Περιλήψεις από το βιβλίο της Γ’ Λυκείου ΙΣΤΟΡΙΑ ΝΕΟΤΕΡΗ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΗ (Σκουλάτου – Δημακοπούλου – Κόνδη)

Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ1.ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ

Έναρξη καπιταλιστικής ανάπτυξης (συσσώρευση κεφαλαίων-αλματώδης εκβιομηχάνιση) λόγω :

1. της προσπάθειας της προηγούμενης 10ετίας που καταβλήθηκε για να αντιμετωπιστεί ο αποκλεισμός του 1916 σε καταναλωτικά είδη. Έτσι αναπτύχθηκαν μικρές βιομηχανικές μονάδες

2. της άφιξης των προσφύγων που είναι τεράστιο και φτηνό εργατικό δυναμικό, αλλά και πρώην επιχειρηματίες, έμποροι και βιονήχανοι με εμπειρία. Από την παρουσία τους τονώθηκε η εσωτερική αγορά (επενδύσεις, τράπεζες)

3. των διεθνών οικονομικών συγκυριών.Η οικονομική ύφεση (1920-1930) στρέφει το ξένο κεφάλαιο στην Ελλάδα (δάνεια για τη στέγαση των προσφύγων, χρηματοδότηση δημοσίων έργων, δάνεια σε ιδιωτικές επιχειρήσεις)

4. της παρεμβατικής πολιτικής του κράτους που θέσπισε φορολογικές απαλλαγές, ατέλεια δασμών για μηχανήματα, υψηλά επιτόκια στις ελληνικές τράπεζες, δασμούς στα εισαγόμενα ξένα προϊόντα.

Κυρίως ελαφριά βιομηχανία που εξυπηρετούσε την ελληνική αγορά Μειονεκτήματα της ελληνικής βιομηχανίας είναι η εξάρτηση από το ξένο

κεφάλαιο (το ξένο κεφάλαιο δρα ανταγωνιστικά) και το κράτος (η κρατική παρέμβαση προκάλεσε τη σιγουριά των βιομηχάνων και δεν επιδίωξαν την ανανέωση στις μεθόδους παραγωγής)

Στον αγροτικό τομέα, κυρίως λόγω του προσφυγικού προβλήματος:1. απαλλοτριώνεται η μεγάλη γαιοκτησία, κυρίως στη Β. Ελλάδα και

σταδιακά επικρατεί η μικρή και μεσαία ιδιοκτησία2. γίνεται προσπάθεια δημιουργίας αγροτικών συνεταιρισμών (1931

Αγροτική Τράπεζα)3. εκτός από τον καπνό καλλιεργούνται λαχανικά, μπαμπάκι, ρύζι και σιτηρά

Όμως παρά την αγροτική μεταρρύθμιση το εισόδημα των αγροτών παρέμενε χαμηλό λόγω χαμηλής τιμής των αγροτικών προϊόντων και είναι υποχρεωμένοι να δανείζονται για να βελτιώσουν την παραγωγή τους

Η Μικρασιατική Εκστρατεία είχε εξαντλήσει οικονομικά το κράτος και έπρεπε να αντιμετωπίσει τη στέγη και την απασχόληση των 1.500.000 προσφύγων. Έτσι ζήτησε τη βοήθεια της Κοινωνίας των Εθνών και προσέφυγε σε εξωτερικούς δανεισμούς που οδήγησαν στην πτώχευση του 1932

Σοβαρά προβλήματα ως συνέπειες των παραπάνω:1. οι έμμεσοι φόροι πλήττουν κυρίως τους εργαζόμενους2. οι επιχειρήσεις ωφελούνται από την έλλειψη φοροτεχνικού συστήματος

1

3. νομισματική αστάθεια4. έντονος πληθωρισμός5. συνεχής άνοδος του τιμάριθμου

Η κατάσταση των εργαζομένων άθλια λόγω:1. ανεργίας, επειδή απαγορεύτηκε η μετανάστευση προς ΗΠΑ κι έτσι

πλεονάζει το εργατικό δυναμικό2. χαμηλών ημερομισθίων, αφού με τους πρόσφυγες δημιουργείται

υπερπροσφορά εργατικού δυναμικού και μειώνονται τα ημερομίσθια, κάτι που επιφέρει κέρδη στους βιομηχάνους

