Project A Lykeiou - Music School Kalamata

1

Μουσικό Σχολείο Καλαμάτας

Ερευνητική εργασία (project) Α Λυκείου

Ψυχολογία και τέχνη:

η ανάγκη της καλλιτεχνικής έκφρασης

και η θεραπευτική της λειτουργία

Υπεύθυνη καθηγήτρια: Γιούλα Παπαδοπούλου (ΠΕ08)

Σχολικό έτος 2014-15

2

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Κεφάλαια και ομάδες εργασίας:

Εισαγωγή:1. Σκοπέτου Βασιλική2. Μαυροειδής Παναγιώτης3. Τουρόβσκα Ντάρια

Art Therapy (ψυχολογία και εικαστικές τέχνες)1. Μαυροειδής Παναγιώτης2. Τουρόβσκα Ντάρια3. Μακαρίτη Γεωργία

Μουσικοθεραπεία1.Αθανασοπούλου Ιφιγένεια2.Κυριακοπούλου Βασιλική3.Ρηγόπουλος Γιώργος

Θεατροθεραπεία (ή δραματοθεραπεία)1. Μανιάτη Αννίκα2. Αθηναίος Αθηνάδης Λουκάς3. Καμπύλης Βασίλειος

Χοροθεραπεία1. Κετζάκη Λυδία2. Κουφαλάκου Μαρία3. Κουφαλάκος Νικόλαος

Δημιουργική γραφή1. Βασιλοπούλου Άννα2. Παυλοπούλου Σταματία

Games - Παιγνιοθεραπεία1. Πανόπουλος Αριστομένης2. Βασιλάκης Ιωάννης-Ρωμανός

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ: ΔΡΑΣΕΙΣ ΠΟΥ ΕΓΙΝΑΝ ΣΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ PROJECT1. Αποτελέσματα έρευνας στους μαθητές του σχολείου(καταμέτηση-αποτελέσματα: Β. Σκοπέτου και Ντ. Τουρόβσκα)2. Επίσκεψη-ομιλία της εργοθεραπεύτριας κ.Νατσιοπούλου3. Ζωγραφίζουμε τη μουσική

Διεύθυνση blog: http://arttherapy-mousiko-kalam.blogspot.gr/

3

ΕισαγωγήΗ τέχνη, σε κάθε πιθανή της έκφανση, αποτελεί καίριο τρόπο έκφρασης και εκδήλωσης των

ανθρώπινων συναισθημάτων και ιδεών. Η προσφορά της είναι εξέχουσας σημασίας τόσο σεατομικό επίπεδο όσο και σε κοινωνικό, μιας και κάθε ανθρώπινο συναίσθημα, που εκφράζεταιμέσω αυτής, αποτελεί σημείο επαφής για όλους τους ανθρώπους. Τι είναι η τέχνη; Απομίμηση ήκαθαρή δημιουργία; Μια πηγή ηρεμίας σε ένα χαοτικό κόσμο; Απλή έκφραση ή αυτοβιογραφία;Μια απόπειρα αθανασίας;

Σύμφωνα με το Αγγλικό λεξικό της Οξφόρδης τέχνη εστί η έκφραση ή η εφαρμογή τηςδημιουργικής ικανότητας και της φαντασίας, συνήθως σε μια οπτική μορφή, όπως η ζωγραφική,το σχέδιο, ή γλυπτική, με απώτερο σκοπό την παραγωγή έργων που θα εκτιμηθούν κυρίως γιατην ομορφιά τους ή την συναισθηματική δύναμη τους.

Μεταξύ άλλων, η τέχνη είναι ρευστή ευφυΐα. Νοιαζόμαστε για την τέχνη της ζωής, στη ζωήμας. Και η τέχνη είναι μια εμπειρία, μια σύνδεση με τον κόσμο γύρω μας, που είναι κατ 'ανάγκηκάτι το μοναδικό. Οι άνθρωποι συχνά μιλούν για την αριστερή και τη δεξιά πλευρά τουεγκεφάλου. Η επιστήμη δεν είναι απόλυτα ακριβής, αλλά είναι αναμφισβήτητο ότιδημιουργώντας, παρατηρώντας, και συμμετέχοντας σε έργα τέχνης επεκτείνουμε το μυαλό μαςμε τρόπους που η απλή ακαδημαϊκή μελέτη δεν μπορεί. Η τέχνη είναι ένας τρόπος για να ωθήσεικανείς την αλήθεια από την παραφροσύνη του κόσμου γύρω μας, είναι τρόποςκοινωνικοποίησης, τρόπος επανάστασης και απελευθέρωσης. Χορός, τραγούδι, μουσική,ζωγραφική , σύνθεση μουσικής και πολλές άλλες τέχνες μας παραδίδουν απλόχερα ίαση καιπολλές ταυτόχρονα δεξιότητες όπως υπομονή, επιμονή, ψυχολογική ευστάθεια, σωματικήαπελευθέρωση, πνευματική ανέλιξη, ανάπτυξη αισθητικής, συναισθηματική αποφόρτιση, όξυνσηκριτικής σκέψης, αίσθηση ζωής, υπαρξιακή αναβάθμιση, κοινωνική κατάταξη κ.α. Η απλή πράξητης δημιουργίας, για κανέναν άλλο λόγο από την ευχαρίστηση, ήταν πάντα η απάντησή τουανθρώπου στα χτυπήματα της ζωής του. Η δημιουργία είναι τρόπος ζωής και η έκφραση επίσης.

Αξίζει να σημειωθεί ότι τον 20ο αιώνα, παράλληλα με την εξέλιξη της ψυχανάλυσης και τηςψυχοθεραπείας εξελίσσεται και η ανάλυση της τέχνης, γεγονός που την κατέστησε καθοριστικόπαράγοντα στη θεραπεία, ενώ σταδιακά αναπτύσσεται η αντίστοιχη θεωρία για διάφορεςεξειδικευμένες τεχνικές .

Ακολουθούν μερικοί βασικοί ορισμοί για σύγχρονες μεθόδους θεραπείας μέσω διαφόρωντεχνών, που θα αναλύσουμε περισσότερο στη συνέχεια:

ΒΑΣΙΚΟΙ ΟΡΙΣΜΟΙ

1. ΕΙΚΑΣΤΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑΗ Θεραπεία μέσω της τέχνης, μερικές φορές ονομάζεται δημιουργική θεραπεία τέχνης ήεκφραστική θεραπεία τέχνης, ενθαρρύνει τους ανθρώπους να εκφράσουν και να καταλάβουν τασυναισθήματα τους μέσω της καλλιτεχνικής έκφρασης και μέσα από τη δημιουργική διαδικασία.

Η Art therapy είναι μια μορφή εκφραστικής θεραπείας που χρησιμοποιεί υλικά τέχνης, όπωςχρώματα, κιμωλίες κλπ. Η Θεραπεία μέσω της τέχνης συνδυάζει τις παραδοσιακέςψυχοθεραπευτικές θεωρίες και τεχνικές με την κατανόηση των ψυχολογικών πτυχών τηςδημιουργικής διαδικασίας.

4

Η Art therapy είναι επί της ουσίας η χρήση και δημιουργία τέχνης, προκειμένου να αυξηθεί ηευαισθητοποίηση του εαυτού και των άλλων. Αυτό με τη σειρά του μπορεί να ευοδώσει τηνπροσωπική ανάπτυξη, να αυξήσει τις προσαρμοστικές ικανότητες, και να ενισχύσει τις νοητικέςλειτουργίες. Βασίζεται στις θεωρίες της προσωπικότητας, την ανθρώπινη ανάπτυξη, τηνψυχολογία, τα οικογενειακά συστήματα, και την εκπαίδευση τέχνης. Οι θεραπευτές Τέχνηςεκπαιδεύονται τόσο στην τέχνη όσο και στην ψυχοθεραπευτική θεραπεία.

Οι Θεραπευτές τέχνης είναι επαγγελματίες που έχουν εκπαιδευτεί τόσο στην δημιουργικήδιαδικασία όσο και στην θεραπεία. Είναι γνώστες της ανθρώπινης ανάπτυξης, των ψυχολογικώνθεωριών, κλινικής πρακτικής, τις πολυπολιτισμικές και καλλιτεχνικές παραδόσεις, και τηςδυνατότητας θεραπείας της τέχνης. Χρησιμοποιούν την τέχνη για θεραπεία, την αξιολόγηση καιτην έρευνα, και συνεργάζονται με άλλους επαγγελματίες ψυχικής υγείας.

2. ΘΕΑΤΡΟΘΕΡΑΠΕΙΑ-ΔΡΑΜΑΤΟΘΕΡΑΠΕΙΑΗ δραματοθεραπεία είναι μια μορφή θεραπείας μέσω της τέχνης, που εμφανίστηκε πρόσφατακαι περιλαμβάνει μουσική, εικαστικά και χορευτική κίνηση. Παίρνει τη μορφή της θεατρικήςτέχνης και την προσφέρει στους ασθενείς και τους πελάτες για να διατηρήσουν την υγεία τους ήνα επεξεργαστούν διάφορες διαταραχές και προβλήματα. Για το λόγο αυτό μπορεί ναεφαρμοστεί στην πρόληψη και τη θεραπεία. Η δραματοθεραπεία είναι μια καινούριαθεραπευτική τακτική. Τη συναντάμε στις αρχαίες θεραπευτικές τελετουργίες και τις θεατρικέςπαραστάσεις πολλών πολιτισμών, όμως τα τελευταία τριάντα χρόνια έκανε ξανά την εμφάνισήτης ως σύγχρονη θεραπευτική τεχνική. Όλες οι πτυχές της θεατρικής τέχνης – η φωνή, η κίνηση, οαυτοσχεδιασμός, το κείμενο και η παράσταση – σε συνδυασμό με τα κοστούμια, τις μάσκες, τοφωτισμό και τη σκηνοθεσία, αποτελούν για το δραματοθεραπευτή απαραίτητες προϋποθέσειςκαι προσφέρονται κάθε φορά με τον τρόπο που είναι αρμόδιος για τον κάθε ασθενή (Jennings,Minde, 1996).

3. ΧΟΡΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣύμφωνα με τον ισχύοντα ορισμό (ADTA): χοροθεραπεία είναι η ψυχοθεραπευτική χρήση τηςκίνησης και του χορού, μέσα από την οποία το άτομο συμμετέχει δημιουργικά σε μια διαδικασίαπου προωθεί τη γνωστική, συναισθηματική, σωματική και κοινωνική του ολοκλήρωση.Βασικές αρχές: Σύμφωνα με τις αρχές της χοροθεραπείας, το σώμα καθρεφτίζει την προσωπικήιστορία, την προσωπικότητα και τη συναισθηματική κατάσταση του ατόμου. Συνεπώς κάθε μαςκίνηση εκφράζει όχι μόνο τις εγγεγραμμένες ατομικές και συλλογικές μνήμες και εμπειρίες αλλάκαι τον τρόπο που αντιδρούμε σε αυτές. Το βασικό εργαλείο είναι το σώμα. Η κίνησηχρησιμοποιείται ως μέσο αλλαγής. Καλλιεργώντας τη συνειδητότητα του σώματος, διευρύνονταςτο κινητικό λεξιλόγιο μπορούμε να παράγουμε αυθόρμητη και ελεύθερη κίνηση, η οποία μαςοδηγεί στο ασυνείδητο για να ανασύρουμε μνήμες και συναισθήματα. Η κίνηση στη διάρκεια τουχρόνου παίρνει σχήμα και νόημα, ρίχνοντας φως σε αυτές τις μνήμες και τα συναισθήματα πουβγαίνουν στην επιφάνειαH χοροθεραπεία βασίζεται στην υπόθεση ότι το σώμα βρίσκεται σε άρρηκτη σχέση με το νου καιτην ψυχή και κατά συνέπεια το άτομο αντιμετωπίζεται ολιστικά. Ως αποτέλεσμα της ενιαίαςτρισδιάστατης ύπαρξης του ανθρώπου (σώμα-ψυχή-νους) θεωρείται ότι οποιαδήποτε αλλαγήεπέλθει σε ένα από τα τρία αυτά επίπεδα, θα επηρεάσει και τα άλλα. Βασικοί θεραπευτικοίπαράγοντες είναι η θεραπευτική σχέση και η κίνηση, σε συνεχή διαλεκτική μεταξύ τους.

5

4. ΧΡΩΜΑΤΟΘΕΡΑΠΕΙΑΗ Χρωματοθεραπεία: Αγωγή κατά την οποία τα χρώματα επιδρούν στο δέρμα ,στα όργανα καιστην ψυχολογία ενός ατόμου θεραπεύοντας και δυναμώνοντας το. Κάθε χρώμα επιδρά σεσυγκεκριμένα σημεία του οργανισμού επηρεάζοντας την φυσική και ψυχολογική κατάστασηενός ατόμου. Οι πρώτες αναφορές στην θεραπεία αυτή ξεκινούν από την Αρχαία Αίγυπτο.

5. ΜΟΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑΘεραπεία μέσω της μουσικής. Καθιερωμένο επάγγελμα υγείας στο οποίο η μουσικήχρησιμοποιείται στο πλαίσιο μιας θεραπευτικής σχέσης. Έχει στόχο τις σωματικές,συναισθηματικές, γνωστικές και κοινωνικές ανάγκες των ατόμων.

6. ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΓΡΑΦΗH Θεραπευτική Γραφή (Therapeutic Writing) είναι μια μέθοδος δημιουργικής γραφής με στόχοτην προσωπική ανάπτυξη. Βασίζεται σε τεχνικές επεξεργασίας της συναισθηματικής σχέσης πουαναπτύσσεται ανάμεσα στον άνθρωπο και στο γραπτό κείμενο και στην δομημένη διαχείριση του«φορτισμένου» υλικού που δημιουργείται. Τα καθοδηγούμενα εργαστήρια θεραπευτικής γραφήςέχουν ως στόχο να ενθαρρύνουν και να κινητοποιήσουν τον άνθρωπο που γράφει προς τηνκατεύθυνση της αυτογνωσίας, μέσα από την εξάσκηση στη γραφή και με την εκμάθηση τρόπωναντιμετώπισης κάθε εμποδίου που αποτρέπει από το γράψιμο – ανεξάρτητα από λογοτεχνικέςεπιδόσεις.

7. ΠΑΙΓΝΙΟΘΕΡΑΠΕΙΑ & VIDEO GAMESΗ Παιγνιοθεραπεία είναι ένα μοντέλο μη – κατευθυντικής ψυχοθεραπευτικής προσέγγισης, πουαπευθύνεται σε παιδιά και εφήβους και εντάσσεται στις Θεραπείες μέσα από την Τέχνη.Η Παιγνιοθεραπεία δίνει βαρύτητα κατά κύριο λόγο στη λειτουργία και στο ρόλο πουδιαδραματίζει το παιχνίδι στην ψυχοκοινωνική ανάπτυξη του παιδιού. Θεωρεί το παιχνίδι ως τηνκυριότερη φυσική και αβίαστη διαδικασία μάθησης και ως το αμεσότερο μέσο απελευθέρωσης,«κάθαρσης» του παιδιού από άγχη, φόβους, συγκρούσεις, εντάσεις.

Στη σύγχρονη εποχή, στις μεθόδους θεραπείας έκαναν την εμφάνιση τους και τα βιντεοπαιχνίδια,τόσο σε παιδιά και εφήβους, όσο και σε ενήλικες, για τη σωματική άσκηση ανθρώπων οι οποίοι

6

αναρρώνουν από ορθοπεδικές εγχειρήσεις ή εγκεφαλικά επεισόδια. Πειραματικά, έχουνχρησιμοποιηθεί και για τη θεραπεία της νόσου Πάρκινσον.

Οι ασθενείς χρησιμοποιούν κονσόλες όπως η Wii της Nintendo, το τηλεχειριστήριο Wii remoteτης οποίας «μεταμορφώνεται» ανάλογα με το παιχνίδι σε ρακέτα, μπαστούνι του γκολφ ή τουμπέιζμπολ, αντιγράφοντας με ακρίβεια μέσα στο εικονικό περιβάλλον τις κινήσεις του χεριού τουπαίκτη-ασθενούς. Ή χρησιμοποιούν εξαρτήματα σαν στατικά ποδήλατα και όργανα step, ταοποία μπορούν να συνδεθούν με τις κονσόλες Xbox και PlayStation ώστε ο χρήστης τους να«κινείται» μέσα στο videogame με την ίδια ταχύτητα με την οποία κάποιος θα μπορούσε ναποδηλατεί ή να ανεβοκατεβάζει τα πόδια του.

Στις περισσότερες περιπτώσεις, αυτές οι κινήσεις των χεριών ή των ποδιών δεν απέχουν πολύαπό όσα υπαγορεύουν οι γυμναστικές ασκήσεις. Με τη διαφορά ότι το περιβάλλον τωνβιντεοπαιχνιδιών δεν δημιουργεί την αίσθηση μονοτονίας από τις συνεχείς επαναλήψεις τηςίδιας άσκησης. Έτσι, η αποθεραπεία γίνεται γρηγορότερα και πιο ευχάριστα. Αυτό εξηγεί σεμεγάλο βαθμό γιατί, τουλάχιστον στις ΗΠΑ, την τελευταία διετία έχει υιοθετηθεί σε δεκάδεςνοσοκομεία η χρήση των παιχνιδομηχανών για τη σωματική άσκηση ανθρώπων οι οποίοιαναρρώνουν από ορθοπεδικές εγχειρήσεις ή εγκεφαλικά επεισόδια.

8.ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΑ ΤΕΣΤΤα ψυχολογικά τεστ είναι γραπτές, οπτικές, προφορικές αξιολογήσεις που δίνονται για νααξιολογηθεί η συναισθηματική και γνωστική λειτουργιά παιδιών και ενηλίκων

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ :1.http://nefeli.lib.teicrete.gr/browse/seyp/ker/2012/KleitsinikouNiki,MichaAthanasia,PapagiannakiAikaterini/attached-document-1384109950-395087-8656/Kleitsinikou_Micha_Papagiannaki.2012.pdf2. http://www.gadt.gr/choreotherapy.htm3. http://medical-dictionary.thefreedictionary.com/Psychological+Tests4. http://www.iatropedia.gr/articles/read/44085. http://www.semifind.gr/default.asp?pid=1239&langid=53&mdl=seminars&semid=53226. http://neoskosmos.com/news/el/node/2647

7

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο

Art Therapy (ψυχολογία και εικαστικές τέχνες)

Α. Ψυχολογία και τέχνη: το σχήμαΒ. Ψυχολογία και χρώμαΓ. Ψυχολογικά τέστ που βασίζονται στην εικόνα

8

Α. Ψυχολογία και τέχνη: το σχήμα

ΤΙ ΣΥΜΒΟΛΙΖΕΙ Ο ΚΥΚΛΟΣ

Ο κύκλος ή ο δίσκος, συμβολίζουν την τελειότητα και την αιωνιότητα. Είναι το σύμβολο πουενώνει το πνεύμα με την ύλη. Είναι το σχήμα που έχει άπειρη δύναμη, γιατί δεν έχει ούτε αρχήούτε τέλος. Συμβολίζει την ολοκλήρωση και την πληρότητα. Ο χώρος εντός του, μας επικεντρώνειστη σύνθεση με τον εαυτό, ενώ παράλληλα, μας προφυλάσσει από οποιεσδήποτε κακόβουλεςενέργειες.

ΤΙ ΣΥΜΒΟΛΙΖΕΙ ΤΟ ΤΕΤΡΑΓΩΝΟ

Το τετράγωνο αντιπροσωπεύει την τάξη και την ισορροπία. Είναι ένα σχήμα όπου δείχνεισταθερότητα και δυναμισμό. Ο κύβος, ένα από τα πέντε στερεά του Πλάτωνα, θεωρήθηκε ως ένααπό τα στοιχεία της φύσης από τους αλχημιστές, οι οποίοι πίστευαν ότι αντιπροσώπευε τη γη,λόγω της γεωμετρίας του. Υποστήριζαν ότι μόνο ο κύβος από όλα τα γεωμετρικά θα μπορούσε ναδομήσει στερεά σώματα, γιατί είναι το μόνο γεωμετρικό στερεό το οποίο μπορεί να δομήσει ένασώμα χωρίς εσωτερικά κενά ταυτίζοντάς τον με τη γη και τα στερεά σώματα γενικά.

ΤΙ ΣΥΜΒΟΛΙΖΕΙ ΤΟ ΤΡΙΓΩΝΟ

Για τις απόκρυφες τέχνες, τα τρίγωνα έχουν ένα βαθύτερο, πνευματικό νόημα. Για τοναποκρυφισμό, τα τρίγωνα αντιπροσωπεύουν μια συγχώνευση των πνευματικών και γήινωνσφαιρών και θεωρούνται σύμβολα που ονομάζονται «πνευματικά τρίγωνα». Πιο συγκεκριμένα,τα πνευματικά τρίγωνα αντιπροσωπεύουν την τρισυπόστατη θεότητα (ή θεός των τριών), καθώςκαι τον προσδιορισμό των γεωγραφικών πνευματικών πυλών (γεωγραφικές περιοχές).\

Ψυχολογία των σχημάτων (σύμφωνα με τον Βασίλι Καντίνσκι: Ρώσος ζωγράφος, θεωρητικός καιδάσκαλος της τέχνης, 1866-1944).

Πηγή: Βιβλίο Εικαστικής Τέχνης Α΄ Λυκείου

Η επιφάνεια του έργου απελευθερώνει «έναν εσωτερικό ήχο» που απορρέει από το σχήμα της.Το τετράγωνο δείχνει ισορροπημένο, το οριζόντιο παραλληλόγραμμο ήρεμο, ενώ το όρθιοπαραλληλόγραμμο δυναμικό. Τα στοιχεία που βρίσκονται στο επάνω μέρος της επιφάνειαςδίνουν μία αίσθηση ελαφράδας, ελευθερίας και κίνησης ενώ σχήματα που βρίσκονται στο κάτωμέρος δείχνουν βαρύτητα. Έτσι σχήματα στο κέντρο δείχνουν αδράνεια, στο πλάι κίνηση, στοκάτω μέρος πτώση και στο πάνω ανύψωση. Παραλλήλως, σχήματα που βρίσκονται προς τα κάτωδηλώνουν εγγύτητα προς τον θεατή, ενώ σχήματα που τοποθετούνται προς τα επάνω δηλώνουναπόσταση από τον θεατή.

Οι ιδιότητες των σχημάτων

της δαιμονικής δραστηριότητας και της επιρροής στη γη) που βρίσκονται σε χάρτες ήαγροτεμάχια. Στην αρχαιότητα, τα τρίγωνα σχεδιάστηκαν από τους αρχαίους για να εξηγήσουντην μυστική τάξη του σύμπαντος. Οι αρχαίοι πίστευαν ότι με τα τρίγωνα συμβολικάαποκαλύπτονταν ότι τρία πνεύματα είχαν συναντηθεί στην γεωγραφική ή την κοσμική σφαίρα.

9

Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΣΧΗΜΑΤΩΝ (στην ψυχολογία)

Πηγή: http://filosofia-erevna.blogspot.gr/2012/09/blog-post_8305.html

Η σημασία των σχημάτων έχει μια μεταφυσική επίπτωση πάνω στις αισθήσεις μας . Τα σχήματαδεν είναι μόνο γεωμετρικές παραστάσεις , αλλά και αισθητικές. Μπορούμε να δούμε τον κύκλο ήτο τετράγωνο σαν δεδομένη μορφή , όμως στο βάθος η ουσία τους είναι ακαθόριστη καικατανοείται μόνο μέσα από τα πράγματα τα οποία αποτελεί μέρος.

ΟΙ ΣΧΗΜΑΤΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ (Gestalt)Πηγή:http://graphicdesign.spokanefalls.edu/tutorials/process/gestaltprinciples/gestaltprinc.htm

ΟμοιότηταΟμοιότητα συμβαίνει όταν τα αντικείμενα μοιάζουν το ένα με το άλλο. Οι άνθρωποι τααντιλαμβάνονται συχνά ως ομάδα ή μοτίβο .

Παράδειγμα

Το παραπάνω παράδειγμα φαίνεται σαν μία ομάδα σχημάτων, επειδή όλα τα σχήματα μοιάζουν.Όταν υπάρχει ομοιότητα, ένα αντικείμενο μπορεί να τονισθεί εάν είναι ανόμοιο από τα άλλα.Αυτό ονομάζεται ανωμαλία και συνήθως δηλώνει « ιεραρχία ».


