βλάχους. Την ίδια εποχή το ΕΑΜ αλλά και η Φιλική Εταιρεία, αντιστασιακή οργάνωση με επικεφαλής τον πολιτικό Γεώργιο Αβέρωφ-Τοσίτσα, πολέμησαν με κάθε τρόπο την αυτονομιστική δράση των Λεγεωναρίων. Το επονομαζόμενο πριγκηπάτο, μετά τη λήξη της κατοχής, έπαψε να υφίσταται.

Οι ρουμανικές αρχές κάλεσαν τους Κουτσοβλάχους να μείνουν μακριά από τις ελληνικές έριδες διότι αυτό θα δυσκόλευε αργότερα τη θέση τους στη χώρα όπου γεννήθηκαν, έζησαν και θα συνέχιζαν να κατοικούν μετά τις διαμάχες.

Τελειώνοντας, όσα αφορούν στην γλώσσα τους, αρωμουνική ή κουτσοβλαχική ή βλαχική, αναφέρονται αναλυτικά στην υποπαράγραφο με τίτλο "Βλάχοι” .

2.2.5 Σλαβόφωνοι της Μακεδονίας

Σε αντίθεση με τους μουσουλμανικούς πληθυσμούς (π.χ τουρκογενείς Δυτικής Θράκης, πρώην αλβανόφωνους Ηπείρου κλπ), στους οποίους το θρήσκευμα λειτούργησε ως καθοριστικό κριτήριο διαχωρισμού τους, ο σλαβικός πληθυσμός της Μακεδονίας δε διαφοροποιείται θρησκευτικά από τους άλλους ορθόδοξους πληθυσμούς αλλά το μόνο διακριτό τους γνώρισμα έγκειται στη γλώσσα, με διαρκή διαμάχη για ένταξή της και ταξινόμησή της είτε ως βουλγαρικής διαλέκτου, είτε ως αυτοτελούς σλαβικής γλώσσας συνοδευόμενη και από τις υποδιαιρέσεις της σε τοπικά ιδιώματα. Πλέον της ιδιαιτερότητας της γλώσσας, διατηρούσε ο πληθυσμός αυτός και άλλα στοιχεία σλαβικού πολιτισμού, όπως η διευρυμένη αγροτική οικογένεια (zadruga) ή «πατριά» στην ορολογία του Κ. Καραβίδα.82

Το ερώτημα είναι, τί ακριβώς πρεσβεύουν; Θα εξετάσουμε δύο όψεις του ίδιου θέματος.

Σύμφωνα με τον Γεώργιο Μαυρογορδάτο, "Είναι Σλαβόφωνοι, Σλαβομακεδόνες ή Βούλγαροι; Πρόκειται για τρεις ομόκεντρους κύκλους, δηλ. για τρία διαφορετικά ανθρώπινα σύνολα”.83 Οι Σλαβόφωνοι της Μακεδονίας εκτιμούνταν περίπου 165.000 (αλλά όχι πάνω από 200.000), συγκεντρωμένοι στη Δυτική Μακεδονία αποτελώντας και την πλειοψηφία του πληθυσμού στο νομό Φλώρινας. Από το σύνολο αυτό, σχεδόν οι μισοί και παραπάνω, μπορούσαν να θεωρούνται Σλαβόφωνοι Έλληνες, καθόσον είχαν ταυτιστεί με την ελληνική πλευρά και ταυτότητα, ως «πατριαρχικοί» την περίοδο της βουλγαρικής Εξαρχίας και του Μακεδονικού Αγώνα, επονομαζόμενοι και "Γραικομάνοι” . Οι υπόλοιποι Σλαβόφωνοι, που δεν αποδέχονταν την ελληνική ταυτότητα, ως πρώην «εξαρχικοί», υπολογίζονταν σε περίπου 90.000. Οι απογραφές, τόσο του 1928

81 trikala-city.blogspot.gr/2011/08/blog-post_30.html (Αναφορά για το Πριγκηπάτο της Πίνδου”)82 Γεώργιος Μαυρογορδάτος, “Οι Εθνικές Μειονότητες”, Ιστορία της Ελλάδας του 20ου αιώνα, Αθήνα, 2003, σελ. 1483 Γεώργιος Μαυρογορδάτος, “Οι Εθνικές Μειονότητες”, Ιστορία της Ελλάδας του 20ου αιώνα, Αθήνα, 2003, σελ. 16

-36-(81.844 άτομα) όσο και του 1940 (86.079 άτομα) καταλήγουν σε νούμερα, τα οποία είναι αποδεκτά ως προς την εκτίμησή τους. Από τους περίπου 90.000 που προαναφέραμε, οι περισσότεροι είχαν ακόμη βουλγαρική ταυτότητα στη διάρκεια του Μεσοπολέμου.84 Ανάμεσα στους Γραικομάνους και τους Βουλγάρους, υπήρχε μία άλλη ενδιάμεση κατηγορία, που δε διέθετε εμπεδωμένη εθνική ταυτότητα, η οποία ήταν οι Σλαβομακεδόνες.

Σύμφωνα με τη Λένα Διβάνη, οι σλαβόφωνοι της Μακεδονίας, διαχωρίζονται σε δύο κατηγορίες, τους “σερβίζοντες” και τους “βουλγαρόφιλους”, ενώ με μια πιο βαθύτερη ανάλυση αποδεικνύει τη σχέση της πρώτης μειονότητας ως ευκαιριακό μέσο πίεσης ενώ της δεύτερης, ως όπλο των αναθεωρητικών κρατών. Ας δούμε όμως κάποια χαρακτηριστικά της μειονότητας αυτής, είτε αυτοί χαρακτηρίζονται σλαβόφωνοι σερβίζοντες είτε αντίστοιχα βουλγαρόφιλοι.

Ο “Πουγκοσλαβισμός”, δηλ. η ένωση των ετερόκλητων νοτιοσλαβικών εθνοτήτων στο όνομα της Γιουγκοσλαβίας, βάπτισε και το πρώτο πολυεθνικό βαλκανικό κράτος στο όνομα της αυτοδιάθεσης των λαών. Στη Συνδιάσκεψη της Ειρήνης, το μεγαλύτερο πρόβλημα της Γιουγκοσλαβίας ήταν το μέλλον της Μακεδονίας, καθόσον είχε κερδίσει μεγάλο τμήμα της (39%), κατοικημένο σύμφωνα με τη βουλγαρική επιχειρηματολογία, σε μεγάλο βαθμό, από βουλγαρικούς πληθυσμούς. Η Γιουγκοσλαβία αντέκρουε τα επιχειρήματα αυτά λέγοντας ότι “η Μακεδονία ήταν αρχαία σερβική γη κατοικημένη από Σέρβους, των οποίων η εθνική συνείδηση θόλωσε σε κάποιο βαθμό λόγω της μακροχρόνιας βουλγαρικής προπαγάνδας”.85 Την περίοδο εκείνη έχουμε την υποστήριξη της Γαλλίας στη Γιουγκοσλαβία και της Ιταλίας στη Βουλγαρία και την Αλβανία.

Η υπογραφή μειονοτικών εγγυήσεων στο πλαίσιο της ΚτΕ από τη Γιουγκοσλαβία πραγματοποιήθηκε μόνο και μόνο φοβούμενη, σε περίπτωση άρνησης, τις άσχημες επιπτώσεις. Το μελάνι της πέννας, που έβαλε την υπογραφή στο έγγραφο μειονοτικών εγγυήσεων δεν είχε ακόμα στεγνώσει και η Γιουγκοσλαβία απαγορεύει με κάθε τρόπο τη βουλγαρική ταυτότητα στο τμήμα, που προσάρτησε στη “Βαρδάρ Μπανόβινα” (σε ελεύθερη μετάφραση: Μπανόβινα του Βαρδάρη), περιοχή, που οριοθετείται από τα σημερινά εδάφη της ΠΓΔΜ και μέρος της Νότιας Σερβίας.86 Εγκατέστησε δίκτυο αστυνόμευσης, εποίκισε με Σέρβους την περιοχή, η ηγεσία των βουλγαρόφιλων φυλακίστηκε ή εκτοπίστηκε κ.α. Το μένος που υπήρχε από μέρους της Γιουγκοσλαβίας προς τους Βούλγαρους, τροφοδοτούταν λόγω των συνεχών επιθέσεων στις παραμεθόριες περιοχές από τα αντάρτικα βουλγαρομακεδονικά σώματα, τους γνωστούς “κομιτατζήδες”, που ήταν τα εκτελεστικά όργανα της “Εσωτερικής Μακεδονικής Επαναστατικής Οργάνωσης (ΕΜΕΟ). Οποιοδήποτε διάβημα και αν γινόταν προς την ΚτΕ για διεθνή προστασία από τους ανωτέρω, η Βουλγαρία απαντούσε με δύο φωνές. Μία των βουλγαρομακεδονικών κομιτάτων και η άλλη της επίσημης Βουλγαρικής κυβέρνησης, που υποστήριζε τη μη ενθάρρυνση από μέρους της των δράσεων των κομιτάτων αλλά και της αδυναμίας του κράτους να ελέγξει τα σύνορα με τον ανεκπαίδευτο και ολιγάριθμο βουλγαρικό στρατό, που αριθμούσε10.000 άνδρες, κατόπιν των αριθμητικών περιορισμών των ενόπλων της δυνάμεων που όριζε η Συνθήκη του Νεϊγύ.

Η ένταση, που υπήρχε στις σχέσεις των δύο εθνών (Γιουγκοσλαβίας - Βουλγαρίας) συνέφερε την Ελλάδα, καθόσον με αυτόν τον τρόπο δεν υπήρχε η

84 Γεώργιος Μαυρογορδάτος, “Οι Εθνικές Μειονότητες”, Ιστορία της Ελλάδας του 20ου αιώνα, Αθήνα, 2003, σελ. 1685 Λένα Διβάνη “Ελλάδα και Μειονότητες”, Αθήνα, Καστανιώτη, 1999, σελ. 131 και υποσημείωση 586 el.wikipedia.org/wiki/Μπανόβινα_του_Βαρδάρη

-37-ευκαιρία συνένωσης των Σλάβων που θα άλλαζαν όλες τις ισορροπίες, πράγμα το οποίο ήταν και ο πιο φριχτός εφιάλτης όλων των μη σλαβικών λαών της Βαλκανικής. Τον εφιάλτη αυτό, τον γνώριζαν και η Γιουγκοσλαβία και η Βουλγαρία και το χρησιμοποίησαν πολλές φορές ως μέσο πίεσης. Δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι τα εξής: Πρώτο, η περίοδος από το 1919 έως το 1923, όπου ο Βούλγαρος ηγέτης Σταμπολίνσκι έρχεται σε στενή επαφή με τη Γιουγκοσλαβία, ελέγχοντας βέβαια τη δράση των βουλγαρομακεδονικών κομιτάτων, με σκοπό την από κοινού διεκδίκηση ελληνικών εδαφών, όταν προκύψει η κατάλληλη ευκαιρία. Δεύτερον, τα αναφερόμενα στο σημείο αιχμής μεταξύ Ελλάδος και Γιουγκοσλαβίας όσον αφορά στην εθνική ταυτότητα των σλαβόφωνων πληθυσμών, έχουμε τη δήλωση το 1924 του Μαρίνκοβιτς ότι “αν η Ελλάδα θεωρεί τους σλαβικούς πληθυσμούς της Μακεδονίας Έλληνες, δεν έχουμε πρόβλημα. Άν όμως τους αναγνωρίσει ως Βούλγαρους θα αντιδράσουμε. Θα συμπράξουμε με τη Βουλγαρία και θα διεκδικήσουμε από κοινού την ελληνική Μακεδονία”.87

Το 1924 γίνεται από μέρος της Ελλάδας ένας πολύ ατυχής διπλωματικός χειρισμός, που κόστισε πολλά στην Ελλάδα. Ποιά η κατάσταση της χώρας την δεδομένη στιγμή; Λόγω κάποιων αστάθμητων παραγόντων, που είχαν πέσει στις πλάτες της Ελλάδος κατά σύμπτωση το ίδιο χρονικό διάστημα π.χ η μη ομαλή εξέλιξη της ελληνο-βουλγαρικής εθελοντικής ανταλλαγής πληθυσμών που προέβλεπε η Συνθήκη του Νεϊγύ, η κακή συγκυρία μετά το επεισόδιο Τελίνι, η διεθνή απομόνωση της χώρας, η προσπάθεια εξασφάλισης της έγκρισης της ΚτΕ για προσφυγικό δάνειο, έρχεται ο Έλληνας Υπουργός Εξωτερικών Νικόλαος Πολίτης, ο οποίος στη προσπάθεια να βελτιώσει το προφίλ της Ελλάδος, υπογράφει στις 29 Σεπτεμβρίου 1924 με τον ομότιμο Βούλγαρο, το περιβόητο Πρωτόκολλο Πολίτη-Καλφώφ, πιστεύοντας ότι υπείχε “απλήν εκτελεστικήν πράξιν της περί μειονοτήτων συμβάσεως, μη προσθέτουσα τίποτε το ουσιαστικώς νέον εις τας ήδη παρ' ημών αναληφθείσας διεθνείς υποχρεώσεις”.88 Αυτό που υπέγραψε, στην πραγματικότητα ήταν η αναγνώριση, έστω και προσωρινά, βουλγαρικής μειονότητας στο ελληνικό έδαφος. Κοινώς, όποιος δήλωνε Βούλγαρος, δικαιούταν ειδικής μεταχείρισης και προστασίας. Από πλευράς Βουλγαρίας υπήρξαν ξέφρενοι πανηγυρισμοί και όχι αδίκως. Από πλευράς ελληνικής κυβέρνησις, η αρχική προσπάθεια ήταν ότι “ουδεμία νέα κατάστασις δημιουργήθηκε υπέρ των βουλγαρικών μειονοψηφιών”, αλλά τελικά παραδέχθηκε ότι το Πρωτόκολλο "εξεφυλίσθη ευθύς αμέσως εις πράξιν πολιτικήν διπλωματικής φύσεως και της πλέον απεχθούς και επικινδύνου φυλετικής και διεθνούς πάλης”.89 Ο Ν. Πολίτης στις 26 Δεκ 1924, απολογήθηκε για τη στάση του σε επιστολή του προς το Υπουργείο Εξωτερικών.90 Από πλευράς Γιουγκοσλαβίας έχουμε απειλές καταγγελίας της ελληνοσερβικής συνθήκης του 1913, η οποία τελικώς καταγγέλθηκε στις 15 Νοεμβρίου 1925. Έχουμε την εποχή εκείνη και την πρώτη φορά, που η Γιουγκοσλαβία μίλησε για "σερβικούς πληθυσμούς” στην Ελληνική Μακεδονία λέγοντας ότι, “τα προνόμια αυτά απέναντι στους βουλγάρους έπρεπε να καταργηθούν ή να επεκταθούν και στους σερβικούς πληθυσμούς της

87 Λένα Διβάνη “Ελλάδα και Μειονότητες”, Αθήνα, Καστανιώτη, 1999, σελ. 137 και υποσημείωση 2388 Ι.Α.Υ.Ε. 1925, Β πολ./37,6, α.π. 617289 Ι.Α.Υ.Ε. 1925, Β πολ./37,6, α.π. 617290 Στο κείμενο της απολογίας του αναγνωρίζει ότι το Πρωτόκολλο πρέπει να καταργηθεί, θέτει την παραίτησή του στη

διάθεση του Υπουργείου προκειμένου να διευκολυνθεί αυτό απέναντι στην αντιπολίτευση, την ΚτΕ, τους Σέρβους κλπ. Συγχρόνως όμως διατυπώνει το παράπονο ότι κανείς δεν το σκέφτηκε όταν επί ένα χρόνο συζητιόνταν για το εάν η ιδέα του Πρωτοκόλλου θα είχε τόσο βαριές επιπλοκές.[Ι.Α.Υ.Ε. 1925, Β/37,6, α.π. 310]

Ελλάδας,”91 Την κρίσιμη στιγμή, εμφανίζεται ο εξόριστος Ελευθέριος Βενιζέλος ο οποίος και υποδεικνύει στην ελληνική κυβέρνηση: “Συνιστώ ανεπιφυλάκτωςακύρωσιν πρωτοκόλλου υπό της Εθνοσυνελεύσεως [..... ] δέον δε να ανακοινωθήαυτοίς [στους Σέρβους] εμπιστευτικώς ως γενόμενη προς ικανοποίησιν σερβικής αντιλήψεως”.92 Η υπόθεση του Πρωτοκόλλου Πολίτη-Καλφώφ τελικώς την 3 Φεβ 1925, απερρίφθηκε από το ελληνικό Κοινοβούλιο ενώ ανακλήθηκε επισήμως, στις 10 Ιουν 1925.

Η Γιουγκοσλαβία σκληραίνει ακόμα περισσότερο την στάση της μετά την άδεια, που έδωσαν οι ελληνικές αρχές για εγκατάσταση βουλγαρικού προξενείου στη Θεσσαλονίκη ζητώντας από την Ελλάδα, στο πλαίσιο πίεσης, μια ειδική συμφωνία προστασίας των σερβικών μειονοτήτων της Ελλάδος, πράγμα το οποίο η Ελλάδα το κράτησε σε χαμηλό προφίλ. Ο σερβικός τύπος αρθρογραφεί, κάνοντας λόγο για 450.000 καταπιεσμένους Σέρβους στην Ελλάδα ενώ ο μοναδικός συμπαγής σερβικός πληθυσμός υφίστατο στη Θεσσαλονίκη (έποικοι, οι οποίοι είχαν εποικίσει στο πλαίσιο ίδρυσης της ελευθέρας ζώνης στη Θεσσαλονίκη).93

Μερικές καταγγελίες στην ΚτΕ, από κατοίκους χωριών, είχαν ως αποτέλεσμα να ηλεκτρίζουν την κατάσταση, ασχέτως αν στο τέλος ανακαλύπτονταν οι αθέατοι παίκτες των εξελίξεων.

Η Γιουγκοσλαβία συνέπλευσε με την Ελλάδα, όταν στο πλαίσιο της ΚτΕ η Βουλγαρία ζήτησε την ίδρυση σχολείων για τους Σλαβόφωνους της Ελλάδας. Η Ελλάδα δήλωσε πρόθυμη να ιδρύσει μειονοτικά σχολεία στη τοπική διάλεκτο των Σλαβόφωνων, τυπώνοντας παράλληλα και ένα αλφαβητάριο, το ονομαζόμενο abecedar, που αποτελεί και την πρώτη προσπάθεια καταγραφής της γλώσσας από την ίδια την ελληνική πολιτεία. Σύμφωνα με την Ελένη Σελλά-Μάζη, το αλφαβητάριο ήταν τυπωμένο με λατινικούς χαρακτήρες και όχι με κυριλλικούς, προσπαθώντας να αποτυπώσει γραπτώς την προφορική διάλεκτο των ντόπιων Σλαβόφωνων της Μακεδονίας, βασισμένο στην Σλαβομακεδονική με στοιχεία από όλες τις σλαβικές διαλέκτους. Για το θέμα αυτό, η άποψη των Βουλγάρων και του Βασιλείου των Σέρβων, Κροατών και Σλοβένων ήταν ότι το εγχειρίδιο αυτό έπρεπε να συνταχθεί στα Βουλγάρικα ή τα Σέρβικα αντιστοίχως και οπωσδήποτε στο κυριλλικό αλφάβητο.94 Η ΚτΕ είχε συμφωνήσει με την ελληνική πρόταση. Αλλά λόγω των αντιρρήσεων των γειτονικών κρατών, της εξαιτίας αυτών αμηχανίας της ελληνικής κυβέρνησης και της αδιαφορίας του διεθνούς παράγοντα, το εγχείρημα αυτό ματαιώθηκε. Η μόνη διέξοδος πια, ήταν η εκπαίδευση των σλαβόφωνων στη γλώσσα του κράτους τους, στα ελληνικά.

Στις 25 Ιουνίου 1925, ο Στρατηγός Θεόδωρος Πάγκαλος έρχεται στην εξουσία και προσεγγίζει την Ιταλία, φέρνοντας πάλι ελληνογιουγκοσλαβικές αναταράξεις. Το ελληνοβουλγαρικό θερμό επεισόδιο του Πετριτσίου τον Οκτώβριο του 1925, απομονώνει την Ελλάδα διεθνώς και η κατακραυγή είναι μεγάλη. Η επαπειλούμενη σύμπραξη Βουλγαρίας - Γιουγκοσλαβίας κάνει τον Πάγκαλο να προσφέρει “γη και ύδωρ”, χωρίς όμως να παραμερίζει το μελλοντικό του στόχο, που ήταν η μελλοντική επίθεση κατά της Τουρκίας. Δίνει ευρύτατα προνόμια στην ελεύθερη ζώνη και τη λειτουργία της σιδηροδρομικής γραμμής Θεσ/νίκης-

-38-

91 Λένα Διβάνη “Ελλάδα και Μειονότητες”, Αθήνα, Καστανιώτη, 1999, σελ. 14092 Ι.Α.Υ.Ε. 1923-5, Β/37,1, α.π. 1111993 Λένα Διβάνη “Ελλάδα και Μειονότητες”, Αθήνα, Καστανιώτη, 1999, σελ. 14394 Ελένη Σελλά-Μάζη, “Διγλωσσία και Κοινωνία. Η Ελληνική Πραγματικότητα”, Αθήνα, Προσκήνιο, 2006, σελ. 190

- 3 9 -

Γευγελής, συνεργασία των δύο χωρών σε περίπτωση πολέμου ενώ τέλος αναγνωρίζει με δήλωσή του, την ύπαρξη σερβικής μειονότητας στην Ελλάδα.

Η άνοδος του Μεταξά φέρνει αναταραχές στο σλαβόφωνο πληθυσμό, παρόμοιες με αυτές που αναφέρθηκαν λεπτομερώς στους Κουτσόβλαχους.

Η Ελλάδα επιχείρησε να απαλλαγεί από το βουλγαρικό πληθυσμό με τη σύμβαση εθελοντικής ανταλλαγής, που υπέγραψε με τη Βουλγαρία στο Νεϊγύ, το1919. Συμφωνήθηκε ακριβέστερα, η αμοιβαία και εθελούσια μετανάστευση των ελλήνων υπηκόων βουλγαρικής καταγωγής και των βουλγάρων υπηκόων ελληνικής καταγωγής. Παρά τις πιέσεις που αναμφίβολα ασκήθηκαν, από την προπαγάνδα μέχρι απειλές και χρήση βίας, δεν αναχώρησαν τελικά για τη Βουλγαρία όλοι οι Σλαβόφωνοι, που ταυτίζονταν μ’ αυτήν. Για να μη φύγουν, ασκήθηκαν πιέσεις από τη βουλγαρική πλευρά και ιδίως από την ΕΜΕΟ, με τη σκέψη ότι η παραμονή τους στην Ελλάδα θα ήταν επωφελής και γιατί θα αποτελούσαν μοχλό πίεσης και βάση μελλοντικής εδαφικής διεκδίκησης αλλά και γιατί η οικονομικά εξαθλιωμένη Βουλγαρία θα αδυνατούσε να απορροφήσει και να αποκαταστήσει τους πρόσφυγες που θα έρχονταν από την Ελλάδα. Ο Κυριάκος Κεντρωτής αναφέρει σχετικά για την ΕΜΕΟ ότι "ο απώτερος σκοπός ήταν η δημιουργία ανεξάρτητης και ενιαίας Μακεδονίας υπό βουλγαρική κυριαρχία ενώ οι κύριοι άξονές της ήταν η επαναφορά της βουλγαρικής ταυτότητας των “Μακεδόνων”, η προσωρινή στήριξη της ανεξαρτησίας της ΠΓΔΜ, η μελλοντική ενοποίησή της με τη Βουλγαρία και η προσπάθεια παρουσίασης των Ελλήνων δίγλωσσων ως Βουλγάρων” 95 Σύμφωνα με την τελική έκθεση της αρμόδιας Μικτής Επιτροπής της ΚτΕ, μέχρι το 1932 μετανάστευσαν στη Βουλγαρία συνολικά66.000 άτομα, ενώ έλαβαν αποζημιώσεις άλλα 36.000 άτομα που είχαν καταφύγει στη Βουλγαρία πριν το 1920. Όπως προκύπτει από τη γεωγραφική κατανομή όσων μετανάστευσαν, το φαινόμενο υπήρξε μαζικότερο στην Ανατολική και την Κεντρική Μακεδονία ενώ ελάχιστα άγγιξε τη Δυτική, από όπου έφυγαν λιγότεροι από 6.000.96

Η άφιξη και εγκατάσταση Ελλήνων προσφύγων ασφαλώς υπήρξε ο δραστικότερος καταλύτης που ώθησε Σλαβόφωνους γηγενείς να μεταναστεύσουν στη Βουλγαρία. Για όσους έμειναν, η σύγκρουση με τους πρόσφυγες εξελίχθηκε σε αδυσώπητη πάλη για τον έλεγχο όχι μόνο της γης αλλά και της τοπικής εξουσίας. Για τους πρόσφυγες, οι Σλαβόφωνοι χωρίς διάκριση ήταν συλλήβδην "Βούλγαροι” , που δεν είχαν θέση στο ελληνικό κράτος. Για τους ντόπιους, οι πρόσφυγες ήταν ξένοι εισβολείς και άρπαγες. Η εκδίωξή τους έγινε μόνιμος και διακαής πόθος. Στην αντιπαράθεσή τους με τους πρόσφυγες, οι Βούλγαροι, οι Σλαβομακεδόνες και γενικότερα οι Σλαβόφωνοι είχαν την αμέριστη συμπαράσταση του Αντιβενιζελισμού, τουλάχιστον μέχρι το 1933. Αυτήν την παράταξη συνέχισαν λοιπόν να υποστηρίζουν (όπως είχαν κάνει το 1915-1920), αφού είχε ελπίδες να έρθει στην εξουσία και να ανατρέψει τα τετελεσμένα της προσφυγικής εγκατάστασης, όπως υποσχόταν. Η πιο βάναυση διάψευση ακολούθησε επί Μεταξά, με πρωτοφανή σε έκταση και αυθαιρεσία αστυνομικά μέτρα για την

95 Μετά την πτώση του καθεστώτος Ζίβκοφ άρχισε η αναβίωση ξεχασμένων "μακεδονικών” τάσεων στο χώρο της ευρύτερης βουλγαρικής Μακεδονίας του Πιρίν. Άρχισε από τη μια μεριά να διαμορφώνεται η τάση εκείνων που συνεργάζονται πλήρως με την πολιτική της ΠΓΔΜ (Ενωμένη Μακεδονική Οργάνωση-Ίλιντεν, ΟΜΟ-Ilinden) και αφετέρου η τάση εκείνων που εκφράζονται από την Εσωτερική Μακεδονική Επαναστατική Οργάνωση - Ένωση Μακεδονικών Συλλόγων (BMPO-CMD), η οποία πρεσβεύει έναν ευρύτερο βουλγαρικό εθνικισμό που έχει ως κύριο σκοπό τη δημιουργία ανεξάρτητης και ενιαίας Μακεδονίας υπό βουλγαρική κυριαρχία. Πρόεδρος της BMPO-CMD ήταν ο ιστορικός Ντίμιταρ Γκότσεφ και δημοσιογραφικό της όργανο η εφημερίδα Makedonija.[Κυριάκος Κεντρωτής “Βουλγαρία”, στο βιβλίο Θάνου Βερέμη (επιμέλεια) “Βαλκάνια από τον Διπολισμό στη Νέα Εποχή”, Αθήνα, Γνώση, 1995, σελ. 334]


- 4 0 -

εξάλειψη της «απαγορευμένης γλώσσας». Το ειρωνικό ήταν ότι δέκα χρόνια νωρίτερα, οι Σλαβόφωνοι είχαν ψηφίσει μαζικά τον Ιωάννη Μεταξά.

Ποια όμως ήταν η εθνική ταυτότητα, η εθνική συνείδηση και η γλώσσα των σλαβοφώνων της Ελλάδος; Σύμφωνα με την Ελένη Σελλά-Μάζη, η εθνική ταυτότητα των σλαβόφωνων υπήρξε κατά τον μεσοπόλεμο σημείο αιχμής και προστριβών, καθόσον η Βουλγαρία θεωρούσε όλους τους σλαβόφωνους ομοεθνείς της, συμπεριλαμβανομένων και αυτών της Γιουγκοσλαβίας. Το 1903 πρωτοεμφανίζεται η ιδέα του σλαβομακεδονισμού ως πολιτικού μέσου με σκοπό την αυτονόμηση της Μακεδονίας. Το 1924 στο πλαίσιο της έκτης Βαλκανικής Κομμουνιστικής Διάσκεψης, υιοθετείται η βουλγαρική θέση για ενιαία και ανεξάρτητη Μακεδονία, όπου θα ζούσαν διάφορες εθνότητες, χωρίς να αναφέρεται κάπου η λέξη “μακεδονική εθνότητα”, η οποία ήταν κατασκεύασμα συγκεκριμέων ιστορικών συγκυριών, όπως αναφέρεται από τον ίδιο τον εμπνευστή της, Miriskov. Η εθνική συνείδηση των σλαβόφωνων της ελληνικής Μακεδονίας, σύμφωνα με μελέτες, κλίνουν υπέρ της ελληνικής εθνικής συνείδησης, άλλες αποδέχονται ότι ενσωματώθηκε μεγάλο ποσοστό αποδεχόμενοι εμμέσως την ελληνική εθνική συνείδηση ενώ άλλες θεωρούν ότι θα μπορούσαν να αποτελέσουν γλωσσική μειονότητα. Οι πιο πρόσφατες όμως ανθρωπολογικές μελέτες στην περιοχή της ΒΔ Μακεδονίας [μελέτη της Α. Καρακασίδου (1994)], τεκμηριώνουν την ελληνική εθνική συνείδηση των σλαβόφωνων, όπου διαπιστώνεται η ύπαρξη σλαβομακεδονικής μειονότητας σε αγροτικές περιοχές της Μακεδονίας καθώς και πλήρης ενσωμάτωση και αφομοίωσή της μετά το 1912-1913. Έτσι μπορεί κανείς να συμφωνήσει με την άποψη ότι μετά το 1912, έχουμε στην ελληνική Μακεδονία, ελληνική μακεδονική πολιτιστική ταυτότητα.97

Η Σλαβομακεδονική των σλαβόφωνων της Ελλάδας, σύμφωνα με την Ελένη Σελλά-Μάζη, χαρακτηρίζεται ως διάλεκτος σύγκλισης (Ausbau) με γεωγραφική γειτνίαση. Η αντίστοιχη Σλαβομακεδονική της ΠΓΔΜ ή κατά τους πολίτες της χώρας αυτής “Μακεδονική”, είναι η επίσημη γλώσσα του κράτους τους και αποτελεί προϊόν γλωσσικού προγραμματισμού (language planning) και προγραμματισμού του γλωσσικού υλικού (corpus planning), η οποία όμως δεν αναγνωρίζεται ως αυτόνομη ούτε από την Βουλγαρία (λόγω πολιτικών κυρίως διαφορών), ούτε από τη Σερβία, καθόσον τη θεωρεί σερβική διάλεκτο ενώ συγκινεί μόνο όσους από τους σλαβόφωνους δεν έχουν ακέραιη ελληνική εθνική συνείδηση. Η γλώσσα των σλαβόφωνων της Ελλάδος έχει περιορισθεί πολύ, καθόσον οι νέοι γονείς δεν μεταβιβάζουν τη μητρική τους γλώσσα στα παιδιά τους με αποτέλεσμα η επικοινωνιακή της φύση με το χρόνο να μετατρέπεται σε συμβολική, όπως και της βλαχικής ή αρωμουνικής ή κουτσοβλαχικής και της αρβανίτικης.

Ενώ η γλώσσα αυτή κατατάσσεται μεταξύ των γλωσσών μέσης βιωσιμότητας έχει ροπή μετάπτωσης προς την αντίστοιχη ομάδα χαμηλής βιωσιμότητας. Όσο οι σλαβόφωνοι συμπολίτες μας αισθάνονται συγγενείς από ιστορική, πνευματική και θρησκευτική άποψη με τους ελληνόφωνους και όσο συνεχίζεται η πρακτική της μη μεταβίβασης στα παιδιά τους της σλαβομακεδονικής ως μητρικής γλώσσας, τόσο η γλωσσική πλάστιγγα θα μετατοπίζεται προς την βαρύτερη πλευρά της, που είναι η ελληνική γλώσσα.98

Τέλος, ανατρέχοντας στις Εκθέσεις του State Department των ΗΠΑ για τις πρακτικές για τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Ελλάδα του 1993 και μετέπειτα,

97 Ελένη Σελλά-Μάζη, "Διγλωσσία και Κοινωνία. Η Ελληνική Πραγματικότητα”, Αθήνα, Προσκήνιο, 2006, σελ. 18898 Ελένη Σελλά-Μάζη, "Διγλωσσία και Κοινωνία. Η Ελληνική Πραγματικότητα”, Αθήνα, Προσκήνιο, 2006, σελ. 190-193

αυτές αναφέρουν την ύπαρξη της αυτοαποκαλούμενης “μακεδονικής μειονότητας”.99

Παρακάτω θα αναφερθώ σε δύο ομάδες, τους Αρβανίτες και τους Βλάχους, οι οποίοι αν και δεν είναι εθνοτικές μειονότητες, εντούτοις ομιλούν την αρβανίτικη και αρωμουνική ή κουτσοβλαχική ή βλάχικη γλώσσα, οι οποίες σύμφωνα με την καθηγήτρια κ. Ελένη Σελλά-Μάζη,100 εντάσσονται στις μειονοτικές γλώσσες χαμηλής βιωσιμότητας δηλ. σε αυτές με τις μεγαλύτερες πιθανότητες προσβολής της βιωσιμότητάς τους.

2.2.6 Αρβανίτες

Με την ετυμολογία του ονόματος “Αρβανίτης” έχουν ασχοληθεί πολλοί Έλληνες και ξένοι ειδικοί επιστήμονες. Η Άννα Κομνηνή, κατά τα μέσα του 12ου αιώνα γράφει για “Αρβανίτες” και για περιοχή “Άρβανα”. Από την αρχαιότητα αναφέρεται η πόλις 'Αρβων101 και οι κάτοικοί της “Αρβανίται” , από τα οποία προέκυψαν μετέπειτα τα Άρβανα και οι Αρβανίτες, αντίστοιχα.102 Από τους ρωμαϊκούς χρόνους και μέχρι τον 15ο αιώνα, οι κάτοικοι της περιοχής γύρω από την Κρόϊα και το Ελμπασάν είναι Αλβανοί και η πόλις Άλβανον. Το όνομα Αλβανία αρχίζει να χρησιμοποιείται από τα μέσα του 12ου αιώνα από τους Λατίνους και μόνο για τη βόρεια περιοχή της χώρας, ενώ μετά τον 15ο αιώνα επικρατεί το όνομα Σκιπερία για τη χώρα και Σκιπετάρ για τους κατοίκους της. Οι δύο φυλές στην ανωτέρω περιοχή ήταν οι Γκέγκηδες και οι Τόσκηδες,103 οι οποίοι

- 4 1 -

99 Η Έκθεση του State Department του 1993 αναφέρεται στο “Ουράνιο Τόξο” και συγκεκριμένα στην καταδίκη από ελληνικό δικαστήριο τον Ιαν 1992 έξι μελών του, για ανάρτηση αφίσας που αναγραφόταν η φράση “όχι στους πατριώτες, αναγνωρίστε τη Σλαβομακεδονία”. Στις 8 Σεπ 1995, μέλη του Εθνικού Μακεδονικού Πολιτικού Κόμματος (ΕΜΠΚ) δημιούργησαν το κόμμα “Ουράνιο Τόξο” στη Φλώρινα. Σε άλλο σημείο της Έκθεσης αναφέρεται ότι αν και η ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι προστατεύεται από την Ελλάδα συνταγματικά, καταστρατηγήθηκε στην περίπτωση της “Στέγης Μακεδονικού Πολιτισμού” που εδρεύει στη Φλώρινα, καθότι απορρίφθηκε από το εφετείο το 1991, το αίτημα του ιδρύματος για νόμιμη σύστασή του ως οργανισμού, με την αιτιολογία πως η λέξη “Μακεδονικός” θα προκαλέσει σύγχυση στους 2.2 εκατομμύρια πολίτες ελληνικής καταγωγής που χρησιμοποιούν ήδη τον όρο για να προσδιορίζουν την τοπική τους καταγωγή. Σημειώνεται ότι η «Στέγη Μακεδονικού Πολιτισμού» ιδρύθηκε το 1991 από το δημόσιο δασικό υπάλληλο Χρήστο Σιδηρόπουλο.[Κατερίνα Μανωλοπούλου-Βαρβιτσιώτη, “Μειονότητες στην Ελλάδα. Η Τρίτη Άποψη”, Αθήνα, Παπαζήση, 2008, σελ. 55-56]

100Ελένη Σελλά-Μάζη, "Διγλωσσία και Κοινωνία. Η Ελληνική Πραγματικότητα”, Αθήνα, Προσκήνιο, 2006, σελ. 175101Το αρχαίο όνομα Άρβων ή Αρβών αποδίδει το αντίστοιχο πατριδωνυμικό Αρβωνίτης, κατά αφομοίωση του ω με το α.

Το όνομα της πόλεως Άρβων, με την αρχαία προφορά του β ως b, υπάρχει στην αρβανίτικη γλώσσα, ως πατριδωνυμικό, Άρμπεν στο ιδίωμα των Γκέγκηδων και Άρμπερ στο ιδίωμα των Τόσκηδων και σημαίνει Αρβανίτης. Υπήρχε στην πραγματικότητα και όνομα χωριού στην αριστερή όχθη του Αώου ποταμού, βορειοδυτικά της Αυλώνος με το όνομα Άρμπεν, ενώ η περιοχή της Μουζακιάς έως το Δέλβινο ονομάζεται Αρμπερία ή Άρμπρι (αρβανίτικα) και Άρβανο. Εκτός από το Άρμπεν της περιοχής Αυλώνος, υπάρχει και τοπωνύμιο Άρμπουνα στη βόρειο Αλβανία, κοντά στην Κρόϊα, όπου σώζονται και ερείπια αρχαίου οικισμού. Ο Hahn και άλλοι γεωγράφοι ταυτίζουν το Άρβανον ή Άρβανα των Βυζαντινών με τα Άρμπουνα και το τοποθετούν στην περιοχή που περιλαμβάνει την Κρόϊα και το Ελμπασάν. Ο Meyer όμως, στο ετυμολογικό λεξικό του της Αλβανικής γλώσσας, παραθέτει τρεις συνώνυμους όρους: Άρμπερ, Αρμπερές και Αρμπενόρ, που σημαίνουν Αρβανίτης και εξηγεί ότι με το πατριδωνυμικό αυτό ονομάζονται στην Αλβανία οι κάτοικοι των βορείως της Κέρκυρας παραλίων και της ενδοχώρας τους, σε μια έκταση που περιλαμβάνει τις επαρχίες Αυλώνος, Κουρβελέσι και άλλες. Η ταυτονυμία δύο περιοχών, μιας στην περιφέρεια Δυρραχίου - Κρόϊας - Ελμπασάν και της άλλης μέσα στις βόρειες παρυφές της Ηπείρου και το γεγονός ότι υπάρχουν μόνο ίχνη του πρώτου οικισμού του Αρβάνου, δε σημαίνουν άλλο, παρά ότι πρόκειται περί μεταναστεύσεως Αρβανιτών, από την περιοχή του Γενούσου στην κοιλάδα του Αώου. Άρμπερ και Αρμπερές στον ενικό, Απμπερίτ και Αρμπερέστ στον πληθυντικό, ονόμαζαν τους εαυτούς τους οι δικοί μας Αρβανίτες, αφότου κατέβηκαν στην Ελλάδα. Όσοι γνωρίζουν αρβανίτικα στην Ελλάδα, μεταφράζουν τον όρο Αρβανίτης με το Αρμπερές.[Κώστας Η. Μπίρης, “Αρβανίτες. Οι Δωριείς του Νεώτερου Ελληνισμού. Ιστορία των Ελλήνων Αρβανιτών”, Αθήνα, Μέλισσα, 2005, Ε' Έκδοση, σελ. 18]

102Κώστας Η. Μπίρης, “Αρβανίτες. Οι Δωριείς του Νεώτερου Ελληνισμού. Ιστορία των Ελλήνων Αρβανιτών”, Αθήνα, Μέλισσα, 2005, Ε' Έκδοση, σελ. 14

103Η επιστημονική εξέταση της τοσκικής διαλέκτου, κλάδος της οποίας είναι η αρβανίτικη γλώσσα, φέρνει πολλά στοιχεία.Το 1854 ο Johann Georg von Hahn, σε έρευνα που έκανε στην περιοχή Τεπελενίου, διαπίστωσε ότι οι χρήστες τηςτοσκικής εφαρμόζουν σύνταξη, που μοιάζει με την ελληνική.

- 4 2 -

κατοικούσαν στη βόρεια και στη νότια πλευρά της χώρας αντίστοιχα, η μεν πρώτη από το όρος Γεραμπή (Γκράμπε) και πάνω, ενώ η δεύτερη η περιλαμβάνουσα τις κοιλάδες Γενούσου, Άψου και Αώου ποτ. Η διάκριση αυτή είναι αρχαία, καθώς ο γεωγράφος Στράβων104 γράφοντας για την Εγνατία οδό, την καθορίζει ως όριο διαχωρισμού αυτών των δύο λαών. Από τα "Ηπειρωτικά έθνη” και στοιχεία από τα "Ιλλυρικά έθνη αναμεμειγμένα”, προέκυψαν οι Τόσκηδες, οι οποίοι "τοις Μακεδόσι μάλλον αμοιάζουσι, ένιοι δε και δίγλωττοι είσι”, δηλ. μιλούσαν “μαζί με την δωρική ελληνική γλώσσα, που ήταν η γλώσσα των Ηπειρωτών και την γλώσσα των παρεισάκτων Ιλλυριών, από το κράμα των οποίων προέκυψαν τα αρβανίτικα”.105

Από την περιοχή του Αρβάνου, κατεβαίνουν ομάδες πρώτα στην Ήπειρο και ύστερα στη Θεσσαλία με χρυσόβουλλα και με βασιλικά γράμματα” των αυτοκρατόρων του Βυζαντίου και η κάθοδος αυτή απέβλεπε σε στρατηγικούς λόγους.106 Οι κάτοικοι της ευρύτερης περιοχής, βορείως του Τομάρου και των Κεραυνίων (κοιτίδα των Δωριέων), από τους οποίους προέρχονται οι Αρβανίτες που κατέβηκαν στην Ελλάδα, ήταν κράμα από επιγόνους των Δωριέων, από Ιλλυρίους και από αποίκους των ελληνικών πόλεων, οι οποίοι αποτέλεσαν μια "νεώτερη κάθοδο των Δωριέων”. Εμφανίζονται στην ιστορία του Βυζαντίου τον 11ο αιώνα. Κατά την κάθοδό τους στην Ελλάδα, απέδειξαν την ελληνική συνείδησή τους. Το 1358 μ.Χ ξεσηκώθηκαν στην Αιτωλία και Ακαρνανία εναντίον του Νικηφόρου Β' τον οποίο και εξόντωσαν στη μάχη του Αχελώου, το 1427 μ.Χ ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος με τη βοήθεια Αρβανιτών στρατιωτών, που ήταν στο δεσποτάτο του Μωρέως και στην Αχαϊα, κατόρθωσε και απελευθέρωσε την Πελοπόννησο από τους Φράγκους. Πλέον αυτών, κατά την εισβολή του Μωάμεθ του Β' στην Πελοπόννησο και την κατάλυση του δεσποτάτου του Μωρέως, οι Αρβανίτες έμειναν ανυπότακτοι και μετέβησαν στις κτήσεις των Βενετών που ήταν χριστιανικές εστίες, με την ελπίδα της απελευθέρωσης της πατρίδας τους, του Μοριά (suam patriam Amoree). Οι Τούρκοι δεν τους ξεχώριζαν από τους Έλληνες και οι Βενετοί το ίδιο, λέγοντας ότι "Οι Αρβανίτες και οι Έλληνες αποτελούν ένα μόνο έθνος”.107 Αλλά και στην ελληνική επανάσταση διακρίνονται ονόματα Αρβανιτών, οι οποίοι βρίσκονται μπροστά, στην πρώτη γραμμή της πολεμικής ανδρείας, της πολιτικής ζωής και της κοινωνικής δραστηριότητας. Η κάθοδος των Αρβανιτών στην Ελλάδα είχε αποτέλεσμα τη διάχυσή τους στο μεγαλύτερο ελληνικό χώρο και έτσι τους βρίσκουμε στη Θεσσαλία, Ήπειρο, Πίνδο, Πελοπόννησο, Μοριά, Βοιωτία, Ακροναυπλία, Κόρινθο, Αχαϊα, Ηλεία, Μεθώνη, Κορώνη, Ζάκυνθο, Κεφαλλονιά, Ιθάκη, αλλά και στην Αθήνα (στα σημερινά Σπάτα, Λιόσια, Μαρκόπουλο, Κορωπί, Μενίδι, Μαρούσι, Πλάκα). Επίσης στα νησιά Άνδρο, Σκόπελο, Αγκίστρι, Αίγινα, Κέα, Κύθνο, Ίο και Σάμο. Αξίζει να αναφέρουμε

[Αγορώ (Ρίτα)-Ελισάβετ Λαζάρου, Αχιλλέας Λαζάρου, "Εθνικά και Μειονοτικά Θέματα (Στοιχεία Ενημερωτικά), Αθήνα, Εκδόσεις Επιτροπής Ενημερώσεως για τα Εθνικά Θέματα, 1993, σελ. 171]

104Ο Στράβων ονομάζει αυτούς που κατοικούσαν πάνω από την Εγνατία "Ιλλυρίους” ενώ τους κατοικούντες κάτω από την Εγνατία, "Ηπειρωτικά έθνη”, δηλαδή Ηπειρώτες. Η "Εγνατία οδός” σύμφωνα με τον Στράβων, άρχιζε από την Επίδαμνο (Δυρράχιο), ακολουθούσε περίπου τη βορεινή όχθη του Γενούσου ποτ (σημερινού Σκούμπη ποτ) στους μεσημβρινούς πρόποδες του Γεραμπή και περνούσε από την Αλβανόπολι. [Κώστας Η. Μπίρης, “Αρβανίτες. Οι Δωριείς του Νεώτερου Ελληνισμού. Ιστορία των Ελλήνων Αρβανιτών”, Αθήνα, Μέλισσα, 2005, Ε' Έκδοση, σελ. 15-16]

105Κώστας Η. Μπίρης, “Αρβανίτες. Οι Δωριείς του Νεώτερου Ελληνισμού. Ιστορία των Ελλήνων Αρβανιτών”,Αθήνα, Μέλισσα, 2005, Ε' Έκδοση, σελ. 16

106Ο καθηγητής Σπυρίδων Λάμπρος με τα "Παλαιολόγεια και Πελοποννησιακά” και ο Ουίλλιαμ Μίλλερ με την "Ιστορία της Φραγκοκρατίας εν Ελλάδι” , κατόπιν νέων στοιχείων, φανέρωσαν ότι η κάθοδος των Αρβανιτών στη Θεσσαλία, πλέον των χρυσόβουλων, απέβλεπε σε στρατηγικούς λόγους καθώς επίσης στρατιωτικό χαρακτήρα είχαν και οι εποικίσεις σε άλλες περιοχές της Ελλάδας και ο γεωργικός κλήρος, που τους δινόταν αποτελούσε τον τρόπο ζωής και σύστημα που ίσχυε γενικά για τις στρατιωτικές εποικίσεις. [Κώστας Η. Μπίρης, “Αρβανίτες. Οι Δωριείς του Νεώτερου Ελληνισμού. Ιστορία των Ελλήνων Αρβανιτών”, , Μέλισσα, 2005, Ε' Έκδοση, σελ. 5, 10]

107Κώστας Η. Μπίρης, “Αρβανίτες. Οι Δωριείς του Νεώτερου Ελληνισμού. Ιστορία των Ελλήνων Αρβανιτών”,Αθήνα, Μέλισσα, 2005, Ε' Έκδοση, σελ. 6-7

- 4 3 -

από το βιβλίο του Κώστα Μπίρη "Αρβανίτες, οι Δωριείς του Νεώτερου Ελληνισμού” το σημείο όπου οι αρβανίτες "γκαγκαρέοι” της Ακροναυπλίας μεταβαίνουν προς εποίκιση στην Αττική και κτίζουν τη συνοικία τους, δίνοντάς της την ονομασία "Πλάκα”.108 Σήμερα, οι αρβανιτόφωνες περιοχές εντοπίζονται στην Αττική, τη Βοιωτία, τη βόρειο Πελοπόννησο, τη νότια Εύβοια και τα μικρότερα νησιά γύρω από τις ακτές της Αττικής, της βορειοανατολικής Πελοποννήσου και την Κέρκυρα.109 Στις περιοχές αυτές η αρβανίτικη γλώσσα από τη δεκαετία του 1940 και μετέπειτα είναι παθητική έναντι της ελληνικής, η οποία χρησιμοποιείται κατά κόρον. Η αστυφιλία των τελευταίων δεκαετιών είχε ως αποτέλεσμα την εγκατάλειψη της διγλωσσίας και την υιοθέτηση της μονογλωσσίας, που είναι η ελληνική γλώσσα, με αποτέλεσμα τον "αργό θάνατο” της αρβανίτικης γλώσσας. Η γλώσσα τους, όπως αναφέρει η κ. Ελένη Σελλά-Μάζη, είναι προφορική με περίφημα σατυρικά δίστιχα και αρβανίτικα ερωτικά, ενώ ο τσάμικος χορός είναι το σήμα κατατεθέν των αρβανιτόφωνων, αυτό που τους συνδέει με τους προγόνους τους. Η γραμματική της Τοσκικής διαλέκτου στα ελληνικά τυπώθηκε το 1822 στην Κωνσταντινούπολη ενώ στην ίδια πόλη, το 1866, τυπώθηκε η γραμματική της Ελληνικής στα αλβανικά. Η σχέση των αρβανιτών με την αλβανική γλώσσα είναι απομεμακρυσμένη και αυτό διότι γνωρίζουν αορίστως ότι η γλώσσα τους έχει κάποια συγγένεια με την αλβανική, αφετέρου την αλβανική την χαρακτηρίζουν "καθαρεύουσα” καθόσον είναι “βαριά” η γραφή της.110 Η σχέση ελληνικής και αρβανίτικης γλώσσας περνάει στο χρόνο σε συγκλίνουσα πορεία, αφού επί αιώνες μιλιούνται από κοινού. Η αρβανίτικη δανείζεται πολλά από την πλειονοτική ομιλούσα ελληνική γλώσσα, συνεπεία της οποίας οδηγείται σε γλωσσικό μαρασμό, αργοπεθαίνοντας στο χρόνο. Και ο χρόνος θανάτου είναι καθορισμένος, εντός του 21ου αιώνα, καθόσον σύμφωνα με την κ. Ελένη Σελλά-Μάζη, “Στο Κριεκούκι (ή Δήμος Ερυθρών) τα τελευταία 15 με 20 χρόνια, οι νέοι γονείς (με παιδιά ηλικίας έως 20 χρόνων) έχουν πάψει πλέον να χρησιμοποιούν τα Αρβανίτικα στο σπίτι και δεν τα μεταβιβάζουν στα παιδιά τους”, ενώ “για τους νέους γονείς δεν γεννάται καν το ερώτημα επιλογής γλώσσας: οι ίδιοι έχουν μεγαλώσει με τα Ελληνικά ως μητρική γλώσσα, την ίδια γλώσσα θα μεταδώσουν και στα παιδιά τους”. Αυτό το γεγονός δεν είναι μόνο στο Κριεκούκι, αλλά και σε όλες τις περιοχές, που ζούνε Αρβανίτες. Το ονομαζόμενο ζευγάρωμα111 (coupling), φαινόμενο σπάνιο σε περιπτώσεις διγλωσσίας, προδίδει αυτόν τον επικείμενο "γλωσσικό θάνατο”.

2.2.7 Βλάχοι

Σύμφωνα με το Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας του Γεωργίου Μπαμπινιώτη, με τον όρο "Βλάχος” (με β κεφαλαίο), αναφέρεται ο δίγλωσσος Έλληνας, που μιλάει πλέον της ελληνικής και μία λατινογενή διάλεκτο, τα Βλάχικα ή Κουτσοβλάχικα ή Αρωμουνικά. Με τον όρο "βλάχος” (με βήτα πεζό), αναφέρεται ο επαρχιώτης, ένα πρόσωπο, που έχει εμφάνιση, συμπεριφορά και ομιλία χωριάτη, ο άξεστος, ο πονηρός, ο ανοικοκύρευτος, ο βουνήσιος, ο

108Στα αρβανίτικα "Πλάκα” σημαίνει "παλιά” . Έτσι κατά τον κ. Φουρίκη, η Παλιά Αθήνα (μεσαιωνική πόλη) ονοματίζεται "Πλάκα” για να ξεχωρίζει από τη νεώτερη πόλη. [Κώστας Η. Μπίρης, “Αρβανίτες. Οι Δωριείς του Νεώτερου Ελληνισμού. Ιστορία των Ελλήνων Αρβανιτών”, Αθήνα, Μέλισσα, 2005, Ε' Έκδοση, σελ. 229-223

109Ελένη Σελλά-Μάζη, “Διγλωσσία και Κοινωνία. Η Ελληνική Πραγματικότητα”, Αθήνα, Προσκήνιο, 2006, σελ. 180110Ελένη Σελλά-Μάζη, “Διγλωσσία και Κοινωνία. Η Ελληνική Πραγματικότητα”, Αθήνα, Προσκήνιο, 2006, σελ. 182111 Το αποκαλούμενο από τον κ. Τσιτσιπή "Ζευγάρωμα”, είναι η χρήση μίας λέξης ή σύντομης φράσης στη μία γλώσσα και

την κατά λέξη μετάφρασή της στην άλλη γλώσσα. [Ελένη Σελλά-Μάζη, “Διγλωσσία και Κοινωνία. Η Ελληνική Πραγματικότητα”, Αθήνα, Προσκήνιο, 2006, σελ. 182 (υποσημείωση 164)]

- 4 4 -

ακαλλιέργητος. Ποιοί είναι όμως αυτοί οι Βλάχοι και ποια η διαφορά τους από τους Κουτσόβλαχους της Πίνδου;

Σε προηγούμενη υποπαράγραφο, αναλύσαμε τους Ρουμανίζοντες Κουτσόβλαχους της Πίνδου, οι οποίοι ταυτίζονταν με το ρουμανικό έθνος ή απέρριπταν την ταύτιση με το ελληνικό. Η υπόλοιπη συντριπτική πλειοψηφία των Βλάχων στην Ελλάδα είχε ασπαστεί την ελληνική ταυτότητα και τον ελληνικό εθνικισμό. Γι' αυτούς τους Βλαχόφωνους Έλληνες θα μιλήσουμε παρακάτω.

