Neapolitiki10

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014 1

μηνιαιο πολιτικο περιοδικοΒ΄ περιοδοΣ - τεΥΧοΣ 10 - καλοκαιρι 2014 - τιμη 4 εΥρΩ

Η Nέα Πολιτική

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΠΑΖΗΣΗ

ΦΑΚΕλλΟΣ Επιχείρηση αναβίωσης του Χαλιφάτου

Γιώργος Καραμπελιάς Εκ βαθέων συνέντευξη

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΚYΠΡΟΣ1974-2014: 40 χρόνια αισχύνης

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 20142

k


περιεχόμεναkμ

ην

ιαιο

πο

λιτ

ικο

περ

ιοδ

ικο

- Β΄

περ

ιοδ

οΣ

- τεΥ

ΧοΣ

10 -

καλ

οκα

ιρι 2

014

Η Nέ

α Πο

λιτικ

ή Από την διεύθυνση ...................................................................................... 3Κωνσταντίνος Κόλμερ Το Πρωτογενές Έλλειμμα και η Περικοπή των Συντάξεων .................. 4Θεοφάνης Μαλκίδης Ελληνική Θράκη ......................................................................................... 7Κωστής Πιερίδης Ελάχιστοι κατάλαβαν το μήνυμα των Ευρωεκλογών ........................... 9Νίκος Λιναρδάτος Casus Belli ................................................................................................. 10Χρήστος Χαλαζιάς Πολιτικά σφάλματα δημιουργούν μη αναστρέψιμες καταστάσεις .... 11Γιάννης Μαρίνος Η δραματοποιημένη επανάληψη μιας προηγηθείσας τραγωδίας ...... 13Πάνος Παναγόπουλος Η μη ανταγωνιστική γεωργία μας αποτελεί εθνικό πρόβλημα .......... 19Δημήτρης Κουτσονίκας Χρηματιστήριο .......................................................................................... 22Μάνος Κρανίδης Σαράντα φόροι και τέλη στα ακίνητα! .................................................. 23Γιώργος Καραμπελιάς Εκ βαθέων συνέντευξη στην ΝΠ ........................................................... 25 Επιστολή του επίτιμου Α/ΓΕΕΘΑ Ναυάρχου Χ. Λυμπέρη ................. 44

ΦΑΚΕΛΛΟΣ: ΕΠιΧΕιρΗΣΗ ΑΝΑβιωΣΗΣ ΤΟυ ΧΑΛιΦΑΤΟυ Εισαγωγικό σημείωμα ............................................................................... 45Α. Δ. Παπαγιαννίδης Πόσο απέχει το ιράκ (και η Ουκρανία) απο τα βαλκάνια; ................. 47Γιάννης Χατζόπουλος ιρανικά διλήμματα στην Μεσοποταμία ................................................. 48Γιώργος Φοίνικας Επικίνδυνη συγκυρία γιά την ελληνική εξωτερική πολιτική .............. 49Σωτήρης Δημόπουλος ρωσσικά στοιχήματα στην Εγγύς Ανατολή .......................................... 51Χρήστος Ζιώγας Η Σαουδική Αραβία παράγων σταθερότητας και αστάθειας ............... 53ραφαήλ Καλυβιώτης Η Νέμεσις παραλύει την αμερικανική πολιτική ................................... 55ιωακείμ Αμπαρτζίδης Αλλαγές στο ισραηλινό στρατηγικό δόγμα .......................................... 56

Γεωργίος Κ. Οικονόμου Τρία σενάρια γιά την Κίνα ....................................................................... 59

ΑΦιΕρωΜΑ: ΚυΠρΟΣ 1974-2014Α. Δ. Παπαγιαννίδης To χρυσοπράσινο φύλλο ......................................................................... 63Δ. Πολίτης Η Κύπρος δεν κείται μακράν .................................................................. 65 Μελέτης Μελετόπουλος Μία άγνωστη προσπάθεια αποτροπής του Αττίλα .............................. 69Μ.Μελετόπουλος - β. Πατρώνας Το χρονικό του Αττίλα .............................................................................. 74Παύλος Καρούσος Ανοίγει ο φάκελος της αποστολής «ΝιΚΗ» ......................................... 81Κωνσταντίνος Κόλμερ Η νέα τραγωδία της Κύπρου .................................................................. 83Κώστας Παπασταύρου Το Κυπριακό στην μέγγενη του πάρε-δώσε! ........................................ 85Θαλής Καραγιαννόπουλος Σκέψεις μετά από μία επίσκεψη .................................................................. 87Μελέτης Μελετόπουλος Η μη λύση είναι καλύτερη από την «λύση» που μεθοδεύεται ............ 89

Γιάννης Δρακόπουλος ρωμαίος και ιουλιέττα για 2 .................................................................... 91Κωνσταντίνος Μπλάθρας Θεώρημα ή θαύμα; .................................................................................. 92Σπύρος Κουτρούλης Edmund Burke, Στοχασμοί για την Επανάσταση στην Γαλλία ... 94Nίκος Λιναρδάτος Σταυρόλεξο ................................................................................................ 95

Προς τους αναγνώστεςΗ ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ σχεδιάστηκε πέρυσι την Άνοιξη ως μηνιαίο περιοδικό 64 σελίδων, με συγκεκριμέ-νες στήλες μόνιμων συνεργατών και ένα σχετικά ευσύνοπτο αφιέρωμα σε κάθε τεύχος. Όμως, η αθρόα προσέλευση επιφανών αρθρογράφων αλλά και πλήθους νέων, καθώς και η εισροή ποιοτικών αναλύσεων μακροσκελέστερων από τα προβλεπόμενα, η προσθήκη νέων στηλών, θεωρητικών κειμένων και, τέλος, του Φακέλλου Εξωτερικής Πολιτικής και Άμυνας με διεθνείς συνεργασίες, ανέτρεψαν τον αρχικό σχεδι-ασμό. Σύντομα η ΝEA ΠΟΛΙΤΙΚΗ απέκτησε πιο σύνθετη δομή, ευρύτερο περιεχόμενο και μεγαλύτερη έκταση. Φαίνεται ότι η μορφή στην οποία εξελίχθηκε περίπου αυτόματα, ανταποκρίνεται περισσότερο στις σημερινές ανάγκες της ελληνικής κοινωνίας. Άλλωστε, η υποδοχή του περιοδικού από το αγοραστι-κό κοινό υπήρξε και εξακολουθεί να είναι θερμή, πανελλήνια και σταθερή.

Καθώς η διαχείριση της έκδοσης ενός περιοδικού 100 έως 120 σελίδων με ποιοτικά χαρακτηριστικά δεν είναι εφικτή στα πλαίσια της μηνιαίας έκδοσης, αποφασίσαμε να μεταβάλουμε το περιοδικό σε δι-μηνιαίο, κάτι που θα διευκολύνει ολόκληρο το κύκλωμα παραγωγής και διανομής του. Οι συνδρομητές θα λαμβάνουν κανονικά ολόκληρο τον αριθμό των τευχών που ανταποκρίνεται στην συνδρομή τους. Το αντίτιμο της συνδρομής παραμένει σταθερό και θα ισχύει για τον ίδιο αριθμό τευχών. Ευχαριστούμε τους αναγνώστες μας για την σταθερή ανταπόκρισή τους στην προσπάθειά μας.

Η ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ


εκδότηςΕΚΔΟΣΕιΣ ΠΑΠΑΖΗΣΗ ΑΕβΕ

διευθυντήςΜΕΛΕΤΗΣ Η. ΜΕΛΕΤΟΠΟυΛΟΣ

σύμβουλος έκδοσηςΠΑΝΑΓιωΤΗΣ ΤΣΑΦΑρΑΣ

αρχισυντάκτης-συντονιστής ύληςΓιΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΟΠΟυΛΟΣβοηθοί αρχισυντάκτεςβΑΣιΛΗΣ ΣΠυρΑΚΟΣ-ΠΑΤρωΝΑΣΓιωρΓΟΣ ΓΚιΝΟΠΟυΛΟΣ

κύριοι αρθρογράφοι-αναλυτέςΝιΚΟΣ ΑΛιΚΑΚΟΣβΑΣιΛΗΣ βΑΣιΛΕιΑΔΗΣΑΓιΣ βΕρΟυΤΗΣΟΘωΝ ιΑΚωβιΔΗΣΓιωρΓΟΣ ΚΑρΑΜΠΕΛιΑΣΚωΝΣΤΑΝΤιΝΟΣ ΚΟΛΜΕρΝΕΣΤωρ ΚΟυρΑΚΗΣΛΕυΤΕρΗΣ ΚΟυΣΟυΛΗΣΓιΑΝΝΗΣ ΜΑριΝΟΣΑΛΕΞΑΝΔρΟΣ ΜΑΣΣΑβΕΤΑΣβΑΣιΛιΚΗ ΜΕΣΘΑΝΕωΣΓΕωρΓιΟΣ ΜΠΗΤρΟΣΓΕωρΓιΟΣ ΟιΚΟΝΟΜΟυΠΑΝΟΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟυΛΟΣΑΝΤωΝΗΣ ΠΑΠΑΓιΑΝΝιΔΗΣΚωΣΤΑΣ Μ. ΣΤΑΜΑΤΟΠΟυΛΟΣΓιΑΝΝΗΣ ΤριΑΝΤΗΣ

γεωπολιτική ανάλυσηΣωΤΗρΗΣ ΔΗΜΟΠΟυΛΟΣρΑΦΑΗΛ ΚΑΛυβιωΤΗΣΚωΝΣΤΑΝΤιΝΟΣ ΛΑΜΠρΟΠΟυΛΟΣΘΕΟΦΑΝΗΣ ΜΑΛΚιΔΗΣβΑΣιΛΗΣ ΤΣΕΚΟΣΓιωρΓΟΣ ΦOιΝιΚΑΣ

ανταποκριτής στην ΛευκωσίαΚωΣΤΑΣ ΠΑΠΑΣΤΑυρΟΣανταποκριτής στις βρυξέλλεςΚωΝΣΤΑΝΤιΝΟΣ ΣΑρΑΓΚΑΣ

αρχισυντάκτης για οικονομικά θέματαΜιΧΑΛΗΣ ΠΑΠιΔΗΣδιεθνής οικονομίαΤιΜΟΣ ΚΟυΖΕΛΗΣΔΗΜΗΤρΗΣ ΜΟυΧΛιΔΗΣελληνική οικονομίαΜΑΝΟΣ ΚρΑΝιΔΗΣ

ελληνικό χρηματιστήριοΔΗΜΗΤρΗΣ ΚΟυΤΣΟΝιΚΑΣ

επιστημονικές ειδήσειςΠΑυΛΟΣ ΚΑρΟυΣΟΣαρχισυντάκτης για πολιτιστικά θέματαΝιΚΟΣ ΛιΝΑρΔΑΤΟΣκινηματογράφοςΚωΣΤΑΣ ΜΠΛΑΘρΑΣθέατροΓιΑΝΝΗΣ ΔρΑΚΟΠΟυΛΟΣ

θεωρητικά κείμενα-ιστορικά αφιερώματαβΑΓΓΕΛΗΣ ΔΟυβΑΛΕρΗΣΧΑρΗΣ ΚΑΤΣιβΑρΔΑΣΓιΑΝΝΗΣ ΜΑΘιΟυΔΑΚΗΣΣΠυρΟΣ ΚΟυΤρΟυΛΗΣ

σταυρόλεξοΝιΚΟΣ ΛιΝΑρΔΑΤΟΣ

διαχείριση ιστοσελίδαςΚωΣΤΗΣ ΠιΕριΔΗΣ

διαχείριση facebookΓιΑΝΝΗΣ ΜΑΘιΟυΔΑΚΗΣ

επιμέλεια-σελιδοποίησηΝιΚΟΛΑΣ ΔΗΜΗΤριΑΔΗΣ

εικονογράφησηΣΠυρΟΣ ΟιΚΟΝΟΜΟυ

• Ηλ. ταχυδρομείο: [email protected]• Συνδρομές: τηλ. 6978 774 874, 698 014 9044

Κεντρική διάθεση: Εκδόσεις Παπαζήση, Νικηταρά 2 και Εμμ. Μπενάκη, ΑθήναΗ Νέα Πολιτική κυκλοφορεί κάθε μήνα στα βιβλιοπωλεία και σε επιλεγμένα σημεία πώλησης: Εκδόσεις Πατάκη /Ακαδημίας 65, Αθήναιανός / Σταδίου 24,Αθήνα Αριστοτέλους 7, ΘεσσαλονίκηΝαυτίλος / Χαριλάου Τρικούπη 28, ΑθήναΠρωτοπορία / Γραβιάς 3-5, Πλ. Κάνιγγος, Αθήνα Πολιτεία / Ασκληπιού 1-3 & Ακαδημίας, Αθήνα Εναλλακτικό βιβλιοπωλείο / Θεμιστοκλέους 37Εκδόσεις Θεμέλιο ΕΠΕ/ Σόλωνος 84, Αθήνα Αθ. Χριστάκης / ιπποκράτους 10-12, ΑθήναFree Thinking Zone / Σκουφά 64, Αθήναβιβλιοπωλείο Επιλογή / Κρήτης 5, Ζωγράφουww

w.ne

apol

itiki

.gr

Η Νέα Πολιτική δέχεται και δημοσιεύει κείμενα συνεργατών και αναγνωστών. Για τις απόψεις των δημοσιευομένων άρθρων υπεύθυνοι είναι μόνον οι συντάκτες τους.

Η Nέα Πολιτικήμηνιαιο πολιτικο περιοδικο

2

ISSN: 2241-6226


από την διεύθυνσηk

Ω ς Επανάσταση δεν νοείται εδώ η (κατά την παλαιά μαρξιστική ορολογία) «εξέγερση των μαζών» και η «δικτατορία του προλε-

ταριάτου». Ούτε βεβαίως η εμφάνιση «εθνοσωτή-ρων» που θα αναλάβουν εργολαβικά την σωτηρία όλων μας. Αυτά έχουν ιστορικώς υπερνικηθεί και δεν επανέρχονται. Οι κοινωνίες σήμερα έχουν γί-νει εξαιρετικά πολύπλοκες και δεν κυβερνώνται ού-τε με διατάγματα μπολσεβίκων ούτε με αποφάσεις επαναστατικών επιτροπών.

Ως Επανάσταση ορίζεται, στις σημερινές συνθή-κες, η αναπόφευκτη εξάλειψη της παλαιοκομματι-κής ολιγαρχίας, των προνομίων και των αντιδημο-κρατικών πρακτικών της, και η αντικατάστασή της από νέα πολιτικά σχήματα, που θα εκφράζουν την κοινωνία και όχι τους αυτιστικούς και διεφθαρμέ-νους κομματικούς μικρόκοσμους.

Η φαυλοκρατία της Μεταπολίτευσης, στην ομα-λή ή ανώμαλη πτώση της, δεν αφήνει διάδοχο σχή-μα. Από το υπάρχον πολιτικό δυναμικό δεν προκύ-πτει κάποια εναλλακτική λύση. Οι δεκαετίες οικογε-νειοκρατίας και ευοιοκρατίας διαμόρφωσαν ένα στε-λεχιακό δναμικό κωμικοτραγικού επιπέδου. Το άλ-λοθί της, ο ΣΥΡΙΖΑ, απέτυχε να διαμορφώσει πλει-οψηφικό ρεύμα, αν και υπ’ αυτές τις συνθήκες η αξι-ωματική αντιπολίτευση θα έπρεπε να βρίσκεται στο 50 ή 60%. Τα διάφορα «νέα» κόμματα που εμφανί-στηκαν στα χρόνια του Μνημονίου διέγραψαν βρα-

χεία πορεία αποτυχίας και απαξιώθηκαν, διότι στην ουσία υπήρξαν προϊόντα προσωπικής στρατηγικής παλαιοκομματικών πολιτευτών. Η Κεντροδεξιά και η Κεντροαριστερά είναι χώροι κενοί, που αναμένουν την ανασύστασή τους από προσωπικότητες και στε-λέχη από την κοινωνία. Τα άκρα, τέλος, υπάρχουν όσο υπάρχει το μεγάλο κενό εξουσίας.

Στις εκλογές του 2012, το εκλογικό σώμα πειρα-ματίστηκε με ατελέσφορες επιλογές. Η ουσία του προβλήματος είναι ότι η κοινωνία των πολιτών δεν κατώρθωσε ακόμα να γεννήσει την μεγάλη δημο-κρατική και πατριωτική δύναμη ανατροπής που χρειάζεται η χώρα γιά να ξανασταθεί στα πόδια της. Μία τέτοια δύναμη θα συσπειρώσει τα καλύ-τερα στοιχεία της ελληνικής κοινωνίας, που σήμε-ρα βρίσκονται όλα εκτός πολιτικής. Μία τέτοια δύ-ναμη θα μεταρρυθμίσει ριζικά τους θεσμούς, αντι-καθιστώντας τις σημερινές ολιγαρχικές και φαυλο-κρατικές δομές με μία πραγματική δημοκρατία ευ-ρωπαϊκού τύπου. Είναι απολύτως βέβαιο ότι μία τέ-τοια δύναμη θα βρει τεράστια απήχηση στην κοινω-νία, που θα της δώσει με την ψήφο της την ισχύ να αλλάξει τα πάντα.

Αυτά ασφαλώς συνιστούν Επανάσταση, και μά-λιστα στην πιό γνήσια και ουσιαστική μορφή της.

H NEA ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Η Ελλάδα σε προεπαναστατική περίοδο

3νεα πολιτικη . 10 . καλοκαιρι 2014


Τ ο πραγματικό ταμειακόν έλλειμμα της Ελληνικής κυβερνήσεως ηυξήθη σημαντικά, το πρώτον 5μηνον του τρέχοντος έτους, συνεπεία

της υστερήσεως αποδόσεως των φόρων, των ελλειμμά-των του ΕΟΠυυ, των εκκρεμών οφειλών του δημοσίου προς τις επιχειρήσεις και των υψηλοτέρων τόκων του δημοσίου χρέους. Και τούτο μάλιστα παρά την μείωσι των δημοσίων δαπανών – ιδίως των «επενδύσεων». Το ύψος του πραγματικού δημοσίου ελλείμματος υπερβαί-νει τα 4,1 δις. ευρώ αλλ’ η κυβέρνησις αρνείται αιδω-σίμως να δημοσιεύσει τα σχετικά στατιστικά στοιχεία. υπάρχει, όμως, ένας αδιάψευστος μάρτυς της ταμεια-κής δυσχερείας του κράτους: η αδυναμία καταβολής των συντάξεων. Ήδη, άρχισε η συζήτησις διά την περι-κοπήν, αν όχι κατάργησι των επικουρικών συντάξεων.

το παρελθόν προοιωνίζεται το μέλλονTο παρελθόν έτος 2013, η κυβέρνησις Σαμαρά-

βενιζέλου σχημάτισε πραγματικό δημόσιον έλλειμμα 23 δις. ευρώ ή 12,7% του ΑΕΠ, το οποίον παρουσίασε ως «πρωτογενές πλεόνασμα». Αφαιρώντας από τις δα-πάνες τους τόκους 7 δις. ευρώ και τις κρατικές ενισχύ-σεις 19 δις. ευρώ, διά την εκ νέου διάσωσι των τεσσά-ρων εμπορικών τραπεζών, που έχουν απομείνει μετά την καταστροφή του τραπεζικού συστήματος της χώρας, η κυβέρνησις θεώρησε το πρόγραμμα της success story. Εν τούτοις πρόκειται περί τραγικής failure story!..

Η διάσωσις των τραπεζών παρουσιάσθη απ’την Γιούροστατ ως δήθεν μη επαναλαμβανόμενο χρεω-στικό γεγονός, ενώ είναι ηλίου φαεινώτερον ότι τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια αυξάνονται ταχέως και η νέα επιδότησις των τραπεζών έγινε λόγω μειώσεως των καταθέσεων - προφανώς διά να συνεχίσουν οι τράπε-

ζες τις εργασίες των και μη «βαρέσουν κανόνι». Οι εμφανιζόμενες ως «καταθέσεις 160 δις. ευρώ»

απλώς δεν υπάρχουν στο παθητικό των τραπεζών, ενώ στο ενεργητικό των 220 δις. ευρώ τα δάνεια και οι εγγυ-ήσεις συνεχώς συρρικνούνται (-4% τον Απρίλιο ε.έ).

Οι τράπεζες έχουν λάβει μέχρι τούδε, από τον Έλληνα φορολογούμενον, εις χρήμα και εγγυήσεις, άνω των 238 δις. ευρώ διά την διάσωσίν των απ’ την χρεωκοπία - ζήτημα χρόνου αν όχι επιμελώς φυλασσό-μενο «μυστικό» του μισθάρνου τύπου.

Αλλά το θέμα δεν είναι αυτό ή μόνον αυτό: μέχρις του 2016 ελλείπουν από τον κρατικόν προϋπολογισμόν επιπλέον 28 δις. ευρώ. Πρόκειται περί του γνωστού δη-μοσιονομικού κενού , διά το οποίον η Γερμανική εφημε-ρίς Φράγκφουρτερ Αλγκεμάινε έγραψε προσφάτως ότι το «πρωτογενές πλεόνασμα στον Ελληνικό προϋπολο-γισμό είναι αποτέλεσμα λογιστικών τρυκ»! Ελληνιστί, προΐόν δημιουργικής λογιστικής.

Πράγματι, οι μη καταβαλλόμενοι φόροι υπερβαί-νουν το ένα δις. ευρώ μηνιαίως και οι συσσωρευμένες οφειλές αντιστοιχούν στο ήμισυ του εθνικού εισοδή-ματος (περίπου 61 δις. ευρώ), οι δέ οφειλόμενες υπο-χρεώσεις του δημοσίου προς τις επιχειρήσεις ανέρχο-νται εις 5 δις. ευρώ.

Από πού θα προέλθουν, συνεπώς, τα ποσά αυτά, δια να καλυφθούν αντίστοιχες υποχρεώσεις του δημοσίου εφέτος και το 2015;

η πεπατημένηΜία πρώτη πηγή θα ήταν ο ξένος δανεισμός, κατά

τον χέρ Σόϋμπλε «τώρα, οπόταν οι ξένες αγορές ξαν-άνοιξαν διά την Ελλάδα».

– Αλλ’ ο δανεισμός αυτός είναι αμφίβολος, δυσχε-

Το Πρωτογενές Έλλειμμα

και η Περικοπή των Συντάξεων

του Κωνσταντίνου Κόλμερ


Ελλάδα

ρής αν όχι αδύνατος, μ’ επιτόκια της τάξεως του 6%-7%, που διπλασιάζουν το χρέος σε 14-11 χρόνια.

Μία άλλη πηγή θα ήταν η αύξησις της φορολογίας, αλλ’ ως απεδείχθη τα όρια των φορολογουμένων έχουν προ πολλού εξαντληθή και η απόδοσις των εκτάκτων φόρων είναι αρνητική.

– Όσον αυξάνουν οι φορολογικοί συντελεστές τό-σον μειούνται τα δημόσια έσοδα και οι καταθέσεις στις τράπεζες, που επαναφέρουν στην αρχή του το δημο-σιονομικό κενό. Εξ ού κι’ η αποπομπή του Γ.Γ.υΠΟιΚ κ. Χάρη Θεοχάρη και η λιποταξία του υπουργού Οικονομικών κ. Γιάννη Στουρνάρα .

Τρίτη λύσις είναι η αύξησις του κεφαλαίου των με-τόχων, αλλά τα ποσά που δύνανται να συνεισφέρουν εί-ναι ανεπαρκή εν σχέσει με τα διευρυνόμενα ανοίγματα του ισολογισμού των τραπεζών, λόγω μη εξυπηρετου-μένων δανείων .

– Τα οποία ανέρχονται στο 33% του ενεργητικού, κατά την Τράπεζα της Ελλάδος, και συνεχώς αυξάνουν λόγω της παρατεινομένης υφέσεως στην οικονομία.

Τέλος, απομένει η περικοπή των καταθέσεων και η μη καταβολή των συντάξεων στους δημοσίους και ιδι-ωτικούς υπάλληλους. Η μεν μη πληρωμή των τόκων εί-ναι «πιστωτικό γεγονός», συνεπαγόμενον άμεση χρε-ωκοπία της Ελλάδος, το δε ιΚΑ και τα επικουρικά τα-μεία έχουν «λυγίσει» από την οικονομική ύφεσι και την περιτομή των ομολόγων υπό του κ.Γ. Προβοπούλου το 2012.

– Ο οποίος μάλιστα είχε και την ειλικρίνεια ή τον κυνισμό να προβλέψει την κατάρρευσι του συνταξιοδο-τικού συστήματος της χώρας, εν συνεχεία της εκτελέ-σεως εντολής του χέρ Σόϋμπλε, διά την «ελάφρυνσι του Ελληνικού χρέους», με μείωσι της αξίας των ομολόγων κατά 85%-εξαιρέσει βεβαίως των τραπεζών, όπερ απο-τελεί κολαζόμενο σκάνδαλον κραυγαλέας αντισυνταγ-ματικότητος, συνεπαγόμενον ποινικάς κυρώσεις.

το συνταξιοδοτικόν κενόνΣύμφωνα με πληροφορίες της Καθημερινής

27.4.14(*), οι ετήσιες δαπάνες των συντάξεων ανέρχο-νται εις 28 δις. ευρώ, αντιπροσωπεύουσες το 50% των τακτικών δαπανών του κρατικού προϋπολογισμού.

υπάρχουν, βεβαίως, οι εργατικές εισφορές στο ιΚΑ και στα διάφορα ποικιλώνυμα ταμεία, οι οποίες, όμως, συνεχώς μειώνονται, λόγω της υφέσεως (ανεργίας)και της βιαίας προσαρμογής των μισθών προς τα κάτω.

Εκ της ανεργίας και της συνεχούς αυξήσεως του αριθμού των συνταξιούχων (σσ: στα 2,8 εκατομμύρια

και συντόμως στα τρία), η χρηματοδότησις των συντά-ξεων καθίσταται προβληματική. Επειδή οι «εργαζόμε-νοι» στον δημόσιο τομέα, υπολογιζόμενοι εις 1,3 εκα-τομμύριον, είναι και διατηρητέοι (μειώνονται μόνον όταν περνούν στην συνταξιοδότησιν) αλλ’ οι μισθοί των, όσον και αν περικοπούν , δεν θα παύσουν να κα-ταβάλλονται.

Το κράτος, δηλαδή οι «πολιτικοί» που το εκμεταλ-λεύονται, παύει/ουν υφιστάμενον/οι όταν η σπάθη του ελλείμματος επιπέσει επί των δημοσίων υπαλλήλων και συνταξιούχων, οι οποίοι την επαύριο των εκάστοτε εκλο-γών παύουν να παρουσιάζουν ενδιαφέρον διά τους εξου-σιαστάς και τους πάτρωνάς των.

Εξ ού την επομένη των ευρωεκλογών επανελήφθη η φιλολογία περί «ενοποιήσεως των επικουρικών ταμεί-ων» και της περικοπής των συντάξεων, διά την οποίαν ανετέθη στο ΚΕΠΕ «σχετική μελέτη»!

αδιανόητη κεφαλαιοποίησιςΜετά το 2013, τα όρια ηλικίας συνταξιοδοτήσεως

ηυξήθησαν στα 67 έτη και καθορίσθησαν συστήματα «νοητής κεφαλαιοποίησης» των ασφαλιστικών εισφο-ρών. Απομένει ν’αποδειχθή στην πράξι το δυσπρόσιτο διά τους ησφαλισμένους, μετά το 2011, σύστημα παρο-χής συντάξεων. Δηλαδή, εκτός της παρατάσεως της συ-νταξιοδοτικής ηλικίας, υπάρχει τρομακτική αβεβαιότης διά τους νέους ησφαλισμένους, εάν θα λάβουν πόσην και πότε σύνταξιν, εν συναρτήσει με τις εισφορές των.

Άμεσον πρόβλημα γεννάται και διά τους ήδη συντα-ξιούχους, των οποίων ήδη οι συντάξεις έχουν περικο-πεί κατά το ήμισυ και η ιατροφαρμακευτική περίθαλ-ψις έχει περιορισθή εις μεγάλο βαθμόν έναντι του πα-ρελθόντος.

Εάν συνεχισθούν οι σημερινές τάσεις, η συνταξιοδο-τική δαπάνη θ’ αντιστοιχεί στο ένα τέταρτο περίπου του ακαθαρίστου εθνικού.προϊόντος το 2020 –όπερ αδύνα-τον να σηκώσει ο κρατικός κορβανάς. Από την άλλην, ο περιορισμός της συνταξιοδοτικής δαπάνης στο 15% μετατίθεται χρονικώς διά το …2060– όσον ισχύει κατά μέσον όρο στην Ευρωπαϊκήν ΄Ενωσι.

Στο ενδιάμεσο διάστημα αναμένεται η κατάρρευσις του συνταξιοδοτικού συστήματος ή μέρους αυτού (πχ. της επικουρήσεως) στην χώρα μας.

Είναι λίαν πιθανόν ότι οι Ευρωπαίοι (διάβαζε: κυρί-ως οι Γερμανοί) δεν θα είναι διατεθειμένοι επί μακρόν να χρηματοδοτούν την Ελληνική οικονομία. Θ’ απαι-τήσουν αργά ή γρήγορα νέα βιαία «προσαρμογή» των συντάξεων, που ολίγον απέχει από την εκμηδένισί των,


ή άλλως την έξοδο της Ελλάδος από την ευρωζώνη, ως υπαινίχθη ο χέρ Σόϋμπλε στα τέλη Μαΐου εις μί-αν μετεκλογικήν συνέντευξιν που «άναψε φωτιές» εις Αθήνας - εάν πιστεύσωμε τον φιλοκυβερνητικό τύπο (Νέα και Έθνος).

Συνεπώς, όσον υπάρχει …πρωτογενές έλλειμμα και το αποκρύπτει η κυβέρνησις Σαμαρά-βενιζέλου, τό-σον πιθανοτέρα είναι η νέα περικοπή των συντάξεων, με ένα νέον «μνημόνιο» που όμως το διαψεύδουν κά-θε τόσον ο κ. Σαμαράς και ο κ.βενιζέλος, αλλά που επί-κειται αναποδράστως. Ούτως εξηγείται το νέο κοινο-βουλευτικό πραξικόπημα του κλεισίματος της βουλής, έναν μήνα ενωρίτερον του συνήθους.

Όσον η ανάκαμψις της οικονομίας βραδύνει, τό-σον βεβαία είναι η κατάρρευσις του σαθρού συνταξι-οδοτικού συστήματος της τρίτης κοινο-βολευτικής α-δημοκρατίας «μας».

Αλλ’ επ’ αυτού του κρισίμου ζητήματος διά την κοι-νωνικήν συνοχήν, επιδεικνύεται «τελεία του τάφου σι-γή» των Μ.Μ.Επιβολής, εν όψει νέων -κοινοβουλευτι-κών αυτήν την φορά- εκλογών εντός του προσεχούς έτους. Ο «ανασχηματισμός» είναι η τελευταία θεατρι-κή πράξις της κυβερνήσεως ΝΔ-ΠΑΣΟΚ, που δεν πρό-κειται ν’αποδώσει.

Δεν συμφέρει την «φιλοευρωπαϊκή μερίδα» να μά-θη ο Ελληνικός λαός την οδυνηρά αλήθεια της αώρου εντάξεως στο ευρώ, και οι περί πολλά τυρβάζοντες οι-κονομολόγοι την σχέσι συντάξεων και πρωτογενούς ελλείμματος. Η πολύ ειλικρίνεια βλάπτει.

(*) Βλ.σχ. άρθρον του προέδρου της ΑΟΝ Hiwitt, αναλογιστού (κι’αυτό έχει ιδιαιτέρα σημασία) Παναγιώτου Ζαμπέλη.

Τ ο ιράκ είναι σήμερα η δεύτερη μεγαλύτερη πετρελαιοπαραγωγός χώρα του O.P.E.C. μετά την Σαουδική Αραβία. Η ημερήσια

παραγωγή του ξεπερνά τα 2,8 εκατομμύρια βαρέλια. Οι ειδικοί συμφωνούν ότι οι εγκαταστάσεις εξόρυξης και επεξεργασίας στο βόρειο τμήμα της χώρας είναι σχετικά ασφαλείς, προς το παρόν. Αν το πρόβλημα με τους ισλαμιστές περιοριστεί στο βόρειο και κεντροδυτικό μέρος της χώρας, μια μερική απώλεια στην παραγωγή θα μπορούσε να αντισταθμιστεί από μια αύξηση της παραγωγής από τα άλλα μέλη του οργανισμού. Φυσικά μια τέτοια εξέλιξη θα έθετε τέρμα στην ελπίδα για τιμές στο CRUDE κάτω από 100 δολλάρια μεσοπρόθεσμα.

Προς τι λοιπόν όλη η ανησυχία;Το πρόβλημα έγκειται στο γεγονός ότι η παγκόσμια

κατανάλωση εξακολουθεί να αυξάνεται. Δεν συμβαίνει όμως το ίδιο και με τα αποθέματα που δεν ακολουθούν αυτόν τον ρυθμό. Στο ιράκ έχουν γίνει επενδύσεις που στόχο έχουν να αυξήσουν δραματικά την παραγωγή στα επόμενα είκοσι χρόνια.Καλώς εχόντων των πραγμάτων, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Ενέργειας, το ιράκ θα μπορούσε μέχρι το 2020 να ανεβάσει την ημερησία παραγωγή του στα 6 εκατ. και να φθάσει ή και

να ξεπεράσει ακομη τα 8 εκατ. μέχρι το 2035. Μια τέτοια πορεία θα μπορούσε να «ξεδιψάσει» την Ασία, κυρίως δε την Κίνα. Αν το ιράκ πετύχει τον στόχο του, θα αναδειχθεί σε δεύτερη μεγαλύτερη εξαγωγωγική δύναμη πετρελαίου, εκθρονίζοντας την ρωσσία από τη θέση αυτή. Η παραδοχή αυτή είναι και η μόνη ρεαλιστική λύση για να κρατηθεί η τιμη του μαύρου χρυσού κατω από τα 100 δολλάρια μακροπρόθεσμα.

Τι να περιμένουμε τους επόμενους μήνες;Οσο ο έλεγχος των εγκαταστάσεων στο βόρειο ιράκ

παραμένει, δεν πρέπει να δούμε τιμές υψηλότερες των 120 δολλαρίων. Αυτή είναι μια τιμή που περιλαμβάνει και αρκετές ακόμη «επιτυχίες» για τους ισλαμιστές. Αν όμως η κατασταση εκτραπεί, τότε ένας μεσοπρόθεσμος στόχος θα μπορούσε να τοποθετηθεί στα 170 δολλάρια. Αν σε αυτήν την τιμή συνυπολογίσουμε και μια μάλλον αναμενόμενη ανατίμηση του δολλαρίου, τότε να περιμένουμε ύφεση στην Ευρώπη και την ιαπωνία, επιβράδυνση στην Ασία, ισχυροποίηση των πετρελαιοπαραγωγών Αράβων και ανέλπιστη ισχυροποίηση στην ρωσσία. Οσο για την Αμερική, αυτή μάλλον θα καταφέρει να γλιτώσει την ύφεση.

Μιχάλης Παπίδης

Πού μπορεί να φθάσει το πετρέλαιο;

6 νεα πολιτικη . 10 . καλοκαιρι 2014


Νέου τύπου ανάπτυξη στην Ελλάδα αλλά...

Σ υμπληρώνονται τέσσερα χρόνια από την έναρ-ξη της “συζήτησης” για την δημιουργία Ειδικής Οικονομικής Ζώνης (ΕΟΖ) σε διάφορες περι-

οχές της Ελλάδας. Ο σχετικός «διάλογος» γίνεται με τόνους ολοένα και πιο δραματικούς, αφού η οικονο-μική συγκυρία, και η απειλή μεγαλύτερης ανεργίας και φτώχειας, προκαλεί εκπτώσεις στην δημιουργία «θυ-λάκων» ανάπτυξης.

ΕΟΖ, είναι μία περιοχή στην επικράτεια ενός κρά-τους, όπου ισχύουν διαφορετικές δασμολογικές, ερ-γασιακές και φορολογικές συνθήκες και ειδικές νομι-κές ρυθμίσεις, κανονισμοί και διοικητικά προνόμια. Οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται απολαμβάνουν διαφορετική φορολογική μεταχείριση, ειδικούς όρους όταν αγοράζουν ακίνητα και άλλες διαδικασίες σχετι-κά με την δημιουργία επιχείρησης.

Το ζήτημα για δημιουργία ΕΟΖ σε διάφο-ρες περιοχές της Ελλάδας και ειδικώτερα στην Θράκη αναδείχθηκε το 2011, όταν το ενδιαφέ-ρον Ελλήνων και ξένων έλαβε σάρκα και οστά. Η πρόταση για δημιουργία ΕΟΖ στην Ελλάδα είχε συ-ζητηθεί για πρώτη φορά από την Γερμανική πλευρά, ενώ έντονο ενδιαφέρον έδειξε από την πρώτη στιγμή και η Τουρκία, με τις κινήσεις του προξενείου της στην Κομοτηνή.

Δε χρειάζεται να τονίσουμε ότι η ΕΟΖ, όπου έχει λειτουργήσει αποτελεί έναν χώρο καταστρατήγη-

σης των όποιων εργασιακών και κοινωνικών δικαιω-μάτων έχουν απομείνει σε παγκόσμια κλίμακα. Για την ΕΟΖ όμως της Θράκης, το δεδηλωμένο ενδιαφέρον της Τουρκίας (και της Γερμανίας) προφανώς δεν αφο-ρά μόνον οικονομικά σχέδια.

Η συζήτηση για τις ΕΟΖ έχει συνδεθεί, πέραν των άλλων, και με την λαθρομετανάστευση και με την εγκατάσταση των παρανόμως εισελθόντων στην Ελλάδα και την απασχόλησή τους σε αυτές τις «επιχει-ρηματικές πρωτοβουλίες». ωστόσο, η καταιγιστική πα-ραγωγή νόμων κλπ. συνδέονται με την συγκεκριμένη πρόταση για δημιουργία ΕΟΖ στη Θράκη και το φθη-νό, εξαθλιωμένο εργατικό δυναμικό των λαθρομετανα-στών.

ως παράδειγμα αναφέρουμε τον ν. 4052/2012 ( άρ-θρα 80, 84) και ν. 3907/2011,άρθρο 37 παρ. 5, όπου επι-σημαίνετει ότι «σε περίπτωση αδυναμίας των αρμόδι-ων κατά περίπτωση αρχών να διασφαλίσουν με ίδιους πόρους ή μέσα ότι οι υπήκοοι τρίτων χωρών των οποί-ων η απομάκρυνση έχει αναβληθεί, απολαμβάνουν κατά το χρονικό διάστημα της αναβολής, στοιχειώδεις όρους αξιοπρεπούς προσωρινής στέγασης σε εγκατα-στάσεις δημόσιου ή κοινωφελούς χαρακτήρα και γενι-κώτερα ότι καλύπτουν τις άμεσες βιοτικές τους ανά-γκες, μπορεί να επιτραπεί, μετά από σχετική άδεια, να απασχολούνται ως μισθωτοί σε τομείς απασχόλησης σε συγκεκριμένες περιοχές της Χώρας». Επιπλέον, με απόφαση της 5ης Μαίου 2014, η αρμόδια γενική γραμ-

Ελληνική Θράκηαγορές μόνον από καταστήματα μουσουλμάνων, προϊόντα μόνον για μουσουλμάνους,

εργασία μόνον σε μουσουλμάνους, καθεστώς οικονομικού γκέτο, τουρκική τράπεζα, αγορές ακινήτων, εξαγορές λιμναζόντων ή εγκαταλειμμένων επιχειρήσεων...

του Θεοφάνη Μαλκίδη


μηνιαιο πολιτικο περιοδικοΗ Nέα Πολιτική

1. Τα αποστελλόμενα άρθρα θα πρέπει να είναι εντελώς πρωτότυπα, να μην έχουν δημοσιευθεί σε οποιοδήποτε τοπικό ή πανελλήνιο έντυπο, να μην έχουν αναρτηθεί σε οποιαδήποτε διαδικτυακή διεύθυνση και να μην αποτελούν μετάφρα-ση ξένου κειμένου χωρίς να αναφέρεται το πρωτότυπο και χωρίς να έχει εξασφαλισθεί η σχετική άδεια. 2. Δεν δημοσιεύονται κείμενα με σοβαρά συντακτικά, γραμματικά, ορθογραφικά και εκφραστικά λάθη, τα αποστελλόμενα κείμενα θα πρέπει να είναι γλωσσικώς άρτια.3. Δεν δημοσιεύονται κείμενα που εμπεριέχουν στοιχεία πολιτικής και κομματικής προπαγάνδας.4. Δεν γίνονται αποδεκτά κείμενα που έχουν προηγουμένως ή ταυτοχρόνως υποβληθεί σε άλλα έντυπα. 5. Οποιοδήποτε κείμενο δημοσιευθεί στην ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ μπορεί να αναδημοσιευθεί σε άλλο έντυπο ή στο διαδίκτυο μόνον με μνεία της πηγής (ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ, ΑΡΙΘΜΟΣ ΤΕΥΧΟΥΣ, ΜΗΝΑΣ, ΕΤΟΣ) και μετά την ανάρτηση του περιοδικού στην ιστοσελίδα του.6. Μέγιστο μέγεθος άρθρων: 2000 λέξεις. 7. Η διεύθυνση διατηρεί το δικαίωμα να απορρίπτει ή να περικόπτει τα υποβαλλόμενα άρθρα και να μεταβάλλει τον τίτλο τους.

Όροι δημοσίευσης άρθρων στην Νέα Πολιτική

ματέα του υπουργείου Οικονομικών ορίζει επιτροπή εμπειρογνωμόνων που σκοπό έχουν την μελέτη ορι-σμού και θεσμικού πλαισίου σύστασης ΕΟΖ.

Είναι ξεκάθαρο ότι η τάση για δημιουργία ΕΟΖ και για αποστολή (και) λαθρομεταναστών σε περιοχές όπως η Θράκη, όπου η πρόταση για ΕΟΖ είναι «ώριμη», συναντά τους νόμους, που «φωτογραφίζουν» τις ΕΟΖ ως «…συγκεκριμένες περιοχές της Χώρας, καθορισμέ-νοι τομείς απασχόλησης, καθεστώς ασφαλιστικής κά-λυψης όροι και προϋποθέσεις…», και τονίζουν «πως θα δημιουργούνται- με προεδρικό διάταγμα, κατόπιν προ-τάσεων συγκεκριμένων υπουργείων- και το ποιοί και με τρόπο θα εργάζονται στις συγκεκριμένες περιοχές».

...και στην Θράκη!Τα ερωτήματα που τίθενται για την ΕΟΖ είναι πολλά,

ωστόσο θα σταθούμε μόνο στην εμπλοκή της Τουρκίας, η οποία φαίνεται ότι δεν αρκείται μόνο στην πολιτική. Έτσι οι παρατηρήσεις μας για τον τουρκικό ρόλο μπορούν να συνοψισθούν στα εξής: έχει το τουρκικό προξενείο της Κομοτηνής κάποιον εποικοδομητικό ρόλο στην περιοχή; Γιατί ενδιαφέρεται τόσο να προχωρήσει η ΕΟΖ στην Ελληνική Θράκη; Τί σχέδια έχει (γενικώς) η γείτων για την περιοχή μας και πώς αυτά μπορούν να συνυπάρξουν με μια υγιή οικονομική ανάπτυξή μας; Από πότε η τουρκική αγορά εργασίας άρχισε να μας εμπνέει και να

την συζητάμε ως παράδειγμα προς μίμηση; Τί σχέση έχουν οι εδώ οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες με τις εκεί; Γιατί αφήνονται να σβήσουν (ελλείψει κεφαλαίων) οι υπάρχουσες σήμερα υγιείς επιχειρήσεις της ΒΙ.ΠΕ.; Τα μηδενικά οφέλη της Θράκης από την δημιουργία μιας τέτοιας ζώνης (απορρόφηση κάποιου εργατικού δυναμικού με τούς χειρότερους δυνατούς όρους) συγκρίνονται με τούς προφανέστατους κινδύνους που ελλοχεύουν; Πόσες αποδείξεις χρειαζόμαστε για να αντιληφθούμε το πού πάει αυτή η ιστορία;

Ήδη η οικονομική δραστηριότητα της Τουρκίας έχει αναπτυχθεί εδώ και χρόνια, και μάλιστα με ιδιαίτερες συνθήκες (αγορές μόνον από καταστήματα μουσουλμάνων, προϊόντα μόνον για μουσουλμάνους, εργασία μόνον σε μουσουλμάνους, καθεστώς οικονομικού γκέτο, τουρκική τράπεζα, αγορές ακινήτων, εξαγορές λιμναζόντων ή εγκαταλειμμένων επιχειρήσεων, κ.ά ) και όλα αυτά, την περίοδο που το κόστος εργασίας στην Τουρκία είναι πολύ μικρότερο! Εμείς επισημαίνουμε τούς προφανείς κινδύνους με την εμπλοκή ειδικώς της Τουρκίας στη Θράκη. Θα περιμένουμε όμως και την απάντηση της Ελληνικής Πολιτείας (στην Θράκη συνεχώς μειούμενης) και την όποια αντίδραση στη συνεχή αυξανόμενη (οικονομική) παρουσία της Τουρκίας στην Θράκη.

νεα πολιτικη . 10 . καλοκαιρι 20148


Ελλάδα

Η αντιμετώπιση των ευρωεκλογών είναι ένα ξε-χωριστό κεφάλαιο της πολιτικής επιστήμης και της εκλογικής ανάλυσης. Οι εκλογές αυ-

τές συνήθως χαρακτηρίζονται ως εκλογές δεύτερης, ή ακόμα και τρίτης τάξης. Η συμμετοχή στις ευρωεκλο-γές είναι ιστορικά πολύ μικρότερη απ’ ότι σε εθνικές εκλογικές διαδικασίες. Η ψήφος των πολιτών που προ-σέρχονται στις κάλπες θεωρείται χαλαρή, ήτοι λαμβά-νει και μια χροιά διαμαρτυρίας για την εκάστοτε κυβέρ-νηση και τους κοινοβουλευτικούς σχηματισμούς.

Λαμβάνοντας υπ’ όψιν αυτήν την υποφαινόμενη «χαλαρότητα ψήφου», το αποτέλεσμα των πρόσφα-των ευρωεκλογών έχει σαφείς και συγκεκριμένους αποδέκτες: 1) καταδεικνύει την αρνητική εντύπωση της πλειοψηφίας των ψηφοφόρων για την κυβερνη-τική πολιτική και την θητεία της κυβέρνησης, 2) δίνει στην αξιωματική αντιπολίτευση την γεύση μιας ορια-κής εκλογικής νίκης, υπογραμμίζοντας ότι το εκλογικό σώμα δεν έχει ακόμα πειστεί για τις προτάσεις του πο-λιτικού της λόγου, ακόμα κι αν είναι πλέον ξεκάθαρα το πρώτο κόμμα στην χώρα και τέλος 3) σταθεροποι-εί την πορεία ανόδου των αντι-συστημικών κομματι-κών σχηματισμών, με προεξέχουσα πλατφόρμα έκφρα-σης αυτή της άκρας δεξιάς και συμπληρωματική αυτή των μικρότερων κομματικών σχηματισμών.

Η σαφήνεια όμως των μηνυμάτων της κάλπης δεν φαίνεται να φτάνει στους αποδέκτες τους. Η κοινωνία μοιάζει να μην μπορεί να εξορθολογικοποίησει την οργή της, να αναλάβει τις ευθύνες της και να προ-χωρήσει στην αναδόμηση της χώρας με όρους ριζο-σπαστικής μεταρρύθμισης. Έτσι, το φαινόμενο της Χρυσής Αυγής θεσμοποιείται ως ο κύριος φορέας της θυμικής ψήφου, σαν μια ένδειξη τιμωρίας της πολιτι-

κής ανομίας της μεταπολίτευσης. Μόνο που ο ναζι-σμός μόνον λύση δεν είναι ως προς μια τέτοια κατεύ-θυνση, παρά μόνον η απέλπιδα προσπάθεια της καθε-στηκυίας τάξης για υπονόμευση του ταξικού αγώνα και της ταξικής συνειδητότητας, που σε συνθήκες οι-κονομικής κρίσης ενδέχεται να ριζοσπαστικοποιήσει πλήθος κόσμου.

Παράλληλα, η διαφαινόμενη νίκη της αριστεράς μοιάζει να έχει μόνον συμβολικό χαρακτήρα, καθ’ό-τι ο ΣυριΖΑ «κανονικοποιεί» το πρόγραμμά του όλο και περισσότερο, σε μια προσπάθεια να γίνει αρεστός ή έστω υποφερτός στα κέντρα εξουσίας, που λίγο πο-λύ δίνουν το τελικό χρίσμα σε όλη την διάρκεια της Μεταπολίτευσης.

Τέλος, τα κυβερνώντα κόμματα της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ - παρά την ευφάνταστα λαϊκιστική μετονο-μασία του τελευταίου σε ΕΛιΑ για τις ευρωεκλογές – συνεχίζουν την τακτική της «καμμένης γης», εν όψει μιας επερχόμενης και πλέον διακριτής ήττας στις εθνι-κές εκλογές που έρχονται. Μια τακτική που αφορά σε μια σκληρή και απροκάλυπτη εξυπηρέτηση αντιλαϊ-κών συμφερόντων.

Αυτό είναι άλλωστε και το μήνυμα του πρόσφα-του ανασχηματισμού, ή πολλώ μάλλον το μήνυμα της αιφνιδιαστικής λήξης των εργασιών της βουλής. υπουργοποίηση στελεχών που έχουν ήδη επιτυχημέ-νο έργο στην διεφθαρμένη αφαίμαξη της χώρας και την εκτίναξη του δημοσίου χρέους και κλείσιμο της βουλής για να ψηφιστούν αυτά τα γνώριμα θερινά κα-τεπείγοντα νομοσχέδια, που υπονομεύουν όχι μόνον το μέλλον της χώρας αλλά και την νομιμοποίηση της ίδιας της δημοκρατίας.

Ελάχιστοι κατάλαβαν το μήνυμα των Ευρωεκλογών

του Κωστή Πιερίδη


Τα τύμπανα του πολέμου ήχησαν… του Νίκου Σ. Λιναρδάτου

Ως λαός, στην μακραίωνη ιστορία μας, δεν φοβηθήκαμε να τα βάλουμε με πολυπληθέστερους επιδρομείς ή κατακτητές. Από τις Θερμοπύλες και τον Μαραθώνα, μέχρι το έπος του ’40. Και πάντα νικήσαμε! «Οι ήρωες πολεμούν σαν Έλληνες» τόνισε με θαυμασμό ο Ουίνστων Τσώρτσιλ.

Σήμερα όμως, υπάρχει μία μεγάλη διαφορά ανάμεσα στο τότε και στο τώρα. Τότε γνωρίζαμε τον εχθρό, που ήταν βάρβαρος ή αλλόθρησκος… Σήμερα, πολεμάμε διαρκώς με εφιάλτες, ντόπιους και ξένους. Και καλά οι ξένοι. Οι ντόπιοι όμως; Αυτοί που μας οδήγησαν προγραμματισμένα και μεθοδικά στην εξαθλίωση και τώρα θέλουν τάχα να μας σώσουν;

Τότε, υπήρχαν τα αθώα θύματα της γερμανικής θηριωδίας στα Καλάβρυτα, στο Δίστομο, στην Καισαριανή, παντού!... Σήμερα, υπάρχουν τα αθώα θύματα μιας διαρκούς εξαθλίωσης και ηθικής προσβολής, που

υφιστάμεθα καθημερινά από τους ημέτερους κυβερνώντες. Περισσότεροι από 6.000 απελπισμένοι συνάνθρωποί μας έχουν δολοφονηθεί σε καιρό ειρήνης – σε καμμιά περίπτωση δεν πρόκειται για αυτοκτονίες. Δεν ήταν τρελλοί οι άνθρωποι αυτοί. Οικογενειάρχες ήταν, νοικοκυραίοι άνθρωποι της διπλανής μας πόρτας, που τα μνημόνια τους οδήγησαν στην ανεργία, στα χρέη, στην φτώχεια, στην εξαθλίωση, στην απελπισία… Νέα παιδιά, μορφωμένα, που δεν άντεξαν από αξιοπρέπεια απλά να επιβιώνουν με την περικομμένη σύνταξη του πατέρα ή του παππού… Άστεγοι, που μέσα σε μία νύχτα –γιατί μόνον νύχτες περνάμε τα τελευταία 5 χρόνια- ένιωσαν τη γη να φεύγει κάτω από τα πόδια τους, με χρέη που τους φόρτωσε το «σύστημα» με το έτσι θέλω… Αν όλα αυτά – και πολλά περισσότερα, δεν αποτελούν «αιτία πολέμου», τότε τι αποτελούν;

Θέλετε αξιότιμοι κύριοι βουλευτές να μας σώσετε; Μέχρι λοιπόν να σωθεί η Ελλάδα μας – αν κάποτε σωθεί – να παίρνετε μισθό ανειδίκευτου εργάτη και όχι να στοιχίζετε, στον δύστυχο Έλληνα φορολογούμενο, πάνω από 30.000 ευρώ το μήνα, ο καθένας σας! (Μισθός, υπάλληλοι στο γραφείο σας, φρουροί, επίδομα γραφείου, εξοπλισμός γραφείου, κινητά και σταθερά τηλέφωνα, επιτροπές, αυτοκίνητο, αεροπορικά εισιτήρια κ.λπ., κ.λπ.). Αν κάνω λάθος, συγχωρέστε με…

Θέλετε, αξιότιμε κύριε Πρόεδρε της Δημοκρατίας μας, να συμβάλετε και εσείς στην προσπάθεια επιβίωσης του ελληνικού λαού; Μην εισπράττετε ούτε σεντ από τον μισθό σας. Μην υπογράφετε Προεδρικά Διατάγματα, τα οποία έχουν αντικαταστήσει ουσιαστικά τις ψηφοφορίες στην Βουλή των Ελλήνων, όπου δεν υπάρχουν τα απαραίτητα από το Σύνταγμα ποσοστά για την έγκριση κυβερνητικών αποφάσεων… Πείτε ένα σθεναρό ΟΧΙ στους «προστάτες» μας!

Καιρός πια να σταματήσουν τα «ευχολόγια», τα «συμπάσχουμε» και τα «καταλαβαίνουμε τι θυσίες υφίσταται ο Ελληνικός Λαός»… Όχι κύριοι! Ποτέ στην παγκόσμια ιστορία της ανθρωπότητας, οι γεμάτες τσέπες δεν κατάλαβαν το παραμικρό. Ούτε και πρόκειται να το καταλάβουν! Τα τύμπανα του πολέμου έχουν ήδη αρχίσει να ηχούν. Άραγε, τα ακούει κανείς;

Casus Belli



Τ α πολιτικά λάθη δημιουργούν μη αναστρέψι-μες καταστάσεις, που κρίνουν το μέλλον της χώρας. Αυτήν την απλή λογική φαίνεται ότι οι

πολιτικοί μαςι δεν θέλουν να την κατανοήσουν. Η ιστορία μας είναι πλούσια από γεγονότα που

συμβαίνουν και σήμερα (1823, 1893, 1932, 2009 κ.ά.). Και όλα αυτά συμβαίνουν όταν ασκείται η πολιτική χω-ρίς αίσθημα εθνικής ευθύνης. Όταν τα πολιτικά κόμ-ματα δεν αίρονται πάνω από την κομματική αυθαιρε-σία, αλλά οπαδοί και αρχηγοί παραμένουν τυφλωμέ-νοι από τα πάθη και από τις ματαιόδοξες κενοδοξίες τους, από την ακαταμάχητη, αρρωστημένη επιθυμία τους για την εξουσία, και ας βουλιάζει η χώρα, παρα-βλέποντας τα βασικά συμφέροντα της εθνικής ύπαρ-ξής μας. Κυρίως σήμερα, που περνάμε μια όντως σοβα-ρή εθνική κρίση.

Δυστυχώς, μελετώντας κανένας την πολιτική ιστο-ρία της χώρας μας, δεν μπορεί παρά να καταλήξει πως η πολιτική στην Ελλάδα συνήθως δεν είναι τίποτα άλλο παρά ένα σύμπλεγμα από πολιτικά πάθη και παραφρασμένες ιδεολογίες. Το πολιτικό κλίμα προ-καλεί την κακοδαιμονία στην πολιτική σκηνή, όπου πρυτανεύει μία χρόνια μορφή αστάθειας, που ρίζα της έχει τα πολιτικά πάθη μας, την κενοδοξία των φορέων του κομματικού συμφέροντος και τον φανατισμό. Μια κατάσταση ντροπής και αργής καταστροφής, όπως τα πρόσφατα γεγονότα στο εθνικό κοινοβούλιο, η υπο-βάθμισή του και η βάναυση καταπάτηση των δημο-κρατικών δικαιωμάτων, και οι ακραίες συμπεριφορές βουλευτών συγκεκριμένου κομματικού μορφώματος. Πρόκειται για μια συμπεριφορά που θυμίζει κοινοβού-λια του τρίτου κόσμου.