Φυγή

Η φυγή συμβαίνει όταν το μάτι ωθείται από τα σχηματικά σύνολα σε ένα συγκεκριμένο σχήμα.

10


Κλείσιμο

Το «κλείσιμο» πραγματοποιείται από το μάτι, όταν ένα αντικείμενο είναι μη ολοκληρωμένο ήόταν ένα κενό δεν είναι εντελώς κλεισμένο. Εάν μεγάλο μέρος από το κενό αποδίδεται στοσχήμα, ο παρατηρητής μπορεί να αντιληφθεί το σύνολο προσθέτοντας νοερά το κομμάτι πουλείπει.


Εγγύτητα

Η εγγύτητα πραγματοποιείται όταν σχήματα τοποθετούνται πολύ κοντά. Με αυτό τονπαράγοντα, τα σχήματα τείνουν να ομαδοποιούνται.

Παραδείγματα

11

Φιγούρα και φόντο

Το μάτι διαφοροποιεί ένα αντικείμενο από το περιβάλλον που το στηρίζει, ενώ το ίδιο τοπεριβάλλον σχήμα λαμβάνει ρόλο φόντου.


Οπτική Τέχνη

Πηγή: http://en.wikipedia.org/wiki/Psychology_of_art

Οι άνθρωποι, από την φύση της σκέψης τους, τείνουν να αναλύουν τον γύρω κόσμο ταχύτατακινούμενοι μέσα σε ένα θεματικό πλαίσιο και ερευνώντας από το γενικό στο ειδικό. Με αυτό τοντρόπο λειτουργεί και η ψυχολογική αντίδρασή μας στην εικόνα, στο σχήμα και στο χρώμα,εφόσον έρευνες έχουν δείξει πως απλές συνθέσεις που εξελίσσονται σε πολύπλοκες μας ελκύουντο ενδιαφέρον πιο πολύ από στεγνές(απλές) ή παραγεμισμένες(πολύπλοκες) συνθέσεις.Σε μία πρόσφατη μελέτη είχε επίσης βρεθεί ότι έχουμε την τάση να βαθμολογούμε το φυσικόπεριβάλλον και τις εικόνες του τοπίου ως πιο σύνθετες, ως εκ τούτου, μας αρέσει περισσότερο το

12

οικείο περιβάλλον σε σχέση με το αφηρημένο καθώς η αναπαράσταση των φυσικών σχημάτωνμας παραπέμπει στην πραγματικότητα. Αυτό δεν σημαίνει όμως ότι η αφηρημένη τέχνη, η οποίακρύβει την πραγματικότητα, δεν είναι ένα ευχάριστο θέαμα εφόσον σε αυτή ο παρατηρητήςμπορεί να διακρίνει ένα θέμα.

Αυτόματη αξιολόγηση


Οι μελέτες που εξετάζουν την σιωπηρή, αυτόματη αξιολόγηση των έργων τέχνης έχουνδιερευνήσει πώς οι άνθρωποι αντιδρούν σε αφηρημένα και εικονιστικά έργα τέχνης στο κλάσματου δευτερολέπτου πριν προλάβουν να αντιληφθούν τα σχήματα ή τα χρώματα του έργου. Στηνέμμεση αξιολόγηση, οι άνθρωποι αντιδρούσαν πιο θετικά στην εικονιστική τέχνη, όπουμπορούσαν τουλάχιστον να ξεχωρίσουν τα σχήματα. Στην ρητή αξιολόγηση, όταν οι άνθρωποιεμβάθυναν στην τέχνη, δεν υπήρχε πραγματική διαφορά στην κρίση μεταξύ της αφηρημένης καιτης παραστατικής τέχνης .

Αισθητική εμπειρία


Τέχνη θεωρείται ότι είναι ένα υποκειμενικό πεδίο, στο οποίο ένας συνθέτει και βλέπει το έργοτέχνης με μοναδικό τρόπο που αντανακλά της εμπειρίες του, τις γνώσεις, τις προτιμήσεις και τασυναισθήματα του. Η αισθητική εμπειρία περιλαμβάνει τη σχέση μεταξύ του θεατή και τουαντικειμένου τέχνης. Από την πλευρά του καλλιτέχνη, υπάρχει μια συναισθηματική προσκόλλησηπου οδηγεί την εστίαση προς την τέχνη. Ένας καλλιτέχνης πρέπει να είναι εντελώς σε αρμονία μετο αντικείμενο της τέχνης, προκειμένου να εμπλουτίσει τη δημιουργία του. Όπως το κομμάτι τηςτέχνης εξελίσσεται κατά τη διάρκεια της δημιουργικής διαδικασίας, το ίδιο κάνει και οκαλλιτέχνης. Όσο αναπτύσσονται και αλλάζουν η τέχνη ή και ο ίδιος ο καλλιτέχνης αποκτούν νέονόημα. Αν ο καλλιτέχνης είναι πολύ συναισθηματικά συνδεδεμένος ή δεν έχει συναισθηματικήσυμβατότητα με ένα έργο τέχνης, τότε αυτό θα επηρεάσει αρνητικά το τελικό προϊόν. Σύμφωναμε Bosanquet (1892), η «αισθητική στάση" είναι σημαντική για την προβολή της τέχνης γιατί μαςεπιτρέπει να εξετάσουμε ένα αντικείμενο με ανθρώπινο-συναισθηματικό ενδιαφέρον. Ωστόσο, ητέχνη αυτή δεν θυμίζει μια αισθητική εμπειρία, εκτός εάν ο θεατής είναι πρόθυμος και ανοιχτείσε αυτό. Δεν έχει σημασία πόσο συναρπαστικό είναι το αντικείμενο, εναπόκειται στον θεατή ναεπιτρέψει την ύπαρξη μιας τέτοιας εμπειρίας.

Συμμετρία


Η συμμετρία και η ομορφιά έχουν έναν ισχυρό βιολογικό δεσμό που επηρεάζει τις αισθητικές μαςπροτιμήσεις. Έχει αποδειχθεί ότι οι άνθρωποι τείνουν να προτιμούν τέχνη που περιέχεισυμμετρία , θεωρώντας το έργο πιο όμορφο. Επιπλέον, η συμμετρία σχετίζεται άμεσα με τηνόμορφη απόδοση ενός προσώπου ή έργου τέχνης. Όσο μεγαλύτερη είναι η συμμετρία ενόςέργου ή προσώπου, γενικά τόσο πιο όμορφο φαίνεται να είναι.

13

Η Ιστορία των Σχημάτων

Πηγή:home.btconnect.com/shapemakingclub/historyofshapes.html

Τα σύγχρονα σχήματα έχουν αναπτυχθεί με τα χρόνια από τα 5 Πλατωνικά Στερεά. Πολλά από ταπαρακάτω σχήματα μας είναι γνωστά.

Οι τρείς κύριες ομάδες των στερεών

Πλατωνικά Στερεά

Στην πλατωνική ομάδα υπάρχουν 5 σχήματα, αυτά τα σχήματα έχουν ανακαλυφθεί από τουςΑρχαίους Έλληνες, στην αγάπη τους για τη γεωμετρία. Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι τα πέντεπλατωνική στερεά σχετίζονται / συνδέονται με τη γη, τον αέρα, την φωτιά, το νερό και τοναιθέρας (μυστηριώδης ουσία, η ποιητική προσωποποίηση του καθαρού ανώτερου αέρα πουαναπνέουν οι Ολύμπιοι).

Αρχιμήδεια Στερεά:

14

Στην αρχιμήδεια ομάδα υπάρχουν 13 μορφές, αυτά τα σχήματα ανακαλύφθηκαν από τονΑρχιμήδη Αρχαίο Έλληνα μαθηματικό ο οποίος γεννήθηκε στις Συρακούσες(287 π. Χ.).Στην ομάδα των Αρχιμήδειων Duals(διπλά) υπάρχουν 13 μορφές. Αυτά τα σχήματαδημοσιεύθηκαν για πρώτη φορά από έναν μαθηματικό από το Βέλγιο το 1862. Προς τιμήν αυτούπήραν επίσης το όνομα Καταλανικά Στερεά.

Πολύεδρα Κέπλερ:

Στην ομάδα του Κέπλερ (πόινσοτ) υπάρχουν 4 μορφές, αυτά τα σχήματα ανακαλύφθηκαν απότον Κέπλερ, αυστριακό μαθηματικό και αστρονόμο. Τα στερεά Κέπλερ είναι «αστερισμοί» τωνΠλατωνικών Στερεών.

15

Β. Χρώμα και Ψυχολογία: η φωνή του χρώματος

Όπως όλοι καλά ξέρουμε, σε κάθε πίνακα ζωγραφικής ο ζωγράφος προσπαθεί αν αποδώσει τηνσυναισθηματική του κατάσταση, μια δική του οπτική πλευρά, σε αυτό τον βοηθάνε τα χρώματααλλά και τα σχήματα ,όπως θα δούμε αργότερα.Υπάρχουν πολλά χρώματα και πολλές είναι οι αποχρώσεις τους. Γνωστό είναι το ότι υπάρχουντρία βασικά χρώματα:- κόκκινο- κίτρινο- μπλε. Όλα το υπόλοιπα είναι συνδυασμοί αυτών τωνδύο ή και των τριών αυτών χρωμάτων. Εγώ θα σας παρουσιάσω κάποια από τα πολλά αυτάχρώματα και θα σας βοηθήσω να ψυχολογήσετε τον εαυτό σας βάση τις προτιμήσεις σας σταχρώματα.Θα ήθελα επίσης να πω ότι δεν έχουν όλοι την ίδια άποψη για το ίδιο χρώμα έτσι μπορεί να μηνσυμφωνήσετε με αυτά που θα ακούσετε. Έτσι ακριβώς πολλοί διάσημοι ζωγράφοι έχουν φτιάξειδικά τους θεωρήματα για το κάθε χρώμα.Πάμε λοιπόν!

Εισαγωγή στην Χρωματοθεραπεία.

Ο θεραπευτής εφαρμόζει το χρώμα και το φώς με βοήθεια εργαλείων για να εξισορροπήσειτην ενέργεια όπου υπάρχουν ελλείψεις συντονισμού διαφόρων ειδών.Εργαλεία που χρησιμοποιούν στην χρωματοθεραπεία:~Πολύτιμοι λίθοι~Κεριά φωτιστικά~Κρύσταλλοι~Κρύσταλλοι και πρίσματα γυαλιού

16

~Χρωματιστά υφάσματα~Χρωματιστοί φακοί ματιού

Κάθε χρώμα επιδρά σε συγκεκριμένα μέρη του σώματος θεραπεύουν ασθένειες και παθήσειςδιαφόρου είδους. Έτσι κάθε χρώμα έχει τις δικές του θεραπευτικές ιδιότητες που θα πούμεπαρακάτω.

ΛευκόΌλοι καλά ξέρουμε ότι το λευκό είναι παγκόσμιο χρώμα ειρήνης, είναι ένα χρώμα καθαρό. Αςμην ξεχνάμε ότι και το νυφικό είναι λευκό, όμως στην Κίνα το λευκό συμβολίζει το θάνατο… όσοπαράξενο και αν σας φαίνεται. Θα ήταν πιο σωστό να πω ότι το λευκό δεν είναι χρώμα είναιτόνος όπως και το μαύρο.

Έρευνες έχουν αποδείξει ότι οι αισθήσεις που προκαλεί το λευκό στους ανθρώπους είναι οι εξής:~Προστασία-Ισορροπία-Καθαριότητα-Αθωότητα-Ειρηνη-Αγνότητα-Απλότητα-Ειλικρίνεια.

Θεραπευτικές ιδιότητες : ηρεμεί και χαλαρώνει , διευκολύνει τον ύπνο καθώς και τηναπορρόφηση έντονων συναισθημάτων.

Μαύρο:Συνήθως συνδέουμε το μαύρο με το κακό, το μυστήριο, την απειλή, ένδειξη δύναμης. Όπως είπακαι πριν το μαύρο δεν είναι χρώμα αλλά τόνος.Εκφράζει:~Εξουσία- το Κλασικό- Ευκρίνεια- το Τυπικό- Σοβαρότητα- Παράδοση.

Θεραπευτικές ιδιότητες :

Κίτρινο:Το κίτρινο έχει δύο όψεις. Μπορεί να εκφράζει ευτυχία, χαρά, ζεστασιά. Έχει αποδειχθεί ότι τοκίτρινο συμβάλει στην καλύτερη συγκέντρωση, έτσι το κίτρινο υπάρχει σε πολλούς χώρουςεργασίας. Παρόλα αυτά έχει και την αρνητική του πλευρά. η υπερβολή του κίτρινου προκαλεί

17

ανησυχία και επιθετικότητα.Εκφράζει:~Δειλία- Ευθυμία- Περιέργεια-Ευτυχία-Χαρά- καλή διάθεση- Θετικότητα- Ζεστασιά.

Θεραπευτικές ιδιότητες : Αντιμετωπίζει την αρθρίτιδα και τους ρευματισμούς. Χρησιμοποιείταιστη θεραπεία για δερματικά προβλήματα και αλλεργίες, σε περιπτώσεις μεγάλης κόπωσης καιδυσπεψίας, τονώνει το νευρικό σύστημα και αντιμετωπίζει την κατάθλιψη. Διεγείρει τα νεύρα γιααυτό πρέπει να χρησιμοποιείται με προσοχή.

Πορτοκαλί:Όπως ξέρετε το πορτοκαλί είναι μια ανάμειξη του κόκκινου και του κίτρινου έτσι το πορτοκαλίσυνδυάζει τις ιδιότητες τους.Εκφράζει:~Δημιουργικότητα- Ενθουσιασμό- Νεανικότητα- Προσιτό- Ανοιχτόκαρδο.

Θεραπευτικές ιδιότητες : Θεραπεύει το βρογχικό άσθμα και άλλα χρόνια αναπνευστικάπροβλήματα. Αντιμετωπίζει τα προβλήματα του θυρεοειδούς, βοηθά στην επίλυσηγυναικολογικών προβλημάτων, χαρίζει φυσική ευεξία, αυξάνει την ενέργεια και την ανοσία τουοργανισμού. Βοηθάει σε προβλήματα δυσπεψίας και κούρασης. Δεν πρέπει να χρησιμοποιείταιγια μεγάλο χρονικό διάστημα και ιδίως από νευρικά άτομα ή άτομα που αγχώνονται εύκολα.

Κόκκινο:Προκαλεί το πιο έντονα συναισθήματα. Φέρνει στο νου μας όσο εικόνες αίματος και πολέμουτόσο εικόνες αγάπης και πάθους. Έχει αποδειχθεί ότι αυξάνει την πίεση και προκαλεί πείνα.Διεγείρει πνευματικά και σωματικά.Εκφράζει:~Δράση- Περιπέτεια- Επιθετικότητα- Κίνδυνο- Ενεργητικότητα- Ενθουσιασμό- Αγάπη- Πάθος.

Θεραπευτικές ιδιότητες : Ενισχύει την αρτηριακή πίεση των υποτασικών. Δρα κατά της αναιμίας,ανεβάζει την θερμοκρασία του σώματος και αντιμετωπίζει την υποθερμία ενεργοποιώντας τηνκαλή κυκλοφορία του αίματος. Ενεργοποιεί τον αργό μεταβολισμό, δίνει ενέργεια καικαταπολεμά την κόπωση, την αδράνεια και την εσωστρέφεια. Βοηθάει στην κατάθλιψη, μειώνειτον πόνο, και επιδρά στον εγκέφαλο βοηθώντας στη λήψη αποφάσεων κάτω από πίεση.

Ροζ:Καλά τι να πω το ξέρετε και μόνοι σας. Το ροζ θεωρείτο το καθαρά γυναικεία χρώμα απλό καιαθώο…Εκφράζει:Εκτίμηση- Κατανόηση- Ευαισθησία- Θηλυκότητα- Απαλότητα-Ευγνωμοσύνη- Ρομαντισμό-Αθωότητα.

Θεραπευτικές ιδιότητες : Θεραπεύει την θλίψη. Μειώνει την αίσθηση τα πείνας.

Μοβ:Το μοβ που είναι ένας συνδυασμός του κόκκινου και του μπλε, με αυτό τον τρόπο έχει καιθερμές και ψυχρές νότες. Είναι ένα χρώμα που σου δίνει την αίσθηση το μυστηρίου αλλά και τηςπολυτέλειας.*

18

Εκφράζει:~Ακρίβεια- Φαντασία- Δικαιοσύνη- Μυστήριο- Αριστοκρατικότητα- Σοφία- Πνευματικότητα.

Θεραπευτικές ιδιότητες : Διεγείρει την πνευματική αναζήτηση του ανθρώπου. Ωθεί σε υψηλέςπνευματικές επιδιώξεις, δημιουργεί παραγωγική διάθεση και ενισχύει τον αυτοέλεγχο. Δρα ωςηρεμιστικό. Βοηθά επίσης και στη μείωση του συναισθήματος της πείνας. Βοηθά στην ενίσχυσητου ανοσοποιητικού συστήματος, και αυξάνει τη διαισθητική ικανότητα.

Μπλε:Είναι ένα ήρεμο χρώμα που προκαλεί την αίσθηση ασφάλειας και επιτυχίας. Σε πολλούςανθρώπους αρέσει τουλάχιστον μία απόχρωση του μπλε. Το χρησιμοποιούν σε χώρους εργασίαςδιότι δημιουργεί ένα αίσθημα χαλάρωσης και ηρεμίας. Σε ένα φόρεμα προσδίδει αξιοπιστία καιασφάλεια.Εκφράζει:~Εξουσία- ηρεμία- Εμπιστοσύνη- Αξιοπρέπεια- Δύναμη- Σιγουριά- Γαλήνη- Αξιοπιστία.

Θεραπευτικές ιδιότητες : Δρα σε περιπτώσεις άγχους και ελαττώνει συναισθήματα όπως θυμός,ανυπομονησία, ζήλια. Είναι εξαιρετικό παυσίπονο. Χρησιμοποιείται για προβλήματα στακόκκαλα, στα μάτια και τα αυτιά και σε πονοκεφάλους. Αντιμετωπίζει φαινόμεναευερεθιστικότητας και ψυχικών εντάσεων. Είναι αποτελεσματικό στην αϋπνία. Διαθέτειαντισηπτικές και αναισθητικές ιδιότητες . Χρησιμοποιείται κατά ενδοκρινολογικών προβλημάτων,διαφόρων φλεγμονών, ταχυπαλμίας, ρευματισμών, πόνων περιόδου και πονοκεφάλων.

Πράσινο:Ένα ζωντανό και φρέσκο χρώμα. Ηρεμεί, γαληνεύει και αναπαύει. Όπως και το κίτρινο στηνπερίπτωση της υπερβολής αντιπροσωπεύει την ζήλεια και την απειρία.Εκφράζει:~Αρμονία- Υγεία- Χρήματα- Φύση- Ανανέωση- Αισιοδοξία- Ελπίδα- Δύναμη- Αντοχή- γονιμότητα.

Θεραπευτικές ιδιότητες : Βοηθά σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις. Δημιουργεί σωματική καιπνευματική ισορροπία, ηρεμεί και βοηθά στην γρήγορη ίαση του οργανισμού. Είναι καλόκαρδιοτονωτικό, ελέγχει την πίεση του αίματος, εξισορροπεί το νευρικό σύστημα, θεραπεύειτους πονοκεφάλους και έχει επουλωτική δράση. Ξεκουράζει τον οργανισμό από την ένταση τηςκαθημερινότητας.

Καφέ:Το καφέ όπως και το πράσινο είναι συνδεδεμένο με την φύση. Εκπέμπει απλότητα και ζεστασιά,σταθερότητα και ηρεμία.Εκφράζει:~ γη- Βάθος- Τραχύτητα- Σοβαρότητα- Ευφυΐα- Χρησιμότητα- Δεξιοτεχνία.

Θεραπευτικές ιδιότητες : Χαλαρώνει, βοηθάει στην γρήγορη σκέψη.

Γκρι:Είναι ψυχρό, συνήθως το συνδέουν με την κακοκαιρία και την μελαγχολία. Είναι μία ανάμιξη δυοτόνων για αυτό το λόγο δεν μπορεί να θεωρηθεί χρώμα.Ο άνθρωπος που φοράει γκρι σου μένει αδιάφορος.

19

Εκφράζει:~Ταπεινότητα- Κυκλοθυμία- Σεβασμό- Κατήφεια- Εκτίμηση.

Θεραπευτικές ιδιότητες : ----------------------------------------------

Αποχρώσεις.Οι αποχρώσεις είναι πολλές. Μια έρευνα έχει αποδείξει ότι το 2% των γυναικών στο πλανήτη

μπορούν να ξεχωρίσουν πάνω από εκατό αποχρώσεις.Υπάρχουν οι θερμές και οι ψυχρές αποχρώσεις.

Θερμές: είναι οι αποχρώσεις στις οποίες υπερισχύει το κόκκινο και το κίτρινο.π.χ. το πορτοκαλί το λεγόμενο κοραλλί κτλ.Αυτά είναι ζεστά χρώματα για αυτό δημιουργούν ζεστά και όμορφα συναισθήματα, όπως σαςείπα και πιο πριν και το κίτρινο και το κόκκινο δημιουργούν και αρνητικά συναισθήματα. Έτσιλοιπών και οι αποχρώσεις τους (το θερμά χρώματα) μας δίνουν αισθήσεις θυμού και εχθρότητας.Είναι καλό να το αποφεύγουν άτομα με υπέρταση και άτομα που πάσχουν από συχνέςαιμορραγίες.

Ψυχρές: είναι οι αποχρώσεις στις οποίες υπερισχύει το μπλε.π.χ. πράσινο, μοβ, γαλαζοπράσινο κτλ.Είναι χρώματα γαλήνια και χαλαρά, δροσερά και κρύα μπορούν ωστόσο να προκαλέσουν θλίψη,αδιαφορία και απάθεια. Είναι καλό να αποφεύγονται από υποτονικά, υποτασικά και αναιμικάάτομα.

20

Γ. Ψυχολογικά τέστ που βασίζονται στην εικόνα

Το τεστ του Rorschach είναι μία μέθοδος ψυχολογικής διάγνωσης που σχετίζεται με την εικόνα.Χρησιμοποιείται από τους ψυχολόγους για να προσπαθήσουν να εξετάσουν τα χαρακτηριστικάτης προσωπικότητας και τη συναισθηματική λειτουργία των ασθενών τους.

Ιστορία

Ο Rorschach το 1911 πειραματιζόταν με έναν φίλο του , τον Κ. Gehring, με τις κηλίδες από μελάνι,σε μαθητές και ασθενείς του. Έκανε αυτά τα πειράματα το 1911. Το αυξανόμενο ενδιαφέρον τουγια την ψυχανάλυση ήταν μάλλον ο λόγος για τον οποίο έβαλε κατά μέρος τούτο το διαγνωστικόέργο. Επηρεασμένος από τον Γιούνγκ το 1921 άρχισε να ενδιαφέρεται κυρίως για την ερμηνείατων έργων τέχνης από τους ψυχωτικούς και νευρωτικούς, καθώς και τη δυνατότητά τους ναζωγραφίζουν. Η ικανότητα ζωγραφικής εικόνων , μπορεί να εφαρμοστεί στην ψυχοθεραπεία γιατη δημιουργία ενός προστατευμένου ψυχολογικού χώρου. Που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθείως διάμεσο , για τη θεραπευτική διαδικασία, εκτός της διάγνωσης. Το σύστημα βαθμολόγησηςβελτιώθηκε μετά από το θάνατό του από αρκετούς ψυχολόγους, ένας από τους οποίους είναι καιο Bruno Klopfer. Ο John Exner συνόψισε τις πλέον πρόσφατες εξελίξεις σε ένα περιεκτικόσύστημα, το σύστημα αυτό ονομάστηκε Exner.