Το 1832, με την ίδρυση του Ελληνικού Κράτους, ο Κωνσταντίνος Κούμας, Βλάχος ο ίδιος από την περιοχή της Λάρισας και πρώτος νεοέλληνας ιστορικός, στον 12ο τόμο των “ Ιστοριών των Ανθρωπίνων Πράξεων” αναφέρει τον εκρωμαϊσμό των υπηκόων της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, επισημαίνοντας και την εκλατίνιση Ελλήνων της μητροπόλεως. Πλέον αυτού, διαπιστώνει την ελληνικότητα των σύγχρονων Βλάχων, των οποίων ορίζει την εξάπλωση και καταγωγή ως εξής: “Διασκορπισμένοι εις διάφορα χωρία ως επί το πλείστον ορεινά από της Μακεδονίας έως της Πελοποννήσου είναι οι λεγόμενοι Βλάχοι, Μακεδόνες όντες και Θεσσαλοί και Έλληνες το γένος”. Επιπλέον συνεχίζοντας αναφέρει: “Εν γένει οι Βλάχοι συμπεριφέρονται αδελφικώς με τους Γοαικούς ως Γοαικοί και δεν δείχνουν ούτε εκείνοι, ούτε ούτοι καμμίαν εθνικήν διαφοράν προς αλλήλους, καθώς και τω όντι είναι αμφότεροι οι λαοί μιας πατρίδος τέκνα.”112 Παρά όμως τις σοβαρές και έγκυρες μαρτυρίες του Κωνσταντίνου Κούμα, αυτές περνούν απαρατήρητες από το Ελληνικό Κράτος, με αποτέλεσμα την καταγγελία του Ευάγγελου Αβέρωφ- Τοσίτσα ότι “η πιο βαθιά αδιαφορία απέναντι του (Βλαχικού) ζητήματος ήταν ο κανών για το Ελληνικό Κράτος’, καθόσον αφήνονται στη διάκριση είτε της Ρουμανίας είτε της Ιταλίας είτε των Σκοπίων είτε των Τιράνων. Η Ελλάδα όμως παρά ταύτα και μετά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο κάνει τα ίδια και μεγαλύτερα λάθη όσον αφορά στο θέμα των Βλάχων.113

Ως προς την καταγωγή τους έχουμε πάρα πολλές εκδοχές.114 Η πιο επικρατέστερη και σύμφωνη και με τον κ. Λαζάρου, είναι ότι κατάγονται από ελληνικούς πληθυσμούς. Σύμφωνα με τη θεωρία αυτή, οι Βλάχοι κατάγονται από αυτόχθονες Έλληνες, γλωσσικώς εκλατινισμένους από τους Ρωμαίους, οι οποίοι ήταν φύλακες των συνόρων της αυτοκρατορίας και υπηρετούσαν ως μισθοφόροι στις τάξεις των ρωμαϊκών λεγεώνων. Ως πιθανή κοιτίδα των βλάχων θεωρείται η

112[Αγορώ (Ρίτα)-Ελισάβετ Λαζάρου, Αχιλλέας Λαζάρου, “Εθνικά και Μειονοτικά Θέματα (Στοιχεία Ενημερωτικά), Αθήνα, Εκδόσεις Επιτροπής Ενημερώσεως για τα Εθνικά Θέματα, 1993, σελ. 208]

113Εδώ αξίζει να αναφερθεί το γεγονός ότι η Ελλάδα δεν εγείρει καμία αντίδραση ούτε και όταν η εκπροσώπηση των Βλάχων στο Συμβούλιο της Ευρώπης αναλαμβάνεται από Ουαλλό, ο οποίος επισκέπτεται τις κοιτίδες των Βλάχων, ενώ συγγράφει και βιβλίο με τίτλο “Οι Βλάχοι”, όπου τους παρουσιάζει ως ξεχωριστή εθνότητα. Λάθη μεγάλα, καθόσον αφήνεται η τύχη των Βλάχων στην προπαγάνδα κυρίως της Ρουμανίας, η οποία καραδοκεί την κατάλληλη στιγμή για την αναζωπύρωση του Βλαχικού, ως ζητήματος μειονοτικού. Το ίδιο συνέβηκε και στην περίπτωση του επισημότερου εθνολογικού συλλογικού συγγράματος με τίτλο “Η Ευρώπη και οι λαοί της”, έκδοση του πανεπιστημίου της Χάγης, 1978, με επιδοτήσεις της ΕΟΚ και του Ευρωπαϊκού Πολιτισμικού Ιδρύματος του Συμβουλίου της Ευρώπης. Εδώ έχουμε το συντάκτη του λήμματος “Βλάχοι” να τους αποκαλεί “Μακεδονορουμάνους” , μολονότι είναι διάσπαρτοι σε ολόκληρη την ελληνική επικράτεια. Και το χειρότερο για την Ελλάδα έρχεται εκ των έσω, όταν έχουμε παρείσφρηση προπαγάνδας σε βιβλίο πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, όπου τα ελληνόπουλα πρέπει να διδαχθούν ότι οι Βλάχοι δεν είναι Έλληνες. Εγκληματικές παραλείψεις από ελληνικής πλευράς, ενώ την ίδια στιγμή οι μαθητές όλων των εκπαιδευτικών βαθμίδων και κατευθύνσεων της Ρουμανίας μαθαίνουν για δήθεν ύπαρξη στην Ελλάδα αδελφών τους και μάλιστα αλύτρωτων, των Μακεδονορουμάνων.[Αγορώ (Ρίτα)-Ελισάβετ Λαζάρου, Αχιλλέας Λαζάρου, “Εθνικά και Μειονοτικά Θέματα (Στοιχεία Ενημερωτικά), Αθήνα, Εκδόσεις Επιτροπής Ενημερώσεως για τα Εθνικά Θέματα, 1993, σελ. 209-210]

114Λόγω προηγούμενης αναφοράς της καταγωγής τους και στην υποπαράγραφο “Κουτσοβλάχοι της Πίνδου”, εδώ αναφέρονται επιγραμματικά, προς απλή υπενθύμιση, χωρίς περαιτέρω ανάλυση: α. Ότι προέρχονται από Ρωμαίους, μελών των ρωμαϊκών λεγεώνων. β. Ότι κατάγονται από τις περιοχές της Ρουμανίας.γ. Ότι κατάγονται από αρχαίους Θράκες, Πελασγούς, Ιλλύριους ή και άλλα μη-ελληνικά φύλα.δ. Ότι κατάγονται από αυτόχθονες ελληνικούς πληθυσμούς, γλωσσικώς εκλατινισμένους από τους Ρωμαίους.[el.wikipedia .org/wiki/Αρμάνοι]

- 4 5 -

περιοχή της Ρωμαϊκής Εγνατίας οδού, όπου και συγκεντρώνονται οι περισσότεροι βλαχόφωνοι πληθυσμοί ακόμη και σήμερα.

Ως προς την ετυμολογία της λέξεως "Βλάχος” έχουμε και εδώ πάρα πολλές ερμηνείες.115 Όπως όμως και να είναι τα πράγματα, ένα είναι το σίγουρο. Ότι είναι Έλληνες τόσο θεσμικά όσο και ψυχικά και ότι έχουν ελληνική εθνική συνείδηση.

Από που όμως οι Βλάχοι της Μακεδονίας και των άλλων περιοχών αυτοαποκαλούνται "Αρμάνοι” ; Όπως αναφέρει ο Αχιλλέας Λαζάρου, “στην ελληνική χερσόνησο, πέρα των Βλαχιών, Μεγάλης στη Θεσσαλία, Άνω στην Πίνδο, Μικράς στην Αιτωλοακαρνανία, υπάρχει και Ρωμανία, με κώφωση του ω σε ου, όπως σώζεται στο Χρονικό του Γαλαξειδίου: “ούλη την Ελλάδα, που την έλεγαν Ρ ουμαν ίαΑ λλά δεν απουσιάζει και ο τύπος με πτώση του, ως Αrmania, Αρμανία.Ανήκει δε στους εκλατινισμένους Έλληνες, [....... ]. Γι' αυτό αποκαλούνται Αρμάνοι,με βραχύτατο το α της παραλήγουσας. Είναι λέξη σύνθετη με πρώτο συνθετικό το Α-, προθετικό, πανάρχαια ελληνικό, και δεύτερο το όνομα Ρωμάνος. Η δε παραγωγή εξελίσσεται Αρωμάνος>Αρμάνος”.116

Η πρώτη γραπτή αναφορά του ονόματος "Βλάχοι" γίνεται από το Γεώργιο Κεδρηνό το 976 μ.Χ.117

Για το που κατοικούν οι Βλάχοι, το καλύτερο είναι να πάρουμε το βραβευμένο από την Ακαδημία Αθηνών έργο του Αστέριου Ι. Κουκούδη "Μελέτες για τους Βλάχους” και ιδιαίτερα το δεύτερο τόμο, "Οι Μητροπόλεις και η Διασπορά των Βλάχων”. Εκεί ανακαλύπτουμε, ότι ο συγγραφέας έχει συνθέσει ένα "τεράστιοευρετήριο όλων των βλάχικων εγκαταστάσεων στη Νότια Βαλκανική..... ” όπωςσχολιάζει στην προλόγησή του,118 ο τέως Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Στεφανόπουλος. Το Μέτσοβο και τα Τρίκαλα είναι τα μεγαλύτερα κέντρα Αρωμούνων.

Οι Βλάχοι ομιλούν την Αρωμουνική ή Κουτσοβλαχική ή Βλαχική γλώσσα, που είναι δημώδης ανατολική λατινική, η οποία συγγενεύει με τη ρουμανική, αν και διαφορετική από αυτή. Η γλώσσα εμφανίστηκε περί το 2ο αιώνα π.Χ, καθόσον το 167 π.Χ έχουμε την κατάκτηση της Μακεδονίας από τους Ρωμαίους ενώ ομιλείται

115Ετυμολογικά έχουμε τις παρακάτω θεωρίες για τη λέξη "Βλάχος”:α. Από τη λέξη Valah, παράγωγη του ονόματος Volcae (Ουάλκαι), όνομα εκλατινισμένου φύλου κελτικής καταγωγής το οποίο ζούσε στα εδάφη της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας κατά την κάθοδο των γερμανικών φύλων. Με το όνομα Valah οι Γερμανοί αποκαλούσαν οποιονδήποτε λατινόφωνο. Από αυτήν προήλθαν οι εθνικές ονομασίες Ουαλός-Ουαλία (Βρετανία), Βαλόνος-Βαλονία (Βέλγιο), Γκολούα και Γκολ (Γαλλία), Βαλεσία (Ελβετία) κ.αβ. Από τον αιγυπτιακό όρο fellah (φελάχ/φελάχος)=αγρότης, αυτός δηλ. που ασχολείται με γεωργικές εργασίες. γ. Από την παλαιοσλαβική λέξη vlah, που σημαίνει ξένος, αλλοεθνής, όχι Σέρβος αλλά λατινόφωνος. δ. Από τη γερμανική λέξη Walechen, που επίσης σημαίνει ξένος, μη Γερμανός αλλά λατινόφωνος. ε. Από τη συνένωση των λέξεων valles (=κοιλάδα) και aqua (=νερό), δείγμα της ενασχόλησης των Βλάχων με την κτηνοτροφία και τη φροντίδα των ζώων.στ. Μια πολύ ενδιαφέρουσα αλλά μάλλον ακραία εκδοχή είναι ότι η λέξη Βλάχος είναι ίσως εξέλιξη της αρχαιοελληνικής λέξης βληχή, παράγωγη του ρήματος βληχάομαι-βληχώμαι, που σημαίνει βελάζω. Από το ουσιαστικό βληχή (στη δωρική διάλεκτο βλαχά) ίσως προήλθε η λέξη βλάχα. Η θεωρία υποστηρίζει ότι σε πολλές περιπτώσεις ο κτηνοτρόφος Βλάχος, μιμείται το βέλασμα του προβάτου για να ανακαλύψει κάποιο χαμένο πρόβατο.[Γεώργιος Μπαμπινιώτης, "Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας’, Αθήνα, Κέντρο Λεξικολογίας, 2005, σελ. 370 (Αναφέρεται στα α,β,γ)], ενώ στο Λεύκωμα "Βλάχοι. Ρίζες Ελλήνων. Ανθρωπογεωγραφία της Ελλάδος”, Αθήνα, Πήγασος, σελ. 24-27 αναφέρονται από το α έως το στ.

116Αγορώ (Ρίτα)-Ελισάβετ Λαζάρου, Αχιλλέας Λαζάρου, "Εθνικά και Μειονοτικά Θέματα (Στοιχεία Ενημερωτικά), Αθήνα, Εκδόσεις Επιτροπής Ενημερώσεως για τα Εθνικά Θέματα, 1993, σελ. 212

117Ο Γεώργιος Κεδρηνός το 976 μ.Χ, έγραψε πως ο αδελφός του μετέπειτα Βούλγαρου τσάρου Σαμουήλ σκοτώθηκε το 976 μ.Χ από "οδίτες Βλάχους", μεταξύ Καστοριάς και Πρέσπας. [el.Wikipedia.org/wiki/Αρμάνοι]

118Ο κ. Κουκούδης κάνει έναν επιτυχημένο παραλληλισμό: λέει ότι για τους Βλάχους η Μοσχόπολη υπήρξε μια Ιερουσαλήμ, που γέννησε βλάχικες παροικίες σε όλη τη Βαλκανική, δυστυχώς όμως βρισκόταν μακριά από τη "Γη της Επαγγελίας, τη Γη Χαναάν”, η οποία εντοπίζεται στην Πίνδο, το κέντρο του βλαχικού σύμπαντος. Η οροσειρά της Πίνδου μπορεί να θεωρηθεί ιστορικά η χώρα των Βλάχων. Σε μια νοητή ευθεία του χάρτη 100 χιλιομέτρων, με κατεύθυνση Βορρά-Νότου, υπάρχουν 80 περίπου χωριά σκαρφαλωμένα στις βουνοκορφές, με μέσο υψόμετρο 1.000 μέτρα περίπου, μεταξύ των οποίων δεν παρεμβάλλεται άλλος μη βλαχόφωνος οικισμός. Ο πληθυσμός των χωριών αυτών από 50.000 στα τέλη του 19ου αιώνα, το 1940 μειώθηκε σε 37.938 και το 1991 σε 19.096.[Λεύκωμα "Βλάχοι. Ρίζες Ελλήνων. Ανθρωπογεωγραφία της Ελλάδος”, Αθήνα, Πήγασος, σελ. 60, 62]

- 4 6 -

από τους κατοικούντες στη Θεσσαλία, τη Μακεδονία και την Ήπειρο. Η τελευταία γλωσσική απογραφή, που πραγματοποιήθηκε το 1951, αναφέρει ότι οι ομιλούντες τη γλώσσα αυτή ανέρχονται στους 39.855, όπως αναγράφεται στο βιβλίο “Διγλωσσία και Κοινωνία” της κ. Ελένης Σελλά-Μάζη.119 Γραφή της Αρωμουνικής βρίσκουμε μόνο στις αρχές του 18ου αιώνα, ως επιγράμματα εικόνων και στην πλειονότητα με ταυτόχρονη μετάφραση στην Ελληνική (καθώς και στη Λατινική και Αλβανική), ενώ έχουμε και την καταγραφή βλαχικών τραγουδιών, παραμυθιών και σύνταξης γραμματικής, γλωσσαρίων και λεξικών (διγλώσσων ή και τριγλώσσων με την προσθήκη της Αλβανικής. Η μητρική τους γλώσσα όμως χρησιμοποιούνταν “εν παραλλήλω” με την Ελληνική, κοινώς οι Βλάχοι ζούσαν σε κατάσταση διγλωσσίας. Από τη μια μεριά είχαν τη μητρική τους γλώσσα για ενδοσυνεννόηση μεταξύ τους κυρίως εντός της οικογένειας και από την άλλη είχανε την πλειονοτική ελληνική γλώσσα ως γλώσσα της διοίκησης, του εμπορίου, της εκπαίδευσης, της πνευματικής καλλιέργειας κλπ.120 Εδώ όμως έχουμε μία συμπτωματική περίπτωση, όπου όπως προαναφέρθηκε προηγουμένως με τους Αρβανίτες έτσι και εδώ την ίδια περίπου χρονική περίοδο (δεκαετίες 1960-1970) πραγματοποιείται ο αποχωρισμός, σιγά σιγά, της αρωμουνικής ως μητρικής γλώσσας, καθόσον δε μεταδίδεται από τους γονείς στα παιδιά τους.

Η εκκλησιαστική και εκπαιδευτική πολιτική της Ρουμανίας δεν θα αναφερθεί, καθόσον αναλύθηκε στην υποπαράγραφο “Ρουμανίζοντες Κουτσό- βλαχοι της Πίνδου”.

Οι Βλάχοι ασχολούνται κυρίως με την κτηνοτροφία αλλά πλέον τα νέα παιδιά εγκαταλείπουν την παραδοσιακή αυτή ενασχόληση των προγόνων τους και μεταβαίνουν στα μεγάλα αστικά κέντρα της Μακεδονίας και της Θεσσαλίας. Τα ήθη και τα έθιμά τους και γενικά τις παραδόσεις τους τις φυλάνε ως κόρη οφθαλμού. Είναι υπέροχα τα ανταμώματά τους και πολύ μεγάλη είναι η συμβολή της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Πολιτιστικών Συλλόγων Βλάχων (ΠΟΠΣΒ). Η εποχή, που όλα τα βουνά αντιλαλούσαν από τα κουδούνια των κοπαδιών, τα αλυχτίσματα των σκύλων και τις φωνές των Βλάχων τσοπάνηδων δεν είναι και πολύ μακρινή. Είναι η παράδοση αυτό, που τους δίνει ζωή και αυτό προσπαθούν να διασώσουν με τις πάμπολες εκδηλώσεις που πραγματοποιούν.

Οι Βλάχοι αγωνίζονται ακατάπαυστα κατά της Τουρκοκρατίας με ονομαστούς καπεταναίους και με ανδρείους άνδρες ενώ με την έναρξη της ελληνικής επανάστασης του 1821 έχουμε το Γεωργάκη Ολύμπιο στη Μολδοβλαχία, το Γιαννάκη Φλώρο στην πολιορκία του Μεσολογγίου, Ν. Κοσομούλη, Καρατάσο και τόσους άλλους ανδρείους. Οι Βλάχοι παρέχουν στην Ελλάδα περίφημους αρχηγούς. Οι πλούσιοι Βλάχοι με τις δωρεές τους συμβάλλουν στην εξάπλωση της Μεγάλης ιδέας. Στο Μακεδονικό αγώνα πρωταγωνιστούν αληθινά με το σχηματισμό σε κάθε βλαχοχώρι επαναστατικής ομάδας με τα γενναιότερα παλικάρια.121

Όσον αφορά τους εθνικούς ευεργέτες και δωρητές οι περισσότεροι είναι βλάχικης καταγωγής. Από που να ξεκινήσει κανείς; Ο Γεώργιος Αβέρωφ, ο Απόστολος Αρσάκης, ο Ευάγγελος και ο Κωνσταντίνος Ζάππας, ο Μιχαήλ Τοσίτσας και τόσοι άλλοι. Ιδιαίτερη μνεία αξίζει στο Γεώργιο Αβέρωφ.122

119 Ελένη Σελλά-Μάζη, "Διγλωσσία και Κοινωνία. Η Ελληνική Πραγματικότητα”, Αθήνα, Προσκήνιο, 2006, σελ. 176120 Ελένη Σελλά-Μάζη, “Διγλωσσία και Κοινωνία. Η Ελληνική Πραγματικότητα”, Αθήνα, Προσκήνιο, 2006, σελ. 177121Αγορώ (Ρίτα)-Ελισάβετ Λαζάρου, Αχιλλέας Λαζάρου, “Εθνικά και Μειονοτικά Θέματα (Στοιχεία Ενημερωτικά), Αθήνα,

Εκδόσεις Επιτροπής Ενημερώσεως για τα Εθνικά Θέματα, 1993, σελ. 216-218 122Με δωρεές και χρήματα του Γεωργίου Αβέρωφ έχουν εκτελεστεί τα εξής έργα: Παναθηναϊκό Στάδιο Αθηνών

(αναμαρμαρώθηκε από το Γεώργιο Αβέρωφ το 1895, χάρη στον οποίο, έγινε εφικτή η διοργάνωση των πρώτων

- 4 7 -

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ’

ΔΙΕΘΝΕΣ ΔΙΚΑΙΟ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ

3.1 Συνθήκη της Λωζάννης123

Η ταπεινωτική ήττα του ελληνικού στρατού στη Μικρά Ασία το 1922 από τον Κεμάλ Ατατούρκ, οδήγησε την Ελλάδα στη Συνδιάσκεψη της Λωζάννης. Η Ελλάδα εκπροσωπήθηκε από τον Ελευθέριο Βενιζέλο, ο οποίος επέστρεψε από το Παρίσι, όπου ήταν αυτοεξόριστος.

Η Συνδιάσκεψη ξεκίνησε τις εργασίες της στις 20 Οκτ 1922 και οι διαβουλεύσεις διήρκησαν περί τους 7 μήνες, με διακοπή των εργασιών, λόγω έντονων διαμαχών, από 4 Φεβ μέχρι 23 Απρ 1923. Η ηττημένη Τουρκία κατά τη Συνθήκη των Σεβρών το 1920, έρχεται στη Λωζάννη το 1923 ως νικήτρια με μεγάλες απαιτήσεις. Κατά τη έναρξη των εργασιών, η Τουρκία διεκδικεί όλη τη Θράκη καθώς και ανταλλαγή πληθυσμών με εξαίρεση μόνο των μουσουλμάνων της Θράκης,124 τα οποία αιτήματα, δεν έγιναν αποδεκτά.

Ποιά όμως ήταν η κατάσταση εκείνη την εποχή στην Ελλάδα; Έχουμε μεγάλο κύμα προσφύγων οι οποίοι ξεριζώθηκαν από τις πατρογονικές εστίες, που είχαν δημιουργική παρουσία τριών χιλιετηρίδων τόσο στη Μικρά Ασία όσο και στην Ανατολική Θράκη. Χαρακτηριστική είναι η έκκληση του Έλληνα Υπουργού, που αναφέρει ότι “ους η αγριότης των Τούρκων και η αδιαφορία των ιθυνόντων την τύχην του κόσμου μετέβαλον εις αλήτας και σκιάς ανθρω π ίνους125 Αυτό είναι το αποτέλεσμα των θηριωδιών, των αρπαγών σπιτιών και περιουσιών και ευτελισμού κάθε ανθρώπινης αξιοπρέπειας, που παρείχαν οι Τούρκοι στους Έλληνες, κυρίως πριν την περίφημη συμφωνία αναγκαστικής ανταλλαγής πληθυσμών, όπου η κεφαλίδα της συμβάσεως αναφέρει αυτολεξεί: “Σύμβασις Περί Ανταλλαγής των Ελληνικών και Τουρκικών Πληθυσμών”, η οποία υπογράφτηκε την 30 Ιαν 1923 και τα δύο πρώτα άρθρα της, λόγω ενδιαφέροντος, σας παρουσιάζονται στην υποσημείωση.126 Εδώ έχουμε τη περίπτωση όπου ενώ στα άρθρα της σύμβασις

Ολυμπιακών Αγώνων του 1896), Αβερώφειος Σχολή Ευελπίδων Αθηνών (νυν ΣΕΘΑ), Αβερώφειος Γεωργική Σχολή Λάρισας, Γυμνάσιο Μετσόβου, Αβερώφειος Σχολή Αλεξάνδρειας, Φυλακές Αβέρωφ, Ωδείο Αθηνών, Θωρηκτό “Γ. Αβέρωφ”. [Λεύκωμα “Βλάχοι. Ρίζες Ελλήνων. Ανθρωπογεωγραφία της Ελλάδος”, Αθήνα, Πήγασος, σελ. 82, 86]

123http://omogeneia-turkey.com/lozani/gr.html (Όλο το κείμενο της Συνθήκης της Λωζάνης)124Οι Τουρκία ήθελε να συμπεριλάβει ως ανταλλάξιμους και τους Έλληνες της Κωνσταντινούπολης και επιπλέον να

εκδιώξει το Οικουμενικό Πατριαρχείο.Εμμανουήλ Ρούκουνας, “Εξωτερική Πολιτική 1914-1923”, Αθήνα, Σάκκουλα, 1983, σελ. 369

125Ι.Α.Υ.Ε. 1922 A/5 VI (38)126ΣΥΜΒΑΣΙΣ ΠΕΡΙ ΑΝΤΑΛΛΑΓΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΤΟΥΡΚΙΚΩΝ ΠΛΗΘΥΣΜΩΝ ΚΑΙ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟΝ

ΥΠΟΓΡΑΦΕΝΤΑ ΤΗ 30 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1923Η ΚΥΒΕΡΝΗΣΙΣ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΕΘΝΟΣΥΝΕΛΕΥΣΕΩΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ ΚΑΙ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΥΒΕΡΝΗΣΙΣ συνεφώνησαν επί των ακολούθων όρων.Άρθρον 1. Από της 1ης Μαΐου 1923, θέλει διενεργηθή η υποχρεωτική ανταλλαγή των Τούρκων υπηκόων, ελληνικού ορθοδόξου θρησκεύματος, των εγκατεστημένων επί των τουρκικών εδαφών, και των Ελλήνων υπηκόων, μουσουλμανικού θρησκεύματος, των εγκατεστημένων επί των ελληνικών εδαφών.Τα πρόσωπα ταύτα δεν θα δύνανται να έλθωσιν ίνα εγκατασταθώσιν εκ νέου εν Τουρκία ή αντιστοίχως εν Ελλάδι, άνευ της αδείας της Τουρκικής Κυβερνήσεως ή αντιστοίχως της Ελληνικής Κυβερνήσεως.Άρθρον 2. Δεν θα περιληφθώσιν εις την εν τω πρώτω άρθρω προβλεπομένην ανταλλαγήν: α) οι Έλληνες κάτοικοι της Κωνσταντινουπόλεως, β) οι Μουσουλμάνοι κάτοικοι της Δυτικής Θράκης.Θέλουσι θεωρηθή ως Έλληνες κάτοικοι της Κωνσταντινουπόλεως, πάντες οι Έλληνες οι εγκατεστημένοι ήδη προς της 30ης Οκτωβρίου 1918, εν τη περιφέρεια της Νομαρχίας Κωνσταντινουπόλεως, ως αύτη καθορίζεται δια του νόμου του

http://omogeneia-turkey.com/lozani/gr.html

- 4 8 -

αναφέρεται το θρήσκευμα ως αλάνθαστο κριτήριο και καταλύτης διαχωρισμού των εκατέρωθεν πληθυσμών εντούτοις στην επικεφαλίδα αναφέρονται οι εθνικότητες αυτών. Σύμφωνα με το άρθρο 2 της σύμβασις, εξαιρούνται της ανταλλαγής, οι Έλληνες κάτοικοι της Κωνσταντινουπόλεως και οι Μουσουλμάνοι κάτοικοι της Δυτικής Θράκης.

Μία άλλη παρατήρηση επί της συμβάσεως αναφέρεται στον όρο "ελληνικό ορθόδοξο θρήσκευμα” σε αντιδιαστολή με το "μουσουλμανικό θρήσκευμα”. Ο συνολικός αριθμός του πληθυσμού που ανταλλάγησε ανερχόταν σε 1.5 εκατομμύρια Έλληνες περίπου ενώ οι μουσουλμάνοι ανέρχονταν σε 650.000 άτομα. Οι μη ανταλλάξιμοι ήταν 106.000 περίπου μουσουλμάνοι της Δυτικής Θράκης και 125.000 Έλληνες της Κων/πολης, Πριγκηπονήσων και των περιχώρων και περί τους 6.000 οι κάτοικοι των νήσων Ίμβρου και Τενέδου.

Στις 24 Ιουλ 1923 υπογράφεται στη μεγάλη αίθουσα του Πανεπιστημίου στη Λωζάννη, η Συνθήκη Ειρήνης, η οποία και αναφέρεται πλέον των άλλων127 και σε διατάξεις (άρθρα 37-45), που αφορούν στην προστασία των μειονοτήτων που εξαιρέθηκαν της υποχρεωτικής ανταλλαγής. Τα άρθρα αυτά αναφέρονται διεξοδικά στις υποχρεώσεις της Τουρκίας έναντι των μη μουσουλμανικών μειονοτήτων της Τουρκίας (άρα και της ελληνικής μειονότητας της Κωνσταντινούπολης), ενώ με το άρθρο 45 καθορίζεται ότι και η Ελλάδα έχει τις ίδιες υποχρεώσεις προς τις "μουσουλμανικές μειονότητες”128 που διαβιούν στην επικράτειά της (αρχή της αμοιβαιότητας).

Το άρθρο 37 αναφέρεται στην αναγνώριση των διατάξεων των άρθρων 38-44, ως θεμελιωδών νόμων και ότι κανένας άλλος νόμος ή κανονισμός δεν μπορεί να είναι σε αντίφαση ή αντίθεση με αυτούς.

Το άρθρο 38 καθιερώνει την προστασία της ζωής και της ελευθερίας, αδιακρίτως εθνικότητος, γλώσσας, φυλής ή θρησκείας. Θεσπίζει την ελευθερία πίστεως και λατρείας καθώς επίσης τη δυνατότητα ελευθερίας κυκλοφορίας και μετανα- στεύσεως.

Το άρθρο 39 αναφέρεται στην ισότητα των πολιτών έναντι αστικών και πολιτικών δικαιωμάτων και του νόμου, στην ελευθερία χρήσεως της γλώσσας στην ιδιωτική ζωή, το εμπόριο, την ελευθερία δημοσίων συναθροίσεων και την έκδοση τύπου και δημοσιευμάτων στη γλώσσα των μειονοτήτων. Επιπλέον, παρέχει τη δυνατότητα προφορικής χρήσεως της γλώσσας τους ενώπιον των δικαστηρίων.

Το άρθρο 40 καθιερώνει τη θρησκευτική ελευθερία και λατρεία έχοντας το δικαίωμα να ιδρύουν, με δικά τους χρήματα, ιδρύματα, σχολεία και λοιπά εκπαιδευτήρια καθώς και την ελεύθερη χρήση της γλώσσας τους.

1912.Θέλουσι θεωρηθή ως μουσουλμάνοι κάτοικοι της Δυτικής Θράκης, πάντες οι Μουσουλμάνοι οι εγκατεστημένοι εν τη περιοχή ανατολικώς της μεθορίου γραμμής της καθορισθείσης τω 1913 δια της Συνθήκης του Βουκουρεστίου. http://el. wikisource.org/wiki/Συνθήκη_της_Λωζάνης/Σύμβασις_Περί_ανταλλαγής_των_Ελληνικών_και_Τουρκικών_πληθυσμών

127Στο άρθρο 2 της Συμβάσεως Ανταλλαγής Ελληνικών και Τουρκικών πληθυσμών, ως Δυτική Θράκη θεωρήθηκε η περιοχή "ανατολικώς της μεθορίου γραμμής της καθορισθείσης τω 1913 δια της Συνθήκης του Βουκουρεστίου” , δηλαδή η περιοχή μεταξύ των ποταμών Νέστου και Έβρου. Σύμφωνα με τη Συνθήκη Ειρήνης, ως όριος γραμμή μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας ορίστηκε ο Έβρος ποταμός, ενώ είναι υπογεγραμμένο και σχετικό Πρωτόκολλο εντός της Συνθήκης της Λωζάννης, όπου αναφέρεται ότι στην ανταλλαγή υπάγονται οι κάτοικοι του Κάραγατς καθώς και των χωριών Μπόσνα και Ντεμιρτάς. Αυτό συνέβηκε διότι ως αντιστάθμισμα στις απαιτήσεις της Τουρκίας για αποζημίωση 4 δισεκατομμυρίων χρυσών φράγκων, του μισού πολεμικού-εμπορικού στόλου και της αποχώρησης του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Επιπλέον το Κάραγατς διέθετε σιδηροδρομικό σταθμό, πράγμα που δε διέθετε η Ανδριανούπολη.

128Αξίζει να σημειωθεί στο σημείο αυτό, ότι το ελληνικό κείμενο της Συνθήκης της Λωζάννης όπως κυκλοφόρησε το 1923 από το Εθνικό τυπογραφείο αναφέρει τον όρο "μουσουλμανικές μειονότητες” (πληθυντικός αριθμός), ενώ το γαλλικό κείμενο που είναι και το επίσημο κείμενο της Συνδιάσκεψης, αναφέρεται στον ίδιο όρο αλλά σε ενικό αριθμό "la minorite mousoulmane” (μουσουλμανική μειονότητα).[Κωνσταντίνος Τσιτσελίκης, “Το Διεθνές και Ευρωπαϊκό Καθεστώς Προστασίας των Γλωσσικών Δικαιωμάτων των Μειονοτήτων και η Ελληνική Έννομη Τάξη”, Αθήνα, Σάκκουλας, 1996, σελ. 153]

http://el/

- 4 9 -

Το άρθρο 41 αναφέρεται στην εκπαίδευση και συγκεκριμένα στην εξασφάλιση ευκολιών από την κυβέρνηση όσον αφορά τη διδασκαλία “εν τη ιδία αυτών γλώσση” ενώ λέει ότι η διάταξη αυτή δεν κωλύει την Τουρκία να καταστήση υποχρεωτική τη διδασκαλία της τουρκικής γλώσσης. Επιπλέον, διαχωρίζει τις περιοχές που διαθέτουν σημαντική αναλογία μειονότητας, όπου και θα συμμετέχουν στη διάθεση ποσών για εκπαιδευτικούς, θρησκευτικούς και φιλανθρωπικούς σκοπούς από τον τακτικό προϋπολογισμό του Κράτους.

Το άρθρο 42 ρυθμίζει θέματα, που σχετίζονται με την προστασία των ηθών και εθίμων των μειονοτήτων καθώς και των θρησκευτικών και φιλανθρωπικών καθιδρυμάτων.

Το άρθρο 43 αναφέρεται στην ελευθερία της θρησκευτικής συνείδησης και καθιερώνει ημέρα αναπαύσεως.

Το άρθρο 44 αναφέρει ότι οι παραπάνω διατάξεις αποτελούν υποχρεώσεις διεθνούς συμφέροντος και τίθονται υπό την εγγύηση της ΚτΕ. Επιπλέον, το Κράτος δέχεται να ελέγχεται από το Συμβούλιο της ΚτΕ σε περίπτωση παραβιάσεως ή κινδύνου παραβάσεως οιασδήποτε των υποχρεώσεών τους και σε περίπτωση διχογνωμίας θα θεωρείται ως διεθνούς χαρακτήρα διαφορά και θα παραπέμπεται στο Διαρκές Δικαστήριο Διεθνούς Δικαιοσύνης (ΔΔΔΔ). Τέλος, το άρθρο 45, όπως προαναφέρθηκε, αφορά στην αναγνώριση όλων των δικαιωμάτων που αναφέρονται στα άρθρα 38-44 και από την Ελλάδα για τις ευρισκόμενες μουσουλμανικές μειονότητες που διαβιούν στην ελληνική επικράτεια.

Οι αρχές που εισάγει η Συνθήκη ειρήνης είναι: η αρχή της αμοιβαιότητας, της αριθμητικής ισορροπίας και του θρησκευτικού χαρακτήρα.129 Τα δικαιώματα, που απαριθμούνται στο κείμενο της Συνθήκης της Λωζάννης, περιέχονται και σε όλες τις νέες συνθήκες για τα δικαιώματα των μειονοτήτων.

Αναλυτικά τα κείμενα προστασίας των μειονοτήτων της Συνθήκης Ειρήνης (άρθρα 37-45), παρουσιάζονται στο Παράρτημα “Α”.

Ως προς τους μουσουλμάνους της Δυτικής Θράκης, η Ελλάδα τήρησε με θρησκευτική προσήλωση όλες τις διατάξεις των άρθρων, που προαναφέρθηκαν. Για το μοναδικό που μπορεί να “κατηγορηθεί” η χώρα μας είναι διότι επεφύλαξε στους μουσουλμάνους και δικαιώματα, που δεν αναφέρονταν στη συνθήκη. Τέτοια είναι η κατ' εξαίρεση εισαγωγή μειονοτικών φοιτητών σε ΑΕΙ και ΤΕΙ, η αναγνώριση ισχύος του ισλαμικού νόμου στις οικογενειακές σχέσεις κ.α. Αυτά έφεραν τους μειονοτικούς σε θέση, πολλές φορές, πιο πάνω και από το χριστιανικό πλειοψηφικό πληθυσμό. Ας μην ξεχνάμε ότι η μουσουλμανική μειονότητα στη χώρα μας διέπεται από ένα καθεστώς, το οποίο έχει κατοχυρωθεί από μια συμβατική πράξη, σε αντίθεση με τις άλλες μουσουλμανικές μειονότητες των Βαλκανίων. Πλέον αυτού, οι μουσουλμάνοι της χώρας μας, είναι και ευρωπαίοι πολίτες καθόσον είναι πολίτες μιας χώρας της Ευρωπαϊκής Ένωσης και μπορούν να χρησιμοποιούν επιπλέον και τους ευρωπαϊκούς θεσμούς.

Ως προς τον Ελευθέριο Βενιζέλο, που ήταν ο επικεφαλής της Ελληνικής διπλωματικής αποστολής, προσπάθησε να σώσει ότι μπορούσε. Ο ρόλος ήταν τραγικός για τον οραματιστή της Μεγάλης Ιδέας, το θριαμβευτή της Συνθήκης των Σεβρών και δημιουργό της Μεγάλης Ελλάδος, φτάνοντας να διαπραγματεύεται τώρα τον ακρωτηριασμό της πατρίδας του, Ελλάδας.

129 Μανώλης Κοττάκης, “Θράκη, η Μειονότητα Σήμερα”, Αθήνα, Λιβάνη, 2000, σελ. 23-24

- 5 0 -

3.2 Κοινωνία των Εθνών (ΚτΕ)

Η δημιουργία της ήταν η απάντηση του Αμερικανικού και Βρετανικού φιλελευθερισμού στις ανυπολόγιστες από τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, απώλειες. Η ηγετική δύναμη της Αμερικής παραδίδει τα ηνία στη Μεγάλη Βρετανία. Ζητείται η ηγετική και παγκόσμια μορφή, η οποία θα ηγηθεί της προεδρίας της ΚτΕ. Η πρόταση απευθύνεται προς τον Ελευθέριο Βενιζέλο τα Χριστούγεννα του 1918 αλλά δε γίνεται αποδεκτή από τον ίδιο καθόσον η ηγετική προσωπικότητά του είναι απαραίτητη εκείνη τη στιγμή στην Ελλάδα και όχι στην ανθρωπότητα. Την επαύριον του Α' ΠΠ (Ιανουάριος 1920) ιδρύεται η Κοινωνία των Εθνών (ΚτΕ). Πραγματοποιεί διεθνή forum κάθε Σεπτέμβριο αλλά πολλές φορές αυτή η διεθνοποίηση αρχίζει και μειώνεται σε αξία καθόσον οι Μεγάλες Δυνάμεις όπως η ΗΠΑ, ΕΣΣΔ, Ιαπωνία κ.α, λείπουν πολλές φορές από τις συνεδριάσεις. Η Γερμανία εισέρχεται στην ΚτΕ το 1926 αλλά το 1933 αποσύρεται. Εν κατακλείδι, η ΚτΕ λειτουργούσε πολύ αποτελεσματικά μόνον όταν δεν είχαν αντιρρήσεις οι Μεγάλες Δυνάμεις. Και η Ελλάδα το ένιωσε αυτό και από τις δύο πλευρές. Και στην περίπτωση της Ιταλίας με την υπόθεση της δολοφονίας του Στρατηγού Τελίνι το 1923, όπου η ΚτΕ “βγαίνει έξω από το παιχνίδι” και ο χειρισμός γίνεται από Πρεσβευτική Διάσκεψη αλλά και στην ελληνοβουλγαρική κρίση του 1925, με την υπόθεση επιθέσεως ελληνικών δυνάμεων στο Πετρίτσι, η ΚτΕ λειτούργησε υποδειγματικά, τιμωρώντας την Ελλάδα. Η δημιουργία νέων κρατών μετά τον Α' ΠΠ φέρνει στο προσκήνιο και άλλα δεδομένα. Εδαφικές ανακατατάξεις, ανταλλαγές πληθυσμών και ανάγκη προστασίας των μειονοτικών της κάθε χώρας, μπαίνουν στο τραπέζι των συζητήσεων. Η πλήρη ομογενοποίηση των κρατών με το σύνθημα “ένα κράτος, ένα έθνος” είναι κάτι το πολύ μακρινό. Η ΚτΕ στο θέμα των μειονοτήτων κάνει πρωτοποριακά βήματα. Περνάει όρους μειονοτικής προστασίας στις εδαφικές συνθήκες, με πρώτη αυτή της Πολωνίας, που στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκε ως πρότυπο για τις επακόλουθες συνθήκες υποχρεώνοντας την αναγνώριση των εγγυήσεων, που οι Μεγάλες Δυνάμεις έκριναν απαραίτητες για την προστασία φυλετικών, γλωσσικών και θρησκευτικών μειονοτήτων. Αυτό όμως εφαρμόζεται μόνο στις μικρές δυνάμεις και όχι στις μεγάλες, καθώς αυτές είναι οι αναθεωρητικές δυνάμεις. Η διάκριση αυτή, μεταξύ των μικρών και μεγάλων δυνάμεων νομιμοποιήθηκε από τον ίδιο τον Πρόεδρο των ΗΠΑ Ουίλσον, ο οποίος ανέφερε, ότι “δεν μπορούμε να κλείσουμε τα μάτια στο γεγονός ότι σε τελευταία ανάλυση η στρατιωτική και ναυτική δύναμη των Μεγάλων Δυνάμεων θα εγγυηθεί τελικά την ειρήνη του κόσμου”.130

Η προσχώρηση στο σύστημα συνεπαγόταν για κάθε μειονοτική χώρα την υποχρέωση εξασφάλισης των παρακάτω:

α. Συνταγματικής ισχύς της Συνθήκης, ιθαγένεια σε όλα τα άτομα που γεννήθηκαν στη χώρα και δεν έχουν ιθαγένεια, ισότητα αστικών και πολιτικών δικαιωμάτων.

β. Προστασία της ζωής, της ελευθερίας και της θρησκευτικής λατρείας χωρίς εξαίρεση εθνικότητας, φυλής, γλώσσας και θρησκείας.

γ. Ελεύθερη χρήση της γλώσσας των μειονοτήτων και ελεύθερη ίδρυση θρησκευτικών ιδρυμάτων και ιδιαίτερα, όπου υπάρχει μεγάλο ποσοστό μειονοτικού πληθυσμού, ελεύθερη ίδρυση σχολείων στη γλώσσα των μειονοτήτων. Επιπλέον, ανάλογη ροή εθνικών πόρων στις μειονοτικές περιοχές.

130J. Roucek, “ The working of the minorities system under the league of Nations”, Prague, 1929, pages 28-41

Διεθνοποιούνται ως προς το χαρακτήρα, τα μειονοτικά προβλήματα, λέγοντας πως υπεύθυνη για τη λύση τους είναι η διεθνής κοινότητα και κανένας άλλος ενώ το πρόβλημα διευκολυνόταν στην επίλυσή του, συνδυάζοντας συμφέροντα τεσσάρων δρώντων (μειονότητας, του κράτους που τη φιλοξενεί, του συγγενικού της κράτους, της διεθνούς κοινότητας).131 Ιδρύεται το Διεθνές Δικαστήριο και θεσμοθετείται με αυτό τον τρόπο, για πρώτη φορά, ένας μηχανισμός προστασίας των μειονοτήτων. Παρά όμως την ύπαρξη πολλών ασφαλιστικών δικλείδων δε λειτούργησε ικανοποιητικά. Το μεγαλύτερο λάθος της ήταν η μη εισαγωγή κανόνων δικαίου γενικής εφαρμογής στο Σύμφωνο της ΚτΕ για όλα τα κράτη αλλά αντίθετα καθόρισε κανόνες μόνο για την αντιμετώπιση των μειονοτήτων κατά περίπτωση. Δεν ξεκαθάρισε τους στόχους της καθώς και δεν αποσαφήνισε τη φιλοσοφία όλου του συστήματός της. Τελευταία συνεδρίαση της ΚτΕ ήταν τον Ιούλιο του 1946, η Συνδιάσκεψη Ειρήνης στο Παρίσι. Μετά την κατάργηση της ΚτΕ, η διεθνής βιβλιογραφία ανατρέχει στην πρακτική της, στις διατάξεις των μειονοτικών συνθηκών του 1919 και στις γνωμοδοτήσεις του Δικαστηρίου, για άντληση ιδεών και γνώσης. Συμπερασματικά, η ΚτΕ, η οποία ήταν η πρώτη διεθνή οργάνωση που ασχολήθηκε με την μειονοτική προστασία, ήταν μια "προσευχή για την ειρήνη”, η οποία όμως δεν εισακούστηκε.132

3.3 Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ)

Ο οικουμενικός ΟΗΕ ιδρύθηκε το 1945 και σήμερα απαριθμεί 193 μέλη δηλ. όλα τα διεθνή ανεξάρτητα κράτη του κόσμου πλην του Βατικανού και της Ταϊβάν. Με την ίδρυση του ΟΗΕ, έχουμε τη μετάπτωση της διμερούς διπλωματίας σε πολυμερή διπλωματία περιλαμβάνοντας όλους τους τομείς των διακρατικών σχέσεων. Μέσα σε αυτό το τοπίο, τιμητική θέση κατέχει ο τομέας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Η συνεισφορά του ΟΗΕ δεν είναι μόνο ότι σχετίζεται με τα μειονοτικά ζητήματα αλλά περιλαμβάνει και το σύνολο των νομικών ενασχολήσεων σε άλλους τομείς, οι οποίες προήγαγαν τα ανθρώπινα δικαιώματα, ιδιαίτερα βέβαια, με την έννοια της μη διάκρισης και της ισότητας, οι οποίες πλέον της κάλυψης των δικαιωμάτων των μειονοτήτων, καλύπτει σήμερα όλο το φάσμα των ανθρώπινων δικαιωμάτων.

Η ίδρυση το 1947, της Υποεπιτροπής του ΟΗΕ για την πρόληψη των διακρίσεων και την προστασία των μειονοτήτων (Sub-Commission on Prevention of Discrimination and Protection of Minorities),133 έρχεται ως αρμόδιο πλέον όργανο του ΟΗΕ, να διατυπώσει κείμενα και μελέτες με σκοπό την προστασία των μειονοτήτων. Μέχρι σήμερα όμως δεν υφίσταται η σύνταξη μίας ειδικής συμβάσεως, που να είναι νομικώς δεσμευτική.134

Ούτε ο Καταστατικός Χάρτης του ΟΗΕ αλλά ούτε και η Οικουμενική Διακήρυξη δεν περιέχει συγκεκριμένη μειονοτική πρόβλεψη αλλά δίνει έμφαση στα ανθρώπινα δικαιώματα, θεωρώντας ότι η γενική προστασία αυτών καλύπτει αποτελεσματικά και τα μέλη των μειονοτήτων.135

131Λένα Διβάνη “Ελλάδα και Μειονότητες”, Αθήνα, Καστανιώτη, 1999, σελ. 32 132F.P. Walters, "A history of the league of Nations”, Oxford University Press, 1952133Η Υποεπιτροπή ιδρύθηκε το 1947 και είναι όργανο της Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΑΔ) του ΟΗΕ (UN

Human Rights Commission). Τα μέλη της είναι επιφανείς νομικοί, οι οποίοι εκλέγονται και δε θεωρούνται εκπρόσωποιτων κυβερνήσεών τους.

134Γεώργιος Διακοφωτάκης, “Περί Μειονοτήτων κατά το Διεθνές Δίκαιο”, Αθήνα-Κομοτηνή, Σάκκουλα, 2001, σελ. 264 135Η προστασία γίνεται αντιληπτή μέσα από το γενικό περιεχόμενο των δικαιωμάτων, όπως της μη διάκρισης (άρθρο 2),

της θρησκευτικής ελευθερίας (άρθρο 18), της ελευθερίας εκφράσεως και συνειδήσεως (άρθρο 19), της συμμετοχής στην

- 5 1 -

- 5 2 -

Στην απόφαση της Γενικής Συνέλευσης (Γ.Σ) του ΟΗΕ, ότι ο παγκόσμιος αυτός οργανισμός “δεν θα μείνει αδιάφορος για την τύχη των μειονοτήτων”, ενεργοποιείται η νεοσύστατη Υποεπιτροπή, η οποία και ασχολείται με τις μειονότητες από το 1947 έως το 1954 και στη συνέχεια μετά από χρονική παύση 17 ετών, επανεμφανίζεται το 1971 με τη μελέτη του Capotorti, όπως προαναφέρθηκε λεπτομερέστερα στο Κεφάλαιο “Α”. Το 1978, προετοιμάζεται η Διακήρυξη για τα δικαιώματα των μελών των εθνικών ή εθνοτικών, θρησκευτικών και γλωσσικών μειονοτήτων, η οποία εγκρίνεται τελικά από τη Γ.Σ το 1992. Αποτελείται από 9 άρθρα, προβλέπει υποχρεώσεις των κρατών και δικαιώματα των μελών των μειονοτήτων δηλ. λαμβάνει μέτρα θετικής προστασίας για τους μειονοτικούς.136 Το 1995 επίσης, ιδρύεται ειδική Ομάδα Εργασίας (Inter-sessional Working Group), η οποία έχει σκοπό την προαγωγή των δικαιωμάτων των μειονοτικών, εξέταση πιθανών λύσεων σε προβλήματά τους και εισήγηση περαιτέρω μέτρων προστασίας των μειονοτικών δικαιωμάτων.

Ο ΟΗΕ κατά τη μετεξέλιξή του και το πέρασμα από την επικέντρωση των προσπαθειών της καταγραφής και περιγραφής των προβλημάτων-καταστάσεων (θεωρητική προσέγγιση) σε διατύπωση κανόνων προστασίας, με προεξάρχον το Άρθρο 27137 του Διεθνούς Συμφώνου για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα (ΔΣΑΠ), κάνει την απόλυτη ανατροπή στα κατεστημένα. Το ΔΣΑΠ μαζί με το ΔΣΟΚΠ (Διεθνές Σύμφωνο για τα Οικονομικά, Κοινωνικά και Πολιτιστικά Δικαιώματα), συνιστούν τα δύο νομικά δεσμευτικά Διεθνή Σύμφωνα, στα οποία μετατράπηκε η Οικουμενική Διακήρυξη του ΟΗΕ.

Συμπερασματικά, ο ΟΗΕ είναι ο πρώτος μεταπολεμικός οργανισμός, που έθεσε το πρόβλημα και σε αυτόν ανήκει το προνόμιο εκπονήσεως πολύ σημαντικών και εμπεριστατωμένων μελετών, οι οποίες έθεσαν τις βάσεις της προστασίας καθορίζοντας σε μέγιστο βαθμό τις σύγχρονες αντιλήψεις για το ζήτημα αυτό.

3.4 ΔΑΣΕ/ΟΑΣΕ

Η συγκρότηση του ΟΑΣΕ το 1995, υπήρξε αποτέλεσμα πολυετών διεργασιών με απαρχή τη διαδικασία ύφεσης τη δεκαετία του 1970 στις σχέσεις μεταξύ του ΝΑΤΟ και του Συμφώνου της Βαρσοβίας, η οποία οδήγησε το 1975, στην υπογραφή της Τελικής Πράξης του Ελσίνκι και τη δημιουργία της Διάσκεψης για την Ασφάλεια και Συνεργασία στην Ευρώπη (ΔΑΣΕ).138 Αποτελεί έναν οργανισμό 57 χωρών, που καλύπτει τη γεωγραφική περιοχή από το Βανκούβερ έως το Βλαδιβοστόκ και έχει έδρα τη Βιέννη. Αποτελεί ένα forum πολιτικού διαλόγου σε θέματα, που άπτονται τριών διαστάσεων της διεθνούς

πολιτιστική ζωή (άρθρο 27).[United Nations Action in the field of Human Rights, United Nations, New York, 1994, page 192]

136[Γεώργιος Διακοφωτάκης, “Περί Μειονοτήτων κατά το Διεθνές Δίκαιο”, Αθήνα-Κομοτηνή, Σάκκουλα, 2001, σελ. 268] Επιπλέον, το αγγλικό κείμενο της διακήρυξης (Απόφαση 1992/16 της 21 Φεβρουαρίου 1992) υπάρχει στο βιβλίο Στέλιος Περράκης (Επιμέλεια), “ Τα Δικαιώματα των Λαών και των Μειονοτήτων, Μια Προβληματική σε Εξέλιξη, Αθήνα- Κομοτηνή, Σάκκουλα, 1993, σελ. 357-361]

137Το άρθρο 27 ΔΣΑΠ είναι νομικά δεσμευτικό και αναφέρεται ως εξής: “In those states in which ethnic, religious or linguistic minorities exist, persons belonging to such minorities shall not be denied the right, in community with the other members of their group, to enjoy their own culture, to profess and practice their own religion, or to use their own language”. [Γεώργιος Διακοφωτάκης, “Περί Μειονοτήτων κατά το Διεθνές Δίκαιο”, Αθήνα-Κομοτηνή, Σάκκουλα, 2001, σελ. 65 (σημείωση 21)]

138Η Διάσκεψη Κορυφής της Βουδαπέστης (Δεκέμβριος 1994) αποφάσισε τη μετονομασία της από Διάσκεψη για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΔΑΣΕ) σε Οργανισμό (ΟΑΣΕ) λόγω του νέου κλίματος, που επικράτησε στις διεθνείς σχέσεις μετά την κατάρρευση των καθεστώτων της Ανατολικής Ευρώπης και τη δημιουργία των νέων ανεξαρτήτων κρατών από τη διάλυση της τότε Σοβιετικής Ένωσης. Η απόφαση αυτή ισχύει από την 1η Ιανουαρίου 1995.

- 5 3 -

ασφάλειας, της πολιτικο-στρατιωτικής, της οικονομικής-περιβαλλοντικής και της ανθρώπινης διάστασης. Το ιδιάζων στις αποφάσεις που λαμβάνονται είναι ότι είναι πολιτικές αποφάσεις και όχι νομικά δεσμευτικές.139 Εμπίπτουν στην κατηγορία του "soft law”. Αυτό συμβαίνει, μεταξύ άλλων, διότι οι αποφάσεις υιοθετούνται με συναίνεση δηλ. με τη μη προβολή αντίρρησης από τα συμμετέχοντα κράτη ενώ για τις υιοθετούμενες δεσμεύσεις δεν έχει το δικαίωμα καμία χώρα, που τις έχει συναινέσει να τις παραβιάζει. Είναι πολιτικά και εάν μπορούσαμε να "προεκτείνουμε” την σκέψη μας και ηθικά δέσμιοι των αναληφθέντων υποχρεώσεών τους.140

Το ζήτημα των μειονοτήτων αρχικά τίθεται το 1974 από τη Γιουγκοσλαβία, χωρίς όμως κανένα αποτέλεσμα. Το ότι το θέμα αυτό ήταν στην agenda των συζητήσεων είχε ως αποτέλεσμα τη συμπερίληψη στην Τελική Πράξη του Ελσίνκι (1975)141 των εξής: "Τ α σ υ μ μ ε τέχ ο ν τα Κ ρ ά τη , ε ις τη ν ε π ικ ρ ά τε ια ν τω ν ο π ο ίω ν υ π ά ρ χ ο υ ν ε θ ν ικ α ί μ ε ιο ν ό τη τες , θ α σ έβ ο ν τα ι το δ ικ α ίω μ α τω ν α τό μ ω ν τα ο π ο ία α ν ή κ ο υ ν ε ις το ια ύ τα ς μ ε ιο ν ό τη τα ς δι' ισ ό τη τα ε ν ώ π ιο ν του ν ό μ ο υ , θ α το υ ς π α ρ έ χ ο υ ν π λ ή ρ ω ς τη ν δ υ ν α τό τη τα π ρ α γ μ α τ ικ ή ς α π ο λ α ύ σ ε ω ς τω ν α ν θ ρ ω π ίν ω ν δ ικ α ιω μ ά τω ν κα ι τω ν θ ε μ ε λ ιω δ ώ ν ε λ ε υ θ ε ρ ιώ ν κα ι, ού τω , θ α π ρ ο σ τα τε ύ ο υ ν τα

έν ν ο μ α σ υ μ φ έ ρ ο ν τά τω ν ε ις το ν το μ έα α υ τό ν ” .142 Με αυτό, αφήνεται στη διακριτική ευχέρεια του κάθε κράτους, η κρίση για την ύπαρξη ή την ανυπαρξία μειονοτήτων στο έδαφός τους ενώ δε γίνεται καμία απολύτως διευκρίνηση όσων αφορά στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των μειονοτικών.143

Ποιά όμως είναι τα κείμενα της ΔΑΣΕ/ΟΑΣΕ που αναφέρονται σε μειονοτική προστασία;

α. Η Τελική Πράξη του Ελσίνκι (1975).144β. Το Καταληκτικό κείμενο της Συνάντησης της Μαδρίτης (1983) και το

αντίστοιχο της Βιέννης (1986 - 1989).γ. Το Κείμενο της Διάσκεψης της Κοπεγχάγης (1990). δ. Η Χάρτα των Παρισίων για μια Νέα Ευρώπη (1990). ε. Η Συνάντηση Εμπειρογνωμόνων της Γενεύης (1991). στ. Το Κείμενο Μόσχας της Διάσκεψης για την Ανθρώπινη Διάσταση

(1991) καιζ. Το Κείμενο του Ελσίνκι (1992)145Παρακάτω θα γίνει μία χρονολογικά σύντομη ιστορική αναδρομή της

ΔΑΣΕ/ΟΑΣΕ, δια μέσου των παραπάνω πολιτικών και μη νομικά δεσμευτικών κειμένων της.