Τα τελευταία χρόνια, δυστυχώς, στην χώρα μας

σπανίζει η ποιότητα της πολιτικής συμπεριφοράς και του λόγου. Τα πολιτικά ήθη ενός τόπου διαμορφώνο-νται με την χρηστή ή μη συμπεριφορά των πολιτικών, που αυτήν την περίοδο απουσιάζει. Η έλλειψη ποι-ότητας στην πολιτική ζωή προδικάζει την απουσία δημοκρατικής συνείδησης, και δημοκρατικού σεβα-σμού των θεσμών, που έχουν καταντήσει κορνίζα χω-ρίς θέμα, ή καλύτερα χωρίς περιεχόμενο. Η περιρρέου-σα στην κοινωνία μας ηθική ατμόσφαιρα δεν είναι υγι-ής και φυσικά ό,τι κινείται μέσα σε αυτήν δεν μπορεί να υφίσταται την επίδρασή της. Όλοι οι θεσμοί της πολι-τείας επηρεάζονται από το νοσηρό κλίμα, για αυτό και δεν έχουμε σωστή παιδεία, σωστό κοινοβουλευτισμό, δικαιοσύνη. Φερόμαστε σαν να ζούμε όχι σε οργανω-μένη πολιτεία, αλλά σε μια κοινωνία υπό διάλυση.

Οι πολιτικοί μας, από τότε που απελευθερωθήκαμε από τον οθωμανικό ζυγό ως σήμερα, δεν διδαχθήκαν τίποτα από τους διχασμούς, τις θλιβερές εθνικές κατα-στροφές, που προέρχονται από την τύφλωση της επι-δίωξης του κομματικού εξουσιαστικού συμφέροντος. Επιδίωξη για κατάληψη της εξουσίας με τα πιο ανέντιμα μέσα, ώσπου φτάσαμε στο σημείο να έχουμε νόμο την ανομία, να ζούμε νόμιμα μέσα στην παρανομία.

Δεν αντιλαμβάνονται, αρχηγοί κομμάτων, οπαδοί και φίλοι τους, πως με την τάση του ανένδοτου κομ-ματικού αγώνα, για επικράτηση και αφανισμό της άλ-λης πολιτικής παράταξης, καταβαραθρώνουμε τον πο-λιτικό βίο της χώρας. Ότι οι θεσμοί εκφυλίζονται και τελικά απαξιώνονται γιατί η πολιτεία, η υγιής πολι-τεία, είναι θεματοφύλακας μόνον με την ενεργό συ-νεργασία των πολιτών και με την προθυμία τους να υποτάξουν τα ατομικά τους συμφέροντα στο κοινό συμφέρον για την χώρα.

Τα πολιτικά σφάλματα δημιουργούν μη αναστρέψιμες καταστάσεις

του Χρήστου Χαλαζιά


Ο Γεώργιος Παπανδρέου, σε αγόρευσή του τον ιούνιο του 1958 στην βουλή, είχε πει: «Εάν εξακολου-θήση η λειτουργία των κομμάτων, υπό την έννοιαν της διατηρήσεως των πολιτών εις φίλους και αντιπάλους, υπό την έννοιαν ότι τα λάφυρα της εξουσίας ανήκουν εις τους φίλους και αι διώξεις εις τους αντιπάλους, το ελεύθερον πολίτευμα θα καταρρεύση εις την συνείδη-σιν του λαού». Είναι παρόμοια η κατάσταση σήμερα, με την γενική κρίση στο πολιτικό – οικονομικό σκηνικό. Πουθενά αλλού δεν συναντά κανείς τόση περιφρόνηση ενάντια σε βασικούς ηθικούς κανόνες, που συνθέτουν την έννοια της πολιτείας και την έννοια του δικαίου.

Τα παράφορα πάθη καταργούν κάθε έννοια δικαί-ου. Κινούμεθα μέσα σε έναν αδυσώπητο παραγοντισμό. Σκεφθείτε σε ποιο σημείο ευτελισμού φτάσαμε, μέσα σε μια άκρως σοβαρή, εθνική κρίση, κύκλοι μιας μικρής κοινοβουλευτικής νεοναζιστικής ομάδας να προτρέ-πουν σε παραίτηση τους βουλευτές της, και τους ανα-πληρωματικούς τους, ώστε να εκβιάσουν την πολιτεία να κάνει εθνικές εκλογές… Ενέργειες αντισυνταγματι-κές και άκρως αντι – δημοκρατικές.

Πολιτικοί φορείς του τόπου μας εξαπολύουν επί-μονη και προγραμματισμένη πολεμική εναντίον των θεμελιωδών θεσμών της πολιτείας, δίνουν την εντύ-πωση πως ο πολίτης δεν πρέπει ποτέ να ενοχλείται πα-ραβαίνοντας διατάξεις και νόμους, και πως τα όργα-να της τάξης είναι όργανα καταπίεσης όταν προσπα-θούν να επιβάλουν την τάξη και να τιμωρήσουν τους παραβάτες των νόμων, και όλα αυτά προωθούνται ώς το σημείο να απωθείται και να θεωρείται η έννομη τά-ξη τυραννική εκδήλωση. Και όλα αυτά αντιμετωπίζο-νται από τους πολλούς με συμπάθεια ή από θλιβερή και

ακατανόητη απάθεια, που σημαίνει συγκατάνευση στο κακό, κάτι που εξοργίζει και απελπίζει. Τα κόμματα παί-ζουν όπως συνήθως «εν ου παικτοίς».

Το πιο θλιβερό σήμερα είναι τούτο: όχι μόνον οι πο-λιτικοί αρχηγοί της χώρας αλλά και οι πολίτες, αντί να σχηματίσουμε συμπαγές και αδιάσπαστο μέτωπο υπέρ των κοινών εθνικών–κοινωνικών συμφερόντων, τεί-νουμε προς το διχασμό. Οι αντιπαραθέσεις μας φτά-νουν στο σημείο να νομίζει κανείς ότι οι πολιτικοί ηγέ-τες μας, με τον τρόπο που αντιπολιτεύονται, αποτελούν πέμπτη φάλαγγα υπέρ των εχθρών μας, αρκεί να εξου-δετερώσουν ώς τον αφανισμό την αντίθετη κομματική παράταξη (παραδείγματος χάριν δηλώσεις του αρχηγού του ΠΑΣΟΚ εναντίον του ΣυριΖΑ τα δυο τελευταία χρόνια).

Κάτω από αυτήν την ατμόσφαιρα που πρυτανεύ-ει στην χώρα μας, και κατακυριεύει τα κόμματα, πώς να υποστηρίξουμε τα εθνικά μας δίκαια; Επικρατεί μια σύγχυση φρενών, εξευτελιστική ασυμφωνία, ταπεινή και άθλια αντιπαράθεση, η οποία μας κάνει ανίκανους να τοποθετήσουμε σε ορθή βάση την οικονομική – κοι-νωνική κρίση που περνά η χώρα μας.

Θα ήθελα να κλείσω αυτό το σημείωμα με την δή-λωση του αρχηγού του Σοσιαλιστικού κόμματος Αλέξανδρου Σβώλου στην βουλή του 1950: «Εάν ζη-τούμεν εξυγίανσιν, την ζητούμεν δια να μεταβληθούν τα κόμματα εις οργανισμούς, όπου ο πολίτης σπεύδει να προσφέρει θυσίας χάριν μιας ιδέας και όχι να καρπωθή ατομικά νόμιμα ή παράνομα οφέλη, όχι να εύρη το υλι-κόν αντάλλαγμα της ψήφου του. Εις την διαστροφήν αυ-τήν των παλαιών κομμάτων και του δημοσίου βίου είναι η ρίζα του κακού».


Επισκεφθείτε την ιστοσελίδα μας> Όλη η αρθρογραφία της Νέας Πολιτικής

> Ξεφυλλίστε τα παλαιότερα τεύχη του περιοδικού

www.neapolitiki.grνεα πολιτικη . 10 . καλοκαιρι 201412

Ελλάδα


Η μνήμη των Ελλήνων είναι δυστυχώς ασθενέ-στερη εκείνης των ψαριών και η αποσιώπηση των δυσάρεστων για τους άρχοντές μας γε-

γονότων, με την βοήθεια και των αποσιωπήσεων και της παραπληροφόρησης των ΜΜΕ και των ακατάσχε-των ψευδών πολλών εκ των δημοφιλέστερων πολιτι-κών, σβήνουν πολλές σελίδες της σύγχρονης ιστορίας. Έτσι σκέφθηκα ότι θα ήταν ωφέλιμο και για τις νεώτε-ρες γενεές, που πληρώνουν τις αμαρτίες των γονέων τους, αλλά και για όσους έχουν ξεχάσει ή τους βολεύει να ξεχνούν, να σας καλέσω να διαβάσουμε ή να ξανα-διαβάσουμε μαζί τα όσα επεσήμαινα σε εκτενή ανάλυ-σή μου στο φύλλο του Οικονομικού Ταχυδρόμου της 5ης Απριλίου 1990, δηλαδή πριν 25 χρόνια. Θα νομίσε-τε ότι περιγράφω και σχολιάζω το σήμερα.

Κι όμως, τα όσα ζούμε τώρα, έστω και σε προαναγ-γελτική μικρογραφία, συνέβησαν και τότε εξ αιτίας της ολέθριας οικονομικής πολιτικής των πρώτων κυβερνή-σεων της Αριστεράς υπό τον Ανδρέα Παπανδρέου και του βαθέως ΠΑΣΟΚ, που την νοσταλγούν οι αμνήμονες νεοέλληνες και που προετοιμάζεται να ξαναεφαρμόσει ο ΣυριΖΑ υπό τον μιμούμενο τον Α. Παπανδρέου σε συνθηματολογία, λαϊκισμό και παροχολογία ηγέτη του Αλέξη Τσίπρα. Η αναδρομή αυτή πιστεύω ότι, εκτός από σωστότερη πληροφόρηση των αναγνωστών της Νέας Πολιτικής, εμπεριέχει και ένα ελπιδοφόρο μήνυ-μα. Αφού και τότε μπορέσαμε να ξεπεράσουμε τα αδιέ-ξοδα και να επακολουθήσουν, έστω και πρόσκαιρα, θε-τικές εξελίξεις (για να περιπέσουμε και πάλι στην σπα-

τάλη και την υπερχρέωση, τις πελατειακές παροχές και την διαπλεκόμενη διαφθορά), άρα υπάρχει ελπίς και τώρα. Έστω κι αν η ιστορία επανελήφθη.

Δυστυχώς, η κυριώτερη διαπίστωση που προκύπτει από την ανάγνωση των πιο επίκαιρων αποσπασμάτων του άρθρου αυτού, είναι ότι δυστυχώς υπήρξαμε και πα-ραμένουμε αδιόρθωτοι. Θα το καταλάβετε από τις πρώ-τες φράσεις (εντός παρενθέσεων προσθέτω διευκρινι-στικές πληροφορίες και συσχετισμούς με το σήμερα):

«Και ξαφνικά, με την επιστολή (του προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής) Ντελόρ (το πλήρες κείμενό της δημοσιεύεται σε πλαίσιο), πιστέψαμε ότι τα πολι-τικά κόμματα θα αναγκασθούν - επιτέλους - να μιλή-σουν σοβαρά για την κατάσταση της ελληνικής οικονο-μίας και κυρίως για το τι πρόκειται να κάνουν για να την βγάλουν από την διαρκώς επιδεινούμενη κρίση της. Όμως από την αρχική αμηχανία τους, από την οποία δεν επωφελήθηκε τελικά ούτε ο πιο ευνοούμενος από την παρέμβαση Ντελόρ, δηλαδή η Νέα Δημοκρατία, η πολι-τική ηγεσία της χώρας μας πέτυχε να μετατρέψει σε πο-δοσφαιρική διαμάχη και το σοβαρό αυτό θέμα με ανούσι-ους διαπληκτισμούς για το πότε έστειλε ο κ. Ντελόρ την επιστολή, αν την καθυστέρησε η κ. Βάσω Παπανδρέου (τότε Ελληνίδα Επίτροπος στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή) και πότε την έλαβε και την έδωσε στους τρεις αρχηγούς ο (πρωθυπουργός) κ. Ζολώτας. Για την ταμπακιέρα, δη-λαδή για το περιεχόμενο της επιστολής, έξω από κάποιες γενικότητες, στην ουσία ούτε κουβέντα.

Ο κ. Α. Παπανδρέου, ο πιο αμήχανος, αφού αυτόν

Ζούμε την δραματοποιημένη επανάληψη μιας προηγηθείσας τραγωδίας

Πολλά μηνύματα, ελάχιστοι αποδέκτες

του Γιάννη Μαρίνου

Όταν θες να κερδίσεις την συμπάθεια των μαζών, πρέπει να τους λες τα πιο ηλίθια και τα πιο ωμά ψέμματα

Α. Χίτλερ

Όταν ένα ψέμμα ειπωθεί πολλές φορές γίνεται αλήθεια Β. Ι. Λένιν

Γιατί να λέει κανείς την αλήθεια, όταν τον συμφέρει το ψέμμα; Λ. Βίτγκενστάϊν

νεα πολιτικη . 10 . καλοκαιρι 2014 13


κυρίως αφορά η κριτική Ντελόρ, είπε ότι πρόκειται για γνωστά πράγματα, ενώ ο παντογνώστης (αείμνηστος πια) Χ. Φλωράκης (πρόεδρος του Συνασπισμού της Αριστεράς) είπε ότι ο Συνασπισμός δεν περίμενε να μά-θει από τους ξένους την κατάσταση της ελληνικής οι-κονομίας. Το γιατί την απέκρυψε από τον ελληνικό λαό αυτός ο όψιμος εραστής της διαφάνειας δεν μας το λέ-ει, ίσως για να αποφύγει το μάτιασμα. Ο κ. Μητσοτά-κης, τέλος, έχασε μιαν ακόμη ευκαιρία να εκλαϊκεύσει με απλότητα και σαφήνεια το περιεχόμενο της επιστολής Ντελόρ, ίσως γιατί τότε θα έπρεπε να εξηγήσει πώς οι δι-απιστώσεις του Κοινοτικού Προέδρου συμβιβάζονται με τις συνεχιζόμενες υποσχέσεις του παροχών εις πάντα αι-τούντα ή και χωρίς να του ζητείται.

Έτσι, για μιαν ακόμη φορά τα κόμματα απέφυγαν να μιλήσουν επί της ουσίας και να αναγνωρίσουν την σκλη-ρή πραγματικότητα. (…)

Καθώς η συζήτηση για την επιστολή Ντελόρ (ο οποί-ος παρενέβη τότε όπως ο κ. Τόμσεν σήμερα) μεταφέρ-θηκε σε ποδοσφαιρικό επίπεδο, εύλογο ήταν να παρατη-ρήσει με αγανάκτηση ομογενές στέλεχος της Επιτροπής της ΕΟΚ: «Εδώ το πλοίο βουλιάζει κι εμείς φωνάζουμε γιατί είναι λερωμένη η σημαία του». Εξ άλλου, πολλοί κοινοτικοί αναρωτιούνται γιατί οι Έλληνες έδωσαν τόση σημασία στα διαδικαστικά της επιστολής, ξεχνώντας την ουσία του περιεχομένου της (Καθημερινή, 31-3-90). Και έτσι εξηγείται γιατί εξερράγη και η Ελληνίδα επίτροπος στην ΕΟΚ κ. Βάσω Παπανδρέου, η οποία δήλωσε στο πε-ριοδικό Δημόσιος Τομέας (Μάρτιος 1990): «Δεν μας βλέ-πουν σοβαρά οι Ευρωπαίοι, γιατί εμείς οι ίδιοι δεν αντι-μετωπίζουμε σοβαρά τα προβλήματά μας».

Ποια είναι η ουσία της επιστολής Ντελόρ; Θα το πού-με με απλό και ξεκάθαρο τρόπο, με την βεβαιότητα ότι δεν προδίδουμε το άλλωστε απόλυτα σαφές κείμενό της, που προϋποθέτει όμως γνώση και μνήμη εκείνων προς τους οποίους απευθύνεται. Μας λέει λοιπόν ο πρόεδρος της Επιτροπής της ΕΟΚ (η τότε Ευρωπαϊκή Οικονομι-κή Κοινότητα πριν εξελιχθεί στην σήμερα Ευρωπαϊκή Ένωση) τα εξής τρία πολύ σημαντικά πράγματα:

ΠΡΩΤΟΝ: Το 1985 (κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ υπό τον Αν-δρέα Παπανδρέου), για να ξεφύγει η χώρα σας από την τότε οικονομική κρίση, στην οποία είχατε οδηγηθεί με την οικονομική πολιτική του κ. Γ. Αρσένη, προσέφυγε στην βοήθεια της ΕΟΚ. Κι εμείς, αφού υποσχεθήκατε ότι θα εφαρμόσετε ένα πρόγραμμα λιτότητας και δραστικού πε-ριορισμού των ελλειμμάτων του δημοσίου τομέα, μεσολα-βήσαμε και εγγυηθήκαμε για να σας δοθεί ένα γενναιό-δωρο δάνειο ύψους 1,7 δισ. δολαρίων. Αλλά ενώ στην αρ-

χή, με τα γνωστά μέτρα του κ. Σημίτη, άρχισε μια βελτίω-ση της καταστάσεως, από το 1988 η πολιτική αυτή εγκα-ταλείφθηκε, χαλάρωσε η λιτότητα ιδίως στον δημόσιο το-μέα και η κατάσταση ιδιαίτερα το 1989 επιδεινώθηκε σο-βαρά (υπενθυμίζουμε για να καταμερισθούν οι σχετικές ευθύνες ότι το α’ εξάμηνο του 1989 η χώρα κυβερνήθηκε από το ΠΑΣΟΚ, έναν μήνα από υπηρεσιακή κυβέρνηση, τρεις μήνες από την κοινοπραξία Ν.Δ. και Συνασπισμού και δύο μήνες από την Οικουμενική).

Άρα, - κατά Ντελόρ - αντί να μειώσετε τα δημόσια ελλείμματά σας όπως μας είχατε υποσχεθεί, εσείς τα αυ-ξήσατε. Μας βάλατε να εγγυηθούμε την αξιοπιστία σας κι εσείς μας ξεγελάσετε, αφού δεν υπήρξατε συνεπείς στις υποχρεώσεις που αναλάβατε.

Αυτό είναι το πρώτο πράγμα που μας λέει ο κ. Ντελόρ και ασφαλώς είναι γνωστό, όπως λέει ο κ. Α. Παπανδρέ-ου, αλλά μόνο στον ίδιο και στους ειδικούς, όχι όμως και στον ελληνικό λαό από τον οποίο απεκρύβη αυτή η ιστορία, καθώς και το ότι η χορήγηση του δανείου ήταν υπό όρους. Πώς θα μπορούσε άλλωστε να παραδεχθεί το ΠΑΣΟΚ ότι πήρε δάνειο με όρους λιτότητας, δηλαδή ένα κόμμα που υποτίθεται ότι έκανε την Ελλάδα ανεξάρ-τητη και υπερήφανη και που αγνοεί τα ξένα κέντρα απο-φάσεων; (αυτό το ψέμα συνεχίζουν να λένε οι νοσταλ-γοί του Ανδρέα Παπανδρέου και του βαθέως ΠΑΣΟΚ)

Να υπενθυμίσουμε στο σημείο αυτό ότι, όταν ο κ. Πα-πανδρέου αυτοπροσώπως αποφάσισε να χαλαρώσει την πολιτική που άρχισε να εφαρμόζεται από το 1985, ο τό-τε υπουργός Εθνικής Οικονομίας κ. Κ. Σημίτης αισθάν-θηκε την υποχρέωση να παραιτηθεί, όχι μόνο γιατί φρο-νούσε ότι η νέα πολιτική θα κατέστρεφε ό,τι είχε επιτευ-χθεί και μάλιστα με σοβαρές θυσίες των λαϊκών στρω-μάτων (όπως άλλωστε και συνέβη), αλλά και διότι αυ-τός ήταν ο αποδεχθείς την εφαρμογή των όρων, με βά-ση τους οποίους μας είχε δοθεί το δάνειο με την εγγύηση της ΕΟΚ. Άρα έτσι θέλησε να σεβαστεί τον λόγο του, ως υπουργός και ως άτομο, μολονότι δεν παραδέχθηκε ποτέ κάτι τέτοιο δημόσια, καθώς ο φόβος φυλάει τα έρημα...

ΔΕΥΤΕΡΟΝ: Ο κ. Ντελόρ επισημαίνει στην ελληνική κυβέρνηση ότι, καθώς αυξάνετε τα ελλείμματά σας και το εξωτερικό σας χρέος, κινδυνεύει πια η φερεγγυότητα της χώρας σας, την οποία δυστυχώς μας παρασύρατε να εγγυηθούμε.

ΤΡΙΤΟΝ: Καθώς μεγαλώνει η απόσταση από τους ρυθμούς και τα μεγέθη της ΕΟΚ και, αντί να συγκλίνει η ελληνική οικονομία προς την Κοινότητα, αντίθετα με-γαλώνουν οι μεταξύ τους αποστάσεις, υπονομεύεται η πορεία της χώρας σας προς την ενιαία αγορά, την οικο-



νομική και νομισματική ένωση και την ευρωπαϊκή ενο-ποίηση, και άρα μας δυσκολεύετε αυτές τις διαδικασί-ες. Κι αφού κάνει αυτές τις τρεις διαπιστώσεις, ο κ. Ντε-λόρ μας πληροφορεί τα εξής. Για να πάρετε νέα δάνεια με τη δική μας συμπαράσταση θα πρέπει να ξαναγίνε-τε φερέγγυοι. Δηλαδή πριν σας συμπαρασταθούμε και πάλι στον διεθνή δανεισμό σας, θα πρέπει προηγουμέ-νως να εφαρμόσετε τα αναγκαία μέτρα για να αποδεί-ξετε ότι δεν είσαστε μόνο λόγια που στερούνται σοβαρό-τητας, όπως λέει και η κ. Βάσω Παπανδρέου. Αλλιώς θα μείνετε στο περιθώριο της Κοινότητας και θα προχωρή-σουμε χωρίς εσάς. (Δηλαδή και τότε μας ανακάλεσε ο κ. Ντελόρ στην τάξη και μας έβαζε όρους προκειμένου να παραμείνουμε στην ΕΟΚ –τότε δεν υπήρχε ακόμα η νομισματική ένωση και το ευρώ).

Αν αυτά δεν είναι κεραυνός εν προεκλογική αιθρία και οικονομική μακαριότητι, τότε σίγουρα οι πολιτικοί μας έχουν χάσει κάθε επαφή με την πραγματικότητα και την διεθνή πρακτική.

Να προσθέσουμε λοιπόν ότι είναι η πρώτη φορά, που πρόεδρος της Επιτροπής της ΕΟΚ απευθύνεται με τέ-τοιου περιεχομένου επιστολή και με τόσο σκληρή γλώσ-σα σε μια κυβέρνηση της Κοινότητας, μια γλώσσα που θα μπορούσαμε να τη θεωρούσαμε και αήθη, αφού προ-έρχεται από έναν ουσιαστικά υπάλληλο (έστω και ανώ-τατο) των 12 χωρών (σήμερα έχουν υπερδιπλασιαστεί σε 28), αν η Επιτροπή δεν είχε από καιρό εκδηλώσει τά-σεις αυτονόμησης και διεκδίκησης ρόλου υπερκυβέρνη-σης, η οποία ήδη έχει έλθει σε ευθεία σύγκρουση και με την Βρεταννική και την Γερμανική κυβέρνηση, αλλά πά-ντοτε με πιο συγκρατημένο λεξιλόγιο (ακόμα και τότε η Γερμανία είχε βαρύνουσα γνώμη όπως και τώρα).

Μπορεί λοιπόν το ΠΑΣΟΚ και ο Συνασπισμός (συ-νεργασία ΚΚΕ και ΚΚΕ εσωτερικού) να μην έδωσαν ση-μασία στο περιεχόμενο της επιστολής Ντελόρ, όμως ο δι-εθνής τύπος την παρουσίασε με εντυπωσιακό τρόπο και με ακόμα σκληρότερα σχόλια, όπως π.χ. αυτό των Φαϊ-νάνσιαλ Τάιμς, οι οποίοι παρατήρησαν ότι «η αποφυγή των κομμάτων να ενεργήσουν αποφασιστικά φαίνεται ανεύθυνη και σίγουρα αντίθετη προς τα εθνικά συμφέ-ροντα της Ελλάδας» (Εξπρές, 29.3.90). Και μπορεί μεν τα ελληνικά κόμματα να απαντήσουν ότι αυτά γνωρί-ζουν καλύτερα από την αγγλική εφημερίδα ποιό είναι το εθνικό συμφέρον της Ελλάδας, όμως την γνώμη της τε-λευταίας (που είναι η εγκυρότερη οικονομική εφημε-ρίδα του κόσμου), ασφαλώς λαμβάνουν πολύ περισσό-τερο υπ’ όψιν οι ξένες τράπεζες που μας δανείζουν από οποιεσδήποτε «υπερήφανες» δηλώσεις των οποιωνδήπο-

τε Ελλήνων πολιτικών, που δεν τους παίρνουν πια στα σοβαρά στην ΕΟΚ, όπως μαρτυρεί και η κ. Βάσω Πα-πανδρέου. (και τότε όπως ακριβώς και σήμερα, κύριε Τσίπρα, με τους Φαϊνάνσιαλ Τάιμς, σε πρώτους επικρι-τές, όπως και σήμερα).

* * *Στο σημείο αυτό θα πρέπει, νομίζω δικαιολογημέ-

να πια, να υπενθυμίσουμε ότι ο Οικονομικός Ταχυδρό-μος ήταν ο πρώτος που επισήμανε, και όχι μόνο μια φο-ρά, αλλά συστηματικά και με έμφαση, την ολέθρια πο-ρεία που ακολούθησε και ακολουθεί η Ελλάδα στις σχέ-σεις και υποχρεώσεις της απέναντι στην Κοινότητα και αποκάλυπτει συστηματικά και τις επίσημες αλλά και τις ανεπίσημες, αλλά προαναγγελτικές των επισήμων, τοπο-θετήσεις και κινήσεις των κοινοτικών οργάνων.

Άλλωστε, αλλεπάλληλες ήταν οι προειδοποιήσεις μας για την ολέθρια πορεία της ελληνικής οικονομίας εξ αιτίας της ανεύθυνης πολιτικής, που ακολουθήθηκε και πάλι μετά την παραίτηση Σημίτη, και που συμπυκνώθη-κε επιγραμματικά στην διαβόητη παρότρυνση «Τσοβό-λα, δώστα όλα», αλλά και την χαζοχαρούμενη συνέχεια, που βαρύνει την κυβέρνηση Ν.Δ.-Συνασπισμού και την Οικουμενική. Και η ΕΟΚ και ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) και το Διεθνές Νο-μισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) με πλήθος εκθέσεις τους (όπως ακριβώς και σήμερα) μας έκρουαν των κώδωνα κινδύ-νου με κάθε τρόπο και με τη σκληρότερη θεμιτή για διε-θνή οργανισμό γλώσσα. Πλην ματαίως.

Να προσθέσουμε εδώ ότι ο συνεργάτης μας Αθ. Πα-πανδρόπουλος, στον Οικονομικό Ταχυδρόμο της 14ης Σε-πτεμβρίου 1989, δηλαδή πριν περίπου έναν χρόνο, προ-ειδοποιούσε ότι η ΕΟΚ είναι απρόθυμη για νέο δάνειο. Φυσικά χαρακτηρισθήκαμε, όπως συνήθως, κινδυνολό-γοι, από τους συγκαλύπτοντες με κάθε τρόπο την αλή-θεια για την οικονομία μας. Τώρα που τα ίδια μας λέει ο κ. Ντελόρ, οι πολιτικοί μας ηγέτες έχουν την αναίδεια να ισχυρίζονται ότι όλα αυτά ήταν από πριν γνωστά. Ακό-μα και ο κ. Γιάνναρος (υπουργός από πλευράς Συνασπι-σμού της Αριστεράς) το ισχυρίσθηκε στην τηλεόραση.

Να θυμήσουμε ακόμα την προ τριετίας επίθεση που δεχθήκαμε από τον τότε υπουργό Υγείας κ. Φλώρο, όταν αποκαλύψαμε ότι η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, παρά τις υποσχέσεις και τα προγράμματά της, ούτε την κόλαση της Λέρου προσπάθησε να εξανθρωπίσει, ούτε το γενι-κώτερα υπανάπτυκτο σύστημα ψυχιατρικής νοσηλείας να βελτιώσει, μολονότι η ΕΟΚ μας προσέφερε γενναιό-δωρα κονδύλια και το αναγκαίο know-how. Παρά λοι-πόν τις διαψεύσεις και τους εναντίον του Ο.Τ. λιβέλλους,



γράψαμε και τότε την αλήθεια, που σήμερα επιβεβαιώ-νεται κατά τον δραματικώτερο τρόπο. Η ΕΟΚ όχι μόνο κατηγορεί την Ελληνική κυβέρνηση της οκταετίας, αλ-λά και των διαδόχων της, ότι δεν έκανε τίποτα, αλλά και ότι δαπάνησε και τα σχετικά κονδύλια για άλλους σκο-πούς. Γι’ αυτό και ζητάει πίσω τα χρήματα που μας έδω-σε (Ο.Τ. 22.3.90). Τέτοιο διεθνές ρεζιλίκι και τέτοιο Βα-τερλώ του δήθεν κοινωνικού κράτους, που υποτίθεται ότι προώθησε η οκταετία, έστω και με διεύρυνση των ελ-λειμμάτων και του δημόσιου χρέους. Να γιατί δεν μας παίρνουν πια στα σοβαρά στην ΕΟΚ, όπως λέει η κ. Βά-σω Παπανδρέου.

Να υπενθυμίσουμε τέλος την εκστρατεία λάσπης, που εξαπολύθηκε κατά του Οικονομικού Ταχυδρόμου, διότι αποτόλμησε να δημοσιεύσει ρεπορτάζ, στο οποίο αναφέρονταν πληροφορίες για το ότι δύο χώρες είχαν ζη-τήσει να διερευνηθεί η δυνατότητα να αποπεμφθεί η Ελ-λάδα από την Κοινότητα. Όλοι οι «ειδικοί» δημοσιογρά-φοι και όλοι οι «ειδικοί» επιστήμονες κινητοποιήθηκαν για να αποδείξουν ότι κάτι τέτοιο δεν είναι νομικά δυνα-τό, ενώ κάποιος ανώνυμος εκπρόσωπος της Επιτροπής διέψευσε τις πληροφορίες μας με βαρείς χαρακτηρισμούς κατά του Οικονομικού και του συντάκτη του (και σήμε-ρα το ίδιο ισχυρίζονται οι αντιμνημονιακοί).

Τώρα, όμως, που έρχεται ο ίδιος ο πρόεδρος της ΕΟΚ κ. Ζακ Ντελόρ για να μας αναγγείλει ότι αν δεν συμ-μορφωθούμε προς τας υποδείξεις τότε θα μείνουμε στο περιθώριο της ΕΟΚ και δεν θα μπορέσουμε να παρακο-λουθήσουμε τις διαδικασίες ενοποίησης, τι άλλο μας λέ-ει παρά ότι η Ελλάδα θέτει εαυτήν εκτός ΕΟΚ;

Ποια σημασία θα έχει αν τυπικά παραμείνουμε πλήρες μέλος, επειδή δεν προβλέπεται -προς το παρόν- νομική δυνατότητα αποπομπής της Ελλάδας από την Κοινότητα; Άλλωστε και επί δικτατορίας δεν μας απέπεμψαν μεν από συνδεδεμένο μέλος, όμως οι τότε εταίροι της ΕΟΚ δεν δί-στασαν να «παγώσουν» την συμφωνία συνδέσεως και να απομονώσουν τη χώρα μας από τα κοινοτικά όργανα και τις εξελίξεις της. Τυπικά παραμείναμε συνδεδεμένο μέλος. Ουσιαστικά είχαμε τοποθετηθεί όρθιοι στην γωνία, με φι-μωμένο στόμα και με την κατηγορία του ακατάλληλου για συμμετοχή στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα.

Άλλωστε αυτόν τον κίνδυνο τον αναγνωρίζει πια και ο ίδιος ο κ. Κ. Σημίτης, ο οποίος σ’ ένα βαρυσήμαντο άρ-θρο του με τίτλο «Η Ευρώπη αλλάζει. Εμείς;» (βήμα 26.3.90) δεν δίστασε να γράψει περίπου ό,τι και μεις: «Η σκέψη ότι τα υπόλοιπα μέλη της Κοινότητας θα μας επέ-τρεπαν να ακολουθούμε μια μακροοικονομική πολιτική αντίθετη με την δική τους και θα μας στήριζαν σ’ αυτό,

είναι τουλάχιστον αφελής. Πολύ πιο ρεαλιστική είναι η πιθανότητα να μας αφήσουν στο περιθώριο και να προ-χωρήσουν χωρίς εμάς». (…)

Στο ίδιο άρθρο του κ. Σημίτη τονίζεται: «Η στάση της παραδοσιακής Αριστεράς απέναντι στο πρόγραμμα Erasmus είναι ένα παράδειγμα προς αποφυγήν. Οδήγησε σε σημαντική καθυστέρηση την χώρα μας στην αξιοποί-ηση του προγράμματος».

Να, λοιπόν, που μια οικονομική πολιτική σε «προο-δευτική και αριστερή κατεύθυνση» οδηγεί εκ των πραγ-μάτων την χώρα σε καθυστέρηση, όπως άλλωστε συνέ-βη και σ’ όλες τις χώρες του υπαρκτού σοσιαλισμού, πριν αυτές καταρρεύσουν, κυρίως για οικονομικούς λόγους (Χρήσιμη υπόμνηση και σήμερα για την αξία της υπο-σχεσιολογίας της Αριστεράς).

* * *Γιατί μας έστειλε ο κ. Ντελόρ αυτή την σκληρή επι-

στολή; Οι πιθανές απαντήσεις είναι πολλές:Η πρώτη είναι ότι πρόκειται για το αποκορύφω-

μα μιας σειράς προειδοποιήσεων, που είχαν αρχίσει από τους πρώτους μήνες του 1989 με απόρρητες επιστολές προς τον τότε υπουργό Εθνικής Οικονομίας κ. Ρουμε-λιώτη, και διάφορες άλλες εκθέσεις και δηλώσεις, με τε-λευταία ισχυρά μηνύματα τόσο από τον Αντιπρόεδρο της Επιτροπής κ. Χένιγκ Κριστόφερσεν, όσο και τον πρόεδρο της ισχυρής Νομισματικής Επιτροπής της Κοινότητας κ. Σαρτσινέλλι, ο οποίος σε επιστολή του προς τον τό-τε υπουργό Εθνικής Οικονομίας (αείμνηστο) Γ. Γεννη-ματά τόνιζε ότι «για να ανακοπεί η δραματική απόκλι-ση της ελληνικής οικονομίας από τα επιτεύγματα των άλλων χωρών της Κοινότητας, πρέπει να ληφθούν δύ-σκολες αποφάσεις από την ηγεσία της χώρας σας». Και προσέθετε ότι «η Κοινότητα είναι αποφασισμένη να σχεδιάσει αποτελεσματικούς τρόπους για να εξασφα-λίσει την προσαρμογή της ελληνικής οικονομίας προς τα Κοινοτικά δεδομένα» (βήμα, 25.2.90). Άρα του κε-ραυνού Ντελόρ είχαν προηγηθεί πλήθος αστραπές και βροντές, που όμως η πολιτική ηγεσία της χώρας μας τις αγνόησε, καθώς είχε επιδοθεί στο προεκλογικό υποσχε-σιολόγιο, στην προετοιμασία της οικονομικά ολέθριας Ολυμπιάδας 1996 και στην αναζήτηση παράνομων τρό-πων για να παγώσουν τα χρέη του «Ολυμπιακού»! Να γιατί δεν μας παίρνουν πια στα σοβαρά στην ΕΟΚ, θα τόνιζε και πάλι η κ. Βάσω Παπανδρέου.

Μια δεύτερη εξήγηση είναι ο καθυστερημένος φό-βος του κ. Ντελόρ, ότι κι αυτός ο ίδιος μέχρι πρόσφα-τα το έπαιζε χαζοχαρούμενα από σοσιαλιστική προφα-νώς αλληλεγγύη, σοσιαλιστής καθώς είναι κι αυτός. Εν



πάση περιπτώσει δεν είχε ποτέ καταγγείλει δημόσια και με τόσο ωμό τρόπο την κυβέρνηση Παπανδρέου για υπο-νόμευση της φερεγγυότητας της Ελλάδας μετά το 1988. Αντίθετα είχε κωφεύσει στις υποδείξεις του (προέδρου της Νέας Δημοκρατίας) κ. Μητσοτάκη να πάρει δημό-σια θέση για την κατάσταση της ελληνικής οικονομίας και για το τι θα πρέπει να γίνει. (…)

Εμείς θα προτιμούσαμε μια τρίτη εκδοχή, του συ-ναδέλφου Νίκου Νικολάου, που δημοσιεύθηκε στο βή-μα της περασμένης Κυριακής (1-4-90), σύμφωνα με την οποία ο κ. Ντελόρ, αφού είδε και απόειδε ότι τα ελληνι-κά κόμματα δεν καταλαβαίνουν ή δεν θέλουν να κατα-λάβουν την κρισιμότητα της καταστάσεως, απευθύνε-ται απ’ ευθείας στον ελληνικό λαό όλων των πολιτικών πεποιθήσεων, σε μια δραματική προσπάθεια να τον ενη-μερώσει και να τον προϊδεάσει για την ανάγκη να αποδε-χθεί μετεκλογικά την μόνη οικονομική πολιτική, που εί-ναι δυνατή και θα ανασχέσει την πορεία προς τον γκρε-μό, που σήμερα ακολουθεί η Ελλάδα.

«Και δεν είναι αυτό παρέμβαση στις εσωτερικές υπο-θέσεις της Ελλάδας», θα πουν οι ευαίσθητοι σε θέματα ανεξαρτησίας; Όχι βέβαια, γιατί η Ελλάδα είναι ΕΟΚ, και ο κ. Ντελόρ είναι αξιωματούχος και της Ελλάδας, έχει ευθύνη για ό,τι γίνεται και δεν γίνεται εδώ, και υπο-χρεούται να ενημερώνει τον ελληνικό λαό και να διαψεύ-δει εκείνους που τον παραπλανούν, ακόμα κι αν πρόκει-ται για αρχηγούς ελληνικών κομμάτων. Τον πληρώνο-με ως πρόεδρο της Επιτροπής για να μας λέει την αλή-θεια. Αντίθετα, παρέμβαση δια παραλείψεως θα ήταν αν άφηνε τον λαό στην πλάνη, ότι η κακή πορεία της οικο-νομίας μας είναι εύκολα αναστρέψιμη με τα όσα προα-ναγγέλλουν τα κόμματα (…) (Τα ανωτέρω είναι η σω-στή απάντηση και στα όσα σήμερα καταμαρτυρούνται κατά της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, του κ. Μπαρόζο, και γενικά όσων Ευρωπαίων προσπαθούν να μας νουθετή-σουν έστω και εξ ιδίου συμφέροντος, αφού η αντισυμ-βατική συμπεριφορά απειλεί ή πλήττει και τα συμφέρο-ντα των ανηκόντων στις άλλες χώρες-μέλη της Ευρω-ζώνης και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ακόμα και επειδή εκτός από δικαιώματα και διεκδικήσεις έχομε και αντί-στοιχες υποχρεώσεις ως πλήρες μέλος της Ε.Ε. και της Ευρωζώνης, κάτι που κατά κανόνα αποσιωπάται).

* * *Θα κλείσουμε με μια άλλη δραματική διαπίστωση,

που δίνει μια βαθύτερη διάσταση στην κρίση, η οποία πλήττει την Ελλάδα, και πιο πέρα από οικονομική και πολιτική είναι πια και ευρύτερα κοινωνική. Αναφερόμα-στε σε μια από τις διαπιστώσεις του Παγκόσμιου Οικο-

νομικού Φόρουμ, σύμφωνα με την οποία η Ελλάδα χάνει συνεχώς έδαφος από πλευράς ανταγωνιστικότητας σε σχέση με τους εμπορικούς εταίρους της, ενώ επισημαίνε-ται ότι «το μεγαλύτερο κοινωνικό πρόβλημα της χώρας μας είναι η κακή εκπαίδευση» (Νέα, 27.3.90).

Να υπενθυμίσουμε ότι, για την τεράστια σημασία του προβλήματος της ραγδαία υποβαθμιζόμενης παι-δείας μας, είναι συνεχείς και αγωνιώδεις οι προειδοποιή-σεις του περιοδικού μας, το οποίο, μολονότι οικονομικό, θεωρεί ως πρώτης προτεραιότητας μακρόπνοη πρόκλη-ση την ανάγκη εκσυγχρονισμού και αποκατάστασης της αξιοπιστίας και της αποτελεσματικότητας του εκπαιδευ-τικού μας συστήματος, χωρίς το οποίο δεν μπορούν να υπάρξουν στελέχη και καταρτισμένοι νέοι πολίτες για να μπορέσουν να φέρουν σε πέρας την δύσκολη πορεία προς την ένταξη της χώρας μας στο νέο ευρωπαϊκό οικονο-μικό σύστημα και στις απαιτήσεις της νέας τεχνολογίας και των νέων κοινωνικοοικονομικών δομών.

Και αν δεν αναληφθεί αμέσως από την νέα κυβέρνη-ση μια δυναμική πρωτοβουλία για την εκπαιδευτική ανα-βάθμιση και αξιοπιστία της χώρας μας, τότε ας μην περι-μένουμε να μας πάρουν πια ποτέ στα σοβαρά οι κοινοτικοί εταίροι μας, όπως θα ’λεγε και η κ. Βάσω Παπανδρέου».

* * *Ευτυχώς η κυβέρνηση της Ν.Δ., με πρωθυπουργό

τον κ. Μητσοτάκη (1990-1993) και υπουργό Εθνικής Οικονομίας τον ορθολογιστή και με κοινό νου κ. Στέ-φανο Μάνο (που γι’ αυτό ακριβώς δεν τον επανεξέλεξε ο λαός), η εκ νέου κυβέρνηση Ανδρέα Παπανδρέου που ακολούθησε και η εν συνεχεία πρώτη κυβέρνηση Ση-μίτη, ακολούθησαν λίγο ως πολύ αυτήν την διορθωτι-κή πολιτική, έτσι ώστε να καταστεί δυνατή η αποκατά-σταση της ελληνικής αξιοπιστίας και να αντιμετωπισθεί (δυστυχώς προσωρινά) το πάντα αξεπέραστο πρόβλη-μα της χαμηλής ανταγωνιστικότητας της χώρας μας, πριν ξανακυλήσει στον υπερδανεισμό και τις άφρονες παροχές, με αποκορύφωμα την ανεύθυνη και πολιτικά ανέντιμη ιαχή «λεφτά υπάρχουν», που μας έφεραν στην σημερινή αθλιότητα (οικονομική και κοινωνική).

Ας πληροφορηθούν με τα ανωτέρω οι νεώτεροι και ας συνειδητοποιήσουν οι παλαιότεροι ότι τα όσα ζούμε σήμερα δεν είναι πρωτόγνωρα και ότι η ιστορία επα-ναλαμβάνεται. Και μάλιστα όχι ως φάρσα, όπως ανι-στόρητα είπε κάποτε ο πρωταπόστολος του κομμουνι-σμού Κάρολος Μαρξ (και ηλιθίως αναμασάται αυτό σε κάθε ευκαιρία για επίδειξη γνώσεων και προοδευτικό-τητας), αλλά ως τραγωδία και πάλι. Και μάλιστα απεί-ρως χειρότερη.



Το πλήρες κείμενο της επιστολής Ντελόρ – Κριστόφερσεν προς Ζολώτα

Το πλήρες κείμενο κείμενο της επιστολής του προέδρου και του αντιπροέδρου της Επιτροπής των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων Ζακ Ντελόρ και Χένιγκ Κριστόφερσεν αντιστοίχως προς τον επιστρατευθέντα ως προσωρινό για την σωτηρία του τόπου αείμνηστο Ξενοφώντα Ζολώτα έχει ως εξής:

Αξιότιμε κύριε Πρωθυπουργέ,

Καθ’όλο το διάστημα από την είσοδο της χώρας σας στις Ευρωπαϊκές Κοινότητες και μετά, η Κοινότητα κατέβαλε κά-θε προσπάθεια για να διευκολύνει την ενσωμάτωση της Ελλάδας και να την βοηθήσει να φθάσει στο επίπεδο των πιο ανεπτυγμένων οικονομιών. Η αλληλεγγύη αυτή εκφράσθηκε με σημαντικές περιφερειακές και διαρθρωτικές βοήθει-ες-όπως συνέβη και με άλλες χώρες σε ανάλογες περιπτώσεις-αλλά και με την μορφή μεσοπρόθεσμου δανείου χρη-ματοδοτικής αρωγής, που χορηγήθηκε το 1985 και 1986 για να βοηθήσει την Ελλάδα να εξέλθει από μια δυσκολώτα-τη κατάσταση στην εποχή εκείνη. Το δάνειο αυτό, την χορήγηση του οποίου η Επιτροπή είχε τότε υποστηρίξει, στή-ριζε πρόγραμμα οικονομικής σταθεροποίησης, που είχε ως στόχο του την μείωση του υπερβολικού ελλείμματος του δημόσιου τομέα και την βελτίωση των αποτελεσμάτων στους τομείς του πληθωρισμού και του ισοζυγίου πληρωμών.

Μετά από μερικές αρχικές επιτυχίες προς αυτήν την κατεύθυνση (π.χ. οι χρηματοδοτικές ανάγκες του δημόσιου τομέα μειώθηκαν από 18% το 1985 σε 13,5% το 1987), η κατάσταση στην Ελλάδα επιδεινώθηκε και πάλι σοβαρά, ιδι-αίτερα κατά το 1989, έτσι ώστε να αποτελεί σήμερα η οικονομική και δημοσιονομική κατάσταση της χώρας σας σοβα-ρή αιτία ανησυχίας για όλους μας.

Οι σημαντικώτεροι διαθέσιμοι οικονομικοί δείκτες, καθώς και οι πληροφορίες που συνέλεξε η πρόσφατη αποστολή της Επιτροπής στην Αθήνα, δείχνουν πράγματι ότι η κατάσταση έγινε πολύ ανησυχητική:

• Οι χρηματοδοτικές ανάγκες του δημοσίου τομέα αυξήθηκαν μέσα σε δυο χρόνια, περνώντας από 16% το 1988 σε 20% περίπου το 1989 (υπενθυμίζεται ότι το σταθεροποιητικό πρόγραμμα του 1985 στόχευε στην μείωση του ποσο-στού από 18% το 1987).

• Η νομισματική πολιτική δεν κατόρθωσε να επιτύχει τους στόχους της, δεδομένου ότι η αύξηση της κυκλοφο-ρίας χρήματος υπό την ευρεία έννοια (Μ3) ανέρχεται σε 24%.

• Η αύξηση των τιμών επιταχύνθηκε φθάνοντας το 15%, ποσοστό ανώτερο κατά 10 μονάδες του κοινοτικού μέ-σου όρου, η αύξηση των μισθών ήταν ακόμη σημαντικώτερη, φθάνοντας το 20%.

• Το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών επιδεινώθηκε σοβαρά, δεδομένου ότι το έλλειμμα έφθασε από 1 δισ. δολλάρια το 1988 σε 2,5 το 1989 (περίπου 15% του ΑΕΠ), παρά την σημαντική μεταφορά πόρων εκ μέρους της Κοινότητας, ιδιαίτερα κατά το τέλος του χρόνου.

• Η κατάσταση αυτή επιβάλλει την λήψη χωρίς καθυστέρηση δραστικών μέτρων και την εκπόνηση και εφαρ-μογή πολυετούς προγράμματος ανόρθωσης της οικονομίας, το ταχύτερο δυνατό. Αν δεν γίνει αυτό, η χώρα σας δια-τρέχει δύο σοβαρούς κινδύνους:

• Από την μια πλευρά, το μέγεθος και η αύξηση του δημόσιου χρέους και του εξωτερικού χρέους της χώρας σας κινδυνεύουν να βλάψουν την φερεγγυότητα της Ελλάδας.

• Από την άλλη πλευρά, η σοβαρή διαφορά που διαπιστώνεται ανάμεσα στην οικονομική εξέλιξη της Ελλάδας κι εκείνη των άλλων χωρών της Κοινότητας κινδυνεύει να υπονομεύσει μόνιμα την πορεία της χώρας σας προς την ενιαία αγορά, την Οικονομική και Νομισματική Ένωση και την ευρωπαϊκή ενοποίηση.

• Όσο για την Επιτροπή, θα βρισκόταν σε δύσκολη θέση να έχει συμμετάσχει και συνδέσει την ίδια την αξιοπι-στία της σε απόφαση δανείου του οποίου οι όροι δεν τηρήθηκαν από τον οφειλέτη.

Για τον λόγο αυτόν, θεωρούμε απαραίτητη την λήψη σύντομα δραστικών μέτρων, που θα επέτρεπαν να διαφανεί η σαφής πρόθεση της χώρας σας να μειώσει μόνιμα της ανισορροπίες.

Γνωρίζουμε ότι παρόμοια μέτρα θα απαιτήσουν σοβαρές προσπάθειες απ’ την πλευρά του συνόλου της διοίκη-σης, των επιχειρήσεων και των ιδίων των πολιτών της χώρας σας. Μας φαίνονται, όμως, τα μόνα που θα επέτρεπαν στην Ελλάδα να επανακτήσει μια αρμονική ανάπτυξη, προς όφελος όλων των πολιτών της στους κόλπους της Ευ-ρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας. (οι υπογραμμίσεις στο κείμενο είναι του αρθρογράφου).



Σ τα προηγούμενα 2 τεύχη της ΝΕΑΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ αναλύσαμε την πολιτική υποκρι-σία και την απανθρωπιά της επιχειρούμενης

μετακύλισης των ευθυνών της κυβερνητικής αβελτηρί-ας στους αγρότες1, που τιμωρούνται παν-άδικα με την νέα εφαρμοζόμενη υπερφορολόγησή τους, παρά την ήδη από καιρό εντοπισθείσα στους Εθνικούς λογαρια-σμούς αρχική υπερφορολόγηση, καθώς και με την σω-ρεία άλλων πρόσθετων μέτρων και επιβαρύνσεων.

υπ’ όψιν ότι, όπως ήδη αναλύθηκε, αναφερόμαστε σε μία γεωργία αποεπενδεδυμένη και στερημένη από όλες σχεδόν τις λειτουργικές της υποδομές, τις οποίες

1 Κορυφαίο στέλεχος του υπ. Οικονομικών την 7-10-2012 στην εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ χρησιμοποίησε την επιστήμη προσαρμόζο-ντάς την, στις δικές του επιδιώξεις και, γενικεύοντας ακραίες συ-μπεριφορές, ελεεινολογεί τους αγρότες, για να δημιουργηθεί αρνη-τικό κλίμα εις βάρος όλων των αγροτών, προετοιμάζοντας έτσι το έδαφος για όλα όσα πράγματι επακολούθησαν. Δηλαδή και η δή-λωσή του, κατά την ημέρα της «παραίτησής» του (6-6-2014), ότι «απλώς εφάρμοζε και δεν διαμόρφωνε την φορολογική πολιτική, που η δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση αποφάσιζε», τουλάχι-στον σχετικά με την γεωργία αποδεικνύεται ανακριβέστατη!!

οι ανταγωνίστριες χώρες, οι εντός της Ε.Ε., δεν τις στε-ρούνται, τουλάχιστον σε τόσο εξουθενωτικό βαθμό.

Πρόκειται για τις κατά 97% μη βιώσιμες (μικρές και πολυτεμαχισμένες) Γεωργικές μας Εκμεταλλεύσεις (Γ.Ε.), για την έλλειψη εξειδικευμένου πιστωτικού ιδρύματος, για την μη λειτουργική αγορά αγροτικών προϊόντων, για τους συνεταιρισμούς που τους καθο-δηγήσαμε σε απόλυτη στρεβλότητα (βλέπε τον πρό-σφατο νόμο Σκανδαλίδη 4015/2011), αλλά και για τα συνδικαλιστικά όργανα των αγροτών, όπου οι στερού-μενοι σαφών επαγγελματικών ταυτοτήτων Έλληνες Αγρότες, δεν εκπροσωπήθηκαν ποτέ απολύτως νόμι-μα και συνεπώς δεν λειτούργησαν αυτοδιοικητικά επί της ουσίας.

Η Πολιτεία όμως, παρ’ όλο ότι φέρει το σύνολο των ευθυνών, που, όπως διευκρινίσαμε διεξοδικά στο προ-ηγούμενο τεύχος, ανήκουν στην ίδια, τώρα ζητάει υπο-κριτικά «και τα ρέστα» από τους αγρότες-θύματά της. Οσονούπω δε, δεν θα διστάσουν να καταλογίσουν στους αγρότες τις ευθύνες και για το «food security», την …Διατροφική μας δηλαδή Ασφάλεια, που κατό-

Η μη ανταγωνιστική γεωργία μας αποτελεί πλέον σοβαρό εθνικό πρόβλημα.Ενώ η εθελοτυφλία, η κρυψίνοια και η λαϊκίστικη υποκρισία της Πολιτείας οδηγούν μόνον στα χειρότερα.

Του Πάνου Παναγόπουλου

Αυτό είναι το τρίτο και τελευταίο άρθρο για το «πού οδηγεί η ανυπαρξία Εθνικής Αγροτικής Πολιτικής»

Οικονομία


πιν των παραπάνω είναι σώφρον να μην θεωρείται και τόσο ασφαλής.

Οι συνδικαλιστικές οργανώσεις των αγροτών, ανέ-καθεν ημιπαράνομες (τα μέλη τους, όπως ήδη αναφέρα-με, δεν είχαν ποτέ συγκεκριμένη ταυτοποιημένη ιδιότη-τα) και τώρα ως παράτυπες, φιμώθηκαν κι αυτές τεχνη-έντως και ο εμπαιγμός πλέον των αγροτών εκ μέρους της κυβέρνησης και ολόκληρου του πολιτικού φάσμα-τος είναι πολύ πιο ευχερής. Οφείλουμε όμως να υπεν-θυμίσουμε ότι στο 8ο τεύχος της Ν.Π. αναλύσαμε διε-ξοδικά πώς οι Ελληνικές Γ.Ε., είναι οι μόνες επιχειρή-σεις στην Ευρωπαϊκή Ήπειρο (φαντάζομαι και παγκο-σμίως), που φορολογούνται επί των σχεδόν ακαθαρί-στων εσόδων (επί του τζίρου). Σ’ αυτό συμπεραίνεται από τα μέχρι σήμερα γραπτά δεδομένα πως είναι σύμ-φωνες όλες οι εξειδικευμένες επιστημονικές οργανώ-σεις (Γεωτεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος, Επιστημονική Εταιρεία Γεωργοοικονομολόγων, ινστιτούτο Συνεταιριστικών Ερευνών και Μελετών, βλέπε www.etagro.gr), όλα τα πανεπιστημιακά Τμήματα Γεωργικής Λογιστικής αλλά πολύ πρόσφατα και η Πανελλήνια Ένωση Συνεταιρισμών (η ΠΑΣΕΓΕΣ). Η τελευταία μό-νον προφορικά!

Να σημειωθεί ότι οι πολύ μεγάλες Γ.Ε., που ήδη από 20ετίας και πλέον τηρούν κανονικά βιβλία και έχουν την ευχέρεια να διατηρούν μόνιμο προσωπικό, προ-γενέστερες απογραφές κλπ., δηλαδή συνυπολογίζουν αποσβέσεις και όλα γενικώς τα έξοδα, όπως είναι φυ-σικό, λόγω του σχεδόν τέλειου ανταγωνισμού (perfect competition), που είναι ίδιον της γεωργίας και σχεδόν μοναδική εξαίρεση, παρουσιάζουν ασήμαντη φοροδο-τική ικανότητα, ή και καθόλου. Αυτό μόνο του αποδει-κνύει το μέγεθος της τιμωρίας των μικρότερων Γ.Ε.