Στο σύστημα Exner , οι απαντήσεις σημειώνονται σε σχέση με το επίπεδο ασάφειάς τους ή τησύνθεση πολλαπλών εικόνων στην κηλίδα, καθώς και τους πολλούς καθοριστικούς παράγοντεςπου χρησιμοποιούνται για την παραγωγή της απάντησης .(π.χ. τι είναι αυτό που κάνει την κηλίδανα μοιάζει με όσα περιγράφει ο ασθενής)Η πιστότητα της απάντησης σε σχέση με τη μορφήΤο περιεχόμενο της απάντησηςΟ βαθμός διανοητικής δραστηριότητας που περιλαμβάνεται στην παραγωγή της απάντησηςΟι οποιεσδήποτε παράλογες, ανάρμοστες ή ασυνάρτητες πτυχές των απαντήσεων.Χρησιμοποιώντας τα αποτελέσματα όλων των κατηγοριών, ο ψυχολόγος έπειτα εκτελεί μια σειράμαθηματικών υπολογισμών, παράγοντας μια δομική περίληψη των στοιχείων του τεστ. Τααποτελέσματα αυτής της δομικής περίληψης, ερμηνεύονται χρησιμοποιώντας υπάρχοντα

21

εμπειρικά ερευνητικά στοιχεία. Οι υπολογισμοί των αποτελεσμάτων γίνονται συχνά μεηλεκτρονικό τρόπο.

Βιβλιογραφία:-http://el.wikipedia.org-http://oloigiaolous.gr

22


Μουσικοθεραπεία

Α. Ψυχολογία και μουσική: μια ιστορία της μουσικήςέκφρασης των συναισθημάτωνΒ. Θεραπεία μέσω της μουσικήςΓ. Αυτισμός και μουσικοθεραπεία

23

Α. Ψυχολογία και μουσική: μια ιστορία της μουσικήςέκφρασης των συναισθημάτων

Η χρήση της μουσικής για θεραπευτικούς σκοπούς εκκινεί από τις μη πολιτισμένες κοινωνίες (μη χρήσηοργανωμένου συστήματος γραφής). Οι υπερφυσικές δυνάμεις, το «κακό», οι δαίμονες, απειλούσαν μόνιματους ανθρώπους αυτών των εποχών. Ειδικές τελετές και πολύπλοκοι κανόνες εξαγνισμού έβρισκανεφαρμογή προκειμένου για την επερχόμενη «κάθαρση». Η μουσική αποτελούσε αναπόσπαστο κομμάτιαυτών, οι ήχοι, οι κρότοι, οι ρυθμοί επιστρατεύονταν από τον ειδικό «μουσικό-θεραπευτή» της ομάδας γιατον εξοστρακισμό της εκάστοτε κακοδαιμονίας. Ο ίδιος κατείχε ιδιαίτερη τιμητική θέση και η ομαδικήσυμμετοχή αποτελούσε ένα βασικό στοιχείο της μοναδικής αυτής συνύπαρξης ήχου και ανθρώπων.

Παρόμοια χρήση της μουσικής ακολουθεί και τη δημιουργία των πολιτισμένων κοινωνιών αλλά και τησταδιακή εξέλιξη της κλασικής ιατρικής. Αιγυπτιακοί ιατρικοί πάπυροι του 1500 π.Χ. αναφέρουν για πρώτηφορά την εφαρμογή της μουσικής στη «ρύθμιση» της υγείας του ανθρώπινου σώματος. Οι Έλληνεςαναπτύσσουν συστηματικά τις έννοιες της τάξης και της αρμονίας της μουσικής προκειμένου για τηνανακούφιση διαφόρων ασθενειών. Ο Πλάτων αναφέρει ότι το σύμπαν, η ανθρώπινη ψυχή και η μουσικήδιέπονται από τις ίδιες αρχές αρμονίας και ότι «η αρμονία είναι η ισορροπία μεταξύ δύο αντιπόδων στουςοποίους στηρίζεται το παγκόσμιο γίγνεσθαι». Όταν η ισορροπία των αντιθέσεων της ψυχής διαταραχθείπροκύπτουν ψυχικές ασθένειες, όμως η μουσική, που διέπεται από τις ίδιες αναλογίες, έχει τη δυνατότητανα επαναφέρει την αναστατωμένη ψυχή στις παγκόσμιες αρμονίες και στη συμφωνία σύμπαντος, ψυχήςκαι μουσικής. Ο Αριστοτέλης τόνιζε τη συναισθηματική επίδραση της μουσικής: η μουσική αποτελεί μίμησησυγκεκριμένων ψυχικών «κινήσεων» και προκαλεί αντίστοιχες ψυχικές «κινήσεις». Υπάρχει συγγένειαμεταξύ των στοιχείων της μουσικής και του ανθρώπινου ψυχισμού.

Ο Χριστιανισμός επιφέρει νέα αντίληψη και αντιμετώπιση των ιατρικών παθήσεων και η εκκλησιαστικήμουσική συνοδεύει κάθε πράξη λειτουργίας τονίζοντας ιδιαίτερα τη σημαντική θέση αυτής σε κάθεέκφανση ανθρώπινης δραστηριότητας. Η μουσική χρησιμοποιείται για τη θεραπεία της μελαγχολίας, τηςαπελπισίας, της τρέλας, αλλά και ως μέθοδος προληπτικής ιατρικής. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον σημειώνει ηθεωρία των ταμπεραμέντων του Κίρχνερ (1602-1680) που αναφέρει ότι «κάθε στοιχείο τηςπροσωπικότητας του ανθρώπου συνδέεται με ένα συγκεκριμένο είδος μουσικής: τα καταθλιπτικά άτομααντιδρούν καλύτερα σε μελαγχολική μουσική, οι εξωστρεφείς χαρακτήρες προτιμούν τη χορευτικήμουσική. Ο θεραπευτής-ιατρός πρέπει να επιλέγει το κατάλληλο είδος μουσικής για μια συγκεκριμένηθεραπεία».

Τον 20ό αιώνα η μουσικοθεραπεία εκκινεί τη σύγχρονη ιστορία της με την εμφάνιση των πρώτων

24

μουσικών, επαγγελματιών ή μη, σε νοσοκομεία ή άλλες ιατρικές μονάδες προκειμένου για την ψυχαγωγίατων παλαίμαχων στρατιωτών των Α’ και Β’ Παγκοσμίων Πολέμων. Οι ιατροί και το νοσηλευτικό προσωπικόπαρατηρούν αμήχανα τη θετική επίδραση της μουσικής στην κατάσταση υγείας των ασθενών. Τίθεται γιαπρώτη φορά το ζήτημα της τυπικής εκπαίδευσης και εξειδίκευσης των μουσικών-θεραπευτών και το πρώτοπρόγραμμα πανεπιστημιακής εκπαίδευσης στη μουσικοθεραπεία ιδρύεται στο Πανεπιστήμιο τουΜίτσιγκαν το 1944. Ειδικές μελέτες και άρθρα σχετικά με την εφαρμογή της μουσικής σε επιμέρους τομείςτης ιατρικής, στη χορήγηση αναισθησίας, στην καταπολέμηση του άγχους, στην ορθοπαιδική, τηνπαιδιατρική κα., εμφανίζονται για πρώτη φορά σε σχετικές δημοσιεύσεις. Το 1950 ιδρύεται η ΔιεθνήςΈνωση Μουσικοθεραπείας (NAMT, National Association of Music Therapy) και το 1971 ακολουθεί η ίδρυσητης Αμερικανικής Ένωσης Μουσικοθεραπείας (ΑΑΜΤ, American Association of Music Therapy). Ημουσικοθεραπεία ως ειδική μέθοδος θεραπευτικής παρέμβασης έχει πια γεννηθεί!

www.psychologynet.gr/article.php?item=52

25

Β. Θεραπεία μέσω της μουσικής

<< Εκεί που τελειώνει η ισχύς των λέξεων αρχίζει αυτή της μουσικής>>.

Βίλχελμ Ρίχαρντ Βάγκνερ

Υπάρχουν διάφοροι μέθοδοι θεραπείας μέσω της μουσικής οι οποίες οργανώνονται ανάλογα μετην κάθε περίπτωση και τις ανάγκες του ενδιαφερόμενου. Η σύγχρονη μουσικοθεραπείαβασίζεται σε τρεις θεμελιώδεις αρχές-μεθόδους:

Α. εμπειρία μέσα από τη δομή (instruction),

Β. εμπειρία στην αυτοοργάνωση και

Γ. εμπειρία σε σχέση με τους άλλους. (Στην προκειμένη περίπτωση η λέξη εμπειρία δε φανερώνειμόνο γεγονότα του παρελθόντος, αλλά γεγονότα που γίνονται και κατά το παρόν από τονασθενή).

Καθεμιά από τις τρεις θεμελιακές αρχές-μεθόδους της μουσικοθεραπείας, στηρίζεται σεορισμένες επίσης αρχές, που ταυτόχρονα αποτελούν και ιδιαίτερα γνωρίσματα της μουσικής.

Έτσι :

Α. Η εμπειρία μέσα από την δομή στηρίζεται στις παρακάτω αρχές:

1) Η μουσική απαιτεί η ανθρώπινη συμπεριφορά να έχει συγκεκριμένο ρυθμό, κάποια δομή στοχρόνο.

26

2) Επιτρέπει την άμεση συνεχόμενη αντικειμενική συμπεριφορά με ικανότητες που εκφράζονταιμέσω αυτής.

3) Η μουσική προκαλεί συμπεριφορά η οποία επηρεάζει.

4) Προκαλεί συμπεριφορά η οποία είναι προσεγγίσιμη στους άλλους.

Β. Η εμπειρία στην αυτοοργάνωση στηρίζεται στις ακόλουθες αρχές:

1) Η μουσική δημιουργεί αυτοέκφραση.

2) Η μουσική προκαλεί τους ασθενείς να προσπαθήσουν να ασχοληθούν με κάτι δημιουργικό.

3) Προκαλεί ευκαιρίες για κοινωνική αναγνώριση, επιβράβευση και μη-επιβράβευση.

4) Προκαλεί αυτοπεποίθηση που απορρέει από τις πετυχημένες μουσικές ενασχολήσεις τουασθενή και ανύψωση του ηθικού του, γιατί νοιώθει το αίσθημα ότι είναι χρήσιμος κι έτσι κερδίζειτην εκτίμηση των γύρω του.

Γ. Η εμπειρία σε σχέση με τους άλλους στηρίζεται στις εξής αρχές:

1) Η μουσική παρέχει τη δυνατότητα στην αυτοέκφραση να γίνει κοινωνικά αποδεκτή.

2) Δίνει τη δυνατότητα στον ασθενή να έχει τη δική του γνώμη και αντίδραση μέσα στην ομάδα.

3) Η μουσική δίνει τη δυνατότητα για αποδοχή της ευθύνης απέναντι στο άτομο και στουςάλλους.

4) Η μουσική προκαλεί επικοινωνία με τους άλλους και κοινωνικοποιεί ομαλά τον ασθενή.

5) Προκαλεί επίσης την εμπειρία της συνεργασίας και του συναγωνισμού με κοινωνικά αποδεκτέςμεθόδους.

6) Η μουσική διασκεδάζει ταυτόχρονα, γεγονός που είναι αναγκαίο για τους θεραπευτικούςσκοπούς.

7) Η μουσική τέλος είναι ικανή να βοηθήσει να μάθει ο ασθενής «κανόνες» κοινωνικάαποδεκτούς.

Από το ηλεκτρονικό βιβλίο:

«Οι Τέχνες ως παράγοντας διατήρησης και ανάκτησης της ψυχικής υγείας του ανθρώπου - ArtTherapy, χοροθεραπεία, μουσικοθεραπεία, δραματοθεραπεία», Αμαλία Κ. Ηλιάδη

27

Οι θεραπευτικές ιδιότητες της μουσικής του Μότσαρτ

<<Η μουσική του έχει το αυτοδύναμο ενός φυσικού πίδακα, που μας θαμπώνει, κάνει ταπράγματα να κολυμπούν μισό μέτρο πάνω από το έδαφος, σε μια σωστή πλημμύρα φωτός,λαμπερές ψιχάλες ήχων, που διασχίζουν λοξά το σκοτεινό μας παράθυρο…>>

Οδυσσέας Ελύτης

Τις θεραπευτικές ιδιότητες της μουσικής του Μότσαρτ σε ασθενείς που βρίσκονται σεμετεγχειρητικό στάδιο επιβεβαίωσε ένας 30χρονος Αμερικανός χειρουργός, ο οποίος υποστηρίζειότι οι νότες του Αυστριακού συνθέτη επισπεύδουν την έκκριση της αυξητικής ορμόνης που έχεικαταπραϋντική επίδραση στον ανθρώπινο οργανισμό.

Οι επιστήμονες έχουν διαπιστώσει αυτό τον συσχετισμό. Αλλά προς το παρόν δεν έχουναποκτήσει ξεκάθαρη εικόνα για τον τρόπο που επιδρούν οι νότες στον ανθρώπινο οργανισμό. ΟΚόνραντ ωστόσο πραγματοποίησε μια καινοτόμο μελέτη και υποστήριξε ότι η μουσική τουΜότσαρτ, κατά έναν παράδοξο τρόπο, αξιοποιεί τις δυνατότητες της αυξητικής ορμόνης στονάνθρωπο και τις μετατρέπει σε θεραπευτικό εργαλείο! Στόχοι και εφαρμογές τηςμουσικοθεραπείας στην Ιατρική είναι η αντιμετώπιση του πόνου, η αντιμετώπιση τουψυχοσωματικού στρες, η βοήθεια της μητέρας στον τοκετό, η χρήση στις μονάδες πρόωρωννεογνών, η βοήθεια στη μετεγχειρητική ανάρρωση, η ανακουφιστική θεραπεία καρκινοπαθών, οιεφαρμογές σε μονάδες εντατικής θεραπείας καρδιοπαθών, οι εφαρμογές στη νόσο Αλτσχάιμερ, ηαντιμετώπιση της κατάθλιψης, η βελτίωση της επικοινωνίας ψυχιατρικών ασθενών και πολλέςάλλες εφαρμογές.

Έρευνες γύρω από τη θεραπευτική αξία της μουσικής του Mozart έγιναν και σε ασθενείς μεεπιληψία, όπου και αποδείχθηκε, ότι η ακρόαση του Mozart -και μάλιστα μιας συγκεκριμένηςσονάτας, της K. 448- μπορεί να μειώνει τον αριθμό και τη σοβαρότητα των επιληπτικών κρίσεωνσε ασθενείς ακόμη και σε επιληπτικό κώμα.

Πηγή-Αναφορές: Madata.gt

Τι είναι το Mozart Effect;

Η επίδραση της μουσικής του Mozart (The Mozart Effect) είναι ένας περιεκτικός όρος πουδηλώνει τη μετασχηματιστική δύναμη της μουσικής στην υγεία, την εκπαίδευση, και τηνευημερία. Αντιπροσωπεύει τη γενική χρήση της μουσικής η οποία μειώνει το άγχος και τηνκατάθλιψη και προκαλεί χαλάρωση ή ύπνο, ενεργοποιεί το σώμα και βελτιώνει τη μνήμη ή τηνευαισθητοποίηση. Καινοτόμες και πειραματικές χρήσεις της μουσικής και του ήχου μπορούν ναβελτιώσουν διαταραχές όπως δυσλεξία, διαταραχή ελλειμματικής προσοχής, αυτισμό, και άλλεςψυχικές και σωματικές διαταραχές και τους τραυματισμούς.

Ποια είναι η ιστορία του Mozart Effect;

Έρευνες με τη μουσική του Μότσαρτ ξεκίνησαν στη Γαλλία στα τέλη της δεκαετίας του 1950, ότανο Δόκτωρ Alfred Tomatis ξεκίνησε τα πειράματά του με ακουστικά ερεθίσματα για τα παιδιά μεδιαταραχές στην ομιλία και την επικοινωνία. Μέχρι το 1990, υπήρχαν εκατοντάδες κέντρα σε όλο

28

τον κόσμο που χρησιμοποιούσαν τη μουσική του Μότσαρτ, ειδικά τα κοντσέρτα για βιολί καισυμφωνίες, για να βοηθήσουν τα παιδιά με δυσλεξία, διαταραχές στην ομιλία, και αυτισμό.

Τι είναι συγκλονιστικό για το Mozart Effect;

Ο Μότσαρτ έγραψε περισσότερες από εξακόσιες μεγάλες συνθέσεις κατά τη διάρκεια της ζωήςτου, αρχίζοντας από την ηλικία των πέντε ετών. Η σαφήνεια, η μορφή, η τελειότητα της μουσικήςτου, έχουν όλα οδηγήσει στην επιλογή της μουσικής του Μότσαρτ. Η μουσική έχει προσδιορισθείγια διάφορες δραστηριότητες. Οι επιλογές έχουν την αλληλουχία σύμφωνα με το κλειδί, τονρυθμό, και μια ποικιλία από άλλους ψυχολογικούς, φυσιολογικούς, και αισθητικούς παράγοντεςγια να επιτευχθεί μια ποικιλία ακουστικών, φυσικών, και συναισθηματικών αντιδράσεων.

Γιατί είναι η μουσική του Μότσαρτ ευεργετική για τη μάθηση και την υγεία;

Η μουσική του Μότσαρτ είναι η πιο δημοφιλής και έχει ερευνηθεί για να τροποποιήσει τηνεπαγρύπνηση και εγρήγορση. Η δομή της μουσικής του και η ,όχι υπερβολικά, συναισθηματικήέκφραση βοηθά στην διευκρίνηση του χρόνου αντίληψης / χώρου. Οι δομές του rondo, σονάτα-allegro, και η μορφή της παραλλαγής είναι βασικά τρόποι με τους οποίους ο εγκέφαλοςεξοικειώνεται με την ανάπτυξη των ιδεών.

Η μουσική του Mozart όντως βοηθά στην αύξηση της νοημοσύνης των ανθρώπων;

Υπήρξαν πολλές διαφορετικές μελέτες, και ίσως εκατό διαφορετικοί τρόποι μέτρησης τηςνοημοσύνης. Γνωρίζουμε πως ορισμένες μουσικές μας τραβούν περισσότερο την προσοχή,επιτρέποντας την καλύτερη εστίαση και συγκέντρωση. Μελέτες έχουν δείξει ότι το να παίζειςμουσική από νεαρή ηλικία βοηθά στην οικοδόμηση των νευρικών οδών που επιτρέπουν τηγλώσσα, τη μνήμη και την χωρική ανάπτυξη να λάβει χώρα. Η μουσική μπορεί να είναιαποτελεσματική στη μελέτη και να βοηθήσει στη συγκέντρωση. Μια δημοφιλής μελέτη έδειξε ότιοι μαθητές που άκουσαν Μότσαρτ πριν τη δοκιμή, σημείωσαν υψηλότερες βαθμολογίες στο τεστνοημοσύνης.

“Mozart is the greatest composer of all. Beethoven created his music, but the music of Mozart is ofsuch purity and beauty that one feels merely found it. That it has always existed as part of theinner beauty of the universe waiting to be revealed”

~Albert Einstein

“Nevertheless the passions, whether violent or not, should never be so expressed as to reach thepoint of causing disgust; and music, even in situations of the greatest horror, should never bepainful to the ear but should flatter and charm it, and thereby always remain music”.

~Wolfgang Amadeus Mozart

Πηγή: The Mozart Effect Resource Center

29

Γ. Αυτισμός και μουσικοθεραπεία

Αυτισμός

Ο αυτισμός είναι μια σοβαρή διάχυτη αναπτυξιακή διαταραχή, που χαρακτηρίζεται από μειωμένη

κοινωνική αλληλεπίδραση και επικοινωνία, καθώς και από περιορισμένη, επαναλαμβανόμενη και

στερεότυπη συμπεριφορά. Όλες αυτές οι ενδείξεις ξεκινούν πριν το παιδί γίνει τριών ετών.

Στην διαταραχή του αυτισμού εμπλέκονται διάφορες εγκεφαλικές δομές με τρόπο που δεν έχει

διασαφηνιστεί επαρκώς. Οι δύο άλλες διαταραχές του αυτισμού (ASD) είναι το σύνδρομο Άσπεργκερ,

στο οποίο δεν παρατηρείται καθυστέρηση στη γνωστική ανάπτυξη και τη γλώσσα, και η Εκτεταμένη

διαταραχή της ανάπτυξης - Μη προσδιοριζόμενη αλλιώς (PDD-NOS), όπου διαγνώσκεται όταν δεν

πληρούνται επαρκώς τα κριτήρια για τις άλλες δύο διαταραχές.

Ο αυτισμός αποτελεί μία σοβαρή νεύρο-ψυχολογική διαταραχή, που διαρκεί μία ολόκληρη ζωή και

είναι συνήθως παρούσα από τη γέννηση του παιδιού. Ο αυτισμός δεν είναι ψυχιατρική νόσος, αλλά

εντάσσεται στην κατηγορία των Διάχυτων Αναπτυξιακών Διαταραχών. Αυτές οι διαταραχές

χαρακτηρίζονται από σοβαρά ελλείμματα σε πολλούς τομείς της ανάπτυξης, για αυτό το λόγο

ονομάζονται «διάχυτες». Πρόκειται για μια αναπτυξιακή διαταραχή του ατόμου, μια διαταραχή της

ψυχολογικής του ανάπτυξης. Στο πλαίσιο αυτής της διαταραχής εμποδίζεται ή δυσκολεύεται η

ανάπτυξη ορισμένων ψυχολογικών δεξιοτήτων, που είναι ζωτικές για την ψυχο-κοινωνική λειτουργία

και επάρκεια του ανθρώπου. Οι δεξιότητες αυτές σχετίζονται με την κοινωνική συναλλαγή και

αμοιβαιότητα, την επικοινωνία και την οργάνωση σκόπιμης δραστηριότητας. Στις περιοχές αυτές, τα

30

αυτιστικά άτομα εμφανίζουν σημαντικές δυσκολίες και χαρακτηριστικές αποκλίσεις. Ένα ακόμα

στοιχείο που επιδεικνύει τη σημαντικότητα του θέματος είναι ότι πέρα από τη ζωή του παιδιού που

επηρεάζεται άμεσα, αλλάζει και αυτή των οικογενειών τους, δηλαδή του ευρύτερου κοινωνικού

πλαισίου.

Σε σπάνιες περιπτώσεις, ο αυτισμός συνδέεται στενά με παράγοντες που προκαλούν εκ γενετής

ανωμαλίες.Δυστυχώς, ο αυτισμός προς το παρόν δε θεραπεύεται και είναι μια ισόβια κατάσταση...

Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια-Wikipedia

ΑΥΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΜΟΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

Σήμερα, η μουσικοθεραπεία είναι αναγνωρισμένη ως μια αποτελεσματική παρέμβαση για τα άτομαμε αυτισμό. Η μουσικοθεραπεία μπορεί να ακουμπήσει τα πιο καίρια σημεία αυτής της διαταραχήςκαι να συμβάλει σημαντικά στη βελτίωση βασικών δεξιοτήτων. Έχει παρατηρηθεί πως τα άτομα μεαυτισμό συχνά παρουσιάζουν έντονο ενδιαφέρον και ανταπόκριση στη μουσική. Έτσι, η μουσική είναιένα πολύ καλό εργαλείο για να δουλέψει κανείς μαζί τους.

Ο αυτισμός έχει ως χαρακτηριστικά τη μειωμένη κοινωνική αλληλεπίδραση, τη μειωμένη ικανότηταγια επικοινωνία, και στερεότυπη – επαναλαμβανόμενη συμπεριφορά ή ενδιαφέροντα. Οι διαταραχέςαυτές ονομάζονται Διάχυτες γιατί επηρεάζουν όλο το είναι του ατόμου.

Η μουσική επικοινωνία με ένα άτομο με αυτισμό είναι περιορισμένη σε σχέση με ένα παιδί μετυπική ανάπτυξη. Παρόλα αυτά, η μουσική μπορεί να διεγείρει και να αναπτύξει πιο σημαντική και

πιο παιχνιδιάρικη επικοινωνία στα άτομα με αυτισμό.Ας μη ξεχνάμε πως η ικανότητα του ανθρώπου να ανταποκρίνεται στη μουσική είναι έμφυτη και τα

παιδιά με αυτισμό δεν αποτελούν εξαίρεση!Πως και γιατί η μουσικοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά με αυτισμό;

■ Η μουσική προσφέρει κίνητρο και αποτελεί μια φυσική ενίσχυση καθώς τα παιδιά με αυτισμόανταποκρίνονται σε αυτήν με έναν τρόπο πολύ φυσικό. Δεν χρειάζεται να έχουν ανεπτυγμένεςκοινωνικές ή διανοητικές δεξιότητες για να ανταποκριθούν σωματικά ή πνευματικά στη μουσική.■ Η ελαστικότητα της μουσικής αλλά και η ικανότητα του μουσικοθεραπευτή να συναντά το κάθεάτομο στο επίπεδο που βρίσκεται προσαρμόζοντας τη θεραπεία στα μέτρα του, καθιστά τη

31

μουσικοθεραπεία μια παρέμβαση η οποία μπορεί να προσεγγίσει και να ανταποκριθεί στις ανάγκεςτου κάθε ατόμου.