139Επίσημη σελίδα Υπουργείου Εξωτερικών για τη ΔΑΣΕ/ΟΑΣΕ [http://www.mfa.gr/exoteriki-politiki/i-ellada-stous- diethneis-organismous/oase.html]

140Ηρακλείδης Α., «Ο ΟΑΣΕ και η Προστασία των Μειονοτήτων» στο Μπρεδήμας Α. - Σισιλιάνος Λ. (υπεύθ.έκδ.), Η Προστασία των Μειονοτήτων - Η Σύμβαση πλαίσιο του Συμβουλίου της Ευρώπης, [Πρακτικά Συνεδρίου που οργάνωσαν το ΙΜΔΑ και το Συμβούλιο της Ευρώπης (9 - 10 Μαΐου 1996)], εκδ. Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα - Κομοτηνή, 1997, σελ. 39.Πρέπει να σημειωθεί, ότι υπάρχει μια εξαίρεση στον κανόνα της συναίνεσης, η οποία υιοθετήθηκε τον Ιανουάριο του 1992, που είναι γνωστή ως «συναίνεση πλην ενός». Σε περίπτωση που κριθεί, ότι μια χώρα παραβιάζει κατάφωρα και συστηματικά τα ανθρώπινα δικαιώματα ("clear, gross and uncorrected violations”), δύναται να ληφθεί σχετική καταδικαστική απόφαση, χωρίς τη συναίνεσή της.

141Τα θέματα της Τελικής Πράξης είναι χωρισμένα σε 3 ομάδες που ονομάζονται "κάνιστρα”. Το πρώτο κάνιστρο περιλαμβάνει δέκα αρχές και θέματα ασφάλειας στην Ευρώπη. Το δεύτερο κάνιστρο αφορά στη συνεργασία στον οικονομικό, επιστημονικό, τεχνολογικό και περιβαλλοντικό τομέα ενώ το τρίτο κάνιστρο περιέχει θέματα συνεργασίας σε ανθρωπιστικούς και άλλους τομείς. [Μαρία Βονδικάκη - Τελαλιάν, "Η Ανθρώπινη Διάσταση της ΔΑΣΕ” στο Στέλιος Περράκης (Επιμέλεια), "Τα Δικαιώματα των Λαών και των Μειονοτήτων, Μια Προβληματική σε Εξέλιξη, Αθήνα- Κομοτηνή, Σάκκουλα, 1993, σελ. 245 (υποσημείωση 6)]

142Τελική Πράξη Ελσίνκι/ΔΑΣΕ/Εθνικό Τυπογραφείο, Αθήνα, 1975, (Αρχή 7, παρ. 4, σελ. 13)143Γεώργιος Διακοφωτάκης, “Περί Μειονοτήτων κατά το Διεθνές Δίκαιο”, Αθήνα-Κομοτηνή, Σάκκουλα, 2001, σελ. 271 144"Final Act of the Conference on Security and Co - operation in Europe” , CSCE, Helsinki, 1 August 1979, ( http://www.

osce.org/documents/mcs/1975/08/4044 en.pdf)145"Helsinki Document 1992, The Challenges of Change”, CSCE, Helsinki, 9 - 10 July 1992, (http://www.

osce.org/documents/mcs/1992/07/4046_en.pdf)

http://www.mfa.gr/exoteriki-politiki/i-ellada-stous-

http://www

http://www.osce.org/documents/mcs/1975/08/4044_en.pdf


http://www



- 5 4 -

Αρχίζοντας από την Τελική Πράξη του Ελσίνκι το 1975, η οποία και αναλύθηκε, συνεχίζουμε με τις παρακάτω διασκέψεις-συναντήσεις εμπειρογνωμόνων:

α. Με τη Διάσκεψη του Βελιγραδίου146 (1977), η οποία ήταν η πρώτη Follow-up συνάντηση της ΔΑΣΕ η οποία δε συμπεριέλαβε στα κείμενά της κανένα ανθρώπινο δικαίωμα.

β. Με τη Συνάντηση στη Μαδρίτη147 (1980), η οποία ήταν η δεύτερη Follow-up συνάντηση της ΔΑΣΕ, το τελικό κείμενο της οποίας τονίζει τη σημασία στο σεβασμό των δικαιωμάτων των προσώπων που ανήκουν σε μειονότητες καθώς και την προστασία των έννομων συμφερόντων τους. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον είχε η αναφορά στη θρησκευτική ελευθερία (παρ. 12-13), το κύρος της παραγράφου όμως περιοριζόταν από τις προϋποθέσεις εσωτερικής κρατικής νομοθεσίας.

γ. Με τη Συνάντηση εμπειρογνωμόνων της Οττάβας (1985) για τα ανθρώπινα δικαιώματα καθώς και την αντίστοιχη της Βέρνης148 (1986) για τις ανθρώπινες επαφές, στις οποίες δε συνετάχθησαν καταληκτικά κείμενα.

δ. Με τη Συνάντηση στη Βιέννη149 (1986), η οποία ήταν η τρίτη Follow- up συνάντηση της ΔΑΣΕ και η οποία διήρκησε για χρονικό διάστημα τριών ετών, με υπογραφή του καταληκτικού κειμένου το 1989. Τα αποτελέσματά της είναι σημαντικά και κυρίως στο θέμα της ανθρώπινης διάστασης. Για πρώτη φορά καθιερώνεται ο όρος “ανθρώπινη διάσταση”150 (Human Dimension) καθώς και ο μηχανισμός για τον έλεγχο εφαρμογής των διατάξεων αυτής (DHD Mechanism). Νέες ρυθμίσεις εμφανίζονται όπως η ελευθερία κυκλοφορίας εντός της χώρας και η είσοδος και έξοδος από τη χώρα (παρ. 20), το δικαίωμα ασκήσεως ενδίκων μέσων σε περίπτωση παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων (παρ. 13.9), η θρησκευτική ελευθερία (παρ. 16-16.1), όπου προβλέπεται και το δικαίωμα έκδοσης και εισαγωγής θρησκευτικού υλικού. Πλέον αυτών, το σημαντικότερο που αφορά στις μειονότητες είναι η προστασία και δημιουργία συνθηκών για την προαγωγή της εθνικής, πολιτιστικής, γλωσσικής και θρησκευτικής ταυτότητας (παρ. 18) καθώς και η πλήρη ισότητα των μελών των μειονοτήτων έναντι της πλειοψηφίας (παρ. 19).

ε. Με την πρώτη Διάσκεψη της Ανθρώπινης Διάστασης στο Παρίσι (1989), χωρίς τη σύνταξη καταληκτικού κειμένου, λόγω αποτυχίας.

στ. Με τη δεύτερη Διάσκεψη της Ανθρώπινης Διάστασης στην Κοπεγχάγη (1990), η οποία πραγματοποιήθηκε στο μέσο ιστορικών ευρασιατικών στιγμών όπως η πλήρη διάλυση του ανατολικού μπλοκ, το γκρέμισμα του τείχους του Βερολίνου και της προετοιμασίας επανένωσης των δύο Γερμανιών και η οποία ήταν πραγματικά ένα ορόσημο στην ιστορία της ΔΑΣΕ/ΟΑΣΕ καθώς εισήγαγε ουσιαστικές ρυθμίσεις σχετικά με το κράτος δικαίου, τα ανθρώπινα

146Γεώργιος Διακοφωτάκης, “Περί Μειονοτήτων κατά το Διεθνές Δίκαιο”, Αθήνα-Κομοτηνή, Σάκκουλα, 2001, σελ. 272(υποσημείωση 116)

147Γεώργιος Διακοφωτάκης, “Περί Μειονοτήτων κατά το Διεθνές Δίκαιο”, Αθήνα-Κομοτηνή, Σάκκουλα, 2001, σελ. 272(υποσημείωση 117)

148Μαρία Βονδικάκη - Τελαλιάν, “Η Ανθρώπινη Διάσταση της ΔΑΣΕ” στο Στέλιος Περράκης (Επιμέλεια), “ Τα Δικαιώματα των Λαών και των Μειονοτήτων, Μια Προβληματική σε Εξέλιξη, Αθήνα-Κομοτηνή, Σάκκουλα, 1993, σελ. 247

149Μαρία Βονδικάκη - Τελαλιάν, “Η Ανθρώπινη Διάσταση της ΔΑΣΕ” στο Στέλιος Περράκης (Επιμέλεια), “ Τα Δικαιώματα των Λαών και των Μειονοτήτων, Μια Προβληματική σε Εξέλιξη, Αθήνα-Κομοτηνή, Σάκκουλα, 1993, σελ. 248

150Η Ανθρώπινη Διάσταση αναφέρεται στις δεσμεύσεις της 7ης Αρχής του Δεκάλογου (Σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών,συμπεριλαμβανομένης της ελευθερίας, σκέψεως, συνειδήσεως, θρησκείας ή πίστεως) και του 3ου Κάνιστρου του Ελσίνκι (Συνεργασία στους ανθρωπιστικούς και λοιπούς τομείς). [Γεώργιος Διακοφωτάκης, “Περί Μειονοτήτων κατά το Διεθνές Δίκαιο”, Αθήνα-Κομοτηνή, Σάκκουλα, 2001, σελ. 272-273 (υποσημείωση 120)

- 5 5 -

δικαιώματα και τις θεμελιώδεις ελευθερίες, τη λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών, τις μειονότητες και την ανθρώπινη διάσταση.151 Όσον αφορά στις μειονότητες αναφέρεται στην προστασία των μελών των μειονοτήτων, χωρίς όμως να μένει στο γράμμα του νόμου, που αφορά στη μη διάκριση αλλά απεναντίας συνιστά την υποχρέωση λήψεως μέτρων για τη διατήρηση και ανάπτυξη των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών τους. Τα μέτρα σε γενικές γραμμές αφορούσαν: πλήρη ισότητα ενώπιον του νόμου, δικαίωμα αυτοπροσδιορισμού (το οποίο τίθεται για πρώτη φορά), μη διάκριση στη μεταχείριση, ανάπτυξη της θρησκευτικής, πολιτιστικής και εθνικής ταυτότητας, χρήση της μητρικής γλώσσας ιδιωτικά και δημόσια, θρησκευτική ελευθερία και ελευθερία ασκήσεως της λατρείας κ.α. Οι σημαντικότερες όμως όλων των διατάξεων εμφανίζονται στην παρ. 32.2, όπου τα μέλη προστατεύονται από κάθε προσπάθεια αφομοίωσης, παρά τη θέλησή τους, η παρ. 37, όπου διασφαλίζεται η εδαφική ακεραιότητα και εθνική ανεξαρτησία των κρατών στα οποία ζουν οι μειονότητες και τέλος, η σημαντικότερη κατά το γράφοντα, αφορά στην παρ. 35, όπου τίθεται το θέμα της αυτονομίας, ως ένα από τα μέσα για την επίτευξη της προστασίας της ταυτότητας των μειονοτήτων και όχι ως δικαίωμά τους. Η Διάσκεψη της Κοπεγχάγης αποτέλεσε το σημείο αναφοράς των περιφερειακών οργανισμών και μία πηγή άντλησης αρχών και κατευθυντηρίων οδηγιών. Γι' αυτό και οι χαρακτηρισμοί που αποδίδονται στη Διάσκεψη είναι πολλοί π.χ η Μ. Τελαλιάν τη χαρακτηρίζει “σταθμό στη πορεία της ΔΑΣΕ”, ο Ε. Remacle “ποιοτικό άλμα” ενώ ο Α. Ηρακλείδης “διεθνές ορόσημο”.152

ζ. Με τη Διάσκεψη Κορυφής των Παρισίων (1990), υιοθετείται η “Χάρτα για μια Νέα Ευρώπη”153 και διακηρύττεται μια εποχή ειρήνης, δημοκρατίας, σεβασμού και συνεργασίας μεταξύ των κρατών. Στο προοίμιο της “Χάρτας” αναφέρεται η σταθερή δέσμευση στη δημοκρατία βασισμένη στα ανθρώπινα δικαιώματα και τις θεμελιώδεις ελευθερίες όπως ευημερία διαμέσου οικονομικής ελευθερίας και κοινωνικής δικαιοσύνης και ίση ασφάλεια για όλες τις χώρες.

Όσον αφορά στην προστασία των μειονοτήτων, αναφέρει ότι τα κράτη αναλαμβάνουν να βελτιώσουν την κατάσταση αυτών και επαναβεβαιώνουν την πεποίθησή τους ότι οι φιλικές σχέσεις των λαών, η ειρήνη, η δικαιοσύνη, η σταθερότητα και η δημοκρατία, απαιτούν την προστασία της εθνικής, γλωσσικής και θρησκευτικής ταυτότητας των εθνικών μειονοτήτων και τη δημιουργία συνθηκών για την προαγωγή τους ενώ σημαντική είναι η αναφορά στα δικαιώματα των μειονοτικών, που πρέπει να τυγχάνουν πλήρους σεβασμού σαν μέρος των οικουμενικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Επιβεβαιώνουν την ισότητα των δικαιωμάτων των λαών καθώς και το δικαίωμα αυτοδιάθεσης των λαών, σύμφωνα με το Χάρτη των Η.Ε.

η. Με τη Συνάντηση των εμπειρογνώμων στη Γενεύη154 (1991), η οποία συμφωνήθηκε κατά τη Διάσκεψη των Παρισίων, είχαμε για πρώτη φορά στην ιστορία της ΔΑΣΕ, συνάντηση με αποκλειστικό αντικείμενο τα θέματα των εθνικών

151Το αγγλικό πρωτότυπο κείμενο, αναγράφεται στο βιβλίο Στέλιος Περράκης (Επιμέλεια), “ Τα Δικαιώματα των Λαών και των Μειονοτήτων, Μια Προβληματική σε Εξέλιξη, Αθήνα-Κομοτηνή, Σάκκουλα, 1993, σελ. 291-311

152Γεώργιος Διακοφωτάκης, “Περί Μειονοτήτων κατά το Διεθνές Δίκαιο”, Αθήνα-Κομοτηνή, Σάκκουλα, 2001, σελ. 275 153Τα σημαντικότερα αποσπάσματα από τη “Χάρτα για μιά Νέα Ευρώπη”, βρίσκονται στο βιβλίο Στέλιος Περράκης

(Επιμέλεια), “Τα Δικαιώματα των Λαών και των Μειονοτήτων, Μια Προβληματική σε Εξέλιξη, Αθήνα-Κομοτηνή,Σάκκουλα, 1993, σελ. 283-290. Πλέον αυτού, στο Παρίσι η ΔΑΣΕ καθιερώνει “θεσμούς” στη διαδικασία, οι οποίοι ήταν το Συμβούλιο, η Επιτροπή των Υψηλών Αξιωματούχων, η Κοινοβουλευτική Συνέλευση, το Κέντρο ΠρόληψηςΣυγκρούσεων, η Συμβουλευτική Συνέλευση, η Γραμματεία και το Γραφείο Ελεύθερων Εκλογών (το οποίο στο Συμβούλιο της Πράγας, το 1992, μετονομάστηκε σε Γραφείο Δημοκρατικών Θεσμών και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων) [Κείμενο Χάρτας των Παρισίων για μια Νέα Ευρώπη, Παρίσι, 1990, από το Εθνικό Τυπογραφείο, Αθήνα, 1992]

154Το γαλλικό πρωτότυπο κείμενο, αναγράφεται στο βιβλίο Στέλιος Περράκης (Επιμέλεια), “ Τα Δικαιώματα των Λαών και των Μειονοτήτων, Μια Προβληματική σε Εξέλιξη, Αθήνα-Κομοτηνή, Σάκκουλα, 1993, σελ. 333-342

- 5 6 -

μειονοτήτων. Αν και πραγματοποιήθηκε σε περίοδο ταραχών (όπως στη Γιουγκοσλαβία, στο Ναγκόρνο Καραμπάχ και σε εδάφη της πρώην ΕΣΣΔ) και πλησίασε να μην καταλήξει σε υιοθέτηση κειμένου, παρόλα αυτά, με την επικράτηση μετριοπαθέστερων σκέψεων τελικώς είχαμε αποτέλεσμα. Πρόκειται για μια αυξημένη προσέγγιση των αποφάσεων του κειμένου της Κοπεγχάγης με την προσθήκη κάποιων νέων στοιχείων στο θέμα των μειονοτικών. Αναγορεύει τα θέματα αυτά σε ζητήματα νομίμου διεθνούς ενδιαφέροντος των κρατών, μη υπαγόμενα στην εσωτερική δικαιοδοσία των κρατών, ενώ σύμφωνα με τον Τίτλο Ι, παρ. 6, θεωρεί τις μειονότητες, "παράγοντα εμπλουτισμού των κρατών και των κοινωνιών τους”. Μερικά άλλα από τα μέτρα αναφέρονται στην κατάργηση της διάκρισης στη μεταχείριση των μελών, στην προστασία της ταυτότητάς τους, στη διασυνοριακή συνεργασία, κ.α.

θ. Με τη τρίτη Διάσκεψη της Ανθρώπινης Διάστασης στη Μόσχα155 (1991), η οποία αν και δεν ασχολήθηκε με τα δικαιώματα των μειονοτήτων, εντούτοις διεύρυνε την πρόβλεψη των μειονοτικών ζητημάτων της Γενεύης που τα θεωρούσε διεθνούς ενδιαφέροντος και στα ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων και θεμελιωδών ελευθεριών. Εμφανίζεται μόνο μία προσθήκη στο κείμενο, η οποία αφορά στα δικαιώματα των μεταναστών εργατών. Σε αυτούς δεν παρέχεται καμία ενισχυμένη προστασία, αλλά εξαγγέλλεται ο σεβασμός των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών τους, ισότητα ευκαιριών, μη διάκριση στη μεταχείριση και σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

ι. Με τη Διάσκεψη Κορυφής του Ελσίνκι156 (1992), έχουμε την αναγνώριση της δ Ασ Ε ως Περιφερειακό Σύμφωνο "Regional Arrangement”, το οποίο θα διαδραματίζει πρωτεύοντα ρόλο στην επίλυση των διαφορών.

Επιβεβαιώνονται οι κοινές αρχές, που συνδέουν τα μέλη της ΔΑΣΕ ενώ καθιερώνεται ο θεσμός του Ύπατου Αρμοστή για τις εθνικές μειονότητες (H igh- Commissioner on National Minorities), ο οποίος ασχολείται με τις εντάσεις στις οποίες εμπλέκονται μειονότητες, οι οποίες είναι σε πρώιμο στάδιο και μπορούν να εξελιχθούν σε συγκρούσεις καθώς και η έγκαιρη προειδοποίηση και εισήγηση έγκαιρης δράσης στην Επιτροπή Υψηλών Αξιωματούχων (ΕΥΑ).

Καταλήγοντας, η δ Ασ Ε/Οα ΣΕ ανταπεξήλθε με επιτυχία στις προκλήσεις ενώ έκανε κατανοητό ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν είναι εσωτερική υπόθεση αλλά ζητήματα διεθνούς ενδιαφέροντος. Τα μετέτρεψε σε αντικείμενο διαλόγου, ενώ παράλληλα ανέπτυξε την προστασία των μειονοτήτων με σειρά από διασκέψεις, συναντήσεις εμπειρογνωμόνων, κείμενα και πρωτοβουλίες. Τα μειονοτικά προβλήματα τα αντιμετώπισε υπό διττή μορφή τόσο ως ζήτημα ανθρωπίνων δικαιωμάτων όσο και ως, υπό συνθήκες, κινδύνου για την ευρωπαϊκή ασφάλεια και ειρήνη.157 Το έργο της ΔΑΣΕ/ΟΑΣΕ ήταν θετικό αν λάβουμε υπόψη ότι ξεκίνησε ως βήμα συνεννόησης συνασπισμών, που ήταν αντίθετοι και εχθρικοί μεταξύ τους και έφτασαν στην αγαστή προσέγγιση σε θέματα, που ήταν αδιανόητα να συμφωνήσουν. Το γεγονός ότι οι διατάξεις του δεν είναι νομικές και δεν έχουν νομικές συνέπειες δε σημαίνει, ότι δε δημιουργούν δεσμεύσεις και ηθικούς κανόνες εφαρμογής. Έχουν γίνει πολλά, τώρα αυτό που απομένει είναι η επιτακτική ανάγκη εφαρμογής των ανειλημμένων υποχρεώσεων και οπωσδήποτε η παρακολούθηση και ο έλεγχος αυτών.

155Το αγγλικό πρωτότυπο κείμενο, αναγράφεται στο βιβλίο Στέλιος Περράκης (Επιμέλεια), "Τα Δικαιώματα των Λαών καιτων Μειονοτήτων, Μια Προβληματική σε Εξέλιξη, Αθήνα-Κομοτηνή, Σάκκουλα, 1993, σελ. 313-331


157Γεώργιος Διακοφωτάκης, “Περί Μειονοτήτων κατά το Διεθνές Δίκαιο”, Αθήνα-Κομοτηνή, Σάκκουλα, 2001, σελ. 283

- 5 7 -

3.5 Συμβούλιο της Ευρώπης (ΣτΕ)

Το ΣτΕ χαρακτηρίσθηκε ως ο πρώτος οργανισμός, που δημιούργησε κοινές αξίες στην Ευρώπη. Ένας από τους πρώτους στόχους του ήταν η μετουσίωση της Οικουμενικής Διακήρυξης του ΟΗΕ σε νομικά δεσμευτικό κείμενο. Το 1950 θέσπισε την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ), η οποία αποτελεί την πρώτη παγκόσμια Σύμβαση καταγραφής και προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και θεμελιωδών ελευθεριών, η οποία πλέον της νομικής ισχύος, καθιέρωσε μηχανισμό ελέγχου και προστασίας έτσι ώστε το κάθε κράτος να ενεργεί εντός ενός πλαισίου χωρίς αυθαιρεσία. Καθιέρωσε επίσης το Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, η νομολογία του οποίου βοήθησε ερμηνεύοντας διφορούμενες έννοιες, επιβεβαιώνοντας διατάξεις καθώς και καθοδηγώντας τα κράτη.158 Για τις μειονότητες, η ΕΣΔΑ δεν προέβλεψε κάποια δικαιώματα. Καθιέρωσε μια ρήτρα μη διακρίσεως, στην οποία καταγράφεται και «το ανήκειν σε μία εθνική μειονότητα» (άρθρο 14 ΕΣΔΑ),159 η οποία όμως δεν είναι αυτοδικαίως απαιτητή.

Ένα από τα συστατικά όργανα του ΣτΕ, η Κοινοβουλευτική Συνέλευση (ΚΣ), διαδραμάτιζε σημαντικό ρόλο στα θέματα μειονοτικής προστασίας με την έκδοση συστάσεων. Μερικές χαρακτηριστικές συστάσεις, που όμως δεν τελεσφόρησαν, ήταν η Σύσταση 285/28-4-1961, που αφορούσε το δικαίωμα των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών των μειονοτήτων και προέτρεπε τη συμπλήρωση της ΕΣΔΑ με ένα ανάλογο άρθρο, η οποία απορρίφθηκε από το Συμβούλιο Υπουργών μετά 12 έτη (το 1973). Την ίδια τύχη είχαν όμως και άλλες τρείς συστάσεις (1134/1-101990, 1177/5-2-1992 και 1201/1-2-1993).160

Το ζήτημα των μειονοτήτων κρατιέται ζωντανό, έστω και όχι με επιτυχίες. Τρία σχέδια συμβάσεων εμφανίζονται στο προσκήνιο με μεγάλες προσδοκίες. Τελικά όμως από τις τρείς συμβάσεις, υιοθετήθηκαν οι δύο.

Ευρωπαϊκός Χάρτης για τις Περιφερειακές και Μειονοτικές Γλώσσες (ΕΧΠΜΓ)161

Ο προβληματισμός για την προστασία και προαγωγή των περιφερειακών και μειονοτικών γλωσσών ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του 1980, με τη μορφή Συστάσεων και Αποφάσεων. Μετά από παραπομπή του θέματος σε ad hoc επιτροπή εμπειρογνωμόνων στο 1989, τελικώς υιοθετήθηκε από την Επιτροπή Υπουργών το 1992 με τη μορφή Ευρωπαϊκού Χάρτη. Έχει επικυρωθεί από 24 κράτη, στα οποία δεν συμπεριλαμβάνεται η Ελλάδα.162 Ο ΕΧΠΜΓ αποτελεί το πρώτο νομικά δεσμευτικό κείμενο γλωσσικών δικαιωμάτων, το οποίο αφορά μόνον τις γλώσσες και όχι τις γλωσσικές μειονότητες. Ο σκοπός του είναι η προστασία των γλωσσών, που κινδυνεύουν με εξαφάνιση, οι οποίες

158Γεώργιος Διακοφωτάκης, “Περί Μειονοτήτων κατά το Διεθνές Δίκαιο”, Αθήνα-Κομοτηνή, Σάκκουλα, 2001, σελ. 285159Το Άρθρο 14 αναφέρει «Η απόλαυση των δικαιωμάτων και των ελευθεριών, που αναγνωρίζονται στην παρούσα

Σύμβαση, πρέπει να εξασφαλίζεται χωρίς καμιά διάκριση, ιδιαίτερα φύλου, φυλής, χρώματος, γλώσσας, θρησκείας, πολιτικών ή άλλων πεποιθήσεων, εθνικής ή κοινωνικής καταγωγής, συμμετοχής σε μία εθνική μειονότητα, περιουσίας, γεννήσεως ή οποιασδήποτε άλλης καταστάσεως».

160 Γεώργιος Διακοφωτάκης, “Περί Μειονοτήτων κατά το Διεθνές Δίκαιο”, Αθήνα-Κομοτηνή, Σάκκουλα, 2001, σελ. 286-290161Το αγγλικό πρωτότυπο κείμενο, αναγράφεται στο βιβλίο Στέλιος Περράκης (Επιμέλεια), “ Τα Δικαιώματα των Λαών και

των Μειονοτήτων, Μια Προβληματική σε Εξέλιξη, Αθήνα-Κομοτηνή, Σάκκουλα, 1993, σελ. 363-380 162Η Ελλάδα και η Τουρκία δεν έχουν υπογράψει ούτε επικυρώσει τον ΕΧΠΜΓ

(http://conventions.coe.int/Treaty/-Commun/ChercheSig.asp?NT=148&CM=8&DF=&CL=ENG).

http://conventions.coe.int/Treaty/Commun/ChercheSig.asp?NT=148&CM=8&DF=&CL=ENG

- 5 8 -

αντιμετωπίζονται ως απειλούμενο προς εξαφάνιση τμήμα της πολιτιστικής κληρονομιάς της Ευρώπης.163 Πρόκειται για ένα μηχανισμό, που αφήνει μεγάλα κρατικά περιθώρια διακριτικής ευχέρειας και που πολλές φορές φτάνει στην αυθαιρεσία. Το κράτος προβλέπεται να αποστέλλει περιοδικές εκθέσεις για τα μέτρα εφαρμογής του στην επιτροπή εμπειρογνωμόνων. Σύμφωνα με τα άρθρα 15 και 16 του Χάρτη δικαίωμα να απευθύνονται στην επιτροπή με καταγγελίες έχουν μόνο οι οργανώσεις, νομίμως συγκροτημένες για την προστασία των δικαιωμάτων τους.

Επιτροπή της Βενετίας για τη Δημοκρατία μέσω του Δικαίου και το Σχέδιο Σύμβασής της για την Προστασία των Μειονοτήτων

Η υπόψη επιτροπή ιδρύθηκε στις αρχές του 1990, κατόπιν πρωτοβουλίας της Ιταλίας. Η συστατική της πράξη είναι μια μερική συμφωνία του ΣτΕ.164 Η Επιτροπή δημιούργησε τρείς ομάδες: μία "task force” για τις συνταγματικές μεταρρυθμίσεις, μία ομάδα για τη συνταγματική δικαιοσύνη και μία για το θέμα της προστασίας των μειονοτήτων, η οποία αμέσως εκπόνησε ένα πλήρες Σχέδιο Σύμβασης για το θέμα αυτό. Το Σχέδιο της Σύμβασης αποτελούνταν από τα εξής μέρη: το ιστορικό, τις δυνατές επιλογές, τα θέματα αρχής (όπου δόθηκε και ορισμός της μειονότητας, ο οποίος αναφέρθηκε λεπτομερώς στο Κεφάλαιο "Α”), τα δικαιώματα και ο διεθνής μηχανισμός προστασίας. Τελικά, το Σχέδιο165 αυτό εγκαταλείφθηκε διότι άρχισαν πλέον οι διεργασίες για τη σύνταξη της Συμβάσεως- Πλαίσιο (ΣΠ).

Σύμβαση - Πλαίσιο (ΣΠ) για τις Εθνικές Μειονότητες

Η εκπόνηση της Σύμβασης-Πλαίσιο αποφασίστηκε κατά τη Διάσκεψη Κορυφής του ΣτΕ στη Βιέννη, τον Οκτώβριο 1993, η οποία προβλέπει τις αρχές της μειονοτικής προστασίας και υιοθετήθηκε από την Επιτροπή Υπουργών το Νοέμβριο 1994. Είναι η πρώτη διεθνής συμφωνία για τις μειονότητες, η οποία είναι νομικά δεσμευτική. Αναφέρει ότι τα μειονοτικά δικαιώματα είναι αναπόσπαστο τμήμα της διεθνούς προστασίας των δικαιωμάτων του ανθρώπου. Προβλέπει τον αυτοπροσδιορισμό των μελών καθώς και την επιλογή μεταχειρίσεώς τους ενώ στο θέμα των δικαιωμάτων εξαγγέλλει αυτά με τη μορφή γενικών αρχών και κατευθύνσεων θεσμοθετώντας και μηχανισμό ελέγχου. Ο όρος "πλαίσιο” , που συνοδεύει τη "σύμβαση”, διαφοροποιεί αυτήν από μία κανονική σύμβαση. Και αυτό διότι “οι αρχές που περιέχονται, δεν είναι άμεσα εφαρμόσιμες στο εσωτερικό δίκαιο των κρατών, αλλά εναπόκειται σε κάθε κράτος να εξασφαλίση την εφαρμογή του μέσω της εθνικής νομοθεσίας και των κατάλληλων κυβερνητικών πολιτικών”.166

Το ΣτΕ άργησε να ανταποκριθεί στις προκλήσεις των καιρών και είχε σημαντική χρονοκαθυστέρηση ως προς τη ΔΑΣΕ. Η εκπόνηση και υιοθέτηση των

163Γεώργιος Διακοφωτάκης, “Περί Μειονοτήτων κατά το Διεθνές Δίκαιο”, Αθήνα-Κομοτηνή, Σάκκουλα, 2001, σελ. 291 164Οι συμφωνίες της μορφής αυτής επιτρέπουν στα κράτη μέλη του ΣτΕ, που ενδιαφέρονται για μια συγκεκριμένη

δραστηριότητα να μετέχουν στη σχετική ρύθμιση αναλαμβάνοντας και το σύνολο της απαιτούμενης δαπάνης. [Κων/νοςΟικονομίδης "Η Επιτροπή της Βενετίας για τη Δημοκρατία μέσω του Δικαίου και το Σχέδιο Σύμβασης για την Προστασίατων Μειονοτήτων” στο βιβλίο Στέλιος Περράκης (Επιμέλεια), "Τα Δικαιώματα των Λαών και των Μειονοτήτων, Μια Προβληματική σε Εξέλιξη, Αθήνα-Κομοτηνή, Σάκκουλα, 1993, σελ. 219-228


166Γεώργιος Διακοφωτάκης, “Περί Μειονοτήτων κατά το Διεθνές Δίκαιο”, Αθήνα-Κομοτηνή, Σάκκουλα, 2001, σελ. 295 (υποσημείωση 194)

- 5 9 -

δύο νομικά δεσμευτικών συμφωνιών σε αντίθεση με τις συνθήκες της ΔΑΣΕ, που ήταν μόνο πολιτικά δεσμευτικές κέρδισε έδαφος, με την προσθήκη και των αναγκαίων μηχανισμών προστασίας.

3.6 Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε)

Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν ασχολήθηκε σε μεγάλο βαθμό με τα προβλήματα των μειονοτήτων, ενώ δε θέσπισε κανόνες συμπεριφοράς καθόσον τα όργανά της δεν είχαν κάποια ειδική εντολή για να ασχοληθούν με αυτά. Στο κοινοτικό πλαίσιο, ο Ευρωπαϊκός Κοινωνικός Χάρτης και η ΕΣΔΑ θεωρούνται αρκετά για την παροχή της απαιτούμενης προστασίας.

Στο εσωτερικό της ΕΕ, η προστασία των ατόμων, που ανήκουν σε μειονότητες είναι μέρος της πολιτικής της για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Το άρθρο 6 παρ. 2 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση, αναφέρεται στο άρθρο 14 της ΕΣΔΑ λέγοντας ότι η Κοινότητα θα πρέπει να σέβεται τα θεμελιώδη δικαιώματα, τα εγγυημένα από την ΕΣΔΑ και προερχόμενα από τις κοινές συνταγματικές κρατικές παραδόσεις, ως γενικές αρχές του Ευρωπαϊκού Δικαίου.

Η Συνθήκη του Άμστερνταμ εισήγαγε το άρθρο 13 (πρώην άρθρο 6α) στη Συνθήκη Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, το οποίο δίνει τη δυνατότητα στο Συμβούλιο, κάτω από ορισμένες συνθήκες, να αναλάβει κατάλληλη δράση για την καταπολέμηση των διακρίσεων, η οποία δε δημιουργεί άμεσα αποτελέσματα στο νομικό πεδίο.167

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αναφέρεται μόνο στο σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Το 1983 δημιούργησε Επιτροπή για τη μελέτη των περιφερειακών γλωσσών και πολιτισμού. Η δράση του Ευρωκοινοβουλίου εκπορεύεται από τρία κίνητρα: τη θέσπιση κανόνων προστασίας, τη διαφύλαξη του πολιτιστικού πλούτου και την ενίσχυση της συνοχής των ευρωπαϊκών λαών.168

Η στάση της Ε.Ε έναντι των μειονοτήτων επηρεάσθηκε από δύο γεγονότα: από τη θέσπιση της Συνθήκης του Μάαστριχτ, που θεσμοθέτησε την Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφαλείας (ΚΕΠΠΑ) και τα γεγονότα της τριετίας 1989-1991 με την εκτροπή της διάλυσης της Γιουγκοσλαβίας από αγώνα ανεξαρτησίας σε συνδυασμένες επιχειρήσεις εθνικών εκκαθαρίσεων.

Η Ε.Ε ενδιαφέρεται για την προστασία των μειονοτήτων αλλά για τη κατοχύρωση αυτής παραπέμπει στα κείμενα άλλων διεθνών οργανισμών καθόσον δε διέθετε δικούς της εσωτερικούς μηχανισμούς.

Η ευρωπαϊκή δράση υπήρξε ενεργή στα τεκταινόμενα στη Γιουγκοσλαβία. Μαζί με τον ΟΗΕ ίδρυσαν τη Διεθνή Διάσκεψη για την πρώην Γιουγκοσλαβία, αποφάσισαν την οργάνωση και αποστολή παρατηρητών στις εμπόλεμες ζώνες και συνέστησαν την Επιτροπή Διαιτησίας, γνωστή και ως Επιτροπή Badinter που ανέλαβε την εξέταση κατά πόσο τα νέα κρατίδια πληρούσαν τις προϋποθέσεις αναγνώρισης. Το τελευταίο και σημαντικότερο επίτευγμα αφορούσε το “Σύμφωνο Σταθερότητας”, που κύριο έργο είχε να επιλύσει τα μειονοτικά προβλήματα των κρατών έτσι ώστε αυτά να προσεγγίσουν το ευρωπαϊκό κεκτημένο χωρίς τα παρελθόντα προβλήματα. Τέλος, αξίζει να αναφερθεί η ίδρυση, μετά από αίτημα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, το 1982, ενός μη - κερδοσκοπικού οργανισμού, του Ευρωπαϊκού Γραφείου για Λιγότερο Χρησιμοποιούμενες Γλώσσες. Αυτός ο

167Π.Κ. Ιωακειμίδη, “Η Συνθήκη του Άμστερνταμ”, Αθήνα, Θεμέλιο, 1998, σελ. 83168Γεώργιος Διακοφωτάκης, “Περί Μειονοτήτων κατά το Διεθνές Δίκαιο”, Αθήνα-Κομοτηνή, Σάκκουλα, 2001, σελ. 298

(υποσημείωση 199)

- 6 0 -

Οργανισμός εκπροσωπεί 50 εκατομμύρια πολίτες της ΕΕ, οι οποίοι μιλούν περισσότερες από τριάντα διαφορετικές γλώσσες. Σκοπός του είναι να προωθεί και να υπερασπίζεται αυτές τις περιφερειακές ή μειονοτικές γλώσσες και τα γλωσσικά δικαιώματα των ομιλούντων αυτών.

Αναφορικά με τις εξωτερικές σχέσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σε σχέση με τις χώρες εκτός αυτής, η ΕΕ στοχεύει όχι μόνο στην ενίσχυση και ενδυνάμωση της οικονομικής ανάπτυξης αλλά και στο σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, των δημοκρατικών αξιών και του δικαίου.

- 6 1 -

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ'

ΤΟΥΡΚΙΚΟΣ ΕΠΕΚΤΑΤΙΣΜΟΣ (ΕΡΓΑΛΕΙΟΠΟΙΗΣΗ ΓΛΩΣΣΙΚΩΝ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΩΝ

ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΓΚΥΡΑ)

4.1 Εξωτερική Πολιτική της Τουρκίας

Αν και στο πλαίσιο συγγραφής της παρούσας διατριβής θα ασχοληθούμε με την εξωτερική πολιτική της Τουρκίας όσον αφορά τη Δυτική Θράκη, θα ήταν χρήσιμο να αναφερθούμε αρχικά στην ευρύτερη εξωτερική πολιτική της Τουρκίας έναντι της χώρας μας ξεκινώντας από μια ιστορική προσέγγιση αρχομένης από ιδρύσεως του Τουρκικού κράτους με τον Κεμάλ Ατατούρκ και τον κεμαλισμό, μέχρι στις ημέρες μας με πρωθυπουργό της Τουρκίας τον Αχμέτ Νταβούτογλου και προκαθήμενο πρόεδρο της Τουρκίας τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και το νεο-οθωμανισμό.169

Τα στρατηγικά οράματα της Τουρκίας πέρασαν από κάποιες περιόδους, οι οποίες, σύμφωνα με τον καθηγητή και επιβλέπων της παρούσας διατριβής κ. Ιωάννη Θ. Μάζη, ονομάζονται "ιστορικο-ιδεολογηματικές”:170

α. Κατά την περίοδο προ του Α' ΠΠ, από τα στάδια του Παντουρκισμού και Παντουρανισμού. Σύμφωνα με τον Alexander Murinson, "Ο παν-τουρκισμός ήταν ένα κίνημα με στόχο την ένωση των Τούρκων της Ανατολής (Κεντρική Ασία και Καύκασος) και της Δύσης (Ανατολία) ενώ ο παν-τουρανισμός είχε στόχο την ένωση των τουρκόφωνων, μογγολικών και φινο-ουγγρικών λαών.171

β. Κατά την περίοδο του Ψυχρού πολέμου, η στρατηγική της Τουρκίας (κεμαλικής και μετακεμαλικής) υιοθέτησε πλήρως τον ρόλο του τμήματος εκείνου του Αναχωματικού Δακτυλίου κατά Spykman (Rimland), το οποίο αναχαίτιζε τις επιθυμίες της ΕΣΣΔ για προβολή ισχύος στη Μεσόγειο.172 Σε αυτή την περίοδο η Τουρκία ποτέ δεν απέβαλε το "φοβικό σύνδρομο των Σεβρών” ενώ έβλεπε την Ελλάδα να πλησιάζει στη Μεγάλη Ιδέα και να γίνεται η "χώρα των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών”.

Από εμφανίσεως του Κεμάλ Ατατούρκ και μέχρι το 1983, η Τουρκία πορεύεται στο πλαίσιο του κεμαλισμού περνώντας από μία ταραχώδη περίοδο.173 Εμφάνιση της πολιτικής του Κεμάλ με τη ρήση "Ειρήνη στην Πατρίδα - Ειρήνη στον Κόσμο” (Yurtta Sulh Cihanda Sulh), θάνατος του Κεμάλ το 1938, άνοδος του Ισμέτ Ινονού, ο οποίος προσπαθεί να διαχειριστεί το ζήτημα επιλογής

169Με τον όρο "νεο-οθωμανισμό” εννοούμε την τάση αλλά και το κίνημα, το οποίο υποστήριζε την τουρκική επιδίωξη μιας ενεργού και διαφοροποιημένης εξωτερικής πολιτικής, βάση της οθωμανικής ιστορικής κληρονομιάς. Οι νέο-οθωμανιστές οραματίζονταν την Τουρκία ως τον ηγέτη του μουσουλμανικού και τουρκόφωνου κόσμου και ως κεντρική εξουσία στην Ευρασία. Επιπλέον, ο όρος εισήχθηκε από έναν κορυφαίο Τούρκο αρθρογράφο και ακαδημαϊκό, τον Cengiz Qandar [Ιωάννης Θ. Μάζης, “Νταβούτογλου και Γεωπολιτική”, Αθήνα, Ηρόδοτος, 2012, σελ. 16]

170Ιωάννης Θ. Μάζης, “Νταβούτογλου και Γεωπολιτική”, Αθήνα, Ηρόδοτος, 2012, σελ. 15171Alexander Murinson, “The Strategic Depth Doctrine of Turkish Foreign Policy”, Middie Eastern Studies, 2006, τομ. 42,

τεύχος. 6, σελ. 948-950. Ανακτήθηκε από Ιωάννης Θ. Μάζης, “Νταβούτογλου και Γεωπολιτική”, Αθήνα, Ηρόδοτος, 2012, σελ. 15.

172Ιωάννης Θ. Μάζης, “Νταβούτογλου και Γεωπολιτική”, Αθήνα, Ηρόδοτος, 2012, σελ. 16173Ηλίας Κουσκουβέλης-Σπυρίδων Λίτσας (επιμέλεια), "Το Στρατηγικό Βάθος και η Τουρκία”, Αθήνα, Ποιότητα, 2013, σελ.

152-170 (κείμενο Σάββα Καλεντερίδη)

στρατοπέδου κατά το Β' ΠΠ κερδίζοντας έτσι η Τουρκία τον τίτλο της “επιτηδείου ουδετέρου χώρας”, άνοδος του Αντνάν Μεντερές το 1950, πραξικόπημα το 1960, άνοδος του Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ, πραξικόπημα το 1971 και άνοδος του Μπουλέντ Ετσεβίτ, πραξικόπημα το 1980 και άνοδος του Αρχηγού ΓΕΕΘΑ Κενάν Εβρέν καταλήγοντας έτσι στο έτος 1983.

Το 1983, πρωθυπουργός της Τουρκίας αναλαμβάνει ο Τουργκούτ Οζάλ μέχρι το 1989 ενώ πρόεδρος της Τουρκίας διατελεί ο ίδιος από το 1987 έως το θάνατό του το 1993. Με την άνοδό του, θεμελιώνει την πολιτική του νέο- οθωμανικού στρατηγικού οράματος, όντας μέλος μαζί με τον αδελφό του Κορκούτ, της ελιτίστικης, μουσουλμανοτουρκικής ιδεολογίας και οργανώσεως “Εστίας των Πεφωτισμένων” (Aydinlar Ocagi).174

γ. Κατά την μεταψυχροπολεμική περίοδο, όπου η ρωσική απειλή δεν υφίστατο πλέον, η Τουρκία ανέπτυξε τα “χαρακτηριστικά του πολιτικού Ισλάμ 175 με νεο-οθωμανική ιδεολογικο-πολιτισμική συγκρότηση” .176 Ο Τουργκούτ Οζάλ, εκφραστής της νεο-μαξιμαλιστικής κατεύθυνσης, οδήγησε στην αρχή του τέλους την κεμαλική παράδοση και την έναρξη της μετακεμαλικής περιόδου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα εκδήλωσης παντουρκικού και παντουρανικού οράματος ως προς το τουρκικό κράτος, μας καταδεικνύεται από τον ίδιο τον Πρόεδρο της Τουρκίας το 1992 Οζάλ, ο οποίος σε συνάντηση με τους πέντε Προέδρους των νεοϊδρυθεισών και νεοανεξαρτητοποιηθεισών χωρών της Κεντρικής Ασίας και του Καυκάσου, των οποίων οι πληθυσμοί θεωρούνται τουρκογενείς, ανέφερε ότι το τουρκικό κράτος θα εκτείνεται πλέον όχι μόνο μεταξύ Βοσπόρου και Ιρανικών συνόρων αλλά μεταξύ Αδριατικής και Κινεζικών τειχών.177

Έτσι την παρούσα περίοδο, όπου τη διακυβέρνηση της Τουρκίας την έχει ο Αχμέτ Νταβούτογλου, ο οποίος είναι και ο εμπνευστής της εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας τα τελευταία χρόνια, είτε ως σύμβουλος εξωτερικής πολιτικής και Υπουργός Εξωτερικών του Ερντογάν είτε τώρα και ως Πρωθυπουργός, οικοδομήθηκε πάνω στα κύρια υλικά της σύγχρονης μετακεμαλικής νεο-

- 6 2 -

174Η “Εστία των Πεφωτισμένων”, ιδρύθηκε στις 14 Μαρτίου 1970 από ομάδα καθηγητών Πανεπιστημίου, τους επιλεγόμενους Hocas καθώς και ομάδα επιχειρηματιών, που εκτιμούσαν ως σοβαρότατο κίνδυνο τη διείσδυση αριστερών ιδεολογιών στην Τουρκία και ιδιαίτερα στα Πανεπιστήμια. Για την “Εστία των Πεφωτισμένων”, η οποία ήταν ουσιαστικώς επέκταση της συσταθείσας το 1962 “Λέσχης των Πεφωτισμένων” (Αydinlar KUlUbU), το τουρκικό πολίτευμα, που επικράτησε μετά το πραξικόπημα του 1960 ήταν “ψευδοδημοκρατία”, όπου οι θρησκευτικές αρχές, οι ελεγχόμενες από το κράτος, είχαν καταπιέσει τα δικαιώματα των μουσουλμάνων καθόσον το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού της Τουρκίας ανήκε στο Ισλάμ και δεν απαιτούνταν ανάγκη επιβεβαίωσής του. Η ιδεολογική αυτή τάση δημιούργησε την “Τουρκο-ισλαμική Σύνθεση”, η οποία κατά τον ιδεολογικό αρχηγό της, 1. Kafesoglu, έπρεπε να ξαναγράψει την τουρκική πολιτική ιστορία υπό το πρίσμα των πολιτισμικών στοιχείων, που αναφέρονται ειδικά στους τουρκικούς λαούς όπως αυτοί εμφανίστηκαν στην Κ. Ασία, ίδρυσαν αρκετά κράτη, προσηλυτίστηκαν έπειτα στο Ισλάμ και συνεκέρασαν επιτυχώς την πολιτισμική τουρκική κληρονομιά με αυτήν του Ισλάμ. Αυτή η σύνθετη πολιτισμική κληρονομιά δημιούργησε δύο λαμπρές αυτοκρατορίες: των Σελτζούκων και των Οθωμανών αλλά κατέρρευσε λόγω της δυτικολαγνείας που προσέβαλε τους Τούρκους διανοούμενους. Το καταστροφικό αποτέλεσμα ήταν η αποδόμηση του τρπτύχου: Οικογενεία, Τέμενος, Στρατώνας, τα οποία ενέπνεαν εδώ και αιώνες την τουρκική συλλογική συνείδηση, το σεβασμό για τους ηλικιωμένους, την πειθαρχία και την ιερότητα του καθήκοντος.[Ιωάννης Θ. Μάζης, “Νταβούτογλου και Γεωπολιτική”, Αθήνα, Ηρόδοτος, 2012, σελ. 16-17]

175Η εμφάνιση του Πολιτικού Ισλάμ στην Τουρκία ανάγεται τη δεκαετία του 1960 με πρωταγωνιστή το Νενζμετίν Ερμπακάν. Μπήκε στη τουρκική βουλή, ως ανεξάρτητος βουλευτής, το 1969 και τον Ιανουάριο του 1970 ιδρύει με 17 ισλαμιστές συντρόφους του από την οργάνωση Εθνική Άποψη (Milli Goru§), το Κόμμα Εθνικής Τάξης (ΜΝΡ), το οποίο τίθεται εκτός νόμου ενώ το 1972 ιδρύει το Κόμμα Εθνικής Ισχύος (MSP). [Ηλίας Κουσκουβέλης-Σπυρίδων Λίτσας (επιμέλεια), “Το Στρατηγικό Βάθος και η Τουρκία”, Αθήνα, Ποιότητα, 2013, σελ. 171-172 (κείμενο Σάββα Καλεντερίδη). Επίσης στο ίδιο βιβλίο αναφέρεται η συγγραφή από τον Ερμπακάν το 1969 του ισλαμοτουρκικής εμπνεύσεως έργου του, με τίτλο “Milli Goru§” , το οποίο αποτέλεσε το βιβλίο των απανταχού τουρκικής ιθαγένειας ισλαμιστών στην Ευρώπη υπό την αιγίδα της ομότιτλης οργάνωσης, με άνω των 55.000 μελών το 2007 στη Γερμανία, η οποία έλεγχε, με στοιχεία του 2000, περίπου 50 μεγάλες επιχειρήσεις στη Γερμανία και διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στη χρηματοδότηση του μετέπειτα κόμματος του Ερντογάν ΑΚΡ.[Ιωάννης Θ. Μάζης, κείμενο στο Ηλίας Κουσκουβέλης-Σπυρίδων Λίτσας (επιμέλεια), “Το Στρατηγικό Βάθος και η Τουρκία”, Αθήνα, Ποιότητα, 2013, σελ. 52]

176 Ιωάννης Θ. Μάζης, “Νταβούτογλου και Γεωπολιτική”, Αθήνα, Ηρόδοτος, 2012, σελ. 19177 Χριστόδουλος Κ. Γιαλλουρίδης, Αφεντούλης Θ. Λαγγίδης, “Μετακεμαλισμός”, Αθήνα, Σιδέρης, 2010, σελ. 41

οθωμανικής τουρκικής υψηλής στρατηγικής, τα οποία παρήχθηκαν στην πρώιμη μεταψυχροπολεμική περίοδο του Οζάλ.

4.2 Εξωτερική Πολιτική της Τουρκίας, μέσα από το έργο του Αχμέτ Νταβούτογλου "Το Στρατηγικό Βάθος, η Διεθνής Θέση της Τουρκίας”

Το έργο του Νταβούτογλου "Το Στρατηγικό Βάθος, η Διεθνής Θέση της Τουρκίας” (Stratejik Derinlik: Turkiye’nin Uluslararasi Konumu) περιγράφει τους προσανατολισμούς της εθνικής τουρκικής στρατηγικής. Χαρακτηριστικό απόσπασμα από το έργο του, που δείχνει τις πραγματικές προθέσεις του μετακεμαλικού νεο-οθωμανισμού είναι το παρακάτω: “Είναι αδύνατο για την Τουρκία, η οποία δημιουργήθηκε στη βάση του ιστορικού και γεωπολιτικού παρελθόντος του Οθωμανικού και υπεισήλθε στην κληρονομιά της, να διανοηθεί και να σχεδιάσει την άμυνά της αποκλειστικά στο πλαίσιο των συνόρων που κατέχει. Η ιστορική κληρονομιά μπορεί να αναγκάσει την Τουρκία να επέμβει σε de facto καταστάσεις που εμφανίστηκαν πέραν των συνόρων της. Τα πιο απτά παραδείγματα είναι οι κρίσεις της Βοσνίας και του Κοσσόβου”.178 Επιπλέον, χαρακτηριστικό είναι και το εξής απόσπασμα: "Υπό τις νέες περιφερειακές συνθήκες, η υπεράσπιση της Ανατολικής Θράκης και της Ιστανμπούλ, δεν εξαρτάται από την τοποθέτηση συμβατικών μονάδων στην Ανατολική Θράκη, αλλά από την ενεργή χρήση σε διπλωματικό και στρατιωτικό επίπεδο των πεδίων επιρροής που θα δημιουργηθούν πέραν της μεθορίου”.179 Η επεκτατικού χαρακτήρα σχεδίαση από την Τουρκία είναι εκτός από ολοφάνερη και προκλητική.

Όσον αφορά τις παραδοσιακές θεμελιώδεις αρχές και στόχους της εξωτερικής πολιτικής που εφαρμόζει από το 2002 το κόμμα ΑΚΡ, που ηγούταν ο Ερντογάν και τώρα ο Νταβούτογλου, αυτές είναι ο εκδυτικισμός, ο καθεστωτισμός- στατικότητα και η διεθνής νομομοποίηση.180 Η Τουρκία έχει υποχρεωθεί να παραμείνει πιστή στη ρήση "Ειρήνη στην Πατρίδα - Ειρήνη στον Κόσμο” (Yurtta Sulh Cihanda Sulh) με εξαίρεση την περίπτωση του Χατάι και της Κύπρου διότι υπάρχει η εμπεδωμένη άποψη στο τουρκικό κράτος, ότι τυχόν κινήσεις ενσωμάτωσης εδαφών γειτονικών χωρών που φιλοξενούν τουρκικούς ή μουσουλμανικούς πληθυσμούς θα γεννήσει αυτόματα κινδύνους διαμελισμού της Τουρκίας, στόχος όμως, που έρχεται πολλές φορές σε αντίθεση με τα αναφερόμενα στο βιβλίο του Νταβούτογλου.