3. ανυπόφορων όρων εργασίας (10-12 ώρες εργασίας, παιδιά και γυναίκες σε βαριές εργασίες, έλλειψη ασφάλειας υγείας και σύνταξης)

Αποτέλεσμα είναι οι κοινωνικοί αγώνες μετά το 1930 που έχουν ως συνέπειες:1. την ενοποίηση των ασφαλιστικών ταμείων2. την εφαρμογή του 8ωρου3. συλλογικές συμβάσεις εργασίας4. κατώτατο όριο ημερομισθίου

Η Επιτροπή Αποκαταστάσεως Προσφύγων ανέλαβε να λύσει το στεγαστικό πρόβλημα να λύσει το στεγαστικό πρόβλημα και δημιουργούνται συνοικισμοί στα όρια των μεγάλων πόλεων με παράγκες και άθλιες συνθήκες διαβίωσης

Μετά το 1930 αναλαμβάνει το Υπουργείο Πρόνοιας και δημιουργούνται νέοι συνοικισμοί κυρίως με πολυκατοικίες για πρώτη φορά στην Ελλάδα

Έντονη αστικοποίηση με διόγκωση των αστικών κέντρων και ανάπτυξη βιομηχανικής ζώνης γύρω από Αθήνα, Πειραιά και Θεσσαλονίκη λόγω φθηνού εργατικού δυναμικού. Αποδυναμώνονται οι βιομηχανίες της επαρχίας

Οι συνοικισμοί των προσφύγων έγιναν χωρίς μελέτη και η Αθήνα αναπτύσσεται χωρίς σχεδιασμό

Οι συνοικισμοί αυτοί έγιναν ο πυρήνας της εργατικής συνειδητοποίησης και της αμφισβήτησης του κοινωνικού συστήματος , γιατί οι πρόσφυγες μετέφεραν από τις πατρίδες τους έναν υψηλό πνευματικό πολιτισμό.

2. Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΑΣΤΑΘΕΙΑΣΤα 4 πρώτα της Δημοκρατίας (1924-1928) ήταν χρόνια οικονομικής και

κυβερνητικής αστάθειας. Κυβέρνηση Αλέξανδρου Παπαναστασίου (Μάρτιος – Ιούλιος 1924) ,

προοδευτική Κυβέρνηση Θεμιστοκλή Σοφούλη (Ιούλιος – Σεπτέμβριος 1924) Κυβέρνηση Ανδρέα Μιχαλακόπουλου (Σεπτέμβριος 1924 – Ιούνιος 1925),

αντιμετωπίζει τις απαιτήσεις της Γιουγκοσλαβίας για το λιμάνι της Θεσσαλονίκης, τις πιέσεις της Τουρκίας για απέλαση Πατράρχη, νομισματική αστάθεια, απεργίες εργαζομένων

Δικτατορία Θεόδωρου Πάγκαλου (Ιούνιος 1925 – Αύγουστος 1926). Εκμεταλλεύεται την αστάθεια, το καθεστώς του απέτυχε σε όλους τους τομείς.Παραχωρήσεις σε Γιουγκοσλαβία και Βουλγαρία.

Κίνημα Γεωργίου Κονδύλη, επαναφέρει τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Παύλο Κουντουριώτη και προκηρύσσει εκλογές. Πρώτη φορά κερδίζει έδρες το ΚΚΕ

2

Οικουμενική κυβέρνηση του Αλέξανδρου Ζαϊμη (έως το 1928), ψηφίζεται το Σύνταγμα της Α’ Ελληνικής Δημοκρατίας ( 3 Ιουνίου 1927), το προοδευτικότερο ελληνικό σύνταγμα μέχρι τότε.Όμως σκληρή η στάση της κυβέρνησης στα λαϊκά αιτήματα

Ανάθεση κυβέρνησης σε Βενιζέλο (Μάιος 1928) και προκήρυξη εκλογών με νικητή τον ίδιο.