Τι θέλουν, λοιπόν, οι ιθύνοντες; Τι περιμένουν; Κάποιο καινούργιο «Κιλελέρ», που αυτήν την φορά δεν πρόκειται να λύσει κανένα θεσμικό ή άλλο πρόβλημα; Ακόμα και αν γίνει πλήρης άρση, της εξ άλλου αδιέ-ξοδης παρούσας προσπάθειας νέας υπερφορολόγησης των αγροτών, αυτό ίσως να δώσει μία περιορισμένη πα-ράταση ζωής στη γεωργία μας. Και μετά; Τι θα γίνει με-τά, σε μια μη ανταγωνιστική γεωργία με μικρές και πο-λυτεμαχισμένες Γ.Ε.; Αν τουλάχιστον είχαμε λύσει ένα μέρος του «εγγειοδιαρθρωτικού», θα μπορούσαμε να εφαρμόσουμε μία κάποια συντεταγμένη εκτατικοποίη-ση των Γ.Ε. για να αποφύγουμε την καθολική χρεοκο-πία τους. Δηλαδή να μην μας πάρουν και τη γη, διότι κι αυτό αποτελεί μία ενδεχόμενη κατάληξη της γενικώτε-ρης ασάφειας που έχει δημιουργηθεί σχετικά πρόσφατα

λόγω της κυβερνητικής κρυψίνοιας.Κρυψίνοια η οποία μας οδηγεί σε μια άλλη, ασφα-

λώς παρανοϊκή εκδοχή, που όμως καθόλου δεν απο-κλείεται. Η εκδοχή αυτή συνίσταται στην ηθελημένη ή όχι τάση του υπ. Οικονομικών να επιλύσει τα προβλή-ματα της γεωργίας δια της γενικώτερης χρεοκοπίας των Γ.Ε., δηλαδή δια της κατ’ ουσίαν (με διάφορους πλα-γίους τρόπους) δήμευσης όλων των γεωργικών εκτά-σεων και της σταδιακής δημιουργίας είτε σοβχόζ (γι-γαντιαίων κρατικών κτημάτων - απίθανο βέβαια αλ-λά δεν μπορείς ποτέ να προβλέψεις σ’ αυτήν την χώρα τα όρια του λαϊκισμού -), είτε το ίδιο γιγαντιαίων ιδι-ωτικών κτημάτων, κυρίως με ξένα κεφάλαια και know how. Οι επιπτώσεις και στις δύο αυτές περιπτώσεις θα είναι ολέθριες και πολύ υψηλού πολιτικού ρίσκου για όποιους τόσο επιπόλαια ανέλαβαν ενδεχομένως αυτήν την ευθύνη, διότι στο εν τω μεταξύ χρονικό διάστημα που θα είναι πολύ μεγάλο, οι εξελίξεις:

α) Θα αποτελέσουν προκρούστεια κλίνη για τον πιο βασικό παραγωγικό τομέα. β) Θα επηρεάσουν αρνητι-κά τους αναπτυξιακούς ρυθμούς ολόκληρης της εθνι-κής οικονομίας. γ) Θα ακυρώσουν κάθε μέτρο διατρο-φικής ασφάλειας και το κυριώτερο όλων δ) θα ανατρέ-ψουν τις όποιες έχουν απομείνει, αξιόλογες κοινωνικές και πολιτισμικές υποδομές. Με δυο λόγια, θα παράξουν πολλές εκατοντάδες χιλιάδες δυστυχείς ανθρώπους.

Όλα αυτά δε, την στιγμή που υπάρχει η ήδη εκτε-θείσα στο προηγούμενο τεύχος πεπατημένη, για την έγγειο αναδιάρθρωση με εκούσιες διαδικασίες.

Μία πάλι διαφορετική εκδοχή, την οποία υποστη-ρίζει μερίδα συναδέλφων μου και δεν φαίνεται και τό-σο απίθανη, είναι ότι τα μέτρα που λαμβάνονται δεν εντάσσονται σε κάποιο σχέδιο, αλλά αποδεικνύουν την παντελή (εγκληματική αν θέλετε) ασχετοσύνη του υπουργείου Οικονομικών.

Για την χάραξη Αγροτικής Πολιτικής (απούσας στην προκειμένη περίπτωση), θα μπορούσαν να είναι συ-νυπεύθυνοι οι αγρότες, εφ’ όσον βέβαια διέθεταν σα-φείς επαγγελματικές ταυτότητες, άρα και ουσιαστική αυτοδιοίκηση των συνδικαλιστικών και συνεταιριστι-κών τους οργάνων, κάτι δηλαδή που δεν συμβαίνει, λό-γω των επίσης σαφών και σκόπιμων παραλείψεων της Πολιτείας. Επομένως σήμερα είναι απόλυτη η ευθύνη της Πολιτείας, που επί μισό και πλέον αιώνα δεν χάρα-ξε ουσιαστική Εθνική Αγροτική Πολιτική, εκτός κοινο-τικού πλαισίου προ του 1981 και εντός του πλαισίου αυτού μετέπειτα.

Εν πάση περιπτώσει, ο μη έγκαιρος εκσυγχρο-


νισμός της Ελληνικής γεωργίας ίσως την καταδίκα-σε τελεσίδικα, διότι μέσα στα πλαίσια της Κ.Α.Π. (της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής), όπου και η γεωργία των εταίρων μας, αν και εκσυγχρονισμένη, κυριολεκτικά θα «βογκήξει» να τα βγάλει πέρα λόγω της παγκοσμιοποί-ησης, η δική μας η γεωργία τι τύχη μπορεί να έχει, και μάλιστα με το κερασάκι της υπερ-υπερφορολόγησης επάνω στην τούρτα της αθεράπευτης πλέον αβελτηρί-ας ενός κράτους ανύπαρκτου, τουλάχιστον στον τομέα αυτό;

Όμως η τρόϊκα, και πιο συγκεκριμένα ο εκπρόσω-πος της Commission της Ε.Ε., ούτε αφελής φαίνεται να είναι, ούτε στερείται πληροφόρησης. Αντίθετα μά-λιστα σε σχέση με το Ελληνικό υπ. Οικονομικών, έχει, διαμέσου των εξειδικευμένων υπηρεσιών του, πρόσβα-ση σε όλα τα γεωργοοικονομικά μεγέθη που αφορούν την Ελλάδα, και γνωρίζει σαφέστατα και επακριβώς το πώς και το πόσο καταστρέφουν τα μέτρα αυτά την Ελληνική γεωργία κάθε μέρα που περνάει. Αυτή δε η υποβάθμιση της Ελληνικής γεωργίας, όχι μόνον δεν εκ-φεύγει, των κατά τη γνώμη μου λανθασμένων στόχων της Ε.Ε., αλλά ευνοεί τους στόχους αυτούς αφάνταστα, αφού η γενικώτερη (ασφαλώς κοντόφθαλμη) πολιτι-κή είναι η συρρίκνωση της Ευρωπαϊκής γεωργίας στο σύνολό της με αντίστοιχη εισαγωγή αγροτικών προϊ-όντων από τρίτες χώρες, προκειμένου οι τελευταίες να έχουν την ευχέρεια να αγοράζουν βιομηχανικά προϊό-ντα, από όποιες Ευρωπαϊκές χώρες και για όσο χρονι-κό διάστημα αυτές θα κατορθώνουν να πραγματοποι-ούν εξαγωγές

Δεν είναι δυνατόν να αγνοούν οι σχεδιάζοντες την αγροτική πολιτική της Ε.Ε. πόσο άδικες και ασύμφο-ρες είναι για τους λαούς της Ε.Ε. οι επιπτώσεις της πα-γκοσμιοποίησης, γιατί ακόμα και οι προσωρινά ωφε-λημένες μειοψηφίες, γρήγορα θα διαπιστώσουν ότι η κυρία Μέρκελ και η στενή της παρέα, στην ουσία δεν κάνουν τίποτε περισσότερο από το να πουλάνε στους Γερμανούς, στους Φινλανδούς κλπ. πολίτες της βόρειας και της Κεντρικής Ε.Ε., έναν κατά τι περισσό-τερο δυσδιάκριτο, αλλά ουσιαστικώτερο λαϊκισμό, από αυτόν που συνήθως προπαγανδίζουν οι πολιτικοί του Ευρωπαϊκού Νότου.

Και εφ’όσον oι εταίροι μας, μεγάλου μέρους της Ε.Ε., θεωρούν την ίδια την δική τους γεωργία εμπόδιο στην οικονομική ανάπτυξη, αφού μειώνει τις εμπορι-κές συναλλαγές με τρίτες χώρες περιορίζοντας τα πλε-ονεκτήματα(!) της παγκοσμιοποίησης και φθάνουν στο σημείο να διακινδυνεύουν, οριακά έστω, ακόμα και τη

δική τους διατροφική ασφάλεια, θα νοιαστούν για την δική μας γεωργική ανάπτυξη; Στην ουσία για τη νεκρα-νάστασή της; «Να μην σώσει να αναπτυχθεί η Ελληνική γεωργία», τόσο το καλύτερο για εκείνους. Αυτή είναι η μόνη λογική εξήγηση που μπορεί να δοθεί στους παρα-λογισμούς της υπερφορολόγησης της Ελληνικής γεωρ-γίας. Εξ άλλου, τι άλλο νόημα θα μπορούσε να έχει η τόση επιμονή στην υπόθεση του νωπού γάλακτος;

Το ποιά θα έπρεπε να είναι η αντίδραση των λαών της Ευρώπης, με την συνεχή μείωση της ποιότητας της διατροφής τους (τα μεταλλαγμένα ήδη μας κτυπούν την πόρτα) και της σχεδόν από κάθε άποψη κίβδηλης και μο-νομερούς οικονομικής τους ανάπτυξης, αυτή είναι μια άλλη πονεμένη ιστορία, που αφορά ολόκληρο τον πλα-νήτη, δηλαδή την σκοτεινή πλέον πορεία του ανθρωπί-νου γένους και όχι μόνον. Μία πορεία που ενισχύεται, ως μη έδει, και από την αριστερά, λόγω στείρων διακομμα-τικών και ενδοκομματικών αρρωστημένων τακτικισμών, οπωσδήποτε μικρονοϊκών. Δηλαδή η πολιτική καθεύδει και ο άκρατος Νεοφιλελευθερισμός χορεύει!

Αλλά, επιστρέφοντας στην Ελληνική γεωργία, μια γενικώτερη καθοριστική παρατήρηση, σε σχέση πάντα με την Ευρωπαϊκή γεωργία, είναι το ότι ο μέσος όρος της παραγωγικότητας της Ευρωπαϊκής γεωργίας, αυ-τής με τις ολοκληρωμένες υποδομές, ίσως να αντέξει έστω και οριακά, ακόμα και μετά τις μειωμένες επιδο-τήσεις/ενισχύσεις, ενώ η Ελληνική, ιδίως με τα πρόσθε-τα αυτά μέτρα της υπερφορολόγησης, εάν δεν καταπο-ντισθεί, θα αποτελέσει «φαινόμενο», δηλαδή αντικεί-μενο ειδικής ερευνητικής αξιολόγησης.

Επαναλαμβάνουμε λοιπόν, τι ζητάει τελικά η κυβέρνη-ση από τις Ελληνικές ΜΗ βιώσιμες, Αποεπενδεδυμένες, υπερφορολογημένες και Άνευ βασικών υποδομών Ημιλιπόθυμες Γεωργικές Εκμεταλλεύσεις; Ασφαλώς κάποιες σκοπιμότητες εξυπηρετούνται που δεν τις γνωρίζουμε. Δεν είναι όμως επιτρεπτό σε μία δημοκρα-τική χώρα της Ε.Ε. να εξυφαίνονται τόσο σκοτεινές εξε-λίξεις, που να θέτουν σε κίνδυνο ακόμα και την διατρο-φική ασφάλεια ενός ολόκληρου λαού, ερήμην του. Η κυβέρνηση και ο υπ.Α.Α.Τ. οφείλουν να εξηγήσουν δη-μόσια τι σημαίνουν όλα αυτά.

Οικονομία


Χρηματιστήριο

Α γοράζουμε μετοχές του κλάδου των μέσων ενημέρωσης για σίγουρα και μεγάλα κέρδη. Εάν η δύναμη, η ανθεκτικότητα και η αποτε-

λεσματικότητα των Μ.Μ.Ε. και ειδικώτερα της τηλεό-ρασης στην χώρα μας εκφραστεί και στην τιμή της με-τοχής τους, τα κέρδη για τους τολμηρούς θα είναι τε-ράστια! Μπορεί τώρα οι μετοχές των εισηγμένων συ-γκροτημάτων του τύπου και της τηλεόρασης να εί-ναι σκουπίδια, την τιμή της μετοχής όμως, όπως και την τηλεθέαση, την διαμορφώνει το κοινό. Και το κοι-νό μια προτίμηση στα σκουπίδια την έχει από παλιά. Τα χαμηλά επίπεδα τιμών, άλλωστε, στα οποία βρίσκο-νται οι μετοχές των εταιρειών του κλάδου των Μ.Μ.Ε., προσφέρουν περιθώριο για γρήγορα και εντυπωσια-κά κέρδη σε όσους εμπνέονται από τις επενδύσεις σε σκουπίδια και αγαπούν το ρίσκο.

Το αποτέλεσμα των ευρωεκλογών ανέδειξε έναν αδιαμφισβήτητο νικητή. Τα μέσα μαζική ενημέρωσης, ελέγχου και διαμόρφωσης της κοινής γνώμης. Το ενι-αίο σύστημα δημοσιογράφων, εκδοτών, εφημερίδων, ραδιοφώνου και τηλεόρασης, έδωσε για άλλη μια φο-ρά τη μάχη και την κέρδισε. Και αυτή την φορά δεν κρατήθηκαν ούτε τα προσχήματα. Ο αγώνας της προε-κλογικής περιόδου ήταν πολυμέτωπος και καλά οργα-νωμένος από καιρό. Το μηντιακό σύστημα διαπλοκής δεν αρκέστηκε στην προβολή και στήριξη συγκεκριμέ-νων προσώπων και κομμάτων, ούτε στον ακροβολισμό υπαλλήλων του στην πολιτική ζωή του τόπου. Αυτή την φορά κατασκεύασε και κόμματα σε χρόνο ρεκόρ, για όλα τα γούστα. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι εφη-μερίδα μεγάλης κυκλοφορίας μας πληροφορούσε τον Φεβρουάριο, με πρωτοσέλιδο, για πανελλαδική έρευ-να, σύμφωνα με την οποία «Με 15% ξεκινά η ελληνική

Ελιά. Οι πολίτες εμπιστεύονται την κίνηση που μπορεί να καλύψει το κενό στον κεντροαριστερό χώρο». Ενώ σε μεγάλο τηλεοπτικό σταθμό, κατά την διάρκεια του δελτίου ειδήσεων, έκπληκτοι και με δάκρυα χαράς πλη-ροφορούνται την ίδρυση του «ποταμιού».

Η κοινή γνώμη έχει αποδείξει από καιρό ότι μπο-ρεί να «καταπιεί» τα πάντα. Η κυβέρνηση χαρίζει τα χρέη των καναλιών, νομιμοποιώντας έτσι την εισφο-ροδιαφυγή. Μία εταρεία πήρε τζάμπα όλες τις ψηφια-κές συχνότητες της χώρας, τις οποίες και θα νοικιάζει πανάκριβα σε όσους θέλουν να εκπέμψουν οποιοδή-ποτε πρόγραμμα ή υπηρεσία, ενώ οι μέτοχοί της δι-αθέτουν κανάλια που λειτουργούν χωρίς άδεια από το 1991! Γόνοι δημοσιογραφικών δυναστειών εκλέ-γονται βουλευτές, διορίζονται υπουργοί και προω-θούνται στην πολιτική. Λίγες ώρες πριν ανοίξουν οι κάλπες, γνωστοί τηλεοπτικοί αστέρες εγκαταλείπουν την απλή προπαγάνδα, και εφορμούν με χοντροκομμέ-νη ψυχολογική επιχείρηση εκφοβισμού.

Τα Μ.Μ.Ε. είναι στην κυβέρνηση, δεν την στηρί-ζουν μόνο. Αποτελούν το άλλοθι του εξαπατημένου ελληνικού λαού. Την δικαιολογία για την απραξία και την αναξιοπρέπεια. Την εκλογίκευση της αδυναμίας και της αδιαφορίας. Την ταύτιση της στάσης απέναντι στην οθόνη της τηλεόρασης με την πολιτική σκέψη και συμπεριφορά. Είμαι απέναντι, αλλά είμαι μόνος, αδύ-ναμος και συνεπώς δικαιολογημένος.

Εάν οι Έλληνες δεν έχουν την αξιοπρέπεια να απορρίψουν αυτούς που τους κατέστρεψαν, γιατί να μην αγοράσουν και τις μετοχές τους με στόχο την κερδοσκοπία;

Δημήτρης Κουτσονίκας

Η διαπλοκή πουλάει τις μετοχές της!

Σημείωση: τα παραπάνω δεν αποτελούν προτροπή ή αποτροπή αγοράς ή πώλησης οιωνδήποτε μετοχών.



Οικονομία

Η μετεκλογική κυβερνητική πρόθεση για μια νέα φορολογική πολιτική, χαμηλότερων επι-βαρύνσεων, είναι θετική. βέβαια η θεωρία

από την πράξη είναι μίλια μακριά, ειδικά στην σημερινή ελληνική πολιτική του εναγκαλισμού από την τρόϊκα. Σε κάθε περίπτωση, μια αλλαγή της συνολικής φορο-λογικής πολιτικής αποτελεί βασική προϋπόθεση ώστε να πυροδοτηθεί η βιώσιμη ανάπτυξη. Πρέπει να βασι-στεί σε χαμηλότερους συντελεστές, κίνητρα και αυστη-ρό πλαίσιο κατά της φοροδιαφυγής. Στο πλαίσιο αυτό, ειδικά η φορολογία ακινήτων πρέπει να αλλάξει άμε-σα και πλήρως. Άλλωστε, σήμερα είναι προφανές ότι η αναπτυξιακή χροιά και η δικαιοσύνη εκλείπουν όσον αφορά στην φορολογία ακινήτων. Αναμφίβολο στοι-χείο υπέρ-φορολόγησης είναι οι 40 φόροι-τέλη στην ακίνητη περιουσία, σε όλες τις φάσεις τις ζωής ενός ακινήτου, την άδεια, την κατασκευή, την κατοχή, την μεταβίβαση, το εισόδημα, και την κατεδάφιση.

Την περίοδο του μνημονίου, οι κυβερνήσεις επέβα-λαν περισσότερους φόρους από ό,τι απαίτησε η τρόικα. Τρανό παράδειγμα το περίφημο «χαράτσι» (ΕΕΤΗΔΕ) το 2013 και ο επερχόμενος «διπλός» ενιαίος φόρος ακι-νήτων (ΕΝΦιΑ) από το 2014. Κύριος στόχος του τε-λευταίου είναι η είσπραξη 2,65 δις ευρώ σε μια στείρα αντιαναπτυξιακή λογική αύξησης των δημοσίων εσό-δων. Άμεσο αποτέλεσμα να φορολογούνται όλα τα ακίνητα και η μεσαία ιδιοκτησία να επιβαρύνεται.

Χαρακτηριστικές αντιαναπτυξιακές αδικίες είναι οι ακόλουθες: . To «Χαράτσι» (ΕΕΤΗΔΕ), το οποίο εφαρμόστηκε

αποκλειστικά για έκτακτους δημοσιονομικούς ει-σπρακτικούς λόγους, «μονιμοποιείται και επεκτεί-νεται», με το πρόσχημα ότι καλύπτει και τον Φόρο

Ακίνητης Περιουσίας (ΦΑΠ). . Τα ξενοίκιαστα και ως εκ τούτου απρόσοδα ακίνη-τα, καθώς και τα μη ηλεκτροδοτούμενα κτίσματα, φορολογούνται με τον ίδιο τρόπο με τα υπόλοιπα. . Τα οικόπεδα με αναξιοποίητο συντελεστή δόμησης αποτελούν πηγή τιμωρίας για τους ιδιοκτήτες τους, αφού καταβάλλεται φόρος, χωρίς οποιονδήποτε μειωτικό συντελεστή παλαιότητας, για τον υπόλοι-πο συντελεστή δόμησης εκτός του υπάρχοντος κτί-σματος.. Δεν υπάρχει κανένα κριτήριο εισοδήματος παρά μό-νον μια πρόβλεψη μείωσης για πολύ χαμηλά εισο-δήματα χωρίς οφειλές στο δημόσιο. Επίσης, το 2014, το οικονομικό επιτελείο εφάρ-

μοσε τον νέο φόρο υπεραξίας, με τρόπο μάλιστα που μπλόκαρε για τέσσερις μήνες κάθε συναλλαγή ακι-νήτου. Μια ενέργεια που απενεργοποίησε την θετική επιρροή της ταυτόχρονης αισθητής μείωσης του φό-ρου μεταβίβασης. Η περίοδος εφαρμογής του ήταν πα-ντελώς ακατάλληλη, αφού στην φάση της μεγαλύτε-ρης ύφεσης και απαξίωσης των ακινήτων δεν μπορεί να εφαρμόζεται τέτοιος φόρος υπεραξίας. Για παράδειγ-μα, μια εφαρμογή του συντελεστή υπεραξίας θα ήταν ενδεδειγμένη και δίκαια την περίοδο 2000-2007, της ταχύρυθμης αύξησης των τιμών ακινήτων. Η πρόχει-ρη εφαρμογή του φόρου υπεραξίας είναι το κλασσικό παράδειγμα της έλλειψης τα τελευταία έτη μιας έξυ-πνης, εφικτής και ουσιαστικής αναπτυξιακή πολιτι-κής στον τομέα των ακινήτων.

Τα παραδείγματα άδικης και αντιαναπτυξιακής φο-ρολογίας ακινήτων είνι πολλά. Εν τέλει δύο είναι οι με-γαλύτερες αδικίες στην φορολογία ακινήτων. Και οι δύο πρέπει να ενσωματωθούν στην νέα δικαιότερη και

Σαράντα φόροι και τέλη στα ακίνητα!του Μάνου Κρανίδη


αναπτυξιακή φορολογική πολιτική ακινήτων.

1ον.Ο υπολογισμός των φόρων, καθώς και το «τεκ-μήριο» αγοράς (πόθεν έσχες) για την αγορά ακινήτων, γίνεται επί πλασματικών αντικειμενικών τιμών, οι οποί-ες σήμερα, και για το εγγύς μέλλον, είναι πολύ υψη-λότερες των εμπορικών (πραγματικών). Η πτώση των εμπορικών τιμών έχει ξεπεράσει το 40-50% τα έτη του μνημονίου, στοιχείο που δεν έχει ληφθεί υπ’όψιν. Η εξί-σωση αντικειμενικών- εμπορικών τιμών δεν έγινε ποτέ, αν και αποτελεί μνημονιακή υποχρέωση, και είναι μια κίνηση που πρέπει να γίνει άμεσα.

2ον. Δεν λαμβάνεται επαρκής μέριμνα και προστασία για τη πρώτη κατοικία. Όλοι οι φόροι ή τέλη θα έπρε-πε να εφαρμόζονται με σοβαρές εκπτώσεις για την πρώ-τη κατοικία των πολιτών, πόσο μάλλον για την μοναδι-κή κατοικία τους. Το κριτήριο της προστασίας της κύρι-ας–μοναδικής κατοικίας πρέπει να είναι το πρωτεύον σε όλους τους φόρους ή τέλη ακινήτων σε μια νέα φορο-λογική λογική. ιδίως όταν πολλοί εκ των κατόχων πρώ-της κατοικίας καταβάλλουν υψηλές δόσεις στεγαστι-κών δανείων, ενώ έχουν υποστεί, λόγω της οικονομικής

κρίσης, σημαντική μείωση των εισοδημάτων τους. Αδιαμφισβήτητα, η ακίνητη περιουσία αντιμετωπί-

ζεται ρηχά και επιθετικά από το οικονομικό επιτελείο, χωρίς να περιλαμβάνεται σε κανένα εφικτό σχέδιο ανάκαμψης που θα οδηγήσει και σε βιώσιμα δημοσιο-νομικά έσοδα. Η απλή κατοχή ακινήτων, των οποίων η αντικειμενική αξία είναι πολλαπλάσια της πραγματικής τους, τεκμαίρεται ως στοιχείο πλούτου, όταν είναι προ-φανές πλέον ότι δεν συνεπάγεται την οικονομική ρευ-στότητα των ιδιοκτητών τους. Είναι πρώτιστη ανάγκη η φορολογία να επικεντρωθεί στα έσοδα που προέρχο-νται από την ακίνητη ιδιοκτησία και όχι στην απλή κα-τοχή αυτής. Στην χώρα της διαχρονικής «αγάπης» για την ιδιοκτησία ακινήτων, αυτή πρέπει να ενσωματωθεί ενεργά σε ένα εθνικό αναπτυξιακό σχέδιο. Είναι εφικτή μια νέα διαφορετική προσέγγιση της φορολογίας ακι-νήτων που μπορεί να δημιουργήσει βιώσιμα δημοσιο-νομικά έσοδα, ανάπτυξη και λαϊκή ανοχή. Άλλωστε η αγορά ακίνητης περιουσίας αποτελεί σε κάθε οικονο-μία την κορυφαία πηγή λαϊκής αποταμίευσης και εγγύ-ηση πλούτου. Αυτό μπορεί ξανά να γίνει πραγματικότη-τα και στην ελληνική οικονομία.


Γραφτείτε συνδρομητές στη Νέα ΠολιτικήΣυνδρομές εσωτερικού: 40 ευρώ

Συνδρομές φοιτητών: 35 ευρώΣυνδρομές νομικών προσώπων: 75 ευρώ

Συνδρομές εξωτερικού: 50 ευρώ

Επικοινωνήστε μαζί μας για την συνδρομή σας:Ηλ. ταχυδρομείο: [email protected]

Τηλ.: 6978 774 874, 698 014 9044



συνέντευξηk

Γιώργος Καραμπελιάς Εκ βαθέων αυτοβιογραφική συνέντευξη

O Γιώργος Καραμπελιάς τιμά την ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ με την συνεργασία του, από την επανακυκλοφορία της πέ-ρυσι τον Ιούνιο. Στην αυτοβιογραφική συνέντευξη-ποταμό που ακολουθεί, εξιστορεί, με αποκαλυπτικό τρό-πο, την μακρά και θυελλώδη πολιτική – ιδεολογική – επιστημονική του πορεία. Ο Καραμπελιάς, μέσα από

διαδοχικές μεταμορφώσεις, διαμόρφωσε μία ολοκληρωμένη και στέρεα επιστημονική προσωπικότητα και ένα συγ-γραφικό έργο που αναμφίβολα τον κατατάσσει σε κορυφαία θέση ανάμεσα στους Έλληνες διανοούμενους της εποχής μας. Στις ιστορικές του μελέτες, αξιοποιεί πηγές και ακολουθεί αυστηρή επιστημονική μέθοδο, την στιγμή που οι πε-ρισσότεροι πανεπιστημιακοί διδάσκουν μισελληνισμό και εθνομηδενισμό και κακοποιούν την ιστορική πραγματικό-τητα, για να υπηρετήσουν ιδεοληψίες και κομματικές σκοπιμότητες. Είναι τυπικό χαρακτηριστικό της σημερινής πα-ρακμής ότι ο Καραμπελιάς (όπως παλαιότερα και ο Παναγιώτης Κονδύλης) δεν έχει μία πανεπιστημιακή έδρα. Παρά ταύτα, κατώρθωσε να δημιουργήσει έναν δικό του κύκλο νεώτερων ερευνητών, με τα εξαιρετικής ποιότητας περιοδι-κά του, τα σεμινάρια, διαλέξεις, εκδόσεις, όπως και τις πολιτικές του παρεμβάσεις. Επίσης, ενέπνευσε νέους επιστή-μονες να ασχοληθούν με τα κοινά στην τοπική αυτοδιοίκηση. Το πολιτικό στίγμα του κύκλου του Καραμπελιά είναι ο υγιής πατριωτισμός, η τεκμηριωμένη ιστορική και γεωπολιτική ανάλυση και η κοινοτική πολιτική σκέψη. Ασφαλώς ο κύκλος αυτός αποτελεί πολύτιμο και ποιοτικό ανθρώπινο δυναμικό για την Ελλάδα του μέλλοντος.

Μ.Η.Μ.

Τα ερωτήματα έθεσαν οι Αντώνης Παπαγιαννίδης, Γιάννης Σακιώτης και Μελέτης Μελετόπουλος.



ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ: Είσαστε μία εμβλη-ματική φυσιογνωμία στην κοινωνία των πολιτών και στον πολιτικό κόσμο, με αναγνωρισιμότητα και αποδοχή πολύ πέραν της εμβέλειας των πά-λαι ποτέ Οικολόγων Εναλλακτικών, το τελευταίο πολιτικό σχήμα με το οποίο συμμετείχατε σε εκλογές και στο οποίο υπήρξατε ηγετικό ιδρυτικό μέλος (την περίοδο 1989-1990). Γιατί από τότε δεν συμμετείχατε ενεργά σε άλλο πολιτικό σχήμα, με εξαίρεση την Σπίθα, από την οποία πάντως φύγατε νωρίς; Δεν σας πρότεινε καμμία δύνα-μη της Αριστεράς ή του πατριωτικού χώρου να συμμετάσχετε; Ή είχατε επιφυλάξεις βλέποντας ότι στην μεν Αριστερά οι πατριωτικές ιδέες απο-τελούσαν μειοψηφικό ρεύμα και το πολιτικό παιχνίδι ήταν στημένο, στον δε πατριωτικό χώρο επικρατούσαν συντηρητικές ιδεολογίες;

Το εγχείρημα των Οικολόγων Εναλλακτικών

ΓιωρΓΟΣ ΚΑρΑΜΠΕΛιΑΣ: Νομίζω ότι στο τέλος της ερώτησής σας δί-νετε, εν μέρει, ο ίδιος την απάντηση. ωστόσο, θα ήθελα να διευκρινίσω πως το εγχείρημα των «Οικολόγων Εναλλακτικών» βρίσκεται στο τέλος του πρώιμου κύκλου της μεταπολί-τευσης (1974-1990) και αποτέλεσε την πιο συγκροτημένη απόπειρα του εναλλακτικού οικολογικού και εξωκοινοβουλευτικού χώρου, μετά το 1974, να δημιουργήσει ένα πο-λιτικό υποκείμενο, το οποίο να πα-ρεμβαίνει όχι μόνον στην «κοινωνία των πολιτών» και στην εξωκοινο-βουλευτική πολιτική σκηνή, αλλά και στην ίδια την κεντρική πολιτική.

Αυτό το εγχείρημα απέτυχε για πολλούς λόγους, που μπορούν να συνοψιστούν στη διαπίστωση πως δεν κατόρθωσε ποτέ να ξεπεράσει το ασθενές οργανωτικό και πολιτι-κό του ρίζωμα, με αποτέλεσμα την σύντομη αποδόμησή του. Οι αιτίες γι’ αυτό είναι πολλές. Πρώτον, ότι

ο εξωκοινοβουλευτικός πολιτικός χώρος, που διαδραμάτισε αποφασι-στικό ρόλο, μετά το 1974, στην ανά-δειξη των νέων κοινωνικών κινημά-των τα οποία αναδύθηκαν κατά την μεταπολίτευση (εργοστασιακός συν-δικαλισμός, νεολαιίστικο κίνημα, γυ-ναικείο κίνημα, οικολογικός προβλη-ματισμός και δραστηριότητα), δεν μπόρεσε να ξεπεράσει την λογική του «εδώ και τώρα» και της άμεσης ανατροπής. Αυτή η λογική συνέτεινε στην διαμόρφωση ενός ισχυρού σχε-τικά χώρου πολιτικής βίας και τρο-μοκρατίας, που υπονόμευε συστημα-τικά κάθε μετασχηματισμό του εξω-κοινοβουλευτικού και εναλλακτικού κινήματος σε μια συγκροτημένη πο-λιτική δύναμη. Για παράδειγμα, εγώ και οι σύντροφοί μου, για πάνω από δέκα χρόνια, είμαστε υποχρεωμέ-νοι να αντιμετωπίζουμε από την μία πλευρά την κρατική καταστολή και από την άλλη τις ενέργειες του βί-αιου ή/και ένοπλου αυθορμητισμού που υπονόμευαν συστηματικά τις προσπάθειές μας. Παρά το σύνθη-μά μας, «ούτε με το κράτος, ούτε με την τρομοκρατία», ως πρόταγμα του εναλλακτικού εξωκοινοβουλευτικού χώρου, μείναμε τελικά εγκλωβισμέ-νοι ανάμεσά τους.

Παράλληλα, το γεγονός ότι ήμα-σταν υποχρεωμένοι να παλεύουμε διαρκώς ενάντια στα ενισχυόμενα, από την δεκαετία του 80, εθνομηδε-νιστικά ρεύματα («το Αιγαίο ανήκει στα ψάρια του»), καθιστούσε έτι δυ-σκολώτερο οποιοδήποτε εγχείρημα συγκρότησης.

Γι’ αυτό, ιδιαίτερα όταν μπήκε σε κρίση η μεταπολίτευση, κατά την πε-ρίοδο 1988-1989, στην προσπάθειά μας να συγκροτηθεί αυτός ο πολιτι-κός πόλος, βρεθήκαμε τελικά να συ-μπορευόμαστε με το πιο ασθενές και υπανάπτυκτο τμήμα του, τις μικρές οικολογικές ομάδες που δραστηριο-ποιούνταν στην Ελλάδα.

Ο δεύτερος και κυριώτερος λόγο της αποτυχίας του εγχειρήματος υπήρξε η κατάρρευση του ανατο-λικού σοσιαλιστικού στρατοπέδου, μετά το 1989-90, και η επικράτηση της λεγόμενης «παγκοσμιοποίησης», δηλαδή η δημιουργία, για πρώτη φορά ίσως στην ιστορία, ενός μονο-πολικού κόσμου, με όλες τις καταιγι-στικές γεωπολιτικές και ιδεολογικές ανατροπές που την συνόδευσαν. Έτσι, ένα ούτως ή άλλως ασθενές σχήμα μπήκε σε βαθύτατη κρίση, το δε Μακεδονικό και η διάλυση της Γιουγκοσλαυίας αποτέλεσαν την άμεση αφορμή της εκδήλωσής της. Η βαθύτερη αιτία υπήρξε πάντως η μετάβαση σε μια ιστορική περίοδο, κατά την οποία η επελαύνουσα πα-γκοσμιοποίηση έθετε στο στόχαστρό της τις εθνικές ταυτότητες, ιδιαίτερα των ασθενέστερων εθνών-κρατών. (Στην Ελλάδα, η ύπαρξη «εθνικών» προβλημάτων –κυρίως ο τουρκικός επεκτατισμός στην Κύπρο και το Αιγαίο– ανεδείκνυε την εθνική ταυ-τότητα σε αποφασιστικό ανάχωμα στην παγκοσμιοποίηση). Εξ ού και η μετατροπή των ταυτοτικών αντι-θέσεων στο κεντρικό ζήτημα των δεκαετιών του 1990 και του 2000 πα-γκοσμίως, με όλη την αλυσσίδα των ανατροπών, των πολέμων και των θρησκευτικών και εθνικών επανα-στάσεων. Κι αυτό σε αντίθεση με τις δεκαετίες του ’60 και του ’70 οι οποί-ες κυριαρχούνταν, τουλάχιστον στην Δύση, από τις ταξικές και κοινωνικές αντιθέσεις, και στον υπόλοιπο κόσμο από την ανάπτυξη των μαρξιστικών εθνικοαπελευθερωτικών κινημάτων. Γι’ αυτό και, στην νέα ιστορική πε-ρίοδο, ο δάνειος και παρασιτικής υφής διεθνισμός της ελληνικής αρι-στεράς και των Οικολόγων, μετα-βλήθηκε σε κατ’ εξοχήν όργανο της παγκοσμιοποίησης. Διότι, πλέον, το επίδικο αντικείμενο δεν ήταν οι κοι-νωνικοί μετασχηματισμοί των δεκαε-



τιών 1970 και 1980, αλλά η αποδοχή των όρων που επέβαλλε η παγκοσμι-οποίηση στην περιοχή μας.

Αυτή η νέα περίοδος εγκαινιά-στηκε με την διάλυση της Γιουγκο-σλαυίας, μέσα από αλλεπάλληλους πολέμους, για να φτάσει μέχρι το σχέδιο Ανάν και την ιδεολογική κυ-ριαρχία του εθνομηδενισμού και της αποεθνικοποίησης στο εσωτερικό των αρχουσών ελίτ. Γι’ αυτό, ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του ’90, οι «δευτερεύουσες» αντιθέσεις του παρελθόντος, ανάμεσα στην ομάδα της Ρήξης και την συντριπτική πλει-οψηφία του εξωκοινοβουλευτικού χώρου, που αφορούσαν στην «εμμο-νή» μας σε ζητήματα όπως η Κύπρος, η τουρκική επιθετικότητα, το γλωσ-σικό κ.λπ., γίνονται κυρίαρχες στις νέες συνθήκες. Κάτι ανάλογο, αν όχι σε τέτοια κλίμακα, συμβαίνει και στην δυτική Ευρώπη συνολικά, όπου οι «Πράσινοι», ως ο σημαντικώτερος πόλος πύκνωσης του παλιού εναλ-λακτικού κινήματος, κυριαρχούνται από τις λογικές των Φίσερ και Κον Μπεντίτ – υποστήριξη των επεμβά-σεων στην Γιουγκοσλαυία, της ει-σβολής στο ιράκ κ.λπ. Στην Ελλάδα, όπου το αντίστοιχο κίνημα ήταν πολύ ασθενέστερο, αυτή η αντίθεση οδήγησε εν τέλει στην διάλυση των «Οικολόγων-Εναλλακτικών» και την επιβίωση ιδιαίτερα αναιμικών οικο-λογικών σχημάτων.

Η «κατάδυση» στην ελληνική ιδιοπροσωπία

Μετά το 1993 και αφού διαλύθηκαν οι Οικολόγοι-Εναλλακτικοί, αρχίζει μια μακρά περίοδος «κατάδυσης» στην ελληνική ιδιοπροσωπία και την ιστορία της, ως μοναδική απά-ντηση στον διογκούμενο με εκπλη-κτική ταχύτητα εθνομηδενισμό και την παγκοσμιοποιητική ιδεολογία. Αρκεί να δούμε την ταχύτατη συρ-ρίκνωση του πατριωτικού ΠΑΣΟΚ, με την σταδιακή περιθωριοποίηση

όλων των εκδοχών του (Τσοβόλας, Παπαθεμελής, Χαραλαμπίδης) και την επικράτηση του λεγόμενου εκ-συχρονιστικού ΠΑΣΟΚ, με εμβλη-ματική φυσιογνωμία του τον Σημίτη. Ανάλογες υπήρξαν οι εξελίξεις και στον χώρο της Αριστεράς. Το ΚΚΕ εσωτ., που είχε κάποτε ως σύμβολό του το σφυροδρέπανο με την ελλη-νική σημαία, μεταβάλλεται στον οιονεί συλλογικό διανοούμενο του εκσυγχρονιστικού στρατοπέδου, τροφοδοτώντας με εκατοντάδες στελέχη και διανοουμένους το ση-μιτικό ΠΑΣΟΚ, «καταλαμβάνο-ντας» τα πανεπιστήμια, τα ΜΜΕ, τους χώρους της πνευματικής και πολιτισμικής αναπαραγωγής (εκ-δοτικούς οίκους, γκαλερί, θέατρα κ.λπ.), «επεκτεινόμενο» τέλος, μέσω της περεστρόικα και της συ-γκρότησης του «Συνασπισμού», και σε ένα μεγάλο μέρος των στελεχών του ΚΚΕ. Με την συμβολή του πακτωλού χρη-μάτων που διοχετεύεται μέσα από τα ευρωπαϊκά προγράμματα, την ανά-πτυξη των ΜΚΟ και τον νέο πλούτο που φέρνει η παρασιτική διόγκωση του ΑΕΠ, διαμορφώνεται ένα ευρύ-τατο στρώμα διανοουμένων που, για πρώτη φορά στην ελληνική ιστορία, έχει ως σημείο αναφοράς –και παρε-μπιπτόντως και χρηματοδότησης– όχι πια το ελληνικό έθνος-κράτος αλλά το ευρωπαϊκό μετα-έθνος/κράτος και τη Δύση συνολικώτερα. Γι’ αυτό ο εθνομηδενισμός, από δευ-τερεύουσα ιδεολογική διάσταση της συγκρότησης αυτών των ρευμάτων, στα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευ-σης, μεταβάλλεται στον ηγεμονικό ιδεολογικό άξονά τους.

Απέναντι σε αυτή την πραγματι-κότητα, οι λίγοι άνθρωποι που συνε-χίζαμε την πορεία των προηγούμε-νων δεκαετιών, βρεθήκαμε κυριολε-κτικώς σε «πόλεμο» με τον ίδιο τον χώρο μας, καθώς και με το μεγαλύ-

τερο μέρος της Αριστεράς. Γι’ αυτό και το περιοδικό Άρδην, που εκδίδε-ται από το 1995, ενώ αρχικώς είχε ως στόχο του μια παρέμβαση στο σύνο-λο των προβλημάτων της ελληνικής κοινωνίας, επικεντρώνεται σταδια-κώς στα ζητήματα της ταυτότητας, της γεωπολιτικής, της ιστορίας και του ελληνικού πολιτισμού. Έτσι απο-φάσισε η ίδια η πραγματικότητα διό-τι όσοι ήταν διατεθειμένοι να συμμε-τάσχουν σ’ αυτό, ή να συνεργαστούν μαζί μας, στρέφονταν κατ’ εξοχήν προς αυτήν την θεματική, ενώ, αντί-στροφα, οι ασχολούμενοι με τα οι-κολογικά και «κοινωνικά» ζητήματα διέπονταν όλο και πιο έντονα από εθνομηδενιστικές αντιλήψεις.

Είμαστε υποχρεωμένοι, λοιπόν, να έρθουμε σε ρήξη τόσο με τον δυ-τικό μαρξισμό όσο και με τον κοσμο-πολίτικο οικολογισμό, πραγματοποι-ώντας μια κυριολεκτική ιδεολογική επανάσταση. Έπρεπε να ανακαλύ-ψουμε εξ αρχής την σημασία της ορθοδοξίας στην διαμόρφωση της ιδιοπροσωπίας του ελληνικού λαού, που αποτελεί ακόμα και σήμερα ένα ισχυρότατο ταμπού για τους προερ-χόμενους από την Αριστερά. Εξ άλ-λου, η ίδια η Εκκλησία, που σε όλη την μετεμφυλιακή περίοδο, μέχρι και την δικτατορία, είχε ταυτιστεί με την κυρίαρχη Δεξιά και την Δύση, έμπαι-νε σε μια νέα εποχή διότι η παγκο-σμιοποίηση και η διάλυση των ιδιαί-τερων ταυτοτήτων είχε ως προαπαι-τούμενο και την απίσχνασή της. Εξ ού και η μεγάλη σύγκρουση μεταξύ του Σημίτη και του Αρχιεπισκόπου Χριστόδουλου για το θέμα των ταυ-τοτήτων και όχι μόνον. Παράλληλα, η κατάρρευση των σοσιαλιστικών καθεστώτων ξανάφερε σε επαφή την Ελληνική με την Σλαυική Ορθοδοξία (στην Σερβία, το Μαυροβούνιο, την ρωσσία κ.λπ.) και έτσι ενίσχυσε εκ νέου την έννοια της ορθόδοξης κοι-νότητας, απέναντι στην δυτικόστρο-

συνέντευξη



φη ελληνική Εκκλησία του ψυχρού πολέμου.

Είναι η στιγμή κατά την οποία η «μεταπολίτευση» ερχόταν να συνα-ντήσει την ελληνική παράδοση. Ένα μεγάλο και αρχικώς αδιαφοροποίητο ρεύμα θα στραφεί προς την αρχαία ελληνική παράδοση, που βίωνε μια νέα άνοιξη μέσα από την αρχαιολα-τρία και η οποία οδηγούσε είτε στην παγκοσμιοποιητική αντίληψη του Δαυλού ή εν μέρει του Κορνήλιου Καστοριάδη (με το σκεπτικό ότι η αρχαία ελληνική παράδοση έχει με-ταβληθεί σήμερα σε ιδεολογικό και πολιτιστικό υπόβαθρο του δυτικού πολιτισμού), είτε στις νεοναζιστικές ονειροφαντασίες των χρυσαυγιτών, στην κατεύθυνση που είχε χαράξει ο Κωνσταντίνος Πλεύρης.

Εμείς, προερχόμενοι από την Αριστερά, χωρίς πρότερη θρησκευ-τική ή μεταφυσική αναφορά, στην προσπάθεια της σύνδεσής μας με την εθνική ιδιοπροσωπία, ερχόμα-στε να συναντήσουμε την ορθο-δοξία ως αποφασιστικό στοιχείο της σύγχρονης ταυτότητας των Ελλήνων και ως ευρεία λαϊκή βάση αντίστασης στην παγκοσμιοποί-ηση. Σε αυτήν την περίοδο, λοιπόν, θα έρθω σε επαφή με το νεο-ορ-θόδοξο ρεύμα, ξανασυναντώντας παλιούς φίλους, όπως τον Κώστα Ζουράρι, ή συναντώντας για πρώτη φορά τον Χρήστο Γιανναρά, τον π. βασίλειο Γοντικάκη ή τον π. Γεώργιο Μεταλληνό κ.ά.

Το Άρδην μεταβάλλεται έτσι σε ένα πολιτικό και ιδεολογικό εργα-στήριο που φέρνει σε επαφή οικο-λογικές ευαισθησίες, κοινωνικά ζη-τήματα, ορθοδοξία, εθνοτικές ταυ-τότητες του ελληνισμού, Πόντιους, Κύπριους κ.λπ., προσπαθώντας να διαμορφώσει ένα νέο ιδεολογικό και οραματικό πρόταγμα που έχουμε επι-χειρήσει να διατυπώσουμε σ’ ένα πε-ντάπτυχο: Πατριωτισμός και εθνική ιδιοπροσωπία, κοινωνική δικαιοσύνη,

περιβαλλοντική ευαισθησία και οικο-λογική ταυτότητα, άμεση δημοκρατία και πολιτιστική αναγέννηση.

Η διατύπωση ενός νέου προτάγματος

Με όλες βέβαια τις ιδεολογικές και πνευματικές «επαναστάσεις» που απαιτεί και προϋποθέτει ένα τέτοιο εγχείρημα. Κατ’ εξοχήν την υπέρβα-ση της δυτικής νοησιαρχίας και του διαφωτισμού σε μια νέα σύνθεση νόησης και συναισθήματος, διαφω-τισμού και ρομαντισμού, μεταφυ-σικής και ορθού λόγου. Δεύτερον, την απόρριψη των μονοδιάστατων και μονοπαραγοντικών ιδεολογιών όπως ο μαρξισμός, ο εθνικισμός, ο θρησκευτικός φονταμενταλισμός ή ο οικολογισμός, που επιλέγουν ένα και μόνο κλειδί για την ερμηνεία της ιστορίας και των ανθρώπινων αντιθέσεων. Ο πρώτος, ο μαρξισμός, την πάλη των τάξεων. Ο δεύτερος, ο εθνικισμός και ο θρησκευτικός φονταμενταλισμός τα έθνη και τις θρησκευτικές ταυτότητες αποκλει-στικά (όπως ο ναζισμός παλαιότερα ή ο ισλαμικός φονταμενταλισμός). Τέλος, ο τελευταίος, την αντίθεση άνθρωπος-φύση και μόνο. Εμείς, τόσο μέσα από το Άρδην όσο και μέσα από τις Εναλλακτικές εκδόσεις, προσπαθήσαμε να διατυπώσουμε ένα πολυπαραγοντικό σύστημα αντι-θέσεων στο οποίο η μία αντίθεση δεν ανάγεται στις άλλες. Δηλαδή, η πάλη των τάξεων δεν μπορεί μόνη της να ερμηνεύσει όλη την ανθρώπινη ιστο-ρία, ούτε τα έθνη και οι θρησκείες, ενώ προφανώς, εκτός από την αντί-θεση άνθρωπος-φύση, υπάρχουν και διαδραματίζουν αποφασιστικό ρόλο οι αντιθέσεις μεταξύ των ανθρώπων.

Το μόνο που μπορεί να συμβεί εί-ναι κάποια από αυτές τις αντιθέσεις να καταστεί συγκυριακά ηγεμονική, χωρίς όμως να μπορεί να απορροφή-σει τις υπόλοιπες. Αυτή η αναγωγική θεωρία είναι η πηγή όλων των ολο-

κληρωτισμών του 20ού αιώνα και όχι μόνον.

Αυτήν την νέα πορεία την είχαμε ήδη εγκαινιάσει ουσιαστικώς από το 1985 (όταν εγώ, τουλάχιστον, έπαψα να αποδέχομαι την γραμμική μαρξι-στική αντίληψη της ιστορίας, όπως καταγράφεται και στο σχετικό δοκί-μιο που εξέδωσα εκείνη την εποχή, Ούτε Θεός ούτε Ιστορία) και την εμ-βαθύνουμε στην συνέχεια. Από τα μέσα της δεκαετίας του ’90 και στο εξής, κατανοούμε σταδιακώς ένα νέο αποφασιστικό δεδομένο: επειδή ο ελληνισμός διανύει την κρισιμώτε-ρη φάση του, απειλούμενος με κυρι-ολεκτική εξαφάνιση ως συλλογικό ιστορικό υποκείμενο (η δημογραφι-κή κατάρρευση, η πολιτισμική συρ-ρίκνωση, η παραγωγική απίσχναση και η γεωγραφική μας θέση ως «συ-νόρου» των κόσμων καθιστούν τον 21ο αιώνα τον κρισιμώτερο της ιστο-ρικής μας διαδρομής), γι’ αυτό και αντιληφθήκαμε πως η επιβίωσή μας απαιτεί μια επανάσταση σε όλα τα επίπεδα και κυριολεκτικώς προς όλα τα αζιμούθια. Και όχι μόνον πνευμα-τική, πολιτισμική, πολιτική αλλά και πρωτίστως παραγωγική.

Η επιβίωσή μας προϋποθέτει έναν νέο κόσμο, όπου το τοπικό και το «μικρό», σύμφωνα με την έκ-φραση του Σουμάχερ, θα καταστεί αποδοτικώτερο από το μεγάλο και παγκοσμιοποιημένο (κατά τον ίδιο τρόπο που τα μικρά θηλαστικά επέ-ζησαν των δεινοσαύρων). Μέσα στις συνθήκες μιας διευρυνόμενης οι-κολογικής και οικονομικής κρίσης, το πολυκαλλιεργητικό μοντέλο της βιολογικής γεωργίας θα αντικατα-στήσει την βιομηχανική γεωργία, οι εναλλακτικές μορφές ενέργειας θα επιτρέψουν αυτονομία σε μικρά νη-σιά, περιφέρειες και έθνη, ενώ οι νέες δυνατότητες της ηλεκτρονικής θα κάνουν δυνατή την παραγωγή του μεγαλύτερου μέρους των προϊόντων σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό




επίπεδο. Τέλος, οι μικρές συνεταιρι-στικές και κοινωνικές επιχειρήσεις θα αντικαταστήσουν εν πολλοίς τις με-γάλες ενεργοβόρες και αναποτελε-σματικές μονάδες παραγωγής. Στην εποχή της ηλεκτρονικής και μικρο-ηλεκτρονικής, οι οικονομίες «κλί-μακας» μπορούν να έχουν αντίθετη φορά από εκείνη της βιομηχανικής εποχής και των τεράστιων μονάδων παραγωγής.

Σε αυτό το νέο στοίχημα, το οποίο αποκαλέσαμε εκσυγχρονισμό της παράδοσης, δηλαδή άρνηση του διπόλου: εισαγόμενος εκσυγχρονι-σμός και παρελθοντολογική παρά-δοση, που για αιώνες κατατρύχει το γένος μας, θελήσαμε να στηρίξουμε την ιδεολογική επανάσταση που θε-ωρούμε αναγκαία για οποιαδήποτε αυθεντική και «βιώσιμη» αλλαγή στην χώρα μας. Εκεί βρίσκεται και η απάντηση σε πολλά άλλα ερωτήμα-τα που έχουν τεθεί.

Γιατί και πώς δεν συμπορευτή-καμε στο παρελθόν με πατριωτικές απόπειρες που έβγαιναν κατ’ εξοχήν από το πατριωτικό ΠΑΣΟΚ ή πρό-σφατα και από τη «λαϊκή δεξιά»; Διότι, δυστυχώς, είναι δυνάμεις που αντλούν κυρίως από το παρελθόν, έχουν μία αντίληψη για το έθνος που αρνείται να συναρθρώσει την παράδοση και την ταυτότητα με τον σύγχρονο κόσμο, τον οποίο χαρίζει έτσι στον εθνομηδενιστικό εκσυγ-χρονισμό. Έτσι, επί παραδείγματι, προτάσσει τα εθνικά ζητήματα, χω-ρίς να τα συνδέει με την οικονομική αυτοεξουσιότητα, απαραίτητο όρο για να διαθέτεις αυτόνομη υπόστα-ση και η οποία σήμερα είναι δυνατή μόνον εάν επενδύσουμε σ’ έναν με-τασχηματισμό του οικονομικού υπο-δείγματος.

Δηλαδή, η Ελλάδα, αν θέλει να είναι ανεξάρτητη, θα πρέπει να είναι ταυτόχρονα περιβαλλοντικά βιώσι-μη, οικονομικά αυτοδύναμη (αυτό δεν ταυτίζεται με κάποια μυθική αυ-

τάρκεια) και κοινωνικά δίκαιη και ισορροπημένη. Διαφορετικά, είτε θα είναι απόλυτα εξαρτημένη, όπως σή-μερα που έχει μετατραπεί σε αποικία χρέους, είτε/και θα οδηγηθεί σε μια πλήρη ιστορική έκλειψη. Παρ’ όλο λοιπόν που κάθε φορά ενισχύαμε τις πατριωτικές δυνάμεις που εμφα-νίζονταν στο πατριωτικό προσκήνιο, ακόμα και στις πρόσφατες ευρωε-κλογές ψήφισα τον Κώστα Ζουράρι, που ήταν υποψήφιος με τους ΑΝΕΛ, αρνήθηκα να ενταχθώ σε πολιτικά σχήματα, πιστεύοντας πως μια τέ-τοια ένταξη θα υπονόμευε και θα νόθευε την προσπάθεια ενός ιδεολο-γικού Risorgimento, που θεωρώ προ-ϋπόθεση για ένα νέο πολιτικό κίνημα που σκοπεύει ψηλά και μακριά.

Παράλληλα, βέβαια, όλα αυτά τα χρόνια, παρέμενα πολιτικά ενερ-γός συμμετέχοντας σε κινητοποι-ήσεις ενάντια στον πόλεμο στην Γιουγκοσλαυία, το ιράκ, για την απελευθέρωση του Οτσαλάν, ή για τις ταυτότητες, κατ’ εξοχήν για την Κύπρο και ενάντια στο σχέδιο Ανάν, πρωτοστατώντας στις σχετικές κινη-τοποιήσεις. Τέλος, συμμετείχα στην μεγάλη ιδεολογική και πολιτική μάχη ενάντια στον εθνομηδενισμό στην ιστορία και την εκπαίδευση, που έχει ταυτιστεί εν μέρει με την κινητοποί-ηση για το βιβλίο της 6ης Δημοτικού της κ. ρεπούση.

Η επιμονή μου από το 1974 για την αυτοδιάθεση της Κύπρου, ως προϋπόθεση οποιασδήποτε θετικής εξέλιξης που θα επιτρέψει την επιβί-ωση του ελληνισμού στην μεγαλό-νησο, έχει σφραγίσει την προσωπι-κή και πολιτική μου διαδρομή. Όλα αυτά τα χρόνια, είμαι παρών στην Κύπρο, αρχίζοντας το 1975 από τους καταυλισμούς των προσφύγων μέχρι πρόσφατα, όταν το Άρδην οργάνωσε στην Κύπρο την πρώτη κοινή ομιλία μεταξύ του Νικόλα Παπαδόπουλου και του Γιώργου Λιλλήκα. Και αυτό επειδή πιστεύω πως η οριστική απώ-

λεια της Κύπρου θα σημάνει για τον ελληνισμό μια ανεπανόρθωτη καταστροφή, επειδή θα τον απο-κόψει οριστικά και τελεσίδικα από το ιστορικό του υπόβαθρο, στην Ανατολική Μεσόγειο, και θα τον περιορίσει σε ένα μικρό υπό εξαφά-νιση κρατίδιο.