■ Η μουσική είναι απολαυστική και μπορεί να προσφέρει θετικές ανθρώπινες εμπειρίες σε ατομικόκαι οικογενειακό επίπεδο. Συνεδρίες μουσικοθεραπείας με παιδιά και τις μητέρες τους μπορούν ναείναι εξίσου ευεργετικές και για τους δύο. Οι δυσκολίες στην επικοινωνία μεταξύ τους δίνουνιδιαίτερη αξία στις στιγμές όπου μπορούν να παίξουν και να γελάσουν μαζί μητέρα και παιδί.

■ Η μουσική μπορεί να προάγει την οικειότητα, τη χαλάρωση, τη μάθηση και την αυτοέκφραση.

■ Η μουσικοθεραπεία ενεργοποιεί και αναπτύσσει πολλαπλές αναπτυξιακές δυσκολίες την ίδιαστιγμή. Για παράδειγμα, την ίδια στιγμή όπου μέσα από μια δραστηριότητα οξύνεται η λεκτικήανταπόκριση, ταυτόχρονα ενισχύεται η οπτική επαφή, ο σωματικός συντονισμός, η λεπτήκινητικότητα και η συναισθηματική έκφραση. Αυτό καθιστά τη μουσικοθεραπεία μια ολιστικήπαρέμβαση, καθώς μπορεί να αγγίξει διάφορους τομείς της ανθρώπινης ανάπτυξης την ίδια στιγμή.

■ Τα μουσικά στοιχεία και η δομή της μουσικής προσφέρουν στα άτομα με αυτισμό μια αίσθησηασφάλειας και οικειότητας μέσα στο μουσικοθεραπευτικό πλαίσιο. Αυτό είναι αναγκαίο καιενθαρρυντικό για την επίτευξη περεταίρω στόχων.

■ Το ρυθμικό στοιχείο της μουσικής έχει την ιδιότητα να οργανώνει τα αισθητηριακά συστήματα τωνπαιδιών με αυτισμό. Η μουσική παρέχει πολύ-αισθητηριακή διέγερση (όραση, ακοή, αφή).

Ανάπτυξη κοινωνικών – επικοινωνιακών δεξιοτήτων στα παιδιά μεαυτισμό

Κατά τη διάρκεια της μουσικής δημιουργίας εμπλέκονται πολλές από τις βασικές λειτουργίες τηςκοινωνικής αλληλεπίδρασης, της επίγνωσης του εαυτού καθώς και της σχέσης του εαυτού μας με τουςάλλους. Στη μουσικοθεραπεία χρησιμοποιούνται συχνά: η εναλλαγή σειράς, η μίμηση, τοκαθρέφτισμα, η ακρόαση, η αμοιβαιότητα και γενικά η ανταπόκριση σε ένα άλλο άτομο. Τα βασικάαυτά στοιχεία της θεραπευτικής διαδικασίας αποτελούν και τη βάση των κοινωνικών καιεπικοινωνιακών δεξιοτήτων μας. Είναι επομένως σημαντικές δεξιότητες για τον άνθρωπο και μπορούννα οξυνθούν και να αναπτυχθούν με τη μουσικοθεραπεία.Επίσης, στη μουσικοθεραπεία δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στην αμφίδρομη επικοινωνία μέσω τηςμουσικής. Στην καθημερινότητά τους, τα άτομα με αυτισμό είναι αρκετά απορροφημένα με τον εαυτότους. Παρόλα αυτά, η «μουσική» τους συμπεριφορά, δηλαδή οι ρυθμοί και οι μελωδίες πουδημιουργούν αυθόρμητα, πολύ συχνά είναι άμεσα επηρεασμένες από τη μουσική του θεραπευτή.Από αναλύσεις βίντεο και έρευνες που έχουν διεξαχθεί, παρατηρήθηκε ότι η μουσικοθεραπείαδιευκολύνει λειτουργίες όπως η μίμηση και το καθρέφτισμα, στοιχεία τα οποία αποτελούν τις πρώτεςκαι βασικές λειτουργίες της κοινωνικής συμπεριφοράς ενός παιδιού.

Μη-λεκτικοί τρόποι επικοινωνίαςΈνα σημαντικό ποσοστό της ανθρώπινης επικοινωνίας είναι μη-λεκτικό. Μάλιστα δεν είναι λίγοι αυτοίπου υποστηρίζουν πως η επικοινωνία των ανθρώπων στηρίζεται σε μεγαλύτερο βαθμό στους μη-

32

λεκτικούς τρόπους επικοινωνίας και σε μικρότερο βαθμό στη λεκτική επικοινωνία. Είναι σαφώς και ταδύο πολύ σημαντικά καθώς το ένα δουλεύει μαζί με το άλλο.

Μη-λεκτικοί τρόποι επικοινωνίας είναι:– η έκφραση του προσώπου– η στάση και η κίνηση του σώματος– η απόσταση και ο προσωπικός χώρος του καθενός– το βλέμμα– ο τόνος της φωνήςΤα μη-λεκτικά στοιχεία είναι πιο άμεσα συνδεδεμένα με τα την ιδιοσυγκρασία αλλά και τοσυναισθηματικό κόσμο ενός ατόμου. Είναι αυτά που δίνουν πιο λεπτομερείς και εκλεπτυσμένεςπληροφορίες για τον άνθρωπο που έχουμε απέναντί μας.

Τα άτομα με αυτισμό αντιμετωπίζουν συχνά μεγάλες δυσκολίες στη λεκτική επικοινωνία και αυτόείναι ένα επιπλέον εμπόδιο στο να συνδεθούν με τους γύρω τους. Στη μουσικοθεραπεία δίνεταιιδιαίτερη έμφαση στους μη-λεκτικούς τρόπους επικοινωνίας. Ο θεραπευτής αντλεί πολλέςπληροφορίες από τη μη-λεκτική συμπεριφορά του θεραπευόμενου και έχοντας τη μουσική ωςεργαλείο χρησιμοποιεί τα μη-λεκτικά αυτά στοιχεία για να κτίσει μια πιο επικοινωνιακή καιαμφίδρομη σχέση με το παιδί.

Για παράδειγμα, η μουσική μπορεί να δώσει νόημα και σχήμα σε μια συμπεριφορά η οποία δεν είναικαθόλου επικοινωνιακή και αντιθέτως προσφέρει περισσότερη απομόνωση στο άτομο (μιαεπαναλαμβανόμενη κίνηση χεριών). Καθρεφτίζοντας αυτή τη συμπεριφορά και ταυτίζοντας τημουσική μαζί της, ο μουσικοθεραπευτής μπορεί να πλησιάσει περισσότερο τον κόσμο του παιδιού.Με τη σειρά του ο θεραπευόμενος, νιώθοντας αυτή την ταύτιση και το πλησίασμα, αισθάνεται ότικάποιος τον ακούει, τον κατανοεί και θέλει να τον «φτάσει». Αυτό είναι φυσικά ένα πολύ γενικό,υπεραπλουστευμένο και μεμονωμένο παράδειγμα.

Λόγω της έμφασης που δίνεται στους μη-λεκτικούς τρόπους επικοινωνίας, η μουσικοθεραπείαδιευκολύνει το χτίσιμο μιας ασφαλούς σχέσης μεταξύ μουσικοθεραπευτή και παιδιού και αυτό είναιμια πολύτιμη δυνατότητα και εμπειρία για τα άτομα με αυτισμό.

Χτίσιμο ανθρωπίνων σχέσεων

33

Η δυσκολία ανάπτυξης ανθρωπίνων σχέσεων και ασφαλών δεσμών είναι ακόμη μια αδυναμία τωνατόμων που βρίσκονται στο αυτιστικό φάσμα. Το κτίσιμο ανθρωπίνων σχέσεων είναι μια από τιςβασικότερες ανάγκες που βρίσκονται στον πυρήνα της ανθρώπινης ύπαρξης. Η θεραπευτική σχέσηπου αναπτύσσεται στη μουσικοθεραπεία, προσφέρει ασφάλεια και αίσθηση σταθερότητας σταπαιδιά με αυτισμό. Αυτή η αίσθηση ασφάλειας είναι καταλυτική και απαραίτητη για την περαιτέρωανάπτυξη των πιο εξειδικευμένων θεραπευτικών στόχων.Χρησιμοποιώντας τη μουσική ως μέσο επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης, διεγείρονταιεπικοινωνιακές συμπεριφορές όμοιες με αυτές τις πρώτες συναισθηματικές αλληλεπιδράσεις μεταξύμητέρας και παιδιού. Αυτές οι πρώτες εμπειρίες επικοινωνίας είναι πολύ σημαντικές για τη μετέπειταανάπτυξη των κοινωνικών δεξιοτήτων, οι οποίες συχνά είναι αρκετά περιορισμένες λόγω τουαυτισμού.

Τι γίνεται κατά τη διάρκεια της θεραπείας;

Αυτή είναι μια πολύ συχνή ερώτηση, η οποία είναι αρκετά δύσκολο να απαντηθεί. Ο θεραπευτήςπροσαρμόζει τη θεραπεία στις ανάγκες του κάθε παιδιού. Κάθε άτομο είναι ένας διαφορετικόςκόσμος, με διαφορετικές ανάγκες.Υπάρχουν πολλές προσεγγίσεις στη μουσικοθεραπεία, οι οποίες διαμορφώνονται ανάλογα με τηνεκπαίδευση του μουσικοθεραπευτή, την προσωπικότητά του, αλλά πάνω απ’ όλα τις ανάγκες τουεκάστοτε θεραπευόμενου. Οι περισσότερες προσεγγίσεις στηρίζονται στην αυθόρμητη δημιουργίαμουσικής, ή πιο σωστά στο μουσικό αυτοσχεδιασμό.Ο θεραπευτής χρησιμοποιεί διάφορα είδη κρουστών οργάνων, πιάνο, κιθάρα και τη φωνή του έτσιώστε να ανταποκριθεί δημιουργικά στους ήχους που παράγει ο θεραπευόμενος.Τον ενθαρρύνει ναδημιουργήσει και να βρει τη δική του μουσική γλώσσα, το δικό του τρόπο δηλαδή να εκφράζεταιμέσα από τους ήχους και τη μουσική. Στόχος είναι να δημιουργηθεί ένα ασφαλές πλαίσιο με μουσικάόργανα και ήχους με τα οποία ο θεραπευόμενος νιώθει άνετα να εκφραστεί, να βιώσει μιαμεγαλύτερη ποικιλία συναισθημάτων και να ανακαλύψει πως είναι να βρίσκεται κανείς σε μιααμφίδρομη σχέση και επικοινωνία.Απλά τραγούδια, μουσικά κομμάτια και στυλ μπορούν να χρησιμοποιηθούν με ελαστικότητα έτσιώστε να συμβαδίζουν με τη διάθεση αλλά και τις κλινικές και αναπτυξιακές ανάγκες τουθεραπευόμενου.

34

Σε ποιους τομείς είναι ευεργετική η μουσικοθεραπεία στα παιδιά μεαυτισμό;

■ Ενθαρρύνει την ανάπτυξη της επίγνωσης και της επαφής με τον εαυτό, οδηγώντας σε μια πιο‘εξωστρεφή’ κοινωνική συμπεριφορά.■ Διεγείρει και αναπτύσσει την επικοινωνιακή χρήση της φωνής και των προ-λεκτικών διαλόγων μεένα άλλο άτομο, εδραιώνοντας το νόημα και τη σχέση τα οποία συνοδεύουν την ανάπτυξη του λόγου.

■ Αυξάνει την ανεκτικότητα του παιδιού στον ήχο.

■ Αναπτύσσει την ανεκτικότητα και ικανότητα του παιδιού για αμφίδρομη επικοινωνία.

■ Προσφέρει την ευκαιρία για κοινή εστίαση της προσοχής του παιδιού μαζί με ένα άλλο άτομοκαθώς και άλλες συναισθηματικές ανάγκες που καλύπτονται κατά τη θεραπευτική διαδικασία.

■Μπορεί επίσης να βοηθήσει τους γονείς των παιδιών με αυτισμό, βελτιώνοντας τις σχέσεις μεταξύγονιών και παιδιού και αναπτύσσοντας θετικές αλληλεπιδράσεις.

Έχει λοιπόν πολλά να προσφέρει η μουσικοθεραπεία στα παιδιά με αυτισμό. Η μουσικοθεραπεία, ωςολιστική παρέμβαση, βλέπει τα παιδιά με αυτισμό ως ένα όλον. Στοχεύει στην ανάπτυξη δεξιοτήτωνκαι βελτίωση λειτουργιών που σχετίζονται με το σώμα αλλά και το πνεύμα. Όσο πιο νωρίς γίνει ηδιάγνωση και η παρέμβαση ενός παιδιού με αυτισμό, τόσο το καλύτερο για τη μετέπειτα ανάπτυξήτου.

Τα παιδιά με αυτισμό αντιμετωπίζουν ιδιαίτερη δυσκολία στις επικοινωνιακές και κοινωνικέςδεξιότητες που έχουν προαναφερθεί. Η μουσικοθεραπεία, ως μη-απειλητική παρέμβαση, έχει τηδυνατότητα να αφυπνίσει και να επαναπροσδιορίσει αυτές τις λειτουργίες μέσα από το παιχνίδι, τηδημιουργία, τη δραματικότητα και την έκφραση.

Πηγή πληροφοριών: Newsitamea

Βίντεο για τη θεραπεία του αυτισμού και ατόμων με ειδικές ανάγκες-ικανότητες μέσω της μουσικής:

http://youtu.be/9P14eZZEG64

https://www.youtube.com/watch?v=0xwf76MUkto

https://www.youtube.com/watch?v=wXcmWwSQGI4

35


Θεατροθεραπεία (ή Δραματοθεραπεία)

Α. Η ιστορία της ΔραματοθεραπείαςΒ. Θεραπεία μέσω του θεάτρουΓ. Αυτισμός και θεατροθεραπεία

36

Α. Η ιστορία της Δραματοθεραπείας

-ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΔΡΑΜΑΤΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

Δραματοθεραπεία είναι η χρήση τεχνικών δράσης για την αντιμετώπιση ψυχικών ή σωματικώνδιαταραχών. Στόχος η έκφραση του εσωτερικού κόσμου,των συναισθημάτων,των απόψεων καιτων ιδεών,καθώς και η ενδοβολή/εσωτερίκευση και κατανόηση των εξωτερικών ερεθισμάτων,χαρακτήρων, της κοινωνίας, της ζωής..Συγκεκριμένα, η θεραπεία αυτή ορίζεται με : παιχνίδι ρόλων, κατασκευή και αφήγηση ιστοριών,

αυτοσχεδιασμό, κουκλοθέατρο, καθώς και θεατρικές παραστάσεις.Έχει ρίζες της το θέατρο, την εκπαίδευση, την κοινωνική δράση, και την ψυχική υγεία/θεραπεία.

-ΑΡΧΑΙΕΣ ΡΙΖΕΣ: ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΚΑΙ ΘΕΑΤΡΟ

Αποδεικτικά στοιχεία σε αρχαιολογικές έρευνες δείχνουν πως οι πρώτοι άνθρωποι πουεξοικειώθηκαν με τη τέχνη- Πίνακες ζωγραφικής, γλυπτική, μουσική, χορός και το θέατρο – παρουσιάζονται στην ΑνώτερηΠαλαιολιθικήπερίοδο περίπου 45.000-35.000 χρόνια πριν. Ταυτόχρονα με αυτή τη δημιουργική έκρηξη, οιΣαμάνοι και οι ιερείς άρχισαννα αξιοποιούν τις τέχνες στη θεραπεία τους και στις θρησκευτικές πρακτικές. Η προέλευση τωντεχνώνκαι η θρησκεία φαίνεται να είναι συνυφασμένες, αφού οι τέχνες επηρέασαν συμβολικά τρόπουςγια να εκφραστούν αφηρημένες θρησκευτικές ιδέες.

-Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΔΡΑΜΑΤΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ

Στην αρχαία Ελλάδα

Αργότερα την εποχή της Αθηναϊκής δημοκρατίας (5ος αι. π.Χ.) το θέατρο τιμάται ιδιαίτερα.Συνδέεται με τις θρησκευτικές τελετές, τα δρώμενα για τη γονιμότητα και τη βλάστηση πουγίνονταν προς τιμή του Διονύσου. Οι πιστοί μεταμφιέζονταν σε σατύρους(ζωόμορφουςακόλουθους του θεού)και έψαλαν τον διθύραμβο (άσμα) με συνοδεία αυλού χορεύοντας γύρωαπό το βωμό του θεού. Ο Αρίων από τη Λέσβο (6ος αι. π.Χ.)ποιητής και μουσικός έδωσε στοδιθύραμβο έντεχνη μορφή(λυρική με αφηγηματικό περιεχόμενο και παρουσίασε τους σατύρουςμε χαρακτηριστικά τράγων οι οποίοι τραγουδούσαν- τράγος + ωδή => τραγωδία ).Ο Θέσπηςσυνέβαλε στην μετάβαση από τον διθύραμβο στη τραγωδία, όταν στα μέσα του 6ου αι. Στάθηκεαπέναντι από το χορό(50 άτομα) και συνδιαλέχθηκε με στίχους, επινόησε δηλαδή τονυποκριτή(υποκρίνομαι > αποκρίνομαι - απαντώ ).

37

Από τελευταίες έρευνες, ανακαλύπτονται σιγά -σιγά τεχνικές και τρόποι, που οι θεραπείες τηςψυχής ήταν δυνατό να γίνουν μέσα στο θέατρο κατά την διάρκεια των παραστάσεων τουαρχαίου δράματος όπως συνέβαινε για παράδειγμα, στην Επίδαυρο (δρα επί αύρας).Φαίνεται πως υπήρχαν οι κατάλληλες τεχνικές όπου μέσα από μία θεατρική παράσταση ήταν

δυνατό ο Θίασος να δώσει την Ίαση στους θεατές-ασθενείς που είχαν συγκεκριμένες θέσεις επίτου κοίλου του θεάτρου. Η θεραπευτική απελευθέρωση καταπιεσμένων παθών ήταν μέρος τηςτελετουργικής διαδικασίας, μέσω της οποίας η κοινότητα μπορούσε να συμβιβαστείς με τιςαπογοητεύσεις και τις δυσκολίες των αγώνων της για επιβίωση σε ένα μπερδεμένο και συχνάεχθρικό κόσμο, με τις απώλειες και τις νίκες του, τις χαρές και τις λύπες του, τις καταστροφές καιτους θριάμβους του.Η πρώτη γραπτή θεωρία της δραματοθεραπείας μπορεί να βρεθεί σε σύνδεση με το ελληνικό

θέατρο. Στην Ποιητική του, ο Αριστοτέλης παρουσιάζει ότι λειτουργία της τραγωδίας είναι ναπροκαλέσει κάθαρση - απελευθέρωση των βαθιών συναισθημάτων (ειδικά ελέου και φόβου) γιακαθαρισμό των αισθήσεων και των ψυχών των θεατών (Αριστοτέλης, μτφρ.). Οι ιδέες τουΑριστοτέλη για την κάθαρση έχουν επηρεάσει πολλούς κλάδους ψυχοθεραπείας από τηφροϋδική ψυχανάλυση και μετά, εστιάζοντας στην ιδέα ότι τα ανησυχητικά συναισθηματικάζητήματα και η θεραπεία τους πραγματοποιείται μόνο όταν ο ασθενής έχει επιτύχει κάθαρση.Αυτή η διαδικασία αμφισβητείται ως μη ρεαλιστική και άσκοπη από θεραπευτές που πιστεύουνότι η κάθαρση και η διορατικότητα δεν είναι αρκετά για να φέρουν την επούλωση ή την αλλαγή.

Στον Μεσαίωνα

Σχεδόν χίλια χρόνια αργότερα, η Χριστιανική Εκκλησία, αν και ήταν ενάντια στην πρωτόγονηεπιθυμία των ανθρώπων να δραματοποιούν τις ιστορίες τους, δεν ήταν σε θέση να εξαλείψειτελείως το εορταστικό αυτό στοιχείο που εκδηλωνόταν εντονότερα κατά τη περίοδο φύτευσηςτην άνοιξη και θερισμού το καλοκαίρι. Η θεραπεία μέσω του θεάτρου όμως παραμερίστηκε καιτελικά ξεχάστηκε..Οι αυστηροί νόμοι και περιορισμοί της εποχής δεν επέτρεπαν την πνευματικήανάπτυξη, την αναζήτηση νέων μεθόδων θεραπείας κλπ. Ο πολιτισμός εξασθένησε..

18ος-19ος αι. μ.Χ

Αιώνες αργότερα, συναντάμε την ηθική θεραπεία μέσα στα θέατρα των ψυχιατρικών ασύλων. ΟCoalminer, διευθυντής του ασύλου Chariton έξω από το Παρίσι, εργάζεται με ασθενείς σεθεατρικές παραγωγές με τη συμμετοχή του έγκλειστου μαρκήσιου De Sade μεταξύ 1797 και 1811.Ο Reil, Γερμανός συγγραφέας, κάνει αναφορές σε παραστάσεις μέσα σε ψυχιατρικά νοσοκομείατο 1803. Θεατρικές θεραπευτικές δραστηριότητες αναπτύσσονται και σε άλλα άσυλα τηςΕυρώπης.

Σύγχρονη εποχή

Στο τέλος του 19ου αιώνα, η τραγωδία επηρεάζει το Φρόιντ στη σύλληψη της ψυχαναλυτικήςθεωρίας, όπου η κάθαρση εξυπηρετεί την αυτογνωσία. Ο Evreinov προχώρησεαντιλαμβανόμενος δύο πραγματικότητες: του ατόμου και της περσόνα, την οποία αποκαλούμε“το άλλο εγώ”. Μέσω της ερμηνείας φανταστικών ρόλων, ο ηθοποιός δύναται να υπερβεί έναναριθμό ψυχολογικών και φυσικών ασθενειών, όπως φαίνεται στο βιβλίο του “The theatre in hie”(1927). Την ίδια εποχή, ο Vladimir Iljine ανέπτυξε μια αντίληψη του θεραπευτικού θεάτρουΒασισμένη στην εκπαίδευση και τον αυτοσχεδιασμό. Σιγά-σιγά, όσο προχωρούσε ο 20ος αι. τοθέατρο άρχιζε να αλλάζει..Οι απόψεις του Antonin Artaud με το “Θέατρο της Ωμότητας” εύρισκανπρόσφορο έδαφος, ενώ μέσα στη δεκαετία του '50 άρχισαν να κάνουν την εμφάνιση τουςπρωτοποριακά θεατρικά σχήματα όπως το “Living theatre” και αργότερα το “Bread and Puppet”και το θέατρο του Grotovski και του Barba.Εδώ αξίζει να σημειωθεί η δυναμική παρουσία του

38

αναμορφωτή του θεάτρου Bertold Brecht, με το θέατρο της συνειδητοποίησης και την έννοια τηςαποστασιοποίησης, που βρίσκει ιδανική εφαρμογή στην απόσταση από το πραγματικό γεγονόςστην ψυχοθεραπεία μέσω δράματος. Μέσα σε κλίμα κοινωνικών ανακατατάξεων, επιστημονικώνκαι καλλιτεχνικών αποδομήσεων, το θέατρο πλησιάζει τη ζωή, την ψυχιατρική και τηνψυχοθεραπεία, αρχίζει να αλλάζει η αντίληψη για τον ασθενή και την αντιμετώπιση του καιεμφανίζεται η θεραπεία μέσω δράματος. Ο όρος “Δραματοθεραπεία” δημιουργήθηκε από τονPeter Slade το 1939, ο οποίος έγινε ευρύτερα γνωστός για την ιδέα του ότι το δραματικό παιχνίδιτων παιδιών είναι μια φυσική μορφή εκμάθησης και θεραπείας. Το άρθρο του είχε τίτλο«Dramatherapy as an Aid to Becoming a Person».Τη δεκαετία του '60, μέσα σε ένα κλίμαεπαναστατικότητας και κοινωνικής συμμετοχής, κάποιοι πρωτοπόροι στην Αγγλία καταφέρνουννα εφαρμόσουν ποικίλες τεχνικές και να δώσουν έμφαση στην ιδιότητα του δράματος ωςπρωταρχικό μέσο για την αλλαγή και τη θεραπεία. Με την πάροδο του χρόνου διαμορφώνεται καισυγκεκριμενοποιείται μια μέθοδος, ενώ παράλληλα εξαπλώνεται στις Ηνωμένες Πολιτείες καιστην υπόλοιπη Ευρώπη. Η Ελλάδα έρχεται σε επαφή με τη δραματοθεραπεία το 1985, μέσω τηςEmy Sue Jennings και στη συνέχεια χάρη στον Robert Landy και τους υπόλοιπους πρωτοπόρους.Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η διαμόρφωση της μεθόδου που αξιοποίησε στοιχεία τουδράματος, της ψυχοθεραπείας, της ανθρωπολογίας, της μυθολογίας, του ψυχοδράματος ενώσυγχρόνως διαφοροποιούνταν από το θεατρικό παιχνίδι και τη δραματοποίηση. Όπως γίνεταικατανοητό, ανάλογα με την επιστημονική προέλευση και το ενδιαφέρον των πρώτωνδραματοθεραπευτών διαμορφώνονται και τα μοντέλα δραματοθεραπείας. Με αυτόν τον τρόποδιακρίνουμε το ανθρωπολογικό, το αφηγηματικό το παραθεατρικό, το αυτοσχεδιαστικό, τοαναπτυξιακό μοντέλο όπως και εκείνο που χρησιμοποιεί τον ρόλο. Με την πάροδο του χρόνου, ταμοντέλα συγκλίνουν και οι σύγχρονοι δραματοθεραπευτές εκπαιδεύονται και αξιοποιούν τεχνικέςκαι θεωρητικές προσεγγίσεις από όλα τα μοντέλα, με στόχο το όφελος του θεραπευόμενου..

-ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

-Phil Jones, Δραματοθεραπεία. Το θέατρο ως τρόπος ζωής και θεραπείας, Ελληνικά Γράμματα,2003.

-Robert J., Landy, Προσωπικότητα και προσωπείο. Ο ρόλος στο Δράμα, τη θεραπεία και τηνκαθημερινότητα, Ελληνικά Γράμματα, 2001.

-Jennings S., Dramatherapy- Theory & practice, Routledge, 1987.

-Artaud Α., To θέατρο και το είδωλο του, Δωδώνη, 1958.

39

Β. Θεραπεία μέσω του θεάτρου

Η δραματοθεραπεία είναι μια μορφή θεραπείας της ψυχικής κατάστασης μέσω του θεάτρου.Χρησιμοποιώντας θεατρικές τεχνικές προσπαθεί να εισχωρήσει, να υποστηρίξει και να βοηθήσειτα άτομα να ανακαλύψουν με τρόπο ήπιο και σταδιακό τις αλήθειες τους, καθώς και νααναπτύξει την υγιή πλευρά τους, επιφέροντας έτσι την ψυχική και συναισθηματική τουςισορροπία. Μέσα από τις τεχνικές της επιτυγχάνεται η διερεύνηση των εμπειριών τουθεραπευμένου.

Στην αρχαιότητα χρησιμοποιείτο για συγκεκριμένους σκοπούς, όπως για τη γονιμοποίηση τηςγης, τον εξορκισμό μιας επιδημίας και για ότι άλλο ο άνθρωπος ένιωθε την ανάγκη να ζητήσειβοήθεια από κάποια ανώτερη δύναμη.

Σήμερα στόχος της δραματοθεραπείας είναι η ενδυνάμωση της αυτοεκτίμησης και τηςαυτογνωσίας, η βελτίωση των διαπροσωπικών σχέσεων, η επίλυση ατομικών ή οικογενειακώνπροβλημάτων, και η αντιμετώπιση ποικίλλων κρίσεων τείνοντας στην προσωπική ανάπτυξη καιεξέλιξη του κάθε ασθενή.

Χρησιμοποιείται ως μέθοδος θεραπείας σε παιδιά και ενήλικες, κυρίως με ειδικές ανάγκες, στουςεφήβους, στον εθισμό από ουσίες και στις διατροφικές διαταραχές. Επίσης, θεραπεύειδιαταραχές της προσωπικότητας και μετά-τραυματικού στρες, θύματα σεξουαλικήςκακοποίησης, καταθλιπτικά συναισθήματα, δυσκολίες σύναψης σχέσεων, έλλειψηενδιαφέροντος για τη ζωή και ψυχοσωματικές ασθένειες.

Μερικές από τις τεχνικές που χρησιμοποιεί είναι η κίνηση, η μίμηση, η καθοδηγούμενηφαντασία, η ζωγραφική, ο πηλός. Σε μια δραματοθεραπευτική συνεδρία το σενάριο του κάθεμέλους ξεχωριστά παρουσιάζεται με συμβολική μορφή. Χρησιμοποιούνται θεατρικά έργα, μύθοικαι παραμύθια τα οποία μιλούν για την ανθρώπινη κατάσταση και έχουν έμμεση σχέση με τηνκατάσταση του θεραπευόμενου.

40

Σε κάθε συνάντηση, χρησιμοποιείται ο λόγος, τόσο στην αρχή για να φανερωθεί το υλικό με τοοποίο θα εργαστεί η ομάδα δραματοθεραπευτικά, όσο και στο τέλος ώστε να κατανοηθεί τονόημα της όλης διαδικασία. Ενδιάμεσα, υπάρχει η δράση κατά την οποία ο θεραπευόμενοςεπιλέγει ένα ρόλο. Ανάλογα με τον ποιο ρόλο και πως θα τον υποδυθεί αποκαλύπτεται σιγά σιγάτο ψυχικό του πρόβλημα. Σε αυτές τις συναντήσεις ο ασθενής έχει τη δυνατότητα να φανερώσειτα προσωπικά του βιώματα, χωρίς να είναι αναγκαίο να μιλήσει άμεσα για αυτά.

Πηγές:-Ε.Δ.Π.Ε.-glyfadametropolitans

- iatropedia-drasi-psyhis.blogspot.com-http://www.playtherapy.gr/dramatherapy/

41

Γ. Αυτισμός και θεατροθεραπεία

Η θεατροθεραπεία είναι μια μορφή θεραπείας που απευθύνεται σε όλους μας και κατά κύριολόγο στα παιδιά με αυτισμό! Αυτό επειδή τα παιδιά με αυτισμό είναι κλεισμένα στον εαυτό τους.Μέσω της θεατροθεραπείας τα παιδιά περνούν από πολλές δοκιμασίες οι οποίες στοχεύουνστην τόνωση της αυτοπεποίθησης τους. Επιπρόσθετα η θεραπεία αυτή βοηθά στη σωστή καιυγιή φιλία αλλά στην αντίληψη και την έκφραση των συναισθημάτων τους με αποτέλεσμα ναπαρακολουθούν και να συμμετέχουν με επιτυχία σε μια συζήτηση που θα αναπτύσσεται μεεποικοδομητικό διάλογο.

http://www.diakonima.gr

Το υψηλής ποιότητας θέατρο χαρίζει προσωπική ευχαρίστηση και ευκαιρία για δημιουργία νέωνεικόνων και αφηγήσεων για τον κόσμο σπώντας την τροχοπέδη της γλώσσας και θέτονταςπροβληματισμούς. «Δεν κάνουμε θέατρο για το θέατρο. Δεν κάνουμε θέατρο για να ζήσουμε.Κάνουμε θέατρο για να πλουτίσουμε τους εαυτούς μας, το κοινό που μας παρακολουθεί κι όλοιμαζί να βοηθήσουμε να δημιουργηθεί ένας πλατύς, ψυχικά πλούσιος και ακέραιος πολιτισμόςστον τόπο μας».

ΜcDonnell, B. & Shellard, D. (2006). Social impact study of UK theatre, Arts Council England.

42

Γνωστικό Συμπεριφορικό Δράμα (Χάρις Καρνέζη)

Η Δρ. Χάρις Καρνέζη προτείνει μία πρωτοποριακή μέθοδο για την θεραπεία του αυτισμού μέσωτης θεατρικής έκφρασης. Η επιστήμονας και ηθοποιός, ανακάλυψε ότι οι στόχοι του θεάτρουταιριάζουν με τις ανάγκες των αυτιστικών παιδιών , αντιλέγοντας στην άποψη ότι ο αυτισμός δενεπιτρέπει στα άτομα να έχουν κοινωνικές σχέσεις και δραστηριότητες.

Η νέα μέθοδος προέκυψε όταν ανέλαβε, κατά το διδακτορικό της, να κάνει θέατρο σε μια ομάδαπαιδιών με σύνδρομο Ασπεργκερ και κατάφερε να θεραπεύσει ένα παιδί που ήταν στο φάσματου αυτισμού.

Το μοντέλο της ονομάζεται Γνωστικό Συμπεριφορικό Δράμα (Cognitive Behaviour Drama-CBD), τοοποίο συνδυάζει για πρώτη φορά μεθόδους της ψυχολογίας για παιδιά στο φάσμα του αυτισμού,όπως η γνωστική και κυρίως η συμπεριφορική, με την τέχνη του θεάτρου. Το σημείο τομής τουθεάτρου με τον αυτισμό βρίσκεται στην φύση του αυτισμού. Καθώς βασική αδυναμία τωνπαιδιών είναι να μπουν στη θέση των άλλων, να κατανοήσουν πως αισθάνονται και ναανταποκριθούν με ευαισθησία στις ανάγκες τους, το θέατρο απαιτώντας την κατανόηση τωνσχέσεων, και την ανακάλυψη και την εξέλιξη των εκφραστικών μέσων του καθένα, δραθεραπευτικά. Η μέθοδος αυτή βασίζεται στο θέατρο αλλά δεν είναι απαραίτητο να αναφέρεταιμόνο σε παιδιά με αυτισμό αλλά και σε εκπαιδευτικούς οι οποίοι αναζητούν τρόπους για ναπροσεγγίσουν τους μαθητές τους έτσι ώστε οι μαθητές να κατανοούν και όχι να αναπαράγουνάσκοπα γνώσεις.

http://tvxs.gr/news

43


Χοροθεραπεία

Α. Ο χορός ως έκφρασηΒ. Θεραπεία μέσω του χορού

44

Α. Ο χορός ως έκφραση

ΟΡΙΣΜΟΣ: Ο χορός είναι μορφή καλλιτεχνικής και αθλητικής έκφρασης η οποία γενικάαναφέρεται στην κίνηση του σώματος, συνήθως ρυθμική και σύμφωνη με τη μουσική.

Είναι ένας τρόπος επικοινωνίας μέσω του σώματος. Έτσι μπορούν να εκφραστούν διάφορασυναισθήματα και να ειπωθούν διάφορες ιστορίες , άλλες χαρούμενες και άλλες θλιβερές ή καιτραγικές.

ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΠΟΥ ΕΓΡΑΨΑΝ ΙΣΤΟΡΙΑ:Ο χορός κατά πάσα πιθανότητα είναι η πρώτη μορφή έκφρασης στην οποία επιδόθηκε οάνθρωπος.

Για τους πρωτόγονους ανθρώπους ο χορός είχε μορφή τελετουργίας και αποσκοπούσε στηνεπαφή με τις θεότητές τους και στην εύνοιά τους για την εξασφάλιση της καλής συγκομιδής, γιατην εκπλήρωση μιας επιθυμίας τους ή για την θεραπεία τους από κάποια ασθένεια.

Η χριστιανική εκκλησία αντιμετώπιζε τον χορό ως ένα είδος αμαρτίας αφού πρόβαλλε σε μεγάλοβαθμό το σώμα.

Ο ΧΟΡΟΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ:

45

Η τέχνη του χορού άκμαζε εκείνη την εποχή και κατείχε σημαντική θέση στο πολιτισμικόγίγνεσθαι και στο θρησκευτικό τελετουργικό της εποχής. Ο χορός στην αρχαία Ελλάδα ήτανάμεσα συνδεδεμένος με τη μουσική και την ποίηση. Υπήρχε μάλιστα η πεποίθηση ότι ο χορόςείναι μια ευκαιρία παρεμβολής της θεϊκής φύσης στα ανθρώπινα πράγματα.

Ο ΧΟΡΟΣ ΣΤΟΝ ΜΕΣΑΙΩΝΑ:Σε όλη τη διάρκεια του Μεσαίωνα ο χορός ήταν υπό διωγμό γεγονός που ενίσχυσε τον αφορισμότους από την εκκλησία , εκτός από τους κυκλικούς χορούς που ήταν αποδεκτοί.

Ο ΧΟΡΟΣ ΣΤΗΝ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ:Ο χορός εμφανίζεται ξανά στην κοινωνική ζωή την εποχή της αναγέννησης , όπου αποτελεί τρόποεπικοινωνίας. Πρωταγωνιστεί στις αυλές των βασιλιάδων στη διάρκεια των εορτών πουδιοργάνωναν οι ευγενείς για πολιτικούς λόγους για να γιορτάσουν κάποιο γάμο ή για ναεπιδείξουν τον πλούτο και τη δύναμή τους.

Οι αριστοκράτες και τα μέλη της βασιλικής οικογένειας χόρευαν στις αίθουσες και τους κήπουςτων ανακτόρων τους. Ο χορός βοηθούσε στην ανάπτυξη των κοινωνικών σχέσεων στην Αυλή.

Ένας από τους γνωστότερους δασκάλους της εποχής ήταν ο Γκουλιέλμο Εμπρέο ντα Πέζαρο, πουστο έργο του η τέχνη του χορού, τον 15ο αιώνα κωδικοποιούσε τις έξι αρετές ενός άριστουχορευτή: το μέτρο, η κίνησή του στο χώρο, η μνήμη, ο αέρας» και η κίνηση του σώματός του

Η ίδρυση της πρώτης σχολής χορού για ευγενείς , που ιδρύθηκε το 1545 στο Μιλάνο ,συνέβαλεσημαντικά στη διάδοση του επαγγελματικού χορού. Στη σχολή αυτή, μάλιστα, εκπαιδεύτηκαν οιπρώτοι σπουδαίοι επαγγελματίες χορευτές και χορογράφοι, ανάμεσα στους οποίους οΜπαλτασαρίνο ντε Μπελτζογιόζο.

Το 1661 ο Λουδοβίκος ΙΔ΄ ίδρυσε την Βασιλική Ακαδημία χορού και το 1672 την Εθνική Σχολήχορού. Ο πρώτος διευθυντής, μάλιστα, της σχολής, Σαρλ Λουί Μποσάμπ, κατέγραψε τα βήματακαι τις 5 ποζισιόν των ποδιών, καθώς και τη χρήση του αν ντεόρ που αποτελεί τη βάση τουκλασικού χορού.

Με τους πρώτους επαγγελματίες χορευτές, ο χορός πέρασε από τις Αυλές στο θέατρο. Σε αυτόσυνέβαλε και ο ιταλικής καταγωγής συνθέτης Ζαν-Μπατίστ-Λουλί, ο οποίος διορίστηκεδιευθυντής της μουσικής ακαδημίας.

Το 1681 παρουσιάστηκε ο Θρίαμβος της αγάπης, το πρώτο μπαλέτο στο οποίο συμμετείχανεπαγγελματίες χορεύτριες, μέχρι τότε όλους τους γυναικείους ρόλους υποδύονταν άντρες. Έτσιγεννήθηκε ο πραγματικός ανταγωνισμός ανάμεσα στους χορευτές και τις χορεύτριες,υποχρεώνοντας τους σολιστ να επινοούν όλο και πιο σύνθετα βήματα προκειμένου ναδιακριθούν.

18ος αιώνας:

46

Το 18ο αιώνα οι άνθρωποι ένιωσαν την ανάγκη να συνδέσουν μια ιστορία με τη χορογρφία τηνοποία θα μπορούσαν να παρακολουθήσουν οι θεατές. Την ίδια περίοδο οι χορεύτριες, που είχανδιδαχτεί το επάγγελμα στις ακαδημίες, είχαν μεγαλύτερη ζήτηση από τους χορευτές και ο χορόςάρχισε να διαδίδεται.

Συμβαδίζοντας με την τάση του Διαφωτισμού για οργάνωση της γνώσης, ο δάσκαλος χορούΡαούλ Οζέ Φεγιέ δημοσίευσε δύο δοκίμια –Χορογραφία και Η Τέχνη της Περιγραφής του Χορού-,στα οποία εξηγούσε τις πέντε βασικές ποζσισιόν και πολλά βήματα ανάμεσα στα οποία το πλιέ,το γκλισέ, το καμπριόλ, προτείνοντας ένα σύστημα καταγραφής των χορογραφιών.

Το 1760 ο Ζαν Ζορζ Νοβέρ δημοσίευσε το δοκίμιο Επιστολές για τον Χορό, στο οποίουπογράμμισε τον έντονο δεσμό μεταξύ χορού, μουσικής και σκηνογραφίας και αποδοκίμασε τηχρήση δύσχρηστων κουστουμιών και των παπουτσιών με ψηλό τακούνι.

20ος αιώνας:Ο χορός αναγεννήθηκε χάρη σε έναν σπουδαίο κυνηγό ταλέντων τον Σεργκέι Ντιαγκίλεφ. Ηκαλλιτεχνική ευφυΐα του σε συνδιασμό με την αγάπη του για τον χορό, του επέτρεψαν νασυσπειρώσει ιδιαίτερα ταλαντούχους καλλιτέχνες όλων των κλάδων: χορογράφοι, χορευτές,συνθέτες, ζωγράφοι και σκηνογράφοι.

Χάρη στην κρατική μέριμνα, αλλά κυρίως χάρη σε μια ομάδα σπουδαίων καλλιτεχνών, οΝτιαγκίλεφ κατόρθωσε να κάνει γνωστά τα ρωσικά μπαλέτα του σε ολόκλητη την Ευρώπη και τηνΑμερική. Στην ομάδα του ανήκαν πολλοί γνωστοί χορευτές όπως: Βασλάφ Νιζίνσκι, ΆνναΠάβλοβα κτλ.

Οι μεγάλες αλλαγές που προέκυψαν από την ομάδα των ρωσικών μπαλέτων προκάλεσανποικίλες αντιδράσεις στο κοινό.

Η στάση του σώματος του χορευτή ,που ήταν στραμμένο προς τα μέσα και με τα πόδιαγυρισμένα προς το εσωτερικό , είναι ένα μόνο παράδειγμα των καινοτομιών που εισήγαγε ηομάδα. Επιπλέον ώθησε τους χορογράφους και τους συνθέτες να συνεργάζονται για τηδημιουργία νέων μπαλέτων υπογραμμίζοντας το θεσμό της μουσικής με το χορό.

47

Στα χρόνια που ακολούθησαν και κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα, ο σύγχρονος χορόςεξελίχθηκε και προέκυψαν πολλά νέα ρεύματα.

Ο λεγόμενος σύγχρονος χορός χρησιμοποιεί διαφορετικές τεχνικές και μορφές έκφρασης από τοκλασικό χορό, και προτείνει νέες κινήσεις που βασίζονται στις αρχές των κοιλιακών συσπάσεων,όπως παρατηρούμε, για παράδειγμα, στην τεχνική της Μάρθα Γκράχαμ, της διάσημηςαμερικανίδας χορεύτριες, που θεωρείται μητέρα του σύγχρονου χορού.

Οι σημερινοί χορογράφοι, απαλλαγμένοι από την αυστηρότητα των τεχνικών του κλασικούμπαλέτου εμπνέονται όλο και πιο ελεύθερα από διάφορα είδη και στυλ χορού, ώστε να επινοούνκαινούριες κινήσεις δίνοντας πάντα έμφαση στην έκφραση των συναισθημάτων.

Β. Θεραπεία μέσω του χορού

Σύμφωνα με τον ADTA«χοροθεραπεία είναι η ψυχοθεραπευτική χρήση της κίνησης και τουχορού, μέσα από την οποία το άτομο συμμετέχει δημιουργικά σε μια διαδικασία που προωθεί τηγνωστική, συναισθηματική, σωματική και κοινωνική του ολοκλήρωση.»

Η χοροθεραπεία απευθύνεται σε όλες τις ηλικίες και προσπαθεί να επιλύσει ψυχικά ή σωματικάπροβλήματα όπως : νευρώσεις, ψυχώσεις, εξαρτήσεις, νοητική υστέρηση, ειδικές ανάγκες,παθήσεις όπως καρκίνος, αλτσχάϊμερ, πάρκινσον. Επίσης οι χοροθεραπευτές εργάζονται μεάτομα που αποζητούν την έκφραση, τη δημιουργικότητα, την αυτογνωσία μέσα από την κίνησηκαι το χορό. Επίσης εργάζονται σε προγράμματα πρόληψης, εκπαίδευσης, επιμόρφωσης, σεμονάδες απεξάρτησης, επανένταξης, αποασυλοποίησηςκ.λ.π.

Σύμφωνα με τις αρχές της χοροθεραπείας το σώμα καθρεφτίζει την προσωπικότητα, και τασυναισθήματα του ατόμου. Το βασικό εργαλείο είναι το σώμα, ενώ η κίνηση χρησιμοποιείται ωςμέσο αλλαγής. Καλλιεργώντας την κίνηση και διευρύνοντας το κινητικό μας λεξιλόγιο μπορούμενα παράγουμε αυθόρμητη κίνηση η οποία μας οδηγεί στο ασυνείδητο από το οποίο ανασύρουμεεμπειρίες και συναισθήματα.

Σύμφωνα με τους χοροθεραπευτές το σώμα είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την ψυχή και τον νου( ενιαία τρισδιάστατη ύπαρξη του ανθρώπου), συνεπώς αν ένα από αυτά υποστεί κάποια αλλαγήτότε επηρεάζονται και τα άλλα δύο. Έτσι διατυπώνεται η θεωρία ότι η θεραπεία και η κίνησηβρίσκονται σε συνεχή διαλεκτική μεταξύ τους.

48


Δημιουργική γραφή και θεραπεία

49

Δημιουργική γραφή και θεραπείαΔημιουργική γραφή θεωρείται κάθε γραφή φανταστική λογοτεχνία, ποίηση. Έργα πουεντάσσονται σε αυτή τη κατηγορία περιλαμβάνουν τα μυθιστορήματα ,η επική ποίηση ,ταδιηγήματα και η ποίηση.

Η δημιουργική γραφή εμφανίστηκε και αναπτύχθηκε στην Πανεπιστημιακή κοινότητα τωνΗ.Π.Α.στις αρχές 20ου αι. Εξελίχθηκε στους κόλπους των Πανεπιστημιακών ιδρυμάτων τηςΚολούμπια, Πρίνστον, Μπράουν, Αιόβα και Μπένιγκτον.

Μέσω της μεθοδολογίας που κάθε πανεπιστημιακό ίδρυμα και κάθε έγκυρος εκπαιδευτικόςφορέας εφαρμόζει για να διδάξει τη δημιουργική γραφή ο γραπτός λόγος απελευθερώνεται καιαναγνωρίζεται ως δικαίωμα κάθε δυνητικού συγγραφέα. Μεσω της δημιουργικής γραφήςεξασφαλίζεται ένα μέσο διεύρυνσης του λόγου και στοχασμού.(βικιπαιδεια)

Με τη δημιουργική γραφή εκφράζουμε τις σκέψεις μας ,αυτό που πιστεύουμε ,που νομίζουμε κβιώνουμε ,επικοινωνούμε με "κρυμμένες" πτυχές του εαυτού μας ,αυξάνουμε την εμπιστοσύνητου εαυτού μας ,οργανώνουμε και πλαισιώνουμε τις σκέψεις μας, μαθαίνουμε να γράφουμεχωρις αυτολογοκρισία και εσωτερικεύουμε αυτό που εκφράζουμε δηλαδή με τον γραπτό λόγοέχουμε αρκετό χρόνο ώστε να επεξεργαστούμε τις σκέψεις μας.