3. Η ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΤΟΥ ΕΛΕΥΘ. ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ ΚΑΙ Η ΑΝΟΔΟΣ ΤΟΥ ΛΑΪΚΟΥ ΚΟΜΜΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΕΞΟΥΣΙΑ (1928 – 1932)

Κύριος άξονας της εξωτερικής πολιτικής της κυβέρνησης Βενιζέλου είναι η βελτίωση των σχέσεων με την Τουρκία και τις Ευρωπαϊκές δυνάμεις

Οκτώβριος 1930 : «Ελληνοτουρκικό σύμφωνο φιλίας, ουδετερότητας, διαλλαγής και διαιτησίας» που ίσχυσε μέχρι το 1955

Στην εσωτερική πολιτική: 1. Στην εκπαίδευση

ανάπτυξη τεχνικών και επαγγελματικών σχολών εξαετής υποχρεωτική εκπαίδευση διδασκαλία δημοτικής γλώσσας στα γυμνάσια ίδρυση 3000 νέων σχολείων

2. Εγγειοβελτιωτικά έργα, κυρίως στη Μακεδονία3. Αξιόλογο οδικό δίκτυο4. Εξάλειψη ληστοκρατίας5. Ίδρυση Συμβουλίου Επικρατείας

Αμφισβητούμενο έργο η ψήφιση του «Ιδιωνύμου», νόμου εναντίον της κομμουνιστικής προπαγάνδας και δράσης που προέβλεπε φυλάκιση τουλάχιστον 6 μηνών. Έτσι εγκαινιάζονται μέτρα εναντίον της ελεύθερης διακίνησης των ιδεών.

Η διεθνής οικονομική κρίση είχε αντίκτυπο και στην Ελλάδα που κήρυξε πτώχευση, ο Βενιζέλος παραιτείται το Μάιο του 1932

Νέα κυβέρνηση Αλεξ. Παπαναστασίου για λίγο Εκλογές με το αναλογικό σύστημα Το κόμμα των Φιλελευθέρων (του Βενιζέλου) μαζί με μικρά αριστερά κόμματα

δεν μπορεί να κάνει κυβέρνηση Το Λαϊκό κόμμα (αντιβενιζελικό) σχηματίζει κυβέρνηση με τον Παναγή

Τσαλδάρη μέχρι τον Ιανουάριο 1933 Νέες εκλογές με νίκη των αντιβενιζελικών Κίνημα του φιλοβενιζελικού Νικόλαου Πλαστήρα αποτυγχάνει Μάρτιος 1933 κυβέρνηση Π.Τσαλδάρη που στρέφεται εναντίον των βενιζελικών

στρατιωτικών. Ο Πλαστήρας στο εξωτερικό, απόπειρα ενεντίον του Βενιζέλου που φεύγει κι αυτός στο εξωτερικό.

4. ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ (1η ΜΑΡΤΙΟΥ 1935 – 4η ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1936)Α. ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

Η Α’ Ελληνική Δημοκρατία δε σταθεροποιήθηκε γιατί δεν ανταποκρίθηκε στις λαϊκές προσδοκίες. Η ριζοσπαστική μερίδα της αστικής τάξης δεν μπόρεσε να

3

προχωρήσει σε κοινωνικες αλλαγές και συγκρούστηκε και με την εργατική τάξη. Εμφανίζονται οι πρώτοι οπαδοί του φασισμού

Οι βενιζελικοί πίστεψαν ότι για να αντιμετωπίσουν τις τάσεις επαναφοράς της Μοναρχίας έπρεπε να κάνουν κίνημα την 1η Μαρτίου 1935 που απέτυχε. Οι δημοκρατικοί αξιωματικοί εκδιώκονται από το στρατό και κάποιοι εκτελούνται

Το κίνημα του Μαρτίου επιταχύνει το δρόμο για τη Μοναρχία και τη δικτατορία γιατί οι φιλοβασιλικοί βρήκαν ευκαιρία να κυριαρχήσουν στο στρατό και τον κρατικό μηχανισμό

Εκλογές (9 Ιουνίου 1935) με αποχή των βενιζελικών κομμάτων, λάθος απόφαση που οδήγησε στη Μοναρχία

Κίνημα Αλεξ. Παπάγου (10 Οκτωβρίου 1935) , γίνεται πρωθυπουργός και καταργεί την αβασίλευτη δημοκρατία και το σύνταγμα του 1927, επαναφέρει το σύνταγμα του 1911 και με νόθο δημοψήφισμα επαναφέρει τη Βασιλεία.