Άλλωστε, τα τελευταία χρό-νια, επικέντρωσα την συγγραφική και ερευνητική μου δραστηριότη-τα στην «διαμάχη για την ιστορία», έχοντας εκδώσει ήδη έξι βιβλία που αφορούν την γένεση του νεώτερου ελληνισμού. Σε αυτά προσπαθώ να αντιμετωπίσω ιστορικά και θεωρη-τικά την εθνομηδενιστική θεωρία για την κατασκευή του έθνους μέσω του κράτους. Πρώτος την διετύπωσε ο Φαλμεράιερ ενώ, σήμερα, υποστη-ρίζεται από τον Χομπσμπάουμ, τον Μάνγκο και τους Έλληνες ζηλωτές τους (από τον Αντώνη Λιάκο έως τη Μαρία ρεπούση). Και όντως εάν το ελληνικό έθνος είναι δημιούργημα του ελληνικού κράτους, η σημερινή του ένταξή σε υπερεθνικούς κρα-τικούς οργανισμούς, όπως η Ε.Ε. ή το ΝΑΤΟ, συνεπάγεται και την υποβάθμιση ή την έκλειψη του ελ-ληνικού έθνους. Γι’ αυτό και η τόση επιμονή από μέρους τους στην θεω-ρία της ασυνέχειας ανάμεσα στους σημερινούς και τους παλαιότερους Έλληνες.

Το γεγονός δε ότι αυτή η δια-μάχη ανεδείχθη, στην δεκαετία του 2000, στην σημαντικώτερη ιδεολο-γική διαμάχη στην χώρα μας είναι συνδεδεμένο με το ότι η ιστορία και το ιστορικό βάθος των Ελλήνων (και συνακόλουθα η θρησκεία ή η γλώσσα) αποτελούν το καθοριστικό στοιχείο της ελληνικής ιδιοπροσω-πίας. Η αμερικανική ιδιοπροσωπία συγκροτείται προνομιακά μέσα από την έννοια του «συνόρου» (η οποία, από το Πλύμουθ, οδήγησε τους Αμερικανούς έως την Καλιφόρνια… και το Αφγανιστάν) αντίστροφα,



στην Κίνα, είναι κεντρομόλος και συνδέεται με την ενότητα μιας αυ-τοκρατορίας που είναι ταυτόχρονα έθνος-κράτος από το 220 π.Χ., ενώ στους Εβραίους παραμένει παράγω-γη της θρησκευτικής τους ταυτότη-τας αποκλειστικά. Σε μας, έχει ως κομβικό σημείο αναφοράς την μα-κρά μας ιστορική διάρκεια και όλα όσα την συγκροτούν (γλώσσα, λαϊ-κή παράδοση, θρησκεία). Γι’ αυτό εξ

άλλου και το εγχείρημα του εθνομη-δενισμού στην Ελλάδα υπήρξε επικε-ντρωμένο στο ζήτημα της ασυνέχει-ας της ιστορίας, της γλώσσας και της θρησκείας, σε βαθμό που εγγίζει τα όρια της πολιτισμικής μειοδοσίας. Σε αυτά τα πλαίσια, της ανάγκης για μια θεωρητική αναγέννηση, εντάσσεται και η έκδοση, από το 2011 και μετά, του περιοδικού Νέος Ερμής ο Λόγιος.

Οι προσπάθειες για την διαμόρφωση ενός πολιτικού

υποκειμένουΈσχατο, αλλά όχι ελάχιστο, είναι το εγχείρημα που εγκαινιάζεται από το 2007 με την έκδοση της εφημερίδας

Ρήξη, για τον σταδιακό μετασχημα-τισμό ενός ιδεολογικού εγχειρήμα-τος σε πολιτικό επιχειρώντας, ίσως, τον τετραγωνισμό του κύκλου, δη-λαδή να περάσουμε από την σπορά στον θερισμό, πράγμα που σπανίως επιτυγχάνεται από τους ίδιους αν-θρώπους στην ιστορία, διότι συνή-θως άλλος ο καιρός του σπείρειν και άλλος του θερίζειν. Όμως οι άνθρωποι έλκονται πάντα από το δυσκολώτερο αν όχι το ακατόρθω-το! Το πώς δηλαδή ένα ιδεολογικό πρόταγμα θα μεταβληθεί και σε ένα σχετικά ολοκληρωμένο πολι-τικό εγχείρημα. Από την στιγμή και πέρα όπου ένα μίνιμουμ ανθρώπων άρχισαν να συγκλίνουν προς αυτήν την κατεύθυνση –εξ άλλου ποτέ δεν πάψαμε να είμαστε πολιτικά ενερ-γοί–, δημιουργώντας την «Κίνηση Πολιτών Άρδην», το 2008, αρχίσαμε μια «μακρά πορεία» μετασχηματι-σμού σε πολιτικό πόλο, παράλληλα με την επιμονή στην ιδεολογική και θεωρητική επεξεργασία (όλα αυτά τα χρόνια έχουμε οργανώσει και έχουμε παρέμβει σε εκατοντάδες αν όχι χι-λιάδες συζητήσεις, εκδηλώσεις, δια-δηλώσεις κ.λπ.).

Η κρίση του 2010 επιτάχυνε και ταυτόχρονα μετασχημάτισε το σκη-νικό, υποχρεώνοντας όλους μας σε μια ταχύτερη «πολιτικοποίηση», μια και πλέον δεν υπήρχε ο χρόνος και η πολυτέλεια ενός σταδιακού μετα-σχηματισμού. Από την συμμετοχή μας στις «πλατείες» και στις κινητο-ποιήσεις των Αγανακτισμένων, υπό την πίεση του επείγοντος χαρακτή-ρα μιας άμεσης απάντησης, παρ’ ότι γνωρίζαμε ότι αυτή δεν θα ήταν κατ’ ανάγκη απόλυτα ικανοποιητική, φθάσαμε και στην συμμετοχή μας στη «Σπίθα».

Η άποψή μου για τις πολιτικές και πνευματικές ελίτ της χώρας, όσες πρωταγωνίστησαν στην περίο-δο 1974-2010, ήταν και εξακολουθεί να παραμένει πως, στην καλύτερη

περίπτωση, είναι βαθύτατα φθαρ-μένες, όταν δεν είναι διεφθαρμένες. Γι’ αυτό ποτέ δεν πίστευα κατά βά-θος ότι η πρωτοβουλία που πήρε ο Μίκης Θεοδωράκης θα μπορούσε να είναι αποδοτική και να οδηγή-σει στην συγκρότηση του ελλείπο-ντος πολιτικού πόλου. Εξ άλλου, στο παρελθόν, παρά τις εκκλήσεις μου, ο άλλος «μεγάλος γέρων» της Αριστεράς, ο Μανώλης Γλέζος, είχε αποτύχει και αυτός να εκφράσει τις ανάγκες της χώρας, στη νέα περίοδο μετά το 1990, παρά την εμβληματική και χαρισματική του προσωπικότητα. Από τις αρχές της δεκαετίας του 90, όταν είχε εξαντληθεί το εγχείρημα των Οικολόγων-Εναλλακτικών, προ-σπαθούσα να πείσω τον Μ. Γλέζο, με το κύρος που διέθετε, να απευθυνθεί στην ελληνική κοινωνία και, με άξο-να το πεντάπτυχο που προανέφερα –το συμμερίζονταν και άλλοι όπως και ο Μιχάλης Ράπτης (Πάμπλο) με τον οποίο είχαμε ξεκινήσει την έκδο-ση του Άρδην αλλά χάθηκε δυστυχώς πριν καν τυπωθεί το πρώτο τεύχος του– να προχωρήσουμε στην δια-μόρφωση ενός νέου ιδεολογικοπολι-τικού πόλου. Ενός πόλου που δεν θα χώριζε τους Έλληνες σε δεξιούς και αριστερούς, αλλά θα εκκινούσε από την συμφωνία γύρω από τις κατευ-θύνσεις και όχι από τις πολιτικές τα-μπέλες του ενός ή του άλλου τύπου. Διότι η εμπειρία του υπαρκτού σοσια-λισμού, της σοσιαλδημοκρατίας στην Δύση και της υπαρκτής οικολογίας στην Γερμανία, είχε καταδείξει πως οι παλιοί όροι δεν αντιστοιχούν στα κοινωνικά υποκείμενα και τα προ-τάγματα της εποχής μας. Συνεπώς, θα ήταν λανθασμένη μια απόπειρα που θα επανέφερε στο προσκήνιο τα ιστορικά φαντάσματα της παλιάς αριστεράς και της παλιάς δεξιάς, ιδι-αίτερα σε μια χώρα με βεβαρυμένη εμφυλιοπολεμική παράδοση.

Ο Μανώλης Γλέζος, όμως, προ-τίμησε την πεπατημένη, την απεύ-




θυνση στην «Αριστερά» και την συγκρότηση μιας ομάδας διαλόγου ανάμεσα σε αριστερές ομαδοποιή-σεις, απόληξη της οποίας, μέσα από διαδοχικούς μετασχηματισμούς και διευρύνσεις, είναι ο σημερινός ΣΥΡΙΖΑ. Έτσι λοιπόν ο Μ. Γλέζος, με την επιμονή του, κατόρθωσε να εγκαινιάσει την διαδικασία της συ-γκρότησης ενός πολιτικού πόλου, μόνο που αυτός δεν βρίσκεται πλέ-ον στην πολιτική γραμμή που ο ίδιος επιθυμούσε αρχικώς! Αντίθετα, τόσο ο ίδιος όσο και στην συνέχεια ο Π. Λαφαζάνης ή ο Α. Αλαβάνος, για να προσαρμοστούν στον εθνο-μηδενιστικό μέσο όρο της υπαρκτής αριστεράς, υπέστειλαν οι ίδιοι την πατριωτική διάσταση της άποψής τους και έφθασαν, οι δύο τελευταίοι, να υπογράφουν προσωπικά, κείμενα υπέρ της .... Μαρίας ρεπούσης!

Τώρα λοιπόν, δεκαπέντε χρόνια μετά, στις συνθήκες της κρίσης, ένα άλλο ιστορικό στέλεχος της αριστε-ράς και βάρδος του ελληνικού πολιτι-σμού, ο Μίκης Θεοδωράκης, ανελάμ-βανε να αναπληρώσει τον ρόλο που δεν είχε παίξει ο Μ. Γλέζος, απευθυ-νόμενος σε όλους τους Έλληνες, αδι-ακρίτως ιδεολογικής και πολιτικής προέλευσης. ωστόσο, παρά τον εν-θουσιασμό που προκάλεσε η έκκλη-σή του, έφερε τις υποθήκες του πα-ρελθόντος και της ιστορίας του. Είχε συμμετάσχει σε κυβερνήσεις και κόμ-ματα, ήταν ένας από τους πιο προβε-βλημένους Έλληνες, διαθέτει μεγάλη οξυδέρκεια, ταυτόχρονα, όμως, είναι μεγάλο το βάρος μιας διαδρομής στα δώματα και τους προθαλάμους της εξουσίας: από το περιβόητο «ή Καραμανλής ή τανκς» του 1974 έως την συμμετοχή του στην κυβέρνηση Μητσοτάκη και την επιμονή του στα βραβεία ιπεκτσί και την «ελληνο-τουρκική φιλία». Όλα αυτά με έκα-ναν να δυσπιστώ προκαταβολικά, αλλά δέχτηκα να υποστείλω αυτές μου τις επιφυλάξεις, διότι, απένα-

ντι στο κύμα της αγανάκτησης που φούντωνε, στην κορυφή του οποίου βρισκόταν ο Μίκης Θεοδωράκης, θα ήμουν ανεπίτρεπτα επιφυλακτι-κός. Έτσι, για μια περίοδο έξι μηνών και μετά από κάλεσμα του ίδιου του Μίκη, εγώ και οι φίλοι μου του Άρδην ανταποκριθήκαμε σε αυτό. Δεν είναι της ώρας να περιγράψω το πώς και γιατί απέτυχε και αυτό το εγχείρημα, που συνεπήρε και συνήγειρε τόσους και τόσους συμπατριώτες μας. Εν τέ-λει, ο πυρετός της «Σπίθας» έπεσε, μαζί με τον πυρετό της αγανάκτη-σης, για να οδηγήσει στην επιβεβαί-ωση δύο άλλων πολιτικών σχημάτων τα οποία επένδυαν ακριβώς στην αντίθεση Αριστερά-Δεξιά, παρ’ ότι ήθελαν και αυτά να εκφράσουν τους αγανακτισμένους και τους αντιμνη-μονιακούς. Από τη μια πλευρά, της Αριστεράς, ο ΣυριΖΑ, και από την πλευρά της Δεξιάς, η Χ.Α. Η απόπει-ρα μιας ιστορικής επιτάχυνσης, μέσω της κρίσης που θα αναδείκνυε έναν πατριωτικό, κοινωνικό, οικολογικό, πολιτικό πόλο, όπως είχαμε φαντα-στεί και δοκιμάσαμε να κάνουμε με την «Σπίθα», απέτυχε. Το θαύμα απε-δείχθη βραχύβιο.

Δυστυχώς, η εμπειρία της «Σπίθας» ήρθε να επιβεβαιώσει αυτό που ήδη γνώριζα: πως όχι μόνο δεν υπάρχουν συστημικές μορφές και φυσιογνωμίες, ικανές να εκφρά-σουν δημιουργικά την αγανάκτηση των Ελλήνων και τις νέες ανάγκες της ελληνικής κοινωνίας για μία ριζική και καθολική επανάσταση, αλλά πως είναι τεράστια και η σύγ-χυση που βασιλεύει μέσα στους αγα-νακτισμένους Έλληνες. Το μεγαλύ-τερο πρόβλημα είναι ότι έχει φθαρεί όχι μόνο το πολιτικό προσωπικό και οι κάθε είδους ελίτ αλλά και το ίδιο το λαϊκό σώμα, που μέσα από την παρασιτική ενσωμάτωση στην Δύση, ιδιαίτερα κατά τα τελευταία είκοσι χρόνια, έχει απολέσει αντιστασιακά αντανακλαστικά και οράματα. Θα

πρέπει, λοιπόν, από αυτό το υπαρκτό λαϊκό σώμα και πρωτίστως από τους «ανώνυμους», μέσα από την επίπονη και οδυνηρή διαδικασία της κρίσης και της καταστροφής, να αναδει-χθούν τα νέα πολιτικά υποκείμενα που έχει ανάγκη η χώρα μας.

Αποφασιστικός παράγοντας αυ-τής της σχετικά επίπονης διαδικασίας μετασχηματισμού είναι η δημογρα-φική εξασθένιση του ελληνισμού και η γήρανση του πληθυσμού (ο μέσος όρος ηλικίας των Ελλήνων φθάνει το 42 χρόνια όταν στην Τουρκία είναι 26-27 και στην Αίγυπτο 23). Η γή-ρανση αυτή κάνει τους μετασχηματι-σμούς πιο αργούς, ενώ οι ιδεολογικές μετατοπίσεις γίνονται πιο δύσκολες και εκφράζονται αρχικώς μάλλον με την απαξίωση της πολιτικής και όχι με μια επαναστατική και οραματική ανατροπή. Όποιοι ζήσαμε το κίνημα των Αγανακτισμένων, γνωρίζουμε καλά πως επρόκειτο κυρίως για ένα κίνημα μεσήλικων κατεστραμμένων οικονομικά μικροϊδιοκτητών, μι-σθωτών του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα και ανέργων, και όχι για ένα κίνημα νέων με καινούργια οράματα και αξίες.

Αντίθετα, οι σχετικά λίγοι νέοι της χώρας μας είχαν παραδοθεί, τα τελευταία χρόνια, σχεδόν ολοκλη-ρωτικά, στις εισαγόμενες με παρα-σιτικό τρόπο αξίες του καταναλω-τισμού. Γι’ αυτό και η μόνη «επα-νάσταση» που αποπειράθηκαν τον Δεκέμβρη του 2008 ήταν κυριολε-κτικά μια μηδενιστική επανάσταση, χωρίς άλλο όραμα εκτός από μία καταστροφή που υποκαθιστούσε τα τηλεοπτικά παιχνίδια στα οποία ήταν εθισμένοι. Αυτή λοιπόν η βα-θειά κρίση της ελληνικής κοινωνίας εξηγεί και γιατί εν τέλει προσέφυγε είτε σε δοκιμασμένες συνταγές είτε στον εμφυλιακό παροξυσμό της Χ.Α. και όχι βέβαια, τουλάχιστον ακόμα, στην διατύπωση ενός νέου προτάγ-ματος με όρους πολιτικού κινήματος.



Ν.Π.: Οι ευρωεκλογές του 2014 θα μπορούσαν να αποτελέσουν τον κα-ταλύτη για την ανασύνθεση του ελ-ληνικού πολιτικού συστήματος; Αν οι αριστεροί, με αναφορές στον δη-μοκρατικό πατριωτισμό, ανασυνετί-θεντο σε μία νέα πολιτική δύναμη, θα βλέπατε το ενδεχόμενο συμμετοχής σας; ‘Η εκτιμάτε ότι η ανασυγκρό-τηση θα γίνει με σημείο αναφοράς το κέντρο ή την κεντροδεξιά;

Γ.Κ.: Αυτή η βαθειά αρρώστια του πολιτικού σώματος εξηγεί και την αδυναμία εμφάνισης του «νέου» –παρά μόνον όταν είναι αναπαλαιω-μένο και μιντιακό δημιούργημα του παλιού (όπως είναι το Ποτάμι)–, εξηγεί εν τέλει και γιατί δεν θελή-σαμε να «κάψουμε» ένα ιδεολογι-κό πρόταγμα υψηλής εμβέλειας και σημασίας με ένα πολιτικό αποτέλε-σμα που θα συρρίκνωνε αναγκαστι-κά αυτή την εμβέλεια. Γι’ αυτό, στις πρόσφατες εκλογές, προτιμήσαμε να διαμορφώσουμε ή να στηρίξουμε αυτοδιοικητικά σχήματα σε αρκε-τές περιοχές (Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Κομοτηνή κ.ά) βλέποντας πως η σύνθεση ανάμεσα στην συνολική ιδεολογική και πολιτική πρόταση και την κοινωνία θα πρέπει να δοκι-μαστεί μέσα από την ανάδειξη νέων πολιτικών και ιδεολογικών συσσω-ματώσεων, σε τοπικό και ιδεολογικό πεδίο. Και μόνον όταν η σχετική πυ-κνότητα και ομοιογένεια αυτών των προσπαθειών ενισχυθεί, θα καταστεί δυνατός ο μετασχηματισμός ενός ιδεολογικοπολιτικού προτάγματος σε πολιτική πρόταση, που να απευ-θύνεται σε ολόκληρη την ελληνική κοινωνία. Διαφορετικά, θα είσαι υπο-χρεωμένος να κάνεις ζογκλερισμούς, να προσχωρείς σε χώρους που δεν σε εκφράζουν, να προβάλλεις έναν λόγο που ψευτίζει και αδυνατίζει την πρότασή σου. Επειδή, όπως έλεγε ένας παλιός φίλος, «το όραμά μας είναι να κάνουμε την ζωή μας ένα

έργο τέχνης», είμαστε υποχρεωμέ-νοι να κινούμαστε διαρκώς πάνω σ’ ένα τεντωμένο σκοινί όπου, από την μια πλευρά, βρίσκεται το περιθώριο και από την άλλη η ενσωμάτωση. Πρόκειται για μια πολύ δύσκολη και περίπλοκη άσκηση και πρέπει να δοκιμάζεις διαρκώς τον ίδιο σου τον εαυτό και τις προτάσεις σου. Γι’ αυτό, όπως λέει και ο Σεφέρης, «στη σφενδόνη και πάλι στη σφενδόνη», και επειδή οι νεοέλληνες έχουμε ξε-χάσει τον πλούτο της γλώσσας μας, ας θυμίσω πως σφενδόνη σημαίνει αφετηρία.

βεβαίως, η έλλειψη πολιτικών και πνευματικών ελίτ, ικανών να διατυπώσουν άμεσα τον αναγκαίο νέο λόγο του «εκσυγχρονισμού της παράδοσης», που απαιτούν οι ση-μερινές συνθήκες, δεν σημαίνει πως μέσα στην κοινωνία και τα πολιτικά σχήματα δεν πραγματοποιούνται με-τασχηματισμοί που θα επιτρέψουν κάποια στιγμή, στην μεσοπρόθεσμη διάρκεια, την συγκρότηση αυτού του πολιτικού υποκειμένου που ευαγγε-λιζόμαστε. Δηλαδή, δεν πιστεύω σε μια γραμμική εξέλιξη όπου, γύρω από το Άρδην και τα προτάγματά του, θα επιτευχθεί μια ευρύτερη πολιτική συγκρότηση, αλλά θεωρώ αυτές τις απόψεις ως ένα προζύμι που θα πρέ-πει να ζυμωθεί με μεγαλύτερα ρεύμα-τα και να συναρθρωθεί με ευρύτερες κινήσεις στην ελληνική κοινωνία.

Έτσι, για παράδειγμα, ακόμα και η στρεβλή επανεθνικοποίηση της νεο-λαίας, την οποία εκφράζει ο πρωτό-λειος χρυσαυγιτισμός των μαθητών στα ελληνικά σχολειά, θα πρέπει να ιδωθεί ως μία φάση στην εξέλι-ξη της επανεδαφικοποίησης (για να χρησιμοποιήσω έναν όρο του Φελίξ Γκαταρί) της ελληνικής κοινωνίας –ως η παιδική της ασθένεια– και όσο ταχύτερα συγκροτηθεί ένας πατρι-ωτικός δημοκρατικός και οραματι-κός πόλος, τόσο πιο γρήγορα θα ξε-φύγει αυτό το κομμάτι της νεολαίας

από τον ναζισμό. Σε ένα άλλο επίπεδο, βρίσκω άξιο

να υπογραμμιστεί το γεγονός ότι, σε ένα κόμμα όπως οι ΑΝ.ΕΛ., στις πρόσφατες ευρωεκλογές, οι πρώτοι υποψήφιοι του κόμματος δεν προέρ-χονταν από την Δεξιά, πράγμα που δείχνει ότι, έστω σε μικρή αλλά αξιο-σημείωτη κλίμακα, ένα κομμάτι των ψηφοφόρων έχει ξεπεράσει το παρα-δοσιακό δίλημμα αριστερά ή δεξιά.

Τέλος, το γεγονός ότι ο ίδιος ο ΣυριΖΑ, για να αντιμετωπίσει την επίθεση των εθνομηδενιστικών δυ-νάμεων στο εσωτερικό του, όπως εκφράστηκαν με το ζήτημα της Σαμπιχά, εξέλεξε υποψηφίους που στην πλειοψηφία τους δεν ανήκουν στην κυρίαρχη, σε κάποιους ηγε-τικούς κύκλους, εθνομηδενιστική τάση του κόμματος, αλλά ανθρώ-πους ταυτισμένους πιο πολύ με τις πατριωτικές απόψεις, όπως ο Γλέζος και όχι μόνον, είναι επίσης ενδεικτι-κό του γεγονότος ότι ο πατριωτικός «τυφλοπόντικας» δουλεύει και στο εσωτερικό του μεγαλύτερου κόμμα-τος της αριστεράς.

Είναι βέβαιο λοιπόν πως, τα αμέ-σως επόμενα χρόνια, δυνάμεις από την αριστερά, αλλά και από το κέ-ντρο, την κεντροαριστερά και την λαϊκή δεξιά, θα καταλήξουν στην αποδοχή του πατριωτικού προτάγ-ματος ως της αποφασιστικής διάστα-σης μιας νέας πολιτικής σύνθεσης στην Ελλάδα – και δεν θα περιμένω απλώς να συμβεί για να συμμετάσχω, αλλά θα κάνω ό,τι μπορώ, εγώ και οι εκατοντάδες φίλοι μου, για να πραγ-ματοποιηθεί.

Η εθνομηδενιστική μετάλλαξη των «νέων κινημάτων»

Ν.Π.: Συμμετείχατε στον Γαλλικό Μάη του 1968, υπήρξατε ηγετική φυ-σιογνωμία της ελληνικής αριστεράς και του ελληνικού κινήματος πολι-τικής οικολογίας. Είχατε όμως την «ιδιαιτερότητα» να εκφράζετε πάντο-




τε πατριωτικές θέσεις. Είναι γνωστό ότι ακραία εθνομηδενιστικά στοιχεία στους Οικολόγους-Εναλλακτικούς ήθελαν να εγκριθεί ψήφισμα υπέρ της αναγνώρισης των Σκοπίων με την ονο-μασία «Μακεδονία», στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Αντισταθήκατε σθεναρά, το ψήφισμα δεν πέρασε και στην συνέχεια οι «οικολόγοι» (περι-βαλλοντιστές σωστότερα) αποχώρη-σαν διαλύοντας ουσιαστικά το κόμμα. Αποτέλεσμα, η απουσία κόμματος στον χώρο της πολιτικής οικολογί-ας για τα επόμενα 15 χρόνια, μέχρι την εκλογή ευρωβουλευτή από τους Οικολόγους Πράσινους, στις ευρωε-κλογές του 2009, επιτυχία που οφεί-λεται αποκλειστικά στην υπερπρο-βολή από τα ΜΜΕ, που για δικούς τους λόγους θέλησαν να εισαγάγουν τότε μία νέα πολιτική δύναμη στο πο-λιτικό προσκήνιο. Ο μαρασμός των Οικολόγων Πράσινων αμέσως μετά έδειξε ότι το εν λόγω σχήμα έπα-σχε από ηγεσία: απουσιάζατε τόσο εσείς και τα ενεργά μέλη του δικτύου ‘Αρδην όσο και σημαντικές προσωπι-κότητες της οικολογίας στην Ελλάδα. Εσείς πώς αποτιμάτε την πορεία του οικολογικού χώρου στην Ελλάδα;

Γ.Κ.: Το ερώτημα αυτό συναρτάται άμεσα με όσα έχουν προηγηθεί και γι’ αυτό εν μέρει έχει ήδη απαντηθεί. ωστόσο, μπορούμε να διαυγάσου-με ακόμη κάποια σημεία. Επειδή η Ελλάδα δεν είναι μια χώρα η οποία ανήκει οργανικά στην Δύση, αλλά αποικιοποιήθηκε από αυτήν οικονο-μικά και πνευματικά, επειδή αντιμε-τωπίζει προβλήματα κυριολεκτικά εθνικής επιβίωσης, δεν μπορεί να υπάρξει κανένα ισχυρό κοινωνικό ή πολιτιστικό κίνημα αν δεν έχει μία σχέση με την ταυτότητα αυτής της χώρας. Χαρακτηριστικό υπήρξε το παράδειγμα της αριστεράς και του εργατικού κινήματος μέχρι τον β΄ Παγκόσμιο πόλεμο. Επειδή η ηγεσία της υποτιμούσε την πραγματικό-

τητα της χώρας και τα προβλήματά της (χαρακτηριστικές ήταν οι θέσεις της για το Μακεδονικό), παρέμενε μια περιθωριακή πολιτική δύναμη. Και μόνον όταν συνδέθηκε με τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα ενά-ντια στους Γερμανούς, μεταβλήθηκε σε πολιτική δύναμη με πλειοψηφικά χαρακτηριστικά. Ακόμα και μετά τον εμφύλιο, θα ενισχυθεί και πάλι κατά το 1955-1956, διότι πρωτοστάτησε στις κινητοποιήσεις για το κυπριακό. Αυτή την πραγματικότητα έμοια-ζε να κατανοεί πολύ περισσότερο ο Ανδρέας Παπανδρέου, ο οποίος θεμελίωσε το ΠΑΣΟΚ σε μια πατρι-ωτική και ταυτοχρόνως κοινωνική διάσταση.

Η δικτατορική κυβέρνηση επι-σώρευσε στην χώρα ανυπολόγιστες εθνικές και κοινωνικές καταστρο-φές κάτω από ένα ψευδοεθνικιστικό και «ελληνοχριστιανικό» πρόσημο. Επομένως, η μεταπολίτευση και κυ-ρίως τα λεγόμενα νέα κινήματα, που εμφανίζονται συνδεδεμένα με τα μεσαία και ανώτερα διανοούμενα στρώματα των μεγάλων πόλεων (γυ-ναικείο, οικολογικό, νεολαιίστικο), αρνούνται από την γέννησή τους κάθε συνάφεια με την εθνική παρά-δοση της χώρας. Γι’ αυτό εξ άλλου παραμένουν μάλλον κινήματα των ελίτ και τα σημεία αναφοράς τους είναι πολύ περισσότερο η Ν. υόρκη, το βερολίνο και το Παρίσι, όπως κά-ποτε, για το κομμουνιστικό κίνημα μέχρι την δεκαετία του 30, ήταν η Μόσχα και η Πετρούπολη.

Η αποστροφή λοιπόν προς τον «εθνικισμό της χούντας», απέκοψε εκ προοιμίου αυτά τα νέα κινήμα-τα από την πατριωτική ακόμα ιδιο-προσωπία των λαϊκών στρωμάτων, τα οποία εξέφρασε, για είκοσι του-λάχιστον χρόνια, προνομιακά το ΠΑΣΟΚ, και τα περιόρισε σε κάποιες ισχνές κοινωνικές ομάδες, αφήνο-ντας παράλληλα έρμαια τα ευρύτερα λαϊκά στρώματα σε μια παρασιτι-

κή αναπτυξιολαγνεία που οδήγησε στην καταστροφή μεγάλου μέρους του φυσικού και του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος.

Ιδιαίτερα για το οικολογικό κί-νημα, η αδυναμία να συνδεθεί με την ελληνική παράδοση του κοινο-τισμού και της αειφορίας του αγρο-τικού παραδοσιακού μας μοντέλου, και η φαντασιακή σύνδεση αποκλει-στικά με τα κινήματα των δυτικών χωρών, το έκανε να υποφέρει εξ αρ-χής από έντονο μιμητισμό απέναντι στη Δύση και έλλειψη ριζώματος στην ελληνική κοινωνία. Μετά δε τους «Οικολόγους-Εναλλακτικούς», στα πλαίσια της παγκοσμιοποίησης, αυτές οι τάσεις έγιναν ακόμα πιο ισχυρές, με την επαγγελματοποίηση των ήδη ασθενών οικολογικών ομά-δων, που συνδέθηκαν με ευρωπαϊκά προγράμματα, ιδιαίτερα απλόχερα απέναντι σε οικολογικές και περι-βαλλοντικές πρωτοβουλίες. Τέλος, μέσα από την ανάληψη της κηδε-μονίας του οικολογικού κινήματος, στην Ελλάδα, απ’ευθείας από τους ευρωπαίους Πράσινους και μάλιστα τους Γερμανούς, οι οποίοι επέβαλαν την δημιουργία και την διατήρη-ση του σχήματος των «Οικολόγων Πρασίνων». Έτσι, ένα κίνημα που, από το ξεκίνημά του, υπέφερε από ιδεο-λογικό μεταπρατισμό, μεταβλήθηκε εν τέλει, εξ αιτίας και της ισχνότητάς του, σε παράρτημα των δυτικοευρω-παίων Πρασίνων. Οι γνωρίζοντες τα των οικολόγων στην Ελλάδα ξέρουν πως όσα λέμε ωχριούν μπρος στην πραγματικότητα αυτής της εξάρτη-σης. Έτσι παρατηρείται το παράδοξο ένα κίνημα που είχε σαν σύνθημά του το «σκέψου συνολικά, δράσε τοπικά» να το μεταβάλει σε «σκέψου παρασι-τικά, δράσε μεταπρατικά»!

Σήμερα, λοιπόν, μετά την αποτυ-χία της μεταπρατικής οδού και της προσκόλλησης στους Γερμανούς Πρασίνους, γεννιέται η ανάγκη μιας ανασύνθεσης του οικολογικού κι-



νήματος, με βάση τις μικρές αλλά υπαρκτές απόπειρες που υπάρχουν σε ολόκληρη την Ελλάδα και που θα έχουν ως σύνθημα τους το «σκέψου εθνικά και δράσε τοπικά».

Ν.Π.: Πώς εξηγείτε το παράδοξο της απέχθειας των οικολόγων για την πατρίδα; Όταν η οικολογική ευαι-σθητοποίηση των ενεργών οικολόγων ξεκινά –σε όλες τις χώρες– από την

αγάπη της φύσης και της πολιτιστι-κής κληρονομιάς του τόπου του καθε-νός, από την αγάπη δηλαδή της πα-τρίδας. Πιστεύετε ότι διάφορες ειδικές περιστάσεις, όπως οι φιλοτουρκικές θέσεις ευρωβουλευτή των Οικολόγων Πράσινων ή η επικράτηση στο κόμμα αυτό κυρίως αριστεριστών (ελάχιστα πρόσωπα από το στελεχιακό δυνα-μικό προέρχονταν από τον κινηματι-κό οικολογικό χώρο) καθόρισαν την εθνομηδενιστική στάση του; Και, τε-λικά, εκτιμάτε ότι η στάση αυτή οδή-γησε, στις συνθήκες της καταστροφι-κής εποχής που βιώνει η χώρα μετά το 2010, στην περιθωριοποίηση και την απομάκρυνση του κόσμου από αυτό;

Γ.Κ.: Είναι προφανές, από όσα έχου-με ήδη πει και από αυτά που θίγετε στην ερώτησή σας, πως για να είναι μαζικό ένα οικολογικό κίνημα στην Ελλάδα θα πρέπει… να μην είναι μόνον οικολογικό! Ένα κίνημα που περιορίζεται αποκλειστικά στην διά-σταση της αντίθεσης άνθρωπος-φύ-ση, ή ακόμα και κεφάλαιο-εργασία, στην Ελλάδα, θα είναι υποχρεωτικά εθνομηδενιστικό. Μόνον ένα συνο-λικό κίνημα που συνθέτει πατριωτι-σμό, οικολογία, κοινωνική διάστα-ση και άμεση δημοκρατία μπορεί να εκφράσει και να δημιουργήσει και ένα ευρύ οικολογικό κίνημα. Αυτό το βλέπουμε ήδη στην πράξη: τα κόμματα της αριστεράς που, στην δε-καετία του 80, επιτίθεντο ενάντια σε όσους προβάλλαμε την οικολογική αντίθεση, χαρακτηρίζοντάς μας «μα-ρουλάκηδες» και «αταξικούς», έχουν υποχρεωθεί σήμερα να ενσωματώ-σουν, τουλάχιστον στη ρητορεία τους, το περιβαλλοντικό ζήτημα και την οικολογία, ενώ ακόμα και δεξιά ή συντηρητικά κόμματα προβάλλουν κι αυτά μια έστω στενή περιβαλλο-ντική αντίληψη της οικολογίας. Ποιό λόγο λοιπόν έχουν να υπάρχουν στε-νά οικολογικά/περιβαλλοντικά κόμ-ματα σε μια χώρα σαν την Ελλάδα, εκτός από την αναπαραγωγή κά-ποιων… επαγγελματιών και μερι-κών μικρογραφειοκρατιών; Εκεί θα πρέπει να σκάψουμε για να δούμε τις αιτίες της ασθενικής ανάπτυξης του οικολογικού κινήματος στην Ελλάδα και τη σταδιακή εξ άλλου εξασθένι-σή τους σε ολόκληρη την Ευρώπη, όπου έχουν μεταβληθεί σε κόμματα και γραφειοκρατικούς μηχανισμούς, ενσωματωμένα στο σύστημα.

Ν.Π.: Κον Μπεντίτ. Υπήρξατε συ-ναγωνιστές στο Παρίσι, τον Μάη του 1968. Στην συνέχεια, η εμβλη-ματική αυτή μορφή της ευρωπαϊκής Αριστεράς μοιάζει σαν να πέρασε

3 διαφορετικές ζωές: στην πρώτη ήταν διαπρύσιος κήρυκας της αυτο-νομίας, συνεργάστηκε στενά με τον Καστοριάδη, έδωσε τον τόνο στους ριζοσπάστες οικολόγους, στα πρώ-τα βήματα των Γερμανών Πρασίνων (fundis). Αργότερα, μετεστράφη σε ακραίο realos (υποστηρικτές της συμ-μετοχής των πράσινων σε κυβερνή-σεις, με «ρεαλιστική ατζέντα»), έγινε αιχμή του δόρατος των επιθετικών πο-λιτικών της ΕΕ στην Γιουγκοσλαυία, ζητώντας μέχρι και χερσαίες επιχειρή-σεις, λοιδώρησε τους Ελληνοκύπριους και ευνόησε την ιμπεριαλιστική πο-λιτική της Τουρκίας στην Κύπρο, υπερασπίστηκε τον πράσινο καπι-ταλισμό. Τα τελευταία χρόνια, έγινε φανατικός αντι-τούρκος, αντι-ισλα-μιστής, φιλέλληνας, αντι-Γερμανός, αντίπαλος του καπιταλισμού και των τραπεζών. Μπορείτε να μας κάνετε το ψυχογράφημά του; Εσείς, διατηρείτε επαφή μαζί του; Πώς αποτιμάτε την συνολική του διαδρομή;

Γ.Κ.: Ο Κον Μπεντίτ διαγράφει με την διαδρομή του τις κατακτήσεις αλλά και τα όρια της δυτικής επανα-στατικής παράδοσης. Τον γνώρισα περισσότερο στην Γερμανία, όταν είχε απελαθεί, μετά τον Μάη του 68, και βοηθούσε το ελληνικό αντι-στασιακό κίνημα, όπως εξ άλλου και τον Φίσερ, στην Φρανκφούρτη. Ο Κον Μπεντίτ, για τον οποί-ον φωνάξαμε όλοι, στην διάρκεια του Μάη του ’68, «Είμαστε όλοι Γερμανοεβραίοι»1, απεδείχθη τελι-κώς όντως «Γερμανοεβραίος», δηλα-δή, πολίτης μιας χώρας –της Γαλλίας ή της Γερμανίας, αδιάφορο– ιμπερια-λιστικής και ταυτόχρονα «Eβραίος», δηλαδή μέλος μιας κοινότητας που

1 Eπειδή ο Ντε Γκωλ τον είχε απελάσει απο-καλώντας τον Γερμανοεβραίο, μια και είχε και γερμανική υπηκοότητα, αυτός επέστρε-ψε από τη Γερμανία κάτω από τις ιαχές του πλήθους «είμαστε όλοι γερμανοεβραίοι» (Nous sommes tous de Juifs- Allemmands).




αρνείται την εθνική υπόσταση των άλλων εκτός από εκείνη του δικού του λαού, όπως τόσο υπέροχα τον έχει περιγράψει ο Μαρξ –επίσης εβραϊκής καταγωγής– στο Εβραϊκό Ζήτημα. Ο Κον Μπεντίτ, παρά την μεγάλη επαναστατική διαδρομή του, όπως και όλο το επαναστατικό κί-νημα της δυτικής Ευρώπης, δεν κα-τόρθωσε να υπερβεί την ταυτότητά του. Κατ’ αρχάς, παραπάτησε από το τεντωμένο σκοινί και αντί να πέσει στην πλευρά του περιθωρίου, όπως η Μάϊνχοφ, έπεσε στην πλευρά της ενσωμάτωσης. Έτσι συνέβαλε μαζί με τον Φίσερ στην ενσωμάτωση του κάποτε επαναστατικού κινήμα-τος του Γερμανών Πρασίνων στο γερμανικό κομματικό σύστημα και, όταν ήρθε η ώρα της διάλυσης της Ανατολικής Ευρώπης, ως συνεπής «Γερμανοεβραίος», στράφηκε ενά-ντια στους ορθόδοξους Σέρβους, τους ορθόδοξους ρώσσους και τους…. ορθόδοξους Έλληνες! Γι’ αυτό, τότε, υπεράσπιζε μετά μανί-ας τα Σκόπια –όπως έκαναν και οι ακόλουθοί του στην Ελλάδα– και την ιμπεριαλιστική επέκταση της Γερμανίας στα βαλκάνια. Όλα αυτά απαντούν βεβαίως και στο εάν δια-τηρώ κάποια σχέση μαζί του. Στην συνέχεια, σήμερα, επειδή άλλαξαν οι γεωπολιτικές προτεραιότητες του έθνους του και το Ισλάμ και η Τουρκία, από σύμμαχος ενάντια στους Ρώσσους και την ορθοδοξία, μεταβλήθηκαν σε εχθρό, άρχισε να βλέπει με λίγο μεγαλύτερη συμπά-θεια τους Έλληνες. Ελπίζω αυτή η στροφή του να διαρκέσει και μακάρι να οδηγήσει σε μονιμώτερες αλλα-γές και, ίσως, πράγμα δύσκολο, σε μια αμφισβήτηση του ευρωκεντρι-σμού του.

Ν.Π.: Νομίζω ότι επινοήσατε τον όρο «εθνομηδενισμός». Είναι ίσως ο πιο περιεκτικός και εύστοχος όρος περι-γραφής των ανθρώπων που απεχθά-

νονται την πατρίδα τους. Πείτε μας λίγα λόγια για την ιστορία κατασκευ-ής του όρου αυτού. Ποιές είναι σήμε-ρα οι δυνάμεις του εθνομηδενισμού στην Ελλάδα και στην Ευρώπη; Και τι πιστεύετε για το σύγχρονο έθνος; Καθώς μία από τις πιο φιλόδοξες προσπάθειες υπερεθνικής συσσωμά-τωσης, η ΕΕ, απέκλινε –προς ώρας– σε μια ζώνη γερμανικής ηγεμονίας και φαίνεται ότι η Ευρώπη οδεύει προς μια εκρηκτική εποχή διάλυσης, πώς πιστεύτε ότι μπορεί να ανασυ-γκροτηθεί η Ευρώπη και ειδικώτερα ο χριστιανικός κόσμος σε ένα υπερε-θνικό πλαίσιο συνεργασίας και αλλη-λεγγύης;

Γ.Κ.: Είναι προφανές ότι ο εθνομη-δενισμός στο θεωρητικό και ιδε-ολογικό επίπεδο έχει υποστεί μια σημαντική ήττα στην Ελλάδα, εξ αιτίας της μεταβολής της χώρας σε αποικία χρέους. Πλέον έχει με-ταβληθεί ανοικτά σε δοσιλογισμό. Και τα ιδεολογικά του παραφερνά-λια είναι υποχρεωμένα, όπως και ο ΓΑΠ, να μιλάνε για την πατρίδα, όπως μιλούσε και ο Τσολάκογλου στην Κατοχή. Είναι προφανές, όμως, πως αυτή η ιδεολογική υποχώρη-ση δεν σημαίνει και εξαφάνιση των κοινωνικών ομάδων και στρωμάτων που εξακολουθούν να βλέπουν το μέλλον τους σε μία χώρα ή οποία τεί-νει να μεταβληθεί ανοικτά σε χώρο τουριστικών επενδύσεων και θερι-νών διακοπών. ωστόσο, η εξαφάνιση του ιδεολογικού επιχρίσματος της ενιαίας Ευρώπης και η επικυριαρχία μιας ανοικτά γερμανικής Ευρώπης, εχθρικής προς την Ελλάδα, οδηγούν σε μια ευρύτατη διερώτηση, και όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και σε χώ-ρες όπως η Γαλλία, για το μέλλον της Ευρώπης.

Για μας, όπως σωστά τίθεται από την ερώτηση, η Ευρώπη μπορεί να νοηθεί μόνον ως μία Ευρώπη από τον Ατλαντικό ώς τα Ουράλια

ή το Βλαδιβοστόκ, αυτό δηλα-δή που αποκαλείται «χριστιανική Ευρώπη». Μόνο μια τέτοια Ευρώπη δεν θα επέτρεπε σε καμμία από τις συνιστώσες της να ηγεμονεύσει, επομένως θα απέκλειε την γερμα-νοποίησή της και θα προσέφερε και τους όρους ανεξαρτητοποίησης ένα-ντι των Αμερικανών ή των Κινέζων, αύριο. Σε μια τέτοια Ευρώπη, θα ήταν δυνατόν η Ελλάδα και τα βαλκάνια να διαδραματίσουν έναν ρόλο σύν-δεσης μεταξύ της ανατολικής και της δυτικής πτέρυγας της Ευρώπης. Διαφορετικά, αν μάλιστα η πρόσφα-τη αμερικανική επιχείρηση, μέσω του Ουκρανικού, επιτύχει να αποκλείσει την προσέγγιση της ρωσσίας με την κεντρική και δυτική Ευρώπη, έτσι ώστε η τελευταία να ξαναπέσει στην αγκαλιά της Αμερικής και να σπρω-χθεί η ρωσσία προς την Κίνα, τότε οι γεωπολιτικές συνθήκες για την χώρα μας θα καταστούν εκ νέου εξαιρετικά αρνητικές. Όχι μόνον οδηγούμαστε σε μια γερμανική Ευρώπη που φέ-ρει μέσα της το σπέρμα της διάλυ-σής της, διότι η Γαλλία, η ισπανία, η Αγγλία, η ιταλία, δεν πρόκειται να την δεχθούν μεσοπρόθεσμα, αλλά ενισχύεται εκ νέου η νεο-οθωμα-νική Τουρκία και ο πιθανός άξονας βερολίνου-Άγκυρας. Κατά συνέπεια, είμαστε υποχρεωμένοι να παλεύουμε για μια τέτοια Ευρώπη η οποία μπο-ρεί να ενισχύσει τις δυνατότητες της αυτονομίας μας και την συνύπαρξη, με όρους σχετικής ισοτιμίας, των ευ-ρωπαϊκών λαών.

Ένα σύστημα ανθρωπολογικών, οικολογικών, γεωπολιτικών

αντιθέσεωνΝ.Π.: Ποιές είναι οι μεγάλες και αξε-πέραστες διαιρετικές τομές για εσάς; Δύση-Ανατολή; Χριστιανικός κό-σμος-Ισλάμ; Βόρεια-Νότια Ευρώπη; Πολιτισμοί της ελευθερίας και της συνετής ανεκτικότητας-δεσποτικοί πολιτισμοί; Η ανθρωπότητα, το μέρος



της τουλάχιστον που θέτει σε πρώτη μοίρα τα δικαιώματα του ανθρώπου, την ελευθερία με σεβασμό στην αν-θρώπινη αξιοπρέπεια και προσωπικό-τητα και την δημοκρατία, πώς μπο-ρεί να διαχειριστεί τις τομές αυτές; Είμαστε καταδικασμένοι σε αιώνιο πόλεμο με τις δυνάμεις του σκότους; Μέσα από ποιά πολιτική μπορεί η αν-θρωπότητα να υπερβεί την σύγχρονη παρακμή;

Γ.Κ.: Το μεγάλο διακύβευμα του επόμενου αιώνα κινδυνεύει να έχει ανθρωπολογικά χαρακτηριστικά. Οι δυνάμεις του χρήματος και της μεταβολής όλων των αντικειμένων, των θεσμών και των ανθρωπίνων σχέσεων σε εμπορεύματα, θα επιχει-ρήσουν έναν έσχατο μεγάλο μετα-σχηματισμό. Την μεταβολή του ίδιου του ανθρώπου –και όχι απλώς της εργατικής του δύναμης– σε εμπό-ρευμα, μέσα από την γενετική, την τεχνολογική κυριολεκτική μετάλ-λαξή του σε ένα νέο οντολογικά και ανθρωπολογικά δημιούργημα, τον μετάνθρωπο. Ήδη, οι αλλαγές και οι παρεμβάσεις στα έμβρυα, οι κλω-νοποιήσεις, η έρευνα επάνω στην συνεπαφή ανθρώπινων ιστών και μηχανικών κατασκευών, οι γενετι-κές τροποποιήσεις του γονιδιώματος των ζώων, αλλά χωρίς αμφιβολία και του ανθρώπου, που έχουν ήδη εγκαι-νιαστεί, οδηγούν στο φάσμα της κα-τασκευής ενός νέου τύπου «ανθρώ-που». βεβαίως, αυτή η διαδικασία βρίσκεται ακόμα στις αρχές της αλλά είναι απολύτως βέβαιο ότι η τεχνο-φασιστική επιστήμη του ύστερου υπερ-εμπορευματικού καπιταλισμού οδηγεί σε μια τέτοια κατεύθυνση.

Μπορούμε να προβλέψουμε, ήδη από τον παρόντα αιώνα, πως οι διαφορές ανάμεσα στις πρώην μη-τροπόλεις της Δύσης και τον παλιό αποικιοκρατούμενο «τρίτο κόσμο» θα μειώνονται στο οικονομικό πε-δίο – γεγονός που προαναγγέλλει

η ανάδυση της Κίνας και της ινδίας ως των νέων μεγάλων δυνάμεων του αιώνα. Κατά συνέπεια, ο κόσμος του εμπορεύματος δεν θα διαθέτει πλέον νέους χώρους ποσοτικής επέκτασης, διότι θα έχει καταλάβει όλο τον πλα-νήτη, και στο εξής η μόνη διέξοδος γι’ αυτόν θα είναι η τεχνολογική του εμβάθυνση.

Για να το διευκρινίσω: κατά τα τέλη της δεκαετίας του ’70 και τις αρχές του ’80, το δυτικό κεφάλαιο, επιχειρώντας να ξεπεράσει την «ισορροπία του τρόμου» ανάμεσα στο κεφάλαιο και την εργασία, διέθε-τε δύο διεξόδους: είτε την επέκταση της ρομποτικής και την αυξανόμενη αντικατάσταση της ανθρώπινης ερ-γασίας από τις μηχανές, όπως είχε αρχίσει να γίνεται σε μεγάλη κλίμα-κα στην ιαπωνία, είτε την επέκταση της παραγωγής σε χώρες με φθηνό και άφθονο εργατικό δυναμικό. Ο θατσερισμός και ο ρηγκανισμός των αρχών της δεκαετίας του ’80 έστρε-ψαν το βέλος προς αυτήν την δεύ-τερη διέξοδο, η οποία γενικεύτηκε κατά την περίοδο της λεγόμενης παγκοσμιοποίησης και μετέβαλε την Κίνα και τις αναδυόμενες χώρες στο βιομηχανικό εργαστήριο του πλα-νήτη. Έτσι, οι ρυθμοί της υποκατά-στασης της ανθρώπινης εργασίας από τις μηχανές μειώθηκαν, μια και βρέθηκαν νέα τεράστια αποθέμα-τα φθηνού εργατικού δυναμικού. Έτσι, όμως, άνοιξε μία διαδικασία εκ-καπιταλιστικοποίησης του πλα-νήτη στο σύνολό του, που δυνητικά οδηγεί στην σταδιακή εξίσωση των μισθών και του κόστους στο μεγα-λύτερο μέρος του κόσμου. Ήδη, στην Κίνα, η άνοδος των μισθών σε ετή-σια βάση κυμαίνεται μεταξύ 10-15% και θα οδηγήσει πολύ σύντομα σε σχετική εξίσωση με το μισθολογικό κόστος των αναπτυγμένων δυτικών χωρών. Η ολοκλήρωση αυτής της διαδικασίας σε πλανητικό επίπεδο, μαζί με την σταδιακή μείωση του

ρυθμού ανάπτυξης του παγκόσμιου πληθυσμού που θέτει ένα ακόμη όριο στην ποσοτική εξάπλωση της παγκό-σμιας αγοράς, οδηγεί το κεφάλαιο σε καθολικό αδιέξοδο.

Επομένως, το καπιταλιστικό σύ-στημα θα είναι υποχρεωμένο, για να μπορέσει να επιβιώσει, να στραφεί προς μια αυξανόμενη ρομποτοποί-ηση της παραγωγής και την επέμ-βαση στον ίδιο τον άνθρωπο, έτσι ώστε, αλλοιώνοντας τα ίδια τα αν-θρωπολογικά του χαρακτηριστικά, να τον μεταβάλει σε μια μηχανή πα-ραγωγής εμπορευμάτων, κέρδους και αποκλεισμού του συναισθήμα-τος και του «ανεξέλεγκτου» ανθρώ-πινου ψυχισμού. Η κατασκευή ενός νέου είδους ανθρώπου, που έχει ήδη εγκαινιαστεί, μέσα από την τηλεόρα-ση, το διαδίκτυο, την ηλεκτρονική προσομοίωση, ακόμη και των σε-ξουαλικών σχέσεων, θα μεταβληθεί όλο και περισσότερο στο νέο μεγάλο όπλο του συστήματος. Έτσι θα ανοί-ξει ένα νέο μεγάλο πεδίο «οικολο-γικών», «κοινωνικών» και εν τέλει ανθρωπολογικών συγκρούσεων, που θα αφορά στην ίδια την διατήρηση ή την μετατροπή της «φύσης» του αν-θρώπου.

Πιστεύω πως αυτή η νέα μεγά-λη πλανητική σύγκρουση, σε άμεση διασύνδεση και με την επιτάχυνση της περιβαλλοντικής κρίσης και του φαινομένου του θερμοκηπίου, θα προκαλέσει μία ανατροπή και μετά-θεση των παραδοσιακών χωρισμών βορράς-Νότος, Ανατολή-Δύση, Χριστιανισμός-ισλάμ κ.λπ., οι οποί-οι θα συνεχίσουν να διαιρούν τον κόσμο μας αλλά, από ιστορική άπο-ψη, παρά τους ποταμούς αίματος και τις συγκρούσεις που επιφέρουν, θα μοιάζουν παιχνιδάκι μπροστά στην αναδυόμενη σύγκρουση μεταξύ αν-θρώπου και μετανθρώπου, που κατά κάποιον τρόπο έχει ήδη περιγράψει η επιστημονική φαντασία. βεβαίως, στο μεταξύ, η Ευρώπη θα είναι υπο-




χρεωμένη να ισορροπήσει τον γε-ωπολιτικό της χώρο και να αντιμε-τωπίσει την εκρηκτική πληθυσμιακή και αύριο οικονομική επέκταση του ισλάμ. Και αυτό μπορεί να το κάνει συμβάλλοντας στην ενίσχυση των κοινωνιών αυτών των χωρών, αρ-νούμενη τις ιμπεριαλιστικές επεμ-βάσεις που τις αποσταθεροποίησαν, όπως καταδείχτηκε στο ιράκ, στο Αφγανιστάν, την Λιβύη ή την Συρία, μέχρις ότου η δημογραφία και ο εκ-δημοκρατισμός του ισλαμικού κό-σμου –στηριγμένος όμως στην δική του παράδοση και όχι στην βίαιη και ανέφικτη επιβολή του δυτικού μο-ντέλου– θα οδηγήσουν σε μια νέα ισορροπία γύρω από την λεκάνη της Μεσογείου, όπου συναντώνται ο χριστιανικός και ο ισλαμικός κό-σμος. Μόνο τότε, οι μουσουλμανικές χώρες θα πάψουν να χρησιμοποιούν την θρησκεία ως όργανο επιβολής και κυριαρχίας, όπως έκανε στο πα-ρελθόν και ο ιμπεριαλιστικός χρι-στιανικός κόσμος, και θα υπάρξει μια αποσύνδεση ανάμεσα στην θρησκευ-τική πίστη και το πολιτικό σύστημα.

Στο μεταξύ, όμως, αυτή η αντίθε-ση θα συνεχίσει να διατηρεί εκρηκτι-κό χαρακτήρα, ιδιαίτερα στις περι-οχές των συνόρων, όπως η Ελλάδα, απειλώντας την ίδια την επιβίωση και την υπόσταση μικρών συνοριακών χωρών. Στην περιοχή μας, τουλάχι-στον από το 1922, έχει αρχίσει η νέα επέκταση του ισλαμικού κόσμου σε βάρος κατ’ εξοχήν του ορθόδοξου χριστιανικού, ο οποίος αντιμετώπιζε ταυτόχρονα και την πίεση του δυτι-κού χριστιανικού κόσμου. Ένα ακό-μα αποφασιστικό βήμα αποτέλεσε η κατοχή της Κύπρου, και η διάλυση της Γιουγκοσλαυίας, ιδιαίτερα στην βοσνία και το Κόσοβο. Κατά συνέ-πεια, εάν στο ανθρωπολογικό επί-πεδο αναδύεται ήδη ο κίνδυνος του μετανθρώπου, στο άμεσο γεωπολι-τικό πεδίο, οι παλιές αντιθέσεις και διαχωρισμοί συνεχίζουν να λειτουρ-

γούν και μάλιστα με μια αυξανόμενη και ανησυχητική ισχύ.