Συνήθως ο γραπτός λόγος βγαίνει μέσα από κάθε σκέψη μας μια συναισθηματική σχέση αυτούπου γράφει με το γραπτό του. Επιπλέον μας προσφέρει σκέψεις περιγραφές ,ύφος,-πλοκή. Επίσης πιο εύκολα γράφεις κάτι αν είσαι συναισθηματικά φορτισμένος.Το γράψιμο βοηθά στο ξεμπλοκάρισμα που πολλές φορές παρατηρείταιστην πορεία μιας ψυχοθεραπευτικής προσέγγισης που μπορεί να γίνεται εξάσκηση στηνθεραπευτική γραφή σε συνδυασμό με μια θεραπευτική μέθοδο.Αυτονόητο είναι οτι όλοι μπορούμε να γράψουμε ακόμα κι αν κάποιος δεν έχει ταλέντο στογράψιμο.Γράφοντας, ανακαλύπτουμε πιο πολύ τον εαυτό μας αλλά και εκφράζουμε την εμπειρία από τηζωή μας.Μερικά εργαστήρια γραφής έχουν στόχο να κινητοποιήσουν τον άνθρωπο να γράφει προς τηνκατεύθυνση της αυτογνωσίας κ σκοπό την εξάσκηση στην αντιμετώπιση κάθε εμποδίου πουαποτρέπει το γράψιμο.Στόχος των ανθρώπων που παρακολουθούν εργαστήρια γραφής είναι να ξεκλειδώσουν μυστικάτους εαυτούς τους. Πρόκειται για ομάδες. 3-5 ατόμων. Καθε κύκλος αποτελείται απο 8-10συναντήσεις 10λ. Οι άνθρωποι γράφουν καθοδηγημένοι από ειδικευμένο συντονιστή που θέτεικανόνες ανάλογες με τις ανάγκες και χαρακτηριστικά της ομάδας.

50

Χαρακτηριστικά γραφής:ΜονιμότηταΣιωπή και μοναξιάΤο σώμαΟ φόβοςΠειθαρχία

Η τεχνική διαφορά ανάμεσα στη θεραπευτική γραφή και τα άλλα εργαστήρια είναι οτι τα άτομαπου είναι σε ομάδες ακολουθούν κάποια μέθοδο ψυχοθεραπείας.Η μέθοδος της δημιουργικής Θεραπευτικής γραφής κινητοποιεί ένα υψηλόδυναμικό αυτοσυνειδησίας κ δίνει ερεθίσματα για περισυλλογή.Η θ.γ. συνιστάται στους ανθρώπους που ακολουθούν μια προσέγγιση ψυχοθεραπείας άνθρωποιμε κατάθλιψη άγχος, αγωνίες, προβλήματα κ.α.Επίσης με τον όρο θ.γ. αναφερόμαστε σε συγκεκριμένες χρήσεις διαφόρων τεχνικών γραφής σεθεραπευτικό πλαίσιο. Βοηθά λοιπόν τους ασθενείς δίνοντας τον έλεγχο του εαυτού τουςξεπερνώντας την αίσθηση ανικανότητας. 2ον δίνει στους ασθενείς χαρτί καιμολύβι όλοι καταγράφουν για τη πορεία υγείας τους που μπορούν να μοιραστούν με γιατρούς .3ον οι άνθρωποι έρχονται σε επαφή με ερωτήματα που τους απασχολούν και χρησιμοποιούν τηγραφή ως εργαλείο διαχείρισης συναισθημάτων.

Πλεονεκτήματα Γραπτού λόγου

Είναι σαφής, εφόσον προηγείται σκέψη, μελέτη, προσχεδιασμός. Σπάνια δέχεται διορθώσεις. Έχει κύρος καιδύσκολα παρερμηνεύεται απ' ότι ο προφορικός. Έχει χαρακτήρα επίσημο και μακροβιότητα. Μπορεί να νικά τηφθορά του χρόνου και τις αδυναμίες της μνήμης.

Ο γραπτός λόγος διακρίνεται για:

Για την επιμελημένη σύνταξη, διατύπωση, λεξιλόγιο και επιτρέπει τον έλεγχο για τη συστηματική χρησιμοποίησητου.

51

Τις ολοκληρωμένες προτάσεις, φράσεις.

Την πυκνότητα και τη σαφήνεια των νοημάτων

Την αυστηρή και λογική χρήση της γλώσσας

Για προτίμηση παθητικής σύνταξης

Και δυνατότητα να καθιστά αθάνατο τον γραπτό λόγο.

52


Games - Παιγνιοθεραπεία

Α. Η ιστορία των βιντεοπαιχνιδιώνΒ. Θεραπευτικές εφαρμογές των videogamesΓ. Αυτισμός και Νέες Τεχνολογίες

53

Α. Η ιστορία των βιντεοπαιχνιδιών

Η Ιστορία των Βιντεοπαιχνιδιών, αρχίζει στα τέλη της δεκαετίας του '40. Προς τα τέλητου '50 και στα μέσα του '60, στην Αμερική, αρχίζουν να μπαίνουν στην καθημερινή μαςζωή, οι υπολογιστές. Για την ακρίβεια, οι κεντρικοί υπολογιστές. Από εκείνη την περίοδο,τα βιντεοπαιχνίδια έκαναν την εμφάνιση τους, στις κονσόλες, στα φλίπερ, στουςυπολογιστές, αλλά και στις φορητές κονσόλες.

Το πρώτο παιχνίδι - μηχάνημα που διαφημίστηκε επίσημα, ήταν το ComputerSpace(παιχνίδι φλίπερ), το 1971. Μέχρι και τα τέλη του '70, είχε εμφανιστεί στις ΗΠΑ, στηνΕυρώπη, στην Ιαπωνία, αλλά και στη Λατινική Αμερική. Το 1977, έγινε γνωστό σε όλους,και το αναζητούσαν πολλοί, και είχε κάνει πάρα πολλές πωλήσεις. Μετά από έξι περίπουχρόνια, συμβαίνει ακριβώς το ίδιο, που προκάλεσε ακόμα περισσότερες εντυπώσειςπαγκοσμίως. Αυτό το γεγονός, γινόταν μέχρι να εμφανιστεί ο προσωπικός υπολογιστής, οοποίος προκάλεσε τις ίδιες αντιδράσεις. Πάντως, τις περισσότερες εντυπώσεις τράβηξανοι Αμερικάνικες και οι Ευρωπαϊκές εταιρίες βιντεοπαιχνιδιών, κάτι το οποίο συμβαίνειακόμη και σήμερα. Παρ´όλα αυτά, δεν είχαν όμως τόσες, όσες είχαν οι Γιαπωνέζικεςεταιρίες, αφού από εκεί άρχιζε να εξελίσσεται η τεχνολογία. Από την στιγμή που οιυπολογιστές και οι κονσόλες ήρθαν σε επαφή, με πολύ κόσμο, αποφάσισαν να κάνουνκάτι πρωτότυπο. Να δημιουργήσουν τις λεγόμενες φορητές κονσόλες. Καλώς η κακώς,δεν πολυσυμπάθησαν πολλοί αυτήν την πρωτότυπη κίνηση, από τις Αμερικανικέςεταιρίες. Και πάλι το πάνω χέρι είχαν και έχουν οι Ιαπωνικές εταιρείες, αφού εμφάνισανπασίγνωστες κονσόλες (φορητού τύπου), όπως η Nintendo, αλλά και η Sony, πουπαρουσίασε, μετά την έκδοση του PlayStation 2, και το PSP. Σήμερα, τα παιχνίδιαεμφανίζονται και στα κινητά, και στους προσωπικούς ψηφιακούς οδηγούς.

Οι Τόμας Γκόλντσμιθ και ΈστλεΡέι Μαν ήταν αυτοί που εφηύραν τις θερμικές βαλβίδες,και αυτή άρχισε να δημιουργείται στις 25 Ιανουαρίου του 1947 και τέλειωσε στις 14Δεκεμβρίου του 1948. Χρησιμοποιούσαν οχτώ θερμικές βαλβίδες, οι οποίεςτοποθετούνταν στον υπολογιστή, όπου τότε ήταν στα πρώτα του βήματα, και αντί γιαηλεκτρονικά σχέδια, χρησιμοποιούσαν τις βαλβίδες αυτές, που το φως τους εμφανιζότανμέσα από την οθόνη.

Το 1949-50, περίπου, ο Τσάρλι Αντάμα, δημιούργησε ένα παιχνίδι με τίτλο BouncingBall,από εκείνη την στιγμή, τα βιντεοπαιχνίδια έκαναν δειλά-δειλά τα πρώτα τους βήματα.

Τον Φεβρουάριο του 1951 ο ΚρίστοφερΣτρέτσει, προσπάθησε να δημιουργήσει έναπαιχνίδι που να αφορά το επιτραπέζιο παιχνίδι του ταβλιού στους υπολογιστές PilotACE.Τον Οκτώβριο της ίδιας χρονιάς, πρόσθεσε μεγαλύτερη ποσότητα μνήμης στο παιχνίδι.

Μετά από έναν χρόνο, δημιουργήθηκε το πρόγραμμα - παιχνίδι OXO από τον ΑλεξάντερΣάφτο Ντάγκλας, το οποίο είχε θέμα με το παιχνίδι με την τρίλιζα, αλλά με τα γράμματαΟ η Χ. Το παιχνίδι δημιουργήθηκε για τον Αυτόματο Υπολογιστή, ο οποίος εφευρέθηκεαπό τον Τζον ΒονΝιούμαν. Αντίπαλος του παίκτη, ο υπολογιστής.

Το 1958, ο Γουίλιαμ Χίγκινμοθαμ, έφτιαξε ένα παιχνίδι, χρησιμοποιώντας Οσκιλοσκόπιο,και έναν αναλογικό υπολογιστή. Ο τίτλος, ήταν TennisforTwo, (Τένις για δύο), ένα

54

παιχνίδι που αφορούσε το ολυμπιακό άθλημα του τένις. Στον Υπολογιστή, εμφανιζότανένα επίπεδο γήπεδο τένις, και ένα εμπόδιο που παριστάνει το φιλέ και το μπαλάκιεμφανιζόταν πιο λαμπερό από τα υπόλοιπα. Η κυκλοφορία του παιχνιδιού, ήτανδιαθέσιμη μέχρι το 1959.

Το 1961, ένας μαθητής ο Στηβ Ράσελ, δημιούργησε το Spacewar!, ένα διαστημικόπαιχνίδι, με πρωταγωνιστή ένα διαστημικό πύραυλο, όπου εξουδετερώνει ότι βρίσκεταιμπροστά του.

Το 1966, ο ΡαλφΜπάερ, αποφασίζει να φτιάξει μια μηχανή παιχνιδιού. Συνεργάστηκε μετον Μπιλ Χάρισον, και χρησιμοποίησαν χρήσιμα ηλεκτρικά αντικείμενα. Έφτιαξαν έναπαιχνίδι ονόματι Chase, και ο Χάρισον δημιούργησε επίσης και ένα ψεύτικο όπλο τοοποίο ήταν συνδεδεμένο με την μηχανή του παιχνιδιού, και όταν σκόπευες στον εχθρόπου σε πυροβολείς, τον σκοτώνεις εσύ. Το 1969, δημιουργείται η πρώτη κονσόλα πουείναι μόνο και μόνο για να χρησιμοποιείται στο σπίτι.

Την ίδια χρονιά, ένας προγραμματιστής που δούλευε στην AT&T, ο ΚενΤόμπσον, έκανεένα δικό του παιχνίδι, το SpaceTravel, το οποίο βρισκόταν στην ίδια κατηγορία με αυτότου Στιβ Ράσελ, αφού έχουν σχέση και τα δύο με το διάστημα. Χρησιμοποίησε τονκώδικα Fortran. Επίσης πρόσθεσε μαζί με τον ΝτένιςΡίτσι, τη γλώσσα προγραμματισμούPDP-7, ενώ χρησιμοποίησαν και το λειτουργικό σύστημα Unix, το οποίο τότε είχεπρωτοβγεί. Έτσι το SpaceTravel, έγινε το πρώτο παιχνίδι που είχε σύστημα Unix.

Δεκαετία 1970

Η Χρυσή εποχή των φλίπερ

Τον Σεπτέμβρη του 1971, δημιουργήθηκε το παιχνίδι GalaxyGame, από μια παρέαμαθητών που σπούδαζαν στο πανεπιστήμιο του Στάφορντ. Βασισμένο από το Spacewar!,ήταν παιχνίδι το οποίο για να παίξεις, έπρεπε να ρίξεις κέρμα. Ύστερα, το 1972 βγήκε γιαοκτώ διαφορετικές κονσόλες.

Την ίδια επίσης χρονιά, οι ΝόλανΜπούσνελ και ΤεντΝτάμπνει, έφτιαξαν επίσης άλλο έναπαιχνίδι που αφορούσε το διάστημα, το ComputerSpace. Όμως δεν είχε κάποια ιδιαίτερηεπιτυχία.

Οι Μπούσνελ και Ντάμπνει, κατάλαβαν πως το ComputerSpace, δεν έδειξε πολύσημασία, και αποφασίζουν να δημιουργήσουν μια εταιρεία βιντεοπαιχνιδιών, την Atari.Ύστερα, έβγαλαν στην αγορά το παιχνίδι - φλίπερPong, το οποίο έδειξε σημαντικήεπιτυχία. Βασιζόταν στο άθλημα του τένις, όπως και το άλλο παιχνίδι, το TennisforTwo.Πουλήθηκαν 19.000 παιχνίδια - φλίπερ.

Ένα από τα πιο γνωστά βιντεοπαιχνίδια όλων των εποχών, ήταν και είναι τοSpaceInvaders, που δημιουργήθηκε το 1978. Η εταιρία που το έφτιαξε, είναι ηγιαπωνέζικη Taito. Η Taito, έγινε πλήρως διάσημη, για την σειρά Pac-Man, και για τοAsteroids. Παιχνίδια που βγήκαν το 1979 και 1980 αντίστοιχα. Αυτά κυρίως τα παιχνίδια,

55

μπορούσαν να βρεθούν, στα εμπορικά κέντρα, σε ζαχαροπλαστεία, σε καταστήματαβιντεοπαιχνιδιών (όπως είναι λογικό), αλλά και σε εστιατόρια.

Οι Πρώτες Κονσόλες της 1ης γενιάς (1972-1977)

Όπως αναφέραμε, η πρώτη κονσόλα που σχεδιάστηκε αποκλειστικά για το σπίτι,κατασκευάστηκε από τον ΡαλφΜπάερ, Η κατασκευή της κονσόλας, άρχισε ναδημιουργείται από το 1966, η οποία ολοκληρώθηκε δύο χρόνια μετά, και την ονόμασεTheBrownBox. Το σύστημα αυτό ανέλαβε η MagnavoxCompany, το 1972. Τον πρώτοχρόνο πουλήθηκαν 100.000 συστήματα.

Στην Ευρώπη, βγήκε το 1974, και μαζί με την κονσόλα, υπήρχε ως δώρο έναβιντεοπαιχνίδι. Εκεί πουλήθηκαν 2.000.000 κομμάτια.

Κεντρικοί Υπολογιστές

Σε ένα πανεπιστήμιο ανάπτυξης παιχνιδιών, έφερε στην καθημερινή μας ζωή παιχνίδιαγια τους κεντρικούς υπολογιστές, στην δεκαετία του 1970. Δημιουργήθηκαν πολλάπαιχνίδια, τα οποία έφτιαχναν κυρίως φοιτητές, με αποτέλεσμα πολλά από αυτά να είναιπαράνομα. Ο λόγος είναι επειδή κάνανε αμφισβητήσιμη χρήση δαπανηρώνυπολογιστικών πόρων. Υπήρξαν τουλάχιστον δυο ξεχωριστές διαδρομές διανομής γιατους σχεδιαστές παιχνιδιών, και αυτές ήταν:

Το σύστημα PLATO, που ήταν σχετικά με το περιβάλλον της εκπαίδευσης, τοοποίο φτιάχτηκε στο πανεπιστήμιο του Σικάγου, στο Ιλινόις και,

Το σύστημα DECUS, που φτιάχτηκε από την DigitalEqiupmentCorporation (DEC)για διάφορα παιχνίδια, που θα λειτουργούν σε διάφορους τύπους κεντρικώνυπολογιστών.

Τα κυριότερα γεγονότα της περιόδου όπου υπήρχαν οι κεντρικοί υπολογιστές ήταν:

1971, Ο Ντον Ντάγκλοου έκανε το πρώτο παιχνίδι - μπέιζμπολ, που αφορούσεδηλαδή το μπέιζμπολ, στο Κολέγιο Πομόνα. Στο παιχνίδι αυτό είχαν τηνδυνατότητα να ακολουθήσουν ένα ολόκληρο πρωτάθλημα εκπροσωπώντας μιααπό τις ομάδες που περιελάμβανε. Τοσυγκεκριμένο παιχνίδιεκδόθηκε από τηνElectronic Arts το 1987.

1971, Δημιουργήθηκε το πρώτο παιχνίδι StarTrek (πιθανόν από τονMikeMayfield), σε έναν υπολογιστή Sigma 7, και παίχτηκε από τους πιο γνωστούςτίτλους του StarTrek, (βιντεοπαιχνιδιών και ταινιών) που έγιναν ευρέως γνωστοίχάρη στον τίτλο της κινηματογραφικής ταινίας που γυρίστηκε το 1966.

http://el.wikipedia.org/wiki

56

Τα videogames ξεκίνησαν την μακρόχρονη πορεία τους το 1971 σαν ένα μέσο εμπορικήςδιασκέδασης, ενώ στις αρχές του 1980 είχαν ήδη γίνει η βάση μιας σημαντικήςψυχαγωγικής βιομηχανίας σε Ευρώπη, Αμερική και Ιαπωνία. Το 1983 σημειώθηκε ηκαταστροφική τους κατάρρευση αλλά ανέκαμψαν σύντομα, μόλις δυο χρόνια αργότερα.Στις μέρες μας οι πωλήσεις των videogames ανταγωνίζονται δυναμικά τιςκινηματογραφικές ταινίες, έχοντας εξελιχθεί σε μια από τις πιο επικερδείς βιομηχανίεςπαγκοσμίως.

Οι κονσόλες και η εξέλιξη τους.

Η δεκαετία του 80 αποδείχθηκε η χρήση εποχή για την ανάπτυξη των ηλεκτρονικώνπαιχνιδιών. Οι 8 bithomeconsoles στα τέλη του 70 και στις αρχές του 80 έδωσαν μια νέαπνοή στον χώρο.

Τα παιχνίδια πλέον δεν ενσωματώνονται σε chips του μηχανήματος αλλά φορτώνονταιστην μνήμη εξωτερικά με την βοήθεια μαγνητοταινίας χωρητικότητας από 2 έως 16kilobits.

Η εξέλιξη αυτή συνεπαγόταν τη δυνατότητα εναλλαγής παιχνιδιών, και έτσι αρκετέςεταιρείες άρχισαν να ειδικεύονται στον προγραμματισμό νέων τίτλων, απαλλαγμένεςαπό το άγχος της κατασκευής ολόκληρης της κονσόλας. Η πρώτη εταιρεία πουειδικεύτηκε αποκλειστικά στην κατασκευή παιχνιδιών για κονσόλες άλλων εταιρειώνήταν η Activision που ιδρύθηκε το 1979 από δυσαρεστημένους προγραμματιστές τηςAtari. Το FairchildVES ήταν ο προάγγελος για της κονσόλες με μαγνητική ταινία το 1976,για να ακολουθήσει μετά ένα χρόνο η Atari με το VideoComputerSystem(VCS). Η VCS λίγοκαιρό μετά μετονομάστηκε σε Atari 2600.Το 1978 η Magnavox κυκλοφορεί το Odyssey2στην Αμερική και τον Καναδά, ενώ στην αγορά μπαίνει και η PhillipsElectronicsπουλώντας την ίδια κονσόλα ως PhillipsG 7000 στην Ευρώπη.

Ακολούθησαν πιο εξελιγμένες παιχνιδομηχανες όπως η Intellivision και η Colecovision.Παράλληλα, οι πρώτοι υπολογιστές που προορίζονταν για οικιακή χρήση όπως οCommondore 64 και ο ZXSpectrum προσέφεραν ένα καινούριο, ανεκμετάλλευτο, μέχριτώρα χώρο. Από το 1980 έως και το 1983 δημιουργήθηκαν παιχνίδια για τις καινούριεςκονσόλες πουν άφησαν ιστορία όπως το Difender ένα shootergame που ενσωμάτωνεscrolling και χάρτη για όλη την πίστα.

Με την είσοδο στην δεκαετία του 90 τα πράγματα πήραν μια πιο σοβαρή όψη καθώς οικατασκευάστριες εταιρείες παρακολουθώντας τη σημαντική άνθηση και ζήτηση τωνvideogames, άρχισαν να επενδύουν όλο και μεγαλύτερα ποσά. Νέοι επεξεργαστές όπωςοι 386 και 486 της Intel σηματοδότησαν το ξεκίνημα μιας νέας εποχής για το PC στονκόσμο του gaming. Η ένταξη των CD-ROMs στην πληροφορική τεχνολογία επέτρεψε τηνδημιουργία ακόμη αρτιότερων τρισδιάστατων παιχνιδιών.

Όσον αφορά τις φορητές παιχνιδομηχανες το 1989 η Nintendo κυκλοφορεί το φορητόgameboy, με ενσωματωμένο το περιβόητο Tetris. Η αντίπερα όχθη ανταπαντά με τοSegagamegear και το AtariLynx, ενώ λίγο αργότερα η Nintendo επανέρχεται με το

57

SuperGameboy. Περνώντας στις μη φορητές κονσόλες οι χρονιές 1994 και 1995 ήτανάκρως σημαντικές για το videogaming αφού η Sega τοποθέτησε στα ράφια τωνκαταστημάτων το SegaSaturn και η Sony έκανε τα παρθενικά της βήματα με τοPlaystation. Και οι δυο κονσόλες είχαν επεξεργαστή 32-bit και προκάλεσαν σάλο με ταεκπληκτικά για την εποχή γραφικά τους.

Η Nintendo έτοιμη να αντεπεξέλθει στον σκληρό ανταγωνισμό, προχωράει ένα βήμαμπροστά με την 64bit κονσόλα Nintendo 64, το 1996.

Η μάχη έμελλε να φουντώσει με την είσοδο του 2000 αφού η Sony κυκλοφόρησε τοναπόγονο της πρώτης της κονσόλας, το Playstation 2 το οποίο έγινε παγκοσμίωςανάρπαστο. Εκατομμύρια νέοι παίκτες μυούνται στην ηλεκτρονική ψυχαγωγία και ταVideogames γίνονται πια τρόπος διασκέδασης για την συντριπτική πλειοψηφία των νέων.Το 2001 η Nintendo αποχτά με το GameCube, αλλά και το διάδοχο του Gameboycolor, τοGameboyAdvance. Την ίδια εποχή μπαίνει στο παιχνίδι και η Microsoft με το Xbox.

Η Nintendo συνεχίζει να μεγαλώνει την αυτοκρατορία της στον χώρο των φορητώνπαιχνιδομηχανων το 2004 με το NintendoDS το οποίο συναρπάζει με το ενσωματωμένοτου μικρόφωνο, την οθόνη αφής και τη δυνατότητα ασύρματου Multiplayer παιχνιδιού.Τον Δεκέμβριο του 2004 η Sony αντεπιτίθεται με την πρώτη φορητή της κονσόλα τοPSP.

Η τελευταία λέξη της τεχνολογίας.

Η ταχύτατη εξέλιξη της τεχνολογίας στον χώρο των videogames εγγυάται τη συνεχήανάπτυξη της ποιότητας των παιχνιδιών και το μέλλον τους φαντάζει συναρπαστικό. ΗMicrosoft κυκλοφόρησε το Xbox360 η Nintendo δεν έχασε χρόνο και ακολούθησε με τοWiiκαι η Sony με το Playstation 3. Όμως τα Wii ,X360 ,PS3, δεν είναι απλές κονσόλες γιαηλεκτρονικά παιχνίδια. Έχουν εξελιχθεί σε κέντρα οικιακής ψυχαγωγίας με δυνατότητεςαναπαραγωγής ταινιών, μουσικής φωτογραφιών κλπ. Από την άλλη τα PC με τηνγιγάντια υπολογιστική τους ισχύ έχουν την δυνατότητα να φιλοξενήσουν ακόμα και ταπιο απαιτητικά παιχνίδια..