Αναφέρεται στην εισαγωγή του έργου του ότι η Τουρκία έχει την ανάλογη ισχύ ώστε να διαμορφώσει μια πολυδιάστατη πολιτική σε αντίθεση με αντίστοιχη μονοδιάστατη, που ακολουθούσε. Θεμελιακοί παράμετροι της προσέγγισης αναφέρει ότι είναι το "ιστορικό”, "γεωγραφικό” και το "πολιτισμικό” βάθος της χώρας, τα οποία χαρακτηρίζονται θεμελιώδεις συνιστώσες του "στρατηγικού βάθους”. Αναγνωρίζει την Οθωμανική Αυτοκρατορία σαν μια από τις οκτώ πρώην αυτοκρατορίες ορίζοντας, ότι το ιστορικό βάθος είναι χαρακτηριστικό μιας χώρας που βρίσκεται στο επίκεντρο ιστορικών γεγονότων. Η Τουρκία κατέχει, λόγω της «ιστορικής της κληρονομιάς» από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, σημαντικό

- 6 3 -

178Αχμέτ Νταβούτογλου, «Το Στρατηγικό Βάθος, η Διεθνής Θέση της Τουρκίας», Νικόλαος Ραπτόπουλος (μτφ), Αθήνα, Ποιότητα, 2010, σελ. 83

179Ηλίας Κουσκουβέλης-Σπυρίδων Λίτσας (επιμέλεια), "Το Στρατηγικό Βάθος και η Τουρκία”, Αθήνα, Ποιότητα, 2013, σελ.233 (κείμενο Παναγιώτη Ήφαιστου)

180Ηλίας Κουσκουβέλης-Σπυρίδων Λίτσας (επιμέλεια), "Το Στρατηγικό Βάθος και η Τουρκία”, Αθήνα, Ποιότητα, 2013, σελ.176-177 (κείμενο Σάββα Καλεντερίδη)

«γεωγραφικό βάθος», το οποίο είναι μέρος του ιστορικού βάθους.181 Το στρατηγικό αυτό βάθος επιτρέπει στην Τουρκία να ασκεί επιρροή σε πολλές γεωπολιτικές σφαίρες λόγω της γεωγραφίας της.

Πραγματεύεται πέντε βασικές αρχές προσθέτοντας και το δόγμα του νεο- οθωμανισμού, έτσι ώστε να είναι ηγέτιδα δύναμη και σε περιφερειακό αλλά και στο παγκόσμιο γίγνεσθαι. Οι πέντε βασικές αρχές, που χαρακτηρίζουν τη στρατηγική προσέγγιση της Τουρκίας, είναι:182

α. Η προσαρμογή στα δεδομένα του διεθνούς περιβάλλοντος, ο εκσυγχρονισμός των εσωτερικών δομών της Τουρκίας και η ισορροπία μεταξύ της ανάγκης για ασφάλεια και της ατομικής ελευθερίας.

β. Η πολιτική μηδενικών προβλημάτων (Zero Problem Policy) με τις γειτονικές χώρες.

γ. Η πολυδιάστατη - «συμπληρωματική» εξωτερική πολιτική. δ. Ο ρόλος του ειρηνικού διαμεσολαβητή στην άμεση περιφέρειά της. ε. Η ενεργός παρουσία της σε διεθνή forum, διεθνείς οργανισμούς και

πρωτοβουλίες.Για τη στρατηγική εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας, για τον επόμενο

αιώνα, αναφέρει ότι “θα αποβλέπει στην αναδιοργάνωση των σχέσεων με τα κέντρα ισχύος κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να υπάρχουν εναλλακτικές επιλογές και στη δημιουργία μιας ενδοχώρας (Hinterland), με την οποία θα ενισχυθούν οι μακροπρόθεσμοι πολιτισμικοί, οικονομικοί και πολιτικοί δεσμοί”.183 Με τον όρο τουρκική ενδοχώρα ορίζονται τα Βαλκάνια, ο Καύκασος και η Μέση Ανατολή.Υπό αυτή την άποψη, η Τουρκία πρέπει να έχει τρείς σημαντικές γεωπολιτικές σφαίρες επιρροής, που θα πρέπει να χρησιμοποιούνται για το άνοιγμα από περιφερειακή δύναμη, ή πιο σωστά από γεωπολιτικό κέντρο, στο διεθνές περιβάλλον. Οι σφαίρες επιρροής είναι: της εγγύς χερσαίας περιοχής (Βαλκάνια, Καύκασος, Μέση Ανατολή), της εγγύτερης θαλάσσιας περιοχής (Εύξεινος Πόντος- Αδριατική-Ανατολική Μεσόγειος-Ερυθρά Θάλασσα, Περσικός Κόλπος-Κασπία θάλασσα) και της εγγύτερης προς την Τουρκία ηπειρωτικής περιοχής (Ευρώπη, Βόρεια Αφρική, Νότια-Κεντρική και Ανατολική Ασία). “ Οι περιοχές αυτές είναι κυκλικές ζώνες οι οποίες τέμνονται και αποτελούν τη γεωπολιτική βάση της στρατηγικής εξωτερικής πολιτικής της Τ ο υ ρ κ ία ς Εδώ ο Νταβούτογλου παρατηρεί ότι “σε περίπτωση που η ελίτ της χώρας, βλέπει τη γεωπολιτική ως παράγοντα τακτικής των στρατηγικών ρυθμίσεων άλλων κέντρων πολιτικής ισχύος, όχι μόνο θα χαθεί το κύρος της σε αυτές τις περιοχές, αλλά θα γίνει δέσμια ενός status quo που δεν θα μπορεί να υπερασπιστεί ακόμη και την ενότητά τ η ς 184

Στην πραγματικότητα, οι περιοχές αυτές έχουν το ρόλο παροχής αναχώματος προστασίας στην Τουρκία. Δείχνουν μια αλυτρωτική πολιτική, η οποία αποβλέπει στη διείσδυση και στην υπαγωγή τους στη σφαίρα επιρροής της Τουρκίας, ώστε να διαμορφώσει το γεωπολιτικό περιβάλλον της, σύμφωνα με τα εθνικά της συμφέροντα. Η υλοποίηση εστίασης της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής στα πεδία γεωπολιτικής επιρροής άρχισε από το 1992 με τον Τουρκικό Οργανισμό Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΤΙΚΑ).185

- 6 4 -

181Ιωάννης Θ. Μάζης, “Νταβούτογλου και Γεωπολιτική”, Αθήνα, Ηρόδοτος, 2012, σελ. 21 182https://strategyreports.wordpress.com/2009/04/29/Ahmet- Davoutoglou-o-arhiteknon-to183Αχμέτ Νταβούτογλου, «Το Στρατηγικό Βάθος, η Διεθνής Θέση της Τουρκίας», Νικόλαος Ραπτόπουλος (μτφ), Αθήνα,

Ποιότητα, 2010, σελ. 192-193184Αχμέτ Νταβούτογλου, «Το Στρατηγικό Βάθος, η Διεθνής Θέση της Τουρκίας», Νικόλαος Ραπτόπουλος (μτφ), Αθήνα,

Ποιότητα, 2010, σελ. 193185Χρήστος Μηνάγιας, “Η Γεωπολιτική Στρατηγική και η Στρατιωτική Ισχύς της Τουρκίας”, Αθήνα, Τουρίκη, 2010, σελ. 42

https://strategyreports.wordpress.com/2009/04/29/%CE%91hmet-%CE%9Dtavoytoglou-o

- 6 5 -

Όπως είπαμε και πιο πριν, η Τουρκία επιθυμεί και στοχεύει να αναδειχθεί σε παγκόσμια δύναμη, με πιο μικρό σκαλοπάτι αυτό της περιφερειακής δύναμης. Χαρακτηριστικά είναι τα λόγια του Νταβούτογλου: "το 2023, στα εκατό χρόνια δηλαδή από την ίδρυση του κεμαλικού κράτους, η Τουρκία πρέπει να αποτελεί την ισχυρότερη ευρωπαϊκή δύναμη, ισότιμη των μεγάλων δυνάμεων της εποχής, δηλαδή των Ηνωμένων Πολιτειών, της Κίνας, της Ινδίας και της Ρωσίας”.

Η Τουρκία εμφανίζεται ως μία χώρα, η οποία δεν μπορεί να κατοικήσει στην υπάρχουσα τουρκική επικράτεια καθόσον την "πνίγει”. Βλέπει απέναντί στο Αιγαίο3.000 νησιά και μικρονήσια, τόσο κοντά στα μικρασιατικά παράλια αλλά δεν μπορεί να τα "γευτεί” . Το ίδιο ισχύει και για τη Δυτική Θράκη και ομολογεί αυτό το θέμα με κάθε παρησία.

Ως προς τη γεωπολιτική θέση της Τουρκίας, αναφέρει ότι αυτό είναι το σημαντικότερο διαπραγματευτικό ατού της Τουρκίας186 ενώ λέει ότι δεν πρέπει να καθόμαστε μόνο στο νόημα της λέξεως, αλλά ότι “η γεωπολιτική θέση αποκτά αξία μόνο στην περίπτωση που γίνεται το αποτελεσματικό εργαλείο μίας στρατηγικής εξωτερικής π ο λ ιτ ική ς187

Οι σχέσεις της Τουρκίας με τα όμορα κράτη πρέπει να διακατέχονται από μία πολιτική μη συγκρούσεων με τους γείτονές της, καθόσον σε αντίθετη περίπτωση, θα εμποδιστεί η ανάπτυξη πολιτικών μεγάλης κλίμακας και παγκόσμιας εμβέλειας καθώς και θα γίνει αντικείμενο εκμετάλλευσης από άλλες δυνάμεις αναφέροντας ότι "Μια χώρα η οποία ζει συνεχώς κρίσεις με τις όμορες χώρες της είναι αδύνατον να παράγει περιφερειακές και παγκόσμιες πολιτικές που να αναπτύσσονται πέρα από τα σύνορά της”.188 Σε κάποιο σημείο του έργου του, εμφανίζει ο Νταβούτογλου μία στάση κατ' ελάχιστον υπεροπτική, δηλώνοντας ότι “Καταβάλλονται προσπάθειες, προκειμένου η Τουρκία να συνηθίσει να ζει κατά τακτά χρονικά διαστήματα εντάσεις με την Ελλάδα και την Συρία, κάτι το οποίο αντιστοιχεί με την προπόνηση ενός παλαιστή βαρέων βαρών για να αντιμετωπίσει κατηγορίες μεσαίων βαρών. Αυτό έχει ως συνέπεια η χώρα να μην μπορεί να εκμεταλλευθεί το μέγιστο των δυνατοτήτων της. Η Τουρκία πλέον, είναι υποχρεωμένη να αναβαθμισθεί, ώστε, ανερχόμενη σε υψηλότερη κλίμακα, να θεωρήσει τις σχέσεις της με αυτές τις χώρες ως υποδεέστερα στοιχεία ασκώντας έναντι αυτών πολιτικών αφ' υψηλού».189 Μετά από αυτή την κρίση υπεροψίας, επανέρχεται στην πραγματικότητα, δηλώνοντας πως λόγω της γεωγραφίας της, “έχει καταντήσει να είναι εξαρτημένη από τη στρατηγική μίας εξωτερικής πολιτικής προσκολλημένης με εμμονή στις σχέσεις της με την Ελλάδα, που αποτελεί στην πραγματικότητα γι' αυτήν υποβάθμιση με την έννοια ότι υφίσταται σοβαρή μείωση στην υψηλή κλίμακα πολιτικής”, προσομοιάζοντάς την με την “κατάσταση εκείνη της ελλιπούς προπόνησης των παλαιστών βαρέων βαρών, οι οποίοι προπονούνται έχοντας αντιπάλους αθλητές μεσαίων βαρών”.190

Κατά τη διάρκεια ομιλίας του στην τελετή ανάληψης των καθηκόντων του ως Υπουργού Εξωτερικών, αφού αναφέρεται στη μεγάλη "αλλαγή της εξωτερικής





190Αχμέτ Νταβούτογλου, «Το Στρατηγικό Βάθος, η Διεθνής Θέση της Τουρκίας», Νικόλαος Ραπτόπουλος (μτφ), Αθήνα,Ποιότητα, 2010, σελ. 236

- 6 6 -

πολιτικής που είναι το πέρασμα από μία αντίληψη επικεντρωμένη στην κρίση, σε μία άλλη επικεντρωμένη στο όραμα”, τοποθετεί ως δεύτερο άξονα του οράματος την περιοχή και τον περίγυρο της Τουρκίας και την “μετάπλαση της σχέσης μηδενικών προβλημάτων με τους γείτονές μας, σε σχέση μεγίστου οφέλους” ™

Το επικοινωνιακό εφεύρημα του Νταβούτογλου, που ακούει στο όνομα “πολιτική των μηδενικών προβλημάτων” (Zero-Problem Policy) με τις γειτονικές χώρες, σύμφωνα με την επίσημη ιστοσελίδα του Υπουργείου Εξωτερικών της Τουρκίας και στη θεματική της ιστοσελίδας του “Policy of Zero Problems with our Neighbours”192 αναφέρεται ως “στόχος στο επίκεντρο της εξωτερικής πολιτικής, με σκοπό είτε την εξάλειψη των προβλημάτων αυτών είτε την ελαχιστοποίηση, απορρίπτοντας την λογική του παγώματος των προβλημάτων με τους γείτονες. Αντιθέτως, η Τουρκία υποστηρίζει τον στόχο ανάληψης ενεργών προσπαθειών για την επίλυση προβλημάτων, σύμφωνα με την προσέγγιση του αμοιβαίου κέρδους (win-win) και με ειρηνικά μέσα”.193

Έτσι, με αυτόν τον τρόπο, προσπαθεί να δείξει την ξεκάθαρη άποψή της περί των μηδενικών προβλημάτων και της αποφασιστικότητάς της να είναι στο δρόμο της ειρήνης και της σταθερότητας, κατά τις διμερείς σχέσεις.

Αναφερόμενος στα περιβόητα από γεωστρατηγικό ρόλο, “σημεία πνιγμού” (chock points) των Δαρδανελλίων, δεικνύει ότι η Τουρκία θεωρεί ως κύριους γεωστρατηγικούς ανταγωνιστές της στο γεωγραφικό χώρο της Βαλκανικής και του Αιγαίου τη Ρωσία και την Ελλάδα αντίστοιχα, αποδεικνύοντας με αυτό τον τρόπο ότι η θεωρία των «μηδενικών προβλημάτων» με τους γείτονες μάλλον δεν αφορά τη χώρα μας. Ως καταλύτη των ελληνικών γεωστρατηγικών επιδιώξεων στο συγκεκριμένο σημείο πνιγμού, θεωρεί το Πατριαρχείο του Φαναρίου, στο οποίο επιδεικτικά αρνείται την οικουμενικότητα και επομένως το ρόλο, που διαδραματίζει αυτό. Θεωρεί επιβεβλημένη την αύξηση του Ζωτικού Χώρου της Τουρκίας στη Δυτική Θράκη, την οποία θεωρεί «πύλη επέκτασης της νέο-οθωμανικής επιρροής» σαν συνέχεια της «Ζώνης Ασφαλείας», που δημιουργήθηκε κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου με την Ανατολική Θράκη και η οποία πρέπει να επεκταθεί δυτικότερα, μέσω διμερών και πολυμερών συμφωνιών σε Βαλκανικό επίπεδο.194 Αναφέρεται στη θεωρία των μηδενικών προβλημάτων, δείχνει ταυτόχρονα όμως και την επεκτατική πολιτική του προς την Ελλάδα (κυρίως το Αιγαίο και τη Δυτική Θράκη) επισημαίνοντας χαρακτηριστικά ότι «η Τουρκία πρέπει να είναι προετοιμασμένη να απαντήσει με την απαιτούμενη σκληρότητα σε κάθε γεγονός που απειλεί τους στρατηγικούς της υπολογισμούς».'195 Πλέον αυτών, αναφέρει επίσης το θέμα του πολιτισμού, τον οποίο θεωρεί τον ακρογωνιαίο λίθο της εφαρμογής πολιτικών ήπιας ισχύος, “αφορών το Ισλάμ ως μέσο οικοδόμησης αίσθησης κοινού ανήκειν προς μουσουλμανικές μειονότητες ή πλειονότητες στο εσωτερικό άλλων κρατών” λέγοντας ότι “Κάθε Τέμενος που γκρεμίζεται στα Βαλκάνια, κάθε ισλαμικός θεσμός που εκλείπει, κάθε εθιμικό στοιχείο που εξαφανίζεται από πολιτισμική άποψη, αποτελούν και έναν θεμέλιο λίθο ο οποίος αφαιρείται από την επιρροή που μπορεί να ασκήσει η Τουρκία σε αυτή την περιοχή

191Χρήστος Μηνάγιας, “Η Γεωπολιτική Στρατηγική και η Στρατιωτική Ισχύς της Τουρκίας”, Αθήνα, Τουρίκη, 2010, σελ. 3536

192http://www.mfa.gov.tr/policy-of-zero-problems-with-our-neighbors.en.mfa.193Ηλίας Κουσκουβέλης-Σπυρίδων Λίτσας (επιμέλεια), “ Το Στρατηγικό Βάθος και η Τουρκία”, Αθήνα, Ποιότητα, 2013, σελ.

233 (κείμενο Σπυρίδων Λίτσα)194Ιωάννης Θ. Μάζης, “Νταβούτογλου και Γεωπολιτική”, Αθήνα, Ηρόδοτος, 2012, σελ. 49-50195Αχμέτ Νταβούτογλου, «Το Στρατηγικό Βάθος, η Διεθνής Θέση της Τουρκίας», Νικόλαος Ραπτόπουλος (μτφ), Αθήνα,

Ποιότητα, 2010, σελ. 238

http://www.mfa.gov.tr/policy-of-zero-problems-with-our-neighbors.en.mfa

πέρα των συνόρων της”.196 Συνεχίζει σε άλλο σημείο του έργου του, την στοχοποίησή του όσον αφορά την παρεμβατική μέθοδο στα εσωτερικά άλλου κράτους, αναφέροντας ότι “Στο νομικό πλαίσιο η Τουρκία πρέπει να επιδιώκει συνεχής την εξασφάλιση εγγυήσεων που θα της παρέχουν το δικαίωμα παρέμβασης στα ζητήματα που αφορούν τις μουσουλμανικές μειονότητες των Β αλκαν ίω ν197

Η εξωτερική πολιτική της Τουρκίας προς την Ελλάδα, στο θέμα της Δυτικής Θράκης, περιστρέφεται γύρω από τη στήριξη και προστασία των μουσουλμανικών κοινοτήτων που παραπέμπουν στην οθωμανική παράδοση της περιοχής καθώς και στη δημιουργία μιας ζώνης ασφαλείας. Αναφέρει ότι "Μια μικρασιατική χώρα που δεν είναι σε θέση να ασκήσει επιρροή στις εξελίξεις οι οποίες λαμβάνουν χώρα στα Βαλκάνια, στον Καύκασο και στη Μέση Ανατολή δεν μπορεί να διατηρήσει την ενότητα της σε αυτή την ευαίσθητη γεωπολιτική περιοχή ούτε να πετύχει ένα άνοιγμα προς τον έξω κ ό σ μ ο 198

Στο θέμα των συνόρων, αποδέχεται το Γερμανό γεωγράφο Haushoffer, που αναφέρει ότι "τα σύνορα αποτελούν βιογεωγραφικές οντότητες, μη δεσμευόμενες από νομικούς περιορισμούς” καθώς και ότι “τα σύνορα είναι ευαίσθητα στην εσωτερική πίεση ενός έθνους (Volksdruck)”. O Haushoffer αναφέρει σχετικά με την ελαστικότητα και ευελιξία των συνόρων ότι “τα σύνορα δεν είναι απλές γραμμές που καθορίζουν την κρατική επικράτεια, αλλά ευρύτερες ελαστικές/ευέλικτες ζώνες (ευέλικτες belt, κατά τον Νταβούτογλου) ζωτικών συμφερόντων και δ ικα ιω μάτω ν199

Θεωρεί ο Νταβούτογλου ότι απαιτείται η ταύτιση της γεωπολιτικής πραγματικότητας με τη θεσμική πραγματικότητα. Αυτό θα είχε ως αποτέλεσμα την ανατροπή του νομικού πλαισίου (συμφωνίες ή κανόνες διεθνούς δικαίου), που διέπει τις σχέσεις των δύο κρατών.

Στο βιβλίο του επίσης εμφανίζεται η μαθηματική εξίσωση της ισχύος200 του κράτους:

Ι (ισχύς) = (ΣΔ+ΔΔ)χ(ΣΝχΣΣχΠΒ) όπου η ισχύς ισούται με το άθροισμα των Σταθερών Δεδομένων (ΣΔ) (ιστορία, γεωγραφία, πληθυσμός, πολιτισμός) και των Δυναμικών Δεδομένων (ΔΔ) (οικονομική, τεχνολογική και στρατιωτική ικανότητα), λαμβάνοντας ως πολλαπλασιαστές του, την Στρατηγική Νοοτροπία (ΣΝ), τον Στρατηγικό Σχεδιασμό (ΣΣ) και την Πολιτική Βούληση (ΠΒ). Συμπερασματικά, το σημαντικότερο ρόλο απ’ όλους διαμορφώνει ο τρίτος πολλαπλασιαστής δηλαδή αυτός της «πολιτικής βούλησης», ο οποίος δύναται να είναι ακόμη και μηδενικός και ο οποίος δεν εξαρτάται από το μέγεθος και τη θέση του κράτους στο διεθνές περιβάλλον αλλά αποτελεί απόρροια της πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας καθώς και της εσωτερικής και εξωτερικής νομιμοποίησης, που απολαμβάνει. Στον τομέα της πολιτικής βούλησης της Τουρκίας θα πρέπει να επικεντρωθούν οι προσπάθειες για τον εντοπισμό της τρωτότητάς του, έτσι ώστε το αποτέλεσμα της εξίσωσης να είναι ο ελάχιστος δυνατός αριθμός καθόσον ο παράγοντας αυτός είναι

- 6 7 -


197Αχμέτ Νταβούτογλου, «Το Στρατηγικό Βάθος, η Διεθνής Θέση της Τουρκίας», Νικόλαος Ραπτόπουλος (μτφ), Αθήνα, Ποιότητα, 2010, σελ. 200-201


199Ιωάννης Θ. Μάζης, “Νταβούτογλου και Γεωπολιτική”, Αθήνα, Ηρόδοτος, 2012, σελ. 39200Αχμέτ Νταβούτογλου, «Το Στρατηγικό Βάθος, η Διεθνής Θέση της Τουρκίας», Νικόλαος Ραπτόπουλος (μτφ), Αθήνα,

Ποιότητα, 2010, σελ. 48

πολλαπλασιαστικός. Σύμφωνα με τον καθηγητή κ. Ιωάννη Θ. Μάζη,201 ο μαθηματικός αυτός τύπος χαρακτηρίζεται ως “ψευδο-μαθηματικός” τύπος εθνικής ισχύος, με απολύτως γενικούς και αποκλειστικά ποιοτικούς συντελεστές, χωρίς την πρόταση μιας διαδικασίας ποσοτικοποιήσεώς τους ενώ το τελικό αποτέλεσμα το χαρακτηρίζει “οπτικο-αισθητικό αποτέλεσμα”.

Ο Νταβούτογλου ανέδειξε επίσης το δήθεν ζήτημα παραβίασης των δικαιωμάτων της μουσουλμανικής μειονότητας της Θράκης στην Ισλαμική Διάσκεψη.202 Σε εφαρμογή της πολιτικής του στρατηγικού βάθους επιχειρεί να αυξήσει την επιρροή της αλλά και να αναδείξει τα προβλήματα της χώρας μας με τους άλλους γείτονες.

Η εξαγγελθείσα επιθετική πολιτική της Τουρκίας έναντι της Ελλάδος είναι χαρακτηριστική: “Η ασφάλεια των Βαλκανίων ολοένα και περισσότερο ταυτίζεται με τις παραμέτρους ασφαλείας που εκτείνονται στην κατεύθυνση των δυτικών συνόρων της Τουρκίας. Η ζώνη ασφαλείας που δημιουργήθηκε στην Ανατολική Θράκη κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, πρέπει να επεκταθείδυτικότερα..... ”.203 Την πολιτική αυτή εφαρμόζει η Τουρκία. Παράδειγμα, η σύναψησυμφωνίας στρατιωτικής συνεργασίας με την Αλβανία για χρήση του εδάφους της για στρατιωτικούς σκοπούς, ελλιμενισμό στο Δυρράχιο τουρκικών πολεμικών σκαφών, στρατιωτική και οικονομική ενίσχυση των Σκοπίων λόγω της διαφοράς με την Ελλάδα στο θέμα της ονομασίας, ενώ εικάζεται ότι ευθύνεται και για την ακύρωση της συμφωνίας οριοθέτησης των θαλασσίων ζωνών μεταξύ Ελλάδος και Αλβανίας.

Τελειώνοντας ο Νταβούτογλου τη συγγραφή του έργου του “Το Στρατηγικό Βάθος, η Διεθνή Θέση της Τουρκίας” , μας επιφυλάσσει την μεγαλύτερη έκπληξη, κατά την γνώμη του γράφοντος, παραθέτοντας μας ένα παράδειγμα, που αντανακλά όλες τις επεκτατικές σκέψεις του στο πλαίσιο της μετακεμαλικής νεο- οθωμανιστικής νταβουτογλιανής πολιτικής. Θέση, που πρέπει να γίνει αντιληπτή ως ένα μέσο γεωπολιτικής, γεωοικονομικής και γεωπολιτιστικής ολοκλήρωσης, που αποσκοπεί στην αύξηση τόσο του περιφερειακού όσο και του παγκόσμιου ρόλου της Τουρκίας. Το παράδειγμα αναφέρεται στη “σχέση του τόξου με το βέλος”.204 Ας δούμε κάποια χαρακτηριστικά αποσπάσματα του παραδείγματος αυτού. “Όσο περισσότερο τεντωθεί το τόξο, με τόση μεγαλύτερη ταχύτητα θα

201Ηλίας Κουσκουβέλης-Σπυρίδων Λίτσας (επιμέλεια), “ Το Στρατηγικό Βάθος και η Τουρκία”, Αθήνα, Ποιότητα, 2013, σελ. 61 (κείμενο Ιωάννη Θ. Μάζη)

202Στον Οργανισμό Ισλαμικής Διασκέψεως (ΟΙΔ) είναι μέλος και η Τουρκία. Αξίζει να δούμε τις αποφάσεις που λαμβάνονται για τα μη μουσουλμανικά κράτη που έχουν στο έδαφός τους μειονότητες. Σύμφωνα με το ψήφισμα 0IC/ICFM-34/2007/MM/RES/FINAL [η διάσκεψη αυτή πραγματοποιήθηκε από 15-17 Μαϊ 2007 στο Ισλαμαμπάν (Ισλαμική Δημοκρατία του Πακιστάν)], αναφέρεται στην κατάσταση της τουρκικής (!) μειονότητας της Δυτικής Θράκης λέγοντας ότι αποτελούν οργανικά κομμάτια του μουσουλμανικού κόσμου, καλώντας την Ελλάδα να λάβει μέτρα. Προς άρση κάθε παρεξήγησης, τα παρακάτω μέτρα που αναφέρονται, έχουν ακριβώς την ονοματολογία του γραπτού ψηφίσματος. Ενδεικτικά αναφέρονται, μέτρα για σεβασμό των δικαιωμάτων της μειονότητας, απαίτηση για αναγνώριση των εκλεγμένων μουφτήδων Ξάνθης και Κομοτηνής ως επισήμων μουφτήδων, αίτηση υιοθέτησης των απαραίτητων βημάτων για την εκλογή των διοικητικών συμβουλίων των βακουφίων από την τουρκική μουσουλμανική μειονότητα, προτροπή για αποκατάσταση των δικαιωμάτων ιθαγένειας δεκάδων χιλιάδων μελών της μειονότητας που απώλεσαν την ιθαγένειά τους, καταδίκη της απαγόρευσης που έχε επιβληθεί από τον Άρειο Πάγο στις δραστηριότητες της παλαιοτέρας μη κυβερνητικής οργάνωσης της τουρκικής μουσουλμανικής μειονότητας, της “Τουρκικής Ένωσης Ξάνθης”, αίτηση έρευνας για την αξιοπιστία επανειλημμένων αναφορών για βανδαλισμούς σε τζαμιά και μουσουλμανικά νεκροταφεία και τέλος, αίτηση προς τον Γενικό Γραμματέα (ΓΓ), ο οποίος ήταν Τούρκος, παρακολούθησης της εφαρμογής του ψηφίσματος και υποβολής σχετικής αναφοράς στην 35η συνεδρία της Ισλαμικής Διάσκεψης των Υπουργών Εξωτερικών. Επιπλέον αυτών, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο υπόψη οργανισμός, έχει δεχθεί και έχει αναγνωρίσει το ψευδοκράτος του Ντεκτάς και των κατεχομένων, ως “κράτος παρατηρητή από το 1979 με την επωνυμία “Turkish Cypriot State). Αναγνωρίστηκε στην πραγματικότητα από τα 57 μέλη του αραβομουσουλμανικού κόσμου που μετέχουν στον οργανισμό αυτό, ως κράτος την παράνομη “Τουρκική Δημοκρατία της Βορείου Κύπρου και μάλιστα ομόφωνα.

- 6 8 -

[Ιωάννης Θ. Μάζης, “Verba Geopolitica et Islamica”, Τόμος A' 1995-2002, Αθήνα, Ηρόδοτος, 2013, σελ. 626-629]203Ηλίας Κουσκουβέλης-Σπυρίδων Λίτσας (επιμέλεια), “ Το Στρατηγικό Βάθος και η Τουρκία”, Αθήνα, Ποιότητα, 2013, σελ.

20-21 (κείμενο Ηλία Κουσκουβέλη)

εκτοξευθεί προς τα ε μ π ρ ό ς “Το ζήτημα είναι να γίνει ορθή χρήση του τόξου και του βέλους και δοθείσης της στρατηγικής βούλησης, η οποία θα τα χρησιμοποιήσει, έτσι ώστε να αλληλοϋποστηρίζονται”. “Οι μακροχρόνιες ταυτότητες των κοινωνιών και οι στρατηγικές που κατευθύνουν αυτές οι ταυτότητες, επιδρούν ανεξαρτήτως των μέσων [που δ ι α θ έ τ ο υ ν “Τα μέσα των εν λόγω στρατηγικών μπορεί να είναι άλλοτε στρατιωτικά, άλλοτε πολιτισμικά, άλλοτε οικονομικά και άλλοτε ένας ευρύς πολιτισμικός σχηματισμός και κυριαρχία που εμπεριέχει όλα αυτά τα στοιχεία. Το πρωταρχικό ζήτημα είναι πέραν από τα ποια εργαλεία θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν και ποιος είναι ο κατάλληλος χρόνος προς τούτοις, ποια στρατηγική ταυτότητα και νοοτροπία θα ενεργοποιηθεί και προς την επιδίωξη ποιού στόχου”. “Οι κοινωνίες οι οποίες είναι ικανές να τεντώσουν το τόξο, είναι εκείνες που μπορούν να εκτοξεύσουν το βέλος στην απόσταση που επιθυμούν και με τη διαχείριση του κατάλληλου γι'αυτό χ ρ ό ν ο υ “Εκείνο που πρέπει να γίνει είναι να τεντωθεί το τόξο σε τέτοια εμβέλεια και κλίμακα ώστε να συμπεριληφθεί και η δυνατότητα που έχει η Τουρκία [δραστηριοποιούμενη] πέραν των συνόρων της, και το βέλος να εκτοξευθεί σε έναν στόχο ταυτόχρονα με ένα ορθολογικό στρατηγικό σχεδιασμό, εναρμονισμένο με μια φιλόδοξη προοπτική τουο ρ ί ζ ο ν τ α Ή Τουρκία ........αποτελεί μια σοβαρή πηγή για νέο πολιτισμικόάνοιγμα”.

Για το γράφοντα, το τόξο παρομοιάζει την Τουρκία ως κράτος, το τέντωμα της χορδής προς τα πίσω, τη δυναμικότητά της σύμφωνα με τους πολλαπλασιαστικούς παράγοντες της εξίσωσης ισχύος κατάλληλα ποσοτικοποιημένους καθώς και την ενδοχώρα που θέλει να κατέχει ή να επηρεάζει, το βέλος την τουρκική πολεμική μηχανή, η φαρέτρα όλους τους συντελεστές ισχύος του κράτους (στρατιωτικοί, οικονομικοί, πολιτισμικοί) ενώ τέλος, ο στόχος τον αντικειμενικό σκοπό που θέλει να κατακτήσει.

Αξιοσημείωτο επίσης είναι ότι σε όλο το έργο του, 837 σελίδων, ο Αχμέτ Νταβούτογλου δεν κάνει καμία αναφορά στην Τουρκική Δημοκρατία καθώς και στις αρχές του Κεμαλισμού.205

4.3 Στόχοι του Τουρκικού Επεκτατισμού στη Δυτική Θράκη

Η Τουρκία στο πλαίσιο του εντεινόμενου τουρκικού επεκτατισμού έναντι της Ελλάδας, στο τμήμα της Δυτικής Θράκης, έχει εκπονήσει ένα μακροπρόθεσμο στρατηγικό σχέδιο206 το οποίο αποσκοπεί:

α. Στη φυλετική εξομοίωση και ομογενοποίηση, υπό τη σημαία του παντουρκισμού, των τριών εθνοτικών ομάδων (Τουρκογενών, Πομάκων και Αθιγγάνων), που συναπαρτίζουν τη μουσουλμανική μειονότητα της Δυτικής Θράκης.

β. Στη διαιώνιση της εξωστρέφειας της μειονότητας και την αποτροπή κάθε προοπτικής κοινωνικής, πολιτιστικής και οικονομικής εντάξεώς της στην τοπική κοινωνία.

γ. Στην αναγωγή της θρησκείας (μουσουλμανικής) και της γλώσσας (τουρκικής) σε στοιχεία εθνοφυλετικής καθαρότητας, αποτρεπτικά για την

- 6 9 -


205Ιωάννης Θ. Μάζης, "Η Γεωπολιτική της Ευρύτερης Μέσης Ανατολής και η Τουρκία”, Αθήνα, Ηρόδοτος, 2010, σελ. 62 206Διονύσιος Κ. Καραχάλιος, “Η Μουσουλμανική Μειονότητα της Θράκης και η Στρατηγική Χρησιμοποίησή της από την

Τουρκία, [http://palio.antibaro.gr/diplomacy/karaxalios_thraki.htm]

http://palio.antibaro.gr/diplomacy/karaxalios_thraki.htm

- 7 0 -

οποιαδήποτε μορφής συνύπαρξη ή συμβίωση με το χριστιανικό πληθυσμό της περιοχής.

δ. Στην αναγόρευση της «Μητέρας Πατρίδας» (δηλ. της Τουρκίας), ως μοναδικού και αδιαφιλονίκητου εγγυητή των συμφερόντων, των δικαιωμάτων και των οραμάτων της μειονότητας και την αντίστοιχη «διαπόμπευση» της Ελλάδας, ως υπεύθυνης της διαρκούς καταπίεσης και τελικά της εξόντωσης των μουσουλμάνων της Δυτικής Θράκης.

ε. Στη διαμόρφωση και εμπέδωση ψυχολογίας, στους κόλπους της μουσουλμανικής μειονότητας ως “έναν λαού υπό ξενική κατοχή”, που πρέπει να ζει, να ονειρεύεται και να αγωνίζεται για την “απελευθέρωσή” του και την “επιστροφή” του στη μητρική αγκαλιά της Μητέρας Τουρκίας.

Οι στόχοι αυτοί της Τουρκίας δεν έχουν επιλεγεί τυχαίως. Απορρέουν από μια γενικότερη ιδεολογικοπολιτική στρατηγική, της οποίας εμπνευστής και οραμα- τιστής υπήρξε αρχικά ο μετακεμαλιστής Τουργκούτ Οζάλ και επεκτείνεται μέχρι και σήμερα με Πρόεδρο της Τουρκίας τον νεο-οθωμανιστή Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και Πρωθυπουργό τον ομοϊδεάτη του Αχμέτ Νταβούτογλου, ο οποίος οραματίστηκε, πίστεψε, σύγγραψε το έργο “Το Στρατηγικό Βάθος, η Διεθνής Θέση της Τουρκίας” (Stratejik Derinlik: Turkiye’nin Uluslararasi Konumu), το υιοθέτησε και εφαρμόζει κατά γράμμα την εξωτερική και επεκτατική πολιτική της γείτονος χώρας. Σημειώνω, ότι ο μόνος τομέας στον οποίο η Τουρκία είναι συνετή και συνεπής, είναι στην εξωτερική της πολιτική, καθόσον ορίζει στόχους και εμμένει σ' αυτούς μέχρι να τους πετύχει, εφαρμόζοντας την αρχή “εμμονή στο σκοπό”.

Η επιτυχία της στρατηγικής του έγκειται στη χρησιμοποίηση της μειονότητας ως μοχλού πίεσης προς την Ελλάδα, όταν συναντά προβλήματα στην προώθηση άλλων διμερών προβλημάτων. Επίσης ως μορφή πίεσης, η οποία θα καθιστούσε την Ελλάδα πολύ πιο ευάλωτη στα καίρια θέματα της υφαλοκρηπίδας και του εναέριου χώρου του Αιγαίου και ως αντιπερισπασμό και αποπροσανατολισμό της διεθνούς κοινής γνώμης ενόψει της απόφασης της Άγκυρας να λύσει το Κουρδικό. Η τελική του επιδίωξη έγκειται στην προσχηματική καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων της Τουρκικής, και όχι της μουσουλμανικής μειονότητας, η οποία καθορίζεται στη Συνθήκη της Λωζάννης.

4.4 Φάσεις Τουρκικού Επεκτατισμού στη Δυτική Θράκη

Το μεγαλόπνοο σχέδιο της Τουρκίας αποτελείται από τρεις φάσεις:1η Φάση: Η επιτευχθείσα διεθνοποίηση του προβλήματος της «Τουρκικής

Εθνικής Μειονότητας Δυτικής Θράκης»,207 στην οποία υποβολιμαία συμπεριλαμβάνει τους Πομάκους, αλλά και τους Αθίγγανους, οι οποίοι δεν έχουν καμία σχέση τόσο με την Τουρκία αλλά ούτε με την τουρκική φυλή.

2η Φάση: Περιλαμβάνει την αυτονόμηση στο πλαίσιο της αυτοδιάθεσης των λαών της περιοχής μέσα από μαζικές κινητοποιήσεις και αντιδράσεις, που θα υποκινηθούν από πράκτορες της ΜΙΤ.

3η Φάση: Προσάρτηση της Δυτικής Θράκης στη Μητέρα - Πατρίδα.Η 1η φάση έχει επιτευχθεί. Η 2η φάση είναι σε εξέλιξη έστω και με μικρό

ποσοστό προόδου. Το θέμα είναι ότι έχει κάνει την αρχή και ότι ξεκινάει κάποτε τελειώνει. Δεν βιάζονται. Είναι μακρόπνοοι στόχοι, σχεδιασμένοι με σύνεση και συνέπεια. Κάνουν υπομονή. Μπορεί να μην το υλοποιήσουν αυτοί αλλά τα παιδιά τους ή τα παιδιά των παιδιών τους. Αλλά σίγουρα θα το πετύχουν. Ο

207Θάνος Βερέμης (επιμέλεια), “Βαλκάνια. Από τον Διπολισμό στη Νέα Εποχή”, Αθήνα, Γνώση, 1995, σελ. 826

- 7 1 -

αλυτρωτισμός δεν θέλει βιασύνη, αλλά υπομονή. Έτσι και αλλιώς το έχουν διδαχθεί και το έχουν υλοποιήσει παλαιότερα με επιτυχία στην περίπτωση της πρώην Συριακής Αλεξανδρέττας. Το 1937 πέτυχαν την αναγνώριση της αυτονομίας της, το 1938 την αναγνώριση της ανεξαρτησίας της και το 1939 την προσάρτηση της Αλεξανδρέττας στην τουρκική επικράτεια.

Σύμφωνα με τον τέως ΥΕΘΑ και Επίτιμο Αρχηγό ΓΕΣ Στρατηγό Φράγκο Φραγκούλη, οι στρατηγικοί στόχοι της Τουρκίας είναι οι εξής: “Επιδιώκει την ολοκλήρωση του εκτουρκισμού της μουσουλμανικής μειονότητας μέσω της επιχειρούμενης ομογενοποίησης του τουρκικού, πομακικού κααι αθιγγανικού στοιχείου με όχημα μια τεχνηέντως καλλιεργούμενη κοινή μειονοτική “τουρκική” εθνοτική συνείδηση, αλλά και με μεταφορά μειονοτικού δυναμικού στο νομό Έβρου και τέλος με την καλλιέργεια της ιδέας της αυτονομίας σε συνδυασμό και με την μουσουλμανική μειονότητα που διαβιείστη Νότια Βουλγαρία”.208

Όλοι αυτοί οι στόχοι, συμπίπτουν και ταυτίζονται με τα οράματα και τις επιδιώξεις του Κεμάλ Ατατούρκ, οι οποίες σηματοδοτούνται μέσα από τη Διακήρυξη του 1920: “Σκοπός μας είναι η Δυτική Θράκη να παραμένει στα τουρκικά χέρια σαν ενιαίο σύνολο και σε κατάλληλο χρόνο και ευκαιρία να ενωθεί με τη μητέρα πατρίδα. Οι ομοεθνείς μας στη Δυτική Θράκη πρέπει να κάνουν υπομονή και να μη χάσουν το θάρρος τους και την ταυτότητά τους. Πρέπει να εργαστούν προς την κατεύθυνση της αυτοδιοίκησης της περιοχής”.209

Η 2η φάση, όπως προαναφέραμε, βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη σήμερα και κλιμακώνεται συνεχώς μετά τη στρατηγική αναβάθμιση της Άγκυρας στο πλαίσιο της Νέας Τάξης Πραγμάτων, διότι:

α. Υποκινεί μετακίνηση μουσουλμανικών πληθυσμών από Ξάνθη και Κομοτηνή στην περιοχή του Έβρου για να υπάρχει συνδετικός κρίκος μεταξύ του μουσουλμανικού στοιχείου της Ανατολικής και Δυτικής Θράκης δηλ. μια "γέφυρα επικοινωνίας” .

β. Απαιτεί αναθεώρηση του εκλογικού νόμου της Ελλάδος προκειμένου να μειωθεί κάτω του 3% το απαιτούμενο ποσοστό για να μπορούν να εισέρχονται στο Ελληνικό Κοινοβούλιο ως ανεξάρτητοι βουλευτές οι μουσουλμάνοι υποψήφιοι της Δυτικής Θράκης. Σήμερα υπάρχουν τρείς μειονοτικοί εκλεγμένοι βουλευτές, δύο στην Κομοτηνή και ένας στην Ξάνθη.

γ. Δεν αποδέχεται την εκλογή των μουφτήδων, από το υφιστάμενο σύστημα αλλά επιθυμεί να διενεργείται αυτή από τη μουσουλμανική μειονότητα με την ελεύθερη βούλησή της. Σήμερα, το βλέπουμε αυτό στο πρόσωπο των ψευτομουφτήδων της Ξάνθης και της Κομοτηνής.

δ. Αναφέρεται με συνεχείς δηλώσεις τούρκων αξιωματούχων στην ύπαρξη Τουρκικής Εθνικής Μειονότητας στη Δυτική Θράκη, τα ανθρώπινα δικαιώματα της οποίας καταπιέζονται βάρβαρα από την ελληνική κυβέρνηση.

ε. Προπαρασκευάζουν το έδαφος για επέμβαση στην περιοχή (μέσω του κατευθυνόμενου από τη ΜΙΤ πρακτορείου INAF) με προπαγανδιστικά βιβλία, που περιγράφουν τα "βάσανα” των μουσουλμάνων από τους κατακτητές Έλληνες (!), στηρίζοντας έτσι τα ιστορικά δικαιώματά τους πάνω στη Θράκη μας.

Για την υλοποίηση αυτών στο χώρο της Δυτικής Θράκης, η τουρκική προπαγάνδα χρησιμοποιεί σαν κύρια όργανα:

208Οι στρατηγικοί στόχοι που αναφέρονται, είναι αυτοί που αναγράφονται στο βιβλίο του, προστιθέμενοι και από τμήμα που αναφέρθηκε από τον ίδιο, κατά την παρουσίαση διάλεξης που έδωσε στην έδρα της ΣΕΘΑ την 10 Μαρτίου 2015. [Φράγκος Σ. Φραγκούλης, "Ποια Τουρκία; Ποιοί Τούρκοι;”, Αθήνα, Λιβάνη, 2012, σελ. 530]

209Δημήτρης Κολώνης, "Η Απειλή, Οι Τουρκικές Διεκδικήσεις σε Βάρος της Ελλάδας”, Αθήνα, Νέα Σύνορα-Α.Α. Λιβάνη,1993, σελ. 187

- 7 2 -

α. Το Γενικό Τουρκικό Προξενείο Κομοτηνής.Αποτελεί το κεντρικό φορέα άσκησης της Τουρκικής πολιτικής και

προπαγάνδας στην Ελληνική Θράκη. Καταβάλλει σημαντική προσπάθεια για να συσπειρώσει τη μουσουλμανική μειονότητα και να εμφυτεύσει σ’ αυτήν την τουρκική συνείδηση και την ιδέα του Παντουρκισμού. Είναι το κέντρο, που στηρίζει ηθικά και υλικά κάθε ανθελληνική ενέργεια, ενισχύει τις ενέργειες των θρησκευτικών και πολιτικών ηγετών της μειονότητας και προβάλλει άμεσα ή έμμεσα την εντύπωση της δήθεν καταπίεσης αυτής.

β. Τους Μουσουλμάνους ηγέτες της μειονότητας.γ. Τους Τούρκους εκπαιδευτικούς (δάσκαλοι-καθηγητές).δ. Τους Μουσουλμάνους ιερουργούς.ε. Το μειονοτικό τύπο της Ελληνικής Θράκης.στ. Τους Συλλόγους και τα Σωματεία της μειονότητας.

Στα όργανα αυτά προστίθενται περίεργα, κατά καιρούς, διεθνή ανθελληνικά δημοσιεύματα.

Η κατάσταση αυτή γνωστή στους «παροικούντες την Ιερουσαλήμ», θα εκλείψει μόνον, όταν το ελληνικό κράτος σταθεί στο ύψος των περιστάσεων και αναλάβει να προτάξει το εθνικό συμφέρον της Δυτικής Θράκης και κατ' επέκταση της Ελλάδας, χωρίς σκοπιμότητες και μακριά από ψηφοθηρικές πολιτικές. Χρειάζεται επαγρύπνηση, ετοιμότητα και να κοντέψουμε τη Θράκη μας, που είναι ο εδαφικός προμαχώνας της Ελλάδος από τον εξ' ανατολών κίνδυνο. Η Δυτική Θράκη, ήταν, είναι και θα παραμείνει Ελληνική, το τελευταίο όμως εναπόκειται σε εμάς τους ίδιους.

Συμπληρωματικά, δεν πρέπει να ξεχνάμε τον οραματισμό της Τουρκίας που ονειρεύεται τη χώρα των 100.000.000 ψυχών εκτεινόμενη από την Αδριατική μέχρι το σινικό τείχος. Επίσης και το “όργανο” της Τουρκίας που ονομάζεται “ Ισλαμικό Τόξο” και έχει ως στόχο του την αναβίωση των οθωμανικών αυτοκρατορικών ονειρέξεών του, με την ένωση των απανταχού μουσουλμάνων.210

Ανάλυση όλης της εικόνας της Μουσουλμανικής μειονότητας της Δυτικής Θράκης, τόσο σε σχέση με την Ελλάδα, την Τουρκία και την επιρροή της από το Γενικό Τουρκικό Προξενείο Κομοτηνής όσο και των λαθών και παραλείψεων της εξωτερικής πολιτικής της Ελλάδας έναντι αυτών, θα αναφερθούν λεπτομερώς στο Κεφάλαιο “Ε”.

210Νίκος Μαραγκός, “Τουρκία, ο Αδίσταχτος Προβοκάτορας των Βαλκανίων”, Αθήνα, Εικοστού Πρώτου, 1993, σελ. 5,7

- 7 3 -

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ε'

ΕΠΕΚΤΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΛΕΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΙΚΗΣ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΘΡΑΚΗΣ

5.1 Γενικά Περί Μουσουλμανικής Μειονότητας

Σύμφωνα με τη Συνθήκη της Λωζάννης και ειδικότερα με τη Σύμβαση περί ανταλλαγής των ελληνικών και τουρκικών πληθυσμών, που υπογράφτηκε την 30 Ιαν 1923, αναφέρεται η υποχρεωτική ανταλλαγή των Τούρκων υπηκόων, ελληνικού ορθοδόξου θρησκεύματος, που είναι εγκατεστημένοι σε τουρκικά εδάφη, και των Ελλήνων υπηκόων, μουσουλμανικού θρησκεύματος, που είναι εγκατεστημένοι σε ελληνικά εδάφη, ενώ στο άρθρο 2, αναφέρεται ότι εξαιρούνται της ανταλλαγής, οι Έλληνες κάτοικοι της Κωνσταντινουπόλεως και οι Μουσουλμάνοι κάτοικοι της Δυτικής Θράκης. Αυτοί οι μουσουλμάνοι κάτοικοι της Δυτικής Θράκης αποτελούν τη "μουσουλμανική μειονότητα της Δυτικής Θράκης”.

Σύμφωνα με τα αρχεία που υπάρχουν και αφορούν στην έκδοση πιστοποιητικών μη ανταλλαξιμότητας, που έκδοσε η Μικτή Επιτροπή το 1923, η μειονότητα απαριθμούσε περί τις 106.000 μουσουλμάνους,211 ισοδυναμούσα με το 27% του πληθυσμού της περιοχής. Η απογραφή του 1991, αριθμούσε περίπου114.000 μουσουλμάνους, ενώ με την τελευταία απογραφή το 2011, η μουσουλμανική μειονότητα αριθμεί 117.000 μουσουλμάνους επί συνόλου πληθυσμού της Θράκης 369.430 ατόμων (ποσοστό 31,7% του πληθυσμού της Θράκης). Ο αριθμός αυτός, κατανέμεται ως εξής: Τουρκογενείς: 57.000 (ποσοστό 48,7%), Πομάκοι: 36.000 (ποσοστό 30,8%), Αθίγγανοι: 24.000 (ποσοστό 20,5%). Η κατανομή των μουσουλμάνων κατά νομό, έχει ως εξής: Νομός Ροδόπης: 51,77%, Νομός Ξάνθης: 41,19% και Νομός Έβρου: 4,65%.212 Στα νούμερα που παρατίθονται, έρχεται να προστεθεί και ένας άλλος εξίσου σημαντικός πολλαπλασιαστικός παράγοντας, ο οποίος είναι η μέση ετήσια γεννητικότητά τους που ανέρχεται σε 2,8%, με αυξητική τάση.

5.2 Ιστορ ι κή Α ναδ ρο μή της Μο υσ ου λμ αν ι κ ή ς Με ιονότη τας από το 1923 έως Σήμερα

5.2.1 Περίοδος 1923-1950

Βρισκόμαστε την επαύριον της υπογραφής της Συνθήκης της Λωζάννης. Η Ελλάδα ξεκινά με μία επαμφοτερίζουσα πολιτική στο θέμα της μειονότητας. Η πολιτική του ελληνικού κράτους εξαντλείται κυρίως στα θέματα εκπαιδεύσεως. Η εκπαίδευση των μουσουλμανοπαίδων στα χρόνια πριν την ενσωμάτωση της Δυτικής Θράκης στο ελληνικό κράτος ήταν αποκλειστικά θρησκευτική. Το 1920 λειτουργούσαν 86 μειονοτικά σχολεία, στα οποία διδάσκονταν κυρίως το Κοράνιο, το 1925 αυξάνονται σε 101 μουσουλμανικά

211Λένα Διβάνη “Ελλάδα και Μειονότητες”, Αθήνα, Καστανιώτη, 1999, σελ. 174 (υποσημείωση 20)212Τα στοιχεία της απογραφής του 2011 και τα λοιπά στοιχεία σχετιζόμενα με την μουσουλμανική μειονότητα,

αναφέρθηκαν από τον τέως ΥΕΘΑ και επίτιμο Αρχηγό ΓΕΣ Στρατηγό Φράγκο Φραγκούλη, κατά τη διάλεξη πουπραγματοποίησε στην έδρα της ΣΕΘΑ την 10 Μαρ 2015

- 7 4 -

γραμματοδιδασκαλεία, ένα ημιγυμνάσιο στην Κομοτηνή, μία πεντατάξια αστική σχολή στην Ξάνθη και 10 δημοτικά στην περιοχή της Αλεξανδρούπολης. Μέχρι το 1930, λειτουργούσαν 305 σχολεία στα οποία τα μαθήματα γίνονταν στην τουρκική γλώσσα. Δηλαδή στο διάστημα μίας δεκαετίας, τα σχολεία περίπου τετραπλασιάστηκαν (από 86 σε 305).213

Το 1928 όλες οι μουσουλμανικές περιουσίες έχουν απελευθερωθεί εντελώς από τους πρόσφυγες, ενώ το 1929 η ελληνική κυβέρνηση, μετά από πιέσεις της Τουρκίας, επιτρέπει την καθιέρωση των λατινικών χαρακτήρων στην τουρκική γλώσσα, που είχε ως αποτέλεσμα την οργισμένη αντίδραση των μουφτήδων προς τον Γενικό Διοικητή Θράκης. Στο πλαίσιο της ελληνοτουρκικής προσέγγισης, η κυβέρνηση Βενιζέλου το 1931, αποφασίζει και εκδιώκει από τη Θράκη στην Αθήνα, 150 αντικεμαλικούς, οι οποίοι είχαν βοηθήσει τον Ελληνικό Στρατό στην Μικρά Ασία και οι μορφωμένοι εξ' αυτών είχαν χρησιμοποιηθεί ως δάσκαλοι των μειονοτικών. Αρχηγός των αντικεμαλικών ήταν ο Μουσταφά Σάμπρι, εκδότης της εφημερίδας “Αύριο” (Yarin) της Ξάνθης το 1927, ο οποίος και συνεργαζόταν με τους ντόπιους συντηρητικούς μουσουλμάνους.

Μετά από όλα αυτά, η πλάστιγγα γέρνει καθοριστικά προς τη βαρύτερη πλευρά που είναι οι κεμαλιστές. Η ελληνοτουρκική προσέγγιση ήταν το άναμμα του “πράσινου φωτός” για την τουρκοποίηση της μουσουλμανικής μειονότητας, καθόσον το Γενικό Τουρκικό Προξενείο Κομοτηνής δρα ανενόχλητα ως προς την επικράτηση των κεμαλικών μεταρρυθμίσεων, μέσω των δασκάλων, που εξαναγκάστηκαν πλέον να συνεργαστούν με τις τουρκικές αρχές.214 Εμφανίζονται αμέσως οι τουρκικές οργανώσεις νεολαίας, τα φυτώρια της γαλούχησης των τουρκιστών και της εθνικής απορρόφησης των μουσουλμάνων Πομάκων.215 Η Ελληνική Κυβέρνηση, έδωσε πάρα πολλά στο όνομα της προσέγγισης αυτής, χωρίς να πιέσει για παραχωρήσεις στους Έλληνες της Κωνσταντινούπολης ενώ δεν απαίτησε, στο πλαίσιο της αμοιβαιότητας, την ίδρυση προξενείου της Ελλάδας σε κάποια τουρκική περιοχή ενώ το Τουρκικό Προξενείο Κομοτηνής εφάρμοζε ανεξέλεγκτη δράση. Εδώ πηγαίνει και το απόφθεγμα των Τούρκων, “Δεν θα πάρεις τίποτα από εμένα, αλλά ό,τι πάρεις, κέρδος σου θα είναι”.