Ένα νέο πρόταγμαΝ.Π.: Η σημερινή διεθνής κρίση «χρε-ωκοπιών που δεν ανακοινώθηκαν και κουκουλώθηκαν» σε βάρος αποκλει-στικά των πιο αδύναμων, εκτιμάτε ότι είναι αποτέλεσμα κακών επιλογών του καπιταλισμού κατά τις τελευταί-ες δεκαετίες; Μπορεί να «διορθωθεί» ο καπιταλισμός; Ή μήπως είναι ανα-γκαίο να πορευτεί η ανθρωπότητα προς ένα άλλο μοντέλο, ανοιχτής αγοράς αλλά με περιορισμούς στην ιδιοκτησία; Που θα βασίζεται σε ένα πολυεπίπεδο μοντέλο οργάνωσης της ζωής με βάση το πρότυπο του κοινο-τισμού;

Γ.Κ.: Είναι προφανές πως η διαρκής εμπορευματοποίηση των πάντων, την οποία επιφέρει και ευαγγελίζεται ο καπιταλισμός, είναι ασύμβατη πλέ-ον όχι μόνο με την οικονομική ισορ-ροπία του πλανήτη και την ίδια την ανθρωπολογική διάσταση, που περι-γράψαμε, αλλά και την οικολογική ισορροπία, απειλώντας την ίδια την ζωή του πλανήτη. Η παραπέρα επέ-κταση του εμπορεύματος είναι πλέον ασύμβατη με την διατήρηση των με-γάλων φυσικών ισορροπιών και αυτή υπήρξε η αποφασιστική συμβολή του κινήματος της οικολογίας στη σύγ-χρονη σκέψη και πρακτική των κοι-νωνιών. Και βέβαια, η απάντηση δεν μπορεί να έρθει μέσα από ένα απλό «πρασίνισμα» του καπιταλισμού, όπως διατείνεται η κ. Μέρκελ και οι οικολόγοι «υπηρεσίας», αλλά μέσα από την ανατροπή, ριζική και αμε-τάκλητη, του κυρίαρχου καπιταλι-στικού μοντέλου. Οι σοσιαλιστικές εμπειρίες του 20ού αιώνα απέτυχαν μεν να εγκαθιδρύσουν ένα νέο οι-κονομικό και κοινωνικό μοντέλο, μια και αντιπαρέθεταν την ισότητα προς την ελευθερία και την κοινω-νική φύση του ανθρώπου προς την

ατομική του υπόσταση, μπορούν όμως να αποτελέσουν μια παρα-καταθήκη για την διαμόρφωση ενός νέου ιστορικού προτάγματος: Περιορισμός του εμπορεύματος και των ανισοτήτων, μέσα από τον συν-δυασμό της δημόσιας ιδιοκτησίας, σε τοπικό, περιφερειακό, εθνικό και υπερεθνικό επίπεδο, με την ατομι-κή επιχείρηση, ιδιαίτερα της μικρής κλίμακας, και έναν ενισχυόμενο κοινωνικό τομέα, με την επιστροφή της παραγωγής στο τοπικό επίπεδο και την μαζική επέκταση της χρήσης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Τέλος και κατ’ εξοχήν, με την αλλαγή του ανθρώπινου φαντασιακού προς την κατεύθυνση της ανθρώπινης ευημερίας και ευτυχίας, σε αντίθεση με την συσσώρευση καταναλωτικών προϊόντων. Και επειδή τα οικολογικά και οικονομικά αδιέξοδα διογκώνο-νται με εκθετικούς ρυθμούς, οι αλλα-γές προς αυτήν την κατεύθυνση θα γίνονται ολοένα πιο αναγκαίες για εκατομμύρια ή και δισεκατομμύρια ανθρώπους και θα μπορέσουν ίσως να συγκροτήσουν μια κοινωνιοκε-ντρική και ανθρωπολογική απάντη-ση στην επερχόμενη τεχνοφασιστική απειλή.

Ν.Π.: Πιστεύετε ότι οι ελληνικές αξί-ες της ελευθερίας, του μέτρου, της δημιουργικότητας, της πρόταξης του πολιτισμού μπορούν να αποτελέσουν την πρώτη ύλη για μία νέα «Γαλλική Επανάσταση», που θα επαναπροσδιο-ρίσει τις αξίες και τις προτεραιότητες στον σύγχρονο κόσμο; Αν ναι, πιστεύ-ετε ότι η Αθήνα ή κάποια άλλη πόλη με παγκόσμια αίγλη θα μπορούσε να παίξει τον ρόλο μιας νέας Ρώμης ή μιας νέας Κωνστατινούπολης;

Γ.Κ.: Πιστεύω πως οι αξίες ενός κό-σμου που υπέτασσε το εμπόριο και την οικονομία στην κοινωνία και τις ανάγκες της, όπως συνέβαινε με τον ελληνικό κόσμο, αποτελούν την



μόνη διαχρονικά εφικτή και ανα-γκαία διέξοδο στο παρόν αδιέξοδο του κόσμου μας. Διότι, στην αρχαία Ελλάδα, και ιδιαίτερα στην Αθήνα, αλλά εν πολλοίς και στον βυζαντι-νό κόσμο, οι αξίες της πόλεως και της κοινότητας αποτελούσαν την υπέρτατη κοινωνική αξία, εξ ού και το αριστοτέλειο περί της αξίας του πολίτη και της κοινωνικής υπόστα-σης του ανθρώπου. Μόνο την επο-χή του καπιταλισμού, και ιδιαίτερα του ύστερου καπιταλισμού και της παγκοσμιοποίησης, έτειναν να αντι-στραφούν οι αξίες και η οικονομία και το εμπόρευμα να πάψουν να απο-τελούν το υλικό υπόβαθρο της ύπαρ-ξης των ανθρώπων και να υποκατα-στήσουν αυτή καθεαυτή την ύπαρξή τους, με την μεταβολή σε εμπόρευμα του ίδιου του ανθρώπου και των συ-ναισθημάτων του.

Όπως έχει δείξει και ο Καρλ Πολάνυι, στον Μεγάλο Μετασχηματισμό, οι ανθρώπινες κοινωνίες είναι αδύνατο να επιβι-ώσουν εάν υποκατασταθεί κάθε ανθρώπινη αξία και θεσμός από το εμπόρευμα. Και το αδιέξοδο έχει καταστεί προφανές στον σύγχρονο καπιταλιστικό κόσμο, τόσο στο εσω-τερικό των κοινωνιών όσο και στο επίπεδο της γεωπολιτικής, στο εσω-τερικό των ανθρώπινων κοινωνιών. Η εκθετική ανάπτυξη της εγκλημα-τικότητας, των ψυχικών ασθενειών, της χρήσης των ναρκωτικών, και η γενικευμένη ιατρικοποίηση των αν-θρώπινων σχέσεων, καταδεικνύουν ακριβώς την σύγκρουση ανάμε-σα στην ανθρώπινη φύση και έναν απάνθρωπο, εμπορευματοποιημένο κόσμο. Στο δε γεωπολιτικό πεδίο, η επέκταση των οικονομικών πο-λέμων, των εθνικών και εθνοτικών συγκρούσεων, της σύγκρουσης των «πολιτισμών», αποτελεί επίσης μία εκδήλωση, έστω και στρεβλή, αυτής της άρνησης αποδοχής ενός κόσμου όπου το μόνο μέτρο του είναι το

εμπόρευμα. Ο εμπορευματικός θαυ-μαστός κόσμος της παγκοσμιοποί-ησης είναι ατομικά, συλλογικά και περιβαλλοντικά ανυπόφορος.

Οι αξίες του ελληνικού μέτρου, της σύνθεσης δηλαδή νόησης και συναισθήματος απέναντι στην δυ-τική νοησιαρχία και την ανατολι-κή κυριαρχία του συναισθήματος, αποτελούν, μαζί με άλλες ανάλο-γες ανθρώπινες παραδόσεις λαών και πολιτισμών, έστω και αν δεν είχαν φτάσει στο ύψος της ελληνι-κής σύνθεσης, την μόνη απάντη-ση στην κρίση του κόσμου μας. ως προς αυτό, ο Κώστας Παπαϊωάννου και ο Κορνήλιος Καστοριάδης είχαν απόλυτο δίκιο επαναφέροντας στην σύγχρονη συζήτηση τις αρχές και τις αξίες ενός κόσμου, όπως ο ελ-ληνικός, που δεν ρυθμιζόταν από το εμπόρευμα, καθώς έχουν επισημάνει προσφυώς στοχαστές όπως ο Νίτσε, ο Χάιντεγκερ και ο... Μαρξ, όταν χα-ρακτήριζε τους Έλληνες «ως τα φυσι-ολογικά παιδιά της ανθρωπότητας».

Το εάν η Αθήνα θα μπορούσε να παίξει και πάλι έναν ιστορικό ρόλο στην διατύπωση και διαμόρφωση ενός νέου πανανθρώπινου προτάγ-ματος εξαρτάται πρωτίστως από τους Έλληνες και την υπέρβαση της θανά-σιμης παρακμής που βιώνει ο νεώτε-ρος ελληνικός κόσμος. Πάντως, το στοίχημα έχει τεθεί πολύ ψηλά. Είτε θα κατορθώσουμε να συμβάλουμε αποφασιστικά στην διατύπωση ενός νέου ανθρωποκεντρικού προτάγμα-τος, είτε θα χαθούμε στην σκόνη της ιστορίας.

Η Ιστορία, η Αριστερά και οι «μεγάλες αφηγήσεις»

Ν.Π.: Επιζεί η Ιστορία, στις μέρες μας; Κατά τι; Πώς λειτουργεί; «Καλό» ή «κακό»;

Γ.Κ.: Ο Φράνσις Φουκουγιάμα, πριν είκοσι πέντε χρόνια, σε μια εκλαϊκευ-τική εκδοχή του εγελιανισμού, σάλπι-

σε το «τέλος της ιστορίας», μέσα από το δυτικό φιλελεύθερο κράτος. Ήταν η εποχή που κατέρρεε η Σοβιετική Ένωση και η κομμουνιστική ουτο-πία του υπαρκτού σοσιαλισμού, η δε Δύση θεωρούσε ότι έπαιρνε την ρε-βάνς απέναντι σε κάθε παλιά ή μελ-λούμενη αμφισβήτησή της. Πέρασαν μόλις δέκα χρόνια για να έλθει ηχη-ρή η απάντηση, τον Σεπτέμβρη του 2001, στο αμερικανικό Πεντάγωνο και τους δίδυμους πύργους, που άρ-χισε να θρυμματίζει την εικόνα του ενιαίου μονοδιάστατου κόσμου της κλιντονικής ευτυχούς παγκοσμιο-ποίησης και του ρηχού εγελιανισμού του Φουκουγιάμα. Το όνειρο του φιλελευθερισμού για την μετατρο-πή της Ιστορίας σε ατομικές ιστο-ρίες και διαδρομές, στα πλαίσια μιας φιλελεύθερης, μαζικής, κατ’ ευφημισμόν δημοκρατίας, ήρθε να προσκρούσει στην πραγματικότητα ενός κόσμου αβυσσαλέων ανταγω-νισμών, πολιτισμικών αντιθέσεων, θρησκευτικών συγκρούσεων και πολεμικών ανατροπών που ξανά-φεραν την «μεγάλη Ιστορία» και τις «μεγάλες αφηγήσεις» στο προσκή-νιο. Η προβληματική του τέλους της ιστορίας είχε συνδεθεί με την λογική του τέλους των μεγάλων αφηγήσε-ων, που σάλπισαν, στην εγχώρια εκ-δοχή του λάιτ φουκουγιανισμού, τα εγχώρια Κλικ, Στάτους κ.λπ. Όλα πλέον μπορούσαν να γίνουν μια ατο-μική ηδονιστική διαδρομή μέσα στον ακίνητο κόσμο της παγκόσμιας αυ-τοκρατορίας.

Όμως, ακόμα και στον πιο ομογε-νοποιημένο κόσμο του πλανητικού χωριού, μετά από ορισμένους αιώ-νες, εκτός εάν έχουμε μεταβληθεί σε ρομπότ και το ανθρώπινο είδος έχει εξαφανιστεί, η ιστορία θα συνεχίσει να οδηγεί σε συγκρούσεις και αντι-παραθέσεις τάξεων, ομάδων ανθρώ-πων, περιφερειών, φύλων, ηλικιακών κατηγοριών, βορείων, νοτίων, πολιτι-σμικών ενοτήτων κ.λπ. Το όνειρο του




Χέγκελ αλλά και του Μαρξ, για έναν κόσμο όπου επιτέλους η «προϊστο-ρία», δηλαδή η ιστορία, θα έχει λάβει τέλος, και οι άνθρωποι θα έχουν «βο-λευτεί» στο εσωτερικό ενός επιγείου παραδείσου, όπου δεν θα υπάρχουν πλέον αντιθέσεις για να λυθούν, μια και οι κοινωνικές αντιθέσεις θα έχουν λάβει τέλος, αποτελεί μια θρη-σκευτικού τύπου φενάκη που μετέ-φερε τον επουράνιο παράδεισο επί γης. βέβαια, είναι «ανθρώπινη πολύ ανθρώπινη» η αναζήτηση της άρσης της τραγικότητας της ανθρώπινης ύπαρξης, της ταύτισης του εγώ με το εμείς, στην περίπτωση του κουμμου-νισμού, ή του εμείς με το εγώ, στην περίπτωση του ακραίου φιλελευθε-ρισμού, μόνο που παραμένει διαρκώς ανέφικτη.

Η ιστορία δεν διαθέτει μεν μια μεταφυσική και «μετα-ιστορική» δι-άσταση, ως υποκατάστατο του Θεού και της θεοδικίας, όπως την είδε ο Χέγκελ ή ο Μαρξ, αλλά αποτελεί αυτό το μεγάλο ποτάμι που μέσα του όλοι μας κολυμπάμε. Μπορεί, ατο-μικά ή συλλογικά, να κολυμπήσου-με και κόντρα στο ρεύμα, αλλά το ρεύμα είναι πάντα εδώ, με υπέροχα πλατώματα αλλά και καταρράχτες, ρουφήχτρες και δίνες. Η ιστορία όπως και η ζωή είναι «ένας μύθος που τον αφηγείται ένας ηλίθιος, γεμάτος θόρυβο, ορμή και χωρίς κανένα νό-ημα», όπως τόσο υπέροχα το διετύ-πωσε ο Σαίξπηρ, αλλά είναι πάντα εδώ. Δεν μπορεί να είναι κάτι «καλό» ή «κακό», αλλά σύμφυτη με την τρα-γική υπόσταση του ανθρώπου.

Ν.Π.: Σήμερα –δηλαδή το 2014 που εί-ναι για την Ελλάδα μετά το 2010 (και την απαρχή των Μνημονίων), μετά το 2001 (και την εισδοχή στην πειθαρχία της Ευρωζώνης, την βασισμένη στην «μονόδρομη σκέψη»), μετά το 1995-56 (που είναι μετά την περιέλευση του ΠΑΣΟΚ στον αστερισμό Σημίτη), μετά το 1989-90 (που είναι ταυτόχρο-

να η απότομη στροφή στην Ευρώπη του Τείχους και στην Ελλάδα το πεί-ραμα της συγκυβέρνησης, προανά-κρουσμα των μετά το 2011-12)– τι σημαίνει η διχοτομία Δεξιά/Αριστερά; Τι σημαίνει Αριστερά, καν;

Γ.Κ.: Η Αριστερά, ως αποδοχή της κοινωνιοκεντρικής κατεύθυνσης των αναγκαίων για την συμβίωση των ανθρώπων λύσεων, αποτελεί μια αναγκαία προϋπόθεση για την δια-τύπωση οποιουδήποτε οράματος ή προγράμματος, τόσο στην Ελλάδα όσο και παγκόσμια. ωστόσο, αυτή η κοινωνιοκεντρική οπτική της αναι-ρείται στον ίδιο τον πυρήνα της θε-ωρητικής σύνθεσης της «υπαρκτής αριστεράς», από τον οικονομισμό της, δηλαδή την μονοδιάστατη ερμη-νεία του κόσμου με βάση την εξέλιξη των παραγωγικών δυνάμεων απο-κλειστικά, και επομένως την ανάδει-ξη της οικονομίας στο αποκλειστικό κλειδί ερμηνείας των ανθρώπινων κοινωνιών και συγκρούσεων. Αυτός ο εγγενής οικονομισμός οδήγησε συχνά σε εκατόμβες, όπως στην πε-ρίοδο της ρώσσικης κολεκτιβοποίη-σης, στην διάρκεια του μεσοπολέμου ή στο μεγάλο άλμα προς τα εμπρός, στην Κίνα της δεκαετίας του 50, με-τατρέποντας μια κοινωνιοκεντρική θεωρία σε μια ανάλγητη οικονομική στατιστική ζωής ή θανάτου.

Παράλληλα, η μαρξιστική θεω-ρία, στον πυρήνα της, υποτιμώντας ή εξαλείφοντας αυτήν την τραγική ανθρώπινη υπόσταση (ταυτόχρονα κοινωνικό ον και μοναδική ατομι-κότητα), απέτυχε να κατανοήσει πως η ελευθερία δεν είναι παρά-γωγο της ισότητας, όπως πίστευε, αλλά μια παράλληλη αξία, ανθρω-πολογικού χαρακτήρα, συναρτώμε-νη αλλά όχι αναγομένη στην πρώτη. Έτσι ο υπαρκτός σοσιαλισμός επέμε-νε στην «ισότητα», θεωρώντας πως σε κάποιο σημείο αυτή θα οδηγήσει και στην ελευθερία. Και όμως, συνέ-

βη το ακριβώς αντίθετο. Η έλλειψη της ελευθερίας υπονόμευσε την ίδια την ισότητα και οδήγησε σε τεράστι-ες ανισότητες, ανάμεσα στην προνο-μιούχα γραφειοκρατία και την μάζα των κοινών θνητών.

Αντιστρόφως, ο φιλελευθερι-σμός και η δεξιά, στις πιο ακραίες τους εκδοχές, αρνούνται την κοι-νωνική φύση του ανθρώπου και προβάλλουν την λογική του homο hominis lupus και, επομένως, στην πλέον ευτυχή εκδοχή του φιλελευ-θερισμού, θεωρούν πως τα ατομικά συμφέροντα, συγκρουόμενα στο πεδίο της αγοράς και του δημόσι-ου χώρου, μπορούν να οδηγήσουν σε μια εξισορρόπηση. Πρόκειται για μια φενάκη που, στην πράξη, οδηγεί στην αποδοχή ενός κανονιστικού και κατασταλτικού κράτους το οποίο θα πρέπει να διευθετεί την ρύθμιση των ατομικών συμφερόντων. Αυτή είναι η θεωρία γιγάντων της σκέ-ψης όπως ο Αντώνης Σαμαράς ή ο Μάκης βορίδης, που θεωρούν ότι ο αποκλειστικός ρόλος του δημόσιου χώρου είναι να ρυθμίζει την αγορά, την συγκοινωνία και να περιορίζει, με την χρήση της κρατικής βίας, τις κοινωνικές συγκρούσεις, μεταβάλ-λοντας όλα τα υπόλοιπα, νερό, αέρα, παραλίες, σε εμπορεύσιμα προϊόντα.

Έτσι, λοιπόν, στην εποχή μας, η σοσιαλδημοκρατική και η «μοντέρ-να» Αριστερά (ανάμεσά τους ένα με-γάλο μέρος των Αντιεξουσιαστών, των Οικολόγων ή του ΣΥΡΙΖΑ) ταυτίζονται ως προς την παγκο-σμιοποιητική οπτική με την νεοφι-λελεύθερη Δεξιά και έχουν αρχίσει να συγκλίνουν και στο επίπεδο των αξιών, προβάλλοντας την προτε-ραιότητα των «ανθρωπίνων δικαι-ωμάτων» απέναντι σε συλλογικά δικαιώματα, όπως π.χ. τα εθνικά ή ακόμα και τα ταξικά.

Και όμως, ένα μέρος της δεξι-άς, η λεγόμενη «λαϊκή δεξιά» –ή η Εκκλησία–, επιμένοντας στο εθνικό



κράτος, στην σημασία της παράδο-σης, της ιστορικής και γλωσσικής συνέχειας, αντιστρατεύεται την νεο-φιλελεύθερη Δεξιά, που είναι εξ ίσου εθνομηδενιστική με την εκσυγχρονι-στική Αριστερά, και δεν επιθυμεί την διαρκή επέκταση του εμπορεύματος απέναντι στις παραδοσιακές αξίες που αυτή υπερασπίζει.

Είναι προφανές λοιπόν πως απαι-τείται μια νέα πολιτική σύνθεση, η

οποία, για να γίνει κατανοητή και να γνωρίσει την αποδοχή ευρύτερων κοινωνικών στρωμάτων, θα πρέπει να μην παραπέμπει στην παλιά αντί-θεση Αριστεράς/Δεξιάς, αλλά να επι-χειρεί μία νέα σύνθεση που θα επανο-ρίζει τις ίδιες τις έννοιες και τα στρα-τόπεδα. υπ’ αυτήν την έννοια, είναι πολύ πιο «αριστερός», παρά την σύγ-χυσή του, ο λόγος των ΑΝ.ΕΛ., που αντιστέκονται στις διαδικασίες της παγκοσμιοποίησης και της εξαφά-νισης των εθνικών ταυτοτήτων, από ένα μεγάλο κομμάτι της εκσυγχρονι-στικής Αριστεράς, που συμμερίζεται τις αξίες της παγκοσμιοποίησης και του νεοφιλελευθερισμού. Μόνο που,

βέβαια, αυτή η νέα σύνθεση μπορεί να πραγματοποιηθεί στο ανώτερο επίπεδο μιας θεωρητικής και κοινω-νιολογικής ανάλυσης και όχι με τα παρωχημένα εργαλεία του παλιού δεξιού συντηρητισμού ή της αριστε-ρής κοινωνιοκεντρικής μοναδικό-τητας. Κατά συνέπεια, βρισκόμαστε μπροστά σε μια νέα ιστορική εποχή όπου απαιτείται μια κυριολεκτική θε-ωρητική επανάσταση –πολλά από τα ζητούμενα της οποίας έχουμε αγ-γίξει σε προηγούμενα σημεία αυτής της συνέντευξης– και δεν μπορεί να καλυφθεί από τα ξαναζεσταμένα φα-γητά των περασμένων δύο αιώνων.

Ν.Π.: Ποιός είναι/ποιός μπορεί να είναι/ποιός «πρέπει» να είναι σήμε-ρα ο εχθρός; Υπάρχει πολιτική χωρίς εχθρούς;

Γ.Κ.: Νομίζω πως με όσα έχουν προ-ηγηθεί έχω εν μέρει απαντήσει στο ερώτημα. Και η απάντηση δυστυ-χώς δεν μπορεί να είναι μονολε-κτική. Διότι εχθρός μας είναι τόσο η ανεξέλεγκτη παγκοσμιοποίηση και η τεχνοφασιστική και οικολογι-κή απειλή, την οποία εμπεριέχει και συνεπάγεται, όσο και οι άμεσοι και απτοί εχθροί μας, ο τουρκικός νεο-οθωμανισμός, ο γερμανικός επεκτα-τισμός και οι παρασιτικές ελίτ της χώρας. Και, δυστυχώς ή ευτυχώς, δεν βρισκόμαστε σε μια τέτοια σύγκρου-ση, ίσως πολεμικού χαρακτήρα, όπου ο κύριος εχθρός εντοπίζεται σε έναν και μόνον στόχο, αλλά έχουμε απέ-ναντί μας ένα πολλαπλό σύστημα αντιθέσεων και αντιπάλων που θα πρέπει να αξιολογούνται ανάλογα κάθε στιγμή.

Πιο συγκεκριμένα, στην σημερι-νή φάση, οι κυριώτεροι εχθροί μας είναι ο τουρκικός νεο-θωμανισμός και ο γερμανικός επεκτατισμός, που στο εσωτερικό της χώρας εκπροσω-πούνται από ένα σύμπλεγμα παρασι-τικών και κυριολεκτικά δωσιλογικών

ελίτ. Θα πρέπει, λοιπόν, άμεσα, να αποτρέψουμε τον κίνδυνο της συ-γκρότησης ενός ενιαίου άξονα ανά-μεσα στους δύο αντιπάλους μας, έναν άξονα Βερολίνου-Άγκυρας και να αρχίσουμε να βάζουμε τις βάσεις για την ανάπτυξη ενός ενδογενούς παραγωγικού μοντέλου, που μπορεί να αποτελέσει τον αναγκαίο όρο για την αποτροπή της οριστικής απώ-λειας της ανεξαρτησίας μας και την μεταβολή μας σε έναν συνοριακό ρευστοποιημένο χώρο μεταξύ της ισλαμικής Ανατολής και της λατινο-προτεσταντικής Δύσης. Και αν παρ’ όλα αυτά επιχειρούσαμε να συνοψί-σουμε σε μια λέξη τον «κύριο» εχθρό μας, αυτή θα ήταν η λέξη παρακμή.

Ν.Π.: Τι θα πει «απολιτίκ» σήμερα; Τι γνώμη έχετε για «Το Ποτάμι», π.χ.;

Γ.Κ.: Εάν «απολιτίκ» σημαίνει άρνη-ση και αηδία απέναντι στο κυρίαρχο πολιτικό σύστημα και ταυτόχρονα αναζήτηση ενός νέου κοινωνικού και πολιτικού προτάγματος, του οποίου αποτελεί την πρώτη και αναπόφευ-κτη ίσως φάση, τότε θα θεωρού-σα θετική μια σχετική εξέλιξη. Εάν αντίθετα το «απολιτίκ» παραπέ-μπει στην αποδοχή της αδυναμίας παρέμβασης των πολιτών στο οι-κονομικό και πολιτικό γίγνεσθαι, όπως σε μεγάλο βαθμό συμβαίνει σε ολόκληρο τον δυτικό κόσμο, τότε προοιωνίζεται την εξάλειψη και των τελευταίων υπολειμμάτων δημοκρατίας που έχουν απομείνει στις μαζικές κοινωνίες του δυτικού κόσμου και έχει ως αναπόφευκτη συ-νέπεια την ανάδειξη δικτατορικών ή αυταρχικών μορφών διακυβέρνησης τύπου Μπερλουσκόνι ή διαχείρισης μέσω των ηλεκτρονικών δικτύων της ζωής των ανθρώπων. Έτσι, λοιπόν, μπορώ να κατανοήσω όσους αυτοο-ρίζονται ως «απολιτίκ», διατηρώντας όμως μια κοινωνική ευαισθησία και πρακτική (σε οικολογικά κινήματα,




μορφές συμμετοχικής δημοκρατίας και κοινοτισμού) και όχι ως απομά-κρυνση από τα πολιτικά δρώμενα.

Όσο για το «Ποτάμι» του κ. Θεοδωράκη, είναι προφανές ότι προσπαθεί να πατήσει πάνω στην απέχθεια των Ελλήνων για τα πο-λιτικά κόμματα και το πολιτικό σύ-στημα (κάτι ανάλογο εξ άλλου, σε άλλη κλίμακα, συνέβη τόσο με τον ΣυριΖΑ όσο και με την Χ.Α.), αλλά αυτήν την απομάκρυνση δεν την βλέπει δυστυχώς ως αφετηρία μιας νέας ριζοσπαστικής πολιτικής δρα-στηριότητας, αλλά ως αναστύλωση του παλιού πολιτικού συστήματος. Πάντως, ακόμα και έτσι, η εμφάνισή του, παρά την μιντιακή υπερπροβο-λή, καταδεικνύει την αυξανόμενη ανάγκη της κοινωνίας για μια πολιτι-κή στροφή και σαν τέτοια θα πρέπει να μελετάται χωρίς προκαταλήψεις, ως ένα πείραμα που θα μπορούσε να μας προβληματίσει για πολύ σοβα-ρότερες και αξιολογώτερες απόπει-ρες. Οι Έλληνες, εξ αιτίας της κρίσης, είναι αυτή την περίοδο ανοικτοί στις αλλαγές.

«Η θεωρία είναι γκρίζα αλλά το δένδρο της ζωής πάντα πράσινο».Ν.Π.: Η πολιτική ή η πνευματική δραστηριότητα ασκεί ισχυρότερη και βαθύτερη επίδραση στην Ιστορία των Εθνών; Θα είχατε μεγαλύτερη επιρ-ροή στις συνειδήσεις εάν είχατε εντα-χθεί σε κάποιο μεγάλο κόμμα, π.χ. το ΠΑΣΟΚ, είχατε εκλεγεί βουλευτής και πιθανόν διατελέσει υπουργός, από την πορεία σας ως εκδότη-συγγρα-φέα-κορυφαίου διανοούμενου;

Γ.Κ.: Δυστυχώς, δεν μπορεί να υπάρ-ξει κάποια σίγουρη απάντηση. Διότι κανείς δεν μπορεί να προδικάσει ή να προβλέψει τι θα μπορούσε να έχει συμβεί σε μια περίπτωση που θα είχα πάρει έναν διαφορετικό δρόμο. Μπορεί ίσως ένα τυχαίο γεγονός (για παράδειγμα, εάν είχα εκλεγεί

στην βουλή με τους Οικολόγους Εναλλακτικούς) να είχε οδηγήσει σε κάποιες τροποποιήσεις, ακόμα και σημαντικές. Πάντως, ο καθένας ακο-λουθεί την μοίρα του ή, αν θέλετε, το «αστέρι» του. Η δική μου διαδρομή, συνδεδεμένη με την κοινωνική μου προέλευση και την ψυχοσύνθεσή μου, με οδηγούσε διαρκώς στην άρ-νηση της «κανονικότητας» και την αμφισβήτηση του κυρίαρχου λόγου ενώ, ταυτόχρονα, οι καταβολές μου στην επαρχιακή και αγροτική Ελλάδα με έκαναν πάντα να έχω μια αίσθηση ρεαλισμού. Έτσι, αν και πολύ συχνά «το κεφάλι μου ήταν έξω και μάζευε στιχάκια», τα πόδια μου πατούσαν σχετικά στέρεα στη γη.

Για παράδειγμα, από τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης, ενώ πάλευα για την «αυτονομία» των εργαζομένων απέναντι στο ίδιο το πολιτικό σύστημα, την ίδια στιγμή, απέρριπτα την ψευδοεπαναστατική αντίληψη για το «ανολοκλήρωτο Πολυτεχνείο». Διότι γνώριζα πως, αν και αυτό που είχε ήδη επιτύχει ήταν τεράστιο, δεν θα είχε πραγμα-τοποιηθεί καν χωρίς την εθνική προ-δοσία της Κύπρου. Αυτή η ιστορική οπτική για την δράση των ανθρώ-πων με έκανε να αντιμετωπίζω την ίδια μου την δράση με μια σχετική αποστασιοποίηση, πράγμα που με προστάτευσε τόσο από την γελοι-οποίηση όσο, εκείνα τα πρώτα χρό-νια, και από την τρομοκρατία. Διότι η τρομοκρατία είχε ως ιδεολογική της αφετηρία το αίτημα της «ολο-κλήρωσης», «εδώ και τώρα», του Πολυτεχνείου, ξεχνώντας τις πραγ-ματικές διαστάσεις ενός κινήματος τριών ημερών, και του γεγονότος ότι τα πιο «ακραία» αιτήματα που μπο-ρούσαν να γίνουν αποδεκτά από τον ελληνικό λαό ήταν ακριβώς η καρα-μανλική μεταπολίτευση, η αποπομπή του βασιλιά και η σταδιακή επέκταση των πολιτικών κατακτήσεων της με-ταπολίτευσης στο κοινωνικό πεδίο.

Εάν δεν είχε υπάρξει η καταστροφή της Κύπρου, που εξασθένισε αποφα-σιστικά τις κυρίαρχες στρατιωτικές και πολιτικές ελίτ της χώρας, ούτε αυτά θα είχαν γίνει αποδεκτά, με δεδομένο το επίπεδο συνειδητοποί-ησης του ελληνικού λαού εκείνη τη στιγμή.

Το πραγματικό αντιστασιακό κίνημα ήταν εξαιρετικά ασθενές και γι’ αυτό εξ άλλου η γενιά του Πολυτεχνείου, εκτός από μια μικρή ομάδα τρομοκρατών που θέλησαν να «συνεχίσουν», αποτέλεσε την γε-νιά που στήριξε προνομιακά το κα-θεστώς και τον εκσυγχρονισμό του στην μεταπολιτευτική του περίοδο. Έτσι, η προβολή από την πλευρά μου των πλέον σύγχρονων αναλύσε-ων, όπως για τον χαρακτηρισμό του υπαρκτού σοσιαλισμού ως κρατικού καπιταλισμού ήδη από το 1966, ή η συνηγορία μου για την αυτονομία της εργατικής τάξης και την ανάγκη της συγκρότησης των εργοστασια-κών σωματείων στην μεταπολιτευ-τική Ελλάδα, συνδυάζονταν με την επιμονή μου στα εθνικά ζητήματα, και ιδίως το Κυπριακό, ή την άρνηση της ψευδοεπαναστατικής φρασεολο-γίας και πρακτικής του φοιτητικού συνδικαλισμού.

Έτσι, ήδη κατά την δεκαετία του ’70, παρ’ότι συμμετείχαμε στις φοι-τητικές καταλήψεις και συγκρου-στήκαμε με την ΚΝΕ, είχαμε αντι-ταχθεί στην θεωρία του «εύκολου πτυχίου» και του «πολιτικού 5», που οδηγούσε στην διάλυση κάθε ηθικής αξίας και αρχών. Όπως το-νίζαμε, εάν κανείς θέλει να αρνηθεί την τάξη του και την σημασία των πτυχίων, όπως διατείνονταν οι ψευ-δοεπαναστάτες, που στελέχωσαν αρ-γότερα το μεταπολιτευτικό κράτος, τότε θα έπρεπε να αρνηθεί το ίδιο το πτυχίο, όπως είχαμε κάνει εμείς οι ίδιοι. Προσωπικά, παρ’ότι είχα ολο-κληρώσει τις οικονομικές σπουδές μου στο πανεπιστήμιο των Παρισίων,



είχα αρνηθεί να πάρω το πτυχίο μου το οποίο και πήρα μετά από είκοσι χρόνια όταν έκανα μία εργασία το 1992, στο Παρίσι, και η σύντροφός μου άφησε για δεκαπέντε χρόνια την ιατρική, την οποία είχε ολοκληρώσει, ενώ άλλοι φίλοι και σύντροφοι έγι-ναν εργάτες και οικοδόμοι παρ’ότι είχαν πτυχία και μεταπτυχιακά. Δεν είναι δυνατόν να αρνείσαι την αστι-κή γνώση αλλά να διεκδικείς το «εύ-κολο πτυχίο» και τις «γενικευμένες αντιγραφές», που θα σου προσφέ-ρουν προνόμια στην αγορά εργασί-ας. Ταυτόχρονα, ενώ διαπνεόμαστε από έναν ασυγκράτητο ακτιβισμό, επιμέναμε παράλληλα σε μια υψηλή θεωρητική επεξεργασία της άποψής μας, συνδιαλεγόμενοι για πολλά χρόνια με αντίστοιχα ρεύματα του εξωτερικού.

Ενδεικτικό της παρασιτικής υφής πολλών από τα λεγόμενα νέα κινή-ματα στην Ελλάδα, και συνέπεια της επιταχυνόμενης παρασιτοποίησης της ελληνικής κοινωνίας, υπήρξε ένα σημαδιακό γεγονός. Η πρώτη μεγάλη κινητοποίηση για το νέφος της Αθήνας, το 1979-80, μας έφερε από την αρχή σε αντίθεση με τον παρασιτικό λαϊκισμό μιας οικολο-γικής ομάδας της Αθήνας, με την οποία συνεργαζόταν η ομάδα μας, η Ρήξη, και η οποία υποστήριζε, όπως και όλο το κομματικό και μιντια-κό σύστημα, ότι για το νέφος της Αθήνας υπαίτια ήταν τα εργοστάσια και όχι, όπως ήταν η πραγματικότη-τα, κατ’ εξοχήν οι μηχανές εσωτερι-κής καύσης των αυτοκινήτων και τα καλοριφέρ! Δηλαδή, ένα μέρος των Ελλήνων οικολόγων –εν πολλοίς το ίδιο που συνεχίζει και σήμερα να ευτελίζει τις οικολογικές ιδέες στην Ελλάδα– αρνούνταν από την αρχή να στιγματίσει τον καταναλωτικό, κατ’ εξοχήν, χαρακτήρα της μόλυν-σης της Αθήνας, προκειμένου να φανεί αρεστό στους ιδιοκτήτες των αυτοκινήτων και τους κατόχους των

διαμερισμάτων. Το ίδιο θα συμβεί μερικά χρό-

νια αργότερα, όταν θα θέσουμε ως κεντρικό αίτημα για την χωροτα-ξική αναδιάρθωση της χώρας την μεταφορά της πρωτεύουσας εκτός Αθήνας. Και τότε οι τόσο «ριζοσπά-στες» Οικολόγοι αντιτάχθηκαν σε αυτό το αίτημα για λόγους «ρεαλι-σμού».

Αυτός ο ιδιαίτερος χαρακτήρας της δραστηριότητάς μας, όρισε μια ιδιαίτερη πραγματικότητα, όπου, παρά την συμμετοχή μας σε έναν αμέτρητο αριθμό κινητοποιήσεων, παρά την έκδοση δεκάδων περιοδι-κών και βιβλίων, παρά την αδιάκο-πη σύγκρουσή μας με τις δυνάμεις καταστολής και το κράτος, βρισκό-μαστε σε μια εντελώς παράδοξη κατάσταση. Από την μία πλευρά, το κράτος μας κατεδίωκε ως «τρο-μοκράτες» (ήταν εύκολο εξ άλλου διότι εμείς δεν κρυβόμασταν) και από την άλλη πλευρά οι τρομο-κράτες μας μισούσαν, τουλάχιστον εξ ίσου, διότι μέσα στον χώρο της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς διεξαγάγαμε έναν αδιάκοπο πόλεμο ενάντια στην λογική του ένοπλου αυθορμητισμού και του αυτισμού των ψευδοεπαναστατικών ομάδων. Παράλληλα, όσο περνούσαν τα χρόνια, τόσο πιο έντονη γινόταν η αντίθεσή μας με την Άκρα Αριστερά στο θέμα του πατριωτισμού και της εθνικής ταυτότητας.

Αν λοιπόν συνυπολογίσει κανείς όλα αυτά τα χαρακτηριστικά, νομί-ζω ότι θα ήταν μάλλον παράδοξο να είχαμε, εγώ και οι σύντροφοί μου, μια διαφορετική πορεία, κινούμενοι διαρκώς ανάμεσα στην απόρριψη του συστήματος και την παράλλη-λη άρνηση της κάθε είδους αυθεντί-ας και των επαναστατικών σεκτών. Πιστεύω, εξ άλλου, πως το γεγονός ότι μείναμε «όπως μας γέννησε η μάνα μας ισπανία», χωρίς δηλαδή καμμία εμπλοκή με οποιαδήποτε

μορφή εξουσίας, με κανένα κόμμα, με καμμιά ξένη δύναμη, μας έδινε την δυνατότητα να αποτελούμε κυριο-λεκτικώς ένα «παρατηρητήριο της μεταπολίτευσης», να συμμετέχουμε σε αυτήν και ταυτόχρονα να μένου-με αρκετά απόμακροι. Δεν γνωρίζω εάν η ένταξή μου σε κάποιο κόμμα, ή ακόμα και στο πανεπιστήμιο, όπως πολλοί φίλοι μου καθηγητές είχαν προτείνει, θα μου επέτρεπε, ιδιαίτερα στα μολυβένια χρόνια του εκσυγχρο-νισμού, να επιχειρήσω την κατάδυση στα έγκατα της ελληνικής ιδιοπρο-σωπίας, την οποία επιχείρησα από την δεκαετία του 90 και μετά.

Όπως εξομολογούμαι για πρώτη φορά γραπτώς, φτώχυνα, στην κυ-ριολεξία, στην δεκαετία του 1990, όταν η ελληνική κοινωνία και οι περισσότεροι φίλοι μου πλούτιζαν. Και αυτό όχι από κάποια αυτοτι-μωρητική πρόθεση, αλλά γιατί εκεί με οδηγούσαν οι επιλογές μου, να κόβω γέφυρες με τον κοινωνικό και προσωπικό μου περίγυρο, την επο-χή του εκσυγχρονιστικού μετασχη-ματισμού της ελληνικής κοινωνίας, τότε που γύρω μου περνούσαν τα δρεπανηφόρα άρματα της ιδιοτέλει-ας και της ενσωμάτωσης, και χάναμε φίλους, οικείους, παλιούς συντρό-φους. Θυμάμαι, για παράδειγμα, την έκπληξη της υπεύθυνης ενός εοκικού προγράμματος, το οποίο εγκατέλει-ψα, μετά από δύο χρόνια εφαρμογής του, και ενώ αυτή εισηγούνταν την ανανέωσή του. Ένιωθα, ίσως, ενδό-μυχα, πως, στην δεύτερη περίοδο της μεταπολίτευσης, την «εκσυγχρονι-στική», που κράτησε πολλά χρόνια, μέχρι την κατάρρευση του 2009, ο δρόμος γινόταν ιδιαίτερα μοναχι-κός, πως το μέλλον μας είχε πολύ αλμύρα και κατά συνέπεια έπρεπε να αποκτήσω κάτι από το ήθος των ασκητών μοναχών μας, για να πε-ράσω, κατά το δυνατόν αλώβητος, αυτήν την άλλη εκμαυλιστική έρημο του εκσυγχρονισμού. Τότε εξ άλλου




πήγα για πρώτη φορά και στο Άγιον Όρος και πήρα και ένα σύνολο από επώδυνες προσωπικές αποφάσεις.

Πιστεύω ότι, μόλις σήμερα, τα τελευταία χρόνια, με «το τέλος της μεταπολίτευσης», καθίσταται ίσως δυνατός ένας νέος πολιτικός ρόλος για μια άποψη σαν την δική μας, που αναζητά μια «μη μεσσιανική ουτοπία». Θεωρεί, δηλαδή, αναγκαία την διαμόρφωση προταγμάτων από τους ανθρώπους και τις κοινωνί-ες, γνωρίζοντας ταυτόχρονα ότι η εκπλήρωσή τους θα είναι διαρκώς ανολοκλήρωτη και εσαεί ζητούμε-νη. Ίσως μόνο σήμερα –που κατέρ-ρευσαν οι μεγάλες ουτοπίες του 20ού αιώνα, ενώ έχει καταδειχτεί και η αθλιότητα του υπαρκτού φιλελευθε-ρισμού– να γίνει δυνατή η σύνθεση ανάμεσα σε μια «μεγάλη αφήγηση», που μπορεί να γνωρίζει τα όριά της, και τις «μικρές αφηγήσεις», ατομι-κές και συλλογικές. Μόνο μετά το «πικρό» τέλος της μεταπολίτευσης, στην διάρκεια της οποίας οι Έλληνες θέλησαν να βυθιστούν, χωρίς καμμιά αυτοσυγκράτηση, στο ποτάμι της παγκοσμιοποίησης και της ηδονικής πλησμονής, καταστεί ίσως δυνατή μια πορεία ανασυγκρότησης. Ίσως «σήμερα να έχει έλθει η ώρα μας». Μόνο που αυτό δεν ταυτίζεται, ούτε μπορεί να ταυτίζεται απαραίτητα με την δική μου ατομική διαδρομή. Ο άνθρωπος, δυστυχώς, έχει μόνο μία ζωή, αλλά ευτυχώς πιστεύω και στα συλλογικά υποκείμενα, εκτός από τα ατομικά! Quien sabe?

Ν.Π.: Εκφράσατε πρόσφατα την άποψη ότι ο Ελληνισμός βρισκόταν σε επαναστατική κατάσταση από το 1770 έως το 1922. Ασφαλώς πίσω από αυτήν υπήρχε ο συλλογικός στόχος της οικουμενικής αποκατάστασης, δηλαδή της Μεγάλης Ιδέας. Υπήρχε όμως και διεθνής ρευστότητα, που δημιουργούσε παράθυρα ευκαιρί-ας. Μάλιστα, το 1921, ο ελληνικός

Στρατός βρισκόταν 30 χιλιόμετρα από την Κωνσταντινούπολη και στα πρό-θυρα της Άγκυρας. Υπάρχουν σήμερα ή θα υπάρξουν στο μέλλον παρόμοιες συγκυρίες; Μπορεί να υπάρξει παρό-μοια δυναμική;

Γ.Κ.: Είναι προφανές ότι ο Ελληνισμός, ως μέγεθος, τουλά-χιστον στην παρούσα φάση των εθνών-κρατών, έχει συρρικνωθεί. Εξ άλλου δεν διαθέτει πλέον ούτε την οικονομική ισχύ, που είχε σε όλη την καθ’ ημάς Ανατολή, ούτε τους πλη-θυσμούς ούτε την πολιτισμική ακτι-νοβολία. Επομένως, τα όνειρα και τα οράματά μας πρέπει να προσαρμο-στούν σε μια αδήριτη πραγματικότη-τα. Ταυτόχρονα, θα πρέπει να γίνουν βαθύτερα, αν μπορούμε να επιτύ-χουμε αυτόν τον «τετραγωνισμό του κύκλου». Ο ευρύτερος ρόλος του Ελληνισμού θα πρέπει λοιπόν να αναζητηθεί πρωταρχικά στην εμβάθυνση της ταυτότητάς μας, προϋπόθεση για μια νέα πιθανή δι-εύρυνση του χώρου της ακτινοβολί-ας της. Σύμφωνα με μια φράση μου, διατυπωμένη πριν είκοσι χρόνια, «θα πρέπει να ολοκληρώσουμε το έθνος μας για να μπορέσουμε κάποτε να το ξεπεράσουμε».

Θα πρέπει να επενδύσουμε σε ένα ευρύτερο βαλκανικό πλαίσιο, ξεπερνώντας μικροεθνικισμούς και ανούσιες αντιθέσεις, ώστε να μπο-ρέσουμε κάποτε να έρθουμε σε έναν διάλογο, τουλάχιστον με το δυτικό τμήμα της Τουρκίας. Ένας τέτοιος διάλογος προϋποθέτει βέβαια την αναχαίτιση του νεοθωμανικού επε-κτατισμού, τον ουσιαστικό εκδημο-κρατισμό της Τουρκίας, την δημι-ουργία ενός αυτόνομου κουρδικού κράτους στα εδάφη που κατοικού-νται από το κουρδικό έθνος. Μόνον υπ’ αυτές τις προϋποθέσεις είναι δυ-νατόν να υπάρξει ελληνοτουρκική φιλία, ή έστω ειλικρινής διάλογος. Στο μεταξύ, πρέπει να επιμείνουμε

στην πολιτική της αποτροπής και να οικοδομήσουμε τις απαραίτητες συμμαχίες γι’ αυτό.

Στο εσωτερικό πεδίο, θεραπεύο-ντας πριν από όλα την δημογραφική μας παρακμή, θα χρειαστεί να επεν-δύσουμε πρωταρχικά στους τομείς της έρευνας, της καινοτομίας και του πολιτισμού, έτσι ώστε, παρά τα μι-κρά μεγέθη μας, να μεταβληθούμε σε έναν αξιοπρεπή συνεχιστή της μεγά-λης ιστορικής μας παράδοσης. Η νέα μεγάλη ιδέα του ελληνικού έθνους θα πρέπει να είναι η ενσωμάτωση αυ-τής της ασύγκριτης ιστορικής παρά-δοσης στην σημερινή μας ταυτότητα, ώστε να ενεργοποιήσουμε την εκτί-ναξή μας προς το μέλλον. Αυτό εν-νοώ με την φράση εκσυγχρονισμός της παράδοσης, την οποία θεωρώ ως το κεντρικό οραματικό πρόταγμα του νέου Ελληνισμού. Αν η Μεγάλη ιδέα επεδίωκε να συνενώσει τα διε-στώτα μέλη του Ελληνισμού σε ένα ενιαίο κρατικό σύνολο, σήμερα, πρέ-πει να ενσωματωθεί η παράδοσή μας σε ένα όλον, για να ενεργοποι-ήσουμε την επαναστατική εκτίναξη της σύγχρονης Ελλάδας. Δηλαδή, να αποπειραθούμε να ζωντανέψου-με και πάλι τα διεστώτα μέλη που χάθηκαν, μέσα από την συμπύκνω-σή τους στην παρούσα, μικρότερη πληθυσμιακά και γεωγραφικά, χώρα μας. Έλεγε ο Σεφέρης στην Στροφή, «φέραμε πίσω αυτά τα ανάγλυφα μιας τέχνης ταπεινής». Αν αυτά τα ανάγλυφα των τριών ή έξι χιλιάδων χρόνων μπορούν να μπουν στον κι-νητήρα της σύγχρονης Ελλάδας, μπορούμε και πάλι να προσφέρουμε όραμα στον σύγχρονο κόσμο.



Άσκρη Βοιωτίας, 16/8/2014Κύριε Διευθυντά,Σε απάντηση δημοσιεύματος στο Περιοδικό σας Νέα Πολιτική με ειδική αναφορά στην κρίση των Ιμίων

(τεύχος 6) παρακαλώ όπως δημοσιευθούν τα ακόλουθα:Οι ισχύοντες Κανόνες Εμπλοκής (χρήση στρατιωτικής βίας υπό προϋποθέσεις) είχαν αναθεωρηθεί τον

Μάϊο 1995 και κάλυπταν πλήρως το περιεχόμενο της κρίσης. Εκείνο που απουσίασε στον χειρισμό της κρίσης ήταν η πολιτική βούληση εφαρμογής των. Επρόκειτο για στρατιωτικές ενέργειες η αποδέσμευση των οποίων αποτελούσε πολιτική ευθύνη (ΚΥΣΕΑ, Πρωθυπουργός). Η στρατιωτική ηγεσία/ΑΓΕΕΘΑ έκανε σχετικές ει-σηγήσεις.

Η αναφορά στο άτομό μου για «προσωπική τραγωδία που έλαχε», εφ’ όσον δεν συνδέεται με την ανήθι-κη και πολιτικά ανέντιμη προσπάθεια της τότε πολιτικής ηγεσίας να μεταφέρει πολιτικές ευθύνες προς τις ΕΔ και την στρατιωτική τους ηγεσία, πέραν του ότι είναι άδικη, δημιουργεί εσφαλμένες εντυπώσεις σε βάρος μου.

Κύριε Διευθυντά, αποτελεί ελληνική πρωτοτυπία να μην ακολουθεί τις ελληνοτουρκικές κρίσεις συγκρο-τημένη ανάλυση, θεσμικά επεξεργασμένη, με την συμμετοχή και της Βουλής. Εκεί θα κατατίθενται όλα τα δε-δομένα συμπεριλαμβανομένων των πολιτικών επαφών με τον ξένο παράγοντα. Έως τότε οι σκοπιμότητες θα σκεπάζουν την αλήθεια και ο λαός θα παραμένει απληροφόρητος.

Ο ΑΓΕΕΘΑ ό,τι είπε και διέταξε παραμένει καταγεγραμμένο. Ουδεμία δε επαφή, άμεση ή έμμεση, με τον ξένο παράγοντα είχε.

Όσοι έζησαν εκ του σύνεγγυς την κρίση ομολογούν ότι το ηθικό και η ετοιμότητα ήταν υψηλά, ενώ υπήρξε εμπιστοσύνη στην ηγεσία των ΕΔ.

Η άρνηση της πολιτικής ηγεσίας να προσδιορίζει συνεχώς και να επικοινωνήσει εντός και εκτός συγκε-κριμένα το πότε και πόση στρατιωτική βία θα εφαρμοσθεί, δεν ήταν αποτέλεσμα απουσίας «προκατασκευ-ασμένης επιλογής» υπό μορφή Κανόνα Εμπλοκής. Σε μία ταχέως εξελισσόμενη κατάσταση, παρουσία αντι-πάλου βουλήσεως και τρίτου παράγοντα, η πολιτική ηγεσία –όπως άλλωστε έχει γράψει και παλαιότερα ο κ. Παπαγιαννίδης– δεν ανέλαβε τις ευθύνες της.

Το δράμα δεν είναι προσωπικό, δυστυχώς είναι εθνικό, γιατί το κενό ηγεσίας δεν ήταν παρόν μόνο στα Ίμια.Κύριε Διευθυντά, ως Έλληνας πολίτης ανησυχώ για τα συμβαίνοντα και επερχόμενα στον γεωπολιτικό μας

ορίζοντα. Δοκιμάζονται ζωτικά εθνικά συμφέροντα σε περίοδο μειωμένης εθνικής ισχύος. Έρχονται χαλεποί καιροί που επιβάλλουν απονομή προτεραιότητας στην εθνική ασφάλεια και την πνευματική και φυσική επιβί-ωση του λαού. Η αντικειμενική και χωρίς προκαταλήψεις συμβολή των ΜΜΕ στην ενημέρωση του λαού, στην στρατηγική ανάλυση, καθώς και τον έλεγχο της κάθε μορφής αρχής καθίστανται ιδιαίτερα σημαντικά.

Χρήστος ΛυμπέρηςΝαύαρχος ε.α., Επίτιμος Α/ΓΕΕΘΑ

επιστολή του επίτιμου Α/ΓΕΕΘΑ Ναυάρχου Χ. Λυμπέρη

Σημείωση της Νέας Πολιτικής

Ασφαλώς ίχνος υπαινιγμού δεν υφίσταται στο άρθρο του κ. Α. Δ. Παπαγιαννίδη για την στάση του επίτιμου Αρχηγού ΓΕΕΘΑ κ. Χρήστου Λυμπέρη στα Ίμια. Η δε «τραγωδία» στην οποία αναφέρεται το άρθρο αφορά την πρόδηλη δι-άσταση μεταξύ των προσδοκιών και των αυτονόητων του τότε Αρχηγού με την πολιτική ηγεσία Σημίτη-Πάγκαλου. Η ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ έχει αφιερώσει ειδικό τεύχος, μοναδικό στην βιβλιογραφία, κατά την πρώτη της περίοδο (2005-2009), στην κρίση των Ιμίων, στο οποίο τόσο ο κ. Λυμπέρης όσο και άλλοι κορυφαίοι στρατιωτικοί ηγέτες παρουσί-ασαν την αντίθετη προς την τότε κυβερνητική προπαγάνδα εμπειρία τους επί του πεδίου. Σε προηγούμενο τεύχος, το παρόν έτος, ο κ. Ναύαρχος είχε επίσης την ευκαιρία να παρουσιάσει τις τεκμηριωμένες θέσεις του για το σημαντι-κό ζήτημα της εθνικής άμυνας. Συμφωνούμε απολύτως με τον κ. Ναύαρχο ότι στις δύσκολες εποχές που έρχονται η εθνική άμυνα και η ασφάλεια θα αποτελέσουν υψηλές προτεραιότητες και θα απαιτήσουν μία τελείως διαφορετική πολιτική λογική.

εξωτερική πολιτική & άμυνα

45ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

Η κατάληψη της δεύτερης μεγαλύτερης πό-λης του Ιράκ, της Μοσσούλης, με πληθυ-σμό δύο εκατομμυρίων και κέντρου τερά-

στιων πετρελαϊκών κοιτασμάτων, από τους μαχητές της οργάνωσης «Ισλαμικό Κράτος στο Ιράκ και στο Λεβάντε» (πρώην Αλ-Κάϊντα του Ιράκ), άφησε άφω-νη την παγκόσμια κοινή γνώμη και τα ισχυρά κέ-ντρα αποφάσεων της Δύσης. Την κατάληψη-σοκ της Μοσσούλης ακολούθησε η κατάληψη της Τικρίτ, γε-νέτειρας του Σαντάμ Χουσεΐν, και των διϋλιστηρίιων του Μπαϊτζί, των μεγαλύτερων του Ιράκ. Ήδη οι μα-χητές της Τζιχάντ προετοιμάζουν την ανασύσταση του Χαλιφάτου των Αββασσιδών στην ίδια την Βαγδάτη.

Ήδη εδώ και μήνες, υπό τον έλεγχο των ακραί-

ων ισλαμιστών βρίσκονται περιοχές των επαρχιών Κιρκούκ και Σαλαχεντίν, η Φαλούτζα καθώς και περι-οχές της επαρχίας αλ-Άνμπαρ. Ταυτόχρονα μαίνονται οι μάχες μεταξύ των κρατικών δυνάμεων ασφαλείας του Ιράκ και των ισλαμιστών σε νοτιότερες περιοχές.

Η κυβέρνηση του Νούρι-αλ-Μαλίκι αποδείχθηκε εντελώς ανίκανη να αναχαιτίσει την μεσαιωνικού τύ-που προέλαση των μαχητών της «τζιχάντ», που επιδι-ώκουν να μεταβάλουν το Ιράκ σε ισλαμικό θεοκρατικό κράτος. Οι ΗΠΑ ήδη ζητούν την αντικατάστασή της και όταν κυκλοφορήσει αυτό το τεύχος πιθανότατα θα έχει αντικατασταθεί με άλλη.

Η (υπαρκτή πλέον) προοπτική να αποκτήσει μία ακραία οργάνωση αποσχισθείσα από την Αλ-Κάϊντα

Επιχείρηση αναβίωσης του Χαλιφάτου

ΦΑΚΕΛΛΟΣ

Στην Εγγύς Ανατολή το μέλλον είναι το παρελθόν


46 ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

εδαφική βάση, αλλάζει άρδην τα δεδομένα στην Μέση Ανατολή. Οι ισλαμιστές έχουν βαρύ οπλισμό, ανταπόκρι-ση στην κοινή γνώμη, συνεχή εισροή εθελοντών και απο-φασιστικότητα. Τον θάνατό τους στην μάχη τον θεωρούν μιά μικρή λεπτομέρεια μπροστά στον κοινό τους στόχο. Είναι βέβαιο ότι θα επιχειρήσουν να προελάσουν στην Βαγδάτη και να αναβιώσουν το μεσαιωνικό χαλιφάτο.

Η πρόσκτηση έστω και περιορισμένης εδαφικής βά-σης θα τους δώσει την δυνατότητα να γίνουν παγκόσμιο σημείο αναφοράς των ομοϊδεατών τους, να εγαταστή-σουν επιχειρησιακό κέντρο και να αποκτήσουν σημείο εξόρμησης προς όλες τις κατευθύνσεις. Το κυριώτερο, θα

αφυπνίσουν αρχέγονες μνήμες στον μουσουλμανικό κό-σμο και θα προσδώσουν ρεαλιστική διάσταση στις φιλο-δοξίες του.