Η μάχη στο χώρο των ηλεκτρονικών παιχνιδιών ανάμεσα στα PC και τις κονσόλεςμαίνεται με τα ανταγωνιστικά στρατόπεδα να δίνουν σκληρό πόλεμο για να κρατηθούνστην κορυφή. Εμείς το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να παρακoλουθούμε τιςεξελίξεις

https://sygxronitexnologia.wordpress.com

58

Β. Θεραπευτικές εφαρμογές των videogames

Αποδελτίωση του άρθρου "Ηλεκτρονικά παιχνίδια: βασικά χαρακτηριστικάκαι διερεύνηση επιδράσεων χρήσης στα παιδιά" της Κλεοπάτρας Νικολοπούλου και ΓιώργουΚουτρομάνου, 5ο Συνέδριο "ΤΠΕ στην εκπαίδευση", Σύρος

ΕΙΣΑΓΩΓΗΤα ηλεκτρονικά παιχνίδια αποτελούν ευρέως διαδεδομένη κοινωνική πρακτική, κερδοφόρα

βιομηχανία, έχουν συμβάλει στη ραγδαία εισαγωγή και ενσωμάτωση του ηλεκτρονικούυπολογιστή (ΗΥ) στο οικογενειακό περιβάλλον και ως μέσον ψυχαγωγίας εξοικειώνουν τουςχρήστες-παιδιά με την τεχνολογία (Κόμης, 2004). Ο όρος ηλεκτρονικό παιχνίδι ή ψηφιακόπαιχνίδι (electronic/ digital/ computer game) αναφέρεται σε όλες τις κατηγορίες παιχνιδιών πουυλοποιούνται μέσω ψηφιακής τεχνολογίας. Αναφέρεται σε παιχνίδια που τρέχουν σε κλασικέςμεγάλες παιχνιδομηχανές (arcade), εξειδικευμένες κονσόλες (π.χ. playstation), προσωπικούς ΗΥ,φορητές συσκευές (π.χ. gameboy), παιχνίδια κινητών τηλεφώνων και εξειδικευμένες εφαρμογές(π.χ. ρολόγια χειρός). Σήμερα, οι όροι βιντεοπαιχνίδι (video games) και παιχνίδι υπολογιστήθεωρούνται συνώνυμοι καθώς τα όρια μεταξύ των αντίστοιχων τεχνολογιών έχουν γίνειδυσδιάκριτα. Από τη δεκαετία του 1990, διαγραφόμενη τάση είναι το edutainment (education +entertainment) και συνήθως υπάρχει με τη μορφή των ηλεκτρονικών παιχνιδιών ψυχαγωγίας πουέχουν εκπαιδευτικό προσανατολισμό. Η βιομηχανία των ηλεκτρονικών παιχνιδιών βρίσκεται σεσυνεχή άνοδο με έσοδα δισεκατομμυρίων δολαρίων, ενώ ένα ευρύτατο φάσμα χρηστών-καταναλωτών ανήκει στις νεότερες ηλικίες .Δεδομένου ότι τα ηλεκτρονικά παιχνίδια συχνάαποτελούν την πρώτη επαφή και το μέσο εξοικείωσης των μικρών παιδιών με την τεχνολογία(συνήθως εκτός σχολικού περιβάλλοντος), η εργασία αυτή εξετάζει τα βασικά χαρακτηριστικάτων ηλεκτρονικών παιχνιδιών και διερευνά τις επιδράσεις χρήσης τους στα παιδιά.

ΤΥΠΟΙ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΠΑΙΧΝΙΔΙΩΝΤα ηλεκτρονικά παιχνίδια γίνονται όλο και περισσότερο σύνθετα και μπορούν να διακριθούν

σε δύο μεγάλες κατηγορίες: παιχνίδια που απαιτούν οπωσδήποτε μια μηχανή (π.χ. παιχνίδιαπροσομοίωσης, παιχνίδια δράσης, παιχνίδια περιπέτειας) και παιχνίδια όπου η μηχανή αποτελείμόνο το τεχνικό υπόβαθρο (συμπεριλαμβάνονται παιχνίδια που προϋπήρχαν των ΗΥ όπωςπαιχνίδια στρατηγικής, παιχνίδια ρόλων, εκπαιδευτικά παιχνίδια) (Κόμης, 2004). Παρακάτωπαρουσιάζονται σύντομα βασικοί τύποι των ηλεκτρονικών παιχνιδιών (Κεκές, 2002; Κόμης, 2004),επισημαίνοντας το γεγονός ότι σε αρκετές περιπτώσεις τα όρια μεταξύ των διαφορετικών τύπωνείναι δυσδιάκριτα, καθώς υπάρχουν αρκετά κοινά στοιχεία. Στην εποχή των πολυμέσων τα όριαανάμεσα στα ηλεκτρονικά παιχνίδια και τα υπόλοιπα προγράμματα πληροφορικής δεν είναι ούτεπροφανή, ούτε ευδιάκριτα.

Παιχνίδια προσομοίωσηςΗ έμφαση βρίσκεται στο να ‘βιώσουν’ οι παίκτες εμπειρίες από τον πραγματικό κόσμο

συμμετέχοντας ενεργά στην εικονική τους αναπαράσταση (συχνά βιώνουν την εμπειρία ωςεναλλακτική πραγματικότητα, όπου έχουν ελευθερία για προσωπική δράση και λήψηαποφάσεων). Η προσομοίωση μπορεί να είναι αθλητική, πτήσης, αγώνα ταχύτητας ή σύνθετουσυστήματος (π.χ. προσομοίωση δημιουργίας μιας ολόκληρης πόλης).

Παιχνίδια δράσηςΤα παιχνίδια δράσης (arcade) αντιπροσωπεύουν το μεγαλύτερο τμήμα της αγοράς,

συναντώνται συνήθως στις αίθουσες των ηλεκτρονικών παιχνιδιών και των μικρών φορητώνπαιχνιδοσυσκευών. Η δράση έγκειται στην επίτευξη ενός τελικού στόχου (π.χ. εύρεση θησαυρού,

59

καταστροφή εχθρού), ο παίκτης θα χρειαστεί να ξεπεράσει προβληματικές καταστάσεις και ταγρήγορα αντανακλαστικά βοηθούν στην επιτυχία.

Παιχνίδια περιπέτειαςΟ παίκτης πρέπει να αντιμετωπίσει καταστάσεις όπου συνήθως δεν υπάρχει καθόλου δράση

και μέσω μιας διαδικασίας ερωτήσεων-απαντήσεων προχωρεί σταδιακά προς το στόχο (που δενείναι απαραίτητα γνωστός εκ των προτέρων). Στα αλληλεπιδραστικά παιχνίδια περιπέτειας οπαίκτης είναι ταυτόχρονα και δημιουργός του παιχνιδιού, στα πλαίσια που θέτουν οικατασκευαστές.

Παιχνίδια στρατηγικήςΣτα πλαίσια ενός σεναρίου επιβίωσης, επικράτησης ή ανάπτυξης (ή συνδυασμού αυτών), ο

παίκτης καλείται να σχεδιάσει, να προγραμματίσει και να εφαρμόσει μια πετυχημένη στρατηγικήδράση για την επίτευξη ενός σκοπού. Επίσης, το σύνολο των παιχνιδιών στρατηγικής έχειπροσαρμοστεί πλέον από την πληροφορική έτσι ώστε το ηλεκτρονικό αντίγραφο (π.χ. σκάκι,τάβλι) να προσφέρει επιλογές και πληροφορίες για την εξέλιξή του που δεν ήταν δυνατές πριν τηχρήση ΗΥ.

Παιχνίδια ρόλωνΣτην πλειονότητά τους είναι παιχνίδια περιπέτειας στα οποία κάθε παίκτης ταυτίζεται με ένα

χαρακτήρα /ρόλο και η εξέλιξη του παιχνιδιού συνίσταται από την αλληλεπίδραση τωνδιαφορετικών χαρακτήρων, με προκαθορισμένους κανόνες. Οι παίκτες μπορούν σταδιακά νααποκτήσουν εμπειρίες, γνώσεις και δεξιότητες αλληλεπιδρώντας με τον εικονικό κόσμο, σταπλαίσια ενός σεναρίου. Η ανάπτυξη της τεχνολογίας επιτρέπει τη διεξαγωγή της δράσης και σεπραγματικό χρόνο και τη συνεργασία-συμμετοχή περισσότερων παικτών στο ίδιο παιχνίδι.

Εκπαιδευτικά παιχνίδιαΑν και όλοι οι προηγούμενοι τύποι μπορεί να έχουν εκπαιδευτικές ιδιότητες, τα εκπαιδευτικά

παιχνίδια, τα οποία μπορεί να θεωρηθούν ως ξεχωριστή υποκατηγορία των ηλεκτρονικώνπαιχνιδιών, συνιστούν εκπαιδευτικό λογισμικό που εκμεταλλεύεται την πτυχή ‘παιχνίδι τουυπολογιστή’ ή γενικότερα τη θετική στάση των παιδιών απέναντι στο παιχνίδι προκειμένου ναπραγματοποιηθούν ευκολότερα εκπαιδευτικοί στόχοι (Κόμης 2004), όπως εξοικείωση μεγράμματα, αριθμούς, ανάπτυξη δεξιοτήτων.

Παιχνίδια δικτύουΑποτελούν μια ευρύτερη κατηγορία ηλεκτρονικών παιχνιδιών και βρίσκονται υπό αλματώδη

ανάπτυξη (και λόγω της εξέλιξης του διαδικτύου). Τα πιο γνωστά είναι τα MUDs (Multi-UserDungeons/ Dimensions) όπου συμμετέχουν παίκτες από όλο τον κόσμο. Οι παίκτες συνδέονταιστα MUDs προκειμένου να διερευνήσουν ένα συγκεκριμένο χώρο σύμφωνα με τους εκάστοτεκανόνες, έχουν τη δυνατότητα να εξερευνήσουν επικίνδυνους τόπους, να λύσουν γρίφους ήακόμη να δημιουργήσουν δικούς τους χώρους, περιγραφές και στοιχεία (Κούρτη, 2003).

ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΠΑΙΧΝΙΔΙΩΝΜεταξύ των βασικών χαρακτηριστικών των ηλεκτρονικών παιχνιδιών συμπεριλαμβάνονται η

πρόκληση, η φαντασία και η περιέργεια . Τα ηλεκτρονικά παιχνίδια ανήκουν στην κατηγορία τωνενεργητικών περιβαλλόντων που προκαλούν την ενασχόληση και θα πρέπει να σχεδιάζονται μετέτοιον τρόπο ώστε να περιέχουν χαρακτηριστικά όπως (Jones, 1998): δραστηριότητες πουπρέπει να ολοκληρωθούν, δραστηριότητες με καθαρούς στόχους και με άμεση ανατροφοδότηση,δραστηριότητες που να προκαλούν τη συγκέντρωση, εξάσκηση και ανάπτυξη της αίσθησης τουελέγχου των ενεργειών του χρήστη. Τα χαρακτηριστικά αυτά συνδυάζονται με τα κύριαχαρακτηριστικά των ηλεκτρονικών παιχνιδιών που είναι:

• Στόχοι (τα παιχνίδια σχεδιάζονται για κάποιο σκοπό)

60

• Κανόνες (για διευκόλυνση αλληλεπίδρασης με τον παίκτη)• Αποτελέσματα και ανατροφοδότηση (η άμεση ανατροφοδότηση με επιβράβευση της

απόδοσης λειτουργεί ως κίνητρο για τους παίκτες)• Σύγκρουση /ανταγωνισμός (π.χ. μεταξύ παίκτη-ΗΥ ή μεταξύ παικτών)• Αλληλεπιδραστικότητα (ενεργός ρόλος παίκτη)• Στοιχείο πρόκλησης (αβεβαιότητα επίτευξης στόχου, τα ποικίλα επίπεδα δυσκολίας

αποτελούν αυξανόμενη πρόκληση για τους παίκτες)• Στοιχείο διασκέδασης και κινήτρου• Αναπαράσταση ιστορίας – σενάριο – εξελιγμένα γραφικά (με παραστατικά χρώματα

και κίνηση).

Για παράδειγμα, το παιχνίδι θα πρέπει να έχει συγκεκριμένους κανόνες τους οποίους θαμπορεί να χρησιμοποιήσει ο χρήστης ώστε να φέρει εις πέρας τους στόχους που έχουν τεθεί.Επίσης θα πρέπει να υπάρχουν καθαρά κριτήρια αξιολόγησης των προσπαθειών έτσι ώστε οχρήστης να γνωρίζει την πρόοδό του κάθε στιγμή.

Ορισμένα χαρακτηριστικά των ηλεκτρονικών παιχνιδιών μπορεί να ερμηνευθούν ή ναλειτουργήσουν θετικά ή αρνητικά. Για παράδειγμα, το χαρακτηριστικό αρκετών παιχνιδιών ναεπιτρέπουν μια ποικιλία από πιθανές αντιδράσεις εκ μέρους των παιδιών-παικτών, ένα στοιχείοπου καθορίζει το επίπεδο της γνωστικής απαίτησης του παιχνιδιού. Μπορεί να κυμαίνεται απόαπλού τύπου προσφερόμενες επιλογές (π.χ. τύπου ναι/όχι, όπου οποιαδήποτε άλλη αντίδρασητου παίκτη δεν παράγει τίποτα) έως πολύπλοκες όπου τα παιδιά πληκτρολογούν μηνύματα (πουμπορούν να παράγουν κάποιες απαντήσεις από τον ΗΥ) ή προβλήματα επιλυόμενα με αρκετούςτρόπους ,διαδικασίες ερμηνευμένες θετικά. Υπό την αρνητική σκοπιά, μπορούμε να πούμε ότι οι‘προκαθορισμένες’ φιγούρες των προσφερόμενων απαντήσεων (που αντιπροσωπεύουν τηνεσωτερική δομή και πολυπλοκότητα σκέψης του προγραμματιστή) μπορεί να περιορίσουν τηφαντασία των παιδιών. Επίσης ένα χαρακτηριστικό των ηλεκτρονικών παιχνιδιών που μπορεί ναερμηνευθεί θετικά ή αρνητικά είναι η δύναμή τους να παρέχουν κίνητρο. Το κίνητρο ή η θέλησηνα συνεχίσουν τα παιδιά το παιχνίδι είναι αποτέλεσμα μιας σειράς ψυχολογικών διεργασιών: ταπαιχνίδια προτρέπουν ικανοποίηση, επιθυμία, θυμό, απορρόφηση, ενδιαφέρον, ενθουσιασμό,διασκέδαση και περηφάνια στην επίτευξη κάποιου στόχου . Σε πολλά παιχνίδια το δυνατόκίνητρο είναι η ‘κυριαρχία/ εξουσία’ (mastery) του ΗΥ/ λογισμικού. Αυτό μπορεί να λειτουργήσειθετικά στην περίπτωση ενός καλά σχεδιασμένου παιχνιδιού με μαθησιακούς στόχους ή αρνητικάστην αντίθετη περίπτωση, οδηγώντας στην εξάρτηση.

ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΩΝ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΠΑΙΧΝΙΔΙΩΝ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ

Ο σημαντικός ρόλος που παίζουν τα ηλεκτρονικά παιχνίδια στην κουλτούρα των παιδιών καιτων εφήβων και η έλξη που ασκούν σ’αυτές τις ηλικίες έχει επισημανθεί από αρκετούς ερευνητές(π.χ. Kafai, 2001; Facer, 2003). Αναφορικά με τη χρήση τους ως εκπαιδευτικών εργαλείων,εικάζεται ότι μπορούν να υποστηρίξουν καινοτόμα μοντέλα μάθησης, όπως η μάθηση μέσω τηςπράξης (learning-by-doing), να ευνοήσουν την ανάπτυξη γνωστικών δεξιοτήτων, την καλλιέργειαφαντασίας και την εξοικείωση με την τεχνολογία των υπολογιστών (Prensky, 2001; Facer, 2003).Υποστηρίζεται ότι τα παιχνίδια αποτελούν δυναμικά περιβάλλοντα μάθησης επειδή κάνουνδυνατή τη δημιουργία εικονικών κόσμων και η δράση του χρήστη σε τέτοιους κόσμους μπορεί ναβοηθήσει στην ανάπτυξη αποτελεσματικών κοινωνικών πρακτικών, δυναμικών ταυτοτήτων,κοινών αξιών και τρόπων σκέψης . Τα ηλεκτρονικά παιχνίδια μπορεί να βοηθήσουν στηνανάπτυξη γνωστικών λειτουργιών και δεξιοτήτων, όπως :

• Ανάπτυξη ανακλαστικών - οπτικοκινητικός συντονισμός• Παράλληλη επεξεργασία της πληροφορίας• Συγκέντρωση της προσοχής• Παρατηρητικότητα

61

• Ικανότητα επίλυσης προβλημάτων• Επικοινωνία• Φαντασία• Ενεργητικότητα• Φιλική αντιμετώπιση της τεχνολογίας.

Έρευνες από την αναπτυξιακή ψυχολογία υποστηρίζουν ότι τα καλά ηλεκτρονικά παιχνίδιαπροσφέρουν δυναμικές ευκαιρίες για ανάπτυξη δεξιοτήτων επίλυσης προβλημάτων καθώςεμπλέκουν τους παίκτες σε διαδικασίες όπως κατανόηση και αναπαράσταση του προβλήματος,συγκέντρωση και οργάνωση σχετικών πληροφοριών, κατασκευή και διαχείριση σχεδίου δράσης/στρατηγικής, έλεγχο υποθέσεων και λήψη αποφάσεων (Whitebread, 1997). Για παράδειγμα, οιχρήστες θα πρέπει να αναγνωρίσουν τις διαφορετικού τύπου πληροφορίες (π.χ. γραφικά,σύμβολα, ήχους) που παρουσιάζονται, να τις επεξεργαστούν και να προσδιορίσουν τι είναιαναγκαίο για την επίλυση του προβλήματος. Τα παιχνίδια περιπέτειας ως παραδείγματα σχετικάδομημένου παιχνιδιού, ενδέχεται να υποστηρίξουν τη γνωστική ανάπτυξη. Επίσης, παιχνίδια πουαπαιτούν τη συλλογή πληροφοριών και κατάστρωση ενός σχεδίου προκειμένου να επιλυθεί έναπρόβλημα, μπορεί να βοηθήσουν στη μεταφορά-εφαρμογή γνώσεων και δεξιοτήτων από μιακατάσταση σε μια άλλη (ζητούμενη διαδικασία στην εκπαίδευση).

Παράλληλα με τις θετικές επιδράσεις, υπάρχει έντονος προβληματισμός για τη χρήση τωνηλεκτρονικών παιχνιδιών, από κοινωνιολόγους, ψυχολόγους, εκπαιδευτικούς και γονείς. Όσοναφορά στην ψυχολογία των ηλεκτρονικών παιχνιδιών, οι παίκτες μπαίνουν σε έναν ιδιαίτεροκόσμο εμπνευσμένο από τους προγραμματιστές, μπορεί να ταυτιστούν με χαρακτήρες/ ρόλουςκαι να δράσουν (διαδικασίες διαφορετικές από την απλή παρακολούθηση μιας ταινίας). Πολλοίχρήστες ιδιοποιούνται τις εικόνες του παιχνιδιού για να σκεφτούν πάνω στον ίδιο τους τον εαυτό,με συνέπεια ο ΗΥ να μετατρέπεται σε μοντέλο για την κατανόηση της ζωής και των σχέσεων (μεαπρόβλεπτες πολιτισμικές συνέπειες). Οι αρνητικές επιδράσεις αφορούν κυρίως στην κοινωνικήσυμπεριφορά, στον κίνδυνο αύξησης της βίαιης συμπεριφοράς (συνεχής ενασχόληση μεπαιχνίδια που έχουν επιθετικό περιεχόμενο), στη σταδιακή απευαισθητοποίηση στη βία, στονκίνδυνο εξάρτησης, στον περιορισμό της φαντασίας (οι προκατασκευασμένες εικόνες τωνπαιχνιδιών ΗΥ την περιορίζουν), στις σεξιστικές απόψεις και τα ρατσιστικά χαρακτηριστικά. Γιαπαράδειγμα, η επιθετικότητα ενισχύεται μέσω συχνής επανάληψης και αμοιβής της βίαιηςσυμπεριφοράς στο ηλεκτρονικό παιχνίδι.

ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΠΑΙΧΝΙΔΙΩΝ ΣΤΗΝ ΤΑΞΗ

Οι προϋποθέσεις που θα πρέπει να πληρούνται για την εφαρμογή των ηλεκτρονικώνπαιχνιδιών στην τάξη, είναι ένας συνδυασμός του περιεχομένου των ηλεκτρονικών παιχνιδιώνκαθώς και των βασικών αρχών διαχείρισης μιας τάξης, οι οποίες θα πρέπει να λαμβάνονταιυπόψη κατά τη σχεδίαση-ανάπτυξη ενός εκπαιδευτικού ηλεκτρονικού παιχνιδιού (Μαραγκός &Γρηγοριάδου, 2004). Σύμφωνα με τους McFarlane et al. (2002) θα πρέπει να δίνεται προσοχή σεχαρακτηριστικά όπως ακρίβεια περιεχομένου, προκαθορισμένα σενάρια (π.χ. να στηρίζονται στοαναλυτικό πρόγραμμα), πληροφορίες για τον εκπαιδευτικό, ήχος, προοδευτικότητα δυσκολίας,πρόκληση για συνεργασία και πραγματικός κόσμος (το περιεχόμενο να αντανακλά πραγματικέςκαταστάσεις). Ορισμένοι ερευνητές (Shaffer et al, 2005) επισημαίνοντας το πόσο σημαντική είναιη μεταφορά γνώσεων και δεξιοτήτων από ένα πλαίσιο σε κάποιο άλλο, διερευνούν το πώς οιεμπειρίες παιδιών που αποκτήθηκαν μέσω περιβαλλόντων ηλεκτρονικών παιχνιδιών μπορούν ναμεταφερθούν σε άλλα πλαίσια, όπως αυτό της σχολικής τάξης.

Τα σημερινά παιδιά είναι διαφορετικά από όλες τις προηγούμενες γενιές επειδή μεγαλώνουν‘συνδεδεμένα’ με τον κόσμο των ψηφιακών συσκευών, όπως ο υπολογιστής και άλλες φορητές

62

συσκευές.Προτείνεται τα σχολεία να ενσωματώσουν τις τεχνολογικές εμπειρίες των παιδιών(αντί να τις θεωρούν επιζήμιες) και οι εκπαιδευτικοί να σχεδιάζουν το μαθησιακό περιβάλλονχρησιμοποιώντας τη γλώσσα (ψηφιακή γλώσσα ΗΥ) των παιδιών. Ο ρόλος των εκπαιδευτικώνείναι ουσιώδης για την έκβαση των μαθησιακών αποτελεσμάτων. Οι εκπαιδευτικοί μπορούν, γιαπαράδειγμα, να εντάξουν τα ηλεκτρονικά παιχνίδια με άλλες (εκτός ΗΥ) ανοικτές δραστηριότητεςπου θα αποτελέσουν κίνητρο για τα παιδιά, για επικοινωνία και ανάπτυξη άλλων δεξιοτήτων.Είναι γεγονός ότι ενώ αρκετοί εκπαιδευτικοί προσπαθούν να κατακτήσουν δεξιότητες στα νέατεχνολογικά μέσα, πολλά παιδιά αισθάνονται άνετα με την ψηφιακή τεχνολογία. Για τηναποτελεσματική αξιοποίηση των ηλεκτρονικών παιχνιδιών (αλλά και άλλου τύπουπρογραμμάτων) στην τάξη, είναι απαραίτητο οι εκπαιδευτικοί να έχουν τις βασικές τεχνολογικέςγνώσεις, αυτοπεποίθηση και κυρίως να κατανοούν τη φιλοσοφία και την παιδαγωγική ένταξηςτων νέων τεχνολογιών στην εκπαιδευτική διαδικασία.

Τα θετικά

Τα ηλεκτρονικά παιχνίδια είναι διασκεδαστικά και αναπτύσσουν τη δημιουργικότητα και τηφαντασία.

Βοηθούν το παιδί εξοικειώνεται με την τεχνολογία.

Αυξάνουν την αυτοπεποίθησή του, αφού του δίνουν τη δυνατότητα του ελέγχου.

Αναπτύσσουν την ικανότητα απομνημόνευσης του παιδιού.

Ορισμένα παιχνίδια, που ενσωματώνουν διαφορετικές Γλώσσες, αναδεικνύουν τις ομοιότητες καιτις διαφορές μεταξύ των πολιτισμών, δηλαδή αποτελούν χρήσιμα εκπαιδευτικά εργαλεία καιμεθόδους ομαλής κοινωνικοποίησης.

Τα αρνητικά

Η υπερβολική έκθεση σε βίαια βιντεοπαιχνίδια μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις στηνκοινωνική συμπεριφορά του παιδιού. Μην μπερδεύετε, όμως, τα βίαια παιχνίδια με ταπαιχνίδια, για παράδειγμα, στρατηγικής.