Β. Η ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΣ ΤΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΤΟΥ Β’ Ο Γεώργιος Β’ έρχεται ως δημοκρατικός και συμφιλιωτής και αναθέτει

υπηρεσιακή κυβέρνηση στο μετριοπαθή αντιβενιζελικό Κων/νο Δεμερτζή για τη διενέργεια εκλογών και χορηγεί αμνηστία στους μη στρατιωτικούς του κινήματος της 1ης Μαρτίου

26 Ιανουαρίου 1936, εκλογές με νίκη των βενιζελικών και αριστερών κομμάτων χωρίς, όμως, απόλυτη πλειοψηφία για σχηματισμό κυβέρνησης. Κύριο ρόλο θα έπαιζαν τα αριστερα κόμματα αλλά σχηματίςεται πάλι υπηρεσιακή κυβέρνηση με το Δεμερτζή

18 Μαρτίου 1936 πεθαίνει ο Βενιζέλος στο Παρίσι 13 Απριλίου 1936 πεθαίνει ο Δεμερτζής 27 Απριλίου 1936 πρωθυπουργός ο Ιωάννης Μεταξάς 29 Απριλίου και 6 Μαϊου 1936 απεργίες με νεκρούς 17 Μαϊου πεθαίνει ο Τσαλδάρης Ο Μεταξάς με τη βοήθεια του Βασιλιά και τη συγκατάθεση της Αγγλίας

προχωρεί σε δικτατορία 4 Αυγούστου 1936 δικτατορία, κατάργηση του Συνάγματος.

ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ 4ης ΑΥΓΟΥΣΤΟΥΑ. ΤΑ ΣΤΗΡΙΓΜΑΤΑ ΤΟΥ ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΚΟΥ ΚΑΘΕΣΤΩΤΟΣ

Άγγλοι : για την κυριαρχία τους στην Ανατολική Μεσόγειο. Ήρθε ο Εδουάρδος Η’ γιατί ο Μεταξάς είναι αφοσιωμένος στο Γεώργιο που είναι αγγλόφιλος

Βασιλιάς Γεώργιος Β’: ήθελε το Μεταξά αν και ήταν γερμανόφιλος (ο Μεταξάς) επειδή του ήταν αφοσιωμένος και εχθρός του Κοινοβουλίου

Κύκλοι της μεγαλοαστικής τάξης: φοβούνται για το εργατικό κίνημα και για τη μείωση των κερδών τους.

Αντιφάσεις Ο Μεταξάς γερμανόφιλος Ο Βασιλιάς Γεώργιος Β’ αγγλόφιλος Οι Άγγλοι υποστηρικτές του κοινοβουλευτισμού

Κοινά σημεία

4

Φόβος για την εξάπλωση των προοδευτικών ιδεών Οικονομικά συμφέροντα – κυρίως της Αγγλίας

Β. Η ΕΠΙΒΟΛΗ ΤΗΣ ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑΣΒασιλιάς και Μεταξάς υποστηρίζουν ότι :

1. Υπάρχει η αναρχία και ο φόβος της κατάληψης της εξουσίας από το ΚΚΕ2. Τα κόμματα είχαν χρεοκοπήσει

Αστήρικτα επιχειρήματα γιατί: 1. Οι απεργίες είναι φυσικό γεγονός2. Δεν πρόλαβαν τα κόμματα να αντιδράσουν , ενώ είχαν προχωρήσει σε συμφωνία

Ο Μεταξάς : Αναδιοργανώνει την αστυνομία και τις υπηρεσίες ασφαλείας σαν τα

φασιστικά κράτη Επιβάλλει λογοκρισία στον Τύπο Δημιουργεί στρατόπεδα συγκέντρωσης Καταργεί τις πολιτικές ελευθερίες Καταδιώκει συστηματικά τους διαφωνούντες Χρησιμοποιεί μεθόδους των ολοκληρωτικών καθεστώτων για να υμνήσει

το καθεστώς του: οργανώσεις νεολαίας, ραδιόφωνο, τύπος, εντυπωσιακοί δημόσιοι εορτασμοί.