Ασφαλώς υπάρχουν σοβαροί αντίπαλοι. Η Τουρκία φιλοδοξεί να παίξει η ίδια τον ρόλο της ηγέτιδος των απανταχού μουσουλμάνων. Το σιιτικό Ιράν δεν θα επι-τρέψει εύκολα την εγκαθίδρυση ανταγωνιστικού ισλα-μικου καθεστώτος στο μαλακό του υπογάστριο. Η Σαουδική Αραβία θα αποσταθεροποιηθεί πολιτικά από μία πολιτικοθρησκευτική ριζοσπαστικοποίηση του πλη-θυσμού της. Φυσικά την μεγαλύτερη απειλή αισθάνε-ται το Ισραήλ, που περικυκλώνεται πλέον από φανατικά ισλαμικά καθεστώτα.

Ήδη έχουν συγκροτηθεί δύο αντίπαλα στρατόπεδα στην περιοχή: από την μία πλευρά στοιχίζονται η οργά-νωση «Ισλαμικό Κράτος στο Ιράκ και στο Λεβάντε» (η αυτονομημένη πρώην Αλ-Κάϊντα του Ιράκ), μαζί με τα υπολείμματα του καθεστώτος Σαντάμ. Στο βάθος σουν-

νιτικές σαουδαραβικές οργανώσεις και ολόκληρο το πα-γκόσμιο πλέγμα της Αλ-Κάϊντα.

Επίσης αυξάνεται σοβαρά η πιθανότητα αμερικανι-κής εμπλοκής. Ήδη ο Ομπάμα έθεσε στην διάθεση του Αλ-Μαλίκι κάθε δυνατή στρατιωτική βοήθεια.

Αλλά όλα αυτά, τελικά, οδηγούν σε όξυνση της πα-γκόσμιας πόλωσης μεταξύ του Δυτικού κόσμου και του Ισλάμ. Μία δυτική εμπλοκή θα εξαγριώσει περαιτέρω τους Μουσουλμάνους, από το φλεγόμενο Πακιστάν μέ-χρι τις μουσουλμανικές συνοικίες των ευρωπαϊκών μεγα-λουπόλεων, απ’ όπου φεύγουν, ως εθελοντές του ισλαμι-κού ιερού πολέμου, μη αφομοιωμένοι μουσουλμάνοι με

ευρωπαϊκά διαβατήρια.Αλλά και στην περίπτωση που η Δύση

«αναθέσει» στην Τουρκία να εκκαθαρίσει το τοπίο του βορείου Ιράκ, θα προκληθεί χωρίς απολύτως καμμία αμφιβολία γενική ανά-φλεξη στην Εγγύς και στην Μέση Ανατολή.

Η αναβίωση του μεσαιωνικού χαλι-φάτου σημαίνει όχι απλώς την μετατρο-πή του Ιράκ σε σουννιτική θεοκρατία, αλ-λά την επιχείρηση αναδόμησης ολόκληρης της Εγγύς και της Μέσης Ανατολής σε ενι-αία πολιτικοθρησκευτική επικράτεια, με κύ-ριο αντίπαλο τον Δυτικό Πολιτισμό.

Από την αντίθετη πλευρά συγκροτεί-ται ετερόκλητα το αντίπαλον δέος από την καταρρέουσα σιιτική κυβέρνηση της

Βαγδάτης, τις ιρανόφιλες σιιτικές οργανώσεις του νοτί-ου Ιράκ, το ανήσυχο Ιράν, τους Κούρδους που κατέλα-βαν το Κιρκούρκ γιά να σταματήσουν τους τζιχαντιστές, την αμήχανη και μάλλον αδρανή Τουρκία, την θορυβη-μένη αλλά απρόθυμη (προσώρας) αμερικανική εξωτερι-κή πολιτική.

Η επιχείρηση αναβίωσης του Χαλιφάτου, δηλαδή της ενοποίησης των μουσουλμάνων υπό ενιαία πολιτικοθρη-σκευτική διοίκηση, αποκαλύπτει τον βασικό άξονα της νοοτροπίας των ανθρώπων και των πολιτικών δομών στις χώρες της Ανατολικής Μεσογείου, Εγγύς και Μέσης Ανατολής. Το παρελθόν είναι τόσο ισχυρό στις συνειδή-σεις, που προσδιορίζει τις εξελίξεις, στην ουσία τις εργα-λειοποιεί για να ανασυγκροτήσει κόσμους που εθεωρού-ντο οριστικά χαμένοι.

Η ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ




Πόσο απέχει το Ιράκ(και η Ουκρανία) απο τα Βαλκάνια;

του Αντώνη Δ. Παπαγιαννίδη

Σ ε μια χώρα που πριν τέσσερις δεκαετίες βολεύ-τηκε στα «εθνικά της θέματα» - και διευθέτησε τα όποια συνειδησιακά της προβλήματα - με την

αυτο-αθωωτική διαπίστωση ότι «η Κύπρος κείται μα-κράν», διόλου περίεργο που ο τρόπος παρακολούθησης των δρωμένων στις εστίες ανάφλεξης που μας αφορούν είναι... η απόσταση.

Όταν βρισκόταν σε εξέλιξη το ντόμινο που ακό-μη δεν λέει να σταματήσει στην Ουκρανία, απο την «Ευρωπαϊκή» εξέγερση στο Μαϊντάν μέχρι την εμφάνι-ση στο προσκήνιο του ναζιστικού Δεξιού Τομέα και από την απορρόφηση της Κριμαίας απο την ρωσσία μέχρι την κατάλυση κάθε τάξης στην Ανατολική Ουκρανία, πέρα από τις απλοϊκές τάσεις κάποια στιγμή να... προ-σφέρει η Ελλάδα «καλές υπηρεσίες» ως προεδρεύου-σα της ΕΕ, η χώρα μας οχυρώθηκε πίσω από το ότι από την Ουκρανία μας χωρίζει η βουλγαρία, η Ανατολική Θράκη, η Μαύρη Θάλασσα - τρέχα γύρευε!.

Τώρα πάλι που η έννοια «ανάφλεξη» στην καρδιά της Εγγύς Ανατολής αποκτά εντελώς διαφορετική, ζαλιστι-κή έννοια, με τους τζιχαντιστές της ISιS (του ισλαμικού Κράτους του ιράκ και του Λεβάντε) του Aμπού Μπακρ αλ Μπαγκντάντι να έχουν καταλάβει την Μοσσούλη των πετρελαίων και το Τικρίτ του Σαντάμ Χουσεϊν (και να έχουν ενθυλακώσει 300 εκατομμύρια εις κροτούν από τις τράπεζες της περιοχής: πάντα χρήσιμο λίγο ρευστό), η αντίστοιχη επανάπαυση θα είναι ότι μεσολαβεί για μας απ’ αυτά τα ακραία πράγματα μια Τουρκία, μια Συρία/Εγγύς Ανατολή και αρκετή Ανατολική Μεσόγειος.

Ή, να το πούμε αλλιώς, η Ελλάδα, όταν τα πράγ-ματα αγριεύουν στην ευρύτερη περιοχή της, θυμά-ται ότι είναι «απλώς» μια βαλκανική χώρα (αφήνου-με κατά μέρος όσους ακόμη προσβλέπουν στο ότι η Ελλάδα έχει ως ασπίδα της «την Ευρώπη») και, στην βαλκανική, οι πραγματικά άγριες εποχές απέχουν κά-που δυο 10ετίες, όχι;

Όχι! Μια πρώτη -άμεση, κι ας φαίνεται απόμακρη- διασύνδεση που καταλύει την βολική έννοια της «από-στασης» (του «αυτά αφορούν άλλους») είναι η συνειδη-τοποίηση του τραγικού ρόλου που έχει διαδραματίσει η Αμερικανική, κι από δίπλα η Ευρωπαϊκή «πολιτική» και στις δύο περιπτώσεις. Η ίδια προσπάθεια να οδηγηθούν εξελίξεις με πρόσχημα τον εκδημοκρατισμό, που ζήσαμε

πριν δύο δεκαετίες στα βαλκάνια, πυροδότησαν και την Ουκρανία (όπου απλώς η Ευρωπαϊκή/Γερμανική αδεξι-ότητα και προθυμία στήριξης ναζιστικών στοιχείων πα-ραμέρισε κάποια στιγμή την αρχική Αμερικανική ανά-μειξη...) και τώρα την νέα φάση του Μεσανατολικού. Μόλις στην τελευταία στροφή εκδήλωσης της ISIS, ο Μπαράκ Ομπάμα μετακίνησε την στήριξη που παρείχε στην Συρία σε ισλαμιστικές κινήσεις, οι οποίες συμπα-ρατάσσονταν για ανατροπή του Χαφέζ ελ Άσσαντ: κυ-ριολεκτικά την ώρα που ο Αλ Μπαγκνταντί βρισκόταν στα 100 χιλιόμετρα από την βαγδάτη, η Άγκυρα διέκο-ψε την στήριξη της Τζαμπίτ αλ Νάσρα, σε στενή διασύν-δεση με την συριακή διάσταση της ISIS.

Μία δεύτερη διασύνδεση είναι η -πρόδηλη, πλέον, ακόμη κι αν προσπαθεί κανείς να την αποδιώξει- μαχη-τική ισλαμική διάσταση που προσλαμβάνει η προέλα-ση της ISIS στην Εγγύς Ανατολή, με την διακηρυγμέ-νη λογική της τζιχάντ και την μόλις υποδόρια διασύν-δεση με στοιχεία Αλ Κάϊντα. Αυτό, άλλωστε, αφύπνισε/κινητοποίησε και τις ΗΠΑ και στο βάθος-βάθος τους Ευρωπαίους. Πλην όμως, ευθύς αμέσως, ο πρόεδρος Ομπάμα ξεκαθάρισε ότι με τίποτε δεν θα υπάρξει πα-ρουσία Αμερικανών στρατιωτών επί του εδάφους, στο «αποτυχημένο κράτος» ιράκ (όπως δεν υπήρξε και στην Συρία, άλλωστε, παρά τις διάφορες κόκκινες γραμ-μές που παρέβη το καθεστώς Άσαντ). Χωρίς να υπάρ-χει η ισλαμική διάσταση στην τραγωδία της Ουκρανίας (αν και δεν έχει ποτέ πάψει να σιγοβράζει δίπλα, στον Καύκασο), το παιχνίδι με τους φονταμενταλισμούς απηχείται με το ναζιστικό φαινόμενο, εκεί.

Ο συνδυασμός, λοιπόν, των ευκαιριακών συμμαχιών («ο εχθρός του εχθρού μου είναι φίλος μου») με την επί-κληση υψιπετών αρχών («δημοκρατικοποίηση», «κοινω-νική απελευθέρωση»), που εγκαταλείπονται ευθύς ως διαφανεί ότι... κοστίζουν, είναι ένα μοτίβο που σταθε-ρά επανέρχεται. Ήδη, μπροστά στην (σουννιτική) απει-λή της ISIS, το (σιιτικό) ιράν είναι έτοιμο να προστρέξει σε βοήθεια του καθεστώτος του Νούρι αλ Μαλίκι στο ιράκ, σε άτυπο συντονισμό με τις ναυτικές δυνάμεις των ΗΠΑ (συμβολικό: το George Bush κέντρο της μονάδας που κινήθηκε προς τον Κόλπο...), που σχεδιάζουν «χει-ρουργικές επιθέσεις» κατά της ISIS. Μην πείτε ότι δεν βλέπετε βαλκανικές μνήμες, να ξυπνούν!


Ιρανικά διλήμματα στην Μεσοποταμία του Γιάννη Χατζόπουλου

Η ξαφνική ανάφλεξη στην Εγγύς Ανατολή έχει δημιουργήσει έντονη ανησυχία στην Τεχε-ράνη, που βλέπει τους σουννίτες, που έχα-

σαν τον έλεγχο του ιράκ με την πτώση του Σαντάμ, να επανακάμπτουν θεαματικά. Επίσης το ιράν βλέπει την έξαρση του κουρδικού εθνικισμού να απειλεί την περι-φερειακή του ασφάλεια. Το ιράν ανησυχεί εύλογα γιά την εξάπλωση της εξέγερσης των Κούρδων στις χώρες με κουρδική μειονότητα.

Ο πρόεδρος του ιράν Χασάν ροχανί τόνισε πως η χώρα του «θα αγωνισθεί εναντίον της βίας και της τρο-μοκρατίας» των τζιχαντιστών σουννιτών ανταρτών που επιτέθηκαν στο ιράκ. Το Ιράν σκοπεύει να λειτουργή-σει ως η περιφερειακή δύναμη που θα συσπειρώσει την σιιτική κοινότητα, με βασική επιδίωξη να θέσει υπό τον έλεγχό του το Ιράκ.

Από το 2003, το ιράν προσπάθησε να επηρεάσει την ιρακινή πολιτική σκηνή μέσω συνεργασίας με τους σιί-τες και τα κουρδικά κόμματα, με σκοπό την δημιουργία ενός ανίσχυρου ομοσπονδιακού κράτους που θα τεθεί υπό την επιρροή της Τεχεράνης. Επίσης, το ιράν υπο-στήριξε τις σιιτικές αντάρτικες ομάδες, και ενεθάρρυνε την ενίσχυση των Σιιτών στον οικονομικό και τον θρη-σκευτικό τομέα. Στόχος του ιράν ήταν να ενώσει τους σιίτες του ιράκ, έτσι ώστε να μπορεί να ασκήσει μέσω αυτών πολιτική επιρροή, εγκαθιδρύοντας μια κυρίαρχη σιιτική συμμαχία. Η Τεχεράνη ενεθάρρυνε τους στενώ-τερους συμμάχους της-το Ανώτατο ισλαμικό Συμβού-λιο του ιράκ (ISCI), την Ντάουα και τους Σαδριστές, να συμμετάσχουν στην ανασυγκρότηση του ιρακινού κρά-τους και των θεσμών του εκ του μηδενός.

Ενώ αρχικά, μετά την πτώση του Σαντάμ Χουσεΐν, το ιράν επικεντρώθηκε στην ενίσχυση των παραδοσιακών

σιιτών συμμάχων του, στην συνέχεια συμπεριέλαβε σε αυτούς τον σαδριστικό «Στρατό του Μαχντί». ωστόσο, η συνεργασία του ιράν με τον Στρατό του Μαχντί αποδεί-χθηκε ιδιαίτερα προβληματική, λόγω της ενσωμάτωσης πολλών εγκληματικών στοιχείων στην σαδριστική πολι-τοφυλακή. Οι ριζοσπαστικές θέσεις της πολιτοφυλακής και του ανταγωνισμού για την εξουσία στο εσωτερικό της σιιτικής κοινότητας, σύντομα έφερε το ιράν σε σύ-γκρουση τόσο με το Ανώτατο ισλαμικό Συμβούλιο όσο και με την ιρακινή κυβέρνηση, υπονομεύοντας έτσι τις ιρανικές προσπάθειες για την ενοποίηση των σιιτών. Το Ιράν, επίσης, φέρεται να διευκόλυνε τις δραστηριότη-τες της Ansar al-Islam, μιας ομάδας σουννιτών τζιχα-ντιστών στο βόρειο Ιράκ, η οποία επεδίωκε την είσοδό της στους κύκλους των σουννιτών τζιχαντιστών.

Μέχρι το 2010, το ιράν παρείχε υποστήριξη προς τρεις σιιτικές ένοπλες ομάδες: την σαδριστική «Ταξιαρ-χία της Ημέρας της Επαγγελίας», που αποτελεί τον δι-άδοχο του Στρατού του Μαχντί, και δύο ειδικές ομάδες: την Asa›ib Ahl al-Haqq (Συνασπισμός των Δικαίων) και την Kata›ib Hezbollah (Τάγματα της Χεζμπολάχ). Μά-λιστα, μετά το 2010, μαχητές της Χεζμπολάχ εκπαιδεύ-ονται στο ιράν για να εξαπολύουν επιθέσεις στις αμερι-κανικές δυνάμεις.

Η ραγδαία κλιμάκωση των εξελίξεων στο ιράκ δη-μιουργεί νέα δεδομένα. Από την στιγμή που τα σύνο-ρα του ιράκ αμφισβητούνται και η εσωτερική συνο-χή του απειλείται, η στάση του ιράν προς τους αυτό-νομους Κούρδους αντάρτες και τους σουννίτες τζιχα-ντιστές αναμένεται να σκληρύνει. Για το ιράν θεωρεί-ται επιτακτική ανάγκη η ισχυροποίηση της συμμαχίας με την Συρία.

Η Τεχεράνη καλείται να ενισχύσει τον στρατό του



Επικίνδυνη συγκυρία γιά την ελληνική εξωτερική πολιτική

του Γιώργου Φοίνικα

Ο ι σουννίτες τζιχαντιστές του ισλαμικού Κράτους στο ιράκ και στο Λεβάντε καταλαμβάνουν το ιράκ πόλη-πόλη, απο-σκοπώντας στην δημιουργία μίας ισλαμικής (σουννιτικής)

θεοκρατίας στην καρδιά της Εγγύς Ανατολής! Νέες εξτρεμιστικές ομάδες Σουννιτών, ακόμα και πρώην Μπααθιστές και Σαλαφιστές, εντάσσονται ή προσχωρούν ή συνεργάζονται επιχειρησιακά στο πλευρό των ανταρτών του ιΚιΛ.

Στο άμεσο μέλλον δεν θα πρέπει να αποκλείεται κάποια αμε-ρικανική δυναμική παρεμβατική πρωτοβουλία, με ή χωρίς στρα-τεύματα στο έδαφος (“boots on the ground”), αναλόγως της έκβα-σης των ευρύτερων εξελίξεων και της επιχειρησιακής δυναμικής που μπορούν να διατηρήσουν οι ένοπλοι τζιχαντιστές του ιΚιΛ (στην πορεία τους προς την βαγδάτη και την δημιουργία ενός νέου αραβι-κού ισλαμικού κράτους στην περιοχή.

Εκτός της έκρυθμης κατάστασης, που προσδίδει απροσδιοριστία για το μέλλον ολόκληρης της περιοχής, η κλιμακούμενη εμφύλια σύρραξη μεταξύ των δυνάμεων του ιΚιΛ και των κυβερνητικών ιρα-κινών δυνάμεων έχει δημιουργήσει και συνθήκες γενικευμένης αν-θρωπιστικής κρίσης, καθώς οι νεκροί είναι ήδη εκατοντάδες, οι τραυ-ματίες χιλιάδες, ενώ, σύμφωνα με τον ΟΗΕ, μόνον από την ευρύτε-ρη περιοχή της Μοσσούλης έχουν προέλθει πάνω από ένα εκατομ-μύριο πρόσφυγες ή IDP’s (Internally displaced persons). Μια εξέλιξη

Άσσαντ, και να ηγηθεί ενός ισχυρού σι-ιτικού ‘μπλοκ’ εναντίον των μεγαλεπί-βολων σχεδίων των ισλαμιστών ανταρ-τών του ISIS. Τυχόν ανατροπή του κα-θεστώτος Άσσαντ θα σημάνει την πλή-ρη αποδυνάμωση της Χεζμπολλάχ στον Λίβανο και την οπισθοχώρηση της σιι-τικής πλειοψηφίας στο ιράκ.

Παράλληλα, το ιράν δείχνει πρόθυ-μο για έναρξη του διαλόγου με την Σα-ουδική Αραβία για την βελτίωση των διμερών σχέσεων και την ύφεση στην περιφερειακή αναταραχή. Η Σαουδι-κή Αραβία, η μοναρχία του σουννιτι-κού ισλάμ, είναι ο βασικός υποστηρι-κτής των ανταρτών που πολεμούν τον Σύρο πρόεδρο Μπασάρ αλ-Άσαντ, στε-νό σύμμαχο του ιράν.

Παρά τις σημαντικές προσπάθειες για την επέκταση της επιρροής του στο ιράκ, η στρατηγική του ιράν δεν έχει αποφέρει τα επιθυμητά αποτελέσμα-τα. Πρώτα απ’όλα, ο στόχος της ισχυ-ροποίησης των σιιτών στο ιράκ δεν επε-τεύχθη. Eπίσης, η βαγδάτη έχει συνάψει δύο σημαντικές συμφωνίες: την Συμ-φωνία Εταιρικής Σχέσης και Συνεργα-σίας Ευρωπαϊκής Ένωσης-ιράκ και την συμφωνία στρατηγικού πλαισίου ιράκ -Ηνωμένων Πολιτειών. Με την δεύτερη, οι ΗΠΑ θα έχουν στενή συνεργασία με την ιρακινή κυβέρνηση σε θέματα συ-νταγματικών δικαιωμάτων, ενεργειακής ανάπτυξης και τεχνολογίας.

Το Ιράν βλέπει την αμερικανι-κή εμπλοκή στο Ιράκ και από τις δύο όψεις. Από την μία, το Ιράν μπορεί να συνεργαστεί με τις ΗΠΑ ώστε να αντιμετωπιστεί η έκρυθμη κατάσταση στο Ιράκ. Από την άλλη, η περίπτω-ση υποστήριξης των Κούρδων από τις ΗΠΑ, με την προοπτική δημιουργίας ενός ισχυρού φιλοδυτικού Κουρδικού κράτους, θα έθετε υπό αμφισβήτηση την ιρανική επιρροή στο Ιράκ και θα σήμαινε το τέλος της ενεργειακής και γενικώτερης περιφερειακής πρωτοκα-θεδρίας της Τεχεράνης.


που, σε συνδυασμό με την όμορη συριακή και παλαι-στινιακή κρίσης, επιφέρει επιπρόσθετο ανθρωπιστικό άγος για τα όμορα κράτη της ευρύτερης περιοχής, της Κύπρου και της Ελλάδας μη εξαιρουμένης.

Το πρόβλημα όμως δεν σταματάει εκεί, καθ’ όσον οι γείτονες, όπως η Συρία, το ιράν και η Τουρκία, αλλά η Σαουδική Αραβία, το Κατάρ, αλλά και το ισραήλ, χω-ρίς να παραλείπονται και οι ευρύτεροι διεθνείς παίκτες, όπως οι ΗΠΑ, η ρωσσία, η Κίνα, κλπ., αντιλαμβάνο-νται ότι το όλο θέμα τους αφορά άμεσα και δεν είναι δι-ατεθειμένοι να παρακολουθούν την κατάσταση απολύ-τως άπραγοι. Οι διακηρύξεις περί της δημιουργίας ενός σουννιτικού κράτους (πυρήνα ισλαμιστικού «χαλιφά-του») σε περιοχές του ιράκ αλλά και της Συρίας, επιβε-βαιώνουν τον πολυδιάστατο και τον πολυεπίπεδο χα-ρακτήρα της κατάστασης, η οποία μέρα με την ημέρα κλιμακώνεται σε ένταση και διεθνοποιείται, αποκτώ-ντας πλέον χαρακτηριστικά σοβαρής εμπόλεμης σύρ-ραξης με απροσδιόριστη (πάντως όχι μικρή) χρονική διάρκεια.

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι σχέσεις του ιΚιΛ με την Τουρκία και δη με τον Ερντογάν. Σημειώνεται ότι, καθ’όσον μαχητές του ΙΚΙΛ μετείχαν ενεργά στις αντικαθεστωτικές επιχειρήσεις έναντι του καθεστώ-τος Άσαντ, η Τουρκία φέρεται να συνέβαλε αποφα-σιστικά (αν και όχι εμφανώς) στην επιχειρησιακή και κυρίως στην «λογιστική» υποστήριξη τους. Η δράση τους, κυρίως σε περιοχές στο βόρειο και βορειοανατο-λικό τμήμα της Συρίας, όπως είναι φυσικό, προκάλε-σε σημαντικές τριβές και με τις αντίστοιχες κουρδικές (συριακές και κατ’ επέκτασιν ιρακινές) δυνάμεις στις περιοχές αυτές.

Σε αυτό το πλαίσιο, δεν θα πρέπει να αποκλείε-ται και η «αξιοποίηση» αυτών των εξελίξεων από τον Ερντογάν για σκοπιμότητες που αφορούν τόσο την τουρκική εσωτερική πολιτική σκηνή: την αναπλήρω-ση της τρωθείσας δημοφιλίας του Ερντογάν λόγω της διαρκούσης αντιπαλότητας με τις πολιτικές δυνάμεις του απόδημου Φεντουλάχ Γκιουλέν, όσο και στο ενδο-κυβερνητικό - εσωκομματικό πλαίσιο, με την διαφαι-νόμενη προσπάθεια αποστασιοποίησης του Ερντογάν από τον υπουργό του επί των Εξωτερικών Αχμέτ Νταβούτογλου, οι νεοοθωμανικοί αναθεωρητικοί ορα-ματισμοί του οποίου μάλλον επέφεραν περισσότερες «τριβές» με τους γείτονες και κυρίως του στρατηγικούς «φίλους» της Τουρκίας (ΗΠΑ, ισραήλ κλπ.), από ό,τι θα επιθυμούσε.

Οι πρόσφατες δε επαφές σε κορυφαίο επίπεδο

(συγκρότηση Ανώτατου Συμβουλίου Στρατηγικής Συνεργασίας) μεταξύ Ταγίπ Ερντογάν και Χασάν Ρουχανί, απέδωσαν μια στρατηγική συμφωνία Τουρκίας - ιράν, η οποία κάθε άλλο θα περάσει απαρατήρητη (με μάλλον αρνητικό πρόσημο) σε Τελ-Αβίβ, βαγδάτη, αλ-λά και σε Ουάσιγκτων, Μόσχα και ριάντ.

Για την Ελλάδα, η όλη κατάσταση αποτελεί μία εξαιρετικά κρίσιμη εξέλιξη, λόγω της διαφαινόμενης ανακατανομής στους συσχετισμούς ισχύος, αλλά και στην προβληματική βιωσιμότητα και/ή την διαφαινό-μενη ενδεχόμενη διαμόρφωση νέων κρατικών οντο-τήτων σε μία περιοχή εξαιρετικά κοντά της και με άμεσο αντίκτυπο στα εθνικά της συμφέροντα.

Το μεγαλύτερο, όμως, άμεσης κρισιμότητας, πρό-βλημα είναι η επικείμενη αλματώδης κλιμάκωση των ήδη αυξημένων ροών προσφύγων από την περιοχή της σύρραξης. Επίσης και των μετακινούμενων προς την Ελλάδα από άλλες όμορες περιοχές, που αν και δεν αντιμετωπίζουν τόσο άμεσο πρόβλημα, αντικειμενι-κά υφίστανται έμμεσες, αλλά όχι αμελητέες επιπτώσεις στο βιοτικό τους επίπεδο λόγω της κρίσης, ενισχύοντας έτσι τα αλλεπάλληλα κύματα παράνομων μεταναστών, προς χώρες της ΕΕ, δια μέσου κυρίως της Ελλάδας. Ένα πρόβλημα που, χωρίς την απαιτούμενη επίδειξη έμπρα-κτης αλληλεγγύης των Ευρωπαίων, «ηπειρωτικών» κυ-ρίως, εταίρων, αλλά και χωρίς την ψύχραιμη, ρεαλιστι-κή και με τον απαιτούμενο στρατηγικό σχεδιασμό απο-φασιστική πολιτική βούληση εκ μέρους των όσων μετέ-χουν στην διαδικασία λήψης των αποφάσεων στην ελ-ληνική επικράτεια, θα ακολουθήσει μοιραία την μόνη ρεαλιστική προοπτική, αυτή της μη αναστρέψιμης επι-δείνωσης. Μία εξέλιξη που θα επιφέρει ακόμη μεγαλύ-τερο φορτίο στις ήδη βεβαρυμένες κρατικές δομές και κατ’ επέκτασιν στην ελληνική κοινωνία, από την ακό-μη σοβούσα οικονομική και κοινωνική κρίση, αλλά και από το πλήθος (πλέον του 20% των ημεδαπών πολι-τών) των παράνομων αλλοδαπών.

Οι ανωτέρω, ιστορικού πλέον βεληνεκούς προκλή-σεις για τους διαχειριστές των κοινών στο ελληνικό κράτος φαίνεται να διαγράφονται αδυσώπητες. Είθε και οι πολιτικές ή στρατηγικές επιλογές για την αντι-μετώπισή τους να αποδειχθεί ότι θα σταθούν στο ύψος των περιστάσεων. Έστω και κατ’ ελάχιστον!



Ρωσσικά στοιχήματα στην Εγγύς Ανατολή του Σωτήρη Δημόπουλου

Ο τριχασμός της Συρίας και η επέλαση των ισλαμιστών στο ιράκ δεν αφήνει αμφιβολία ότι ο επίσημος χάρτης της Εγγύς Ανατολής

βαίνει προς ριζική επαναχάραξη. Η αποικιοκρατική συμφωνία Sykes-Picot είναι σε κάθε περίπτωση ξεπε-ρασμένη, καθώς οι εθνοτικές και θρησκευτικές διαφο-ρές των λαών της περιοχής έχουν αναδυθεί με τον πλέ-ον οξύ τρόπο. Η αντίθεση των σουννιτών με το σιιτικό τόξο, που εκτείνεται από τις ακτές της Μεσογείου μέχρι το ιράν και το Πακιστάν, έχει πάρει την μορφή της κα-θολικής αντιπαράθεσης. Εν μέσω αυτής της σύγκρου-σης, ο κουρδικός παράγων προβάλλει πλέον ως ο νέος σημαντικός παίκτης της Εγγύς Ανατολής.

Η τρέχουσα πράξη του μεσανατολικού δράματος συμπίπτει χρονικά με έναν νέο γύρο αντιπαράθεσης, ανάλογη του Ψυχρού Πολέμου, μεταξύ των ΗΠΑ και της Ρωσσίας. Η έναρξη αυτής της περιόδου σηματο-δοτείται τυπικά από τις εξελίξεις στην Ουκρανία -στις ανατολικές περιφέρειες της οποίας διεξάγεται εμφύ-λιος πόλεμος. Τα γεγονότα, όμως, που την επίσπευ-σαν σχετίζονται άμεσα με τα τεκταινόμενα στην Εγγύς Ανατολή και ιδιαίτερα στην Συρία. Η αντοχή του καθε-στώτος του Μπασάρ Αλ Άσαντ, στενού συμμάχου της Μόσχας, απέναντι σε φιλοδυτικές, κοσμικές και ισλαμι-στικές οργανώσεις, σε έναν σκληρό εμφύλιο που κρατά από το 2011, σήμανε το τέλος της «αραβικής άνοιξης» αλλά συνιστά και μια έμμεση νίκη της ρωσσίας. Και αυ-τό την στιγμή που ο πρόεδρός της επιδιώκει να εμφα-νίσει την χώρα του ότι επανακάμπτει ως παγκόσμιος πόλος ισχύος. Οι επιπτώσεις για την Ουάσιγκτων, αν άφηνε αναπάντητη την πρόκληση, θα ήταν πολύ πιο

αρνητικές από την μείωση του γοήτρου της. Η απάντη-ση δόθηκε, επομένως, κατ’ ευθείαν στη ρωσσική αυλή. Κοινό και καθοριστικό στοιχείο και στις δύο κρίσεις η άμεση σχέση τους με τον σκληρό ανταγωνισμό για τον έλεγχο των ροών πετρελαίου και φυσικού αερίου.

Η Σοβιετική Ένωση, από την δεκαετία του 1970, εί-χε σαφώς μειωμένη παρουσία στην Μέση Ανατολή. Εν τούτοις, το ειδικό βάρος της Μόσχας καθόριζε τις ισορ-ροπίες. Άλλωστε, διόλου συμπτωματικά, ο πρώτος πό-λεμος του Κόλπου συνέπεσε με τον χρόνο διάλυσης της σοβιετικής αυτοκρατορίας. Η παγκόσμια ηγεμο-νία των ΗΠΑ σφραγίστηκε στην Μεσοποταμία. Μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 1990, η ρωσσία βρέθηκε σε συνεχή υποχώρηση σε όλα τα γεωπολιτικά υποσυστή-ματα. Επί της ουσίας αγωνιζόταν για την ίδια την υπό-στασή της, καθώς η οικονομική κατάρρευση και ο τσε-τσενικός πόλεμος την είχαν εξουθενώσει. Μόνον μετά την άνοδο του Πούτιν και την ισχυροποίησή του στην εξουσία θα σημειωθεί η πρώτη σοβαρή δραστηριοποί-ηση στην ευρύτερη περιοχή. Οι κινήσεις αυτές συνέπε-σαν με τον δεύτερο πόλεμο του Κόλπου, που ανέτρεψε τον Σαντάμ Χουσεΐν.

Εφ’ εξής, οι στόχοι της ρωσσικής πολιτικής στην Εγγύς Ανατολή θα έχουν ως βασικές κατευθύνσεις:

• Στήριξη του Άσαντ στην Συρία, ώστε να εξα-σφαλισθεί η συνέχιση της μοναδικής μόνιμης στρατι-ωτικής παρουσίας της ρωσσίας στην Ανατολική Μεσό-γειο, καθώς, στην συριακή πόλη Ταρτούς, λειτουργεί ρωσσική ναυτική βάση. Μάλιστα, η Μόσχα χάρισε το 73% από τα 13 δις του χρέους της Συρίας προς την Σο-βιετική Ένωση. ιδιαίτερα μετά το 2011, η βοήθεια που


έλαβε η Δαμασκός σε στρατιωτικό υλικό και συμβού-λους από την ρωσσία ήταν τεράστια, όπως επίσης και η διπλωματική αρωγή στο διεθνές επίπεδο.

• Διατήρηση των φιλικών σχέσεων με το Ιράν, το οποίο αποτελεί τον ισχυρότερο αντίπαλο για τις ΗΠΑ και το ισραήλ στην Εγγύς Ανατολή. Το πλέον ευαίσθη-το στοιχείο της συνεργασίας των δύο είναι ασφαλώς το πυρηνικό πρόγραμμα του ιράν. Ο σχεδιασμός της κατα-σκευής μέχρι 20 πυρηνικών σταθμών θα στοιχίσει πολ-λά δις. δολ. και η ρωσσία έχει αρχικά συμφωνήσει να κατασκευάσει τους τέσσερεις από αυτούς. Το Ιράν θα μπορούσε να αποτελέσει, σε περίπτωση όξυνσης της σύγκρουσης της Μόσχας με την Δύση, την μια πλευ-ρά ενός ευρασιατικού κολοσσιαίου τριγώνου που οι άλλες του πλευρές θα είναι η Ρωσσία και η Κίνα.

• Αντιμετώπιση του φονταμενταλιστικού ισλαμι-σμού, όπως εκδηλώνεται από το σουννιτικό σαλαφι-

στικό κίνημα. Η επιλογή της Μόσχας εκπορεύεται από την ανάγκη αντιμετώπισης ανάλογων κινημάτων στο εσωτερικό της, κυρίως στον βόρειο Καύκασο. Άλλω-στε, είναι εκατοντάδες οι μουσουλμάνοι της Ρωσσίας που πολεμούν στο πλευρό των ισλαμιστών στη Συρία. Στην πραγματικότητα, ο Βόρειος Καύκασος αποτελεί την κορυφή του κάθετου άξονα που ενώνει τους σου-νίτες μέχρι την αραβική χερσόνησο. Στον άξονα αυ-τόν παρεμβάλλονται σιιτικοί πληθυσμοί και οι Κούρ-δοι, στους οποίους υπερισχύει η εθνική συνείδηση της θρησκευτικής. Εύλογο είναι, λοιπόν, σε αυτούς τους πληθυσμούς να διατηρεί τα ερείσματά της η ρωσσική διπλωματία.

• Διεύρυνση των οικονομικών συναλλαγών με τις χώρες της περιοχής, μέσω της πώλησης όπλων και επεν-δύσεων στο τομέα του πετρελαίου. Ειδικώτερα, το 27% των εξαγωγών ρωσσικών όπλων μεταξύ 2008 και 2012

κατευθύνθηκαν στην Εγγύς Ανατολή (13% στη Συρία) και στην Βόρεια Αφρική. Επίσης, μέσω της Δαμασκού έχει εξοπλιστεί η πανίσχυρη σιιστική οργάνωση του Λι-βάνου Χετζμπολλάχ με ρωσσικό οπλισμό. Αναμφίβολα, εξαιρετικά σημαντική για τις νέες ισορροπίες που δι-αμορφώνονται, είναι η συμφωνία για αγορά στρατιω-τικού υλικού από την Αίγυπτο. Είναι αξιοσημείωτο ότι αυτή κλείστηκε σε επίσκεψή του νυν προέδρου της Αλ Σίσι στην Μόσχα τον περασμένο Φεβρουάριο, και ήταν η πρώτη ανάλογη επίσκεψη τα τελευταία 40 έτη!

Σε ό,τι αφορά την εκμετάλλευση πετρελαϊκών κοι-τασμάτων αξίζει να αναφερθεί ότι η ρωσσική Lukoil έχει υπογράψει συμφωνίες στο Ιράκ ύψους 4 δις δολ-λαρίων. Την ίδια ώρα, η Gazprom Neft έχει ανάλογες συμφωνίες με την Κουρδική Διοίκηση στον βορρά, και σχεδιάζει να επενδύσει εκεί 1 δις, μέχρι το 2015.

Η προσπάθεια της Μόσχας να διατηρήσει ισορ-ροπίες μεταξύ της βαγδάτης και της Ερμπίλ έχει προκαλέσει αντίστοιχες αντιδράσεις. Η ρωσσία, πάντως, διατηρεί μακρά ιστορία φιλικών σχέ-σεων με τους Κούρδους, λόγω της στήριξης το 1946, της Σοβιετικής Ένωσης προς την Κουρδική Αυτόνομη Δημοκρατία στο Μαχαμπάντ του ιρανικού Κουρδιστάν. Επίσης, ο Μουλλά Μουσταφά Μπαρζανί, από το ιράκ, με χιλιάδες μαχητές του, βρήκαν καταφύγιο στην Σοβιετική Ένωση το 1947. Για το γεγονός αυτό έγινε μνεία και κατά την επί-σκεψη του γιού του Μασούντ, προέδρου του ιρακινού Κουρδιστάν, στην Μόσχα το 2013.

Οι Κούρδοι, ασφαλώς, στηρίζονται κυρίως από την Δύση και το ισραήλ, κι εδώ ο ρωσσικός πα-

ράγων παίζει δευτερεύοντα ρόλο. Σε κάθε περίπτω-ση, οι επαφές της Μόσχας με τους Κούρδους, κι όσο το ΠΚΚ δεν χαρακτηρίζεται τρομοκρατική οργάνωση, δημιουργούν εκνευρισμό στην Άγκυρα. Την ίδια ώρα, η Τουρκία έχει αναδειχθεί σε μεγάλο οικονομικό εταίρο της ρωσσίας, καθώς ο όγκος των εμπορικών συναλλα-γών τους προβλέπεται να φθάσει τα 100 δις δολ.!

Αναμφίβολα, η ρωσσική πολιτική έχει έρθει σε αντι-παράθεση με μια σειρά από χώρες, κυρίως την Σαουδική Αραβία και το Κατάρ αλλά και το ισραήλ, που ανησυ-χεί, εκτός των προαναφερθέντων στοιχείων, και για τις επαφές της ρωσσίας με τη Χαμάς.

Εν κατακλείδι, το παιχνίδι στην Εγγύς Ανατολή θα κρίνει καταλυτικά τις νέες παγκόσμιες ισορροπίες και την δυνατότητα να αμφισβητηθεί σοβαρά η αμερικανι-κή παγκόσμια ηγεμονία από την ρωσσία ή από μια συμ-μαχία κρατών.



Η Σαουδική Αραβία ως παράγων σταθερότητας και αστάθειας

του Χρήστου Ζιώγα

Μ ε όρους Διεθνών Σχέσεων, και πιο συγκε-κριμένα του μεγάλου θεωρητικού Martin Wight, ο ισλαμικός φονταμενταλισμός,

όπως εκφράζεται από φονταμενταλιστικές οργανώ-σεις όπως το ιΚιΛ, λειτουργεί επαναστατικά στο διε-θνές σύστημα. Ως επαναστατισμό στις διεθνείς σχέ-σεις εννοούμε την προσπάθεια επιβολής, από έναν δρώντα παράγοντα, ενιαίων ηθικοκανονιστικών προ-τύπων σε περιφερειακό και ευρύτερο επίπεδο, ανα-τρέποντας την κρατοκεντρική του φύση του διεθνούς συστήματος. Τέτοιες πρακτικές αποτελούν διαχρονι-κά πηγή αστάθειας για την διεθνή τάξη, πόσο μάλλον η συγκεκριμένη, που στοχεύει στην διάλυση κρατών και την ενοποίηση περιοχών όπου δεν διαβιούν αμιγώς μουσουλμανικοί πληθυσμοί.

Κατά την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου αλλά και μετά, η Δύση, και ιδιαίτερα οι ΗΠΑ, συνδιαλέγονταν με αυταρχικά καθεστώτα, τα οποία, λειτουργώντας ως ορ-θολογικοί παράγοντες, συνέβαλαν στην διατήρηση μί-ας σχετικής τάξης στο διεθνές σύστημα. Οι ενδο-αρα-βομουσουλμανικοί ανταγωνισμοί και κυρίως η σημερι-νή απροθυμία των ΗΠΑ να λειτουργήσουν παρεμβα-τικά, δημιούργησαν συνθήκες αποσταθεροποίησης του ευρύτερου συστήματος ασφαλείας.

Η κατάρρευση των πολιτικών δομών στον αραβο-ϊσλαμικό κόσμο προέκυψε εξ αιτίας τόσο των διεθνών ανακατανομών ισχύος της μεταψυχροπολεμικής περι-όδου όσο και για «εσωτερικούς» λόγους. Η Δύση θεω-

ρεί(ούσε) την Αραβική Άνοιξη, με την ανατροπή των αυ-ταρχικών καθεστώτων, του Άλι Αμπντάλα Σάλεχ στην υεμένη, του Μπεν Άλι στην Τυνησία, του Μουμπάρακ στην Αίγυπτο και του Καντάφι στην Λιβύη, ως ένα ακό-μη κύμα εκδημοκρατισμού, που θα επέφερε επέκταση του φιλελευθερισμού σε μια ακόμη περιφέρεια του πλα-νήτη. Αυτό θα συνέβαλε, κατά την φιλελεύθερη αντί-ληψη, στην ενίσχυση της διεθνούς τάξης.

Η μεταψυχροπολεμική τάξη πράγματι τροφοδότη-σε μια διαδικασία μετασχηματισμών και στον μουσουλ-μανικό κόσμο. Οι δύο επεμβάσεις των ΗΠΑ και των συμμάχων τους στο ιράκ το 1991 και το 2003 οδήγη-σαν στην πτώση του Σαντάμ Χουσεϊν και την εκμηδένι-ση της επιρροής του ιρακινού κράτους, ενισχύοντας πα-ράλληλα την θέση και τον ρόλο της Σαουδικής Αραβίας στους ενδοαραβικούς και περιφερειακούς συσχετισμούς. Ταυτόχρονα, η Συρία έμεινε ως το τελευταίο κράτος που εκυβερνάτο από το Μπααθικό κόμμα.

Για την Σαουδική Αραβία, τα εθνικιστικά Μπααθικά καθεστώτα του αραβικού χώρου, με τις αντιμοναρχι-κές δομές και τις ρητορικά φιλοσοσιαλιστικές θέσεις τους, απειλούσαν τα μοναρχικά καθεστώτα της περι-οχής. Το Σαουδαραβικό Βασίλειο αποτελούσε όμως, στην οπτική της Δύσης και ιδιαιτέρως των ΗΠΑ, ηγε-τική δύναμη των συντηρητικών αραβικών κρατών έναντι του αραβικού εθνικισμού και της αντιδυτικής του πολιτικής. Οι ανακατατάξεις ισχύος της τελευταί-ας εικοσαετίας έδωσαν την δυνατότητα στην Σαουδική


Αραβία να αξιώσει έναν διευρυμένο ρόλο στην περιοχή και τον αραβοϊσλαμικό κόσμο.

Συντομογραφικά, η Σαουδική Αραβία, με το τέλος του Ψυχρού Πόλέμου, επωφελήθηκε: α) από την πτώση του Σαντάμ Χουσεϊν στο ιράκ, β) την αντιϊρανική πο-λιτική της Δύσης μετά το 1979 και την ισλαμική επανά-σταση και γ) εκμεταλλευόμενη τα τεράστια έσοδα από τις εξαγωγές υδρογονανθράκων, επιδιώκει να παραμεί-νει ο προνομιακός εταίρος των ΗΠΑ, να καταστεί ηγέ-της του αραβικού σουννιτικού κόσμου, αποτρέποντας την ενίσχυση των σιιτών και χρησιμοποιώντας ως μέσα το χρήμα και τον ισλαμικό φονταμεταλισμό.

Παράλληλα, το σιιτικό ιράν, απαλλαγμένο και αυτό από τον ιρακινό ανταγωνισμό, αναδύθηκε ως ο βασικός ανταγωνιστής του Σαουδοαραβικού βασιλείου, επιδιώ-κοντας να επηρεάσει το σιιτικό στοιχείο των αραβικών και όμορών του κρατών.

Η αναβίωση του ισλαμικού φονταμενταλισμού έλ-κει τις σύγχρονες ρίζες του από την περίοδο μετά τον αραβοϊσραηλινό πόλεμο του 1967 και την αποτυχία του αραβικού εθνικισμού, όπως αυτό εκφραζόταν μέ-σω του κόμματος Μπάαθ, να εκπληρώσει τις επαγγε-λίες του. Τόσο η Σαουδική Αραβία όσο και το Ιράν προώθησαν τον φονταμενταλισμό, οι μεν στην σουν-νιτική οι δε στην σιϊτική εκδοχή, ως βασική επιλογή κοινωνικοπολιτικής συγκρότησης των μουσουλμανι-κών χωρών. Για την μοναρχία των Σαούντ, η επιλογή του φονταμενταλισμού αποτελεί πυλώνα διατήρησης του καθεστώτος εσωτερικά και μέσον άσκησης εξωτε-ρικής πολιτικής.

Το Ισλαμικό Κράτος στο Ιράκ και το Λεβάντε (ΙΚΙΛ) αποτελεί αναμφίβολα την πιο ακραία και αδιάλλακτη ένοπλη ομάδα των αντικαθεστωτικών που δραστη-ριοποιούνται στην Συρία. Αρχηγός του ιΚιΛ είναι ο Αμπού Μπακρ Αλ Μπαγκντάντι, ο οποίος το 2010 εί-χε αναλάβει την ηγεσία στο παρακλάδι της Αλ Κάϊντα του ιράκ. Στόχος της εν λόγω οργάνωσης είναι η δημι-ουργία ενός ενιαίου ισλαμικού κράτους στην Συρία και το ιράκ, επί τη βάσει μίας εξαιρετικά αυστηρής εφαρ-μογής του ισλαμικού νόμου(Shariah). Αναφορικά με τις πηγές χρηματοδότησης της οργάνωσης, αυτές πα-ραμένουν ασαφείς. Σίγουρα όμως το ισλαμικό μέτω-πο εξ αρχής φέρεται να ελάμβανε χρηματοδοτήσεις από την Σαουδική Αραβία, τα μοναρχικά κράτη του κόλπου, την Ιορδανία και από αντιπάλους του Άσαντ στην Συρία. υπάρχουν επίσης και αναφορές ότι οι πό-ροι του ιΚιΛ προέρχονται και από παράνομες δραστη-ριότητες.

Τα τεκταινόμενα στον ισλαμικό κόσμο εύλογα δη-μιουργούν ανησυχία, όχι μόνον σε πολλούς μουσουλ-μάνους που διαβιούν εκεί, αλλά και στην διεθνή κοινό-τητα. Ο γεωπολιτικός και θρησκευτικός ανταγωνισμός της Σαουδικής Αραβίας και του ιράν μπορεί να απειλή-σει την διεθνή ειρήνη και ασφάλεια. Η ηγεμονική αξί-ωση της Σαουδικής Αραβίας και η προσπάθεια περιο-ρισμού της ιρανικής επιρροής στο σιιτικό στοιχείο του αραβικού κόσμου δημιουργεί συνθήκες αστάθειας, ιδι-αίτερα αν αναλογιστούμε τις διευρυμένες στρατιωτικές δυνατότητες των δύο κρατών. Είναι σχεδόν βέβαιο πως τυχόν πυρηνικοποίηση του ιράν δεν θα προκαλέσει μό-νον αντίδραση του ισραήλ αλλά και την πυρηνικοποίη-ση της Σαουδικής Αραβίας.

Οι δυτικές κοινωνίες διαπιστώνουν πως, στα κρά-τη που έλαβαν χώρα καθεστωτικές αλλαγές, λόγω της Αραβικής Άνοιξης, οι πιθανότητες εγκαθίδρυσης ισλαμικού τύπου καθεστώτων είτε είναι πολύ μεγάλες είτε απετράπησαν και ανετράπησαν μέσω πραξικοπη-μάτων, όπως η ανατροπή της κυβέρνησης Μόρσι των Αδελφών Μουσουλμάνων στην Αίγυπτο τον ιούλιο του 2013 και το πραξικόπημα του στρατηγού Χίφτερ στην Λιβύη στις 22 Μαΐου 2014. Οι πεποιθήσεις πως οι κοι-νωνίες των εν λόγω κρατών θα οδηγηθούν γραμμικά στην δημοκρατική διακυβέρνηση, αποτρέποντας ταυ-τόχρονα και την ενίσχυση του ριζοσπαστικού ισλαμι-σμού, μάλλον δεν επιβεβαιώνονται.

Αντιθέτως, εκμεταλλευόμενα καθεστωτικές αλλα-γές και εμφύλιες συγκρούσεις που ανέτρεψαν την προ-ηγούμενη αυταρχική τάξη στις εν λόγω κοινωνίες, εξ-τρεμιστικά στοιχεία επιδιώκουν, αυτονομημένα πολ-λές φορές από τους αρχικούς υποστηρικτές τους, να εγκαθιδρύσουν πολιτικά μορφώματα θεοκρατικού τύ-που και μηδενικής ανοχής, σε περιοχές μάλιστα που κα-τοικούνται από ετερόδοξους και εθνοτικά διαφοροποι-ημένους πληθυσμούς, όπως η Συρία, θέτοντας σε κίν-δυνο ανθρώπους και την ειρήνη στην περιοχή. Εκτός από τις εκατόμβες νεκρών (μόνον στην Συρία οι νεκροί του εμφυλίου έχουν ξεπεράσει των 130.000) και τους πρόσφυγες, η ανοχή στην δράση αυτών των ομάδων, που επέδειξαν οι δυτικές χώρες λόγω της απροθυμίας και αδυναμίας να επέμβουν στα κράτη που οι ίδιες εν πολλοίς αποσταθεροποίησαν, ακόμη κι αν εξυπηρετεί πρόσκαιρα σίγουρα δεν διασφαλίζει τα μεσοπρόθεσμα συμφέροντά τους, και σε καμμία περίπτωση τις νεωτε-ρικές αξίες που η Δύση προσπαθεί να μεταλαμπαδεύσει σε πλανητικό επίπεδο.



Η Νέμεσις από τα λάθη στο Ιράκ παραλύει την αμερικανική πολιτική

του Ραφαήλ Καλυβιώτη

Η ακραία στρατιωτική σουννιτική οργάνωση υπό την επωνυμία «ισλαμιστικό Κράτος του ιράκ και του Λεβάντε» (ISIS) έχει ισχυρές διασυνδέ-

σεις με την Αλ Κάϊντα, αλλά ακόμα και η τελευταία ωχριά μπροστά στις σκληροπυρηνικές μεθόδους του. Ο ηγέτης του, ο Αμπού Μπακρ Αλ Μπαγκντάντι, ισχυρίζεται ότι είναι ο συνεχιστής/απόγονος του Προφήτη Μωάμεθ, δι-εκδικώντας έτσι έναν ρόλο «ελέω Θεού βασιλείας».

Οι ραγδαίες αυτές εξελίξεις δημιουργούν τετελεσμέ-να, ενώ οι Δυτικές δυνάμεις δεν διαθέτουν – τουλάχι-στον όχι άμεσα – τις ανάλογες απαντήσεις. Οι πιο άμε-σα ενδιαφερόμενοι, οι Αμερικανοί, φαίνεται ότι κατελή-φθησαν εξ απήνης. Και αυτό παρ’ ότι υπήρχαν ενδείξεις ότι το «ISIS» είχε διεισδύσει στον πόλεμο στην Συρία, εξοβελίζοντας τους πιο μετριοπαθείς. Η δυνατότητα της οργάνωσης αυτής να σκληραγωγηθεί και να απο-κτήσει τις ανάλογες πολεμικές εμπειρίες κατά την δι-άρκεια του -τετραετούς πλέον- πολέμου στην Συρία διαραμάτισε καταλυτικό ρόλο.

Αυτή όμως είναι μόνον η μισή αλήθεια. Η πραγμα-τικότητα είναι ότι οι λόγοι για τους οποίους η ακραία ισλαμιστική οργάνωση παρέλασε ανενόχλητη μέχρι την βαγδάτη εδράζονται σε δύο βαθύτερα αίτια, τα οποία από κοινού συνθέτουν την παρακαταθήκη των Αμερικανών στο ιράκ.

Το πρώτο λάθος έχει να κάνει με την νωθρή και βρα-χυπρόθεσμη πολιτική της κυβέρνησης Ομπάμα. Λόγω της εισβολής των Αμερικανών στο ιράκ το 2003, κα-ταστράφηκαν οι πυλώνες που στήριζαν της εσωτερική και εξωτερική κυριαρχία του τελευταίου, δηλαδή τηνα-στυνομία και τον στρατό. Καίτοι τα επόμενα δέκα χρό-νια υπήρξε προσπάθεια ανασυγκρότησης -με την αρω-γή των Αμερικανών φυσικά- , το ιράκ ποτέ δεν ανέκτη-σε την προηγούμενή του ισχύ.

Μόλις ανέλαβε την εξουσία ο νυν πρόεδρος της Αμερικής, άρχισε να διαπραγματεύεται με την κυβέρ-νηση Μαλίκι, ούτως ώστε να παραμείνουν κάποιες από τις αμερικανικές δυνάμεις στο ιράκ. Η παραμονή τους θα εξασφάλιζε αφ’ ενός την δυνατότητα στην σιιτική κυβέρνηση Μαλίκι να λαμβάνει μία συνεχή ροή πλη-ροφοριών για τις κινήσεις των σουνιτών, και αφ’ ετέ-

ρου θα εκπαίδευε επαγγελματικά τον ιρακινό στρατό. Οι διαπραγματεύσεις αυτές ωστόσο ναυάγησαν, κυρί-ως λόγω της προεκλογικής εκστρατείας του Μπαράκ Ομπάμα, κύριο σύνθημα της οποίας ήταν ότι «οι Αμερικανοί θα επιστρέψουν στα σπίτια τους». Είναι κοινός τόπος σήμερα ότι, εάν είχαν παραμείνει έστω και χίλιοι Αμερικανοί στρατιώτες στο Ιράκ, η κατάλη-ψη της Μοσούλης θα είχε αποτραπεί.

Το δεύτερο λάθος έχει να κάνει με την αμερικανι-κή στήριξη αυτή καθεαυτή στο πρόσωπο του Νουρί Αλ Μαλίκι. Ο τελευταίος, ήδη πριν την εισβολή του 2003, μαχόταν υπέρ της σιιτικής πλειοψηφίας. Ο ριζοσπαστι-σμός αυτός όμως συνεχίστηκε ακόμα και μετά την κα-θαίρεση του Σαντάμ Χουσεϊν, γεγονός που οδήγησε σε εμφύλιο πόλεμο το 2006. Οι Αμερικανοί επενέβησαν και, έπειτα από επίπονες προσπάθειες που στοίχισαν χιλιάδες ζωές, κατάφεραν να τερματίσουν την αιματοχυσία που προξένησε ο θρησκευτικός φανατισμός. Μόλις αποχώ-ρησαν, όμως, μη αφήνοντας ένα γραφειοκρατικό πλαίσιο το οποίο θα περιόριζε την εξουσία του ενός, έδωσαν τον απαραίτητο χώρο στον Μαλίκι να δρα ανενόχλητος. Ο Μαλίκι συγκέντρωσε όλη την εξουσία και απέκοψε τους σουννίτες από αυτήν, ενώ ταυτόχρονα λειτουργούσε αυ-θαίρετα εναντίον τους. Το γεγονός αυτό οδήγησε τους σουννίτες στο να στραφούν στους εξτρεμιστές για ακό-μα μία φορά. Τα σφάλματα της αμερικανικής πολιτικής συνέβαλαν καθοριστικά σε αυτήν την εξέλιξη.