Το 1936, η δικτατορία του Μεταξά δημιουργεί τις επιτηρούμενες ζώνες, οι οποίες ταυτόχρονα είναι και απαγορευμένες ζώνες, στην ορεινή Θράκη με αποτέλεσμα οι κύριες περιοχές κατοικίας των Πομάκων να ελέγχονται από “μπάρες” , σύμβολο απομονωτισμού μίας περιοχής. Για να μεταβείς στα Πομακοχώρια έπρεπε να λάβεις σχετική άδεια εισόδου από την Αστυνομία, το ίδιο και για τους Πομάκους που ήθελαν να κατέβουν στην πόλη ενώ ο έλεγχος πραγματοποιούνταν από στρατιωτικό προσωπικό. Υπήρχε ώρα έναρξης διέλευσης και ώρα λήξης. Οι επιτηρούμενες ζώνες συνεχίστηκαν και μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ενώ θεωρούνταν στρατιωτικές περιοχές και απαγορευόταν ακόμη και η φωτογράφιση. Η κατάργηση της “μπάρας” έγινε επί υπουργίας Εθνικής Άμυνας κ. Γεράσιμου Αρσένη, την 17 Νοε 1995, επιβεβαιώνοντας ταυτόχρονα και τη συνολική αλλαγή του πολιτικού προσανατολισμού απέναντι στη

21 3Για το 1925, τα στοιχεία τα έδωσε το Υπουργείο Παιδείας. Τα υπόλοιπα προέρχονται από το άρθρο του Αλέξανδρου Αλεξανδρή, “ Το Ιστορικό Πλαίσιο των Ελληνο-τουρκικών Σχέσεων 1923-1954” στο συλλογικό “Ελληνοτουρκικές Σχέσεις 1923-1987”, Αθήνα, Γνώση, 1988, σελ 68. Επίσης στο Λένα Διβάνη “Ελλάδα και Μειονότητες”, Αθήνα, Καστανιώτη, 1999, σελ. 175 (υποσημείωση 23)

214Ι.Α.Υ.Ε. 1931, A/21/ΙΙΙα, α.π. 5986. Ανακλήθηκε από την Λένα Διβάνη “Ελλάδα και Μειονότητες”, Αθήνα, Καστανιώτη, 1999, σελ. 190 (υποσημείωση 63)

215Κ.Ανδρεάδης, “Η Μουσουλμανική Μειονότητα της Δυτικής Θράκης”, Θεσσαλονίκη, 1956, σελ. 47-48. Ανακλήθηκε απότην Λένα Διβάνη “Ελλάδα και Μειονότητες”, Αθήνα, Καστανιώτη, 1999, σελ. 190 (υποσημείωση 64)

μειονότητα.216 Το 1946, μία αντιπροσωπεία των Πομάκων Ροδόπης (σημερινή νότια Βουλγαρία και βόρεια Θράκη) μετέβηκε στο Παρίσι και ζήτησε με υπόμνημα την προσάρτηση των Πομάκων στην Ελλάδα, επειδή αισθάνονταν εθνικά Έλληνες. Η Ρωσία, για να μη δυσαρεστηθεί η Βουλγαρία, η οποία ήταν σύμμαχος της Γερμανίας στο Β’ ΠΠ, πίεσε τις ΗΠΑ και δεν έγινε δεκτό το αίτημα των Πομάκων ενώ η τότε ελληνική κυβέρνηση αρκέστηκε απλώς να παρακολουθεί τα διαδραματιζόμενα και τελικά δέχθηκε αδιαμαρτύρητα την απώλεια των Πομάκων και των εδαφών, που αυτοί κατοικούσαν.

Το 1954 η Ελλάδα επί κυβερνήσεως Στρατάρχη Παπάγου, κατόπιν διαβήματος του πρεσβευτή Τζεμάλ Χουσνί Ταγάρ, παραχώρησε "αναίτια” τον όρο "τουρκικός” στη Δυτική Θράκη, παραβιάζοντας η ίδια η Ελλάδα, σε βάρος της, τη Συνθήκη της Λωζάννης. Το 1954, τέθηκε σε ισχύ ο νόμος 3065/1954 "Περί Τουρκικής Μειονότητας Θράκης” και η "Τουρκική Νεολαία Κομοτηνής”, πολιτιστικό ίδρυμα των μουσουλμάνων της πόλης, ξαφνικά μεταβλήθηκε στο επίσημο όργανο των τουρκικών υπηρεσιών εντός της Δυτικής Θράκης.217

5.2.2 Ο εκτουρκισμός της παιδείας: 1951-1968

Οι πρώτες συστηματικές κρατικές παρεμβάσεις με στόχο τη διαμόρφωση ενός ενιαίου θεσμικού πλαισίου εμφανίζονται στις αρχές της δεκαετίας του 1950. Το θετικό κλίμα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, έχει ως προϊόν την υπογραφή μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας της μορφωτικής συμφωνίας του 1951.218 Αμέσως μετά τον εμφύλιο πόλεμο, η Τουρκία εμφανιζόταν ως ο μοναδικός φίλος σε μία περιοχή που κατακλυζόταν από εχθρούς, ενώ αντιθέτως, ένα τμήμα της μειονότητας, οι Πομάκοι, λόγω του σλαβικού ιδιώματος που μιλούσαν, εκλαμβάνονταν ως σύμμαχοι των Βουλγάρων. Ο εκτουρκισμός τους σήμαινε αποξένωση από τη Βουλγαρία και κατ’ επέκταση από την κομμουνιστική προπαγάνδα.

Το Μορφωτικό Σύμφωνο του 1951219 αναφερόταν σε θέματα μορφωτικής συνεργασίας των δύο χωρών και δεν ασχολήθηκε άμεσα με τα μειονοτικά εκπαιδευτικά ζητήματα. Ευνόησε κάποιες σημαντικές εξελίξεις, όπως η ανταλλαγή εκπαιδευτικών από τις δύο χώρες για να διδάξουν στα σχολεία των αντίστοιχων μειονοτήτων (μετακλητοί), η εκπαίδευση δασκάλων της μειονότητας σε διδασκαλεία της Τουρκίας ή η εισαγωγή από την Τουρκία και διανομή στους μειονοτικούς μαθητές σχολικών βιβλίων γραμμένων και τυπωμένων στην Τουρκία.220 Αν και το σύμφωνο δεν όριζε πουθενά ότι η επίσημη γλώσσα της μειονότητας είναι η τουρκική, στην πράξη εισήχθηκε τότε στα μειονοτικά σχολεία και άρχισε να ακολουθείται το εκπαιδευτικό πρόγραμμα του τουρκικού Υπουργείου Παιδείας. Επίσης, ως απόρροια της συμφωνίας, άρχισαν να έρχονται μετακλητοί δάσκαλοι από την Τουρκία, ο αριθμός των οποίων ποτέ δεν ξεπέρασε τους τριάντα πέντε. Η Άγκυρα, διακρίνοντας ότι η "αχίλλειος πτέρνα” της στο χώρο της μουσουλμανικής μειονότητας ήταν οι Πομάκοι, πίεζε έντονα για την αποστολή

- 7 5 -

216Νέλλη Ασκούνη, “Η Εκπαίδευση της Μειονότητας στη Θράκη, από το Περιθώριο στην Προοπτική της Κοινωνικής Ένταξης”, Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 2006, σελ. 37 (υποσημείωση 9)

217Πόλυς Α. Μυλωνάς, “Οι Πομάκοι της Θράκης”, Αθήνα, Νέα Σύνορα-Α.Α. Λιβάνη, 1990, σελ. 83218Νέλλη Ασκούνη, “Η Εκπαίδευση της Μειονότητας στη Θράκη, από το Περιθώριο στην Προοπτική της Κοινωνικής

Ένταξης”, Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 2006, σελ. 87 219Ν. 2073 της 18/23 Απριλίου 1952 (Α 103) περί κυρώσεως της μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας μορφωτικής Συμφωνίας της

20ης Απριλίου 1951220Νέλλη Ασκούνη, “Η Εκπαίδευση της Μειονότητας στη Θράκη, από το Περιθώριο στην Προοπτική της Κοινωνικής

Ένταξης”, Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 2006, σελ. 87

- 7 6 -

μετακλητών διδασκάλων στα πομακικά χωριά της Ξάνθης και της Ροδόπης, πράγμα, που δεν έγινε ποτέ αποδεκτό.221

Όπως είπαμε παραπάνω, η ελληνική κυβέρνηση το 1954 αποφάσισε να παραβιάσει σε βάρος των ιδίων συμφερόντων της, τη Συνθήκη της Λωζάννης, αναγνωρίζοντας “Τουρκική Μειονότητα” και όχι “Μουσουλμανική Μειονότητα”. Κοινώς, αναγνώρισε τον εθνικό προσδιορισμό της μειονότητας και όχι τον από τη Συνθήκη της Λωζάννης οριζόμενο θρησκευτικό προσδιορισμό. Χαρακτηριστικά είναι μάλιστα δύο κρατικά έγγραφα,222 υπογραφέντα από το Γενικό Διοικητή Θράκης, Γ. Φεσσόπουλο, σύμφωνα με τα οποία διατάζει, “όπως εφ' εξής εις πάσαν περίπτωσιν γίνεται χρήσις του όρου “τούρκος-τουρκικός” αντί του τοιούτου “μουσουλμάνος-μουσουλμανικός”. Επί τούτοις δέον να μεριμνήσητε δια την αντικατάστασιν των εν τη περιφερεία υμών υφισταμένων διαφόρων επιγραφών, όπως “Μουσουλμανικόν Σχολείον, Μουσουλμανική Κοινότης” κ.λ.π. δια της τοιαύτης “τουρκικόν”, Εν Κομοτινή τη 28/1/1954, αριθμός πρωτοκόλλου: Α 1043. Στο δεύτερο κρατικό έγγραφο, έρχεται να ελέγξει τη μη εφαρμογή της παραπάνω διαταγής, διατάσσοντας να αντικατασταθεί μία εμφανεστάτη επιγραφή “Εις το χωρίον Άρατος επί της δημοσίας οδού Κομοτινής-Αλεξανδρουπόλεως, υφίσταται επιγραφή εμφανεστάτη αναγράφουσα “Μουσουλμανικόν Σχολείον. Ν' αντικαταστα-θή αμέσως, τόσο αυτή όσο και κάθε άλλη υπάρχουσα.........”, Εν Κομοτινή τη5/1/1955. Έτσι, η λέξη «Τούρκος» μπήκε στο Υπουργείο Παιδείας. Το “ευχαριστώ” της Τουρκίας, ήρθε το επόμενο έτος στα Σεπτεμβριανά του 1955, όπου οργάνωσε τα αίσχη του τουρκικού παρακράτους, ως ένας νέος Νέρωνας της Ρώμης κατά του ελληνισμού της Βασιλεύουσας Κωνσταντινούπολης.

Εκείνη την εποχή, η ελληνική κυβέρνηση προχώρησε στην ίδρυση και χρηματοδότηση δύο εξατάξιων μουσουλμανικών γυμνασίων στην Κομοτηνή και στην Ξάνθη. Η διδασκαλία στα δύο αυτά γυμνάσια ακολουθούσε το ωρολόγιο πρόγραμμα του τουρκικού Υπουργείου Παιδείας. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, μέσα στο διάστημα της δεκαετίας του 1950, εκτουρκίζεται η παρεχόμενη στους μουσουλμάνους παιδεία και στην πρωτοβάθμια και στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Το Λύκειο Τζεράλ Μπαγιάρ στην Κομοτηνή ανεγέρθηκε ολόκληρο από έρανο των βορείων επαρχιών,223 ενώ ονομάστηκε έτσι, ως αφιέρωση στον τότε Πρόεδρο της Τουρκίας.

Η δεύτερη επίσημη προσπάθεια επίλυσης των εκπαιδευτικών προβλημάτων στη βάση της ελληνοτουρκικής συνεργασίας είναι το Μορφωτικό Πρωτόκολλο του 1968, το κείμενο του οποίου αναφέρεται ρητά στην εκπαίδευση των εκατέρωθεν μειονοτήτων. Προσδιορίζονται βασικά ζητήματα του περιεχομένου της μειονοτικής εκπαίδευσης όπως το πρόγραμμα, η γλώσσα διδασκαλίας και τα σχολικά εγχειρίδια. Επίσης, επικυρώνει την πρακτική που ίσχυε μέχρι τότε σχετικά με την κατανομή των μαθημάτων του προγράμματος στις δύο γλώσσες διδασκαλίας και προβλέπει τις διαδικασίες ελέγχου, έγκρισης και διακίνησης των σχολικών εγχειριδίων καθώς και του λοιπού εποπτικού υλικού. Γενικά, διαμορφώνει ένα πλαίσιο συνεργασίας μεταξύ των δύο χωρών για τη ρύθμιση των εκπαιδευτικών θεμάτων των μειονοτήτων τους αντίστοιχα. Αυτό όμως που είναι το

221Αλέξανδρος Αλεξανδρής, “Το Ιστορικό Πλαίσιο των Ελληνο-τουρκικών Σχέσεων 1923-1954” στο συλλογικό “Ελληνοτουρκικές Σχέσεις 1923-1987”, Αθήνα, Γνώση, 1988, σελ 144, (υποσημείωση 405)

222Πόλυς Α. Μυλωνάς, “Οι Πομάκοι της Θράκης”, Αθήνα, Νέα Σύνορα-Α.Α. Λιβάνη, 1990, σελ. 83-84 223Το κόστος ανέγερσης του Λυκείου Τζελάρ Μπαγιάρ, ανήλθε στο ποσό των 1.800.000 δραχμών

[Κ.Ανδρεάδου, “Η Μουσουλμανική Μειονότης της Δυτικής Θράκης”, Θεσσαλονίκη, Εταιρία Μακεδονικών Σπουδών, 1956, σελ. 3-11. Ανακτήθηκε από τον Πόλυς Α. Μυλωνάς, “Οι Πομάκοι της Θράκης”, Αθήνα, Νέα Σύνορα-Α.Α. Λιβάνη, 1990, σελ. 85]

πιο σημαντικό, είναι ότι διατυπώνεται υπό μορφή συστάσεων, με περιορισμένο από νομικής άποψης δεσμευτικό χαρακτήρα.224

Το ελληνικό κράτος με την υπογραφή των μορφωτικών πρωτοκόλλων του 1951 και του 1968, διέπραξε ένα μεγάλο λάθος, στερώντας στους Πομάκους και τους Αθίγγανους τη δυνατότητα εκμάθησης των μητρικών τους γλωσσών, πομακικής και ρομανί αντίστοιχα.225 Μέχρι το 1967, η μουσουλμανική μειονότητα θεωρείται από όλο το ελληνικό πολιτικό φάσμα, ως "τουρκική”.226

5.2.3 Τα διοικητικά μέτρα και ο απομονωτισμός: 1968-1990

Μετά το 1968, η ελληνική πολιτική είχε ως στόχο την αναστολή της επίδρασης της τουρκικής πλευράς, παρεμβαίνοντας αποφασιστικά στο θεσμικό έλεγχο της μειονοτικής εκπαίδευσης.227 Το 1968, ιδρύεται η Ειδική Παιδαγωγική Ακαδημία Θεσσαλονίκης (ΕΠΑΘ), με σκοπό την εκπαίδευση και επιμόρφωση των μειονοτικών δασκάλων. Με τον τρόπο αυτό, η ελληνική πολιτεία ρυθμίζει πλέον αποκλειστικά την εκπαίδευσή τους. Η φοίτηση είναι δωρεάν. Αυτή όμως η ενέργεια ίδρυσης της ΕΠΑΘ, είχε πολλούς αντίπαλους, τόσο της φιλοτουρκικής μερίδας της μειονότητας, όσο και της τουρκικής πλευράς, καθόσον κοβόταν ο "ομφάλιος λώρος” εκπαίδευσης των δασκάλων στη γείτονα χώρα ενώ τα ηνία της εκπαιδευτικής διαμόρφωσης τα είχε πλέον η Ελλάδα.228

Μετά το Κυπριακό και κυρίως κατά την περίοδο της δικτατορίας, το ελληνικό κράτος εφάρμοσε κάποια μέτρα διοικητικού χαρακτήρα σε βάρος της μουσουλμανικής μειονότητας. Έτσι ήταν δυσχερές για τους μουσουλμάνους να αποκτήσουν άδειες ανεγέρσεως ή επισκευής οικιών, άδειες κυνηγίου και άδειες γεωργικών ελκυστήρων κ.α. Αποτέλεσμα όλων αυτών ήταν ο μεγαλύτερος απομονωτισμός, "όπερ και εγένετο”. Τα μέτρα αυτά δεν ακολουθήθηκαν ποτέ κατά γράμμα. Οι προσφερόμενες, για λόγους ψηφοθηρικούς, προεκλογικές περίοδοι, προσέφεραν αντίστοιχα αφειδώς άδειες πάσης φύσεως. Το αποτέλεσμα ήταν η απομόνωση του μουσουλμανικού στοιχείου και η "όρθωση τειχών” ανάμεσα σε χριστιανικούς και μουσουλμανικούς πληθυσμούς.

Την 29 Ιαν 1988, η Ανώτατη Μειονοτική Επιτροπή (Α.Μ.Ε) κάλεσε τους μουσουλμάνους της Δυτικής Θράκης σε συγκέντρωση διαμαρτυρίας για τη δικαστική απαγόρευση της χρήσεως του όρου "τουρκικός” από δύο σωματεία της μειονότητας, την ίδια ημέρα που βρισκόταν σε εξέλιξη η συνάντηση Ανδρέα Παπανδρέου και Τουργκούτ Οζάλ στο Νταβός της Ελβετίας, έτσι ώστε να προκαλέσουν το ενδιαφέρον σε ανώτατο επίπεδο, προβάλλοντας μία εικόνα καταπιεσμένης μουσουλμανικής μειονότητας. Την περίοδο εκείνη, η μειονοτική επιτροπή ελεγχόταν από τον τότε πολιτευτή Αχμέτ Σαδίκ. Στη συνέχεια, η επιτροπή περιήλθε σε αδράνεια για να ενεργοποιηθεί ουσιαστικά μετά το θάνατο του Σαδίκ το 1995. Ο Σαδίκ είχε κατορθώσει να αναγνωρισθεί ως ο αδιαφιλονίκητος και αδιαμφισβήτητος ηγέτης της μειονότητας. Έτσι η Συντονιστική Επιτροπή Τουρκικής Μειονότητας Δυτικής Θράκης ανασυστήθηκε, συμμετέχοντας πλέον οι δύο ψευδομουφτήδες όλοι οι νυν και τέως μουσουλμάνοι βουλευτές,

224Νέλλη Ασκούνη, “Η Εκπαίδευση της Μειονότητας στη Θράκη, από το Περιθώριο στην Προοπτική της Κοινωνικής Ένταξης”, Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 2006, σελ. 88

225Μανώλης Κοττάκης, "Θράκη, η Μειονότητα Σήμερα", Αθήνα, Νέα Σύνορα-Α.Α. Λιβάνη, 2000, σελ. 108226 Νέλλη Ασκούνη, “Η Εκπαίδευση της Μειονότητας στη Θράκη, από το Περιθώριο στην Προοπτική της Κοινωνικής

Ένταξης”, Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 2006, σελ. 33 (υποσημείωση 3)2 2 7 Νέλλη Ασκούνη, “Η Εκπαίδευση της Μειονότητας στη Θράκη, από το Περιθώριο στην Προοπτική της Κοινωνικής

Ένταξης”, Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 2006, σελ. 89228Νέλλη Ασκούνη, “Η Εκπαίδευση της Μειονότητας στη Θράκη, από το Περιθώριο στην Προοπτική της Κοινωνικής

Ένταξης”, Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 2006, σελ. 94

- 7 7 -

- 7 8 -

εκλεγμένοι εκπρόσωποι δήμων, κοινοτήτων και νομαρχιών και οι πρόεδροι επιστημονικών και επαγγελματικών συλλόγων της μειονότητας και θρησκευτικών λειτουργών.229 “Σκοπός της επιτροπής ήταν η προστασία των πολιτικών και θρησκευτικών δικαιωμάτων της τουρκικής μειονότητας της Δυτικής Θράκης, με τη συμμετοχή τοπικών παραγόντων που θα επανδρώσουν τη Συντονιστική Επιτροπή, θα δίνουν τη μάχη για την τήρηση της Συνθήκης της Λωζάννης και των άλλων συμφωνιών που αφορούν τα ανθρώπινα δικαιώματα με το σκοπό η Συντονιστική Επιτροπή να είναι ο μεγαλύτερος και πιο σημαντικός σύλλογος που έχει ιδρυθεί μέχρι σήμερα”.230

Από τη δεκαετία του 1960 έως το τέλος της δεκαετίας του 1980, αποτυπώνεται το ελληνικό αυταρχικό σύστημα με το οποίο χειρίστηκε η ελληνική πολιτεία τις μειονότητες. Μεγάλη σημασία σε αυτό το εγχείρημα έπαιξαν και οι χριστιανοί δάσκαλοι στη Δυτική Θράκη. Εκτός των κύριων εκπαιδευτικών καθηκόντων τους, είχαν επιπλέον αποστολή την παρακολούθηση των δραστηριοτήτων στο περιβάλλον του σχολείου και της κοινότητας, με σκοπό την αναφορά οποιασδήποτε πληροφορίας και συμβάντος, που θεωρούνταν επικίνδυνο ή ύποπτο. Από την μελέτη αρχειακού υλικού, προκύπτει ότι εκείνο που προείχε, εκείνη την εποχή, δεν ήταν τόσο τα εκπαιδευτικά προβλήματα, αλλά η αξιοποίηση των δασκάλων για την καταπολέμηση της τουρκικής προπαγάνδας και την ιδεολογική αφομοίωση των μειονοτικών. Η έμφαση δόθηκε περισσότερο σε άμεσες μορφές πολιτικής επιτήρησης και ελέγχου.231

Από τη δεκαετία του 1960 και μετέπειτα, η ελληνική πλευρά υποστηρίζει σταθερά το θρησκευτικό προσδιορισμό της μειονότητας, χωρίς να δέχεται καμία σχετική αναφορά στον τουρκικό χαρακτήρα. Αυτό φαίνεται ιδιαίτερα εμφανές μετά τη μεταπολίτευση, όπου τέτοιου είδους διεκδικήσεις διώκονταν και καταδικάζονταν με το χαρακτηρισμό ως ιδιαίτερα εθνικά επικίνδυνες.232 Επιπλέον, εφαρμόζεται από ελληνικής πλευράς την περίοδο 1955-1990, μια πολιτική διαχωρισμού, διακρίσεων και καταπάτησης των πολιτικών και κοινωνικών δικαιωμάτων της μειονότητας, καθόσον κατηγορήθηκε αυτή ως “τουρκική απειλή” και η αντιμετώπισή της ήταν ανάλογη, εφόσον κινδύνευαν τα εθνικά συμφέροντα.233 Στο πλαίσιο του πολιτικού ελέγχου της μειονότητας, αποφασίστηκε ως λύση η απομόνωση και η αναστολή κάθε δυνατότητας κοινωνικής εξέλιξης. Εμφανίζεται όμως από πλευράς μειονότητας μία ιδιαίτερα συμπαγής συλλογική μειονοτική συνείδηση ως αποτέλεσμα της περιθωριοποίησης καθώς και της διατήρησης

229Τα σωματεία αυτά είχαν κριθεί παράνομα από τα δικαστήρια, (Τουρκική Ένωση Ξάνθης, Τουρκική Ένωση Κομοτηνής, Σύλλογος Τούρκων Δασκάλων Δυτικής Θράκης)

230Α. Συρίγος, “Δυτική Θράκη: η Αθέατη Όψη”, Νέα Κοινωνιολογία, Τεύχος 29. Αθήνα, Παπαζήση, Χειμώνας 1999-2000, σελ. 78-81

231Το απόσπασμα προέρχεται από ενημέρωση του Ανώτατου Διοικητή Χωροφυλακής Θράκης σε συνεδρίαση του Συντονιστικού Συμβουλίου Θράκης το 1963 (16-17.9.1963/32η Συνεδρίαση) [Παρατίθεται στο Χ. Ηλιάδης, “Η ΕθνικήΤαυτότητα της Μουσουλμανικής Μειονότητας και η Εκπαιδευτική Πολιτική. Μελέτη Αρχειακών Πηγών 1945-1967, μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία, Πανεπιστήμιο Αθηνών (Πρόγραμμα “Πολιτική Επιστήμη και Κοινωνιολογία”), Αθήνα, 2004, σελ. 64. Ανακτήθηκε από τη Νέλλη Ασκούνη, “Η Εκπαίδευση της Μειονότητας στη Θράκη, από το Περιθώριο στην Προοπτική της Κοινωνικής Ένταξης”, Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 2006, σελ. 97 (υποσημείωση 61)

232Χαρακτηριστικές είναι δικαστικές αποφάσεις που απαγορεύουν τη χρήση των όρων “Τούρκων/τουρκικός” στα ονόματα σωματείων ή ενώσεων της μειονότητας. D. Christopoulos, K. Tsitselikis, “Impasses in the Treatment of Minorities and homogeneis in Greece”, Jahrbucher fur Geschichte und Kultur SUdosteuropas, 5, 2003, σελ. 83-91. Ανακτήθηκε από τη Νέλλη Ασκούνη, “Η Εκπαίδευση της Μειονότητας στη Θράκη, από το Περιθώριο στην Προοπτική της Κοινωνικής Ένταξης”, Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 2006, σελ. 33 (υποσημείωση 4)

233Χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιας αντιμετώπισης έχουμε με την εφαρμογή του Άρθρου 19 του Κώδικα Ελληνικής Ιθαγένειας που θεσπίστηκε το 1955, το οποίο σε αντίθεση με τις αρχές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, προέβλεπε ότι “Αλλογενής εγκαταλείπων το Ελληνικό έδαφος άνευ προθέσεως παλιννοστήσεως, δύναται να κηρυχθεί απωλέσας την Ελληνικήν Ιθαγένειαν”. Με βάση αυτό το άρθρο, το διάστημα 1955-1998, οπότε και καταργήθηκε αφαιρέθηκε η ελληνική ιθαγένεια από 60.004 “αλλογενείς”. Νέλλη Ασκούνη, “Η Εκπαίδευση της Μειονότητας στη Θράκη, από το Περιθώριο στην Προοπτική της Κοινωνικής Ένταξης”, Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 2006, σελ. 41 (υποσημείωση 17)

- 7 9 -

αυτής σε μια κοινωνικά υποδεέστερη θέση. Κάπως έτσι ήταν η κατάσταση στη Δυτική Θράκη μέχρι το έτος 1991, όπου ανατέλλει μια ακτίνα φωτός στον ορίζοντα, μια ακτίνα που θα φέρει τον ήλιο στην περιοχή. Δεν ξεχνάμε όμως ότι την περίοδο της αλλαγής της ελληνικής πολιτικής (1991), η "μπάρα” παραμένει στη διασταύρωση της επαρχιακής οδού Ξάνθης-Σταυρούπολης και Εχίνου και το στρατιωτικό προσωπικό στο στρατιωτικό φυλάκιο πλησίον αυτής εκτελεί τον προβλεπόμενο έλεγχο των αστυνομικών εγγράφων. Η ηλιαχτίδα που προαναφέρθηκε, αφορά και αυτήν την "μπάρα”, η οποία θα παραμείνει για άλλα τέσσερα χρόνια ακόμα στη θέση της.

5.2.4 Ισονομία - Ισοπολιτεία: 1991 - Σήμερα

Το 1990, αποφασίσθηκε η λήψη μέτρων για αποκατάσταση των στοιχειωδών κοινωνικών δικαιωμάτων που είχαν ακυρωθεί εδώ και πάρα πολλά χρόνια. Τα μέτρα αυτά, έμειναν γνωστά ως μέτρα ισονομίας και ισοπολιτείας χριστιανών και μουσουλμάνων στη Δυτική Θράκη. Πλέον, ο πολιτικός προσανατολισμός στοχεύει στην κοινωνική ένταξη των μελών της μειονότητας έχοντας ως προτεραιότητα την εκπαίδευση. Παρατηρείται το φαινόμενο της αστικοποίησης, της εσωτερικής μετακίνησης αγροτικών πληθυσμών προς τις πεδινές περιοχές και της οικονομικής μετανάστευσης, τα οποία αλλάζουν συθέμελα τις παραδοσιακές εσωτερικές δομές της κοινωνίας τους, μιας κοινωνίας που χαρακτηριζόταν από την κλειστή αγροτική μειονοτική διάρθρωση. Και η εκπαίδευση που παίζει και τον πρωτεύοντα ρόλο, καθορίζεται ως μία δυναμική συνιστώσα υλοποίησης της εσωτερικής ελληνικής πολιτικής προς τα ίδια της τα τέκνα, τους Έλληνες Μουσουλμάνους της Δυτικής Θράκης. Ως μια "μάνα” τα είχε διώξει η ίδια το 1954 και ήταν χαμένα αλλά τώρα που τα βρήκε, δεν πρέπει να της φύγουν από την αγκαλιά της, από την αγκαλιά της μητέρας, από την αγκαλιά πλέον της Ελληνικής Μητέρας - Πατρίδας.

Στις 17 Νοε 1995 καταρρέει η "μπάρα”, το σύμβολο του απομονωτισμού και της αποξένωσης. Το ίδιο έτος, εφαρμόζεται από το Υπουργείο Παιδείας ο νόμος 2341/1995, που αφορά στην επιπλέον του αριθμού των εισακτέων κάθε σχολής ή τμήματος ΑΕΙ-ΤΕΙ σε ποσοστό 5% αποφοίτων λυκείων, που προέρχονται από τη μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης.234 Ένα άλλο εκπαιδευτικό θετικό μέτρο, ήταν η εφαρμογή του μακροχρόνιου εκπαιδευτικού προγράμματος "εκπαίδευση μουσουλμανοπαίδων” (χρηματοδοτούμενο κατά 70% από την Ε.Ε), που πραγματοποιήθηκε στην περιοχή της Θράκης, σε δύο φάσεις (η πρώτη το διάστημα 1997-2000 και η δεύτερη το διάστημα 2002-2004), έχοντας ως στόχο την ενίσχυση της ελληνομάθειας των παιδιών της μειονότητας και το άνοιγμα του δρόμου για την εκπαιδευτική και κατ' επέκταση την κοινωνική τους ένταξη. Η βασική αρχή του προγράμματος ήταν η αναγνώριση της ταυτότητας και ο σεβασμός των εθνοπολιτισμικών ιδιαιτεροτήτων. Η εκπαιδευτική παρέμβαση αφορούσε τόσο την πρωτοβάθμια εκπαίδευση, εφαρμοστέα σε όλα τα μειονοτικά δημοτικά, όσο και τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, με εφαρμογή και στα μειονοτικά σχολεία και σε όλα τα ελληνόφωνα δημόσια γυμνάσια που φοιτούσαν παιδιά της μειονότητας. Επιχειρήθηκε η συνολική αναβάθμιση της εκπαίδευσης της μειονότητας τόσο στο επίπεδο του αναλυτικού προγράμματος που διδάσκεται στην ελληνική γλώσσα, όσο και στην παραγωγή νέων σχολικών βιβλίων και εκπαιδευτικών υλικών, καταλλήλων για μαθητές με άλλη μητρική γλώσσα από την

234Αφορά το Νόμο 2341/2.10.1995 (ΦΕΚ Α' 208, 1995). Ο ορισμός του 5% προβλέπεται στην ΥΑ Φ.152.11/Β3/790-28.2.1996 (ΦΕΚ Β' 129, 1996). Νέλλη Ασκούνη, “Η Εκπαίδευση της Μειονότητας στη Θράκη, από το Περιθώριο στηνΠροοπτική της Κοινωνικής Ένταξης”, Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 2006, σελ. 79 (υποσημείωση 32)

ελληνική και επιμόρφωση των εκπαιδευτικών τους στα νέα συγγράμματα καθώς και σε ανάλογες παιδαγωγικές μεθόδους. 235

Τέλος, το 2000, έρχεται στο πλαίσιο της προσέγγισης των δύο χωρών, η τρίτη κατά σειρά “Μορφωτική Συμφωνία 2000”, σε εφαρμογή της οποίας εισήχθησαν νέα βιβλία από την Τουρκία, σε αντικατάσταση των παλαιών φθαρμένων τουρκικών βιβλίων καθώς και των φωτοτυπημένων αντιτύπων τουρκικών σχολικών εγχειριδίων της δεκαετίας του 1950.236

Τελειώνοντας την παράγραφο της ιστορικής αναδρομής της μουσουλμανικής μειονότητας από της υπογραφής της Συνθήκης της Λωζάννης μέχρι στις ημέρες μας, αναφέρθηκαν οι πολιτικές που χρησιμοποίησε το ελληνικό κράτος σε σχέση με τη μουσουλμανική μειονότητα. “Χάσαμε” το 1954 την “μουσουλμανική μειονότητα” ονοματίζοντάς την αντίστοιχα “τουρκική”, βάλαμε τον όρο “τούρκος/τουρκικός” στην παιδεία μας και στην κοινωνική και πολιτική μας ζωή, απομονώσαμε τους Πομάκους πίσω από τις “μπάρες”, εκτουρκίσαμε την εκπαίδευσή τους και την παιδεία τους και όλα αυτά χωρίς κανένα έστω αντάλλαγμα από την Τουρκία. Εφαρμόσαμε κατά γράμμα και στο ακέραιο τα καθοριζόμενα από τη Συνθήκη της Λωζάννης. Πραγματικά το άξιζαν οι Έλληνες Μουσουλμάνοι της Δυτικής Θράκης. Όμως αξίζουν και άλλα, με κυριότερο την ενσωμάτωση στη δυτικοθρακιώτικη κοινωνία.

Οι επόμενες παράγραφοι του Κεφαλαίου θα αναφερθούν στις εθνοτικές ομάδες, που συνθέτουν τη μουσουλμανική μειονότητα, ποιές είναι, ποια η καταγωγή και η μητρική γλώσσα τους (ιδιαίτερα σημαντικό), που κατοικούν, ποια τα ήθη, τα έθιμα και οι παραδόσεις τους, που πιστεύουν και πως προσεύχονται, πως και που εκπαιδεύονται τα παιδιά τους, ποιοι οι σύλλογοί τους, ποια η οικονομική τους κατάσταση, ποια η σχέση τους με τον πλειονοτικό χριστιανικό πληθυσμό και γενικά και ειδικά, μία γνωριμία με τους Έλληνες Μουσουλμάνους της Δυτικής Θράκης με ιδιαίτερη έμφαση στους Πομάκους, τους Αγριάνες.

5.3 Εθνοφυλετ ι κή Σύσταση της Μο υ σουλμανι κής Μει ονότητας

5.3.1 Οι Τρε ι ς Ε θνοτ ι κές Ο μάδες της Μ ε ι ονότη τας

Η μουσουλμανική μειονότητα στη Δυτική Θράκη αποτελείται από τρεις διαφορετικές πληθυσμιακές ομάδες, που διαφέρουν μεταξύ τους ως προς τη φυλετική καταγωγή, τα ήθη, τα έθιμα, τις παραδόσεις και γενικότερα τη φιλοσοφία του τρόπου ζωής. Διακρίνεται στους Τουρκογενείς ή Τουρκόφωνους, στους Πομάκους και στους Αθίγγανους (Ρομά). Το μοναδικό συνεκτικό τους στοιχείο και σαφής τρόπος προσδιορισμού τους είναι η κοινή τους θρησκεία, ο μωαμεθανισμός. Η χρήση του θρησκευτικού στοιχείου για να περιγραφεί η μειονότητα, έγινε διότι την εποχή εκείνη η κύρια διάκριση, το κοινό σημείο αναφοράς και ο συνδετικός ιστός στα Βαλκάνια, ήταν κυρίως η κοινή θρησκευτική πίστη, σύστημα, που είχαν ακολουθήσει και οι Οθωμανοί με το διαχωρισμό των μιλλέτ (έθνη).237

- 8 0 -

235Νέλλη Ασκούνη, “Η Εκπαίδευση της Μειονότητας στη Θράκη, από το Περιθώριο στην Προοπτική της ΚοινωνικήςΈνταξης”, Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 2006, σελ. 16

236Νέλλη Ασκούνη, “Η Εκπαίδευση της Μειονότητας στη Θράκη, από το Περιθώριο στην Προοπτική της ΚοινωνικήςΈνταξης”, Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 2006, σελ. 66

237Δ. Κιτσίκης, “Ιστορία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, 1280-1924”, Αθήνα, Εστία, 1988, σελ. 42-44

- 8 1 -

5.3.1.1 Τουρκογενείς ή Τουρκόφωνοι

Οι Τουρκογενείς ή τουρκόφωνοι είναι η μεγαλύτερη αριθμητικά ομάδα της μειονότητας, που ανέρχεται, σύμφωνα με την απογραφή του 2011, περίπου στις 57.000 μουσουλμάνους (ποσοστό 48,7% επί της μειονότητας). Είναι απόγονοι των Οσμανλήδων Τούρκων καθώς και άλλων τουρκομανικών φύλων, τα οποία εγκαταστάθηκαν στην περιοχή της Θράκης το διάστημα 1305238 μέχρι 1371239. Με βάση τουρκικά αρχειακά έγγραφα (φορολογικά-βακουφικά-κατάστιχα), φαίνεται ότι είναι απόγονοι διαφόρων τουρκομανικών πληθυσμών, όπως Γιουρούκων, Τατάρων καθώς και άλλων τουρκογενών πληθυσμών από τη Μικρά Ασία.240 Κύριο χαρακτηριστικό τους είναι η σύνδεση με τη γη και τις αγροτικές εργασίες και η προσήλωσή τους στη θρησκεία τους. Διατηρούν ακόμη και σήμερα κάποια παλαιά έθιμα και συμπεριφορές, που δε συναντούνται συχνά πλέον ούτε στην Τουρκία, π.χ. το κάλυμμα της κεφαλής (ba§lik bere). Οι τουρκόφωνοι είναι εγκατεστημένοι στις πεδινές περιοχές των νομών Ξάνθης και Ροδόπης καθώς και στα αντίστοιχα αστικά τους κέντρα, με μεγαλύτερη πυκνότητα στο νομό Ροδόπης. Ασχολούνται με τη γεωργία σε ποσοστό περίπου 80%, οι υπόλοιποι με το εμπόριο και τη βιοτεχνία ενώ ένα ποσοστό μόλις 6,5% είναι πτυχιούχοι (δάσκαλοι, δικηγόροι, ιατροί, πολιτικοί μηχανικοί κλπ). Περίπου το 92,8% δεν έχουν τελειώσει το γυμνάσιο, ενώ το ποσοστό αναλφαβητισμού ανέρχεται στο 20%. Ικανός αριθμός έχει μεταναστεύσει στην Τουρκία, κυρίως στην Κων/πολη, στη Γερμανία, καθώς και στα μεγάλα αστικά κέντρα της Νοτίου Ελλάδας, κυρίως στην Αθήνα. Ως προς την γλώσσα τους, η τουρκική αποτελεί τη μητρική γλώσσα. Είναι μία μειονοτική γλώσσα υψηλής βιωσιμότητας, δηλ. γλώσσα με λίγες ή ελάχιστες πιθανότητες προσβολής της βιωσιμότητάς της. Είναι επιπλέον και η μόνη από τις τρείς μητρικές γλώσσες της μουσουλμανικής μειονότητας που διδάσκεται σε ειδικά δίγλωσσα σχολεία. Τα μέλη της ομάδας διακρίνονται σε μονόγλωσσους τουρκόφωνους και σε δίγλωσσους. Απέναντι στην ελληνική γλώσσα διατηρούν μία ουδέτερη στάση, καθόσον για εκείνους η ομιλία της τουρκικής είναι το φυσικό ενώ η γνώση της ελληνικής είναι χρήσιμη, όχι όμως απολύτως απαραίτητη για την εξασφάλιση των βιοτικών τους αναγκών. Η τουρκική είναι μία γλώσσα κατ' εξοχήν γλώσσα απόκλισης (abstand), όχι μόνο για την Ελλάδα αλλά και για την Ευρώπη, μην ανήκουσα στην ινδοευρωπαϊκή οικογένεια γλωσσών.241

5.3.1.2 Αθίγγανοι ή Ρομά

Είναι η τρίτη και μικρότερη ομάδα της μουσουλμανικής μειονότητας, αποτελούμενη σύμφωνα με την απογραφή του 2011 από24.000 άτομα (ποσοστό 20,5% επί της μειονότητας), από τους οποίους οι μισοί

238Περικλής Ροδάκης, “Οι Θράκες Μουσουλμάνοι, Η Τουρκική Κατάκτηση της Θράκης”, Αθήνα, Ρήσος, 1991, σελ. 149 239Ευστρατίου Χ. Ζεγκίνη, "Ο Μπεκτασισμός στη Δ. Θράκη. Συμβολή στην Ιστορία της Διαδόσεως του Μουσουλμανισμού

στον Ελλαδικό Χώρο”, Θεσσαλονίκη, Institute for Balkan Studies, 1996, σελ. 100 240Σε άλλες περιπτώσεις, οι πληθυσμοί αυτοί αναφέρονται με το όνομα go^er-konar (νομάδες) που χαρακτηρίζει το

νομαδικό τρόπο ζωής των περισσοτέρων τουρκομανικών πληθυσμών (σελ. 108) Σε τουρκικά αρχειακά έγγραφα, αναφέρεται η ύπαρξη Τατάρων στο Διδυμότειχο και Γιουρούκων στη περιοχή της Ξάνθης καθώς και στην περιοχήμεταξύ Ξάνθης και Κομοτηνής (σελ. 110-111) [Ευστρατίου Χ. Ζεγκίνη, "Ο Μπεκτασισμός στη Δ. Θράκη. Συμβολή στην Ιστορία της Διαδόσεως του Μουσουλμανισμού στον Ελλαδικό Χώρο”, Θεσσαλονίκη, Institute for Balkan Studies, ΊδρυμαΜελετών Χερσονήσου του Αίμου, 1996, σελ. 108, 110, 111]

241 Ελένη Σελλά-Μάζη, “Διγλωσσία και Κοινωνία. Η Ελληνική Πραγματικότητα”, Αθήνα, Προσκήνιο, 2006, σελ. 200

- 8 2 -

είναι τουρκόφωνοι. Οι Αθίγγανοι ή Ρομά, εμφανίζονται για πρώτη φορά στη Θράκη, σύμφωνα με το καταγεγραμμένο βίο του Αγίου Γεωργίου του Αθωνίτη, το 1068 μ.Χ,242 ενώ θεωρείται ότι έλκουν τη μακρινή καταγωγή τους από τις δυτικές περιοχές των Ινδιών.243 Προσχώρησαν στο Ισλάμ κατά τη διάρκεια της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Η διαφοροποίηση των Αθίγγανων της Θράκης από τους υπόλοιπους στην υπόλοιπη Ελλάδα, είναι ότι είναι μουσουλμάνοι και χριστιανοί αντίστοιχα. Κύριο στοιχείο τους είναι η φτώχεια, η ανεργία, ο υψηλός σε ποσοστό αναλφαβητισμός, τα υψηλά ποσοστά θνησιμότητας και ο κοινωνικός αποκλεισμός. Είναι γλώσσα απόκλισης, προς την τουρκική γλώσσα ενώ προστατεύεται από τυχόν προσπάθειες κατάλυσης της αυτάρκειάς της. Χαρακτηρίζεται ως προς την βιωσιμότητά της, μεταξύ χαμηλής με τάσεις χαρακτηρισμού ως μέσης βιωσιμότητας γλώσσα.244 Γνωρίζουν ότι φυλετικά διαφέρουν από τους Τουρκογενείς και Πομάκους.245 Η μητρική τους γλώσσα είναι η ρομανί, η οποία έχει στενή σχέση με τη Σανσκριτική και τις βόρειες Ινδικές γλώσσες, αποτελούμενη από τσιγγάνικες λέξεις, ενσωματωμένες με τουρκικές, ελληνικές, πομακικές, ρουμανικές και περσικές,246 λίγοι όμως την ομιλούν. Ο όρος Romany προέρχεται από τη λέξη “rom” (άνθρωπος/άνδρας), η οποία αποτελεί μάλλον δάνειο από το “Ρωμαίος/Ρωμιός”. Το 1998, εκδόθηκε το “Γλωσσάριο της Ρωμανί”, με 164 σελίδες περιεχόμενο, από τον Αντώνη Λιάπη. Στο βιβλίο αυτό διακρίνονται δύο είδη, η ομιλούσα του οικισμού Ανδριανούπολης Κομοτηνής - Δροσερού Ξάνθης και η αντίστοιχη που ομιλείται από τους κατοίκους των κοινοτήτων Πολυάνθου και Μελέτης του νομού Ροδόπης. Τη δεκαετία του 1990, με ενθάρρυνση του επιχειρηματία Πρόδρομου Εμφιετζόγλου, ιδρύθηκαν πολιτιστικοί σύλλογοι καθώς και το πρώτο βιβλίο γραμμένο στη μητρική τους γλώσσα.247 Γνωστός για την αθιγγανική καταγωγή του είναι ο πρώην βουλευτής Φαϊκογλου, ο οποίος είχε ισχυριστεί παλαιότερα ότι η “Θράκη είναι τουρκική” καθώς και ότι “τα σύνορα της Τουρκίας είναι στο Νέστο”.248

5.3.1.3 Πομάκοι

Οι Πομάκοι, αποτελούν την δεύτερη πληθυσμια- κή ομάδα της μουσουλμανικής μειονότητας, ενώ σύμφωνα με την απογραφή του 2011, αριθμούν περίπου 36.000 άτομα (ποσοστό 30,8% επί της μειονότητας).

Η προέλευση της λέξεως “Πομάκοι” είναι άγνωστη αλλά έχουν ειπωθεί πάρα πολλές ετυμολογικές ερμηνείες. Κατά μία ελληνική εκδοχή, προέρχεται από το αρχαιοελληνικό “ιππομάχος” που αναφέρεται σε αυτούς που απάρτιζαν το φοβερό ιππικό του Μέγα Στρατηλάτη Αλέξανδρου.249 Μία άλλη ερμηνεία από έλληνες επιστήμονες, είναι ότι η λέξη προέρχεται από το ελληνικό “πόμαξ” (πότης),

242Στο βίο του Αγίου Γεωργίου του Αθωνίτη, αναφέρεται ότι ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Θ' ο μονομάχος, προσέλαβε το 1050 μ.Χ τους “Ατσίγγανους” για να εξοντώσει τα αγρίμια του αυτοκρατορικού δάσους.[Μανώλης Κοττάκης, “Θράκη, Η Μειονότητα Σήμερα”, Αθήνα, Νέα Σύνορα, Α.Α Λιβάνη, 2000, σελ. 52]

243Ευστρατίου Χ. Ζεγκίνη, “Οι Μουσουλμάνοι Αθίγγανοι της Θράκης”, Θεσσαλονίκη, Institute for Balkan Studies, Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου, 1994, σελ. 29

244Ελένη Σελλά-Μάζη, “Διγλωσσία και Κοινωνία. Η Ελληνική Πραγματικότητα”, Αθήνα, Προσκήνιο, 2006, σελ. 200 245Η διαφορετικότητα των Αθίγγανων είναι εμφανής και στους λαϊκούς στίχους τους.

[Μανώλης Κοττάκης, “Θράκη, Η Μειονότητα Σήμερα”, Αθήνα, Νέα Σύνορα, Α.Α Λιβάνη, 2000, σελ. 52]246Μανώλης Κοττάκης, “Θράκη, Η Μειονότητα Σήμερα’, Αθήνα, Νέα Σύνορα, Α.Α Λιβάνη, 2000, σελ. 108247 Το βιβλίο αυτό είναι συνοδευόμενο από μετάφραση στα ελληνικά, με θέμα “ο Καραγκιόζης Νύφη”

[Μανώλης Κοττάκης, “Θράκη, Η Μειονότητα Σήμερα”, Αθήνα, Νέα Σύνορα, Α.Α Λιβάνη, 2000, σελ. 54-55]248Μανώλης Κοττάκης, “Θράκη, Η Μειονότητα Σήμερα’, Αθήνα, Νέα Σύνορα, Α.Α Λιβάνη, 2000, σελ. 36 249http://www.patridamou.gr/?page id=248 (Ιστορία των Πομάκων. Πατρίδα μου)

http://www.patridamou.gr/?page_id=248

κ α θ ό σ ο ν ο ι Θ ρ ά κ ε ς π α ρ ή γ α γ α ν κ ρ α σ ί κ α ι ε ί χ α ν τ η σ υ ν ή θ ε ια ν α π ί ν ο υ ν π ο λ ύ . 250

Μ ια ά λ λ η β ο υ λ γ α ρ ικ ή ε κ δ ο χ ή ε ίν α ι ό τ ι ε τ υ μ ο λ ο γ ι κ ά π ρ ο έ ρ χ ε τ α ι α π ό τ ο ρ ή μ α

" p o m a g a m ” π ο υ σ τ α β ο υ λ γ ά ρ ικ α σ η μ α ίν ε ι β ο η θ ώ , ε ν ώ α π ο κ α λ ο ύ σ α ν τ ο υ ς

Π ο μ ά κ ο υ ς « π ο μ α γ κ ά σ τ » δ η λ α δ ή β ο η θ ο ύ ς , ε ρ μ η ν ε υ μ έ ν η ω ς τ η β ο ή θ ε ια τ ω ν

Π ο μ ά κ ω ν π ρ ο ς τ ο ν τ ο υ ρ κ ικ ό σ τ ρ α τ ό τ ο 1 8 7 6 , κ α τ ά τ η ν ε κ σ τ ρ α τ ε ία τ ο υ γ ια

κ α τ α σ τ ο λ ή τ η ς ε ξ έ γ ε ρ σ η ς τ ω ν Β ο υ λ γ ά ρ ω ν . 251 252

Ω ς π ρ ο ς τ η ν κ α τ α γ ω γ ή τ ο υ ς κ α ι σ ύ μ φ ω ν α μ ε τ η ν ε π ι κ ρ α τ έ σ τ ε ρ η θ ε ώ ρ η σ η ,

ο ι Π ο μ ά κ ο ι ε ίν α ι α υ τ ό χ θ ω ν λ α ό ς τ η ς ο ρ ο σ ε ιρ ά ς τ η ς Ρ ο δ ό π η ς σ τ η Θ ρ ά κ η . Μ ε γ ά λ ο

μ έ ρ ο ς α ρ χ α ίω ν κ ε ιμ έ ν ω ν α ν α φ έ ρ ε ι ό τ ι κ α τ ά γ ο ν τ α ι α π ό τ ο υ ς Α γ ρ ιά ν ε ς , θ ρ α κ ι κ ή

φ υ λ ή π ο υ ε γ κ α τ α σ τ ά θ η κ ε σ τ η ν π ε ρ ιο χ ή τ η ς Θ ρ ά κ η ς κ α τ ά τ ο τ έ λ ο ς τ η ς 4 η ς

χ ιλ ι ε τ η ρ ίδ α ς π . Χ , 253 π α ρ ά λ λ η λ α μ ε τ η ν κ ά θ ο δ ο δ ύ ο ά λ λ ω ν σ υ γ γ ε ν ι κ ώ ν λ α ώ ν : τ ω ν

Ε λ λ ή ν ω ν ( Α χ α ιο ί ) κ α ι τ ω ν Ι λ λ υ ρ ίω ν . 254 Ο ι ίδ ιο ι ο ι Π ο μ ά κ ο ι θ έ λ ο υ ν ν α

α υ τ ο α π ο κ α λ ο ύ ν τ α ι « Α χ ρ ιά ν » , 255 δ η λ α δ ή « Α γ ρ ιά ν ε ς » , 256 ό ν ο μ α α ρ χ α ία ς θ ρ α κ ι κ ή ς

φ υ λ ή ς , π ο υ κ α τ ο ι κ ο ύ σ ε σ τ α ά γ ο ν α κ α ι ο ρ ε ιν ά μ έ ρ η τ η ς Θ ρ ά κ η ς κ α ι π ο υ λ έ γ ο ν τ α ν

α λ λ ιώ ς " Α γ ρ ί ε ς ” , " Α γ ρ α ίο ι ” κ α ι " Α γ ρ ι ε ί ς ” . 257 Ε κ τ ό ς ό μ ω ς α π ό τ η ν ε λ λ η ν ι κ ή ισ τ ο ρ ικ ή

θ ε ώ ρ η σ η , υ π ά ρ χ ο υ ν κ α ι ά λ λ ε ς . Η Β ο υ λ γ α ρ ία θ ε ω ρ ε ί τ ο υ ς Π ο μ ά κ ο υ ς ,

ε ξ ισ λ α μ ισ θ έ ν τ ε ς , μ ε τ α ξ ύ τ ο υ 1 6 ο υ κ α ι 1 8 ο υ α ιώ ν α , β ο υ λ γ ά ρ ο υ ς . Η Τ ο υ ρ κ ία θ ε ω ρ ε ί

ό τ ι ο ι Π ο μ ά κ ο ι π ρ ο έ ρ χ ο ν τ α ι α π ό τ ο υ ρ κ ικ ά φ ύ λ α , Κ ο υ μ ά ν ω ν κ α ι Π ε τ σ ε ν έ γ κ ω ν , π ο υ

ε γ κ α τ α σ τ ά θ η κ α ν σ τ α Β α λ κ ά ν ια τ ο ν 1 1 ο α ιώ ν α , γ ι ' α υ τ ό κ α ι χ α ρ α κ τ η ρ ισ τ ικ ά

α π ο κ α λ ο ύ ν τ α ι " ο ρ ε ιν ο ί ο μ ο γ ε ν ε ί ς τ ο υ τ ο υ ρ κ ικ ο ύ β ρ α χ ίο ν α ” . Ο ι τ ο υ ρ κ ο γ ε ν ε ί ς τ η ς

μ ο υ σ ο υ λ μ α ν ικ ή ς μ ε ιο ν ό τ η τ α ς α π ο κ α λ ο ύ ν τ ο υ ς Π ο μ ά κ ο υ ς " ω ς μ η κ α θ α ρ ο ύ ς ” ,

θ ε ω ρ ώ ν τ α ς τ ο υ ς " μ ο υ σ ο υ λ μ ά ν ο υ ς δ ε ύ τ ε ρ η ς κ α τ η γ ο ρ ία ς ” . 258 Ο ι ίδ ιο ι ο ι Π ο μ ά κ ο ι δ ε

δ έ χ ο ν τ α ι ό τ ι ε ίν α ι Τ ο ύ ρ κ ο ι ή Β ο ύ λ γ α ρ ο ι , κ α θ ό σ ο ν έ χ ο υ ν ε θ ν ο τ ικ ή , π ο λ ι τ ι σ τ ι κ ή κ α ι

γ λ ω σ σ ι κ ή δ ια φ ο ρ ε τ ικ ό τ η τ α .