Γ. Η ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ 4ης ΑΥΓΟΥΣΤΟΥΓια να στηρίξει το καθεστώς του ο Μεταξάς αναζήτησε τα πρότυπά του στους 3 σταθμούς της ελληνικής ιστορίας για να συντεθεί η πολιτιστική ιδεολογία – ο Τρίτος Ελληνικός Πολιτισμός(!!!):

1. στην Αρχαία Σπάρτη (πειθαρχημένη ελευθερία)2. στην Αρχαία Μακεδονία του Φιλίππου και του Αλέξανδρου (η αυθεντία του

ηγέτη)3. στο Βυζάντιο (θρησκευτικότητα)Απουσιάζει η δημοκρατική Αθήνα...Το καθεστώς είχε εσωτερικά (καταπίεση, προπαγάνδα, κατάλυση δημοκρατίας) και εξωτερικά (σοφία αρχηγού, ρωμαϊκός χαιρετισμός) χαρακτηριστικά των φασιστικών καθεστώτων.Η οργάνωση της νεολαίας «Ε(θνική) Ο(ργάνωση) Ν(εολαίας)» με ευτελείς προσπάθειες προσέλκυσης νέων.

Δ. ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ / ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Για να αποκτήσει λαϊκό έρεισμα : 1. ίδρυσε το ΙΚΑ 2. θέσπισε τις συλλογικές

συμβάσεις εργασίας 3. έδωσε άδεια 2 εβδομάδων στους εργαζόμενους Αύξησε τους μισθούς και τα ημερομίσθια αλλά ο πληθωρισμός ήταν τεράστιος

και η ανεργία αυξήθηκε Οι αγρότες ήταν εξαθλιωμένοι με υπέρογκους δανεισμούς και ελάχιστα

εισοδήματα Το 30% του ελληνικού πληθυσμού υποσιτιζόταν Παρείχε φορολογικές ελαφρύνσεις στο μεγάλο κεφάλαιο / επέβαλε νέους φόρους

στις λαϊκές τάξεις Τα μεγάλα πιστωτικά και βιομηχανικά συγκροτήματα αποκόμισαν τεράστια

κέρδη

5

Το ξένο κεφάλαιο είχε τις πιο γερές θέσεις στην ελληνική οικονομία (μεταλλεία, επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας – ρεύμα , τηλέφωνα)

Μόνο η ελαφριά βιομηχανία στα χέρια των Ελλήνων γιατί το καθεστώς έβλεπε ότι η μοίρα της Ελλάδας ήταν η εξάρτηση της από το ξένο κεφάλαιο

Καταδίκασε την Ελλάδα στην καθυστέρησηΕ. ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Στόχος της 4ης Αυγούστου η ισορροπία μεταξύ Αγγλίας και Γερμανίας και επιλέγει την πολιτική της ουδετερότητας

Η ελληνική ουδετερότητα εξυπηρετεί :1. Τη Γερμανία γιατί έτσι αποτρέπεται ένας ενδεχόμενος συνασπισμός στα

Βαλκάνια εναντίον της2. Την Αγγλία γιατί αδυνατεί να στηρίξει οικονομικά την Ελλάδα

Η Ιταλία με τη Βουλγαρία απειλούν την ασφάλεια της Ελλάδας Η σύναψη συμμαχίας Ιταλίας και Γερμανίας αναγκάζει το Μεταξά να στραφεί

προς την Αγγλία Ο Μεταξάς ειδοποιεί την Αγγλία ότι ζητάει βοήθεια στην ενδεχόμενη επίθεση

των Ιταλών μετά την κατάληψη της Αλβανίας και δέχεται την εγγύηση βοήθειας από Αγγλία και Γαλλία

Βελτιώθηκαν οι σχέσεις με την Τουρκία Απο την επίθεση της Ιταλίας μέχρι το θάνατό του (29-1-1941) ο Μεταξάς

ανατρέπει την πολιτική της ουδετερότητας Ο επόμενος πρωθυπουργός Αλέξανδρος Κορυζής αυτοκτονεί μετά την είσοδο

των Γερμανών στην Ελλάδα Ο Εμμανουήλ Τσουδερός – νέος πρωθυπουργός – φεύγει για την Κρήτη και την

Αίγυπτο.

6