Την στιγμή που γράφεται το άρθρο αυτό, η αμερικα-νική κυβέρνηση εξετάζει όλα τα ενδεχόμενα. Οι αποφά-σεις που πρέπει να ληφθούν έχουν όλες τους οδυνηρό κόστος. Εάν αποφασισθεί να παραμείνει αδρανής η αμε-ρικανική κυβέρνηση, είναι σχεδόν βέβαιο ότι νέες εστί-ες τρομοκρατών θα ανακύψουν τόσο στην Συρία όσο και στο ιράκ. Κάτι τέτοιο, με ακόμα νωπή την μνήμη από την Ενδεκάτη Σεπτεμβρίου, δεν συγκεντρώνει πολλές πιθα-νότητες. Από την άλλη, σε ενδεχόμενη απόφαση επέμ-βασης θα προκύψει το πρόβλημα ποιοί θα είναι οι νέοι σύμμαχοι σε αυτό το εγχείρημα. Πολλοί είναι οι αναλυ-τές που τονίζουν ότι το ιράν μπορεί να αποτελέσει έναν τέτοιο σύμμαχο, αλλά φυσικά κανένας δεν μπορεί να ξε-χάσει τα πρόσφατα σχέδιά του για πυρηνικό εξοπλισμό.


Το βέβαιο, πάντως, είναι ότι, είτε μέσω του ιράν είτε όχι, η επέμβαση θα κοστίσει ακριβά στην Αμερικανική οι-κονομία, την στιγμή που ο Ομπάμα δεν έχει καταφέρει να τιθασσεύσει τις συνέπεις της οικονομικής κρίσης και ενώ η απόσταση μεταξύ πλουσίων και φτωχών διευρύνεται.

Μεταξύ του «ενδόξου απομονωτισμού» και του «επιθε-τικού ρεαλισμού» δεν υπάρχει ξεκάθαρο τοπίο. Ο «ενδι-άμεσος χώρος’ χρειάζεται στιβαρή ηγεσία και δύσκολες αποφάσεις. Μέχρι τότε, η Νέμεσις από τα λάθη στο ιράκ θα συνεχίσει να κατατρύχει την αμερικανική πολιτική.

Αλλαγές στο ισραηλινό στρατηγικό δόγμα του Ιωακείμ Αμπαρτζίδη

Μ έχρι τις αρχές της δεκαετίας του ‹90, το ισραηλινό στρατηγικό δόγμα βασίστη-κε στην υπόθεση εργασίας ότι το χειρό-

τερο πιθανό σενάριο που θα μπορούσε να συμβεί εί-ναι ένας ολοκληρωτικός, συμβατικού τύπου πόλεμος (mikrehakol) με τον Αραβικό κόσμο. Η ισραηλινή έν-νοια της εθνικής ασφάλειας βασιζόταν σε δύο αλληλέν-δετες αρχές: ότι το ισραήλ δεν είχε άλλη επιλογή από το να αποτρέψει την Αραβική απειλή δια της βίας, ενώ ταυ-τόχρονα, αντιμετωπίζει έλλειψη στρατηγικού βάθους και αριθμητική κατωτερότητα σε έμψυχο δυναμικό.

Η πρώτη Ιντιφάντα (1987-1993) και ο πρώτος Πόλεμος του Κόλπου (1991) άλλαξαν άρδην τα δεδο-μένα. Δύο νέες πηγές ανησυχίας προβλημάτισαν την ισραηλινή εξωτερική και πολιτική ασφαλείας. Από την μία ήταν η μη συμβατική -κυρίως πυρηνική και χημι-κή- απειλή κυρίως από το Ιράκ, την Συρία και το Ιράν, και από την άλλη η χαμηλής έντασης, ασύμμετρη απει-λή από μη κρατικούς φορείς (όπως η PLO, η Χαμάς και η Χεζμπολάχ), που στόχευε τόσο το κράτος του Ισραήλ όσο και και τους πολίτες του.

Η δεύτερη ιντιφάντα(2000-2003) και ο δεύτερος πό-λεμος στον Λίβανο (2006) επιβεβαίωσαν με δραματικό τρόπο την ανάγκη αναθεώρησης του τότε στρατηγικού δόγματος. Με την κατασκευή του φράγματος από το 2002 στην Δυτική Όχθη και στην Γάζα, το ισραήλ περιό-

ρισε σε σημαντικό βαθμό τις εσωτερικές απειλές ασφα-λείας. Ακολούθως, με την εγχώρια παραγωγή συστη-μάτων ABM, όπως τα συστήματα Arrow (Hetz) και τα συστήματα ΑΜD, το Iron Dome (Σιδηρούν Θόλος) και Shield of David (Ασπίδα του Δαυίδ), το ισραήλ επιχειρεί να θωρακίσει τον εναέριο χώρο και το έδαφος του από εξωτερικές απειλές συμβατικού ή μη τύπου. Η πραγμα-τική συμβατική αραβική απειλή, μετά τις συνθήκες ειρή-νευσης με την Αίγυπτο (1979) και την ιορδανία (1994), την πολιτική μη εμπλοκής του Μπασάρ αλ-Άσαντ και την δεύτερη ήττα του ιράκ το 2003, ήταν σχεδόν ανύ-παρκτη. ωστόσο, η ποσοτική ανάπτυξη σε στρατιωτικές τεχνολογίες RMA, που αποτελούν το σύγχρονο δόγμα μετασχηματισμού του ισραηλινού στρατηγικού δόγμα-τος, δεν εξάλειψε τις απειλές.

Η Αραβική Άνοιξη, το ισλαμικό καθεστώς της Χαμάς και η πυρηνική απειλή του Ιράν δημιούργησαν νέα δεδομένα στο εύθραυστο γεωστρατηγικό περιβάλ-λον του Ισραήλ στην Εγγύς Ανατολή. Η ραγδαία άνο-δος φονταμενταλιστών ισλαμιστών στην Αίγυπτο με την Μουσουλμανική Αδελφότητα του Μόρσι και η συσσώ-ρευση ακραίων ισλαμιστικών-μισθοφορικών στοιχείων (ιSIL, al-Nusra) στο Συριακό, έφεραν στην περιφέρεια του Ισραήλ εχθρούς πρωτόγνωρους και απρόβλεπτους. Η μη (άμεση) εμπλοκή του ισραήλ στον συριακό εμφύλιο του Συριακού λαού και η έμμεση υποστήριξη στο στρα-



τιωτικό πραξικόπημα του Σίσι στην Αίγυπτο, είναι ενδει-κτικά της ισραηλινής ανησυχίας για τα νέα δεδομένα που διαμορφώνονται στην περιοχή της Μέσης Ανατολής.

Προσφάτως, νέα εστία προβληματισμού αποτελεί η εισβολή και κατάληψη σημαντικού τμήματος του βορεί-ου και δυτικού ιράκ από ακραίους ισλαμιστές της ιSIL και σουνίτες μπααθιστές υποστηρικτές τους. Η εξέλιξη αυτή λειτουργεί ως «ρομφαία» για το ισραήλ. Από την μία η φιλοσιιτική κυβέρνηση του Μαλίκι, που λειτουρ-γούσε ως γέφυρα για την διαμόρφωση ενός σιιτικού μπλόκ μεταξύ ιράν-ιράκ-Συρίας και Λιβάνου και πη-γή εφοδιασμού σε έμψυχο και άψυχο υλικό από το ιράν, τείνει να διαρραγεί. Ένα σενάριο εξαιρετικά θετικό για το ισραήλ και αποτρέπει σε μεγάλο βαθμό τον ιρανικό κίνδυνο απειλής στην γειτονία του ισραήλ (μέσω της υποστήριξης στο Μπασάρ αλ-Άσαντ, την Χεζμπολάχ του Λιβάνου και την Χαμάς).

Από την άλλη, βέβαια, διαμορφώνει μία νέα ασύμ-μετρη απειλή για το στρατηγικό δόγμα του εβραϊκού κράτους καθώς η πολυφωνία και η έλλειψη οργανωτι-κής δομής και πολιτικής των ακραίων ισλαμιστών τους καθιστά απρόβλεπτο παράγοντα που αποσταθεροποιεί επικίνδυνα την Μέση Ανατολή. Οι ακραίοι ισλαμιστές της ΙSIL δεν κρύβουν άλλωστε την επιδίωξή τους να αναβιώσουν το χαλιφάτο του Σαλαδίνου με την επιβο-λή Σαρίας στην γειτονία του Ισραήλ. Τυχόν επικράτη-

σή τους και το ενδεχόμενο να πέσουν στην κατοχή τους μη-συμβατικά όπλα, μπορεί να πυροδοτήσει κατακλυ-σμιαίες εξελίξεις στην Μέση Ανατολή. Μια κίνηση επί-δειξης δύναμης με επίθεση στο ισραήλ δεν αποκλείεται. Το αμέσως ερχόμενο διάστημα θα αποκαλύψει τις προ-θέσεις των δρώντων παιγνίων στην περιοχή.

Με ανοιχτό το μέτωπο σε Συρία, Λίβανο και Ιράκ, το Ισραήλ ίσως επιχειρήσει να κάνει πράξη την απει-λή του για επίθεση στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν. Το κουρδικό αναφλέγεται εκ νέου και ο σταθερο-ποιητικός παράγων των Κούρδων σε όλη την γεωγραφι-κή περιοχή που διαβιούν κουρδικοί πληθυσμοί, θα ενερ-γοποιήσει εξελίξεις γεγονός που χρήσει σοβαρής συνε-κτιμήσεως.

Μια συνολική εξέταση του μοντέρνου ισραηλινού δόγματος στην Μέση Ανατολή, σχετικά με την τρομο-κρατία και τις ασύμμετρες απειλές, μας δείχνει ότι, πα-ραδόξως, μετά 66 χρόνια ύπαρξης, το ισραήλ ακόμη και αν στρατιωτικά είναι ανώτερο εν συνόλω σε σχέση με τους Άραβες γείτονές του, εν τούτοις αντιμετωπίζει την ίδια υπαρξιακή απειλή στην Μέση Ανατολή. Η παρούσα κατάσταση, μετά το «άνοιγμα του ασκού του Αιόλου» στην Συρία, και τις πολιτικές-στρατιωτικές εξελίξεις στο Ιράκ, αποτελεί πρόκληση για τους Ισραηλινούς, που βάσει του στρατιωτικού τους δόγματος θα απα-ντηθεί, και σε σύντομο χρονικό διάστημα.


Σ την δεκαετία του ’80, όταν ο Deng Xiaoping επεκράτησε ως ο αδιαφιλονίκητος ηγέτης της Κίνας και αναδείχθηκε ως ο αρχιτέκτων της

πρωτοφανούς ανάπτυξής της, συμβούλευε τους συ-μπατριώτες του «να κρύψουν τις ικανότητές τους και να αναμένουν την ώρα τους». Αυτό ερμηνεύεται ότι με το πλήρωμα του χρόνου η Κίνα θα αποκαλύψει τις πραγματικές της προθέσεις.

Πράγματι, από την δεκαετία του 1980 μέχρι τα μέσα του 2000, η Κίνα είχε σχετικά λίγες αντιπαρα-θέσεις, παρά την ανερχόμενη οικονομική, πολιτική και στρατιωτική της ισχύ, σε αντίθεση με την περίοδο από το 1950 και μέχρι την δεκαετία του 1970 επί Μάο, κατά τη διάρκεια της οποίας η Κίνα συγκρούστηκε στρατιωτικά με τους άμεσους γείτονές της, ινδία, βιετ-νάμ και Σοβιετική Ένωση, και επεχείρησε να επέμβει με καταστροφικά αποτελέσματα στην ινδονησία και στην Αφρική.

Σήμερα η Κίνα, σύμφωνα με το McKinsey Global Institute, αστικοποιείται με ρυθμούς εκατό φορές με-γαλύτερους από τους ρυθμούς που επετύγχανε το Ηνωμένο βασίλειο, η πρώτη χώρα που αστικοποιή-θηκε και μετετράπη σε βιομηχανική, και με ταχύτητα δέκα φορές γρηγορότερα. Επομένως η βιομηχανική επανάσταση της Κίνας έχει χίλιες φορές την δυνα-μική της βιομηχανικής επανάστασης της Μεγάλης

Βρεταννίας.Η Κίνα αισθάνεται ότι για ενάμιση αιώνα υπέστη

ταπεινώσεις και αδικίες και συγχρόνως πιστεύει στο πεπρωμένο της και στην θέση της στην ιστορία, η οποία εκτείνεται για περίοδο σχεδόν 5.000 χρόνων. Οι καταπιεσμένοι έχουν πάντοτε μεγαλύτερη μνήμη από τους καταπιεστές τους. Το αίσθημα του εξευτελισμού είναι μοχλός της ιστορίας. Τείνουμε να το υποβιβά-ζουμε συστηματικά, παρ’ ότι είναι πιο εκρηκτικό από την οικονομική εκμετάλλευση, λόγω της δυσφορίας, της προσβολής και της ντροπής που προκαλεί. Οι πι-νακίδες στην Γαλλική συνοικία της Σαγκάης «Απαγο-ρεύονται τα σκυλιά και οι Κινέζοι» δεν είναι εύκολο να ξεχαστούν.

Προσφάτως, παρατηρείται μιά αλλαγή στην γεω-πολιτική στάση της Κίνας. Η Κίνα διατηρεί από παλαιά εδαφικές διεκδικήσεις σε νησιά και θαλάσσιες περιο-χές της Ανατολικής Ασίας, οι οποίες τελευταίως έχουν αποκτήσει επιθετικό, πολεμοχαρή και προκλητικό χα-ρακτήρα, δημιουργώντας ρήξεις με πολλούς από τους γείτονές της όπως οι Φιλιππίνες, το βιετνάμ και η Μα-λαισία. Η άνοδος της Κίνας ανάγκασε τους μικρότε-ρούς της γείτονες να επαναπροσδιορίσουν την πολιτι-κή τους και να αναζητήσουν προστάτες. Οι Φιλιππίνες και η ιαπωνία ανακοίνωσαν «στρατηγική συμμαχία» για την διευθέτηση των θαλάσσιων διαφορών με την

Τρία σενάρια γιά την Κίνατου Γεωργίου Κ. Οικονόμου


Κόσμος

Κίνα, πράγμα το οποίο βεβαίως απεύχεται η Κίνα, που προτιμά να διευθετούνται οι διαφορές αυτές με το κάθε κράτος ξεχωριστά.

Η συμπεριφορά της Κίνας προκαλεί σήμερα πολλές αντιδράσεις των εμπλεκομένων κρατών, τα περισσότε-ρα όμως δεν έχουν την δυνατότητα να αποτρέψουν τα κινεζικά πλοία από του να περιπολούν τις θαλάσσιες περιοχές που διεκδικεί. Στο στρατιωτικό πεδίο, η Κίνα διπλασιάζει τις στρατιωτικές της δαπάνες κάθε πέντε χρόνια, και θα ήταν ο μεγαλύτερος αγοραστής όπλων παγκοσμίως αν δεν είχε και δική της πολεμική βιομη-χανία. Αυτό δημιουργεί στα κράτη της περιοχής ανα-σφάλεια και νευρικότητα. Η Μαλαισία οκταπλασίασε τις αγορές όπλων την τελευταία πενταετία και η Σιγκα-πούρη είναι εφέτος η πέμπτη μεγαλύτερη εισαγωγέας όπλων. Στην περίπτωση όμως της ιαπωνίας, η Κίνα είναι αντιμέτωπη με μία από τις μεγαλύτερες ναυτικές δυνάμεις. Σε αντίθεση με τις Φιλιππίνες, που δεν είναι σε θέση να εμποδίσουν τα κινεζικά πλοία από το να κα-ταπατούν τα χωρικά της ύδατα, η ιαπωνία έχει υπερα-σπισθεί ενεργά τις αμφισβητούμενες νήσους γνωστές ως Senkaku στα ιαπωνικά και Diaoyu στα κινεζικά.

Η διαμάχη μεταξύ Κίνας και ιαπωνίας συνεχίζεται μήνες τώρα, για να μην πούμε από το 1972, όταν οι Ην. Πολιτείες «επέστρεψαν» στην ιαπωνία την αλυ-σίδα των νήσων Ryukyu, που περιλαμβάνουν και τις αμφισβητούμενες νήσους, τις οποίες είχε ενσωματώσει η ιαπωνία το 1895 μετά από νικηφόρο πόλεμο με την Κίνα. Ενδέχεται η δυναμική αυτή διεκδίκηση εκ μέρους της Κίνας να προέρχεται από το γεγονός ότι πιθανόν να υπάρχουν κοιτάσματα αερίου και πετρελαίου στην περιοχή. Η αναζωπύρωση της διεκδίκησης που άρχισε το 2006 φαίνεται ότι πηγάζει από το γεγονός ότι η Κίνα αισθάνεται δυνατή, επειδή η οικονομία της έχει ξεπε-ράσει την οικονομία της ιαπωνίας και πιστεύει ότι η Ιαπωνία χρειάζεται πιο πολύ την αγορά της Κίνας από ό,τι η Κίνα χρειάζεται τα προϊόντα ή την τεχνολογία της Ιαπωνίας.

* * *Θα προσπαθήσουμε να καταλάβουμε την πολιτική

της Κίνας όπως αναπτύσσεται σήμερα, λαμβάνοντας υπ’όψιν την ιστορία και τον πολιτισμό της.

Πολλοί σινολόγοι έχουν γράψει με πειστικότητα ότι η άνοδος της Κίνας είναι προ των πυλών και δεν μπορεί να αναχαιτισθεί – ακόμη και αν η ετήσια αύ-ξηση του ΑΕΠ της περιορισθεί στο 6% ετησίως (από 10% που ήταν κατά μέσο όρο στα τελευταία 30 χρόνια). Η Κίνα θα υπερσκελίσει τις Ην. Πολιτείες, ακόμη και

στην απίθανη περίπτωση που οι Ην. Πολιτείες ισοσκε-λίσουν τον προϋπολογισμό τους και επιστρέψουν στην ανάπτυξη. Σύμφωνα με την σχολή αυτή, τις θέσεις της οποίας ασπάζεται και η πολύ σοβαρή δεξαμενή σκέψης Peterson Institute for International Economics, η Κίνα στο προβλεπόμενο μέλλον θα καταστεί η μεγαλύτερη οικονομία και, αν οι Ην. Πολιτείες συνεχίσουν τη ση-μερινή οικονομική πολιτική τους, θα κυριαρχήσει και πολιτικά.

Η θεωρία αυτή βασίζεται στο γεγονός ότι, όταν μία δύναμη ή ένα κράτος καταστεί οφειλέτης, τότε παύει να είναι σε θέση να διατηρεί τον έλεγχο μιας δεδομένης κατάστασης. Παραδείγματα υπάρχουν άφθονα. Η βρε-ταννία απέκτησε την διώρυγα του Suez όταν ανάγκα-σε την Αίγυπτο, κράτος οφειλέτη, να της μεταβιβάσει τον έλεγχο. Με την σειρά της, η βρεταννία έχασε τον έλεγχο του Suez όταν έγινε η ίδια οφειλέτρια και οι Ην. Πολιτείες την ανάγκασαν να αποσύρει τα στρατεύματά της προ του φάσματος της πτώχευσης.

Οι Ην. Πολιτείες χρησιμοποιούν συχνά την οικονο-μική τους δύναμη για να υλοποιήσουν την εξωτερική τους πολιτική. Από το τέλος του β΄ Παγκοσμίου Πο-λέμου, οι Ην. Πολιτείες είναι υπεύθυνες για το 70% των οικονομικών κυρώσεων που έχουν επιβληθεί παγκοσμί-ως. Το ίδιο όπλο θα είναι εις θέσιν να χρησιμοποιήσει και η Κίνα μέσα σε μερικές δεκαετίες. Εάν οι Ην. Πολι-τείες συνεχίσουν να διατηρούν το τεράστιο χρέος προς την Κίνα, τι επιλογή θα έχουν από το να υποκύψουν; Οι επιλογές καθίστανται σκληρές και επώδυνες. βασικά, το πρώτο σενάριο βασίζεται εξ ολοκλήρου στην αρχή ότι η οικονομική επικυριαρχία οδηγεί σε πολιτική επι-κυριαρχία.

Το δεύτερο σενάριο βασίζεται στην ανάλυση της ιστορίας. Η σχολή αυτή πρεσβεύει ότι η Κίνα, ανε-ξαρτήτως ρυθμών ανάπτυξης και απουσίας δημόσιου χρέους, δεν θα καταστεί υπερδύναμη. Σύμφωνα με αυτήν, δεν αρκεί η οικονομική ευρωστία για να επικρα-τήσει μιά δύναμη, αλλά εξαρτάται από την στρατηγική που αναπτύσσει. Και αυτό ισχύει ανά τους αιώνες.

Στην περίπτωση της Κίνας, η αλματώδης οικονομική ανάπτυξή της θα υποχρεώσει άλλα κράτη να συμμαχή-σουν για να περιορίσουν την επικυριαρχία της. ως παρά-δειγμα αναφέρεται η οικονομική και στρατιωτική ανά-πτυξη της Γερμανίας στον 19ο αιώνα, η οποία υποχρέωσε πρώην εχθρούς όπως η Γαλλία και η Αγγλία να συμμα-χήσουν μεταξύ τους και με την ρωσσία. Η παρούσα συ-μπεριφορά της Κίνας έχει δημιουργήσει ήδη, σε περιφε-ρειακό επίπεδο, την συμμαχία ιαπωνίας και Φιλιππινών,


εί-ν α ι δε ο κατα-λύτης για την αλλαγή συμπεριφοράς των χωρών της περιοχής ανα-φορικά με την παρουσία των Ην. Πολιτειών, την οποία σήμερα επιζητούν.

Σε παγκόσμιο επίπεδο, γίνεται προσπάθεια ίδρυσης νέου οργανισμού εμπορίου με την επωνυμία «υπέρ-Ει-ρηνικός Συνεταιρισμός» (Trans- Pacific Partnership – TPP), της οποίας ο ανομολόγητος σκοπός είναι ο απο-κλεισμός της Κίνας. Οι χώρες που προσβλέπουν στη συμμετοχή τους στο Τρρ είναι η Νέα Ζηλανδία, το βι-ετνάμ, το Περού, η ιαπωνία, οι Ην. Πολιτείες, ο Κανα-δάς, το Μεξικό, η Χιλή, η Μαλαισία, η Σιγκαπούρη, το Brunei και η Αυστραλία και καλύπτουν το 40% της πα-γκόσμιας παραγωγής και περίπου το 1/3 του διεθνούς εμπορίου. Η δικαιολογία που αιωρείται για την πρω-τοβουλία αυτή είναι ότι, από το 2001 που η Κίνα έγι-νε δεκτή στον Οργανισμό Διεθνούς Εμπορίου (World Trade Organisation – WTO) και της άνοιξαν οι διεθνείς αγορές, δεν έπαψε να εκμεταλλεύεται το γεγονός, χω-ρίς όμως να συμμορφώνεται η ίδια με τους κανόνες του WTO, πράγμα που έχει δυσαρεστήσει τους πάντες.

Το ερώτημα είναι: γιατί η Κίνα δεν αλλάζει συμπερι-φορά; Όπως η Γερμανία του Γουλιέλμου έπρεπε να είχε προβλέψει ότι η ανάπτυξη του ναυτικού της θα ωθούσε σε συμμαχία τις άλλες δυνάμεις εναντίον της, έτσι και η Κίνα, με το να απαιτεί τον έλεγχο νήσων απομακρυσμέ-νων από τις ακτές της και κοντά σε άλλα κράτη, πρέπει να αντιληφθεί ότι θα υπάρξει βίαιη αντίδραση. Δυστυ-χώς, όμως, κράτη με μεγάλες επιτυχίες και ανάπτυξη, κατά την άποψη αυτή, πάσχουν από μεγαλοϊδεατισμό και δεν λειτουργούν όπως τα συνηθισμένα κράτη.

Οι Κινέζοι πάσχουν από σύνδρομο ανωτερότητας, θεωρώντας τους ξένους αφελείς και κατώτερους του πολιτισμού τους, που έχει να επιδείξει την τέχνη του πολέμου του Sun Tzu. Οι Κινέζοι πιστεύουν, και δικαί-

ως, ότι προέρχονται από αρχαίο και μεγάλο πολιτισμό, ενώ θεωρούν τους Αμερικανούς αφελείς.

Η ιστορία, όμως, άλλα διδάσκει. Δύο από τις τελευταίες τρεις δυνα-στείες της Κίνας ελέγχονταν από

μικρές νομαδικές ομάδες που αποτε-λούνταν κατά πλειοψηφία από μη Κι-

νέζους, ενώ σήμερα η τακτική της Κίνας έχει δημιουργήσει έναν κύκλο εχθρικών

και καχύποπτων κρατών. Στην πραγματι-κότητα, η Κίνα δεν έχει πραγματικούς συμ-

μάχους. Αυτό εξηγείται από το γεγονός ότι η κινεζική διπλωματία έχει διαμορφωθεί σε περίοδο όπου οι διακρατικές σχέσεις περιορίζονταν μεταξύ κινεζικών «τοπικών» κρατών επιρρεπών σε ανατροπές, αλλαγές συμμαχιών και γρήγορες συμφωνίες. Σύμφωνα με την σχολή αυτή, η Κίνα εξακολουθεί να πιστεύει ότι τα ξένα κράτη είναι το ίδιο καιροσκοπικά στις συναλλα-γές τους. Όμως από πάμπολλα παραδείγματα η πρακτι-κή αυτή, αντί να βοηθά την Κίνα, τρομάζει και απωθεί τους άλλους. Θα μπορούσε να πει κανείς το ίδιο για την Τουρκία, της οποίας η πολιτική δημιουργεί καχυποψίες στους γείτονες και δεν επιτρέπει να γίνονται συμφωνί-ες επ’ ωφελεία της Τουρκίας.

Κατά τους θιασώτες της θεωρίας αυτής, σπανίως ανερχόμενη δύναμη κερδίζει, εκτός εάν δημιουργήσει ή αποκτήσει πλεονεκτική θέση λόγω κάποιου κομβι-κού γεγονότος όπως π.χ. σε περίπτωση πολέμου. Οι Ην. Πολιτείες εχρησιμοποίησαν την ήττα της ιαπωνίας και την παρακμή της βρεταννίας και της Γαλλίας μετά τον β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, για να ελέγξουν τον Ειρηνι-κό ωκεανό. Όμως, οι Ην. Πολιτείες δεν είχαν εδαφικές απαιτήσεις αλλά εμφανίστηκαν ως αρωγοί και κομιστές οικονομικής βοήθειας. Η συμπεριφορά αυτή εβοήθησε την ανάπτυξη των Ην. Πολιτειών στον Ειρηνικό.

Σε αντίθεση με τις Ην. Πολιτείες, η Κίνα ήδη αντι-μετωπίζεται ως άρπαγας και δεν έχει επιτύχει σχε-δόν τίποτα. Στις 4 ιουνίου 2013 η Ευρωπαϊκή Ένωση επέβαλε δασμούς (tariffs) σε κινεζικά φωτοβολταϊκά (solar panels), λόγω παράβασης των κανονισμών anti – dumping, την δε επομένη η Κίνα απάντησε με την εξαγγελία διεξαγωγής έρευνας στο θέμα των εξαγωγών Ευρωπαϊκών κρασιών στην Κίνα, με τη δικαιολογία ότι ενισχύοντο με κρατικές επιδοτήσεις. Η εφημερίδα People’s Daily, η οποία είναι η «φωνή» του ΚΚΚ, δημο-σίευσε κύριο άρθρο προειδοποιώντας την Ε.Ε. να μην αρχίσει εμπορικό πόλεμο, τονίζοντας ότι «οι αλλαγές


που έχουν επέλθει στο παγκόσμιο ισοζύγιο δυνάμεων δεν άλλαξαν την αφ’ υψηλού συμπεριφορά μερικών Ευρω-παίων».

Το τρίτο σενάριο ευρίσκεται κάπου στην μέση. Πα-ραδέχεται ότι η ιστορία της Κίνας κουβαλά ένα δυ-σβάστακτο βάρος αλλά συγχρόνως ότι είναι ικανή να προσαρμοσθεί και να αλλάξει. Η παρούσα κρίση προ-έρχεται από το πιστεύω της Κίνας ότι η ταπείνωση που υπέστη στον 19ο και 20ο αιώνα πρέπει να αποκαταστα-θεί. Το 1793 ο Κινέζος αυτοκράτορας απέρριψε το αίτη-μα του Γεωργίου ιιι να ανοίξει το μεταξύ τους εμπόριο και αυτό επέτρεψε στην βρεταννία να επιστρέψει στην δεκαετία του 1830 με κανονιοφόρους, με αποτέλεσμα να κυριαρχήσει στην οικονομία της, οι Κινέζοι να τα-πεινωθούν, οι προσπάθειές τους για εκσυγχρονισμό να καταρρεύσουν και τελικώς να επικρατήσει ο Μάο. Το αίσθημα της αδικίας και η επιθυμία της αποκατάστασης είναι μία αντίληψη που έχουν όλα τα υγιώς σκεπτόμενα κράτη, που βλέπουν με τον ίδιο φακό τον κόσμο και το συμφέρον τους. Η Κίνα σήμερα έχει διανύσει μία τεράστια απόσταση για να επιστρέψει στην ανάκαμψη. Εκατοντάδες εκατομμύρια Κινέζων έχουν ξεφύγει από την φτώχεια και εκατοντάδες εκατομμύρια έχουν μετα-πηδήσει στην νέα μεσαία τάξη. Η Κίνα είναι έτοιμη να διεκδικήσει τη θέση που πιστεύει ότι της ανήκει στον κόσμο.

Η Κίνα είναι διατεθειμένη και προσπαθεί να συμ-μορφωθεί με τις απαιτήσεις της νέας εποχής και αυτό το βλέπουμε με την κατασκευή σιδηροδρόμων, εργοστα-σίων και ναυπηγείων (ήδη από τον 19ο αιώνα). Δυστυ-χώς, οι συγκυρίες, σύμφωνα με τους υποστηρικτές της θέσης αυτής, δεν επέτρεψαν στην Κίνα να αξιοποιήσει το άνοιγμα προς τον εκμοντερνισμό, λόγω της έλευσης του β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ο οποίος αποδυνάμωσε την δημοκρατική κυβέρνηση, η οποία ουσιαστικά δεν εβοηθήθη από τις Η.Π.Α., με αποτέλεσμα να ανέλθει στην εξουσία ο Μάο με τα γνωστά επακόλουθα.

Κατά γενική ομολογία, η εξωτερική πολιτική της Κίνας επί κομμουνιστικής διακυβέρνησης υπήρξε κατα-στροφική και τουλάχιστον ερασιτεχνική. Ενώ αρχικώς είχε αποκτήσει κάποια ερείσματα στον αναπτυσσόμενο κόσμο αντιπαρατασσόμενη στις Ην. Πολιτείες, λόγω της αλλοπρόσαλλης πολιτικής της έχασε την καλή μαρτυρία που είχε αποκτήσει, όπως αποδεικνύει η δι-αμάχη της με το βιετνάμ, που κατέληξε στην εισβολή του 1979, και η ενίσχυση των Μαοϊκών κινημάτων στην Αφρική, όπως π.χ. συνέβη στην Γκάνα. Σήμερα δε, ενώ η Κίνα έχει επενδύσει πάρα πολλά στην Αφρική λόγω

των πολύτιμων πρώτων υλών που διαθέτει η αφρικανι-κή ήπειρος, εν τούτοις η ακολουθούμενη πολιτική της είναι τουλάχιστον αμφιλεγόμενη. Δεν επιδεικνύει καμ-μία ευαισθησία προς τους κατοίκους και τις ανάγκες τους, παρά μόνον ενδιαφέρεται να τα έχει καλά με τους κυβερνώντες, αδιαφορώντας πού διοχετεύεται και πως αξιοποιείται η βοήθειά της.

Παρ’ όλα αυτά, το γεγονός παραμένει ότι η Κίνα, με τις τεράστιες ανάγκες που έχει σε πετρέλαιο και πρώτες ύλες, εξ αιτίας των οποίων φροντίζει να αναπτύξει τη ναυτική της δύναμη και να συνομολογήσει συμφωνίες για την κατασκευή αγωγών μέσω κρατών της Κεντρι-κής Ασίας, είναι υποχρεωμένη να μάθει να συμπεριφέ-ρεται ως υπεύθυνος παίκτης στην διεθνή σκακιέρα. Η αντίληψη αυτή είναι, κατά την γνώμη μας, η λογική που πρέπει να ακολουθηθεί για να φθάσει η Κίνα στο πο-θούμενο αποτέλεσμα. Δεν σημαίνει, όμως, ότι η Κίνα θα την ακολουθήσει.

* * *Για να φθάσουμε σ’ ένα ορθολογικό συμπέρασμα

εξετάζοντας τις τρεις εκδοχές που αναλύσαμε πιο πάνω, πρέπει να προστρέξουμε στις βασικές αρχές και τους παράγοντες που επηρεάζουν την συμπεριφορά των εθνών στην δεδομένη εποχή και συγκυρία. Οι αρ-χές αυτές είναι παραδοσιακά η γεωπολιτική και έχει τώρα προστεθεί και η γεωοικονομία. Η γεωπολιτική ξεκινά από τον 19ο αιώνα και εξετάζει τις βασικές πα-ραμέτρους που την διέπουν, δηλαδή δημογραφία, φυσι-κός πλούτος, στρατός, στόλος, συμβατικά και πυρηνικά όπλα, κ.λπ., παρέμεινε δε η κυριαρχούσα άποψη για την ανάλυση των δυνάμεων κατά την μεγαλύτερη περίοδο του 20ου αιώνα.

Μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, η γεωοικονομία έγινε το αντίβαρο της γεωπολιτικής. Το 1990 ο Edward Luttwak, εξέχων στρατηγιστής, έγραψε ότι η γεωοικονομία εφαρμόζει την «λογική της διαμάχης» στην «γραμμα-τική του εμπορίου». Κατά την άποψη αυτή, το μέγεθος του ΑΕΠ και η αύξησή του, τα εμπορικά ισοζύγια, τα νομισματικά αποθέματα και οι εξωτερικές επενδύσεις είναι βασικοί παράγοντες στην εκτίμηση της ισορροπί-ας δυνάμεων.

Παρ’ όλο που η Κίνα δεν είναι σήμερα συγκρίσιμη στρατιωτικά με τις Ην. Πολιτείες, είναι η μεγαλύτερη κάτοχος αμερικανικού δανείου και αντιπροσωπεύει σχεδόν το 15% του παγκόσμιου ΑΕΠ, πράγμα το οποίο την κατατάσσει σε γεωοικονομική υπερδύναμη. Είναι φανερό ότι η γεωπολιτική και η γεωοικονομία συμπλη-ρώνουν τις παραμέτρους σύμφωνα στις οποίες είναι δυ-

Κόσμος


νατόν να βασισθεί μία ρεαλιστική ανάλυση. Όμως, για να συμπληρωθούν οι παράγοντες που πρέπει να λαμβά-νονται υπ’ όψιν για την ανάλυση αυτή, πρέπει να προ-σθέσουμε στους δύο που αναλύσαμε πιο πάνω και την γεωτεχνολογία, η οποία αναπτύσσεται με γεωμετρική πρόοδο. Η γεωτεχνολογία μελετά τις νέες ανακαλύψεις που είναι δυνατόν να προσφέρουν γεωοικονομικά πλε-ονεκτήματα και γεωπολιτικά οφέλη μέσω στρατηγικών τους χρήσεων. Κάθε περίοδος της ανθρωπότητας έχει σφραγισθεί από μία ή περισσότερες καταλυτικές ανα-καλύψεις, όπως π.χ. ο τροχός, το τόξο, τα ατμόπλοια και οι σιδηρόδρομοι, η πυρίτιδα, η πυρηνική ενέργεια,

οι οποίες αποτελούν την γεωτεχνολογική αλλαγή. Η διαφορά του σήμερα με το χθες είναι η ταχύτητα της αλλαγής η οποία επέρχεται με γεωμετρική πρόοδο.

Σύμφωνα με τον νόμο του Moore (Moore’s Law), υπάρχει διπλασιασμός της τεχνολογικής προόδου κάθε δύο χρόνια. Επειδή όλες οι πρόοδοι, από την βιοτεχνο-λογία μέχρι την ρομποτική, υπόκεινται στον νόμο του Moore, αυτό επηρεάζει την γεωπολιτική και τη γεωοι-κονομία. Αρκεί να θυμηθούμε ότι το κοινό σημερινό iphone, που εκατομμύρια χρήστες κουβαλούν στην τσέπη τους, έχει περισσότερες ικανότητες από ό,τι εί-χαν οι υπολογιστές της NASA κατά την προσελήνωση του Apollo 11 πριν από σαράντα χρόνια. Και αρκεί να συνειδητοποιήσουμε ότι το Net, Facebook και SMS, με τα οποία «παίζουν» σήμερα τα παιδιά, ήταν κατά μία εκ-δοχή, η οποία όμως αμφισβητείται, από τους βασικούς παράγοντες που άλλαξαν την όψη της Μέσης Ανατο-λής. Αρκεί να θυμηθούμε ότι στις 28 ιανουαρίου 2011 η

κυβέρνηση Mubarak «έκλεισε» το internet για να απο-φύγει τις διαμαρτυρίες, και αυτό υπήρξε έναυσμα για τους ακτιβιστές να κατακλύσουν τους δρόμους και να επιταχύνουν την πτώση του καθεστώτος. Οι ανατροπές όλων των καθεστώτων της περιοχής οφείλονται σε με-γάλο βαθμό στην τεχνολογία, ασχέτως αν από τις αλ-λαγές επωφελήθηκαν τα συντηρητικά στρώματα των κρατών αυτών.

Για να γίνει αντιληπτή η σημασία της τεχνολογίας στην σημερινή εποχή, αρκεί να αναφερθούμε στον «πό-λεμο» που διεξάγεται σήμερα στον κυβερνοχώρο, όπου οι Ην. Πολιτείες και η Μεγ. βρεταννία κατηγορούν την

Κίνα για πολύ εκτεταμένη κατασκο-πεία σε όλους γενικώς τους τομείς των αμυντικών, κρατικών, βιομηχανικών, επιχειρηματικών και τεχνολογικών δραστηριοτήτων των κρατών τους.

Παρά ταύτα, από τα μέχρι σήμε-ρα υπάρχοντα γνωστά δεδομένα, το πιο πιθανό σενάριο είναι ότι η Κίνα, λόγω ακριβώς της παγκοσμιοποίησης και της πρόσμιξης των πολιτισμών, θα καταστεί ένας αξιόπιστος παίκτης στην διεθνή σκηνή και η πρώτη οι-κονομική δύναμη στον κόσμο. Αυτό θα το κατορθώσει νοουμένου ότι θα επιτρέψει στους πολίτες της περισσό-τερες ελευθερίες και δικαιώματα. Ναι μεν έχει αποδειχθεί ότι η ελεγχόμενη ευμάρεια και ο κρατικός καπιταλισμός

είναι σήμερα οι κύριοι μοχλοί ανάπτυξης της χώρας αυ-τής, αλλά όπως έχει διαφανεί από τις αναταράξεις στην Μέση Ανατολή δεν αρκεί. Όταν ο λαός γεμίσει το στο-μάχι του χρειάζεται και κάτι παραπάνω. Η Κίνα πρέ-πει να τολμήσει το άλμα αυτό. Χρειάζεται περισσότερη ελευθερία, έστω και ελεγχόμενη. Στην περίπτωση που η Κίνα το επιτρέψει, όντως θα γίνει η πρώτη υπερδύ-ναμη, αλλά δεν θα είναι ποτέ η μοναδική υπερδύνα-μη, όπως έχουν διατελέσει οι Ην. Πολιτείες. Οι εποχές αυτές παρήλθαν ανεπιστρεπτί. Το καλύτερο που μπορεί να ελπίζει η Κίνα, είναι να είναι ή πρώτη δύναμη σ’ έναν πολυκεντρικό κόσμο.

Κόσμος


αφιΕρωμα

To χρυσοπράσινο φύλλοκαι ο πειρασμός του ανέξοδου Ελλαδίτικου ριζοσπαστισμού

του Α.Δ. Παπαγιαννίδη

Τ ο Κυπριακό και η ενασχόληση του Ελλαδικού Ελληνισμού μ’ αυτό -κάποτε γινόταν λόγος και για «εθνικόν κέντρον», ύστερα η διατύ-

πωση έφθινε, ευτυχώς για την ειλικρίνεια των πραγ-μάτων, ιδίως από την στιγμή τού: «η Κύπρος αποφα-σίζει, η Ελλάς συμπαρίσταται»...- έχει χρησιμεύσει για πολλά. Έχει λειτουργήσει ως αμόνι για την σφυρηλά-τηση (όχι-και-τόσο-ανθεκτικής, είναι αλήθεια) εξω-τερικής πολιτικής, από τα χρόνια όπου η χώρα, εν-θυμούμενη ότι είναι νικήτρια (καλά, εν τάξει, μεταξύ

των νικητών...) του β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, επιχει-ρούσε να «δοκιμάσει» την χρησιμότητα των νεόκο-πων ακόμη Ηνωμένων Εθνών. Έχει παίξει τον ρόλο litmus test των προθέσεων του ΝΑΤΟ, όταν ανεπιτυ-χώς επιχειρήθηκε να αφυπνισθούν τα αντανακλαστι-κά της Συμμαχίας μετά τον Αττίλα-ΙΙ. Έχει ακόμη επι-χειρηθεί να θέσει σε κίνηση μηχανισμούς μοχλών του Κοινοτικού/Ενωσιακού οικοδομήματος, με την διπλή τριγωνική σχέση Ελλάδας-ΕΕ-Τουρκίας και Κύπρου-ΕΕ-Τουρκίας.

ΚYΠΡΟΣ1974-2014 40 χρόνια αισχύνης

>>63νεα πολιτικη . 10 . καλοκαιρι 2014


Σ’ ένα άλλο επίπεδο, έχει επιχειρηθεί να υποστασιο-ποιήσει την ίδια την έννοια του «Ελληνισμού», έννοια είν’ αλήθεια αρκετά ταλαιπωρημένη, καθώς δεν είναι βέβαιο ότι έχει αποκρυσταλλωθεί με τρόπο που να πε-ριλαμβάνει την έννοια της θυσίας, πάντως της ανά-ληψης κόστους, στην φάση τουλάχιστον εκείνη που οι «αλησμόνητες πατρίδες» ήταν προφανέστατα πλέ-ον λησμονημένες. Όποιος νομίσει ότι η έννοια αυτή έχει μόνον τα χρώματα του ρομαντικού ορίζοντα, ας ανακαλέσει στην μνήμη κάτι που ονομάσθηκε προς στιγμήν Ενιαίο Αμυντικό Δόγμα/Ενιαίος Αμυντικός Χώρος, έως ότου η σκιά των Υμίων έσβησε αποτελε-σματικώτατα τις ψευδαισθήσεις.

Για να προσγειώσουμε όμως την συζήτηση στον ωφελιμισμό της τωρινής εποχής, η Κυπριακή πραγμα-τικότητα της διεκδίκησης των ενεργειακών πόρων της Λεκάνης της Λεβαντίνης, με την Αφροδίτη να αντι-κρίζει τον Λεβιάθαν και με την Ισραηλινή στήριξη να επιτρέπει στην Κύπρο να αντιμετωπίζει την τουρκι-κή απειλή χωρίς να υποχωρεί προτροπάδην (όπως η Ελλάς-εθνικό κέντρο μετά το «no men, no ships, no flags»), επιτρέπει και σ’ εμάς να αναζητούμε... ονομα-σία για την ενδεχόμενη ενεργειακή παρουσία μας στον χάρτη!

Αν όμως αυτού του είδους οι διασυνδέσεις καταγρά-φονται, ύστερα έρχονται και σβήνουν, υπάρχει και μια βαθύτερη επίπτωση στην πορεία των πολιτικών πραγ-μάτων στην Ελλάδα, που ως θρυαλλίδα (ή ως παρά-γοντας τόνωσης ή ως πρόσχημα: ο καθείς μπορεί να δώσει την δική του ερμηνεία...) αξιοποιούν την έντα-ξη του Κυπριακού στην δημόσια Ελλαδίτικη συζήτη-ση. Ήδη απο την εποχή των μεγάλων διαδηλώσεων - άνοιξαν τα κεφάλια σε ανθρώπους μιας γενιάς, στα ού-τως ή άλλως ταραγμένα μεταπολεμικά χρόνια - για την Ένωση και την εναντίωση στην βρεταννική αποικιο-κρατία. ύστερα στην εποχή των συγκρούσεων των δύο Κοινοτήτων σε μια Κύπρο που αναζητούσε Μακαριακά ερείσματα στους Αδεσμεύτους, αποκλίνοντας από την ΝΑΤΟϊκή μονόδρομη ένταξη. ασφαλώς στα τραγικά απόνερα της εισβολής/κατοχής μετά το προδοτικό όσο και αποτυχημένο πραξικόπημα κατά του Μακαρίου επί Χούντας Ιωαννίδη, που έφερε την Ελλάδα εκτός στρα-τιωτικού σκέλους της Συμμαχίας με πρωτοβουλία Κ. Καραμανλή. πάλι στους μήνες επώασης του Σχεδίου Ανάν (και διαμόρφωσης των συνθηκών του Κυπριακού

«Όχι») με μια στροφή Ευρω-αμφιβολίας.Στις, ομολογουμένως ανόμοιες, περιπτώσεις αυτές,

ένα κοινό στοιχείο υπορρέει: λειτουργεί το Κυπριακό για να φορτίσει (και εν συνεχεία να εκτονώσει) με ρι-ζοσπαστική διάθεση την Ελλαδική πολιτική σκηνή. Να αποκρυσταλλώσει, αν προτιμάτε, ένα «αντι-» που πα-γίως ελλοχεύει στην Ελληνική πολιτική πραγματικό-τητα: μην βιαστείτε, όμως, να το κατηγοριοποιήσετε ως ευρισκόμενο στα αριστερώτερα του πολιτικού φά-σματος - τόσο οι διεκδικήσεις της Ένωσης την εποχή του Αγώνα της Κύπρου, όσο και η αντιπαράθεση με το Σχέδιο Ανάν δύσκολα θα μπορούσαν να ενταχθούν σε μια τέτοια σχηματοποίηση - ή και να το εντάξετε σε κά-τι το αντι-Δυτικό/αντι-καπιταλιστικό κοκ. σχήμα.

Θα μας ανεχθεί ο αναγνώστης, να του προτείνου-με ένα άλλο αναλυτικό εργαλείο για τον Ελλαδικό ρι-ζοσπαστισμό, όπως αυτός γεννιέται απο την τριβή με το Κυπριακό/με τα Κυπριακά. Είναι ένας ριζοσπαστι-σμός ανέξοδος για μας! «Άλλος πληρώνει». Τραγικά (και τραυματικά για την εθνική αυτοεκτίμηση, ό,τι κι αν ο όρος σημαίνει, αν δηλαδή σημαίνει κάτι...), αυτό επα-ληθεύθηκε στην περίπτωση της προδοσίας της Κύπρου, η οποία «χάρισε» στην Ελλάδα την περίπου χωρίς κό-στος Μεταπολίτευση, πλην με συγκλονιστικό κόστος για τον Κυπριακό Ελληνισμό. Όμως και οι πειραματι-σμοί της Ελληνικής εξωτερικής πολιτικής με τον ΟΗΕ όταν το Κυπριακό ξεκινούσε, και η συμπαράταξη με την απόρριψη του Σχεδίου Άτσεσσον (και με όσα επα-κολούθησαν) ή και η Μεραρχία στην Κύπρο, μπορεί να βοήθησαν στην όρθωση της σπονδυλικής στήλης των Ελλαδικών πολιτικών ηγεσιών, όμως πληρώθηκαν απ’ άλλους: κι αν όχι προοπτικά από τους Κύπριους, πάντως απο την Ελληνική μειονότητα στην Πόλη. Όσο για το τι πολιτικό κεφάλαιο αφέθηκε να φύγει με τον ΕΑΧ ή με τον αντι-Ανάν, το μέλλον θα δείξει (σε όσους θέλουν να το δουν, εννοείται) απο ποιούς τελικά χάθηκε.

[Για να μην κλείσουμε με παρεξήγηση αυτό το ση-μείωμα: δεν αναφερόμαστε στο τι ήταν ορθό και τι όχι και στην μια και στην άλλη περίπτωση. Αμφότερα κρί-θηκαν απο την λαϊκή κυριαρχία - το πρώτο έμμεσα, το δεύτερο δημοψηφισματικά. Εκείνο στο οποίο αναφερό-μαστε είναι με πόση ειλικρίνεια, διαφάνεια κοκ. επιμε-ρίστηκε το κόστος και των αποφάσεων και των υπανα-χωρήσεων].


Αφιέρωμα


Η Κύπρος δεν κείται μακράν

του Δ. Πολίτη

Κ ατά την δεκαετία του ’80, εμφανίσθηκε μία προ-σπάθεια τεχνητής κατασκευής μίας υποτιθέμε-νης «κυπριακής ταυτότητας» από διάφορους

«προοδευτικούς» κυπριακούς και ελλαδικούς κύκλους. Αυτή η προσπάθεια αποσκοπούσε πρωτοσταδίως στην αποκοπή των Ελλήνων της Κύπρου από τον εθνικό ελ-ληνικό κορμό. Δευτεροσταδίως δε αποσκοπούσε στην ένταξη, στην υποτιθέμενη αναδυόμενη κυπριακή ταυ-τότητα, και των Τούρκων της Μεγαλονήσου. Έλληνες και Τούρκοι της Κύπρου θα έπαυαν να είναι Έλληνες και Τούρκοι, και θα γίνονταν «Κύπριοι». Έτσι, θα μπορούσε, πίστευαν ή έλεγαν ότι πίστευαν οι θιασώτες αυτής της σχολής, να δημιουργηθεί μία «ενιαία κυπριακή δημοκρα-τία», χωρίς εσωτερικές «εθνικιστικικές» διχοτομήσεις.

Σήμερα, υπό το φως των εξελίξεων που ακολούθη-σαν την ανακήρυξη του ψευδοκράτους, τα δραματικά γεγονότα της Δερύνειας, το Σχέδιο Ανάν και την κυ-πριακή χρεωκοπία, όλα αυτά μπορεί να φαίνονται ασυ-ναρτησίες ή και προϊόντα σκοτεινών προθέσεων, αλλά υπήρξε μία εποχή που κάποιοι επεχείρησαν να τα θέ-σουν επί τάπητος. Σκοπός τους ήταν άραγε η «λύση» του Κυπριακού; (λύση σε εισαγωγικά, διότι θα βασιζό-ταν σε ανύπαρκτα ερείσματα). Ή επεδίωκαν αλλότριες γεωπολιτικές σκοπιμότητες;

Η προπαγάνδα περί «κυπριακής ταυτότητας» καλ-λιέργησε εντέχνως την ευθύνη της ελλαδικής πλευράς γιά την εισβολή του Αττίλα. Ευθύνη αναμφισβήτητη, αλλά προϊόν απόφασης όχι μίας δημοκρατικά εκλεγμέ-νης ελληνικής κυβέρνησης, αλλά ενός σκοτεινού, μυ-στικοκοπαθούς και πιθανότατα ψυχοπαθούς και πά-ντως πολιτικά και διπλωματικά αστοιχείωτου δικτάτο-ρα. Δεν ήταν ευθύνη του ελληνικού λαού, ο οποίος στην Επιστράτευση του 1974 προσήλθε με ενθουσιασμό γιά να πολεμήσει γιά την Κύπρο. Το 1922 οι Μικρασιάτες αποκήρυξαν την αντιβενιζελική παράταξη επειδή τους κατέστρεψε, αλλά δεν αποποιήθηκαν την εθνική τους ταυτότητα. Το ίδιο και οι Κύπριοι δεν επρόκειτο να

αποκηρύξουν την ελληνικότητά τους λόγω του εθνικού εγκλήματος του Ιωαννίδη.

Αφ’ ετέρου η προπαγάνδα περί «κυπριακής ταυτό-τητας» αξιοποίησε την ευνοϊκή μακρο-οικονομική συ-γκυρία, που προσέδιδε στην Κύπρο μία αίσθηση ευη-μερίας, αυτάρκειας και μη εξάρτητης από το εθνικό κέ-ντρο. Αίσθηση όμως απατηλή, διότι παραγνώριζε με-ταξύ άλλων το γεγονός ότι η οικονομική αυτάρκεια δεν έχει καμμία έννοια αν δεν βασίζεται σε μία πολιτι-κή και κυρίως αμυντική αυτάρκεια. Κάτι που επιβεβαι-ώθηκε πλήρως τα επόμενα χρόνια, κυρίως με την έντα-ξη της Κύπρου την Ευρωπαϊκή Ένωση, το Σχέδιο Ανάν, το Φυσικό Αέριο. Σε αυτές τις περιστάσεις αποδείχθηκε ότι μόνον ως ενιαίο σώμα Ελλάδα και Κύπρος μπορούν να είναι παρούσες στο παγκόσμιο γεωπολιτικό τοπίο.

Η «κυπριακή ταυτότητα» αποτελούσε στην πραγ-ματικότητα εργαλειακή προϋπόθεση γιά την πολιτι-στική και πολιτική αυτονόμηση της Κύπρου από τον Ελληνισμό και την απόσπασή της από την ευρύτερη ελληνική γεωπολιτική αρχιτεκτονική στην Ανατολική Μεσόγειο. Κανείς τότε δεν αντελήφθη ότι με αυτόν τον τρόπο η Κύπρος δεν θα έπαυε μόνον να αποτελεί «προ-έκταση» της Ελλάδας προς Ανατολάς, αλλά θα έπαυε ταυτόχρονα να αποτελεί και προγεφύρωμα του Ισραήλ προς δυσμάς. Διότι λίγοι συνειδητοποιούσαν ότι η Τουρκία, μετά τον Ψυχρό Πόλεμο και την βεβιασμέ-νη ένταξή της στον Δυτικό Συνασπισμό, θα επέστρεφε στην βαθύτερη-άρα ισχυρότερη και αληθινώτερη- ασι-ατική και ισλαμική της ταυτότητα.

Η Κύπρος, παρά το γεγονός ότι βρίσκεται στον μυχό μεταξύ Μικράς Ασίας και Συρίας, παρά ταύτα κλιματολο-γικά, εδαφολογικά, οικονομικά, πολιτισμικά, εθνολογι-κά είναι ένα μέρος της Ελλάδας όσο η Πελοπόννησος και η Κρήτη. Ειδικά με τις δύο αυτές περιοχές η ταυτότητα εντυπωσιάζει σε επίπεδο προφορικής ομιλίας, ηθών και εθίμων, ενδυμασίας, μουσικής, χορών κλπ. Αν προσγειω-θεί κανείς σε ένα κυπριακό χωριό χωρίς να γνωρίζει πού

η Κύπρος, όπως και η Κρήτη, η Πελοπόννησος, η Θράκη και όλες οι υπόλοιπες ελληνικές περιοχές, είναι αναπόσπαστο μέρος ενός ενιαίου εθνικού συνόλου


βρίσκεται, θα νομίζει ότι βρίσκεται στην Λακωνία ή στο Ηράκλειο. Αλλά και η αίσθηση του ανήκειν στο Ελληνικό έθνος είναι τόσο έντονη, ώστε, μετά την αποτυχία της Ενώσεως και την δημιουργία κυπριακού κράτους, όλο το πλαίσιο είναι αντίγραφο του ελλαδικού (π.χ. παρά την ύπαρξη κυπριακής σημαίας παντού κυματίζει η ελληνική, οι κυπριακές ένοπλες δυνάμεις είναι παραπληρωματικές των ελλαδικών, το εκπαιδευτικό σύστημα είναι αντίγρα-φο του ελλαδικού με τα ίδια σχολικά βιβλία κλπ.).

Αλλά και ιστορικά η Κύπρος ακολούθησε την μοίρα του όλου Ελληνισμού: υπήρξε μέρος του Αρχαιοελληνικού και του Ελληνιστικού κόσμου, μετά του Ρωμαϊκού και του Βυζαντινού, στην συνέχεια αποι-κία των Φράγκων όπως και οι υπόλοιπες ελληνικές πε-ριοχές, γιά να καταλήξει στην τουρκοκρατία. Και, όπως μετά την Απελευθέρωσή της η Ελλάδα ενετάχθη στην βρεταννική σφαίρα επιρροής, έτσι και η Κύπρος έγινε- πιό άμεσα και πιό εμφανώς-βρεταννική αποικία.

η αποτυχία της ΕνώσεωςΌπως και όλη η τεκτονική πλάκα στην οποία ανα-

πτύσσεται ο Ελληνισμός εδώ και χιλιετίες, έτσι και η Κύπρος διακρίνεται γιά την τεράστια γεωπολιτική της σημασία. Η Βρεταννική Αυτοκρατορία την απέσπα-σε από την καταρρέουσα Οθωμανική το 1878 γιά να διασφαλίσει την πρόσβασή της στον Ινδικό Ωκεανό. Η Κύπρος υπήρξε γιά ογδόντα χρόνια βασικός κρί-κος στην βρεταννική γεωπολιτική άλυσσο Γιβραλτάρ-Μάλτα-Κύπρος-Σουέζ.