Πολλοί πιστεύουν πως τα βιντεοπαιχνίδια μπορούν να προκαλέσουν εθισμό στα παιδιά. Οεθισμός αυτός είναι πιθανό να οδηγήσει σε προβλήματα υγείας και καταναλωτικήςσυμπεριφοράς, καθώς και κακή επίδοση στο σχολείο. Βέβαια, για να φτάσει ένα παιδί να εθιστεί,υπεύθυνος θα είναι ο γονιός που δεν ασχολείται και δεν έχει τον έλεγχο του παιδιού του, και όχιτο παιχνίδι.

Τα ηλεκτρονικά παιχνίδια μαζί με την τηλεόραση αποτελούν το δεύτερο παράγοντα πρόκλησηςπαχυσαρκίας, μετά την κατανάλωση πρόχειρου φαγητού.

63

Γ. Αυτισμός και Νέες Τεχνολογίες

Σήμερα ο αυτισμός αναγνωρίζεται ως διάχυτη διαταραχή της ανάπτυξης με βιολογικό υπόβαθροκαι από διαταραχές στην επικοινωνία και στις δεξιότητες κοινωνικής αλληλεπίδρασης (Jordanand Powell 1995). Οι μαθητές με αυτισμό καταφεύγουν σε μοναχικές δραστηριότητες και δενανταποκρίνονται όταν τους ζητείται να επικοινωνήσουν. Επίσης δεν αλληλοεπιδρούν με τουςσυμμαθητές τους, όχι γιατί δε θέλουν αλλά γιατί δεν μπορούν.

Γνωρίζουμε ότι ο αυτισμός δε θεραπεύεται, και συνοδεύει το άτομο σε όλη του τη ζωή,επηρεάζοντας την αντίληψη, τη σκέψη και τη συμπεριφορά του. Από άτομο σε άτομοπαρουσιάζει διαφορετικού βαθμού σοβαρότητα και γι’ αυτό χρησιμοποιείται ο όρος «διαταραχέςτου αυτιστικού φάσματος». Ποικίλει η νοητική ικανότητα από άτομο σε άτομο και μπορεί νασυνυπάρχει με καθυστέρηση και με σοβαρές μαθησιακές δυσκολίες. Η διάγνωση μπορεί να γίνειπρώιμα γιατί ανακόπτεται η φυσιολογική εξελικτική πορεία του παιδιού και έτσι μπορούμε ναπαρέμβουμε έγκαιρα. Η διάγνωση στηρίζεται στους τομείς της κοινωνικοποίησης καιδημιουργίας σχέσεων, στην επικοινωνία και στη σκέψη, στη μάθηση, στο παιχνίδι και σταενδιαφέροντα του παιδιού.

Θετική προσφορά των υπολογιστών

Η Πληροφορική είναι ένας νέος τομέας εκπαίδευσης στα Αναλυτικά ΠρογράμματαΣπουδών της Γενικής Αγωγής. Η ανάγκη για τη διδασκαλία γνώσεων και δεξιοτήτων για τη χρήσητου ηλεκτρονικού υπολογιστή ως μέσο εκπαίδευσης και ψυχαγωγίας των παιδιών με ειδικέςανάγκες είναι αναγνωρισμένη. Ο ηλεκτρονικός υπολογιστής προσφέρει τη δυνατότητα εισαγωγήςτου μαθητή με αυτισμό σε ένα ελεγχόμενο περιβάλλον που είναι προβλέψιμο και δεν περιέχεικοινωνικά ερεθίσματα. Με αυτόν τον τρόπο, ο ηλεκτρονικός υπολογιστής βοηθά το μαθητή μεαυτισμό να διατηρήσει την προσοχή και συγκέντρωση του σε μία δραστηριότητα. Επίσης, μπορείνα προσφέρει στους πιο ικανούς μαθητές με αυτισμό διόδους «ασφαλέστερης» γραπτήςεπικοινωνίας με άλλους ανθρώπους που βρίσκονται πολύ μακριά τους. Όπως υποστηρίζουν οιJordan & Powell (1997), «οποιοδήποτε άτομο με αυτισμό, είτε παιδί είτε ενήλικας, μπορεί νααισθανθεί άνετα με τους υπολογιστές και μπορεί να αναπτύξει καλή σχέση με κάποιον άλλο πουδουλεύει στον υπολογιστή μαζί του» (σελ.170-171).

Τα πλεονεκτήματα του υπολογιστή μπορούν να συνοψιστούν στα παρακάτω:

- Διαμορφώνουν οριοθετημένες συνθήκες

- Περιορίζουν τα αισθητηριακά ερεθίσματα

- Έχουν προβλέψιμη και «νομοταγή» «συμπεριφορά» και άρα είναι ελέγξιμες συσκευές

- Δεν τιμωρούν τις λανθασμένες απαντήσεις

- Είναι ένα εκπαιδευτικό μέσο που επιδέχεται περαιτέρω βελτίωση

- Δίνουν τη δυνατότητα μη-λεκτικής ή λεκτικής έκφρασης- Οι υπολογιστές είναι σταθεροί στη "συμπεριφορά τους". Ένα παιδί νιώθει να απειλείταιλιγότερο, όταν διορθώνεται από τον υπολογιστή, απ' ότι από το δάσκαλο ή το γονέα.- Τα προγράμματα μπορεί να χρησιμοποιηθούν πολλές φορές. Μπορεί να επιτευχθεί επανάληψητης μάθησης και ενδυνάμωση της προηγούμενης μάθησης.- Τα περισσότερα παιδιά βρίσκουν ότι είναι σχετικά εύκολο να χειριστεί κανείς τους υπολογιστές,μόλις του δοθεί η βασική βοήθεια. Φαίνεται να έχουν την "έβδομη αίσθηση" την οποία δενκατέχουν οι προηγούμενες γενιές.- Πολλά προγράμματα είναι πολυαισθητηριακά, δηλαδή συμπεριλαμβάνουν το οπτικό,ακουστικό και κιναισθητικό στοιχείο, απαραίτητα για την ανάπτυξη δεξιοτήτων στον γλωσσικό

64

και μαθηματικό αλφαβητισμό.- Πολλά παιδιά ανακαλύπτουν ένα νέο κίνητρο μάθησης, όταν απογοητεύονται ή αισθάνονται ότιαπειλούνται από την άμεση διδασκαλία.- Οι απαντήσεις δίνονται άμεσα. Αυτό μπορεί να μειώσει το ποσοστό λαθών.- Η εκμάθηση του χειρισμού του υπολογιστή ή το "φόρτωμα" προγραμμάτων μπορεί να βοηθήσειστην κατάκτηση επάλληλης σκέψης (sequential thinking).- Πολλά παιδιά θεωρούν ευκολότερο να διαβάσουν ένα κείμενο στην οθόνη του υπολογιστή απ'ότι ένα δικό τους γραπτό κείμενο.- Οι πληροφορίες μπορούν να τυπωθούν και να σωθούν. Τα παιδιά αισθάνονται περήφανα μετην παρουσίαση των εργασιών τους.- Οι υπολογιστές και τα προγράμματα μπορούν να προσαρμοστούν στις ατομικές ανάγκες καιδυσκολίες του κάθε παιδιού. Π. χ. κατάλληλα τροποποιημένα πληκτρολόγια, ειδικοί ποντίκια,προγράμματα προσαρμοσμένα στις ατομικές ανάγκες.- Τα διδακτικά προγράμματα προσφέρουν άμεση πληροφόρηση στο μαθητή για το αποτέλεσματης κάθε δράσης του και θετική ενίσχυση σε κάθε σωστή απάντηση.- Ο υπολογιστής είναι ακούραστος. Δεν αντιδρά αρνητικά όταν του ζητηθεί να επαναλάβειπληροφορίες ή δραστηριότητες.- Ο υπολογιστής έχει τη δυνατότητα να προάγει την κοινωνική αποδοχή στα άτομα με ΜΔ, καθώςτους δίνει τη δυνατότητα να παράγουν έργο χωρίς το στίγμα της υποχώρησης (stigma ofWithdrawal) και χωρίς να υπάρχει επιπρόσθετη στήριξη από το δάσκαλο στην τάξη.- Η ιδιωτική φύση της διάδρασης ανάμεσα στον υπολογιστή και το παιδί υποβοηθάει στηδημιουργία ενός φιλικού περιβάλλοντος, στο οποίο το παιδί μπορεί να εκφραστεί αυθόρμητα, ναρισκάρει χωρίς το φόβο της γελοιοποίησης και του λάθους.

Αρνητικά του υπολογιστή

Ο υπολογιστής δεν πρέπει να χαρακτηριστεί ως πανάκεια για την επίλυση των μαθησιακώνπροβλημάτων. Όπως υποστηρίζουν οι Ράπτης & Ράπτη (2001), Στασινός (1987), Wilkinson-Tilbrook (1995) παράλληλα με τις πολλές δυνατότητες, ο υπολογιστής έχει και κάποιεςλειτουργικές ιδιότητες που συνθέτουν το πρόβλημα των αδυναμιών του.Τα λεκτικά μηνύματα που προσλαμβάνει κανείς από τον υπολογιστή δεν είναι παρά μονότονοιρυθμοί (Στασινός, 1987), και έτσι δεν έχουν την ανθρώπινη αμεσότητα που χαρακτηρίζουν ταχαρακτηριστικά των ανθρώπινων σχέσεων στη φυσική τους διάσταση. Είναι μια "τεχνητή ομιλία"από την οποία λείπει η αμεσότητα και ο αυθορμητισμός, καθώς λειτουργεί χωρίς συνείδηση καισυναισθηματικούς τόνους.

Δεν μπορεί να καλύψει λοιπόν την ανθρώπινη ανάγκη "ενός ζεστού χαμόγελουεπιβράβευσης", ανάγκη που είναι ιδιαίτερα αυξημένη στα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες, ούτεμπορεί να υποκαταστήσει την προσωπικότητα του δασκάλου.

Ένα άλλο εξίσου σημαντικό πρόβλημα είναι η επιλογή λογισμικού καθώς υπάρχουνπρογράμματα που δεν προάγουν καθόλου τη διαδικασία μάθησης (Wilkinson-Tilbrook,1995,Σιμάτος,1995). Αυτή η ανάγκη μπορεί να θεωρηθεί παρόμοια με εκείνη της αγοράς καινούριωνυποδημάτων. Αν, για παράδειγμα, το μέγεθος των υποδημάτων είναι μεγαλύτερο από τοαπαιτούμενο στο συγκεκριμένο άτομο, υπάρχει το ενδεχόμενο να πέσει. Αν είναι μικρότερο, τότείσως να δημιουργηθούν πληγές στα πόδια του. Το προσδιοριστικό αυτό παράδειγμακαταδεικνύει την ανάγκη της συνεχούς ενημέρωσης και παρακολούθησης από το δάσκαλο τωνεξελίξεων στον τομέα του εκπαιδευτικού λογισμικού καθώς επίσης και στην ανάγκη ναδοκιμάζονται πρώτα τα εργαλεία και οι σχετικές εφαρμογές πριν εφαρμοστούνσταπαιδιά.

65

Προσαρμογή στον αυτισμό

Τα άτομα με αυτισμό φαίνεται να έχουν μονοτροπικά συστήματα ενδιαφέροντος: Ηπροσοχή τους τείνει να εστιάζει σε μεμονωμένα αντικείμενα που τα βλέπουν σαν μέσα από μιασήραγγα, απομονωμένα από το περιβάλλον πλαίσιο. Οι υπολογιστές είναι ένα ιδανικό μέσο γιανα μπεί κανείς σε αυτό τον κόσμο, γιατί επιτρέπουν την αλληλεπίδραση, με το να αφήνουν τουςάλλους να μπουν στη σήραγγα προσοχής του ατόμου. Τα εξωτερικά γεγονότα μπορούν εύκολανα αγνοηθούν κατά την εστίαση σε μια οθόνη υπολογιστή, καθώς η περιοχή συγκέντρωσηςπεριορίζεται από τα όρια της οθόνης. Η μικρή περιοχή εστίασης μπορεί να εξηγήσει το γιατί ταάτομα με αυτισμό μπορούν να ανεχθούν μεγαλύτερη είσοδο ερεθισμάτων μέσω του

υπολογιστή, από αυτή που μπορούν να ανεχθούν οπουδήποτε αλλού.Για την εκπαίδευση του μαθητή με αυτισμό είναι πιθανό να γίνουν προσαρμογές των

υπολογιστών που θα χρησιμοποιηθούν. Αν και τα παιδιά αυτά συνήθως δεν παρουσιάζουνσοβαρά κινητικά προβλήματα, ωστόσο μπορεί να απαιτούνται κάποιες προσαρμογές για μερικάπαιδιά: α) μείωση του ήχου, β) μείωση των στοιχείων της οθόνης, γ) οθόνη αφής, δ) «ποντίκια»μεγαλύτερα σε μέγεθος από το συνηθισμένο, ε) εξωτερικούς μεγάλους διακόπτες και στ)ρυθμίσεις στο λειτουργικό σύστημα του υπολογιστή (π.χ. ο εκπαιδευτικός να μπορεί να ρυθμίσειτον υπολογιστή ώστε να μην χρειάζεται διπλό αλλά μονό «κλικ» για να ανοίγουν ταπρογράμματα).

Για τη διδασκαλία χειρισμού του υπολογιστή ο εκπαιδευτικός πρέπει, όσο το δυνατόν, ναχρησιμοποιήσει υλικό με ρεαλιστικό χαρακτήρα, επιλέγοντας δραστηριότητες που υλοποιούνταιπρώτα στον χώρο της τάξης και μετά εμφανίζονται στην οθόνη του υπολογιστή. Αυτό θαβοηθήσει το μαθητή να κατανοήσει ότι η οθόνη του υπολογιστή και το περιεχόμενό της αφοράτην απεικόνιση του πραγματικού κόσμου και όχι κάτι εξωπραγματικό.

Για την εκμάθηση της χρήσης των προγραμμάτων και των προσφερόμενων εργαλείων τους, οιοπτικοποιημένες οδηγίες με τη μορφή βιβλίου ή πίνακα που θα βρίσκονται πάντα κοντά στομαθητή, είναι ιδιαίτερα βοηθητικές, αφού ο μαθητής έχει τη δυνατότητα να τις συμβουλεύεταισε κάθε στάδιο επαφής του με τον υπολογιστή. Ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να σχεδιάζει κάθεφορά τις δραστηριότητες έτσι ώστε να κινούν το ενδιαφέρον του μαθητή και να τον βοηθούν ναγενικεύει τις αποκτημένες γνώσεις του. Για τον σκοπό αυτό, είναι σημαντικό ο εκπαιδευτικός ναδίνει περιστασιακά στο μαθητή δραστηριότητες, που να εμπεριέχουν προβληματικέςκαταστάσεις (Maddock, 1997).

�Τέχνασμα παρακώλυσης ενεργειών (sabotage): Για παράδειγμα, ο μαθητής που έχει γνωρίσειτα εργαλεία του ηλεκτρονικού υπολογιστή και τη λειτουργία τους, κάθεται μπροστά στονυπολογιστή, πατάει το κουμπί εκκίνησης αλλά όταν ξεκινά η λειτουργία του διαπιστώνει ότι ηοθόνη εξακολουθεί να είναι σκοτεινή και δεν λειτουργεί.

�Εσκεμμένο λάθος (error): Για παράδειγμα, ο μαθητής κάθεται μπροστά στον υπολογιστή,πατάει το κουμπί εκκίνησης αλλά όταν ξεκινά η λειτουργία του διαπιστώνει ότι στη θέση τουποντικιού υπάρχει ένα αυτοκινητάκι που μπορεί να κινηθεί πάνω στο τραπέζι αλλά δεν μπορεί νακινήσει τίποτα πάνω στην οθόνη.

�Παράλειψη (omission): Για παράδειγμα, ο μαθητής ξεκινά τη λειτουργία του υπολογιστή αλλάπάνω στην επιφάνεια εργασίας δεν βλέπει κανένα εικονίδιο.

�Επιλογή (choice): Για παράδειγμα, ο μαθητής γράφει κείμενο με τον επεξεργαστή κειμένου καιο εκπαιδευτικός του ζητά να το αποθηκεύσει σε υπάρχοντα φάκελο. Στο αρχείο βρίσκει δυοδιαφορετικούς φακέλους. Ο ένας γράφει το όνομα του μαθητή και ο άλλος τον τίτλο του

66

κειμένου. Ο μαθητής καλείται να επιλέξει σε ποιον φάκελο προτιμά να τοποθετήσει στο κείμενότου.

Αξίζει να τονιστεί ότι ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να φροντίσει ώστε η ενασχόληση με τονυπολογιστή να μην μετατραπεί σε μία εμμονή. Για τον σκοπό αυτό θα πρέπει να έχει σαφήχρονικά περιθώρια και εναλλαγή σειράς στη χρήση από άλλους μαθητές. Ακόμη, ο εκπαιδευτικόςμπορεί να χρησιμοποιεί τον υπολογιστή σαν μέσο επιβράβευσης μιας επιθυμητής συμπεριφοράςτων μαθητών με αυτισμό.

Συνοψίζοντας, η εξοικείωση με τον ηλεκτρονικό υπολογιστή θεωρείται ένας σημαντικός τομέαςεκπαίδευσης ατόμων με αυτισμό που μπορεί να αξιοποιηθεί ως ψυχαγωγική δραστηριότητα ήκαι προεπαγγελματική δεξιότητα.

67

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ:ΔΡΑΣΕΙΣ ΠΟΥ ΕΓΙΝΑΝ ΣΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ PROJECT

1. Αποτελέσματα έρευνας στους μαθητές τουσχολείου(Καταμέτρηση-αποτελέσματα: Βασιλική Σκοπέτου & Ντάρια Τουρόβσκα)

2. Επίσκεψη-ομιλία της εργοθεραπεύτριαςκ.Νατσιοπούλου

3. Ζωγραφίζουμε τη μουσική

68

1. Ερωτηματολόγιο-έρευνα για το project της Α Λυκείου "Τέχνη και Ψυχολογία"

Το ερωτηματολόγιο απαντήθηκε από 80 μαθητές του σχολείου, 46 κορίτσια και 34 αγόρια, απόόλες τις τάξεις του Γυμνασίου και του Λυκείου. Βγάλαμε τα αποτελέσματα χωριστά για κορίτσιακαι αγόρια, για να δούμε αν υπάρχει κάποια σημαντική διαφοροποίηση σε σχέση με το φύλο.

1. Η τέχνη και η ψυχολογία είναι έννοιες ασύνδετες μεταξύ τουςΑ. Συμφωνώ απόλυτα Β. Συμφωνώ Γ. Δε γνωρίζω/δεν απαντώΔ. Διαφωνώ Ε. Διαφωνώ απόλυτα

Κορίτσια

Αγόρια

69

2. Ένας άνθρωπος μπορεί να εκφράσει τα συναισθήματα του μέσα από την τέχνηΑ. Συμφωνώ απόλυτα Β. Συμφωνώ Γ. Δε γνωρίζω/δεν απαντώΔ. Διαφωνώ Ε. Διαφωνώ απόλυτα

Κορίτσια

Αγόρια

70

3. Κάθε έργο τέχνης είναι ένας συναισθηματικός κόσμος, τόσο για τον καλλιτέχνη, όσο και γιατο θεατήΑ. Συμφωνώ απόλυτα Β. Συμφωνώ Γ. Δε γνωρίζω/δεν απαντώΔ. Διαφωνώ Ε. Διαφωνώ απόλυτα

Κορίτσια

Αγόρια

71

4. Η αγαπημένη μου μουσική με κάνει να αισθάνομαι καλύτεραΑ. Συμφωνώ απόλυτα Β. Συμφωνώ Γ. Δε γνωρίζω/δεν απαντώΔ. Διαφωνώ Ε. Διαφωνώ απόλυτα

Κορίτσια

Αγόρια

72

5. Τα χρώματα γύρω μου επηρεάζουν την ψυχολογία μουΑ. Συμφωνώ απόλυτα Β. Συμφωνώ Γ. Δε γνωρίζω/δεν απαντώΔ. Διαφωνώ Ε. Διαφωνώ απόλυτα

Κορίτσια

Αγόρια

73

6. Η διακόσμηση του δωματίου μου εκφράζει τον ψυχολογικό μου κόσμοΑ. Συμφωνώ απόλυτα Β. Συμφωνώ Γ. Δε γνωρίζω/δεν απαντώΔ. Διαφωνώ Ε. Διαφωνώ απόλυτα

Κορίτσια

Αγόρια

74

7. Όταν βλέπω ένα έργο ζωγραφικής μένω αδιάφορος/δε νιώθω τίποταΑ. Συμφωνώ απόλυτα Β. Συμφωνώ Γ. Δε γνωρίζω/δεν απαντώΔ. Διαφωνώ Ε. Διαφωνώ απόλυτα

Κορίτσια

Αγόρια

75

8. Όταν διαβάζω ένα ποίημα/λογοτεχνικό βιβλίο μένω αδιάφορος/δε νιώθω τίποταΑ. Συμφωνώ απόλυτα Β. Συμφωνώ Γ. Δε γνωρίζω/δεν απαντώΔ. Διαφωνώ Ε. Διαφωνώ απόλυτα

Κορίτσια

Αγόρια

76

9. Το σενάριο και η ατμόσφαιρα μιας ταινίας ή μιας θεατρικής παράστασης επηρεάζουν τηνψυχολογία μουΑ. Συμφωνώ απόλυτα Β. Συμφωνώ Γ. Δε γνωρίζω/δεν απαντώΔ. Διαφωνώ Ε. Διαφωνώ απόλυτα

Κορίτσια

Αγόρια

77

10.Ο τρόπος που χορεύω εκφράζει την ψυχολογική μου διάθεσηΑ. Συμφωνώ απόλυτα Β. Συμφωνώ Γ. Δε γνωρίζω/δεν απαντώΔ. Διαφωνώ Ε. Διαφωνώ απόλυτα

Κορίτσια

Αγόρια

78

11.Όταν τραγουδάω εκφράζομαιΑ. Συμφωνώ απόλυτα Β. Συμφωνώ Γ. Δε γνωρίζω/δεν απαντώΔ. Διαφωνώ Ε. Διαφωνώ απόλυτα

Κορίτσια

Αγόρια

79

12.Όταν παίζω μουσική εκφράζομαιΑ. Συμφωνώ απόλυτα Β. Συμφωνώ Γ. Δε γνωρίζω/δεν απαντώΔ. Διαφωνώ Ε. Διαφωνώ απόλυτα

Κορίτσια

Αγόρια

80

13.Όταν ζωγραφίζω εκφράζομαιΑ. Συμφωνώ απόλυτα Β. Συμφωνώ Γ. Δε γνωρίζω/δεν απαντώΔ. Διαφωνώ Ε. Διαφωνώ απόλυτα

Κορίτσια

Αγόρια

14.Ποιά τέχνη πιστεύεις ότι εκφράζει περισσότερο το συναισθηματικό σου κόσμο;Α. Μουσική / τραγούδιΒ. Ζωγραφική/κατασκευέςΓ. ΧορόςΔ. ΘέατροΕ. ΚινηματογράφοςΣΤ. ΦωτογραφίαΖ. Ποίηση / λογοτεχνία (γραπτός λόγος γενικά)

81

Η. Διακόσμηση / μόδα / designΘ. Άλλο (σημειώστε τι): _______________________________________________

Κορίτσια

Αγόρια

82

2. Επίσκεψη-ομιλία της εργοθεραπεύτριαςκ.Νατσιοπούλου

Στην αρχή του project, καλέσαμε στο σχολείο την κ. Κωνσταντίνα Νατσιοπούλου,εργοθεραπεύτρια στο Ειδικό Σχολείο Καλαμάτας, η οποία μας μίλησε για την εργοθεραπεία καιτη θεραπευτική χρήση διαφόρων μορφών τέχνης σε άτομα με ειδικές ανάγκες/ικανότητες.

Μερικές φωτογραφίες από την παρουσίαση που μας έκανε στην τάξη:

83

3. Ζωγραφίζουμε τη μουσική

Για να μπούμε κι εμείς σε μια πιο βιωματική διαδικασία, δοκιμάσαμε να αποτυπώσουμεζωγραφικά τα συναισθήματα που μας προκαλεί η μουσική, ακούγοντας κλασικά κομμάτια στηντάξη. Μερικά παραδείγματα:

Ακούγοντας το Μπολερό του Ραβέλ:

84

Ακούγοντας τις "4 εποχές" του Βιβάλντι:

Project A Lykeiou - Music School Kalamata

Documents

Transcript of Project A Lykeiou - Music School Kalamata