Π ο μ ά κ ο ι , ε κ τ ό ς α π ό τ η ν Ε λ λ ά δ α , β ρ ίσ κ ο ν τ α ι κ α ι σ τ ο α ν τ ίσ τ ο ιχ ο β ο υ λ γ α ρ ικ ό

έ δ α φ ο ς κ α ι κ α τ α μ ε τ ρ ο ύ ν τ α ι π ε ρ ίπ ο υ σ τ ις 1 0 0 . 0 0 0 - 2 5 0 . 0 0 0 ά τ ο μ α . 259 Σ τ η ν Ε λ λ ά δ α

κ α τ ο ι κ ο ύ ν σ τ α ο ρ ε ιν ά τ ο υ ν ο μ ο ύ Ξ ά ν θ η ς , σ τ ο ν ο τ ιο α ν α τ ο λ ικ ό τ μ ή μ α τ ο υ ν ο μ ο ύ

- 8 3 -

250Άρθρο του Θεόδωρου Θεοδώρου, πρέσβη της Ελλάδος στο Κουβέιτ, με τίτλο “Θράκη. Ιστορική-Γεωπολιτική Προσέγγιση και η Σύγχρονη Πραγματικότητα” στην Τριμηνιαία Ενημερωτική Έκδοση Οκτ-Δεκ 2013 "Εθνικές Επάλξεις” του ΣΕΕΘΑ, Αρ. Τεύχ. 106, σελ. 10

251Άλλη μία περίπτωση στην οποία οι Πομάκοι βοήθησαν τους Τούρκους κατά την διάρκεια της ελληνικής επανάστασης του 1821, ήταν η κατάπνιξη της επανάστασης της Χαλκιδικής και του Άθωνα.[Πόλυς Α. Μυλωνάς, “Οι Πομάκοι της Θράκης”, Αθήνα, Νέα Σύνορα-Α.Α. Λιβάνη, 1990, σελ. 22]

252Μια άλλη εκδοχή του ονόματος, λέει ότι προέρχεται από το βουλγαρικό pomo9=βοηθώ, που σημαίνει ότι οι άνθρωποι κατέβαιναν στα πεδινά αναζητώντας βοηθητική εργασία.[Περικλής Ροδάκης, “Οι Θράκες Μουσουλμάνοι. Η Τουρκική Κατάκτηση της Θράκης”, Αθήνα, 1991, Ρήσος, σελ. 186187]

253Η διαφοροποίηση του κ. Περικλή Ροδάκη, σε σχέση με τα αναφερόμενα της κυρίας Έλενας Χάρτη, στα ίδια ιστορικά θέματα, είναι ότι αναφέρει ως χρόνο το 3.500 π.Χ για την κάθοδο των ινδοευρωπαίων (σελ. 12), καθώς επίσης αναφέρει ότι οι Αγριάνες κατοικούσαν αρχικά πέρα από τα δυτικά όρια της Θράκης και στη συνέχεια μετακινήθηκαν στον ορεινό όγκο της Ροδόπης (σελ. 14) [Περικλής Ροδάκης, “Οι Θράκες Μουσουλμάνοι, Η Τουρκική Κατάκτηση της Θράκης”, Αθήνα, Ρήσος, 1991, σελ. 12-14]

254Άρθρο της Έλενας Χόρτη, πανεπιστημιακού, με τίτλο “Πομάκοι. Οι Τοπικοί Πληθυσμοί, Παράγοντας Κοινωνικής Συνοχής” στην Τριμηνιαία Ενημερωτική Έκδοση Ιαν-Μαρ 2012 "Εθνικές Επάλξεις” του ΣΕΕΘΑ, Αρ. Τεύχ. 99, σελ. 20

255Με την επικράτηση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας μετά το 330 μ.Χ, η Θράκη ονομάστηκε "Αχριδώ” και οι κάτοικοί της "Αχριάνες”. [Βιβλίο Έκδοσης Δ' Σώματος Στρατού (Δ' ΣΣ), "Οδοιπορικό στα Πομακοχώρια”, 1996, σελ. 15

256Ιδιαίτερη αναφορά στη λέξη "Αγριάνες” , γίνεται από τον Αρριανό στην "Αλεξάνδρου Ανάβαση” , όπου αναφέρεται πενήντα δύο φορές στη δράση των Αγριάνων. [Βιβλίο Έκδοσης Δ' Σώματος Στρατού (Δ' ΣΣ), " Οδοιπορικό στα Πομακοχώρια”, 1996, σελ. 15

257 http://www.patridamou.gr/?page id=248 (Ιστορία των Πομάκων. Πατρίδα μου)258Η επίσημη τουρκική θέση για τους Πομάκους πρεσβεύει ότι έιναι τουρκικής καταγωγήςΆρθρο του Θεόδωρου

Θεοδώρου, πρέσβη της Ελλάδος στο Κουβέιτ, με τίτλο “Θράκη. Ιστορική-Γεωπολιτική Προσέγγιση και η Σύγχρονη Πραγματικότητα” στην Τριμηνιαία Ενημερωτική Έκδοση Οκτ-Δεκ 2013 "Εθνικές Επάλξεις” του ΣΕΕΘΑ, Αρ. Τεύχ. 106, σελ. 11

259 Για την Βουλγαρία, οι Πομάκοι που ζουν στην επικράτειά της, μιλούν "βουλγαρική διάλεκτο”. [Ελένη Σελλά-Μάζη,"Διγλωσσία και Κοινωνία. Η Ελληνική Πραγματικότητα”, Αθήνα, Προσκήνιο, 2006, σελ. 194 (υποσημείωση 190)]


- 8 4 -

Ρ ο δ ό π η ς κ α ι σ τ ο ν Έ β ρ ο , δ ια κ ρ ίν ο ν τ α ι α π ό σ α φ ε ί ς τ ά σ ε ι ς α σ τ υ φ υ λ ία ς , ε ν ώ έ χ ο υ ν

ω ς π ν ε υ μ α τ ικ ό τ ο υ ς κ έ ν τ ρ ο τ ο ν Ε χ ίν ο Ξ ά ν θ η ς .

Α σ χ ο λ ο ύ ν τ α ι κ υ ρ ίω ς μ ε τ η ν κ α λ λ ι έ ρ γ ε ια κ α π ν ώ ν , τ η ν κ τ η ν ο τ ρ ο φ ία , τ η ν

υ λ ο τ ο μ ία , τ η μ ε λ ισ σ ο κ ο μ ία , τ η ν ο ι κ ο δ ο μ ή κ α ι τ α τ ε λ ε υ τ α ία χ ρ ό ν ια κ υ ρ ίω ς μ ε τ ά τ ο

1 9 9 1 , ε ρ γ ά ζ ο ν τ α ι σ ε κ α τ α σ τ ή μ α τ α κ α ι ε τ α ιρ ί ε ς , ε ί τ ε ω ς υ π ά λ λ η λ ο ι ε ί τ ε ω ς

ιδ ιο κ τ ή τ ε ς α υ τ ώ ν ε ν ώ μ η ε ξ α κ ρ ιβ ω μ έ ν ο ς α ρ ιθ μ ό ς Π ο μ ά κ ω ν ε ρ γ ά ζ ο ν τ α ι ω ς

μ ε τ α ν ά σ τ ε ς σ τ η Γ ε ρ μ α ν ία . Τ η ν τ ε λ ε υ τ α ία δ ε κ α ε τ ία ε π ίσ η ς , π ρ ο σ λ α μ β ά ν ο ν τ α ι ν έ ο ι

Π ο μ ά κ ο ι κ α ι ω ς Ε π α γ γ ε λ μ α τ ί ε ς Ο π λ ί τ ε ς ( Ε Π . Ο Π ) σ τ ο σ τ ρ ά τ ε υ μ α .

Ά λ λ ο χ α ρ α κ τ η ρ ισ τ ικ ό τ ω ν Π ο μ ά κ ω ν ε ίν α ι τ ο ό τ ι δ ε ν έ ρ χ ο ν τ α ι σ ε ε π ιμ ε ι ξ ί α μ ε

τ ο ν υ π ό λ ο ιπ ο π λ η θ υ σ μ ό ( ε ί τ ε χ ρ ισ τ ια ν ι κ ό , ε ί τ ε μ ο υ σ ο υ λ μ α ν ικ ό ) μ ε α π ο τ έ λ ε σ μ α τ η

δ ια τ ή ρ η σ η τ η ς φ υ λ ε τ ι κ ή ς τ ο υ ς κ α θ α ρ ό τ η τ α ς μ ε ξ ε χ ω ρ ισ τ ά α ν θ ρ ω π ο λ ο γ ικ ά χ α ρ α

κ τ η ρ ισ τ ικ ά . Σ ε α ν τ ίθ ε σ η μ ε τ ο υ ς Τ ο υ ρ κ ο γ ε ν ε ί ς κ α ι Α θ ί γ γ α ν ο υ ς , ο ι Π ο μ ά κ ο ι ε ίν α ι

σ τ η ν π λ ε ι ο ψ η φ ία ψ η λ ο ί , ξ α ν θ ο ί , γ α λ α ν ο μ ά τ η δ ε ς , δ ο λ ιχ ο κ έ φ α λ ο ι , φ ι λ ο π ρ ό ο δ ο ι

χ ω ρ ί ς τ η ν ύ π α ρ ξ η μ ο γ γ ο λ ι κ ώ ν χ α ρ α κ τ η ρ ισ τ ικ ώ ν .

Τ ο β α σ ικ ό σ τ ο ι χ ε ί ο π ο υ τ ο υ ς δ ια φ ο ρ ο π ο ιε ί α π ό τ ι ς δ ύ ο ά λ λ ε ς ο μ ά δ ε ς τ η ς

μ ε ιο ν ό τ η τ α ς ε ίν α ι η γ λ ώ σ σ α . Ο μ ιλ ο ύ ν τ η ν π ο μ α κ ικ ή γ λ ώ σ σ α , κ ρ ά μ α 2 6 . 0 0 0

π ε ρ ίπ ο υ κ α τ α γ ε γ ρ α μ μ έ ν ω ν σ λ α β ο ε λ λ η ν ο τ ο υ ρ κ ι κ ώ ν λ έ ξ ε ω ν , π ο υ μ ό ν ο ο μ ιλ ε ί τ α ι κ α ι

τ ώ ρ α τ ε λ ε υ τ α ία κ α ι γ ρ ά φ ε τ α ι , σ ε ν η π ια κ ή ό μ ω ς α κ ό μ α φ ά σ η .

Ξ ε κ ι ν ώ ν τ α ς τ η ν α ν ά λ υ σ η τ η ς γ λ ώ σ σ α ς τ ω ν Π ο μ ά κ ω ν , θ α α ν α φ ε ρ θ ώ σ τ ο

κ α τ ' ε ξ ο χ ή ν ε ιδ ι κ ό β ιβ λ ίο π ε ρ ί τ ο υ θ έ μ α τ ο ς “ Δ ι γ λ ω σ σ ία κ α ι Κ ο ιν ω ν ία , η ε λ λ η ν ι κ ή

π ρ α γ μ α τ ι κ ό τ η τ α ” , τ η ς κ α θ η γ ή τ ρ ια ς Γ ε ν ι κ ή ς Γ λ ω σ σ ο λ ο γ ία ς - Π ρ ο β λ η μ ά τ ω ν

Δ ιγ λ ω σ σ ία ς , κ υ ρ ία ς Ε λ έ ν η ς Σ ε λ λ ά - Μ ά ζ η , η ο π ο ία α ν α φ έ ρ ε τ α ι σ τ ο ισ τ ο ρ ικ ό κ α ι

σ τ η ν ε ξ έ λ ιξ η τ ω ν γ λ ω σ σ ώ ν σ τ η ν Ε λ λ ά δ α , μ έ σ α α π ό π ρ ο σ ω π ικ ή τ η ς έ ρ ε υ ν α ς

π ε δ ίο υ . Η π ο μ α κ ικ ή γ λ ώ σ σ α , ή “ π ο μ ά χ τ σ κ ο υ ” ( p o m a h t s u ) σ τ η γ λ ώ σ σ α τ ω ν

Π ο μ ά κ ω ν , ε ίν α ι σ λ α β ικ ή γ λ ώ σ σ α μ ε λ ε ξ ιλ ο γ ικ ά σ τ ο ιχ ε ία τ ό σ ο τ η ς ε λ λ η ν ι κ ή ς ό σ ο κ α ι

τ η ς τ ο υ ρ κ ι κ ή ς . 260 Σ υ γ κ α τ α λ έ γ ε τ α ι σ τ ις μ ε ιο ν ο τ ικ έ ς γ λ ώ σ σ ε ς μ έ σ η ς β ιω σ ιμ ό τ η τ α ς ,

δ η λ . μ ε μ έ τ ρ ιε ς π ιθ α ν ό τ η τ ε ς π ρ ο σ β ο λ ή ς τ η ς β ιω σ ιμ ό τ η τ ά ς τ η ς . Η π ο μ α κ ικ ή

σ υ ν ισ τ ά γ λ ώ σ σ α σ ύ γ κ λ ισ η ς ( A u s b a u ) ω ς π ρ ο ς τ η Β ο υ λ γ α ρ ικ ή , α ν ή κ ο υ σ α σ τ ο

δ ια λ ε κ τ ι κ ό σ υ ν ε χ έ ς τ η ς Ν ο τ ιο σ λ α β ικ ή ς , ε ν ώ π α ρ ά λ λ η λ α σ υ ν ισ τ ά κ α ι γ λ ώ σ σ α

α π ό κ λ ισ η ς ( A b s t a n d ) , τ ό σ ο π ρ ο ς τ η ν ε λ λ η ν ι κ ή ό σ ο κ α ι π ρ ο ς τ η ν τ ο υ ρ κ ικ ή κ α ι

ρ ο μ α ν ί . 261

Ω ς π ρ ο ς τ ο μ ο ρ φ ω τ ικ ό ε π ίπ ε δ ο τ ω ν Π ο μ ά κ ω ν , α υ τ ό ε ίν α ι χ α μ η λ ό , μ ε 7 3 , 6 %

α υ τ ώ ν ο ι ο π ο ίο ι δ ε ν έ χ ο υ ν τ ε λ ε ιώ σ ε ι τ ο γ υ μ ν ά σ ιο , 6 , 7 % ε ίν α ι ο α ρ ιθ μ ό ς τ ω ν

π τ υ χ ιο ύ χ ω ν ε ν ώ ο α ν α λ φ α β η τ ισ μ ό ς α ν έ ρ χ ε τ α ι σ ε π ο σ ο σ τ ό 1 0 % . Σ τ α τ έ λ η τ ο υ

1 9 9 0 , έ γ ιν ε μ ε γ ά λ η π ρ ο σ π ά θ ε ια γ ια τ η ν κ α τ α γ ρ α φ ή τ η ς μ η τ ρ ι κ ή ς τ ο υ ς γ λ ώ σ σ α ς μ ε

π ρ ω τ ο π ό ρ ο τ ο ν Π ο μ ά κ ο Ρ ι τ β ά ν Κ α ρ α χ ό τ ζ α , μ ε τ η ν έ κ δ ο σ η π ο μ α κ ο - ε λ λ η ν ικ ο ύ κ α ι

ε λ λ η ν ο - π ο μ α κ ικ ο ύ λ ε ξ ικ ο ύ , ε ν ώ τ ο 1 9 9 6 ε κ δ ό θ η κ ε , μ ε τ η χ ο ρ η γ ία κ α ι η θ ικ ή

σ υ μ π α ρ ά σ τ α σ η τ ο υ Π ρ ο δ ρ ό μ ο υ Ε μ φ ιε τ ζ ό γ λ ο υ , τ ο έ ρ γ ο τ ο υ δ ά σ κ α λ ο υ Π έ τ ρ ο υ

Θ ε ο χ α ρ ίδ η , ο ο π ο ίο ς σ ε σ υ ν ε ρ γ α σ ία μ ε π ο μ ά κ ο υ ς δ α σ κ ά λ ο υ ς 262 σ υ ν έ γ ρ α ψ ε

τ ρ ί τ ο μ ο έ ρ γ ο π ο υ π ε ρ ιλ α μ β ά ν ε ι ε λ λ η ν ο - π ο μ α κ ικ ό κ α ι π ο μ α κ ο - ε λ λ η ν ι κ ό λ ε ξ ικ ό

260Η επίδραση των δύο άλλων γλωσσών (ελληνικής-τουρκικής) επί της πομακικής ποικίλλει, υπάρχουν διάφορες θεωρήσεις, άλλοτε κυριαρχεί η ελληνική της τουρκικής και αντίστροφα και άλλοτε αυξομειώνεται το ποσοστό επίδρασης ανάλογα της γεγραφικής κατανομής των Πομάκων, στο δυτικό τμήμα της Δ.Θράκης μεγαλύτερη είναι η επίδραση της βουλγαρικής, ενώ στο ανατολικό τμήμα μεγαλύτερη είναι η επίδραση της τουρκικής. [Ελένη Σελλά-Μάζη, “Διγλωσσία και Κοινωνία. Η Ελληνική Πραγματικότητα”, Αθήνα, Προσκήνιο, 2006, σελ. 194 (υποσημείωση 189)]

261 Ελένη Σελλά-Μάζη, “Διγλωσσία και Κοινωνία. Η Ελληνική Πραγματικότητα”, Αθήνα, Προσκήνιο, 2006, σελ. 200262Οι Πομάκοι δάσκαλοι, απόφοιτοι της ΕΠΑΘ, Αϊντίν Μουμίν και Μουζαφέρ Καμτζά, οι οποίοι βοήθησαν στη σύνταξη του

πομακικού λεξικού, παρατήρησαν στις 19 Μαϊ 1996, αναφερόμενοι στην κριτική που τους ασκήθηκε για τη συμμετοχή τους στο εγχείρημα ότι: “Κάποιοι συμπατριώτες έχουν διαφορετική γνώμη για τη συγγραφή βιβλίων στη γλώσσα μας. Ελπίζουμε ότι θα καταλάβουν το λάθος τους και θα συμφωνήσουν στο ότι η μητρική μας γλώσσα, η θρησκεία μας, τα δημοτικά μας τρααγούδια είναι πάνω και έξω από πολιτικές επιδιώξεις και σκοπιμότητες άλλων”. [Μανώλης Κοττάκης, “Θράκη, Η Μειονότητα Σήμερα”, Αθήνα, Νέα Σύνορα, Α.Α Λιβάνη, 2000, σελ. 50-51]

- 8 5 -

καθώς και τη γραμματική της πομακικής γλώσσας. Πλέον αυτών, γράφτηκαν παραμύθια, τραγούδια και εκδόθηκαν σχετικά CD. Όλα αυτά, αναπτέρωσαν το ηθικό των Πομάκων (εθνοτικό και γλωσσικό) και επαναπροσδιόρισαν το "είναι” τους. Χαρακτηριστικές είναι οι δηλώσεις Πομάκων δασκάλων την περίοδο συγγραφής των παραπάνω λεξικών και της γραμματικής, όπου αναφέρουν ότι η καταγραφή και η διδασκαλία της μητρικής γλώσσας τους έχουν σκοπό να “βοηθήσουν την φυλή τους να διατηρήσει τη γλώσσα και την ταυτότητά της” .263 Από έρευνα του Κ. Μητσάκη, διαπιστώθηκε ότι στα πομακικά συναντάμε το γνωστό τραγούδι "Το Γεφύρι της Άρτας”. Ένα τραγούδι ευρύτατα γνωστό, με ρίζες πολύ πριν από τη μάχη του Ματζικέρτ (1071), στην Ελλάδα. Οι Πομάκοι απομονωμένοι γεωγραφικά, κοινωνικά και πολιτιστικά, διατήρησαν την πιο αρχαία μορφή του τραγουδιού, που συγγενεύει με την παραλλαγή της Καππαδοκίας, όπου αρχικά γεννήθηκε.

Αν και το άρθρο 41 της Συνθήκης της Λωζάννης αναφέρεται στην εκπαίδευση και συγκεκριμένα στην εξασφάλιση ευκολιών από την κυβέρνηση όσον αφορά τη διδασκαλία "εν τη ιδία αυτών γλώσση”, εντούτοις η πομακική γλώσσα δε διδάχθηκε ποτέ, από τη μια μεριά διότι ποτέ δεν είχε καταγραφεί και από την άλλη διότι η Τουρκία εκμεταλλευόμενη, όπως έχουμε αναλύσει παραπάνω, τις μορφωτικές συμφωνίες 1951 και 1968, εισήγαγε την τουρκική γλώσσα στην μειονοτική εκπαίδευση. Όπως αναφέρει και η κ. Ελένη Σελλά-Μάζη, “αποτέλεσμα της κατάστασης αυτής είναι η τριγλωσσία την οποία βιώνουν οι πομακόφωνοι, έχοντας ως μητρική, ενδοοικογενειακή και ενδοεθνοτική γλώσσα την Πομακική, την Τουρκική ως γλώσσα του σχολείου και των ενδομειονοτικών συναλλαγών και την Ελληνική ως γλώσσα του σχολείου, της ανωτέρας και ανωτάτης εκπαίδευσης, καθώς και γλώσσα της διοίκησης, των αρχών και των εξωμειονοτικών επικοινωνιακών συναλλαγών”.264 Τα μαθήματα που διδάσκονται στα σχολεία είναι δίγλωσσα με τον ίδιο περίπου αριθμό ωρών διδασκαλίας. Επίσης κατά την εκτέλεση των θρησκευτικών τους καθηκόντων, η χρησιμοποιούμενη γλώσσα είναι η αραβική ή η τουρκική, όχι όμως η πομακική, με αποτέλεσμα στα δύο αυτά πεδία (εκπαίδευση και θρησκεία), η τουρκική γλώσσα να πρυτανεύει.

Σύμφωνα με το γράφοντα, στις τρείς προαναφερόμενες γλώσσες (ελληνικά- πομακικά-τουρκικά) προστίθενται και άλλες δύο, τα αραβικά265 (στη διδασκαλία του κορανίου) και τα αγγλικά (τα οποία είναι υποχρεωτικά στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα), δηλαδή έχουμε την εμφάνιση πεντάγλωσσων Πομάκων.

Όπως προαναφέραμε, η ιστορική πορεία των Πομάκων ξεκινάει από τους αρχαίους Αγριάνες την 4η χιλιετηρίδα π.Χ, οι οποίοι επηρεάζονται από τους Ίωνες, τους Αθηναίους και τους νοτιοελλαδίτες μετά τον αποικισμό τους στις θρακικές ακτές ενώ στα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ έχει ήδη ολοκληρωθεί ο εξελληνισμός τους. Συμμετείχαν την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου (330 π.Χ) στις εκστρατείες του στα βάθη της Ανατολίας. Στα χρόνια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας συνεχίζουν την ελεύθερη ζωή ασχολούμενοι κυρίως με την κτηνοτροφία, ενώ με την εμφάνιση, τον 7ο αιώνα μ.Χ των Βουλγάρων στην περιοχή, ενώνονται με τις δυνάμεις των

263 Εφημερίδες "Οικονομικός Ταχυδρόμος” της 30 Νοε 1995, "Τα Νέα” της 3 Ιουν 1995, "Απογευματινή” της 17 Μαρ 1996, "Ελευθεροτυπία” της 11 Μαϊ 1996 [Ανακτήθηκε από την Ελένη Σελλά-Μάζη, "Διγλωσσία και Κοινωνία. Η Ελληνική Πραγματικότητα”, Αθήνα, Προσκήνιο, 2006, σελ. 198]

264Ελένη Σελλά-Μάζη, "Διγλωσσία και Κοινωνία. Η Ελληνική Πραγματικότητα”, Αθήνα, Προσκήνιο, 2006, σελ. 196265Η αραβική γραφή χρησιμοποιείται πλέον μόνο για τη διδασκαλία ορισμένων μαθημάτων στα ιεροσπουδαστήρια

(μεντρεσέδες) και κατά τη διδασκαλία του Κορανίου στα παιδιά από τον Ιμάμη. [Ελένη Σελλά-Μάζη, "Διγλωσσία και Κοινωνία. Η Ελληνική Πραγματικότητα”, Αθήνα, Προσκήνιο, 2006, σελ. 197 (υποσημείωση 197)]

β υ ζ α ν τ ι ν ώ ν . 266 Τ ο 1 3 4 4 μ . Χ υ π ο τ ά σ σ ο ν τ α ι σ τ ο υ ς Β ο ύ λ γ α ρ ο υ ς , δ ε ν ε κ β ο υ λ γ α -

ρ ί ζ ο ν τ α ι ό μ ω ς α λ λ ά μ ό ν ο ε κ σ λ α β ί ζ ο ν τ α ι γ λ ω σ σ ικ ώ ς . Η σ υ ν ε ί δ η σ ή τ ο υ ς π α ρ α μ έ ν ε ι

ε λ λ η ν ι κ ή . Η π ε ρ ιο χ ή τ η ς Ρ ο δ ό π η ς υ π ο τ ά σ σ ε τ α ι σ τ ο υ ς Τ ο ύ ρ κ ο υ ς τ ο 1 3 6 5 .

Α κ ο λ ο υ θ ε ί η μ α κ ρ ο χ ρ ό ν ια ο θ ω μ α ν ικ ή κ υ ρ ια ρ χ ία κ α ι τ ο ν 1 7 ο α ιώ ν α μ . Χ α ρ χ ίζ ε ι η

π ρ ο σ π ά θ ε ια ε ξ ισ λ α μ ισ μ ο ύ τ ω ν κ α τ ο ίκ ω ν . Η υ π ο μ ο ν ή τ ω ν Π ο μ ά κ ω ν ε ξ α ν τ λ ε ί τ α ι κ α ι

έ χ ο ν τ α ς υ π ο σ τ ε ί π ο λ λ ά δ ε ιν ά , ό π ω ς η α ρ π α γ ή τ ω ν κ α λ λ ι ε ρ γ η μ έ ν ω ν ε κ τ ά σ ε ω ν , τ ο

π α ιδ ο μ ά ζ ω μ α τ ω ν α γ ο ρ ιώ ν τ ο υ ς γ ια ν α τ ο υ ς μ ε τ α μ ο ρ φ ώ σ ο υ ν ο ι Τ ο ύ ρ κ ο ι σ τ η

σ υ ν έ χ ε ια σ ε γ ε ν ί τ σ α ρ ο υ ς ε ν ώ τ α κ ο ρ ί τ σ ια ή τ α ν έ ρ μ α ια τ ο υ κ ά θ ε α γ ά , ο δ η γ ε ί τ ο ν

1 7 ο α ιώ ν α μ . Χ σ τ η λ ή ψ η τ η ς α π ό φ α σ η ς ν α α λ λ α ξ ο π ισ τ ή σ ο υ ν . 267 Μ ε τ α ξ ύ 1 6 5 6

1 6 6 1 , ε π ί β α σ ιλ ε ία ς τ ο υ Σ ο υ λ τ ά ν ο υ Μ ω ά μ ε θ ( Μ ε χ μ έ τ ) Δ ' ( M o h a m m e d τ ο υ IV ,

1 6 4 8 - 1 6 8 7 ) κ α ι τ ο υ μ ε γ ά λ ο υ Β ε ζ ύ ρ η Μ ε χ μ έ τ Κ ιο π ρ ο υ λ ο ύ ( M o h a m m e d K o p r i l i ,

1 6 5 6 - 1 6 6 1 ) , ο ι π ρ ό κ ρ ι τ ο ι τ ω ν Π ο μ ά κ ω ν μ α ζ ί μ ε τ ο υ ς ι ε ρ ε ί ς μ ε τ έ β η σ α ν σ τ η ν

Φ ιλ ιπ π ο ύ π ο λ η κ α ι α ι τ ή θ η κ α ν α π ό τ ο ν Τ ο ύ ρ κ ο δ ιο ι κ η τ ή ν α π ρ ο σ χ ω ρ ή σ ο υ ν σ τ ο

Ισ λ ά μ . Τ ο υ ς π α ρ έ π ε μ ψ ε σ τ ο Μ η τ ρ ο π ο λ ί τ η Φ ιλ ιπ π ο υ π ό λ ε ω ς Γ α β ρ ιή λ , α λ λ ά π α ρ ά

τ η ν π ρ ο σ π ά θ ε ιά τ ο υ γ ια ν α τ ο υ ς μ ε τ α π ε ίσ ε ι , δ ε ν κ α τ έ σ τ η τ ε λ ικ ά ε φ ικ τ ό , μ ε

α π ο τ έ λ ε σ μ α ν α α σ π α σ θ ο ύ ν ο ι Π ο μ ά κ ο ι τ ο ν Ι σ λ α μ ισ μ ό . 268 269 Τ η ν π ε ρ ίο δ ο α υ τ ή

κ α τ ε δ α φ ίσ τ η κ α ν σ τ η ν π ε ρ ιο χ ή τ η ς Ρ ο δ ό π η ς , 2 1 8 ε κ κ λ η σ ίε ς κ α ι 3 3 6

π α ρ ε κ κ λ ή σ ια . 270 Κ α τ ά τ η ν ε π α ν ά σ τ α σ η τ ο υ 1 8 2 1 , ο ι Π ο μ ά κ ο ι β ο η θ ο ύ ν τ ο υ ς

Τ ο ύ ρ κ ο υ ς σ τ η ν κ α τ ά π ν ι ξ ή τ η ς σ τ η Χ α λ κ ιδ ικ ή κ α ι τ ο ν Ά θ ω . Τ η ν ίδ ια β ο ή θ ε ια ο ι

Π ο μ ά κ ο ι τ η ν δ ί ν ο υ ν σ τ ο υ ς Τ ο ύ ρ κ ο υ ς τ ο 1 8 7 6 μ ε τ η ν κ α τ α σ τ ο λ ή τ η ς ε ξ έ γ ε ρ σ η ς τ ω ν

Β ο υ λ γ ά ρ ω ν . Τ ο 1 8 7 8 υ π ο γ ρ ά φ ε τ α ι η Σ υ ν θ ή κ η τ ο υ Α γ ίο υ Σ τ ε φ ά ν ο υ κ α ι

δ η μ ιο υ ρ γ ε ί τ α ι η Μ ε γ ά λ η Β ο υ λ γ α ρ ία . Ο ι Π ο μ ά κ ο ι ε π α ν α σ τ α τ ο ύ ν κ α θ ώ ς δ ε θ έ λ ο υ ν

ν α σ υ μ π ε ρ ιλ η φ θ ο ύ ν σ τ η Μ ε γ ά λ η Β ο υ λ γ α ρ ία κ α ι έ τ σ ι ιδ ρ ύ ο υ ν τ η ν π ρ ώ τ η

α ν ε ξ ά ρ τ η τ η κ α ι α υ τ ό ν ο μ η Δ η μ ο κ ρ α τ ία σ τ α Β α λ κ ά ν ια , π ο υ α π ο τ ε λ ο ύ ν τ α ν α π ό

ε ίκ ο σ ι έ ν α χ ω ρ ιά , η ο π ο ία κ α τ α λ ύ θ η κ ε τ ο 1 8 8 5 . Τ ο 1 9 0 8 ο ι Ν ε ό τ ο υ ρ κ ο ι π α ίρ ν ο υ ν

σ τ α χ έ ρ ια τ ο υ ς τ η ν ε ξ ο υ σ ία κ α ι π ρ ο σ π α θ ο ύ ν γ ια τ ο ν ε κ τ ο υ ρ κ ισ μ ό ό λ ω ν τ ω ν

μ ο υ σ ο υ λ μ ά ν ω ν . Μ ε τ ά τ ο υ ς Β α λ κ α ν ι κ ο ύ ς π ο λ έ μ ο υ ς ο Ε λ λ η ν ι κ ό ς Σ τ ρ α τ ό ς έ χ ε ι

α π ε λ ε υ θ ε ρ ώ σ ε ι τ η Δ υ τ ι κ ή Θ ρ ά κ η α λ λ ά η Σ υ ν θ ή κ η τ ο υ Β ο υ κ ο υ ρ ε σ τ ίο υ ( 1 0 Α υ γ

1 9 1 3 ) π α ρ α χ ω ρ ε ί τ η ν π ε ρ ιο χ ή σ τ ο Β ο υ λ γ α ρ ικ ό κ ρ ά τ ο ς . Α π ό 3 1 Α υ γ 1 9 1 3 μ έ χ ρ ι 2 5

Ο κ τ 1 9 1 3 , ιδ ρ ύ ε τ α ι π ρ ο σ ω ρ ιν ή κ α ι σ τ η σ υ ν έ χ ε ια α υ τ ό ν ο μ η κ υ β έ ρ ν η σ η τ η ς Δ υ τ ι κ ή ς

Θ ρ ά κ η ς μ ε δ ικ ή τ η ς σ η μ α ία , σ τ ο π λ α ίσ ιο α υ τ ο ν ό μ η σ η ς τ η ς π ε ρ ιο χ ή ς , σ υ ν ε π ε ία τ η ς

υ π ο γ ρ α φ ή ς τ η ς Σ υ ν θ ή κ η ς τ ο υ Β ο υ κ ο υ ρ ε σ τ ίο υ . 271 Σ τ ο ν Α ' Π α γ κ ό σ μ ιο Π ό λ ε μ ο

266Οι Βυζαντινοί τους Πομάκους τους αναφέρουν με το όνομα “Άρην”, που σημαίνει άνδρας. [Περικλής Ροδάκης, “ΟιΘράκες Μουσουλμάνοι. Η Τουρκική Κατάκτηση της Θράκης”, Αθήνα, 1991, Ρήσος, σελ. 182]

267Βιβλίο Έκδοσης Δ' Σώματος Στρατού (Δ' ΣΣ), “Οδοιπορικό στα Πομακοχώρια”, 1996, σελ. 14-16 268Αναφέρεται ότι μετά την αποτυχία του μητροπολίτη Γαβριήλ να μεταπείσει τους Πομάκους να αλλαξοπιστήσουν,

πραγματοποιήθηκε με επισημότητα η περιτομή τους στο τζαμί που ήταν κοντά στο διοικητήριο. Μετά από αυτή την επίσημη τελετή, οι προύχοντες και οι ιερείς επέστρεψαν στον τόπο τους και πραγματοποίησαν περιτομή σε όλους τους Πομάκους. Η καταγραφή του εξισλαμισμού των Πομάκων καταγράφτηκε από τον Τσέχο ιστορικό Γίρεσεκ (Jirecek). [Περικλής Ροδάκης, “Οι Θράκες Μουσουλμάνοι. Η Τουρκική Κατάκτηση της Θράκης”, Αθήνα, 1991, Ρήσος, σελ. 185]

269Μια άλλη εκδοχή του εξισλαμισμού των Πομάκων, που υποστηρίχθηκε από τους Βουλγάρους, αναφέρει ότι στα χρόνια του μεγάλου Βεζύρη Μεχμέτ Κιοπρουλού, ο εξισλαμισμός έγινε με την άμεση απειλή βίας. Το 1656 δυνάμεις Οθωμανών μπήκαν στην περιοχή Τσεπνί. Ο μέγας Βεζύρης κάλεσε τους προκρίτους και τους κατηγόρησε ότι επαναστατούν και κάνουν κακό στην περιοχή. Θα έπρεπε κατόπιν τούτου να αφανιστούν, εκτός και εάν εξισλαμίζονταν. Έτσι και έγινε. Οι γενίτσαροι μάλιστα περίμεναν με γυμνά τα σπαθιά για να τους σφάξουν.[Περικλής Ροδάκης, “Οι Θράκες Μουσουλμάνοι. Η Τουρκική Κατάκτηση της Θράκης”, Αθήνα, 1991, Ρήσος, σελ. 184]

270Γι'αυτό σήμερα δεν βρίσκουμε στην ορεινή Ροδόπη εκκλησίες, αλλά μόνο ερείπιά τους σε ανασκαφές.[Βιβλίο Έκδοσης Δ' Σώματος Στρατού (Δ' ΣΣ), “Οδοιπορικό στα Πομακοχώρια”, 1996, σελ. 16]

271Η αυτονόμηση προέκυψε από την απελπισία ότι θα γίνουν κομμάτι της Βουλγαρίας. Έτσι οδήγησε μερίδα Ελλήνων και Μουσουλμάνων να επαναστατήσουν διεκδικώντας την αυτονόμηση της περιοχής τους. H Αυτόνομη Κυβέρνηση της Δυτικής Θράκης (Bati Trakya Bagimsiz HUkUmeti) ήταν ένα μικρό, προσωρινό κράτος που ιδρύθηκε στη Δυτική Θράκη από τις 31 Αυγ 1913 έως τις 25 Οκτ 1913. Η επίσημη ονομασία της ήταν αρχικά Προσωρινή Κυβέρνηση Δυτικής Θράκης (Garbi Trakya HUkumet-i Muvakkatesi) και αργότερα Αυτόνομη Κυβέρνηση Δυτικής Θράκης (Garbi Trakya HUkumet-i MUstakilesi). Το κράτος περιλάμβανε όλη τη Δυτική Θράκη, από τον Έβρο μέχρι το Νέστο ποταμό, συμπεριλαμβανομένης της βουλγαρικής Ροδόπης στα βόρεια και στα νότια έφτανε στο Αιγαίο Πέλαγος. Η συνολική έκταση του ξεπερνούσε τα 8.600 χλμ2. Ο πληθυσμός του κρατιδίου ήταν 500.000 εκ των οποίων το 50% (250.000) ήταν

- 8 6 -

http://el.wikipedia.org/wiki/1913

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9D%CE%AD%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%82

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%B9%CE%B3%CE%B1%CE%AF%CE%BF_%CE%A0%CE%AD%CE%BB%CE%B1%CE%B3%CE%BF%CF%82

- 8 7 -

(1914-1918), οι Πομάκοι στρατολογήθηκαν στο πλευρό των Βουλγάρων και των Τούρκων. Με τη λήξη του πολέμου αυτού, υπογράφεται η Συνθήκη ειρήνης των Βερσαλλιών (28 Ιουν 1919) και στη συνέχεια η Συνθήκη του Νεϊγύ (27 Νοε 1919), όπου η Δυτική Θράκη παραχωρείται στην Ελλάδα. Στις 10 Αυγ 1920 υπογράφεται η Συνθήκη των Σεβρών, με την οποία αναπτερώνονται οι ελπίδες και τα όνειρα της Μεγάλης Ιδέας, για λίγο όμως, καθότι τον Αυγ 1922 ολοκληρώνεται η καταστροφή στην Μικρά Ασία. Η Ελλάδα "πάει” με τον Ελευθέριο Βενιζέλο στη Λωζάννη για να περισώσει ό,τι είναι ανθρωπίνως δυνατόν. Υπογράφεται η άδικη Συνθήκη Ειρήνης της Λωζάννης την 24 Ιουλ 1923 (βλέπε Κεφάλαιο Γ'). Η περιοχή κατοικίας του κυρίου όγκου των Πομάκων παρέμεινε στη Βουλγαρία παρά τις έντονες και επίμονες προσπάθειες ένταξής τους στην Ελλάδα. Η μετέπειτα πορεία των Πομάκων (από το 1923 μέχρι σήμερα) έχει αναλυθεί στην παράγραφο 5.2 του παρόντος Κεφαλαίου. Σήμερα οι Πομάκοι ζουν, συναναστρέφονται, εκπαιδεύονται, αναπτύσσονται σε ένα πλαίσιο πλήρους ισοπολιτείας και ισονομίας σε σχέση με το πλειονοτικό χριστιανικό πληθυσμό της Δυτικής Θράκης.272

Τελειώνοντας, υποβάλω ένα ερώτημα. Τί είδους αίμα ρέει στις φλέβες των Πομάκων; Εγώ δεν θα απαντήσω διότι το λόγο έχει η επιστήμη και συγκεκριμένα το πόρισμα της αιματολογικής έρευνας που πραγματοποίησε η Β' Παθολογική κλινική του Πανεπιστημίου Θεσ/νίκης στους Πομάκους το 1969 και που δημοσιεύθηκε το 1970 στην έκδοση Folia Biochemica et Biologica Graeca. Το πόρισμα αναφέρει: “Προέβημεν εις τον ανοσολογικόν καθορισμόν των φαινοτύπων των απτοσφαιρινών, επί 508 Πομάκων κατοίκων Θράκης. Εκ της ανωτέρω ερεύνης ουδεμία διαφορά προέκυψεν μεταξύ των Πομάκων και του λοιπού Ελληνικού πληθυσμού, τόσον ως προς την συμμετοχήν των γόνων, όσον και ως προς την συχνότητα των τριών απτοσφαιρινικών φαινοτύπων”.273

Σήμερα στην Ελλάδα υπάρχουν τρεις ενεργοί σύλλογοι, που αφορούν τους Πομάκους: το Κέντρο Πομακικών Ερευνών, ο Πανελλήνιος Σύλλογος Πομάκων και ο Πολιτιστικός Σύλλογος Πομάκων νομού Ξάνθης.274 Από εφημερίδες εκδίδονται, η "Ζαγάλισα” (Αλήθεια στα Πομάκικα), η οποία ιδρύθηκε το 1997, έχει σήμερα εκδότη και διευθυντή τον Αχμέτ Ιμάμ, εκδίδεται από το Κέντρο Πομακικών Ερευνών και γράφεται στα πομάκικα με ελληνικούς όμως χαρακτήρες και η δεύτερη εφημερίδα είναι η "Γκαζέτε Πομάτσκι”.

Έλληνες και οι υπόλοιποι ήταν Τούρκοι, Πομάκοι, Τσιγγάνοι, Αρμένιοι, Εβραίοι και λίγοι Βούλγαροι. Το άρθρο αυτό έχει σαν πηγή τον Κωνσταντίνο Βακαλόπουλο, “Ιστορία της Μείζονος Θράκης, από την πρώιμη Οθωμανοκρατία μέχρι τις μέρες μας”, Θεσσαλονίκη, 2004, Εκδοτικός Οίκος Αντώνιου Σταμούλη, σελ. 282 και Λένα Διβάνη, "Η εδαφική ολοκλήρωση της Ελλάδας (1830 - 1947)”, Αθήνα, Καστανιώτης, 2004, σελ. 584-587. [http://el.wikipedia.org/wiki/ Αυτόνομη_Κυβέρνηση_Δυτικής_Θράκης]

272Βιβλίο Έκδοσης Δ' Σώματος Στρατού (Δ' ΣΣ), "Οδοιπορικό στα Πομακοχώρια”, 1996, σελ. 13-23 273Την έρευνα πραγματοποίησαν οι ιατροί κ.κ Σωτ. Παναγιωτόπουλος, Γ. Τσάπας, Π. Παπάζογλου, Ν. Ξυροτύρης, Πόλ.

Μυλωνάς, Ε. Χαρισιάδου, Ε. Παναγιωτόπουλος (καθηγητής) και δημοσιεύθηκε στο Folia Biochemica et Biologica Graeca, Vol. VII, Face %, 1970, Scientific Press G. Parisianis Athens 1970, page 99-101.[Πόλυς Α. Μυλωνάς, “Οι Πομάκοι της Θράκης”, Αθήνα, Νέα Σύνορα-Α.Α. Λιβάνη, 1990, σελ. 37]

274Πραγματικά συγκλονιστική είναι η ομιλία της Μολλά Νουρσέλ, κατά την ιδρυτική εκδήλωση του Πανελληνίου Συλλόγου Πομάκων στις 23 Μαϊ 2009. Αναφέρει σχετικά στην ομιλία της: “Ποιοι είναι αυτοί που μας λένε, μη μιλάτε Πομάκικα, είναι μία άχρηστη γλώσσα.Σε αυτούς απαντάμε. Η γλώσσα μας είναι η ψυχή μας. Η γλώσσα μας είναι ο εαυτός μας. Πως είναι δυνατόν να μην αγαπάμε και να μη σεβόμαστε τον ίδιο τον εαυτό μας” ενώ κλείνει την ομιλία της με το “Είμαι περήφανη που έγινα μέλος αυτού του συλλόγου. Είμαι περήφανη που είμαι Ελληνίδα Πομάκα”. Όλη η ομιλία της Μολλά Νουρσέλ είναι διάρκειας 4 λεπτών και βρίσκεται στην ηλεκτρονική διεύθυνση http://zagalisa.gr/category/diafora/ diafora/panellinios-syllogos-pomakon

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A4%CE%BF%CF%8D%CF%81%CE%BA%CE%BF%CE%B9_(%CE%AD%CE%B8%CE%BD%CE%BF%CF%82)

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%BF%CE%BC%CE%AC%CE%BA%CE%BF%CE%B9

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A4%CF%83%CE%B9%CE%B3%CE%B3%CE%AC%CE%BD%CE%BF%CE%B9

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%81%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B9%CE%BF%CE%B9

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%92%CE%BF%CF%8D%CE%BB%CE%B3%CE%B1%CF%81%CE%BF%CE%B9

http://el.wikipedia.org/

http://zagalisa.gr/category/

-885.4 Θρησκεία - Θρησκευτικές Αρχές

Ως μουσουλμάνοι, πιστεύουν στο μωαμεθανισμό, κατά διαφορετικό όμως τρόπο και προσέγγιση η κάθε εθνοτική ομάδα. Η προσήλωση των Πομάκων στο Ισλάμ, χαρακτηρίζεται από μία “χαλαρή” αντιμετώπιση της μουσουλμανικής θρησκείας ενώ υποστηρίζεται πως συγκαταλέγονται μάλλον μεταξύ των συντηρητικών, επανδρώνοντας σε μεγάλο βαθμό τις ιερατικές σχολές της μειονότητας.275 Οι τουρκογενείς, ανήκουν και πιστεύουν στο σουνιτικό κλάδο του Ισλάμ, που έχει χαρακτηριστικά την προσκόλληση στη θρησκευτική παράδοση.276 Σύμφωνα με την κ. Ελένη Σελλά-Μάζη, οι Αθίγγανοι, σε αντίθεση με τους τουρκογενείς, “θεωρούνται μάλλον μουσουλμανίζοντες, μη αφοσιωμένοι, δηλαδή πλήρως στο αυστηρό τυπικό του σουννιτικού Ισλάμ”,277 ενώ σύμφωνα με τον κ. Ζεγκίνη, “υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις ότι πολλοί από αυτούς είχαν στο παρελθόν ασπασθεί τη διδασκαλία του τάγματος των Μπεκτασήδων, εξ ου και η χαλαρότητα στην τήρηση του αυστηρού λατρευτικού τυπικού. Άλλωστε, θα πρέπει να υπενθυμίσουμε το σεβασμό των Αθιγγάνων στην εορτή του Αγίου Γεωργίου, της Παναγίας (την ημέρα της κοιμήσεως της Θεοτόκου), καθώς και του Πάσχα, των οποίων το τυπικό και τα έθιμα τηρούν και αυτοί από κοινού με τους χριστιανούς γείτονές τους”.278

Το ελληνικό κράτος, κατ' εξοχήν δημοκρατικό και φιλελεύθερο, επέτρεψε σε ένα τμήμα της επικράτειάς του, την εφαρμογή του ιερονομικού δικαίου (Saria) με αναστολή εφαρμογής πολλών κεφαλαίων που σχετίζονται με το Αστικό Κώδικα (οικογενειακό - κληρονομικό δίκαιο, επιμέλεια τέκνων). Το Κοράνι υπερισχύει στα μέρη αυτά, του Ελληνικού Συντάγματος και του Έλληνα νομοθέτη.

Η μουσουλμανική μειονότητα διοικείται από τρείς Μουφτήδες (Κομοτηνής, Ξάνθης, Διδυμοτείχου), οι οποίοι είναι θρησκευτικοί ηγέτες, δημόσια αρχή, κρατικοί λειτουργοί (εξομοιούμενοι με Γενικό Διευθυντή Υπουργείου), μισθοδοτούνται από τον ελληνικό κρατικό προϋπολογισμό και δεν υπηρετούν στον ελληνικό στρατό (σε αντίθεση με τα ισχύοντα στην Τουρκία). Οι Μουφτήδες συνεπικουρούνται στο έργο τους από 400 κατώτερους θρησκευτικούς λειτουργούς (ιμάμηδες, μουεζίνηδες, χατίπηδες) ενώ 30 θεολόγοι απόφοιτοι ανωτάτων ιδρυμάτων του θρησκευτικού κόσμου εξουσιοδοτούνται από τους μουφτήδες να κηρύσσουν στα τεμένη κάθε Παρασκευή, ημέρα αργίας των μουσουλμάνων.279 Οι μουφτήδες επίσης, πλέον των θρησκευτικών καθηκόντων, ασκούν και το έργο ιεροδικαστών, σε ιεροδικεία (σερί), επί θεμάτων γάμων, διαζυγίων, διατροφών, επιτροπειών, χειραφεσίας ανηλίκων, ισλαμικών διαθηκών, ενώ οι αποφάσεις τους υπόκεινται στον έλεγχο του αρμοδίου προέδρου Πρωτοδικών μόνο σε ό,τι αφορά τη τήρηση των ορίων δικαιοδοσίας τους. Γνωμοδοτούν επιπρόσθετα επί παντός θέματος που άπτεται θρησκευτικού, κληρονομικού και οικογενειακού ζητήματος του μωαμεθανικού δικαίου.280 Οι μουφτήδες διορίζονται από το 1923 από το κράτος, όπως συμβαίνει σε όλο τον κόσμο. Η επιλογή γίνεται από τον περιφερειάρχη, μετά από

275 [Ελένη Σελλά-Μάζη, "Διγλωσσία και Κοινωνία. Η Ελληνική Πραγματικότητα”, Αθήνα, Προσκήνιο, 2006, σελ. 196 (υποσημείωση 195)]

276 Ελένη Σελλά-Μάζη, “Διγλωσσία και Κοινωνία. Η Ελληνική Πραγματικότητα”, Αθήνα, Προσκήνιο, 2006, σελ. 211277 Ελένη Σελλά-Μάζη, “Διγλωσσία και Κοινωνία. Η Ελληνική Πραγματικότητα”, Αθήνα, Προσκήνιο, 2006, σελ. 2042 7 8 Ε. Ζεγκίνης, “Οι Μουσουλμάνοι Αθίγγανοι της Θράκης’, Θεσσαλονίκη, Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου, 1994,

σελ. 49. Ανακτήθηκε από την Ελένη Σελλά-Μάζη, "Διγλωσσία και Κοινωνία. Η Ελληνική Πραγματικότητα”, Αθήνα, Προσκήνιο, 2006, σελ. 204

279 Μανώλης Κοττάκης, “Θράκη, Η Μειονότητα Σήμερα”, Αθήνα, Νέα Σύνορα, Α.Α Λιβάνη, 2000, σελ. 88-90280Αγορώ (Ρίτα)-Ελισάβετ Λαζάρου, Αχιλλέας Λαζάρου, “Εθνικά και Μειονοτικά Θέματα (Στοιχεία Ενημερωτικά), Αθήνα,

Εκδόσεις Επιτροπής Ενημερώσεως για τα Εθνικά Θέματα, 1993, σελ. 101-102

- 8 9 -

γνωμοδότηση ειδικού μικτού συμβουλίου, αποτελούμενο από δέκα εξέχοντες μουσουλμάνους, θρησκευτικούς λειτουργούς και λαϊκούς. Με το νόμο 1920/91, καθορίστηκαν υψηλά προσόντα για την κατάληψη της θέσεως του μουφτή, καθόσον απαιτείται πτυχίο ανώτατης ισλαμικής θεολογικής σχολής ή κατοχή διπλώματος “ Ιτζατζέτ Ναμέ” ή δεκαετής θητεία ιμάμη, ενώ η θητεία τους είναι δεκαετής με δυνατότητα ανανέωσης. Υπάρχουν όμως στην Ξάνθη και στην Κομοτηνή οι "Ψευδομουφτήδες”, οι οποίοι εκλέχτηκαν από τους μουσουλμάνους, εφαρμόζοντας όπως λένε το νόμο 2345/1920 (προγενέστερος της ανταλλαγής των πληθυσμών του 1923, όταν στην Ελλάδα βρίσκονταν 700.000 μουσουλμάνοι), χωρίς κάλπη αλλά με ανάταση της χειρός στα τεμένη, όπως στην περίπτωση των Ιμπραήμ Σερίφ και του Μεχμέτ Εμίν Αγά.281 Στην πραγματικότητα είναι κατευθυνόμενοι από τους σκληροπυρηνικούς της μουσουλμανικής μειονότητας και καθοδηγούμενοι από την Τουρκία διαμέσου του Τουρκικού Προξενείου Κομοτηνής, που αποτελεί τη “φωνή” της εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας.

Σήμερα στη Θράκη υφίστανται 257 τεμένη (τζαμιά), 78 παρεκκλήσια (μετζίτια), 12 τεκέδες και 305 ισλαμικά νεκροταφεία.282Οι μουσουλμάνοι της Δυτικής Θράκης θρησκευτικά διαιρούνται σε δύο κατηγορίες:283

Τους Κιζιλμπάσηδες: Είναι μια αλεβίτικη αίρεση Μπεκτασήδων με ξεχωριστά πολιτιστικά χαρακτηριστικά και εκτιμάται ότι είναι το 5% του πληθυσμού των Πομάκων. Κατοικούν στην περιοχή του Κέχρου Ροδόπης και περισσότεροι στην επαρχία Σουφλίου Έβρου. Χαρακτηρίζονται για τη θρησκευτική αδιαφορία τους, ενώ το όνομά τους το οφείλουν σε μικρασιατικό εξισλαμισμένο φύλο 80.000 περίπου προσώπων. Φορούν κόκκινο σκούφο, ονομαζόμενοι “κοκκινοσκούφηδες” όπως ετυμολογικά λέει το όνομά τους, λόγω του βίαιου εξισλαμισμού τους. Αν και διαφέρουν ως προς πολλά έθιμα και θρησκευτικές δοξασίες από τους λοιπούς μουσουλμάνους της Μικράς Ασίας, οι Τούρκοι τους εκμεταλλεύτηκαν συστηματικά ασκώντας επιρροή εμφανίζοντάς τους ως Τούρκους ενώ φυλετικά είναι παντελώς ξένοι.284 Οι Κιζιλμπάσηδες Πομάκοι χιλιάδες χρόνια κρατούν κλειστά τα στόματά τους σχετικά με τη μυστηριακή λατρεία τους. Σταυρώνουν το ψωμί όταν το κόβουν, κεντάνε σταυρούς στο κάτω μέρος στις κάλτσες τους, πίνουν νερό από τα αγιάσματα και επισκέπτονται χριστιανικά ξωκκλήσια, τρώνε χοιρινό και πίνουν οινοπνευματώδη σε αντίθεση με τους ομόθρησκους τους.285

Τους Μπεκτάσηδες: Είναι οπαδοί του Χατζή Μπεκτάς Βελή286 (1209-1271), ο οποίος ίδρυσε το τάγμα των μπεκτασήδων. Από νωρίς κρίθηκε αιρετικό, διότι ακολουθούσε δοξασία πανθεϊσμού και απέρριπτε τη νηστεία του ραμαζανίου. Οι Μπεκτασήδες της Δυτικής Θράκης ήσαν προσηλωμένοι στις θρησκευτικές πεποιθήσεις και δεν αναμειγνύονταν στις πολιτικές και φυλετικές διενέξεις.

281 Στις αρχές του 1995 ο “εκλεγμένος” μουφτής (ψευτομουφτής) της Ξάνθης, Μεχμέτ Εμίν Αγά, καταδικάστηκε σε δεκάμηνη φυλάκιση από το δικαστήριο της Λάρισας ως σφετεριστής του τίτλου. Το Τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών κατηγόρησε την Ελλάδα ότι παρακωλύει τους Μουφτήδες Ξάνθης και Κομοτηνής στην άσκηση των καθηκόντων τους, παρά το γεγονός ότι είχαν εκλεγεί από την κοινότητα, όπως προβλέπεται στη συμφωνία των Αθηνών του 1913.Hugh Poulton, “Ημίψηλο, Γκρίζος Λύκος και Ημισέληνος” , Αθήνα, Οδυσσέας, 2000, σελ. 371-372

282 Μανώλης Κοττάκης, “Θράκη, Η Μειονότητα Σήμερα", Αθήνα, Νέα Σύνορα, Α.Α Λιβάνη, 2000, σελ. 92, 95, 99283 Αγορώ (Ρίτα)-Ελισάβετ Λαζάρου, Αχιλλέας Λαζάρου, “Εθνικά και Μειονοτικά Θέματα (Στοιχεία Ενημερωτικά), Αθήνα,

Εκδόσεις Επιτροπής Ενημερώσεως για τα Εθνικά Θέματα, 1993, σελ. 100-101284 Αγορώ (Ρίτα)-Ελισάβετ Λαζάρου, Αχιλλέας Λαζάρου, “Εθνικά και Μειονοτικά Θέματα (Στοιχεία Ενημερωτικά), Αθήνα,

Εκδόσεις Επιτροπής Ενημερώσεως για τα Εθνικά Θέματα, 1993, σελ. 100-101285http://www . patridamou . gr (Πομάκοι)286 Ο Χατζή Μπεκτάς Βελή συνδέθηκε αρχικά με το δερβισικό τάγμα των Γεβενήδων και κατά την ιεραποδημία του στη

Μέκκα με το δάσκαλό του Λοκμάν Περεντέ, έλαβε την ονομασία Χατζή (Haci), δηλ. προσκυνητής.[Ευστράτιος Χ. Ζεγκίνης, “Ο Μπεκτασισμός στη Δ. Θράκη. Συμβολή στην Ιστορία της Διαδόσεως του Μουσουλμανισμού στον Ελλαδικό Χώρο", Θεσσαλονίκη, Institute for Balkan Studies, 1996, σελ. 22, 31-37]

http://www.patridamou.gr/

Ο μ ο λ ο γ ο υ μ έ ν ω ς σ υ ζ ο ύ σ α ν α ρ μ ο ν ικ ά μ ε τ ο υ ς χ ρ ισ τ ι α ν ο ύ ς σ υ ν τ ο π ί τ ε ς τ ο υ ς . Η

μ υ σ τ η ρ ια κ ή ζ ω ή τ ω ν μ π ε κ τ α σ ή δ ω ν κ α θ ώ ς κ α ι τ α θ ρ η σ κ ε υ τ ικ ά έ θ ιμ α χ ρ ισ τ ι α ν ώ ν

κ α ι μ π ε κ τ α σ ή δ ω ν σ τ η Δ υ τ ι κ ή Θ ρ ά κ η ε ίν α ι π ο λ ύ ε ν δ ια φ έ ρ ο ν τ α . 287

- 9 0 -

287 Η μυστηριακή ζωή των μπεκτασήδων απαρτίζεται από την τελετή "ικράρ” (ομολογία πίστεως από τα νέα προς ένταξη μέλη στον τεκκέ), τελετή "τζεμ” (κάθε 27 Δεκεμβρίου, αποτελούμενη από ένα είδος βακχικής τελετής με οινοποσία και χορό), τελετή της ρασοφορίας ή του μανδύα (ρασοφορία δερβίση) και τέλος η τελετή νεβρούζ (εορτασμός της ημέρας γενεθλίων του Αλή). Τέλος, οι μπεκτασήδες διατηρούν αρκετά έθιμα όμοια με των χριστιανών, όπως: α. επισκέπτονται χριστιανικά παρεκκλήσια, κυρίως του Αγίου Γεωργίου (Δρυμιάς Ξάνθης, Πόταμου και Λουτρού Αλεξανδρούπολης και Πετρωτών Κομοτηνής), για να προσευχηθούν ή για να προσφέρουν θυσίες ζώων (κουρμπάνι) με το παλαιό ημερολόγιο (6 Μαίου),β. προσφέρουν λατρεία σε χριστιανούς αγίους, που τους ταυτίζουν με μουσουλμάνους αγίους (π.χ τον Άγιο Γεώργιο που τον ταυτίζουν με τον Προφήτη Ηλία και τον ονομάζουν Χιδερελέζ (Hiderellez),γ. τηρούν εορτολόγιο στο οποίο περιλαμβάνονται και πρότυπα χριστιανών αγίων, προσφέρουν ζωοθυσίες (Θέρμες Ξάνθης, χωριά Σιδηρώ, Κόρυμβος, Χαμηλό, Ρούσσα κλπ),δ. επισκέπτονται τα αγιάσματα (Άνω Καμπή, Άγιο Γεώργιο Τραϊανούπολης), νίπτονται ή πίνουν το αγιασμένο νερό όπως οι χριστιανοί,ε. κρεμούν μία κλωστή ή ένα μικρό κομμάτι από τα ρούχα τους στο δέντρο, που είναι κοντά στο τόπο του προσκυνήματος και τέλοςστ αφιερώνουν διάφορα αντικείμενα, κατά τη συνήθεια των χριστιανών, όπως αφιερωματικές πλάκες με κορανικά εδάφια, κεντητά καλύμματα, προσόψια κ.α).

Με τα χριστιανικά πρότυπα θα μπορούσαν επίσης να παραλληλιστούν: η μπεκτασική Τριάδα Αλλάχ-Μωάμεθ-Αλή με τη χριστιανική Τριάδα, η δωδεκάδα των ιμάμηδων με τους Δώδεκα Αποστόλους, η δυάδα Χασάν και Χουσεϊν με τους κορυφαίους των Αποστόλων Πέτρο και Παύλο, η αγαμία των δερβίσηδων, όπως καθιερώθηκε από τον Μπαλήμ Σουλτάν, με την αγαμία των χριστιανών κληρικών και μοναχών, κ.α.[Ευστράτιος Χ. Ζεγκίνης, “Ο Μπεκτασισμός στη Δ. Θράκη. Συμβολή στην Ιστορία της Διαδόσεως του Μουσουλμανισμού στον Ελλαδικό Χώρο” , Θεσσαλονίκη, Institute for Balkan Studies, 1996, σελ. 48-49, 232-242]

- 9 1 -

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΣΤ'

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

6.1 Συμπεράσματα

Από την ανάλυση όλων των παραπάνω, διαπιστώθηκαν τα εξής:

α. Η γεωπολιτική και γεωστρατηγική θέση της Δυτικής Θράκης.

Η Δυτική Θράκη είναι ένας γεωπολιτικός εξώστης, από τον οποίο η Ελλάδα ατενίζει τα στενά του Βοσπόρου και τον Εύξεινο Πόντο. Από την άποψη αυτή η Θράκη καθιστά την Ελλάδα τμήμα του παρευξείνιου υποσυστήματος, δηλ. χώρα η οποία παρουσιάζει ενδιαφέρον για τους γεωπολιτικούς παίκτες πλανητικής ή περιφερειακής εμβέλειας που συγκρούονται στην περιοχή. Ενδεχόμενη λοιπόν απώλεια της Δυτικής Θράκης, δεν θα σήμαινε απλώς και μόνο απώλεια ενός γεωγραφικού διαμερίσματος αλλά θα συνιστούσε και έναν σοβαρό γεωπολιτικό ακρωτηριασμό, αφού στην περίπτωση αυτή θα χανόταν η εγγύτητα προς μια ευρύτερη περιοχή, στην οποία διασταυρώνονται σημαντικά συμφέροντα και όπου ιστορικά ο ελληνισμός ήταν πάντοτε παρόντας. Είναι ένα προγεφύρωμα στη χερσόνησο του Αίμου, το οποίο σε όποιον το ελέγχει, δίνει άμεση πρόσβαση προς όλους τους εμπορικούς δρόμους που κατευθύνονται προς την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη. Η Δυτική Θράκη δεν είναι μόνο ο ανατολικός ηπειρωτικός αμυντικός βραχίονας της Ελλάδας αλλά και ο βόρειος προμαχώνας της Αιγιακής ενδοχώρας, προσδίδοντας το αναγκαίο «στρατηγικό βάθος» στη κατεύθυνση Ανατολής-Δύσης. Πλέον αυτών, οι «συνοριακές πυραμίδες» του Έβρου, που είναι στο μεγαλύτερο μέρος ο ποταμός Έβρος, αποτελούν μαζί με την όριο γραμμή των νήσων του Ανατολικού Αιγαίου με την Τουρκία, τα σύνορα της νοτιοανατολικής Ευρώπης. Εκτός αυτού, αποτελεί και ένα πολιτιστικό και ιδεολογικό σύνορο, που διαχωρίζει δύο κόσμους, δύο ηπείρους, δύο ιστορίες, δύο θρησκείες καθώς και το τελευταίο σημείο αγκίστρωσης του ελληνισμού στην ευρύτερη περιοχή της Θράκης από του τελευταίου και άδικου ξεριζωμού.

Στο σημερινό γεωπολιτικό περιβάλλον της Δυτικής Θράκης, από όπου θα διέλθουν οι αγωγοί φυσικού αερίου καθώς και ο ΤΑΡ ^ ra n s Adriatic Pipeline), προερχόμενος από το Αζερμπαϊτζάν με προορισμό την Ευρώπη, την καθιστούν μια περιοχή εισροής πλούτου και ελέγχου ροής ενέργειας, που μπορεί να εξελιχθεί σε ένα περιφερειακό κόμβο εμπορίου-μεταφοράς υδρογονανθράκων, με αποτέλεσμα την αύξηση της αξίας της στο χρηματιστήριο της γεω-οικονομίας. Αποτελεί επιπλέον το τμήμα σύνδεσης Ασίας και Ευρώπης, με δρόμους συγκοινωνιών. Η Τουρκία θέλει να είναι παρούσα στο «παιχνίδι» των ανατρεπτικών γεωπολιτικών μεταβολών και στην «κοπή της ενεργειακής πίτας», επωφελούμενη των οικονομικών ωφελημάτων. Επιπλέον, η περιοχή αυτή περιλαμβάνει το 1/12 των καλλιεργήσιμων εδαφών της ελληνικής επικράτειας με σημαντικές εκτάσεις βοσκοτόπων, ενώ το υπέδαφός της κρύβει πολλούς θησαυρούς (χρυσό, ουράνιο, πετρέλαιο, ζεόλιθο κ.α.) διαθέτοντας και αποθέματα σπανίων γαιών για τα οποία ήδη διεξάγεται κοιτασματολογική διερεύνηση.

- 9 2 -

β. Τα μειονοτικά προβλήματα συνιστούν ή είναι εν δυνάμει, αιτίες σύγκρουσης σε τοπικό, εθνικό, διμερές, περιφερειακό και διεθνές επίπεδο. Επηρεάζουν την εξωτερική πολιτική μας, ενώ τα μειονοτικά προβλήματα μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας επηρεάζουν και την ευρύτερη περιοχή, καθόσον υφίστανται ουσιαστικότερα εδαφικά, οικονομικά και κοινωνικά συμφέροντα.

γ. Η Δυτική Θράκη ως τμήμα του Ελληνισμού, με έντονα πολυπολιτισμικά στοιχεία και με ειρηνική συνύπαρξη και συμβίωση χριστιανών και μουσουλμάνων, πρέπει κατ’ ελάχιστον να αναπτύσσεται ομοιόμορφα με την υπόλοιπη Ελλάδα. Είναι μία «ευαίσθητη» περιοχή, όπου διαβιεί το μεγαλύτερο μέρος των Ελλήνων μουσουλμάνων, αποτελούμενη από τρείς διακριτές πληθυσμιακές ομάδες, τους Τουρκογενείς ή Τουρκόφωνους, τους Πομάκους και τους Αθίγγανους ή Ρομά, τις οποίες ενώνει μόνο η θρησκεία και χαρακτηρίζονται από χαμηλό δείκτη εκπαιδεύσεως, υψηλό ποσοστό αναλφαβητισμού και πολύ χαμηλό ποσοστό πτυχιούχων. Σύμφωνα με την απογραφή του 2011 η μουσουλμανική μειονότητα ανέρχεται σε 117.000 μουσουλμάνους (ποσοστό 31,7% του συνολικού πληθυσμού της Δυτικής Θράκης).

δ. Η Συνθήκη της Λωζάννης (24 Ιουλ 1923), με τα άρθρα 37 έως 44, προστατεύει την ελληνική μειονότητα της Κωνσταντινούπολης, ενώ με το άρθρο 45 προστατεύεται η μουσουλμανική μειονότητα της Δυτικής Θράκης. Οι Έλληνες μουσουλμάνοι απολαμβάνουν όλα τα δικαιώματα, που τους παρέχει το Σύνταγμα της Ελλάδος και τα παραπάνω ειδικά άρθρα περί μειονοτικής προστασίας της Συνθήκης της Λωζάννης. Απολαμβάνουν όλα τα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα και διατηρούν δική τους κοινωνικο-θρησκευτική και εκπαιδευτική οργάνωση.

ε. Η Τουρκία δεν αναγνωρίζει το θρησκευτικό χαρακτήρα της μειονότητας αυτής, κατά τα καθορισθέντα στη Συνθήκη της Λωζάννης αλλά εμμένει στο χαρακτηρισμό της ως τουρκικής μειονότητας, δηλ. τη λογαριάζει ως εθνοτική μειονότητα. Στόχος της εξαίρεσης της ανταλλαγής πληθυσμών το 1923, σύμφωνα με επίσημες δηλώσεις των δύο κυβερνήσεων, ήταν η μελλοντική γέφυρα φιλίας και συνεργασίας σε όλους τους τομείς μεταξύ των δύο χωρών. Οι προθέσεις όμως και οι επιδιώξεις της Τουρκίας απέβλεπαν στη διατήρηση και συγκρότηση μίας ισχυρής μειονότητας, η οποία θα υποκινούνταν και θα χρησιμοποιούνταν μελλοντικά για την προσάρτηση της Δυτικής Θράκης, στην τουρκική επικράτεια, όπως χαρακτηριστικά αναφέρθηκε στην εισαγωγή της διατριβής, από τον Κεμάλ Ατατούρκ το 1920.

στ. Η Τουρκία διαμαρτύρεται κάθε τόσο, είτε μονομερώς, είτε σε διμερή ή σε περιφερειακά είτε και σε διεθνή forum, για την καταπάτηση των ανθρωπίνων και μειονοτικών δικαιωμάτων καθώς και των ελευθεριών της μουσουλμανικής μειονότητας της Δυτικής Θράκης, ξεχνώντας τις αποτρόπαιες ενέργειές της για εξόντωση της ελληνικής μειονότητας της Κωνσταντινούπολης και των νήσων Ίμβρου και Τενέδου, όπως την απαγόρευση της γλώσσας, της θρησκείας, της εκπαίδευσης, την υφαρπαγή των ελληνικών περιουσιών, την αβάστακτη φορολογία (μέσω του κεφαλικού φόρου-Varlik Vergisi) και τις κάθε είδους πιέσεις και εξοντώσεις με προεξάρχουσα όλων, τα Σεπτεμβριανά γεγονότα (6-7 Σεπ 1955).

ζ. Έγιναν πολλές παραλείψεις και επιπολαιότητες από πλευράς Ελλάδος, στο πλαίσιο κυρίως του προσχήματος των καλών σχέσεων που πρέπει

- 9 3 -

να διέπουν την ελληνοτουρκική φιλία μεταξύ των δύο χωρών, στα οποία η Τουρκία στηρίχθηκε και θεμελίωσε τη στρατηγική χρησιμοποίηση της μουσουλμανικής μειονότητας, οι οποίες είναι:

(1) Η οφθαλμοφανής παρέμβαση της Τουρκίας στα εσωτερικά της Ελλάδας, έγινε αποδεκτή από την κυβέρνηση Ελευθερίου Βενιζέλου, δηλώνοντας ο ίδιος στη Βουλή ότι, «την κοινήν γνώμην αν δεν την έχω σύμφωνον, εννοώ να την διαπαιδαγωγήσω και όχι να σύρομαι από αυτήν».

(2) Η υιοθέτηση σειράς μέτρων, που πρότεινε η κεμαλική Τουρκία και τα οποία αποτέλεσαν τα θεμέλια της σταδιακής πορείας της μειονότητας προς τον εκτουρκισμό και τη χειραγώγησή της στα κελεύσματα της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής, όπως η αντικατάσταση του αραβικού αλφαβήτου στα μειονοτικά σχολεία με το λατινικό αλφάβητο, η εισαγωγή από την Τουρκία αντιτύπων του Κορανίου και άλλων θρησκευτικών βιβλίων στην τουρκική γλώσσα με λατινικούς χαρακτήρες αντί των πρωτοτύπων αραβικών κειμένων, η χορήγηση υποτροφιών σε μουσουλμανόπαιδες από τη Θράκη για σπουδές σε θρησκευτικά σχολεία της Τουρκίας, η αποστολή ιεροκηρύκων και κατηχητών από την Τουρκία, η υποβάθμιση του έργου των ιεροσπουδαστηρίων Κομοτηνής και Εχίνου επειδή κατά την άποψη της Τουρκίας υπέθαλπαν τον παλαιομουσουλμανικό συντηρητισμό και η αντίστοιχη ίδρυση μειονοτικών σχολείων, όπως το Γυμνάσιο- Λύκειο Τζελάλ Μπαγιάρ στην Κομοτηνή, που καλλιεργούσε το κεμαλικό ιδεώδες.

(3) Το χειρότερο όμως όλων αυτών ήταν η παραβίαση από την Ελληνική Κυβέρνηση, σε βάρος των ιδίων συμφερόντων της, της Συνθήκης της Λωζάννης, αναγνωρίζοντας το 1954 "Τουρκική Μειονότητα” και όχι "Μουσουλμανική Μειονότητα”, κοινώς αναγνωρίσαμε τον εθνικό προσδιορισμό της μειονότητας και όχι τον αντίστοιχο θρησκευτικό.

(4) Ονομάσαμε τα μουσουλμανικά σχολεία, τουρκικά, διδάσκοντας στους Έλληνες μουσουλμάνους πολίτες τα μισά μαθήματα στην ελληνική και τα άλλα μισά στην τουρκική γλώσσα. Η παράλληλη εφαρμογή δίγλωσσου παιδαγωγικού συστήματος, χωρίς τη διδασκαλία των μητρικών γλωσσών τους, δημιουργεί από τη μια μεριά αρκετά προβλήματα, προάγοντας την ημιμάθεια και όχι την αντικειμενική γνώση και από την άλλη, εξαφανίζουν τη γλώσσα, που πρωτοάκουσαν όταν γεννήθηκαν, τη γλώσσα που άκουγαν στο σπιτικό τους από τους γονείς τους. Η πομακική γλώσσα ή πομάχτσου στα πομακικά και η ρομανί τείνουν να εξαφανισθούν. Και εδώ έχουμε το εξής παράδοξο: του πεντάγλωσσου Πομάκου. Έτσι, ένας Πομάκος στο σπίτι του μιλάει τη μητρική του γλώσσα (πομακική), στο σχολείο υποχρεώνεται στη διδασκαλία της τουρκικής και της ελληνικής, σε αυτές προστίθεται μία ξένη γλώσσα και η γνώση της αραβικής, στην οποία είναι γραμμένο το Κοράνιο. Σαν αποτέλεσμα έχουμε μία πολύ σοβαρή γλωσσική σύγχυση. Το ότι δε μιλάει τη μητρική του γλώσσα στο σχολείο επιδρά αρνητικά στον ψυχισμό του νέου Πομάκου και αυτό το αντιλαμβάνεται τις περισσότερες φορές ως ένα κοινωνικό στίγμα κατωτερότητας και προσβολής του. Η μη διδασκαλία της μητρικής του γλώσσας οδηγεί στο γλωσσικό μαρασμό αυτής και στη συνέχεια στον πολιτιστικό τους αφανισμό καθόσον η γλώσσα εξωτερικεύει την σκέψη και γενικότερα τον εσωτερικό κόσμο ενός λαού και όσο αυτός δεν εκφράζεται, τόσο οι Πομάκοι θα συρρικνώνονται πολιτιστικά και θα αλλοτριώνονται εθνοφυλετικά.

- 9 4 -

(5) Το ελληνικό κράτος με την υπογραφή των μορφωτικών πρωτοκόλλων του 1951 και του 1968, στέρησε στους Πομάκους και στους Αθίγγανους τη δυνατότητα εκμάθησης των μητρικών τους γλωσσών, πομακικής και ρομανί αντίστοιχα.

(6) Απομάκρυνε από την περιοχή της Δυτικής Θράκης, τους 150 αντικεμαλιστές παλαιομουσουλμάνους υπό το Μουσταφά Σαμπρί, οι οποίοι είχαν βοηθήσει τον Ελληνικό Στρατό στη Μικρά Ασία, καθώς για τους Τούρκους θεωρούνταν ανατρεπτικός παράγοντας των καλών σχέσεών τους με την Ελλάδα. Σημειώνεται για το θέμα αυτό, ότι τη λίστα των ανεπιθύμητων υπέδειξε ο Τούρκος Πρόξενος στην Κομοτηνή.

(7) Άφησε το «ορατό χέρι» της εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας εντός της ελληνικής επικράτειας να κάνει ανεμπόδιστα τη δουλειά του. Το Γενικό Τουρκικό Προξενείο Κομοτηνής, επικουρούμενου του έργου του από καθοδηγούμενους σκληροπυρηνικούς της μουσουλμανικής μειονότητας της Δυτικής Θράκης, παίζοντας το ρόλο του ελεγκτή των συνθηκών διαβίωσης των μουσουλμάνων της περιοχής και της εφαρμογής της Συνθήκης της Λωζάννης είχε και συνεχίζει να έχει ως κύριο σκοπό του τον εκτουρκισμό της μουσουλμανικής μειονότητας, υποκαθιστάμενο πολλές φορές και την ίδια την ελληνική πολιτεία. Προσεγγίζει κυρίως τους Πομάκους και τους Αθίγγανους, είτε κατά μόνας, είτε μέσω των τοπικών μουσουλμανικών αρχών για να ενσταλάξει στο μυαλό τους, στην ψυχή τους και στη συνείδησή τους ότι είναι Τούρκοι, ότι η πομακική γλώσσα είναι άχρηστη, ότι η ελληνική γλώσσα δεν απαιτείται, γι’ αυτό και στο σχολείο μαθαίνουν τούρκικα. Τους εξαγοράζουν την ψήφο τους, τους “επιδοτούν” για την πιστή τήρηση του Κορανίου [χρήση της μαντίλας (500 €)], την εγγραφή των παιδιών και φοίτηση στα μειονοτικά σχολεία, καθώς επίσης και για να έχουν συνεχή επικοινωνία με τη “μητέρα-πατρίδα” (Τουρκία) τους χρηματοδοτούν για την προμήθεια δορυφορικών συστημάτων, με αποτέλεσμα όλα τα “δορυφορικά πιάτα” στα περισσότερα σπίτια των μουσουλμάνων της Δυτικής Θράκης, να είναι στραμμένα προς την ανατολή, εκεί όπου ανατέλλει ο ήλιος, εκεί που τους πιέζουν να πιστέψουν ότι είναι η “μητέρα-πατρίδα” τους.

(8) Τους κρατήσαμε μέχρι το 1990 στο σκοτάδι όσον αφορά τη μόρφωσή τους. Λιγότερους θα χάναμε αν τους φωτίζαμε το μυαλό (πνευματική μόρφωση και ανάταση), από όσους χάσαμε κρατώντας τους στο σκοτάδι. Έχουν αλλάξει πολλά στο θέμα της μόρφωσης μετά τα μέτρα ισονομίας και ισοπολιτείας, που έλαβε η Ελλάδα. Χρειάζονται όμως να γίνουν και άλλα πολλά για να τους έχουμε εμείς, να μην είναι οι “διαφορετικοί” κάτοικοι της Δυτικής Θράκης, αλλά οι Έλληνες μουσουλμάνοι με τα ίδια δικαιώματα και υποχρεώσεις. Προέχει η εθνική συνείδηση του καθένα (το σοβαρότερο κριτήριο) δηλ. το να «είσαι εκείνος, που πιστεύεις ότι είσαι». Δεν υπάρχουν «μουσουλμάνοι» και «χριστιανοί» σε στεγανά, αλλά ισότιμοι Έλληνες πολίτες.

(9) Τους περιορίσαμε μέχρι το 1995 στα χωριά τους, τοποθετώντας ανάμεσα σε αυτούς και σε εμάς μια “μπάρα”, το σύμβολο του απομονωτισμού και της διαφορετικότητας. Αφήσαμε όμως μέσα στην “μπάρα” αυτή να εργάζεται ανενόχλητη η τουρκική προπαγάνδα και ο τουρκικός καταπιεσμός έναντι των Πομάκων και των Αθίγγανων.

η. Η Ελλάδα ζει και αναπτύσσεται μέσα σε μια Ευρώπη των μειονοτήτων, της ελευθερίας έκφρασης και του αυτοπροσδιορισμού. Αυτό το οποίο

- 9 5 -

συμβαίνει στον «βορειοανατολικό βραχίονα» της Ελλάδας, στη Δυτική Θράκη, είναι κάτι το ξεχωριστό. Αποτελεί «μειονοτικό μοντέλο και πρότυπο» για όλη την Ευρώπη. Αντί να το κρύβει, υποχρεούται να το δείχνει και να το προβάλλει και γιατί όχι και να το διαφημίζει. Αντί να απολογείται στην Ευρώπη, η οποία Ευρώπη επιφυλάσσει στις μειονότητές της ποσοστό (μερίδιο) των ανθρωπίνων-μειονοτικών δικαιωμάτων και των ελευθεριών, που απολαμβάνει η μουσουλμανική μειονότητα της Δυτικής Θράκης, οφείλει να επιτίθεται, χωρίς ευρωπαϊκο-φοβικό σύνδρομο. Η Ελλάδα δεν πρέπει να τηρεί στο θέμα αυτό μια στείρα απολογιστική στάση. Οι σύμμαχοι και εταίροι μας συμπεριφέρονται ως «κατηγορούσα αρχή» και εμείς ως «απολογούμενοι» και αυτό πρέπει να σταματήσει πάραυτα, καθόσον το δίκαιο είναι με το μέρος μας και επίσης αποδεδειγμένα εμείς διαθέτουμε το «μειονοτικό πρότυπο και μοντέλο» της Ευρώπης.

θ. Η Ελλάδα είναι πρωταθλήτρια χώρα στο σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων (champion of human rights), όπως είχε αποκαλέσει ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Τζορτζ Μπους (George Bush) την Ελλάδα, από το βήμα του Ελληνικού Κοινοβουλίου το 1991. Η καλύτερη άμυνα στην ανθελληνική τουρκική προπαγάνδα στη Δυτική Θράκη, είναι μια μουσουλμανική μειονότητα ευημερούσα, ισότιμα ενταγμένη στην ελληνική κοινωνία και με πλήρη διασφάλιση όλων των μειονοτικών δικαιωμάτων της.

ι. Έχει υπάρξει σωστή συμπεριφορά από μέρους της χώρας μας όσον αφορά στη θρησκεία τους, το Ισλάμ καθόσον δεν ερχόμαστε να τους αλλαξοπιστήσουμε αλλά ούτε να τους αφομοιώσουμε χωρίς τη θέλησή τους. Πιστεύουν στο Κοράνιο και είναι δογματικοί. Αυτή είναι η πίστη τους και πρέπει να είναι σεβαστή από μία χώρα όπως η Ελλάδα, στην οποία η ανεξιθρησκία ήταν πάντοτε ελεύθερη, χωρίς προκαταλήψεις και διωγμούς. Ο εκχριστιανισμός ενός μουσουλμάνου θα φανατίσει εκατό. Σύμφωνα με τον Δρ. Κυριάκο Νικολάου - Πατραγά, ειδικευμένου στο Ισλαμικό Δίκαιο, το Ισλάμ δε δέχεται την εθνική ταυτότητα αλλά μόνο το θρησκευτικό "είναι” τους. Το Ισλάμ δέχεται τον προ- νεωτερισμό και ποτέ το μετα-νεωτερισμό. Και έτσι θα πρέπει να πορευτούμε ως Ορθόδοξοι Χριστιανοί σεβόμενοι την πίστη τους και την ιδιαιτερότητά τους. Παραδείγματα σεβασμού έχουμε πολλά και κυρίως κατά τις γιορτές τους «Σεκέρ Μπαϊράμ» (γιορτή των γλυκισμάτων) και «Κουρμπάν Μπαϊράμ» (γιορτή των θυσιών).

ια. Ένα σημαντικό μέτρο της ελληνικής πολιτείας, είναι η δυνατότητα εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση των μουσουλμανοπαίδων με ίσους όρους με τους χριστιανούς συμμαθητές τους. Τα μουσουλμανόπαιδα εισάγονται στην τριτοβάθμια εκπαίδευση μέσω ποσόστωσης (5% ανά σχολή), δηλ. το 5% οποιασδήποτε σχολής ΑΕΙ-ΤΕΙ συμπληρώνεται αποκλειστικά από μουσουλμάνους της Δυτικής Θράκης, ανταγωνιζόμενοι μεταξύ τους για την είσοδο στη σχολή, μειώνοντας έτσι τις βάσεις εισόδου στις σχολές σε πολύ χαμηλά επίπεδα.

ιβ. Η τουρκική τράπεζα ZIRAAT χρηματοδοτεί την αγορά γης από φανατικούς τουρκόφωνους μουσουλμάνους με επιτόκιο 3%, ενώ το αντίστοιχο των Ελληνικών τραπεζών είναι 14%, με αποτέλεσμα οι αγορές να αναλογούν 10 προς 1 σε βάρος των Ελλήνων χριστιανών και έτσι έχουμε αλλαγή κατοχής γης στους νομούς Ροδόπης και Ξάνθης. Κάποια στιγμή θα εμφανιστεί υπεροχή σε πληθυσμό και κατοχή γης άνω του 50% και τότε θα είναι αργά.

- 9 6 -

ιγ. Στο πλαίσιο της κοινωνικής προσφοράς των Ενόπλων Δυνάμεων και συγκεκριμένα του Δ ’ Σώματος Στρατού, είναι συγκινητική η εμπιστοσύνη, με την οποία περιβάλλεται σήμερα ο Στρατός στην περιοχή αυτή. Πέραν του λοιπού κοινωνικού έργου, με τη χρήση μηχανημάτων Μηχανικού για διάνοιξη ή αποκατάσταση οδών κ.α, θα σταθούμε στην υγειονομική κοινωνική προσφορά. Κινητές Ιατρικές Μονάδες (Κ.Ι.Μ) και αντίστοιχες Οδοντιατρικές Μονάδες (Κ.Ο.Μ), αποτελούμενες από στρατιωτικό υγειονομικό προσωπικό, επισκέπτονται κατά χρονικά διαστήματα τα ορεινά πομακοχώρια συμβάλλοντας στη διατήρηση της καλής υγείας των κατοίκων των μειονοτικών χωριών.

ιδ. Τελειώνοντας, η ελληνική κυβέρνηση ενήργησε μέχρι σήμερα με μία «πολιτική εθνικής λογικής και εθνικού ρεαλισμού», η οποία αποτελεί μια πολιτική εθνικής υποτέλειας και συμβιβασμού. Η αποφυγή μιας νέας εθνικής συρρικνώσεως, η οποία είναι απευκταία, απαιτεί αυτοκριτική, άρση της σιωπής, της αδιαφορίας, της ιδιοτέλειας, της ψηφοθηρίας, της πολιτικής «του δεν βαριέσαι» και διαρκή επαγρύπνηση τόσο της πολιτικής ηγεσίας όσο και της κοινής γνώμης. Απέναντί μας έχουμε έναν αντίπαλο, ο οποίος μας γνωρίζει καλά, αφού εμείς του δώσαμε αυτό το δικαίωμα. Κάπου εδώ πρέπει να σταματήσει αυτό. Πως; Θα το μάθουμε στην τελευταία παράγραφο που ακολουθεί και είναι οι «Προτάσεις».

6.2 Προτάσεις

Οι παρακάτω προτάσεις χωρίζονται σε δύο τομείς, τον πολιτικό και τον εκπαιδευτικό.

Προτάσεις Πολιτικού Τομέαα. Η ελληνική κυβέρνηση θα πρέπει να αναθεωρήσει ριζικά την

πολιτική της εθνικής λογικής και του εθνικού ρεαλισμού με μία εθνική επιθετική εσωτερική και εξωτερική πολιτική, με ένα «σάλπισμα αφύπνισης». Η επιθετική πολιτική της, θα πρέπει να βασίζεται στους κανόνες Διεθνούς Δικαίου, στην ιστορία και παράδοση του έθνους και με ασυμβίβαστη, αποφασιστική και ακλόνητη εθνική στάση να αποσκοπεί στην προστασία των εθνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων από την επεκτατική βουλιμία της γείτονος καθώς και από τη δράση φανατικών αντεθνικών μουσουλμάνων της μουσουλμανικής μειονότητας. Έτσι η πολιτική της Ελλάδος, θα πρέπει να στηριχθεί στο πλαίσιο μιας διακομματικής Εθνικής Στρατηγικής, που πρέπει να εκπονηθεί με σοβαρότητα και υπευθυνότητα, επικεντρωμένη στα:

(1) Ίδρυση Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας (ΣΕΑ), όπως έχει η Τουρκία, προς αντιμετώπιση των γεωπολιτικών εξελίξεων για θέματα εξωτερικής πολιτικής, ασφάλειας, άμυνας και διαχείρισης κρίσεων. Το ΣΕΑ να είναι ανεξάρτητος φορέας, υπαγόμενος απευθείας στον Πρωθυπουργό με γνωμοδοτική αρμοδιότητα αυξημένου κύρους, αποτελούμενο κατ’ ελάχιστον από τον Πρωθυπουργό, τους Υπουργούς Εξωτερικών, Εθνικής Άμυνας, Ναυτιλίας και Προστασίας του Πολίτη, από τους αρχηγούς ΓΕΕΘΑ-ΕΛΑΣ-ΛΣ και το Διοικητή της ΕΥΠ. Αριθμός εξειδικευμένων συμβούλων να απαρτίζουν «ειδικές ομάδες», ανάλογα του εκάστοτε προς εξέταση θέματος, είτε κατά γεωγραφικό χώρο, είτε κατά αντικείμενο.

- 9 7 -

( 2 ) Α υ σ τ η ρ ή π ρ ο ε ιδ ο π ο ίη σ η π ρ ο ς τ η ν Τ ο υ ρ κ ία γ ια τ η μ η

π α ρ ε μ β ο λ ή τ η ς σ τ α ε σ ω τ ε ρ ικ ά θ έ μ α τ α τ η ς Ε λ λ ά δ α ς κ α θ ώ ς κ α ι γ ια τ η μ η

υ π ο κ ίν η σ η φ α ν α τ ικ ώ ν μ ο υ σ ο υ λ μ ά ν ω ν γ ια ε κ δ ή λ ω σ η α ν θ ε λ λ η ν ι κ ώ ν π ρ ο κ λ ή σ ε ω ν

κ α ι υ π ο ν ό μ ε υ σ η τ η ς ε θ ν ι κ ή ς α σ φ ά λ ε ια ς κ α ι δ η μ ο σ ία ς τ ά ξ η ς τ η ς χ ώ ρ α ς μ έ σ ω τ ο υ

Γ ε ν ικ ο ύ Τ ο υ ρ κ ι κ ο ύ Π ρ ο ξ ε ν ε ίο υ Κ ο μ ο τ η ν ή ς ( Γ Τ Π Κ ) . Σ ε α ν τ ίθ ε τ η π ε ρ ίπ τ ω σ η ,

ε φ α ρ μ ο γ ή ό λ ο υ τ ο υ φ ά σ μ α τ ο ς τ ω ν κ υ ρ ώ σ ε ω ν , α π ό π ρ ο ε ιδ ο π ο ίη σ η κ α ι α π ε λ ά σ ε ι ς

δ ιπ λ ω μ α τ ικ ώ ν υ π α λ λ ή λ ω ν μ έ χ ρ ι κ α ι ο ρ ισ τ ι κ ή κ α τ ά ρ γ η σ ή τ ο υ . Κ α μ ία α ν ο χ ή σ ε

α ν τ ε θ ν ι κ ή κ ίν η σ η , τ ό σ ο α π ό π λ ε υ ρ ά ς Τ ο υ ρ κ ία ς ό σ ο κ α ι α π ό π λ ε υ ρ ά ς μ ε λ ώ ν τ η ς

μ ο υ σ ο υ λ μ α ν ικ ή ς μ ε ιο ν ό τ η τ α ς , η ο π ο ία θ α π ρ έ π ε ι ν α π α τ ά σ σ ε τ α ι σ τ α α ρ χ ικ ά

σ τ ά δ ια δ η μ ιο υ ρ γ ία ς τ η ς .

( 3 ) Κ ο ιν ω ν ικ ή ε ν σ ω μ ά τ ω σ η τ ω ν μ ο υ σ ο υ λ μ ά ν ω ν τ η ς

Δ υ τ ι κ ή ς Θ ρ ά κ η ς σ τ η θ ρ α κ ικ ή κ ο ι ν ω ν ία κ α ι γ ε ν ικ ό τ ε ρ α σ τ η ν ε υ ρ ύ τ ε ρ η κ ο ι ν ω ν ία τ η ς

Ε λ λ ά δ ο ς κ α ι α ν τ ιπ ρ ο σ ώ π ε υ σ ή τ ο υ ς σ τ ι ς δ ο μ έ ς ε ξ ο υ σ ία ς σ τ η ν Ε λ λ ά δ α . Η έ ν τ α ξ η ή

ε ν σ ω μ ά τ ω σ η ή σ υ σ σ ω μ ά τ ω σ η , ν α π ρ α γ μ α τ ο π ο ι ε ί τ α ι μ ε π α ρ ο χ ή ίσ ω ν ε υ κ α ιρ ιώ ν

π ρ ό σ β α σ η ς τ ω ν μ ε λ ώ ν ισ ό τ ιμ α κ α ι ε ν ε ρ γ ά , σ ε τ ο μ ε ίς τ ο υ ιδ ιω τ ικ ο ύ κ α ι δ η μ ο σ ίο υ

φ ο ρ έ α . Π ο τ έ ό μ ω ς α φ ο μ ο ίω σ η μ ε τ η β ία , κ α θ ό σ ο ν ε κ ε ί ε μ π ε ρ ι έ χ ε τ α ι ο ιδ ια ί τ ε ρ ο ς

τ ρ ό π ο ς ζ ω ή ς τ ο υ ς , η κ ο υ λ τ ο ύ ρ α τ ο υ ς κ α ι η τ α υ τ ό τ η τ ά τ ο υ ς , η α π ο β ο λ ή τ ω ν

ο π ο ίω ν ε ίν α ι κ ά τ ι τ ο ι ε ρ ό γ ια α υ τ ο ύ ς .

( 4 ) Π ε ρ ιφ ε ρ ε ια κ ή α ν ά π τ υ ξ η τ η ς Θ ρ ά κ η ς σ ε ό λ ο υ ς τ ο υ ς

τ ο μ ε ίς γ ια β ε λ τ ίω σ η τ ο υ β ιο τ ι κ ο ύ ε π ιπ έ δ ο υ κ α ι τ η ς ε υ η μ ε ρ ία ς τ ο υ θ ρ α κ ιώ τ ικ ο υ

λ α ο ύ ( χ ρ ισ τ ια ν ι κ ο ύ κ α ι μ ο υ σ ο υ λ μ α ν ικ ο ύ ) . Α υ τ ό μ π ο ρ ε ί ν α υ λ ο π ο ιη θ ε ί μ ε τ α ε ξ ή ς

μ έ τ ρ α :

( α ) Ά ν ο ιγ μ α τ ω ν Α σ τ υ ν ο μ ικ ώ ν Τ μ η μ ά τ ω ν τ η ς

θ ρ α κ ι κ ή ς υ π α ίθ ρ ο υ κ α θ ώ ς κ α ι τ ω ν Σ χ ο λ ώ ν τ η ς Ε λ λ η ν ι κ ή ς Α σ τ υ ν ο μ ία ς σ ε Ξ ά ν θ η

κ α ι Κ ο μ ο τ η ν ή .

( β ) Ά μ ε σ η ε κ μ ε τ ά λ λ ε υ σ η τ ο υ Ε Σ Π Α γ ια α ν ά π τ υ ξ η

τ η ς π ε ρ ιο χ ή ς κ α θ ώ ς κ α ι κ α τ α σ κ ε υ ή τ ο υ κ ά θ ε τ ο υ ο δ ικ ο ύ κ α ι σ ιδ η ρ ο δ ρ ο μ ι κ ο ύ ά ξ ο ν α

Μ έ σ τ η ς - Σ α π π ώ ν - Δ ε ρ ε ί ο υ - Μ ε τ α ξ ά δ ω ν - Ο ρ μ έ ν ιο υ .

( γ ) Α ν α δ ια μ ό ρ φ ω σ η τ ο υ Φ Π Α σ ε χ α μ η λ ό ε π ίπ ε δ ο ,

α ν τ ίσ τ ο ιχ ο τ ω ν ισ χ υ ό ν τ ω ν σ τ η ν Ε Ε , ε ν ώ ο ι τ ι μ έ ς τ ω ν κ α υ σ ίμ ω ν ν α ε ίν α ι

α ν τ α γ ω ν ισ τ ικ έ ς τ η ς Β ο υ λ γ α ρ ία ς . Μ ε α υ τ ό τ ο ν τ ρ ό π ο , θ α σ τ α μ α τ ή σ ε ι η " ο ικ ο ν ο μ ικ ή

α ιμ ο ρ ρ α γ ία σ υ ν α λ λ ά γ μ α τ ο ς ” α π ό ε υ ρ ώ σ ε λ έ β α ( ν ό μ ισ μ α τ η ς Β ο υ λ γ α ρ ία ς ) κ α ι η

μ έ χ ρ ι σ ή μ ε ρ α μ α ζ ικ ή κ α ι α θ ρ ό α π ρ ο σ έ λ ε υ σ η Ε λ λ ή ν ω ν σ τ η Β ο υ λ γ α ρ ία , γ ια

π ρ ο μ ή θ ε ια κ υ ρ ίω ς κ α υ σ ίμ ω ν , κ α τ α ν α λ ώ ν ο ν τ α ς τ η ν α γ ο ρ α σ τ ικ ή α ξ ία τ ο υ ς ε ν τ ό ς

Ε λ λ ά δ ο ς .

( δ ) Α ν ά δ ε ι ξ η τ ω ν λ ιμ α ν ιώ ν , κ υ ρ ίω ς Α λ ε ξ α ν δ ρ ο ύ

π ο λ η ς κ α ι Π ό ρ τ ο υ Λ ά γ ο υ ς , σ ε ε μ π ο ρ ικ ά κ έ ν τ ρ α .

( ε ) Ε ξ έ τ α σ η δ υ ν α τ ό τ η τ α ς χ ο ρ η γ ή σ ε ω ν δ α ν ε ίω ν ,

ε λ κ υ σ τ ικ ό τ ε ρ α α υ τ ώ ν τ η ς τ ο υ ρ κ ικ ή ς τ ρ ά π ε ζ α ς Z I R A A T τ η ς Κ ο μ ο τ η ν ή ς .

( 5 ) Α ν ά δ ε ι ξ η τ η ς π ο λ ι τ ισ μ ικ ή ς , γ λ ω σ σ ι κ ή ς κ α ι ε θ ν ο τ ικ ή ς

ιδ ια ι τ ε ρ ό τ η τ α ς τ ω ν δ ια κ ρ ι τ ώ ν ο μ ά δ ω ν τ η ς μ ο υ σ ο υ λ μ α ν ικ ή ς μ ε ιο ν ό τ η τ α ς δ η λ . τ η ν

κ α λ λ ι έ ρ γ ε ια κ α ι τ ό ν ω σ η ε κ ε ίν ω ν α κ ρ ιβ ώ ς τ ω ν σ τ ο ιχ ε ίω ν , π ο υ τ ι ς δ ια φ ο ρ ο π ο ιο ύ ν .

Έ μ φ α σ η σ τ η ν α ν ά π τ υ ξ η τ η ς π λ ο ύ σ ια ς π ο λ ι τ ι σ τ ι κ ή ς π α ρ ά δ ο σ η ς τ ω ν Π ο μ ά κ ω ν

α λ λ ά κ α ι τ ω ν Α θ ίγ γ α ν ω ν , π ο υ θ α τ ο υ ς β ο η θ ή σ ε ι ν α σ υ ν ε ι δ η τ ο π ο ιή σ ο υ ν τ η ν

ιδ ια ί τ ε ρ η φ υ λ ε τ ι κ ή π ρ ο έ λ ε υ σ ή τ ο υ ς κ α ι θ α ε μ π ο δ ίσ ε ι τ η ν ε π ι χ ε ι ρ ο ύ μ ε ν η α π ό τ η ν

Τ ο υ ρ κ ία , μ έ σ ω θ ρ η σ κ ε υ τ ικ ο ύ φ α ν α τ ισ μ ο ύ , τ ο υ ρ κ ο π ο ίη σ ή τ ο υ ς .

- 9 8 -

(6) Προσαρμογή του κοινωνικού, πολιτικού και εκπαιδευτικού κλίματος στις αρχές της εθνικής ενότητας, ευημερίας, ασφάλειας, ισότητας, πνευματικής και ηθικής αλληλεγγύης, αλληλοκατανόησης, αμοιβαίου σεβασμού, για ενδυνάμωση της φιλίας και αδελφότητας, συμβάλλοντας στην επίτευξη πραγματικής ειρήνης. Το επιθυμητό και το ζητούμενο σε μια κοινωνία είναι η ολοκλήρωση της κοινωνικής συμβίωσης της πλειονότητας μαζί με τη μειονότητα, στη βάση της ισονομίας, της ισοπολιτείας και της ανοχής.

(7) Δημιουργία πνεύματος εμπιστοσύνης απέναντι στην ελληνική κοινωνία. Αυτό θα εμπεδωθεί με απλά και άμεσα μέτρα, όπως η συντήρηση ή κατασκευή του οδικού δικτύου προς τα ορεινά χωριά, ο καλός ηλεκτροφωτισμός των χωριών τους, καλού δικτύου κινητής τηλεφωνίας και λήψης ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών σταθμών, πυκνότερο συγκοινωνιακό δίκτυο μέσων μαζικής μεταφοράς, κ.α, έτσι ώστε να δείξουμε αληθινά ότι ενδιαφερόμαστε πραγματικά γι’ αυτούς, δεν είναι οι διαφορετικοί και παρείσακτοι κάτοικοι αυτής της εσχατιάς της Ελλάδος, αλλά Έλληνες όπως όλοι οι άλλοι.

(8) Συνέχιση του πολύπλευρου και πολυεπίπεδου κοινωνικού έργου του Ελληνικού Στρατού στο πλαίσιο οικοδόμησης του πνεύματος εμπιστοσύνης.

(9) Καταγγελία της διεθνούς ευθύνης της Τουρκίας:

(α) Με προσφυγή στα διεθνή FORUM και στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, αξιώνοντας:

1/ Την αποκατάσταση των πραγμάτων στην πρότερη αυτών κατάσταση στο πλαίσιο της αρχής της αριθμητικής αμοιβαιότητας. Λήψη όλων των μέτρων και μάλιστα με διεθνείς εγγυήσεις για την επιστροφή τουλάχιστον 120.000 Ελλήνων στην Κων/πολη, Ίμβρο και Τένεδο.

2/ Την καταβολή χρηματικής ικανοποιή- σεως, ώστε να αποζημιωθούν όλοι οι Έλληνες για τις υλικές και μη ζημιές, τις οποίες υπέστησαν καθόλα αυτά τα χρόνια, από τις πράξεις και παραλείψεις της Τουρκίας, που τους ανάγκασαν να εγκαταλείψουν τις πατρογονικές εστίες τους.

3/ Την τιμωρία της Τουρκίας, σύμφωνα με το Διεθνές Εθιμικό Δίκαιο καθώς και το Άρθρο 60 της Συνθήκης της Βιέννης του 1969, περί των διεθνών συνθηκών, του εγκλήματος της γενοκτονίας. Αυτό που αποδεικνύει την ευθύνη της για τα εγκλήματά της είναι, ότι ποτέ δε δέχθηκε να υπαχθεί καμία περίπτωση από όσες κατηγορείται στην κρίση του Διεθνούς Δικαστηρίου, παρά το ότι σαν μέλος του ΟΗΕ, έχει υπογράψει τη Συνθήκη για το έγκλημα της γενοκτονίας και σύμφωνα με το Άρθρο ΙΧ αυτής, είναι υποχρεωμένη να υποβληθεί, κατόπιν αίτησης από οποιαδήποτε χώρα, στην κρίση του Διεθνούς Δικαστηρίου.

(β) Με αίτηση σύγκλισης Διεθνούς Συνδιασκέψεως των συμβαλλομένων μερών της Συμφωνίας της Λωζάννης, ή τουλάχιστον αυτών που αναφέρονται στο Άρθρο 44 αυτής. Σε περίπτωση μη συμμόρφωσης της Τουρκίας, αναστολή εφαρμογής των Άρθρων 37-44 της Συνθήκης της Λωζάννης και από την Ελλάδα.

- 9 9 -

(γ) Να προχωρήσει σε διεθνή κινητοποίηση όλων των δυνάμεών της στο εξωτερικό, βάσει συντεταγμένου σχεδίου και υπό την εποπτεία των ελληνικών πρεσβειών και προξενείων.

(10) Ύπαρξη ισχυρών Ενόπλων Δυνάμεων.

(11) Ίδρυση ελληνικού προξενείου στην Τραπεζούντα, στο πλαίσιο της αμοιβαιότητας με την Τουρκία.

(12) Επιβολή της αντιλήψεως ότι όλοι μας θα πρέπει να εγγραφούμε στους Δήμους και τις κοινότητες της Θράκης μας, οι ετεροδημότες Θρακιώτες, οι ξεριζωμένοι Κωνσταντινουπολίτες, Ίμβριοι και Τενέδιοι. Για όσους μετοίκησαν να δοθεί ένα ποσό αφορολόγητο στο εισόδημά τους. Δεκάδες χιλιάδες έτσι θα μεταδημοτεύσουν και τότε δεν θα έχουμε να μας απασχολεί το Γενικό Τουρκικό Προξενείο Κομοτηνής αλλά και ούτε κάποιο τουρκόφωνο κόμμα.

(13) Επανεξέταση της σκοπιμότητας καθώς και των προϋποθέσεων εφαρμογής του νόμου περί στερήσεως της ελληνικής ιθαγένειας [το παλαιό Άρθρο 19 του Κώδικα Ελληνικής Ιθαγένειας (Κ.Ε.Ι)].

(14) Διακοπή κάθε επαφής κρατικού φορέα με τους ψευδομουφτήδες της Δυτικής Θράκης και στήριξη του κύρους και της ασφάλειας των νομίμων μουφτήδων Ξάνθης, Κομοτηνής και Διδυμοτείχου καθώς και των ιμάμηδων.

(15) Απόρριψη κάθε διαπραγμάτευσης με την Τουρκία στη βάση της αμοιβαιότητας, καθόσον αυτή με τις διαχρονικές τουρκικές μεθοδεύσεις έχει καταστεί απολύτως ανισοβαρής.

(16) Εκτενής έλεγχος κάθε παραβατικής οικονομικής δραστηριότητος για κάθε φυσικό πρόσωπο, φορέα, οργάνωση, σύλλογο, σωματείο και οπωσδήποτε των πολιτικών κομμάτων.

(17) Συγκράτηση του πλειονοτικού στοιχείου της Θράκης με σειρά κινήτρων στην κατεύθυνση της εργασίας, των υποδομών, της ασφάλειας, των φόρων, της γης, του εσωτερικού και εξωτερικού τουρισμού, της ενισχύσεως φορέων (π.χ. το Πανεπιστήμιο και μεταφορά κρατικών υπηρεσιών στην περιοχή), καθώς και δημοσίων και ξένων επενδύσεων. Στην περίπτωση της Δυτικής Θράκης, η αξιολόγηση των επενδυτικών προσφορών θα πρέπει να πραγματοποιείται κατά βάση με κριτήρια ασφάλειας και άμυνας και όχι με αυστηρά οικονομικά κριτήρια.

(18) Συστηματική ενημέρωση της διεθνούς κοινής γνώμης, των Διεθνών Οργανισμών και Συμμαχιών και όλων των φορέων του εξωτερικού έτσι ώστε να προβάλλονται τα ορθά δεδομένα και να αποκαλύπτεται κάθε ψευδή δήλωση καθώς και κάθε ξένη ή εγχώρια παράνομη παρέμβαση.

Προτάσεις Εκπαιδευτικού Τομέα

Στις εκπαιδευτικές προτάσεις διαχωρίζουμε δύο ανεξάρτητες οδούς.

α. Η μία εκπαιδευτική οδός, αφορά στην εκμάθηση από τους μουσουλμανόπαιδες της ελληνικής γλώσσας, προστατεύοντας την εκπαίδευσή τους από τον πνευματικό έλεγχο του Γενικού Τουρκικού Προξενείου Κομοτηνής, υπό δύο όμως προϋποθέσεις υλοποίησης: της ισχυρής ελληνικής πολιτικής πυγμής και της ίδρυσης δημοσίων ελληνόγλωσσων σχολείων στα ορεινά

- 1 0 0 -

πομακοχώρια της Δυτικής Θράκης. Στην περίπτωση αυτή και σύμφωνα με τα καθοριζόμενα στη Συνθήκη της Λωζάννης, οι μουσουλμανόπαιδες πρέπει να διδάσκονται όλα τα μαθήματα μόνο στα ελληνικά και να μπορούν να επιλέξουν ως δεύτερη γλώσσα την τουρκική ή την πομακική ή την ρομανί. Αξίζει να αναφερθεί, ότι τα τελευταία χρόνια μεγάλη μερίδα της μουσουλμανικής μειονότητας επιλέγει να στέλνει τα παιδιά της στα αμιγώς ελληνόγλωσσα σχολεία, καθόσον είναι αυτά τα οποία ανοίγουν τις εκπαιδευτικές θύρες των ελληνικών ΑΕΙ-ΤΕΙ με την ποσόστωση του 5%.

β. Η άλλη εκπαιδευτική οδός είναι η υπάρχουσα δίγλωσση μειονοτική εκπαίδευση, για την οποία προτείνονται τα εξής:

(1) Επιστημονική καταγραφή της γλώσσας των Πομάκων και των Ρομά, με βάση το ελληνικό αλφάβητο.

(2) Διορισμός δασκάλων στα μειονοτικά σχολεία με τουλάχιστον πενταετή προϋπηρεσία, ώστε να έχουν διδακτική εμπειρία, τόσο για τη διδασκαλία της ελληνικής όσο και στη διοίκηση σχολικών μονάδων.

(3) Βασική προϋπόθεση για την τοποθέτηση των δασκάλων στα μειονοτικά σχολεία να είναι η γραπτή εξέτασή τους σε θέματα μειονοτικής εκπαιδεύσεως, τρόπων διδασκαλίας σε δίγλωσσα σχολεία, άρθρων σχετικών με την «Συνθήκη της Λωζάννης» και οποιασδήποτε άλλης εξεταστέας ύλης που άπτεται της μουσουλμανικής μειονότητας.

(4) Συγγραφή δίγλωσσων ελληνοπομακικών, ελληνοτουρκικών και ελληνορομανί βιβλίων, που θα χρησιμοποιούνται ενιαία κατά τον ελληνόφωνο και τον ετερόγλωσσο κύκλο μαθημάτων.

(5) Συγγραφή ειδικού βιβλίου ιστορίας με θέματα καταγωγής και ιστορικών γεγονότων της μειονότητας (ποιοι είναι οι Πομάκοι, ποιοι οι τουρκογενείς, ποιοι οι Ρομά και ποια η ιστορική τους παρουσία και εξέλιξη από την Αρχαία Ελλάδα έως σήμερα.) Το ίδιο βιβλίο να διδάσκεται κάποιες ώρες σε όλα τα σχολεία της χώρας (πρωτοβάθμια, δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια βαθμίδα) για να γνωρίζουν τα ελληνόπουλα της Φλώρινας, της Αιτωλοακαρνανίας, της Κρήτης και όλης της Ελλάδας, ότι υπάρχει στην περιοχή της Θράκης μας μία μειονότητα, η οποία είναι μουσουλμανική, Έλληνες υπήκοοι, μουσουλμανικού θρησκεύματος, οι γυναίκες των οποίων αν και φορούν τσεμπέρι, δεν είναι Τουρκάλες, αλλά ΕΛΛΗΝΙΔΕΣ ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΕΣ. Δεν είναι εχθροί μας, αλλά συνοδοιπόροι στην ιστορία μας που λέγεται Ελλάδα.

(6) Συγγραφή ελληνόγλωσσου βιβλίου θρησκευτικών, έτσι ώστε να αποδεσμευθεί και αποσυνδεθεί η θρησκεία του μουσουλμανισμού από την τουρκική γλώσσα.

(7) Δημιουργία δίγλωσσου πεντατάξιου (Α’, Β’, Γ’, Δ’, Ε Τάξεις) δημοτικού σχολείου και καθιέρωση μίας προπαρασκευαστικής τάξεως (ΣΤ' Τάξη), όπου όλα τα μαθήματα θα διδάσκονται στα ελληνικά, με σκοπό την ομαλή μετάπτωση στο ελληνόφωνο γυμνάσιο.

(8) Επιλογή ειδικών σχολικών συμβούλων, που θα καθοδηγούν παράλληλα τους δασκάλους και των δύο προγραμμάτων, καθώς αυτή την στιγμή οι δάσκαλοι του τουρκόγλωσσου προγράμματος δεν ελέγχονται εκπαιδευτικά από την Επιθεώρηση.

( 9 ) Κ α θ ι έ ρ ω σ η π ο λ υ ή μ ε ρ ω ν ε κ π α ιδ ε υ τ ικ ώ ν ε κ δ ρ ο μ ώ ν σ ε π ό λ ε ις

τ η ς Ε λ λ ά δ ο ς κ α ι τ η ς Ε υ ρ ώ π η ς κ α ι α δ ε ρ φ ο π ο ίη σ η τ ω ν μ ε ιο ν ο τ ικ ώ ν σ χ ο λ ε ίω ν μ ε τ α

σ χ ο λ ε ία τ η ς υ π ό λ ο ιπ η ς Ε λ λ ά δ α ς .

( 1 0 ) Κ α θ ι έ ρ ω σ η τ η ς π α ρ ε λ ά σ ε ω ς σ ε ε θ ν ι κ έ ς ε π ε τ ε ίο υ ς , γ ια τ ί ο

δ ά σ κ α λ ο ς ε ίν α ι κ υ ρ ίω ς ο φ ο ρ έ α ς δ ια μ ό ρ φ ω σ η ς τ η ς ε θ ν ι κ ή ς σ υ ν ε ίδ η σ η ς .

( 1 1 ) Υ π ο χ ρ ε ω τ ι κ ή φ ο ί τ η σ η τ ω ν μ ε ιο ν ο τ ικ ώ ν δ α σ κ ά λ ω ν σ τ α

Π . Τ .Δ . Ε . τ η ς χ ώ ρ α ς , ό π ο υ θ α μ π ο ρ ο ύ ν ν α ε π ι λ έ γ ο υ ν σ τ ο τ ρ ί τ ο κ α ι τ έ τ α ρ τ ο έ τ ο ς

φ ο ι τ ή σ ε ώ ς τ ο υ ς , μ α θ ή μ α τ α δ ι δ α κ τ ι κ ή ς τ ω ν μ ε ιο ν ο τ ικ ώ ν γ λ ω σ σ ώ ν .

( 1 2 ) Δ η μ ιο υ ρ γ ία θ ε ρ ιν ώ ν κ ρ α τ ι κ ώ ν κ α τ α σ κ η ν ώ σ ε ω ν σ ε δ ιά φ ο ρ α

μ έ ρ η τ η ς Ε λ λ ά δ ο ς γ ια π α ιδ ιά μ ο υ σ ο υ λ μ ά ν ω ν κ α ι χ ρ ισ τ ια ν ώ ν . Μ ε α υ τ ό τ ο ν τ ρ ό π ο ο ι

μ ο υ σ ο υ λ μ α ν ό π α ιδ ε ς τ η ς Δ υ τ ι κ ή ς Θ ρ ά κ η ς θ α ζ ή σ ο υ ν μ ε τ α χ ρ ισ τ ι α ν ό π ο υ λ α τ η ς

υ π ό λ ο ιπ η ς Ε λ λ ά δ ο ς , θ α π α ίξ ο υ ν , θ α κ ά ν ο υ ν π α ρ έ α κ α ι θ α α π ο λ α ύ σ ο υ ν τ ις

ο μ ο ρ φ ιέ ς τ η ς ε λ λ η ν ι κ ή ς φ ύ σ η ς . Έ τ σ ι , θ α έ ρ θ ο υ ν κ ο ν τ ά , τ ό σ ο κ ο ν τ ά γ ια ν α

α π ο μ υ θ ο π ο ιη θ ε ί η κ α λ λ ι ε ρ γ ο ύ μ ε ν η σ τ α π α ιδ ιά τ η ς μ ε ιο ν ό τ η τ α ς ρ ή σ η π ω ς « ο

χ ρ ισ τ ι α ν ό ς ε ίν α ι ε χ θ ρ ό ς » .

( 1 3 ) Δ η μ ιο υ ρ γ ία τ μ η μ ά τ ω ν ε κ μ α θ ή σ ε ω ς ε λ λ η ν ι κ ή ς γ λ ώ σ σ α ς κ α ι

ισ τ ο ρ ία ς γ ια γ ο ν ε ί ς τ η ς μ ο υ σ ο υ λ μ α ν ικ ή ς μ ε ιο ν ό τ η τ α ς .

( 1 4 ) Ί δ ρ υ σ η σ χ ο λ ε ίω ν , π ο υ θ α λ ε ι τ ο υ ρ γ ο ύ ν π έ ρ α ν τ ο υ ε ν ια ίο υ

α ν α λ υ τ ικ ο ύ σ χ ο λ ικ ο ύ π ρ ο γ ρ ά μ μ α τ ο ς , γ ια τ η δ ι δ α σ κ α λ ία τ ω ν μ η τ ρ ι κ ώ ν γ λ ω σ σ ώ ν

τ η ς μ ε ιο ν ό τ η τ α ς ( τ ο υ ρ κ ικ ή , π ο μ α κ ικ ή , ρ ο μ ά ) . Ο σ ε β α σ μ ό ς τ η ς ε τ ε ρ ό τ η τ α ς σ ε μ ία

χ ώ ρ α σ η μ α ίν ε ι π α ρ ο χ ή ισ ό τ ιμ η ς ε κ π α ίδ ε υ σ η ς π ρ ο ς ό λ ο υ ς τ ο υ ς π ο λ ί τ ε ς τ η ς .

( 1 5 ) Δ ιο ρ ισ μ ό ς π ο μ ά κ ω ν δ α σ κ ά λ ω ν σ ε π ο μ α κ ικ ά σ χ ο λ ε ία κ α ι ό χ ι

τ ο υ ρ κ ο γ ε ν ώ ν κ α ι χ ρ η σ ιμ ο π ο ίη σ ή τ ο υ ς γ ια τ η δ ι δ α σ κ α λ ία μ έ ρ ο υ ς τ ω ν γ ν ω σ τ ικ ώ ν

α ν τ ικ ε ιμ έ ν ω ν π ο υ π ρ ο β λ έ π ο ν τ α ι α π ό τ ο α ν α λ υ τ ικ ό π ρ ό γ ρ α μ μ α ε κ π α ιδ ε ύ σ ε ω ς .

( 1 6 ) Δ η μ ιο υ ρ γ ία τ μ ή μ α τ ο ς π ο μ α κ ικ ώ ν σ π ο υ δ ώ ν σ τ ο Τ μ ή μ α

Ι σ τ ο ρ ία ς - Ε θ ν ο λ ο γ ία ς τ ο υ Δ η μ ο κ ρ ί τ ε ι ο υ Π α ν ε π ισ τ η μ ίο υ Θ ρ ά κ η ς κ α ι ίδ ρ υ σ η

Γ ε ω π ο ν ικ ή ς - Γ ε ω ρ γ ικ ή ς Σ χ ο λ ή ς σ τ α ο ρ ε ιν ά χ ω ρ ιά τ η ς Ξ ά ν θ η ς μ ε δ ε δ ο μ έ ν ο ό τ ι ο ι

Π ο μ ά κ ο ι α σ χ ο λ ο ύ ν τ α ι κ α τ ά κ ύ ρ ιο λ ό γ ο μ ε γ ε ω ρ γ ι κ έ ς α σ χ ο λ ί ε ς .

(1 7 ) Π ρ ο ώ θ η σ η τ ω ν ισ λ α μ ικ ώ ν σ π ο υ δ ώ ν σ τ η ν Ε λ λ ά δ α , η ο π ο ία ν α

π ρ α γ μ α τ ο π ο ι ε ί τ α ι ε ν τ ό ς ν ο μ ικ ώ ν ή π ο λ ι τ ι κ ώ ν ε π ισ τ η μ ο ν ικ ώ ν σ χ ο λ ώ ν , π ο τ έ ό μ ω ς

ε ν τ ό ς θ ε ο λ ο γ ικ ώ ν σ χ ο λ ώ ν .

( 1 8 ) Δ η μ ιο υ ρ γ ία “ δ υ τ ικ ώ ν ” ι μ ά μ η δ ω ν σ τ η ν Ε λ λ ά δ α .

( 1 9 ) Ο κ α τ α σ τ α τ ι κ ό ς χ ά ρ τ η ς τ ω ν τ ε μ ε ν ώ ν ν α μ η ν α φ ή ν ε τ α ι μ ό ν ο

σ τ α χ έ ρ ια μ ο υ σ ο υ λ μ ά ν ω ν ιμ ά μ η δ ω ν α λ λ ά τ ο δ ιο ι κ η τ ι κ ό σ υ μ β ο ύ λ ιό τ ο υ ς ν α

σ υ μ π ε ρ ιλ α μ β ά ν ε ι κ α ι ά τ ο μ α κ ύ ρ ο υ ς , κ ο ι ν ώ ς α π ο δ ε κ τ ά α π ό ό λ ο υ ς , μ ο υ σ ο υ λ μ ά ν ο υ ς

κ α ι χ ρ ισ τ ια ν ο ύ ς .

( 2 0 ) Α π ό ρ ρ ιψ η α π ό τ ο ε λ λ η ν ι κ ό λ ε ξ ικ ό τ η ς “ σ η μ α σ ία ς ” τ η ς

ε κ π α ίδ ε υ σ η ς , ω ς π ρ ο π α γ α ν δ ισ τ ικ ο ύ ε ρ γ α λ ε ίο υ δ ια μ ο ρ φ ώ σ ε ω ς ε θ ν ι κ ώ ν σ υ ν ε ι δ ή

σ ε ω ν .

( 2 1 ) Η ε κ π α ίδ ε υ σ η τ ω ν Ε λ λ ή ν ω ν π ο λ ι τ ώ ν ν α κ α θ ο ρ ίζ ε τ α ι α π ό τ η ν

ίδ ια τ η χ ώ ρ α , τ η ν Ε λ λ ά δ α , ό π ω ς σ ε ό λ ε ς τ ι ς χ ώ ρ ε ς κ α ι ό χ ι α π ό τ η ν Τ ο υ ρ κ ία .

Ε π α ν ε ξ έ τ α σ η τ η ς δ υ ν α τ ό τ η τ α ς κ α τ α γ γ ε λ ία ς κ α ι α π α γ κ ίσ τ ρ ω σ η ς τ ω ν μ ο ρ φ ω τ ικ ώ ν

π ρ ω τ ο κ ό λ λ ω ν τ ο υ 1 9 5 1 κ α ι 1 9 6 8 , μ ε τ α ο π ο ία “ κ α θ ο ρ ί ζ ε τ α ι ” η ε κ μ ά θ η σ η τ η ς

τ ο υ ρ κ ικ ή ς γ λ ώ σ σ α ς σ ε ό λ η τ η μ ο υ σ ο υ λ μ α ν ικ ή μ ε ιο ν ό τ η τ α . Η κ α τ α γ γ ε λ ία τ ω ν

μ ο ρ φ ω τ ικ ώ ν π ρ ω τ ο κ ό λ λ ω ν μ π ο ρ ε ί ν α σ τ η ρ ιχ θ ε ί σ ε δ ύ ο α δ ια μ φ ισ β ή τ η τ α

-1 0 1 -

- 1 0 2 -

επιχειρήματα. Το πρώτο αφορά στο γεγονός ότι η Συνθήκη της Λωζάννης καθορίζει μουσουλμανική μειονότητα, χωρίς εθνικό χαρακτηρισμό και έτσι η εκπαίδευση θα πρέπει να παρέχεται «εν τη ιδία αυτώ γλώσση» (άρθρο 41 της Συνθήκης), στα πομακικά, τουρκικά και ρομανί αναλόγως ενώ το δεύτερο αφορά στις υπογραφείσες από την Ελλάδα Συνθήκες περί του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Όλα τα παραπάνω απαιτούν περιφρούρηση της «Συνθήκης της Λωζάννης» και όχι άλλη καταστρατήγησή της. Η ανοχή της ελληνικής πολιτείας απέναντι στην τουρκοποίηση των ελληνόπουλων της μειονότητας από το Γενικό Τουρκικό Προξενείο Κομοτηνής είτε από έλλειψη στρατηγικής πυγμής είτε για λόγους ψηφοθηρίας, δεν μπορεί να συνεχιστεί καθόσον βλάπτει εμάς τους ίδιους και κανένας Έλληνας δε θέλει να βάλει στο λεξιλόγιό του τη λέξη «δυτικο- θρακοποίηση», όπως ακούγεται η λέξη «κοσσοβαροποίηση», «κυπροποίηση» ή «κριμαιοποίηση».

Η Ελλάδα θα πρέπει να εξασφαλίσει πλήρη διαφάνεια στη μειονοτική πολιτική, να αναλάβει διπλωματικές πρωτοβουλίες για την αξιολόγηση των μειονοτικών προβλημάτων και νομοθετικές πρωτοβουλίες στο επίπεδο της Ε.Ε για την εκπόνηση ευρωπαϊκής πολιτικής ανθρώπινων δικαιωμάτων.

Τελειώνοντας θα πρέπει να αναφερθούμε και στους Έλληνες μουσουλμάνους της Δυτικής Θράκης, να τους δούμε κατάματα και να τους πούμε ότι:

α. Πρέπει ν' αντιληφθούν ότι έχουν κοινή με τους Έλληνες χριστιανούς γη και συνεπώς ένα κοινό συμφέρον, την ανάπτυξη των εδαφών που γεννήθηκαν και μεγαλώνουν, τα εδάφη της Δυτικής Θράκης. Η προστασία τους είναι ζωτικό πρόβλημα διεθνών σχέσεων και σαν τέτοιο θα πρέπει να επιλύεται στο πλαίσιο της ειρήνης και της συνεργασίας μεταξύ πλειονότητας και μειονότητας.

β. Πρέπει να απαλλαγούν από πιθανές εναπομένουσες παραδοσιακές προκαταλήψεις, να εκσυγχρονιστούν, να δουν το συμφέρον τους με διορατικότητα και αίσθημα αλληλεγγύης, μέσα από το πρίσμα της ιστορικής αλήθειας και να συνεχίσουν να συμπορεύονται με τους χριστιανούς και το σύνολο του ελληνικού λαού, αφού αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα αυτού. Σε άλλη περίπτωση, να γνωρίζουν ότι πράξεις, στρεφόμενες κατά του ιδίου του Κράτους και ειδικότερα ενάντια στην εδαφική ακεραιότητα της πατρίδας, δε γίνονται αποδεκτές και καταδικάζονται με αυστηρότητα και χωρίς συναισθηματισμούς.

Τότε θα επιτύχουμε ως Έλληνες στην περιοχή της Θράκης μας, όταν θα αποτρέψουμε να αντικαταστήσουμε τη λέξη "αποτροπή” από τον "κατευνασμό” και τη λέξη "εθνικά θέματα” από την "κομματική ιδιοτέλεια”.

Τελειώνοντας τη διατριβή μου, θέλω να την αφιερώσω στον υπέροχο αυτό κόσμο της Θράκης μας, ως μια ελάχιστη προσφορά. Μιας περιοχής, που με κέρδισε και για μένα έγινε μια δεύτερη πατρίδα, μαζί με τη φυσική μου πατρίδα, τη Μακεδονία μας.

- 1 0 3 -

«Ου χαλεπώτερον γείτονος πονηρού και πλεονέκτου».(Σωκράτης)

Ο σ υ ν τ ά ξ α ς

Σ χ η ς (Π Β ) Γ ε ώ ρ γ ιο ς Κ υ ρ ια ζ ή ς

Σ π ο υ δ α σ τ ή ς 6 7 η ς Ε Σ /Σ Ε Θ Α

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ

“Α”: Άρθρα της Συνθήκης της Λωζάννης, που Αφορούν την Προστασία των Μειονοτήτων

“Β”: Μειονοτικά Δικαιώματα Κατά τα Κείμενα Προστασίας “Γ”: Φωτογραφικό αρχείο “Δ ” : Β ιβ λ ιο γ ρ α φ ία

Α - 1

ΣΧΟΛΗ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΜΥΝΑΣ 67η ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΣΕΙΡΑ ΚΑΝΟΝΙΚΗ ΦΟΙΤΗΣΗ Αθήνα, 20 Απρ 15

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ «Α» ΣΤΗΝ ATOMIKH ΔΙΑΤΡΙΒΗ TOY ΣΧΗ (ΠΒ) ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΚΥΡΙΑΖΗ

ΑΡΘΡΑ ΤΗΣ ΣΥΝΘΗΚΗΣ ΤΗΣ ΛΩΖΑΝΝΗΣ ΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΩΝ1

ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΗΣ ΛΩΖΑΝΝΗΣ Ι. ΣΥΝΘΗΚΗ ΕΙΡΗΝΗΣ

ΥΠΟΓΡΑΦΕΙΣΑ ΤΗΝ 24 ΙΟΥΛΙΟΥ 1923

ΤΜΗΜΑ Ε. ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΩΝ

Άρθρον 37

Η Τουρκία αναλαμβάνει την υποχρέωσιν όπως αι εν τοις άρθροις 38 - 44 περιεχόμεναι διατάξεις αναγνωρισθώσιν ως θεμελιώδεις νόμοι, όπως ουδείς νόμος ή κανονισμός ή επίσημος τις πράξις διατελώσιν εν αντιφάσει ή εν αντιθέσει προς τας διατάξεις ταύτας και όπως ουδείς νόμος ή κανονισμός ή επίσημος τις πράξις κατισχύωσιν αυτών.

Άρθρον 38

Η Τουρκική Κυβέρνησις αναλαμβάνει την υποχρέωσιν να παρέχη εις πάντας τους κατοίκους της Τουρκίας πλήρη και απόλυτον προστασίαν της ζωής και της ελευθερίας αυτών, αδιακρίτως γεννήσεως, εθνικότητος, γλώσσης, φυλής ή θρησκείας.

Πάντες οι κάτοικοι της Τουρκίας δικαιούνται να πρεσβεύωσιν ελευθέρως, δημοσία τε και κατ' ιδίαν, πάσαν πίστιν, θρησκείαν ή δοξασίαν ων η άσκησις δεν ήθελεν είναι ασυμβίβαστος προς την δημόσιαν τάξιν και τα χρηστά ήθη.

Αι μη μουσουλμανικαί μειονότητες θα απολαύωσιν πλήρως της ελευθερίας κυκλοφορίας και μεταναστεύσεως, υπό την επιφύλαξιν των εφαρμοζομένων, εφ' όλου ή έρους του εδάφους, εις άπαντας τους τούρκους υπηκόους μέτρων άτινα, ήθελον τυχόν ληφθή υπό της Τουρκικής Κυβερνήσεως χάριν της εθνικής αμύνης και της τηρήσεως της δημοσίας τάξεως.

Άρθρον 39

Οι ανήκοντες εις μη μουσουλμανικάς μειονότητας υπήκοοι τούρκοι θα απολαύωσι των αυτών αστικών και πολιτικών δικαιωμάτων ων και οι μουσουλμάνοι.

http://omogeneia-turkey.com/lozani/gr.html (Άρθρα της Συνθήκης της Λωζάννης)1


Α - 2

Πάντες οι κάτοικοι της Τουρκίας, άνευ διακρίσεως θρησκεύματος, θα ώσιν ίσοι απέναντι του νόμου.

Η διαφορά θρησκείας, δοξασίας ή πίστεως δεν οφείλει να αποτελέση κώλυμα δι' ουδένα τούρκον υπήκοον ως προς την απόλαυσιν των αστικών και πολιτικών δικαιωμάτων και ιδία την παραδοχήν εις τας δημοσίας θέσεις, αξιώματα και τιμάς ή την εξάσκησιν των διαφόρων επαγγελμάτων και βιομηχανιών.

Ουδείς περιορισμός θέλει επιβληθή κατά της ελευθέρας χρήσεως παρά παντός τούρκου υπηκόου οιασδήποτε γλώσσης, είτε εν ταις ιδιωτικαίς ή εμπορικαίς σχέσεσιν, είτε ως προς την θρησκείαν τον τύπον και πάσης φύσεως δημοσιεύματα, είτε εν ταις δημοσίαις συναθροίσεσιν.

Παρά την ύπαρξιν της επισήμου γλώσσης, θα παρέχωνται αι προσήκουσαι ευκολίαι εις τους τούρκους υπηκόους, τους λαλούντες γλώσσαν άλλην ή την τουρκικήν, δια την προφορικήν χρήσιν της γλώσσης, αυτών ενώπιων των δικαστηρίων.

Άρθρον 40

Οι τούρκοι υπήκοοι, οι ανήκοντες εις μη μουσουλμανικάς μειονότητας, θα απολαύωσι “νομικώς” και πραγματικώς της αυτής προστασίας και των αυτών εγγυήσεων ων απολαύουσι και οι λοιποί τούρκοι υπήκοοι, θα έχωσιν ιδίως ίσον δικαίωμα να συνιστώσι, διευθύνωσι και εποπτεύωσιν, ιδίαις δαπάναις, παντός είδους, φιλανθρωπικά, θρησκευτικά ή κοινωφελή ιδρύματα, σχολεία και λοιπά εκπαιδευτήρια μετά του δικαιώματος να ποιώνται ελευθέρως εν αυτοίς χρήσιν της γλώσσης των και να τελώσιν ελευθέρως τα της θρησκείας των.

Άρθρον 41

Εν ταις πόλεσι και περιφερείαις, ένθα διαμένει σημαντική αναλογία υπηκόων, μη μουσουλμάνων η Τουρκική Κυβέρνησις θα παρέχη ως προς την δημοσίαν εκπαίδευσιν, τας προσήκουσας ευκολίας προς εξασφάλισιν της εν τοις δημοτικοίς σχολείοις παροχής εν τη ιδία αυτών γλώσση, της διδασκαλίας εις τα τέκνα των εν λόγω τούρκων υπηκόων. Η διάταξις αύτη δεν κωλύει την Τουρκικήν Κυβέρνησιν να καταστήση υποχρεωτικήν την διδασκαλίαν της τουρκικής γλώσσης εν τοις ειρημένοις σχολείοις.

Εν ταις πόλεσι και περιφερείαις, ένθα υπάρχει σημαντική αναλογία τούρκων υπηκόων ανηκόντων εις μη μουσουλμανικάς μειονότητας, θέλει εξασφαλισθή εις τας μειονότητας ταύτας δικαία συμμετοχή εις την διάθεσιν των χρηματικών ποσών, άτινα τυχόν θα εχορηγούντο εκ του δημοσίου χρήματος υπό του προϋπολογισμού του Κράτους ή των δημοτικών και λοιπών προϋπολογισμών επί εκπαιδευτικώ θρησκευτικώ ή φιλανθρωπικώ σκοπώ.

Τα ποσά ταύτα θα καταβάλλωνται εις τους αρμοδίους αντιπροσώπους των ενδιαφε-ρομένων καθιδρυμάτων και οργανισμών.

Άρθρον 42

Η Τουρκική Κυβέρνησις δέχεται να λάβη απέναντι των μη μουσουλμανικών μειονοτήτων, όσον αφορά την οικογενειακήν ή προσωπικήν αυτών κατάστασιν, πάντα τα κατάλληλα μέτρα, όπως τα ζητήματα ταύτα κανονίζωνται συμφώνως

Α - 3

προς τα έθιμα των μειονοτήτων τούτων.

Τα μέτρα ταύτα θέλουσιν επεξεργασθή ειδικαί επίτροπαι, αποτελούμεναι εξ ίσου αριθμού αντιπροσώπων της Τουρκικής Κυβερνήσεως και μιας εκάστης των ενδιαφερομένων μειονοτήτων. Εν περιπτώσει διαφωνίας, η Τουρκική Κυβέρνησις και το Συμβούλιον της Κοινωνίας των Εθνών θέλουσι διορίσει, από κοινού, επιδιαιτητήν εκλεγόμενον μεταξύ των ευρωπαίων νομομαθών.

Η Τουρκική Κυβέρνησις υποχρεούται να παρέχη πάσαν προστασίαν εις τας εκκλησίας, συναγωγάς, νεκροταφεία και λοιπά θρησκευτικά καθιδρύματα των ειρημένων μειονοτήτων. Εις τα ευαγή καθιδρύματα ως και τα θρησκευτικά και φιλανθρωπικά καταστήματα των αυτών μειονοτήτων, των ήδη ευρισκομένων εν Τουρκία, θα παρέχηται πάσα ευκολία και άδεια, η δε Τουρκική Κυβέρνησις, προκειμένου περί ιδρύσεως νέων θρησκευτικών και φιλανθρωπικών καθιδρυμάτων, ουδεμίαν θέλει αρνηθή εκ των αναγκαίων ευκολιών, αίτινες έχουσιν εξασφαλισθή εις τα λοιπά ιδιωτικά καθιδρύματα ομοίας φύσεως.

Άρθρον 43

Οι εις τας μη μουσουλμανικάς μειονότητας ανήκοντες τούρκοι υπήκοοι δεν θα ώσιν υποχρεωμένοι να εκτελώσι πράξεις αποτελούσας παράβασιν της πίστεως ή των θρησκευτικών των εθίμων, ούτε θα περιπίπτωσιν εις ανικανότητα τίνα αρνούμενοι να παραστώσιν ενώπιον των δικαστηρίων ή να εκτελέσωσι νόμιμόν τίνα πράξιν κατά την ημέραν της εβδομαδιαίας των αναπαύσεως.

Ουχ ήττον, η διάταξις αυτή δεν απαλάσσει τους τούρκους τούτους υπηκόους των υποχρεώσεων, αίτινες επιβάλλονται εις πάντας τους λοιπούς τούρκους υπηκόους προς τήρησιν της δημοσίας τάξεως.

Άρθρον 44

Η Τουρκία παραδέχεται όπως αι διατάξεις των προηγουμένων άρθρων του παρόντος Τμήματος, εφ' όσον αφορώσιν εις τους μη μουσουλμάνους υπηκόους της Τουρκίας, αποτελέσωσιν υποχρεώσεις διεθνούς συμφέροντος και τεθώσιν υπό την εγγύησιν της Κοινωνίας των Εθνών. Αι διατάξεις αύται δεν δύνανται να τροποποιηθώσιν άνευ της συγκαταθέσεως της πλειοψηφίας του Συμβουλίου της Κοινωνίας των Εθνών.

Η Βρεττανική Αυτοκρατορία, η Γαλλία, η Ιταλία και η Ιαπωνία υποχρεούνται δια της παρούσης Συνθήκης να μη αρνηθώσι την συγκατάθεσιν αυτών εις πάσαν τροποποίησιν των ειρημένων άρθρων, ην ήθελε κατά τους νομίμους τύπους αποφασίσει η πλειοψηφία του Συμβουλίου της Κοινωνίας των Εθνών.

Η Τουρκία δέχεται όπως παν Μέλος του Συμβουλίου της Κοινωνίας των Εθνών έχη το δικαίωμα να επισύρη την προσοχήν του Συμβουλίου επί πάσης παραβάσεως ή κινδύνου παραβάσεως οιασδήποτε των υποχρεώσεων τούτων και όπως το Συμβούλιον δύναται να ενεργή καθ' οιονδήποτε τρόπον και παρέχη οιασδήποτε οδηγίας κρινόμενος καταλλήλους και αποτελεσματικός εν τη περιστάσει.

Α - 4

Η Τουρκία δέχεται προς τούτοις όπως, εν περιπτώσει διχογνωμίας επί νομικών ή πραγματικών ζητημάτων αφορώντων τα άρθρα ταύτα, μεταξύ της Τουρκικής Κυβερνήσεως και μιας οιασδήποτε των λοιπών υπογραψασών την παρούσαν Συνθήκην Δυνάμεων ή πάσης άλλης Δυνάμεως Μέλους του Συμβουλίου της Κοινωνίας των Εθνών, η τοιαύτη διχογνωμία θεωρηθή ως διεθνούς χαρακτήρας διαφορά κατά το γράμμα του άρθρου 14 του Συμφώνου της Κοινωνίας των Εθνών.

Η Τουρκική Κυβέρνησις δέχεται όπως πάσα τοιούτου είδους διαφορά, επί τη αιτήσει του ετέρου των Μερών, παραπέμπηται εις το Διαρκές Δικαστήριον Διεθνούς Δικαιοσύνης.

Η απόφασις του Διαρκούς Δικαστηρίου θα η ανέκκλητος, θα έχη δε την ισχύν και το κύρος αποφάσεως εκδοθείσης δυνάμει του άρθρου 13 του Συμφώνου.

Άρθρον 45

Τα αναγνωρισθέντα δια των διατάξεων του παρόντος Τμήματος δικαιώματα εις τας εν Τουρκία μη μουσουλμανικάς μειονότητας, αναγνωρίζονται επίσης υπό της Ελλάδος εις τας εν τω εδάφει αυτής ευρισκομένας μουσουλμανικάς μειονότητας.

Β-1


ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ «Β» ΣΤΗΝ ATOMIKH ΔΙΑΤΡΙΒΗ TOY ΣΧΗ (ΠΒ) ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΚΥΡΙΑΖΗ

ΜΕΙΟΝΟΤΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΚΑΤΑ ΤΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ

ΕΙΔΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ

ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΕΙΔΙΚΟ ΜΕΡΟΣ

1. Αυτοπροσδιορισμός 1. Εθνοτικά/πολιτιστικά

2. Επιλογή μεταχειρίσεως 2. Θρησκευτικά

3. Ελεύθερη και διασυνοριακή επικοινωνία

3. Γλωσσικάα. χρήση της γλώσσας

4. Ατομική ή/και από κοινού άσκηση δικαιωμάτων.

β. χρήση ενώπιον των αρχών γ. χρήση στη δικαιοσύνη

5. Ίδρυση συλλόγων. δ. αναγραφή και επίσημη καταγραφή ονομάτων

6. Συμμετοχή στη ζωή της χώρας ε. αναγραφή τοπωνυμίων

7. Συμμετοχή σε αποφάσεις που αφορούν τη μειονότητα

στ. αναγραφή επιγραφών ζ. χρήση στη λατρεία

8. Σεβασμός μειονοτικών περιοχών η. χρήση στην οικονομική και κοινωνική ζωή

9. Ίδρυση πολιτικών κομμάτων θ. χρήση στον πολιτισμό

10. Αυτοδιαχείριση ι. χρήση στις πληροφορίες και ΜΜΕ

ια. χρήση στην εκπαίδευση

4. Εκπαιδευτικά

Β - 2

ΜΕΙΟΝΟΤΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ

Ο ΕΛΑΧΙΣΤΟΣ ΠΥΡΗΝΑΣ Η ΕΠΕΚΤΑΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ

1. Αυτοπροσδιορισμός 1. Παροχή μειονοτικής εκπαίδευσης από το κράτος

2. Επιλογή μεταχειρίσεως 2. Αναγραφή παραδοσιακών τοπωνυμίων στη μειονοτική γλώσσα

3. Διασυνοριακή επικοινωνία 3. Χρήση της μειονοτικής γλώσσας στη δικαιοσύνη *

4. Αυτοδιαχείριση 4. Χρήση της μειονοτικής γλώσσας ενώπιον των δημοσίων αρχών εν γένει ή μόνο των διοικητικών

5. Συμμετοχή σε αποφάσεις που αφορούν τις μειονότητες

5. Χρήση της μειονοτικής γλώσσας στην οικονομική και κοινωνική ζωή *

6. Σεβασμός των μειονοτικών περιοχών 6. Χρήση της μειονοτικής γλώσσας στον πολιτισμό *

7. Χρήση της μειονοτικής γλώσσας, προφορικά και γραπτά, δημόσια και ιδιωτικά, σε όλες τις εκδηλώσεις του ιδιωτικού και κοινωνικού βίου

7. Χρήση της μειονοτικής γλώσσας στις πληροφορίες και τα ΜΜΕ *

8. Ελεύθερη επιλογή, χρήση και επίσημη καταγραφή από τις αρχές του ονόματος στη μειονοτική γλώσσα

9. Άσκηση εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων, περιλαμβανομένης της ιδρύσεως ιδιωτικών σχολείων, ανεγνωρισμένων από το κράτος

* Υπό την έννοια του ΕΧΠΜΓ

Γ-1


ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ «Γ» ΣΤΗΝ ATOMIKH ΔΙΑΤΡΙΒΗ ΤΟΥ ΣΧΗ (ΠΒ) ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΚΥΡΙΑΖΗ

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ

ΚΟΥΤΣΟΒΛΑΧΟΙ ΤΗΣ ΠΙΝΔΟΥ

Σημαία και Περιοχή του Αυτοαποκαλούμενου Πριγκηπάτου της Πίνδου

ΤΣΑΜΗΔΕΣ ΗΠΕΙΡΟΥ

Γ-2

ΣΕΦΑΡΑΔΙΤΕΣ ΕΒΡΑΙΟΙ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

ΣΛΑΒΟΦΩΝΟΙ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ

Μετανάστευση Σλαβόφωνων Γραικομάνοι

ΑΡΒΑΝΙΤΕΣ

Γ-3

ΒΛΑΧΟΙ

Τα ανταμώματα των Βλάχων

ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΙΚΗ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΑ ΔΥΤΙΚΗΣ ΘΡΑΚΗΣ

ΤΟΥΡΚΟΓΕΝΕΙΣ Ή ΤΟΥΡΚΟΦΩΝΟΙ

ΑΘΙΓΓΑΝΟΙ Ή ΡΟΜΑ

Γ-4

Γ-6

Μπάρα και απομόνωση των Πομάκων

Α’ Τουρκικό Σχολείο Κομοτηνής Α’ Μουσουλμανικό Σχολείο Κομοτηνής (Αφορά το ίδιο σχολείο με διαφορετική ονομασία)

ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑ

CΣημαία - Έμβλημα

της αυτοαποκαλούμενης Αυτόνομης Κυβέρνησης της Δυτικής Θράκης (31 Αυγούστου 1913 - 25 Οκτωβρίου 1913)

fTCt&i·

Γ-7

ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑΣ

ΤΟ ΓΕΝΙΚΟ ΤΟΥΡΚΙΚΟ ΠΡΟΞΕΝΕΙΟ ΚΟΜΟΤΗΝΗΣ

Γ-8

ΕΘΙΜΑ

Πανηγύρι στα Χίλια (Θρησκευτική εκδήλωση της μπεκτασικής κοινότητας της περιοχής Ρούσας)

Η ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΖΪΡΑΑΤ BANKASI ΣΤΗ ΚΟΜΟΤΗΝΗ

ΤΕΛΟΣ, ΣΕ ΑΥΤΑ ΤΑ ΔΥΟ ΚΟΡΙΤΣΙΑ, ΕΛΛΗΝΙΔΕΣ ΠΟΜΑΚΕΣ, ΧΡΩΣΤΑΜΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ................

Δεν θέλουμε να μάθουμε τουρκικά κ ύ ρ ι ε π ρ ω θ υ π ο υ ρ γ έ I

Δ-1


ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ «Δ» ΣΤΗΝ ATOMIKH ΔΙΑΤΡΙΒΗ TOY ΣΧΗ (ΠΒ) ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΚΥΡΙΑΖΗ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ελληνόγλωσση

Αλεξανδρής Αλέξανδρος, "Ελληνοτουρκικές Σχέσεις 1923-1987”, Αθήνα, Γνώση, 1988

Ανδρεάδης Κ., "Η Μουσουλμανική Μειονότητα της Δυτικής Θράκης”, Θεσσαλονίκη, Εταιρία Μακεδονικών Σπουδών, 1956

Ασκούνη Νέλλη, "Η Εκπαίδευση της Μειονότητας στη Θράκη, από το Περιθώριο στην Προοπτική της Κοινωνικής Ένταξης”, Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 2006

Βακαλόπουλος Κωνσταντίνος, "Ιστορία της Μείζονος Θράκης, από την πρώιμη Οθωμανοκρατία μέχρι τις μέρες μας”, Θεσσαλονίκη, Εκδοτικός Οίκος Αντώνιου Σταμούλη, 2004

Βαρβιτσιώτη - Μανωλοπούλου Κατερίνα, "Μειονότητες στην Ελλάδα. Η Τρίτη Άποψη”, Αθήνα, Παπαζήση, 2008

Βερέμης Θ. (επιμέλεια), "Βαλκάνια. Από τον Διπολισμό στη Νέα Εποχή”, Αθήνα, Γνώση, 1995

Γιαλλουρίδης Κ. Χριστόδουλος, Λαγγίδης Θ. Αφεντούλης, "Μετακεμαλισμός”, Αθήνα, Σιδέρης, 2010

Διακοφωτάκης Γεώργιος, "Περί Μειονοτήτων κατά το Διεθνές Δίκαιο” , Αθήνα- Κομοτηνή, Σάκκουλα, 2001

Διβάνη Λένα, "Ελλαδα και Μειονότητες. Το Σύστημα Διεθνούς Προστασίας της Κοινωνίας των Εθνών”, Αθήνα, Καστανιώτη, 1999

Διβάνη Λένα, "Η εδαφική ολοκλήρωση της Ελλάδας (1830 - 1947)” , Αθήνα, Καστανιώτης, 2004

Ζεγκίνη Χ. Ευστρατίου, "Ο Μπεκτασισμός στη Δ. Θράκη. Συμβολή στην Ιστορία της Διαδόσεως του Μουσουλμανισμού στον Ελλαδικό Χώρο”, Θεσσαλονίκη, Institute for Balkan Studies, 1996

Ιωακειμίδης Κ. Παναγιώτης, "Η Συνθήκη του Άμστερνταμ”, Αθήνα, Θεμέλιο, 1998 Καργάκος Ι. Σαράντος, "Αλβανοί, Αρβανίτες, Έλληνες” , Αθήνα, Σιδέρης, 2008

(Έκτη Έκδοση)Κεντρωτής Κυριάκος "Βουλγαρία”, στο βιβλίο Θάνου Βερέμη (επιμέλεια) "Βαλκάνια

από τον Διπολισμό στη Νέα Εποχή”, Αθήνα, Γνώση, 1995Κιτσίκης Δ., "Ιστορία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, 1280-1924”, Αθήνα, Εστία,

1988Κολώνης Δημήτρης, "Η Απειλή, Οι Τουρκικές Διεκδικήσεις σε Βάρος της Ελλάδας”,

Αθήνα, Νέα Σύνορα-Α.Α. Λιβάνη, 1993 Κοττάκης Μανώλης, "Θράκη, η Μειονότητα Σήμερα”, Αθήνα, Λιβάνη, 2000 Κουσκουβέλης Ηλίας - Λίτσας Σπυρίδων (επιμέλεια), "Το Στρατηγικό Βάθος και η

Τουρκία” , Αθήνα, Ποιότητα, 2013

Δ - 2

Landau M. Jacob, "Παντουρκισμός. Το Δόγμα του Τουρκικού Επεκτατισμού”, Αθήνα, Θετίλη, 1985, (Μετάφραση Εύη Νάντσου)

Λαζάρου Αχιλλέας, Λαζάρου Αγορώ (Ρίτα)-Ελισάβετ, "Εθνικά και Μειονοτικά Θέματα (Στοιχεία Ενημερωτικά), Αθήνα, Εκδόσεις Επιτροπής Ενημερώσεως για τα Εθνικά Θέματα, 1993

Μάζης Θ. Ιωάννης, "Νταβούτογλου και Γεωπολιτική”, Αθήνα, Ηρόδοτος, 2012 Μάζης Θ. Ιωάννης, "Η Γεωπολιτική της Ευρύτερης Μέσης Ανατολής και η

Τουρκία” , Αθήνα, Ηρόδοτος, 2010 Μάζης Θ. Ιωάννης, "Verba Geopolitica et Islamica”, Τόμος Α' 1995-2002, Αθήνα,

Ηρόδοτος, 2013Μαραγκός Νίκος, “Τουρκία, ο Αδίσταχτος Προβοκάτορας των Βαλκανίων”, Αθήνα,

Εικοστού Πρώτου, 1993 Μάρτης Κ. Νικόλαος, "Η Πλαστικογράφηση της Ιστορίας της Μακεδονίας”, Αθήνα,

Ευρωεκδοτική, 1983 Μηνάγιας Χρήστος, "Η Γεωπολιτική Στρατηγική και η Στρατιωτική Ισχύς της

Τουρκίας” , Αθήνα, Τουρίκη, 2010 Μπίρης Η. Κώστας, "Αρβανίτες. Οι Δωριείς του Νεώτερου Ελληνισμού. Ιστορία

των Ελλήνων Αρβανιτών”, Αθήνα, Μέλισσα, 2005, Ε' Έκδοση Μπρεδήμας Α. - Σισιλιάνος Λ. (υπεύθ. έκδ.), Η Προστασία των Μειονοτήτων-Η

Σύμβαση Πλαίσιο του Συμβουλίου της Ευρώπης, [Πρακτικά Συνεδρίου που Οργάνωσαν το ΙΜΔΑ και το Συμβούλιο της Ευρώπης (9-10 Μαΐου 1996)], Σάκκουλα, Αθήνα - Κομοτηνή, 1997

Μυλωνάς Α. Πόλυς, "Οι Πομάκοι της Θράκης”, Αθήνα, Νέα Σύνορα-Α.Α. Λιβάνη,1990

Μυλωνάς Δ. Θαλής, "Η Τουρκία στο Περιθώριο της Διεθνούς Νομιμότητας”, Αθήνα, Παπαζήση, 1991

Νταβούτογλου Αχμέτ, «Το Στρατηγικό Βάθος, η Διεθνής Θέση της Τουρκίας», Νικόλαος Ραπτόπουλος (μτφ), Αθήνα, Ποιότητα, 2010

Περράκης Στέλιος (Επιμέλεια), "Τα Δικαιώματα των Λαών και των Μειονοτήτων, Μια Προβληματική σε Εξέλιξη, Αθήνα-Κομοτηνή, Σάκκουλα, 1993

Poulton Hugh, "Ημίψηλο, Γκρίζος Λύκος και Ημισέληνος”, Αθήνα, Οδυσσέας, 2000 Ροδάκης Περικλής, "Οι Θράκες Μουσουλμάνοι, Η Τουρκική Κατάκτηση της

Θράκης”, Αθήνα, Ρήσος, 1991 Ροδάκης Περικλής, "Ο Γόρδιος Δεσμός των Εθνοτήτων. Η Μικρά Ασία Μέσα στο

Χώρο και το Χρόνο”, Αθήνα, Γόρδιος, 1998 Ρούκουνας Εμμανουήλ, "Εξωτερική Πολιτική 1914-1923”, Αθήνα, Σάκκουλα, 1983 Σελλά-Μάζη Ελένη, "Διγλωσσία και Κοινωνία. Η Ελληνική Πραγματικότητα”,

Αθήνα, Προσκήνιο, 2006 Συρίγος Α., "Δυτική Θράκη: η Αθέατη Όψη”, Νέα Κοινωνιολογία, Τεύχος 29.

Αθήνα, Παπαζήση, Χειμώνας 1999-2000 Τσιτσελίκης Κωνσταντίνος, "Το Διεθνές και Ευρωπαϊκό Καθεστώς Προστασίας

των Γλωσσικών Μειονοτήτων και η Ελληνική Έννομη Τάξη, Αθήνα, Σάκκουλα, 1996

Fuat Dundar, "Μειονότητες. Οι Μειονότητες στην Τουρκία” , Αθήνα, Ινφογνώμον, 2003, (Μετάφραση Άννα Κοντού)

Φραγκούλης Σ. Φράγκος, "Ποια Τουρκία; Ποιοί Τούρκοι;”, Αθήνα, Λιβάνη, 2012 Χολέβας Κωνσταντίνος, " Για μια Δυναμική Εξωτερική Πολιτική”, Αθήνα, 1994

Δ - 3

Ξενόγλωσση

Christopoulos D., Tsitselikis K., "Impasses in the Treatment of Minorities and Ηomogeneis in Greece”, JahrbQcher fQr Geschichte und Kultur SQdosteuropas, 5, 2003

Murinson Alexander, "The Strategic Depth Doctrine of Turkish Foreign Policy”, Middie Eastern Studies, 2006, τομ. 42, τεύχος 6

Novak M., UN Covenant on Civil and Political Rights, N. P. Engel, Strasbourg,1993

Roucek J., "The working of the minorities system under the league of Nations”, Prague, 1929

Δοκίμια

Γεώργιος Μαυρογορδάτος, "Οι Εθνικές Μειονότητες”, Ιστορία της Ελλάδας του 20ου αιώνα, Αθήνα, 2003

Κείμενα, Εργασίες και Εκθέσεις Διεθνών Οργανισμών

Capotorti Francesco, "Study on the Rights of Persons Belonging to Ethnic,Religious and Linguistic Minorities” , United Nations,Study Series No.5, New York, 1995

Decaux E., Le droit internationai et la protection des minorites, in L'Evenement Europeen, Monorites quelles chances pour I'Europe, Seuil, Paris, Octobre1991

Definition of the expressions "prevention of discrimination” and "protection ofminorities” ,Memorandum by the Division of Human Rights, E/CN.4/Sub.2/8/ 29.10.1947

Walters F.P., "A history of the league of Nations”, Oxford University Press, 1952 United Nations Action in the field of Human Rights, United Nations, New York,

1994

Άρθρα Ενημερωτικών Εκδόσεων

Θεοδώρου Θεόδωρου. Άρθρο του Πρέσβη της Ελλάδος στο Κουβέιτ, με Τίτλο "Θράκη. Ιστορική-Γεωπολιτική Προσέγγιση και η Σύγχρονη Πραγματικότητα” στην Τριμηνιαία Ενημερωτική Έκδοση Οκτ-Δεκ 2013 "Εθνικές Επάλξεις” του ΣΕΕΘΑ, Αριθμός Τεύχους 106

Χόρτη Έλενα, Άρθρο της Πανεπιστημιακού, με Τίτλο "Πομάκοι. Οι Τοπικοί Πληθυσμοί, Παράγοντας Κοινωνικής Συνοχής” στην Τριμηνιαία Ενημερωτική Έκδοση Ιαν-Μαρ 2012 "Εθνικές Επάλξεις” του ΣΕΕΘΑ, Αριθμός Τεύχους 99

Δ - 4

Εφημερίδες

"Τα Νέα” της 3 Ιουν 1995 "Οικονομικός Ταχυδρόμος” της 30 Νοε 1995 "Απογευματινή” της 17 Μαρ 1996 "Ελευθεροτυπία” της 11 Μαϊ 1996

Λεξικά

Μπαμπινιώτης Γεώργιος, "Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας”, Αθήνα, Κέντρο Λεξικολογίας, 2005

Λευκώματα

Λεύκωμα "Οδοιπορικό στα Πομακοχώρια”, Ξάνθη, 1996, Έκδοσης Δ' Σώματος Στρατού (Δ' ΣΣ)

Λεύκωμα "Βλάχοι. Ρίζες Ελλήνων. Ανθρωπογεωγραφία της Ελλάδος”, Αθήνα, Πήγασος

Ιστορικό Αρχείο Υπουργείου Εξωτερικών (Ι.Α.Υ.Ε)

Ι.Α.Υ.Ε. 1922 Α/5 VI (38)Ι.Α.Υ.Ε. 1923/ΚτΕ/ΑΠ/17,18, α.π. 31475 Ι.Α.Υ.Ε. 1923-5, Β/37,1, α.π. 10533 Ι.Α.Υ.Ε. 1923-5, Β/37,1, α.π. 11119 Ι.Α.Υ.Ε. 1924, Α/5/ΧΙ Ι.Α.Υ.Ε. 1924/ΚτΕ/ΑΠ/17,95 Ι.Α.Υ.Ε. 1925, Β πολ./37,6, α.π. 310 Ι.Α.Υ.Ε. 1925, Β πολ./37,6, α.π. 6172 Ι.Α.Υ.Ε. 1926-7, Α/25, α.π. 28958 Ι.Α.Υ.Ε. 1931, Α/21/ΙΙΙα, α.π. 5986 Ι.Α.Υ.Ε. 1934, Β/69

Διαδίκτυο

el.wikipedia.org/wiki/Αρμάνοιel.wikipedia.org/wiki/Μπανόβινα_του_Βαρδάρηel.wikipedia.org/wiki/Σεφαρδίτεςhttp://omogeneia-turkey.com/lozani/gr.html (Όλο το κείμενο της Συνθήκης της

Λωζάννης)http://gr.euronews.com/2014/08/29/sephardic-jews-eye-retum-to-spain/

http://www.mfa.gr/exoteriki-politiki/i-ellada-stous-diethneis-organismous/oase.html

http://e l.wikisource.org/wik i /Συνθήκη_της_Λωζάνης/Σύμβασις_Περί_ανταλλαγής_των_Ελληνικών_και_Τουρκικών_πληθυσμών


http://gr.euronews.com/2014/08/29/sephardic-jews-eye-return-to-spain/

http://www.mfa.gr/exoteriki-politiki/i-ellada-stous-diethneis-organismous/oase.html

http://el.wikisource.org/wiki/%CE%A3%CF%85%CE%BD%CE%B8%CE%AE%CE%BA%CE%B7_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%9B%CF%89%CE%B6%CE%AC%CE%BD%CE%B7%CF%82/%CE%A3%CF%8D%CE%BC%CE%B2%CE%B1%CF%83%CE%B9%CF%82_%CE%A0%CE%B5%CF%81%CE%AF_%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%B1%CE%BB%CE%BB%CE%B1%CE%B3%CE%AE%CF%82_%20%20%09%CF%84%CF%89%CE%BD_%CE%95%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CF%8E%CE%BD_%CE%BA%CE%B1%CE%B9_%CE%A4%CE%BF%CF%85%CF%81%CE%BA%CE%B9%CE%BA%CF%8E%CE%BD_%CF%80%CE%BB%CE%B7%CE%B8%CF%85%CF%83%CE%BC%CF%8E%CE%BD

http://el.wikisource.org/wiki/%CE%A3%CF%85%CE%BD%CE%B8%CE%AE%CE%BA%CE%B7_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%9B%CF%89%CE%B6%CE%AC%CE%BD%CE%B7%CF%82/%CE%A3%CF%8D%CE%BC%CE%B2%CE%B1%CF%83%CE%B9%CF%82_%CE%A0%CE%B5%CF%81%CE%AF_%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%B1%CE%BB%CE%BB%CE%B1%CE%B3%CE%AE%CF%82_%20%20%09%CF%84%CF%89%CE%BD_%CE%95%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CF%8E%CE%BD_%CE%BA%CE%B1%CE%B9_%CE%A4%CE%BF%CF%85%CF%81%CE%BA%CE%B9%CE%BA%CF%8E%CE%BD_%CF%80%CE%BB%CE%B7%CE%B8%CF%85%CF%83%CE%BC%CF%8E%CE%BD

Δ - 5

trikala-city.blogspot.gr/2011/08/blog-post_30.html (Αναφορά για τη "Δημοκρατία της Πίνδου” και το "Πριγκηπάτο της Πίνδου”)

http://www.osce.org/documents/mcs/1975/08/4044_en.pdf ("Final Act of the Conference on Security and Co - operation in Europe”, CSCE, Helsinki, 1 August 1979)

http://www.osce.org/documents/mcs/1992/07/4046_en.pdf ("Helsinki Document1992, The Challenges of Change”, CSCE, Helsinki, 9 - 10 July 1992)

(http://conventions.coe.int/Treaty/-Commun/ChercheSig.asp?NT=148&CM=8&DF=&CL=ENG).

https://strategyreports.wordpress.com/2009/04/29/ΑhmetzDavoutogJouzoz arhiteknon-to

http://www.mfa.gov.tr/policy-of-zero-problems-with-our-neighbors.en.mfa(Άρθρο Καραχάλιου Διονύσιου "Η Μουσουλμανική Μειονότητα της Θράκης και η Στρατηγική Χρησιμοποίησή της από την Τουρκία)

http://www.patridamou.gr/?page_id=248 (Ιστορία των Πομάκων. Πατρίδα μου)

http://el.wikipedia.org/w iki/ Αυτόνομη_Κυβέρνηση_Δυτικής_Θράκης http://zagalisa.gr/category/diafora/ diafora/panellinios-syllogos-pomakon http://www.patridamou . gr (Πομάκοι)


http://www/


http://conventions.coe.int/Treaty/-Commun/ChercheSig.asp

http://conventions.coe.int/Treaty/Commun/ChercheSig.asp?NT=148&CM=8&DF=&CL=ENG

https://strategyreports.wordpress.com/2009/04/29/%ce%91hmetzDavoutogJouzoz

https://strategyreports.wordpress.com/2009/04/29/%CE%91hmet-Davoutoglou-o-arhiteknon-

http://www.mfa.gov.tr/policy-of-zero-problems-with-our-neighbors.en.mfa


http://el.wikipedia.org/

http://zagalisa.gr/category/

http://www.patridamou

http://www.patridamou.gr/

ΣΧΟΛΗ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΜΥΝΑΣ 67η ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΣΕΙΡΑ

Α Τ Ο Μ Ι Κ Η Δ Ι Α Τ Ρ Ι Β Η

“ΕΘΝΙΚΕΣ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΕΣ ΔΙΚΑΙΟ:Η ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ,

ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΟΦΥΓΗ ΦΑΙΝΟΜΕΝΩΝ "ΚΡΙΜΑΙΑΣ" ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ, ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ

ΕΝΤΕΙΝΟΜΕΝΟΥ ΤΟΥΡΚΙΚΟΥ ΕΘΝΙΚΙΣΜΟΥ

ΑΠΟΣΧΗ (ΠΒ) ΓΕΩΡΓΙΟ ΚΥΡΙΑΖΗ

ΑΔΙΑΒΑΘΜΗΤΟ - Army · ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ “Α”: ΑΡΘΡΑ ΤΗΣ ΣΥΝΘΗΚΗΣ...

Documents

Transcript of ΑΔΙΑΒΑΘΜΗΤΟ - Army · ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ “Α”: ΑΡΘΡΑ ΤΗΣ ΣΥΝΘΗΚΗΣ...