Οι προσπάθειες των Κυπρίων να ενωθούν με την μη-τέρα πατρίδα αποκρούσθηκαν βίαια και όχι μόνον όσο η Μεγάλη Βρεταννία ήταν η παγκόσμια υπερδύναμη, δηλαδή μέχρι τον Δεύτερο Πόλεμο. Αλλά και όταν, με-ταπολεμικά, εξουθενωμένη αν και νικήτρια, η Μεγάλη Βρεταννία προσπαθούσε να οργανώσει τα όποια ερεί-σματα της απέμεναν, ώστε να παραμείνει στην διεθνή σκακιέρα έστω και σε μικρότερη κλίμακα. Ενώ η αμερι-κανική πολιτική ενίσχυε τα αντι-αποικιοκρατικά κινή-ματα σε ολόκληρον τον κόσμο προκειμένου να αποδο-μήσει την βρεταννική και την γαλλική αποικιοκρατία, η Μεγάλη Βρεταννία έδινε μάχες οπισθοφυλακής, ενί-οτε με επιτυχία. Δεν διέθετε πλέον την υλική πρωτοκα-θεδρία στα πεδία της οικονομίας και της στρατιωτικής ισχύος, αλλά διατηρούσε την διπλωματική και πολιτι-κή τεχνογνωσία μίας υπερδύναμης που είχε κυβερνήσει τον κόσμο γιά τριακόσια χρόνια και είχε αποικιοποιήσει τρεις ηπείρους.

Οπότε η βρεταννική πολιτική, έχοντας εκκενώσει την Ινδία το 1948, «στήλωσε τα πόδια» στην Κύπρο και βραχυκύκλωσε τo αναπόφευκτο αίτημα γιά την Ένωση

της Κύπρου με την Ελλάδα, που ετέθη στον ΟΗΕ από την κυβέρνηση του στρατάρχη Παπάγου το 1954 ως δι-καίωμα αυτοδιάθεσης του κυπριακού λαού. Η βρεταν-νική αδιαλλαξία εκφράσθηκε γλαφυρά τον Ιούλιο του 1954 στην Βουλή των Κοινοτήτων, όταν ο υφυπουρ-γός Αποικιακών Υποθέσεων της Μεγάλης Βρεταννίας Χένρυ Χόπκινσον δήλωσε ότι «η Κύπρος ανήκει στις αποικίες που λόγω των ιδιαίτερων περιστάσεών τους δεν μπορούν να ελπίζουν ότι κάποτε θα ανεξαρτητο-ποιηθούν πλήρως». Ήταν το περίφημο never, που απέ-κλεισε κάθε προοπτική ειρηνικής εξεύρεσης λύσης και οδήγησε στην ουσία στην έκρηξη του ένοπλου αγώνα στην Μεγαλόνησο. Αναμφισβήτητα σφάλμα μίας πα-λαιάς υπερδύναμης, που είχε όμως χάσει στο συγκε-κριμένο ζήτημα την ψυχραιμία της.

Στην έναρξη του ένοπλου αντι-αποικιακού αγώνα στην Κύπρο αμφισβήτητα έπαιξαν ρόλο και οι δυσκολί-ες που συνάντησε η ελληνική πρωτοβουλία στον ΟΗΕ τον Δεκέμβριο του 1954. Οπότε ο ένοπλος αγώνας ξε-κίνησε από την Εθνική Οργάνωση Κυπρίων Αγωνιστών (ΕΟΚΑ) την 1η Απριλίου του 1955, με ισχυρές ενισχύ-σεις από το εθνικό κέντρο.

Η Μεγάλη Βρεταννία αντέδρασε με την πρόταση του νέου υπουργού Εξωτερικών Χάρολντ Μακμίλλαν (ο Τσώρτσιλ αποχώρησε τον Απρίλιο του 1955 και τον διαδέχθηκε στην πρωθυπουργία ο Άντονυ Ήντεν). Ο Μακμίλλαν πρότεινε τριμερή συνδιάσκεψη Ελλάδος-Τουρκίας=Μεγάλης Βρεταννίας (η πάγια βρεταννική πολιτική του «διαίρει και βασίλευε»), εισάγοντας στην συζήτηση την πάντα πρόθυμη μετακεμαλική Τουρκία. Βρήκε βέβαια και διάφορους πρόθυμους ή χρήσιμους ηλίθιους στην Αθήνα, με αποτέλεσμα η ελληνική κυβέρ-νηση να προσέλθει ως μη ώφειλε στην τριμερή (παρά την σφοδρή αντίδραση του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου). Η αποδοχή, από την τότε ελληνική κυβέρνηση, της Τουρκίας ως συνομιλητού ήταν η διπλωματική και νο-μική βάση την οποία αξιοποίησε η Τουρκία όλην την περίοδο που ακολούθησε, με τελικό στάδιο την στρα-τιωτική της επέμβαση το 1974.

Η τριμερής πραγματοποιήθηκε στο Λονδίνο τον Αύγουστο του 1955. Η αδιαλλαξία των Τούρκων (που ζήτησαν να....τους επιστραφεί η Κύπρος) διευκόλυνε τους Βρεταννούς να καταστήσουν την Ένωση ανέφι-κτη και την αυτοδιάθεση εξαιρετικά περίπλοκη, ώστε να διαιωνιστεί το ζήτημα. Ο Μακμίλλαν ενεφάνισε σχέ-διο που διατηρούσε την βρεταννική κυριαρχία και προ-έβλεπε κάποια στοιχεία κοινοτικής αυτοδιοίκησης με αναβαθμισμένο ρόλο των Τουρκοκυπρίων. Τελικά η Συνδιάσκεψη ναυάγησε λόγω των δραματικών γεγο-νότων του Σεπτεμβρίου 1955 στην Κωνσταντινούπολη.

Αφιέρωμα


Ο απελευθερωτικός αγώνας, του οποίου ηγήθηκε ο εξ Ελλάδος αξιωματικός Γεώργιος Γρίβας ή «Διγενής», και τα επιφανή θύματά του (άλλο τραγικό σφάλ-μα της βρεταννικής αδιαλλαξίας) διεθνοποίησαν το πρόβλημα. Αλλά η λύση είχε δρομολογηθεί από τις Μεγάλες Δυνάμεις. Στην Ελλάδα διορίστηκε από τον Βασιλιά Παύλο πρωθυπουργός ο βουλευτής Σερρών Κωνσταντίνος Καραμανλής, που προηγουμένως εί-χε περάσει πολλούς μήνες στις ΗΠΑ «γιά θεραπεία της βαρηκοϊας», όπως είχε ανακοινωθεί επισήμως. Δεν γνωρίζουμε τις επαφές του Καραμανλή στις ΗΠΑ εκεί-νη την εποχή, ασφαλώς όμως θα συνειδητοποίησε τις προτεραιότητες της νέας υπερδύναμης. Και ασφαλώς η αμερικανική πολιτική δεν επιθυμούσε, μεσούντος του Ψυχρού Πολέμου, ούτε την διάλυση του ΝΑΤΟ ούτε ελληνοτουρκικό πόλεμο εξ αιτίας του Κυπριακού.

η μη βιωσιμότητα προέκυψε από την διχοτομική συνθήκη του Λονδίνου

Οπότε η οδυνηρή μετατόπιση από την Ένωση στην Ανεξαρτησία οδήγησε, παρά το αντάρτικο του Διγενή και τις σφοδρές διαδηλώσεις στην Αθήνα, στις Συνθήκες της Ζυρίχης και του Λονδίνου το 1959-60. Ιδρύθηκε η Κυπριακή Δημοκρατία σε βάση δικοινοτι-κή, οπότε οι Τουρκοκύπριοι δεν απέκτησαν status ισό-τιμων Κυπρίων πολιτών αλλά μειονότητας, που ήταν εύκολο να ποδηγετηθεί από την Τουρκία. Θεσμικά ο πρόεδρος ήταν Ελληνοκύπριος (ο Μακάριος εξελέ-γετο συνεχώς πρόεδρος από το 1960 μέχρι τον αιφ-νίδιο θάνατό του το 1977) και ο αντιπρόεδρος ήταν Τουρκοκύπριος (ο Κιουτσούκ).

Οι Τούρκοι οργάνωσαν παρακρατικό δίκτυο με αρ-χηγό τον Ραούφ Ντενκτάς, αλλά και στην ελληνοκυ-πριακή πλευρά αναπτύχθηκαν ακραία στοιχεία, με γνωστότερο τον Νικόλαο Σαμψών. Οι διακοινοτικές ταραχές το 1964 και το 1967, που παρ’ ολίγον να οδη-γήσουν σε ελληνοτουρκικό πόλεμο, αποσοβήθηκαν με αμερικανική παρέμβαση. Στο εκρηκτικό μείγμα προ-στίθεται η «τριτοκοσμική» πολιτική του Μακαρίου, που επεχείρησε αρχικά να αναθεωρήσει τις Συνθήκες εις βάρος των Τουρκοκυπρίων, και, αντί να εντάξει την Κύπρο στο ΝΑΤΟ, επεχείρησε να αγοράσει όπλα από την κομμουνιστική Τσεχοσλοβακία. Δεν θα μάθουμε ποτέ τα κίνητρά του.

Το 1965 ο πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου έστειλε μυστικά στην Κύπρο μία ολόκληρη μεραρχία, ώστε να την θωρακίσει έναντι πιθανής τουρκικής απει-λής. Πιθανώς να συνήνεσαν και ι Αμερικανοί, προκει-μένου ο πειραματιζόμενος σε τριτοκοσμικές κατευ-θύνσεις Μακάριος να αισθάνεται κάποια πίεση. Η τε-

λική πορεία προς την καταστροφή αρχίζει όταν, το 1967, οι Τούρκοι απαιτούν την απόσυρση της Μεραρχίας απειλώντας με πόλεμο.

Νοέμβριος 1967. Στην Αθήνα καταφθάνει πανικό-βλητος ο Αμερικανός υφυπουργός Εξωτερικών Σάϋρους Βανς. Πρωθυπουργός είναι ακόμα ο Κόλλιας, ο βασιλιάς έχει αποστασιοποιηθεί πλήρως και ετοιμάζει το κίνημα της 6ης Δεκεμβρίου. Πραγματικό κέντρο εξουσίας είναι ο υπουργός Προεδρίας Γεώργιος Παπαδόπουλος, συ-νταγματάρχης Πυροβολικού και ουσιαστικός αρχηγός της στρατιωτικής χούντας. Ο Βανς, σύμφωνα με ανέκ-δοτη διήγηση που έχει υπ’ όψιν του ο γράφων, εισβάλ-λει στο γραφείο του: «Θα αποσύρετε την Μεραρχία;». Παπαδόπουλος: «Μα....». Ο Βάνς σηκώνεται έξαλ-λος και πάει προς την πόρτα: «Φεύγω και νίπτω τας χείρας μου». Παπαδόπουλος, έντρομος: «Πού πάτε, μην φεύγετε». Ο Βανς στέκεται και ρωτάει επιτακτι-κά: «Θα αποσύρετε την μεραρχία;». «Μάλιστα», είπε ο Παπαδόπουλος, ο θαυμαστής του Ιωάννου Μεταξά. Έτσι αποσύρθηκε η Μεραρχία και άνοιξε ο δρόμος γιά την τουρκική εισβολή.

Γιά την οποία χρειάσθηκαν, όμως, ακόμα δύο προ-ϋποθέσεις: η άνοδος του Ιωαννίδη την εξουσία και η πτώση του Νίξον.

η σκοτεινή συγκυρία και τα αναπάντητα ερωτήματα

Η χούντα δεν «χώνευε» τον Μακάριο, τον οποίον θεωρούσε προδότη του στόχου της Ένωσης. Ασφαλώς ο Μακάριος είχε εγκαταλείψει σε κάποια φάση την Ένωση, ασφαλώς η φιλοδοξία του να καταστεί πρόε-δρος κράτους έπαιξε ρόλο, αλλά πριν από αυτόν την Ένωση είχε αποκηρύξει η μητέρα Ελλάδα. Η Ιστορία δεν κινείται βεβαίως βάσει του ορθού λόγου. Η διάστα-ση Χούντας-Μακαρίου, λογική ή παράλογη, ήταν μία πραγματικότητα. Οπωςδήποτε, πραξικόπημα εναντίον του Μακαρίου δεν επρόκειτο να κάνει ο Παπαδόπουλος ούτε πολύ περισσότερο ο Μαρκεζίνης, ο οποίος διο-ρίστηκε από τον Παπαδόπουλο πρωθυπουργός τον Οκτώβριο του 1973. Πιθανώς γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο να ανετράπησαν τον Νοέμβριο του 1973 από τον Ιωαννίδη. Πάντως ο ταξίαρχος Ιωαννίδης, ο αφανής δι-κτάτωρ που διαδέχθηκε τον Παπαδόπουλο στην ηγεσία του στρατιωτικού καθεστώτος, ήταν αποφασισμένος να εξαλείψει τον Μακάριο και να ανακηρύξει την Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Άλλωστε ο Ιωαννίδης ως δικτάτωρ δεν φαίνεται να είχε άλλο πρόγραμμα ή στό-χο πέραν της ανατροπής του Μακαρίου.

Ο Ιωαννίδης υποτίμησε ή αγνόησε εντελώς τον τουρκικό παράγοντα. Βασίστηκε σε κάποιες υποτιθέ-


μενες διαβεβαιώσεις μεσαίου στελέχους των αμερι-κανικών υπηρεσιών πληροφοριών. Αμέλησε πλήρως να προετοιμάσει την Ελλάδα γιά ενδεχόμενη πολεμι-κή σύγκρουση με την Τουρκία, έστω περιορισμένη στο κυπριακό έδαφος. Εξαπέλυσε το πραξικόπημα στις 15 Ιουλίου, τοποθέτησε ως μαριοννέτα τον παγκοσμί-ως άγνωστο Νίκο Σαμψών, που είχε «διακριθεί» κατά την δεκαετία του ’60 στις διώξεις κατά άμαχου τουρ-κικού πληθυσμού. Και όταν οι Τούρκοι εισέβαλαν, αντί να σπεύσει στο πεδίο της μάχης και να πολεμήσει ως Έλλην αξιωματικός, πήγε στον πρόεδρο του καθεστώ-τος στρατηγό Γκιζίκη και....αιτήθηκε κανονικής αδεί-ας. Η επιστράτευση αποδείχθηκε απερίγραπτο φιάσκο, η Κύπρος αφέθηκε αβοήθητη στο έλεος των Τούρκων, ενώ σύμφωνα με τους πιό αξιόπιστους εμπειρογνώμο-νες μία ισχυρή και αξιόμαχη έστω αριθμητικά μικρή ελ-ληνική στρατιωτική παρουσία θα ακύρωνε ή θα περι-έπλεκε την τουρκική επίθεση. Ο Ιωαννίδης, μετά από την εθνική καταστροφή που προκάλεσε, δεν βρήκε κάν το θάρρος να επιτελέσει το αυτονόητο ηθικό καθήκον του ως αξιωματικός που έβλαψε την πατρίδα του.

Αλλά προκύπτει και ένα μείζον ερώτημα, που δικαι-ώνει όσους αναζητούν ερμηνείες κάτω από την επιφά-νεια των πραγμάτων. Γιατί ο Ιωαννίδης πραγματοποίησε το πραξικόπημα εναντίον του Μακαρίου στις 15 Ιουλίου 1974, ακριβώς τις ημέρες κατά τις οποίες ο πρόεδρος των ΗΠΑ Νίξον εσύρετο ως υπόδικος γιά το σκάνδαλο Γουώτεργκαίητ, με αποτέλεσμα να αναγκασθεί να παραι-τηθεί στις 9 Αυγούστου; Θεώρησε το κενό εξουσίας στις ΗΠΑ ως «ευκαιρία»; Διείδε ότι ο υπουργός Εξωτερικών Χένρυ Κίσσινγκερ, που τις εβδομάδες που προηγήθηκαν και που ακολούθησαν την πτώση του Νίξον ήταν ο από-λυτος κύριος της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής, θα ήταν ευνοϊκός στα σχέδιά του; Μήπως τελικά, και αφή-νοντας στην άκρη τις θεωρίες συνωμοσίας, ο Ιωαννίδης παγιδεύθηκε και υπηρέτησε άθελά του τον καιροσκο-πισμό των Τούρκων, που είδαν στο κενό εξουσίας των ΗΠΑ την απόλυτη ευκαιρεία να «λύσουν» το κυπριακό προς ώφελός τους; Αλλά, και αν ακόμα συνέβησαν αυ-τά, τότε γιατί δεν αντιστάθηκε στρατιωτικά στην τουρ-κική εισβολή; Την στιγμή μάλιστα που ηγείτο στρατιω-τικού καθεστώτος; η έλλειψη απάντησης στο τελευταίο ερώτημα είναι ιδιαίτερα οδυνηρή.

Γι’ αυτό και η Ιστορία δεν θα είναι επιεικής με τον τα-ξίαρχο Ιωαννίδη.

αι ειδοί του ΑυγούστουΟ Κωνσταντίνος Καραμανλής, που εκλήθη να ανα-

λάβει την πρωθυπουργία στις 24 Ιουλίου εν μέσω του χά-ους, δεν αντέδρασε στην δεύτερη (και ουσιαστικώτερη,

διότι τότε κατελήφθη η μισή Λευκωσία) προέλαση του Αττίλα τον Αύγουστο του 1974. Yπήρχε βέβαια το ελα-φρυντικό του προηγηθέντος φιάσκου της επιστράτευ-σης του Ιουλίου, αν υποθέσουμε ότι στην μη υπεράσπι-ση ενός έθνους από την κυβέρνησή του υπάρχει ελα-φρυντικό. Αλλά ο Καραμανλής δεν κάλυψε την απόφα-σή του να μην υπερασπιστεί την Κύπρο με αιδήμονα σι-ωπή. Αντιθέτως προέβαλε το αδιανόητο επιχείρημα ότι «η Κύπρος κείται μακράν». Δηλαδή εισήλθαν στην συ-ζήτηση περί εθνικής αμύνης κριτήρια, που επιτρέπουν ή δεν επιτρέπουν την υπεράσπιση της πατρίδας.

Ήταν η δεύτερη φορά που ο Καραμανλής εμφανίστη-κε και ανέλαβε την εξουσία ενώ εξελισσόταν μία εθνική τραγωδία. Η πρώτη ήταν το 1955, όταν ορκίστηκε πρω-θυπουργός την ώρα που στην Κωνσταντινούπολη είχε μόλις συντελεσθεί η καταστροφή της ελληνικής κοινό-τητας. Τότε ο ρόλος του ήταν να εξευρεθεί ένας συμβι-βασμός, ώστε να μην διαρραγεί η συμμαχική ενότητα. Δεν μπορεί κανείς να μεμφθεί τον Καραμανλή γιά την συμβολή του στην διεθνή σταθερότητα, αλλά ασφαλώς έπρεπε να απαιτήσει ανταλλάγματα που δεν θα έθιγαν το ΝΑΤΟ αλλά θα δημιουργούσαν αντισταθμίσματα, όπως π.χ. την απομάκρυνση της μουσουλμανικής μει-ονότητας από την Δυτική Θράκη σε ισάριθμη αντιστοι-χία με τις απελάσεις Ελλήνων από την Πόλη.

Ο ρόλος του Καραμανλή και το 1974 ήταν η αποκλι-μάκωση, διότι η κλιμάκωση θα προκαλούσε σοβαρό πρό-βλημα στο ΝΑΤΟ και στην δυτική γεωστρατηγική αρχι-τεκτονική του Ψυχρού Πολέμου. Όμως, το 1974 το πρό-βλημα ήταν πολύ σοβαρότερο από αυτό του 1955. Εδώ επρόκειτο γιά εισβολή και κατοχή εδάφους κράτους, γιά το οποίο η Ελλάδα ήταν και αυτή εγγυήτρια δύναμη. Θα μπορούσε, γιά παράδειγμα, ο Καραμανλής να απο-στείλει ισχυρές στρατιωτικές και ναυτικές δυνάμεις στην Κύπρο ώστε να ασκήσει πίεση στους Τούρκους και να αυξήσει την διαπραγματευτική ικανότητα του υπουργού Εξωτερικών Γεωργίου Μαύρου στην Γενεύη. Επιπλέον, ο Καραμανλής απέσυρε την Ελλάδα από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ, ενώ ώφειλε να παρα-μείνει και να ζητήσει από τα αρμόδια νατοϊκά όργανα να υποχρεώσουν την Τουρκία να εκκενώσει την Κύπρο.

Αντ’ αυτού, η κυπριακή τραγωδία τακτοποιήθη-κε συνειδησιακά με το σύνθημα «δεν ξεχνώ», η κρίση κατέστησε τον Καραμανλή πολιτικά κυρίαρχο σ’ ένα ακρωτηριασμένο και ταπεινωμένο έθνος, η μη υπερά-σπιση των εθνικών συμφερόντων εμπεδώθηκε ως δόγ-μα της ελληνικής αμυντικής πολιτικής και καθιερώθη-κε η επέτειος του Αττίλα να εορτάζεται ως «γιορτή της Δημοκρατίας» στο προεδρικό μέγαρο, με τα απαραίτη-τα συνοδευτικά ποτά και εδέσματα.

Αφιέρωμα


T o κείμενο που ακολουθεί βασίζεται στα ανέκδο-τα Απομνημονεύματα (υπό τον γερμανικό τίτ-λο Memoiren, αντίγραφο των οποίων διαθέτει

ο συντάκτης του παρόντος) του αείμνηστου καθηγη-τού Δημητρίου Τσάκωνα, καθώς και και τέσσερις αυτο-βιογραφικές συνεντεύξεις του που ελήφθησαν το 1999. Ο Δημήτριος Τσάκωνας (Δημητσάνα 1921-Αθήνα 2004) ήταν επιφανής κοινωνιολόγος διεθνούς φήμης, συγγραφέας βαρυσήμαντου και ογκώδους έργου, κα-θηγητής στο Πανεπιστήμιο της Βόννης και μετά στην Πάντειο. Ο Τσάκωνας ήταν ανιδιοτελής και ακέραιος άνθρωπος, χριστιανός, πλατωνιστής, ιδεαλιστής και κοινωνιστής και αντικομμουνιστής. Επί Κατοχής ήταν μέλος της Ιεράς Ταξιαρχίας.Υποστήριζε σταθερά την λύση ενός νέου Γουδί, που θα καταργούσε τον παλιο-κομματισμό και θα μεταμόρφωνε ριζικά την ελληνική κοινωνία. Είδε στον στρατό τον μηχανισμό που θα επι-τελούσε αυτό το έργο υπό την καθοδήγηση αταξικών διανοουμένων με κοινωνική συνείδηση. Πλάνη μείζων φυσικά, διότι δεν περίμενε ότι οι Συνταγματάρχες αντί γιά Επανάσταση θα εγκαθίδρυαν μία συντηρητική δι-κτατορία.

Το 1970 έγινε τελικά υπουργός του απριλιανού καθεστώτος, κατά σειράν υφυπουργός Προεδρίας, Εξωτερικών και Παιδείας, και το 1973 διορίστηκε υπουρ-γός Πολιτισμού στην κυβέρνηση του Ανδρουτσόπουλου. Από τα ανέκδοτα Απομνημονεύματα του Τσάκωνα και τις ανέκδοτες συνεντεύξεις του καθηγητού το 1999, προκύπτει μία εξαιρετικά ενδιαφέρουσα πτυχή των γε-γονότων: η αγωνιώδης προσπάθεια του Τσάκωνα, την περίοδο πριν τα δραματικά γεγονότα της Κύπρου, να βρει σημεία επαφής με την τουρκική πλευρά, την στιγ-μή που είχαν διακοπεί όλες οι γέφυρες επικοινωνίας με-ταξύ Ελλήνων-Τούρκων, ώστε να αποτραπεί η τραγω-δία που τελικώς δεν απετράπη.

Ο Τσάκωνας ήταν επί δεκαετίες καθηγητής στις στρατιωτικές σχολές και έχαιρε τεράστιου κύρους στον κόσμο των αξιωματικών. Γι’ αυτό και επί Δικτατορίας εκινείτο ελεύθερα. Δεν φοβόταν τους δικτάτορες, με τον Παπαδόπουλο είχε παλαιά φιλία, όπως και με τον Ιωαννίδη. Στα γεγονότα της Νομικής, το 1972, εκφώ-νησε στην Πάντειο έναν φιλελεύθερο λόγο, που εξα-γρίωσε τον Ιωαννίδη. Όταν ο διοικητής της ΕΣΑ εξέ-φρασε την δυσφορία του στον Τσάκωνα, ο τελευταί-

Μία άγνωστη προσπάθεια αποτροπής του Αττίλα του Μελέτη Η. Μελετόπουλου

Αφιέρωμα


ος του απάντησε: «Κύριε ταξίαρχε, εγώ δεν παίρνω αλλά δίνω μαθήματα πατριωτισμού.» Ως υφυπουργός του Παπαδόπουλου χειρίστηκε αυτόνομα και με μεγά-λη επιτυχία μείζονες εθνικές υποθέσεις, όπως την δι-αδοχή του Οικουμενικού Πατριάρχη Αθηναγόρα, την απόπειρα διάσπασης της Αρχιεπισκοπής Αμερικής και τις Ελληνοαλβανικές σχέσεις.

Το πρωί του κινήματος της 26ης Νοεμβρίου 1973, ο Τσάκωνας υποπτευόταν ότι το νέο καθεστώς θα τον συνελάμβανε και δεν απαντούσε στα τηλέφωνα. Αντιθέτως, ο νέος δικτάτωρ, ο Ιωαννίδης του διεμήνυ-σε μέσω του ΑΓΕΝ Αραπάκη ότι δεν θα ορκιζόταν χω-ρίς αυτόν η νέα κυβέρνηση.

Ήταν μία δυσάρεστη φάση της Δικτατορίας. Είχε προηγηθεί το Πολυτεχνείο, ο Ιωαννίδης ήταν ένας αγέ-λαστος πραιτωριανός, ενώ η οικονομική ανάπτυξη είχε προσκρούσει στον ύφαλο της πετρελαϊκης κρίσης και εμφανίζονταν τα πρώτα σοβαρά σημεία της επερχόμε-νης ύφεσης. Ο Ιωαννίδης, αφού κατέλαβε την εξουσία, έμεινε στο παρασκήνιο και τοποθέτησε πρόεδρο-μαρι-οννέττα τον στρατηγό Γκιζίκη και πρωθυπουργό τον Αδαμάντιο Ανδρουτσόπουλο. Το νέο καθεστώς προ-σπαθούσε με δυσκολία να βρει πρόσωπα πρόθυμα να συμμετάσχουν στην νέα κυβέρνηση.

Όταν ο Τσάκωνας έφθασε με στρατιωτικό τζιπ στο προεδρικό μέγαρο, τον υποδέχθηκαν οι παρατεταγ-μένοι Ευέλπιδες και ο Ιωαννίδης με φιλοφρονήσεις. Κρατώντας τον Τσάκωνα από το μπράτσο, ο νέος δι-κτάτωρ επανέλαβε μπροστά στον κόσμο την γνωστή παραπλανητική φλυαρία περί ταχείας πολιτικοποίη-σης, επιστροφής του στρατού στους στρατώνες κλπ. Ο Τσάκωνας σημειώνει στα Απομνημονεύματά του ότι «Από την συνυπηρεσία μας στην Σχολή Ευελπίδων (1965=67) με είχε γοητεύσει η ευπρέπειά του, όχι όμως και ο υπερεθνικιστικός φανατισμός του επί του Κυπριακού και η διπλωματική του υποτίμηση γιά την δύναμη των άλλων βαλκανικών χωρών. Η διπλωματι-κή του πληροφόρηση ήταν ελλειπής».

Ο Ιωαννίδης προσέφερε στον Τσάκωνα το υπουρ-γείο Εξωτερικών, αλλά αυτός αρνήθηκε. Τελικά συμ-φώνησαν στο υπουργείο Πολιτισμού. Όταν συγκε-ντρώθηκαν όλοι οι υποψήφιοι υπουργοί, ο Τσάκωνας ζήτησε να διευκρινισθεί προ της ορκωμοσίας ποι-ός ήταν ο σκοπός της κυβερνήσεως. Κανείς δεν απά-ντησε. Τελικώς, πήγαν στο γραφείο του Γκιζίκη οι Τσάκωνας, Ιωαννίδης, Ανδρουτσόπουλος. «Κύριε πρό-εδρε», λέει θρασύτατα ο Τσάκωνας στον αχυράνθρω-πο του Ιωαννίδη. «Συγχαρητήρια γιά τα νέα σας κα-

θήκοντα. Παρακαλούν οι υπουργοί προ της ορκωμο-σίας να προεδρεύσετε του υπουργικού συμβουλίου και να μας ανακοινώσετε την αποστολή της κυβερνήσε-ως». Παρεμβαίνει ο Ανδρουτσόπουλος. «Σε τρία λεπτά θα ορκισθούμε και σε πέντε θα προεδρεύσει ο κ.πρόε-δρος», είπε, γιατί φοβήθηκε μην διαλυθεί η κυβέρνηση.

Κατά την ορκωμοσία, ο Τσάκωνας είχε το συναίσθη-μα ότι επίκειται μια νέα Μικρασιατική Καταστροφή. Ο στρατός ήταν διχασμένος και ο νέος δικτάτωρ ήθελε να εξοντώσει τον Μακάριο. Μετά την ορκωμοσία, ο Γκιζίκης προήδρευσε πράγματι του υπουργικού συμ-βουλίου, είπε διάφορες ανοησίες και όλοι κατάλαβαν ότι δεν υπήρχε κυβερνητικό πρόγραμμα.

Και όμως, ο Τσάκωνας επεχείρησε να παίξει στα πλαίσια του καθεστώτος Ιωαννίδη έναν διαμεσολαβη-τικό ρόλο που θα μπορούσε να αποβεί σωτήριος γιά την Κύπρο. Καθώς η Δικτατορία δεν είχε καμμία επαφή με την τουρκική πλευρά και είχε προσανατολιστεί στην ρήξη, ο Τσάκωνας διαμόρφωσε δικό του προσωπικό δίκτυο επαφών με την τουρκική πολιτική ηγεσία.

Η ευκαιρεία δόθηκε στην κηδεία του Τούρκου πολιτικού ηγέτη Ισμέτ Ινονού, όπου ο Τσάκωνας πήγε ως εκπρόσωπος της Ελληνικής κυβέρνη-σης. «Αξιομνημόνευτο», γράφει ο Τσάκωνας στα Απομνημονεύματά του, «είναι το ταξίδι μου στην Άγκυρα, στα τέλη Δεκεμβρίου 1973, στην κηδεία του Ισμέτ Ινονού. Επέτυχα μέσα σε δύο μέρες την συνάντη-σή μου με τους 4 σημαντικώτερους πολιτικούς αρχη-γούς της Τουρκίας (μεταξύ αυτών και του Ετσεβίτ, που την επομένη ημέρα ορκιζόταν πρωθυπουργός, όπως και του Ερμπακάν, αντιπροέδρου της κυβέρνησης). Χωρίς να έχω καμμιά εξουσιοδότηση της Ελληνικής κυβέρνησης γιά οποιαδήποτε συνομιλία ή διαπραγμά-τευση με τους Τούρκους ηγέτες, όλως αυθαίρετα, κατά την πορεία της κηδείας του Τούρκου στρατάρχη Ισμέτ Ινονού, διαλογίσθηκα πώς δεν ήμουν νεκροπομπός σταλείς από τους Έλληνες στρατιωτικούς κι’ ότι μία συζήτησή μου καλής θέλησης με τους Τούρκους ηγέτες σε τίποτε δεν θα έβλαπτε».

Πρώτη συνάντηση με τον Ετσεβίτ, τον πρωθυπουρ-γό που πραγματοποίησε την εισβολή στην Κύπρο λί-γους μήνες αργότερα. Η συνάντηση έγινε παρουσία όλης της διοικούσας επιτροπής του κόμματός του και του προαλειφόμενου γιά το υπουργείο Εξωτερικών Γκιουνές. Μετά την ανταλλαγή κάποιων σχολίων γιά την πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα (όπου ο Ετσεβίτ εξέφρασε την λύπη του γιά την ανατροπή της κυβέρ-νησης Μαρκεζίνη), ο Τσάκωνας είπε στον Ετσεβίτ τα

Αφιέρωμα


εξής: «Υπάρχουν δύο ταμπού στην Τουρκία και στην Ελλάδα, οι Ατατούρκ και Βενιζέλος. Θαυμάζω τον Ατατούρκ γιατί ανέτρεψε την φεουδαρχία, εδημιούρ-γησε τις προϋποθέσεις της πολιτικής δημοκρατίας και ήταν τόσο μεγάλος που τά’ βαλε και με την θρησκεία ακόμη. Γιά το ταμπού του Βενιζέλου έχω ενδοιασμούς, γιατί η πολιτική κρίνεται από τα αποτελέσματα. Πήγε να κατακτήσει ό,τι η τότε Ελλάδα ήταν ηθικά ανήμπο-ρη να κρατήσει και ηττήθηκε ατιμωτικά.»

Στην συνέχεια, ο Τσάκωνας είπε στον Ετσεβίτ: «Κύριε πρόεδρε. Δεν θα είχα αντίρρηση να πω ότι εξ απόψεως στρατηγικής ασφαλείας στον χώρο του Αιγαίου σεις αντιπροσωπεύετε το 75% κι εμείς μόνον μόνον το 25%. Αν θέλετε αλλάζω και αυτά ακόμη τα νούμερα επί το δυσμενέστερον δι’ ημάς. Το πρόβλη-μα όμως δεν είναι η ποσόστωση. Το πρόβλημα είναι ότι έχουμε κοινούς αντιπάλους και ότι, όταν πέσει το 75%, αυτομάτως θα πέσει το 25%, όπως και αντιστρό-φως. Συνεπώς ένας άξονας Αθηνών-Αγκύρας είναι η μόνη λύση. Όχι διότι διασφαλίζει μία τουρκοελληνική υπερ-Ιταλία στην Ανατολική Μεσόγειο, αλλά γιά στοι-χειώδεις λόγους άμυνας ή ύπαρξης του χώρου αυτού. Πέραν αυτού, σεις, που θέλετε να είσθε ένας σοσιαλδη-μοκράτης διάδοχος του Κεμάλ Ατατούρκ -που ήταν η μεγαλύτερη στρατιωτικοπολιτική προσωπικότητα της Ανατολικής Μεσογείου-, δεν νομίζω ότι θα θελήσετε να μιλήσετε μαζί μου γιά επαρχιακά θέματα του 18ου αι-ώνος (εννοούσα το Κυπριακό).»

Ετσεβίτ: «Τι σκέπτεσθε γιά τον Μακάριο;»Τσάκωνας: «Ό,τι ακριβώς σκέπτεσθε εσείς γιά τον

Ντενκτάς».Συνεχίζει ο Τσάκωνας στα Απομνημονεύματά του:

«Αποτέλεσμα: μέσω του Τούρκου πρέσβεως αρχίσα-με εγκάρδιο αλληλογραφία στην ελληνική και τουρ-κική γλώσσα. Ενθουσιασμένος ο Τετενές (υπουργός Εξωτερικών) με ασπάσθηκε και μου είπε στην Αθήνα: ‘Μας έβγαλες από την διπλωματική απομόνωση. Αδιανόητη αλληλογραφία πρωθυπουργού με υπουργό Πολιτισμού άλλης χώρας.»

Ακολουθεί συνάντηση Τσάκωνα-Ντεμιρέλ. Ο Ντε-μιρέλ ξεκίνησε λέγοντας «Εγώ είμαι μηχανικός». Η συνάντηση διήρκεσε δυόμισυ ώρες, η πρώτη μιάμι-ση ώρα παρουσία του πρώην υπουργού Εξωτερικών Τσαγλαγκιαγκίλ, της σημαντικώτερης διπλωματικής προσωπικότητας της Τουρκίας, ο οποίος αποσύρθηκε διακριτικά στην συνέχεια. «Βασική μου θέση», σημει-ώνει ο Τσάκωνας, «ήταν το θέμα της γεωοικονομικής ενότητας του Αιγαίου, που θα ενώνει ειρηνικά τις δύο

χώρες, Τουρκία και Ελλάδα, ανεξαρτήτως του υποτι-θέμενου ποσοστού στρατηγικής ασφαλείας που κάθε μιά χώρα πιστεύει γιά τον εαυτό της ότι αντιπροσω-πεύει.»

Ντεμιρέλ: «Μεγάλωσα στην ‘‘ελληνική γειτονιά’’ της Σμύρνης όταν σεις είχατε φύγει από την Μικρασία. Ως τεχνοκράτης δεν καταδέχθηκα ποτέ να χρησιμο-ποιήσω το Κυπριακό γιά να εισπράξω πολιτικά ωφέλη.» Σημείωση Τσάκωνα: «Αντίθετα με το ασιατικό προφίλ του Ετσεβιτ, η φυσιογνωμία του Ντεμιρέλ είχε ανθρω-πισμό ευρωπαϊκής πειστικότητας».

Επόμενη συνάντηση του Τσάκωνα με τον ευρωπαϊ-στή Φεϊζίογλου. Αφήγηση Τσάκωνα: «...στη συνομιλία μας παραπονέθηκε γιά τον ρόλο του μουσουλμανικού ιερατείου. Ήταν κάτι αντίστοιχο προς τον Παναγιώτη Κανελλόπουλο και είχε χάσει την κοινοβουλευτι-κή του δύναμη. Του ανέπτυξα ότι κάθε λογής ιερα-τεία αντιπροσωπεύουν καστικά συμφέροντα, αλλά το Πατριαρχείο του Φαναρίου εις χείρας των Ρωμηών της Πόλης αποτελεί εμπόδιο στην ρωσσική-κομμουνιστι-κή εξάπλωση στην Τουρκία. Μόνον αν απεμακρύνετο το ρωμέϊκο Πατριαρχείο της Πόλης, οπότε η κομμου-νιστική ρωσσία θα έστελνε έναν αρχιμανδρίτη της ως πολιτιστικό ακόλουθο του προξενείου της στην Πόλη (που μετά 6 μήνες θα εχειροτονείτο Επίσκοπος) υπήρ-χε φόβος, χάρις στο γεγονός αυτό, να διαταραχθούν επικίνδυνα οι τουρκο-σοβιετικές σχέσεις. ‘‘Γιατί;’’, με ρώτησε ο ευγενέστατος συνομιλητής μου. ‘‘Διότι -του απάντησα- ο ρώσσος αυτός επίσκοπος θα επήγαινε να καταλάβει το Φανάρι και, λόγω του ότι θα ήταν εντός των τειχών του βυζαντίου, σύμφωνα με τον 28ο κανόνα της Δ’ Οικουμενικής Συνόδου, θα ανεκήρυττε εαυτόν Οικουμενικόν Πατριάρχη, οπότε εις τας κινήσεις του στον Βόσπορο ή αλλαχού θα τον συνόδευε η ρωσσική κανονιοφόρος-ακταιωρός προς βλάβην των κυριαρχι-κών δικαιωμάτων της Τουρκίας’’. Το συμπέρασμά μου δεν εχρειάζετο συνόψιση. Απόρροια της γοητευτικής συνομιλίας μας ήταν ότι ο ίδιος ο Φεϊζίογλου με συνό-δευσε ώς το πεζοδρόμιο και ευγενέστατα μου άνοιξε μόνος του την πόρτα του αυτοκινήτου μου».

Επόμενη συνάντηση με τον Ερμπακάν, αρχη-γό των Ισλαμιστών και καθηγητή Κοινωνιολογίας. «Κατεπλάγη όταν ευθύς αμέσως του είπα ότι η από μέ-ρους του καθυστέρηση ήταν αποτέλεσμα του γεγονό-τος ότι την επομένη θα ανελάμβανε την αντιπροεδρία της κυβέρνησης, πράγμα που έκπληκτος επικύρωσε. Κάναμε μία κοινωνιολογική περιήγηση και συμφωνή-σαμε ν’ αλληλογραφούμε προσωπικώς στο μέλλον,


γιά να βοηθήσουμε τις σχέσεις των δύο χωρών μας. Το ότι η εντύπωσή του ήταν θετική πιστοποιείται από την ακολουθήσασα αλληλογραφία μας.»

Κατακλείδα του Τσάκωνα: «Πίστευα πάντοτε ότι όταν οι προσωπικές σχέσεις ετεροεθνών ηγετών στη-ρίζονται στην αμοιβαία εκτίμηση και ιδίως προσωπική φιλία διευκολύνεται η ειρήνη και αποφεύγονται οι πα-ρεξηγήσεις και οι οξύτητες».

Άνοιξη του 1974. Ο Ιωαννίδης επισκέπτεται τον

Τσάκωνα-ήταν ο μόνος υπουργός που δέχθηκε επίσκε-

ψη του Δικτάτορα. Ο Ιωαννίδης είπε στον Τσάκωνα, τότε υπουργό Πολιτισμού: «Σκοπεύω να σας προαγά-γω, αλλά να έχετε υπ’ όψιν σας ότι σκοπεύω να συ-γκρουσθώ με τους Τούρκους. Θα ήθελα να συμφω-νήσουμε σε μία κοινή αντιτουρκική πολιτική, γεγο-νός που θα σας ανυψώσει». Ο Τσάκωνας απάντησε: «Δεν είμαι εναντίον της Τουρκίας διότι είμαι υπέρ της Ελλάδος». Αφήγηση Τσάκωνα: «Συνεπλάκημεν και οι τόνοι της φωνής μας ανυψώθησαν. Ωστόσο δεν πήγε το μυαλό μου ότι θα έκανε πραξικόπημα στην Λευκωσία μετά ενάμιση μήνα, με παντελή άγνοια του υπουργικού συμβουλίου.» Η πρόταση του Ιωαννίδη στον Τσάκωνα να αναλάβει την πρωθυπουργία με προ-οπτική ελληνοτουρκικής σύγκρουσης ήταν ακόμα πιό ανοίκεια, δεδομένου ότι ο Τσάκωνας έστελνε αντίγρα-φα της αλληλογραφίας του με τους Τούρκους αξιωμα-

τούχους στον Γκιζίκη, τον Ιωαννίδη και τον υπουργό Εξωτερικών Τετενέ, προκειμένου να αποτρέψει εξελί-ξεις σαν κι αυτές που ακολούθησαν. Μετά από αυτά, ο Τσάκωνας υπέβαλε την παραίτησή του, που φυσικά δεν έγινε αποδεκτή.

Καθώς περνούσε ο καιρός, ο Τσάκωνας ήταν όλο και πιό ανήσυχος. «Όσο προχωρούμε προς τον Μάϊο του 1974, όλο και περισσότερο νοιώθω το κενό εξου-σίας της Δικτατορίας. Ποιός κυβερνάει; Πρώτα, σω-στά κι άσωστα, κυβερνούσε ο Γ. Παπαδόπουλος. Ο Ανδρουτσόπουλος δεν είχε πολιτικό προφίλ, ού-

τε ήταν συνταγματάρχης. Ο ταξίαρχος Ιωαννίδης ήταν αφανής, ψυχολογικά διόλου δεν ήθελε να παίξει τον δικτά-τορα. Υπήρχε εμφανές κενό εξουσίας. Η υπόσχεση του Ιωαννίδη ‘‘πάμε γιά εκλο-γές’’ δεν ακουγόταν πλέον».

Στις 15 Ιουλίου 1974, η χούντα του Ιωαννίδη προχώρησε στην απόπειρα βί-αιης ανατροπής του νόμιμου προέδρου της Κύπρου Μακαρίου. Η Τουρκία εί-χε τώρα το πρόσχημα γιά να εισβάλει. Ο Ιωαννίδης ισχυρίσθηκε εμμέσως, πο-λύ αργότερα, ότι είχε διαβεβαιώσεις από μυστικές υπηρεσίες συμμάχων χωρών ότι οι Τούρκοι δεν θα αντιδρούσαν σε περίπτωση ελληνικής στρατιωτικής πα-ρέμβασης στην Κύπρο. Όφειλε να γνω-ρίζει ότι τέτοιες παρασκηνιακές και ανε-πίσημες διαβεβαιώσεις δεν θεωρούνται έγκυρες στην διεθνή πολιτική, και δεν μπορεί ένα σοβαρό κράτος να στηρίζει

σε αυτές την εξωτερική του πολιτική. Και ότι, επιτέ-λους, η μόνη ασφαλής διαβεβαίωση είναι η αμυντική ισχύς και η διπλωματική ικανότητα κάθε κράτους.

Ο Ιωαννίδης στην μεν διπλωματική ικανότητα πήρε μηδέν. Προφανώς η εγκληματική απόφαση γιά πραξι-κόπημα εναντίον του νόμιμου και εκλεγμένου προέ-δρου της Κύπρου Μακαρίου ελήφθη σε επίπεδο καφε-νειακής κουβέντας, χωρίς το εύρος των γνώσεων, την διπλωματική τεχνογνωσία, την πολυδιάστατη πληρο-φόρηση και την βαθειά γνώση του διεθνούς περιβάλ-λοντος που απαιτεί η άσκηση εξωτερικής πολιτικής.

Αλλά το χειρότερο είναι ότι, όταν οι Τούρκοι εισέ-βαλαν στις 20 Ιουλίου, ο Ιωαννίδης, αντί να πράξει το καθήκον του, αιτήθηκε κανονικής αδείας και εξαφα-νίστηκε, αφήνοντας την Κύπρο στο έλεος του Αττίλα. Η γενική επιστράτευση που διέταξε το στρατιωτικό

Αφιέρωμα


καθεστώς αποδείχθηκε φιάσκο. Οι Τούρκοι προήλα-σαν χωρίς σοβαρή αντίσταση. Η Δικτατορία κατέρρευ-σε. Αλλά και η κυβέρνηση Εθνικής Ενότητος, που συ-γκροτήθηκε στις 24 ιουλίου, δεν αντέδρασε στην δεύ-τερη προέλαση των Τούρκων μέχρι την Λευκωσία τον Αύγουστο, με το επιχείρημα «Η Κύπρος κείται μακράν». Έτσι η Ελλάδα άφησε την Κύπρο ακάλυπτη, με τα γνω-στά μέχρι σήμερα αποτελέσματα.

Μετά την τουρκική εισβολή, συνήλθε γιά τελευταία φορά το υπουργικό συμβούλιο της Δικτατορίας υπό τον Ανδρουτσόπουλο. Οι υπουργοί είχαν πλήρη άγνοια, ό,τι ήξεραν το ήξεραν από τς εφημερίδες. Λαμβάνει τον λόγο ο Τσάκωνας και εισηγείται κήρυξη πανστρατιάς γιά να αντιμετωπισθεί η εισβολή. Η πρόταση απορρί-πτεται από τον Ανδρουτσόπουλο. Τσάκωνας προς τον πρωθυπουργό: «Εσχηματίσατε γελοίαν κυβέρνησιν». Στην συνέχεια ο Τσάκωνας προτείνει να παραιτηθεί πά-ραυτα η κυβέρνηση ως ένδειξη δυσαρέσκειας διότι το πραξικόπημα εναντίον του Μακαρίου έγινε εν αγνοία της. Η πρότασή του έγινε δεκτή κατά πλειοψηφία. Οι στρατιωτικοί υπουργοί κατέφυγαν εξοργισμένοι στον Γκιζίκη, θεωρώντας πρωτοφανές να παραιτείται στρα-τιωτική κυβέρνηση με πρόταση πολίτη. Μέσα στο χάος, κι ενώ ο Ανδρουτσόπουλος και ο υπουργός Εξωτερικών Κυπραίος προσπαθούσαν να επικοινωνήσουν τηλε-φωνικώς με τις ΗΠΑ, οι υπουργοί δεν γνώριζαν ότι ο Γκιζίκης είχε ήδη καλέσει τους πολιτικούς.

Υστερόγραφο: Επιστρέφοντας σπίτι του, αφού πέ-ρασε από το υπουργείο του όπου ενημερώθηκε γιά τις εξελίξεις, ο Τσάκωνας έπεσε πάνω σε λαϊκή διαδήλω-ση. Γιά να μην του σπάσουν το αυτοκίνητο, διέφυγε μέ-σα από παρόδους. Στο σπίτι του, δέχθηκε τηλεφώνημα του παλαιού δασκάλου του Κωνσταντίνου Τσάτσου, που είχε ήδη ορκισθεί υπουργός Πολιτισμού στην κυ-βέρνηση Εθνικής Ενότητος. «Κύριε υπουργέ, σας πα-ρακαλώ να μου παραδώσετε επισήμως το υπουργείο». Ήταν η μοναδική παράδοση-παραλαβή υπουργείου στην Μεταπολίτευση. Ήταν 3 η ώρα το μεσημέρι. Ο Τσάκωνας πήγε στο υπουργείο με ταξί, το οποίο τον περίμενε στην είσοδο. Ο Τσάτσος τον δέχθηκε με με-γάλη ευγένεια. Τσάκωνας: «Κύριε καθηγητά, η μό-νη ουσιαστική εξουσία που είχα εδώ ήταν τα μυστικά κονδύλια ύψους 12.000.000 δραχμών. 12 εκατομμύρια παρέλαβα, 12 εκατομμύρια σας παραδίδω.» Τσάτσος: «Δεν αμφέβαλα». Ο Τσάκωνας πήρε το ταξί και επέ-στρεψε σπίτι του. Αυτό ήταν και το τέλος των ψευδαι-σθήσεων.

Ο αναγνώστης ας μην σταθεί στις γενικώτερες αντι-φάσεις που χαρακτηρίζουν την πολιτεία του καθηγητού Τσάκωνα πριν και κατά την διάρκεια της Δικτατορίας. Π.χ. ότι υπηρέτησε ένα καθεστώς αντίθετο με τον αν-θρωπισμό του και το οποίο άλλωστε διέψευσε τις αναμορφωτικές και ριζοσπαστικές του φιλοδοξίες. Σημασία εδώ, εφ’όσον το αντικείμενο του αφιερώμα-τος είναι το Κυπριακό, έχει η απεγνωσμένη προπάθειά του να βρει διαύλους επικοινωνίας με την τουρκική πλευρά, την ώρα που η χούντα σχεδίαζε την παρανοϊκή και (εσκεμμένα ή όχι, πάντως εκ του αποτελέσματος) προδοτική ανατροπή του Μακαρίου. Ενδιαφέρον όμως παρουσιάζει η προθυμία των Τούρκων να ανταποκρι-θούν στον διάλογο που άνοιξε ο Τσάκωνας, γεγονός που σημαίνει ότι αναζητούσαν κάποιον μηχανισμό επι-κοινωνίας με την τουρκική πλευρά. Γι’αυτό, άλλωστε, όπως προκύπτει, αναπολούσαν τον Σπύρο Μαρκεζίνη, ο οποίος διατηρούσε επαφή με τους Τούρκους, λέγο-ντας πάντοτε (και στον συντάκτη του παρόντος) ότι ήταν έτοιμος να διαπραγματευθεί συμφωνία εφ’ όλης της ύλης με αμοιβαίες όμως (τόνιζε το «αμοιβαίες») υποχωρήσεις και παραχωρήσεις.

Ο Τσάκωνας έθετε στο τραπέζι, με σπάνια διπλω-ματική ευφυία, όχι μόνον τα κοινά συμφέροντα των δύο χωρών και την γεωμετρική αύξηση της ισχύος τους σε περίπτωση κοινής γεωοικονομικής και αμυντι-κής συνεργασίας, αλλά και τα ίδια τα συμφέροντα της Τουρκίας, όπως όταν τόνιζε τα προβλήματα που θα δη-μιουργούσε στην Τουρκία η Ρωσσία σε περίπτωση απο-δυνάμωσης του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Έθετε επίσης και το ζήτημα της συλλογικής ασφάλειας της Δύσης, που (επί Ψυχρού Πολέμου) μόνον από κοινού μπορούσαν να υπηρετήσουν η Ελλάδα και η Τουρκία.

Ο Τσάκωνας ήταν υπέρμαχος ενός κοινού άξονα Δύσης-Ελλάδας-Τουρκίας-Ισραήλ. Το γεωπολιτικό αυτό αξίωμα παραμένει εν μερει επίκαιρο. Εν μέρει, γιατί η Τουρκία αποφάσισε μόνη της και με δημοκρα-τικές διαδικασίες να αυτο-εξαιρεθεί. Μάλλον χωρίς επιστροφή.


15 Ιουλίου: Ο Μακάριος επιστρέφει από την θερινή κατοικία του στο όρος Τρόοδος και φθάνει στο Προεδρικό Μέγαρο, στην Λευκωσία, γύρω στις 8 το πρωί. Λίγο αρ-γότερα, δύο φάλαγγες τεθωρακισμένων, η μία προερχό-μενη από το στρατόπεδο Κοκκινοτριμυθιάς και η δεύτε-ρη από το στρατόπεδο Καποτά (Παλλουριώτισσα), περι-κυκλώνουν και βάλλουν κατά του προεδρικού μεγάρου. Οι δυνάμεις που έλαβαν μέρος στο πραξικόπημα ήταν η 31η και η 33η μοίρες καταδρομών, η ύλη αρμάτων της 21ης επιλαρχία μέσων αρμάτων και της 23ης επιλαρχίας ανα-γνώρισης , 2 τάγματα πεζικού από την Κερύνεια και 2 λό-χοι της ΕΛΔΥΚ. Διοικητής των αρμάτων της 21ης ήταν ο επίλαρχος Κορκόντζελος, της 23ης ο αντισυνταγμα-τάρχης Λαμπρινός, ενώ των καταδρομών ο ταγματάρχης Δαμασκηνός..

Ο Μακάριος εκείνη την ώρα δεχόταν σε ακρόαση Αιγύπτιους μαθητές. Ενώ τον προσφωνούσε ο καθηγητής τους, ακούστηκαν κανονιοβολισμοί. Ο Μακάριος καθησυ-χάζοντας τον καθηγητή τον παρότρυνε να συνεχίσει. Οι κανονιοβολισμοί επαναλήφθηκαν, Ο Μακάριος διατηρού-σε την ψυχραιμία του, αλλά τελικά ο υπασπιστής του με τον διοικητή της προεδρικής φρουράς (ανεψιό του Μακαρίου) εισέβαλαν στο γραφείο του και τον φυγάδευσαν με πολιτι-κή περιβολή και τραγιάσκα από την έξοδο ασφαλείας του μεγάρου, και μέσω ενός ξεροπόταμου, έφθασαν σε δημό-σιο δρόμο (οι μαθητές εν τω μεταξύ εκκένωσαν το προε-δρικό μέγαρο χωρίς προβλήματα). Με αστυνομικό όχημα, ο Μακάριος μεταφέρεται από αγροτικούς δρόμους σε μο-νή στο όρος Τρόοδος. Εκεί ακούει τον ραδιοφωνικό σταθ-μό της Λευκωσίας, που είχε καταληφθεί από τους πραξικο-πηματίες, να ανακοινώνει την θάνατό του.

Στις 11:00 ο ταξίαρχος Γεωργίτσης ενημερώνει τον δι-κτάτορα Ιωαννίδη στον ειδικό θάλαμο επιχειρήσεων του τότε Πενταγώνου (στην Αθήνα), που παρακολουθεί την εξέλιξη μαζί με τους αρχηγούς των Όπλων, ότι η επιχεί-ρηση ολοκληρώθηκε επιτυχώς. Μία ώρα αργότερα, ο Ιωαννίδης ενημερώνεται για την διαφυγή του Μακαρίου.

Στις 13:00 ο Μακάριος φθάνει στην Πάφο. Από την Μητρόπολη, μπροστά σε πλήθος που τον επευφημούσε, απηύθυνε ραδιοφωνικό διάγγελμα :

Ελληνικέ Κυπριακέ λαέ! Γνώριμη είναι η φωνή που ακούεις. Γνωρίζεις ποίος σου ομιλεί. Είμαι ο Μακάριος. Είμαι εκείνος τον οποίον συ εξέλεξες διά να είναι ηγέτης σου. Δεν είμαι νεκρός, όπως η χούντα των Αθηνών και οι εδώ εκπρό-σωποί της θα ήθελαν...

Το μήνυμα αναμεταδόθηκε από τον ραδιοφωνικό

σταθμό του Τελ Αβίβ σε όλον τον κόσμο.Στις 15:00 οι πραξικοπηματίες στην Κύπρο, αγνοώντας

την άφιξη του Μακαρίου στην Πάφο (είχαν διακοπεί οι τη-λεφωνικές συνδέσεις), αποφάσισαν να ορίσουν αντικα-ταστάτη του Μακαρίου. Νόμιμος αναπληρωτής του ήταν εκ του κυπριακού συντάγματος ο πρόεδρος της Γλαύκος Κληρίδης, αλλά η νομιμότητα είχε ανατραπεί από το πρα-ξικόπημα. Οι πραξικοπηματίες απευθύνθηκαν σε διάφορα πρόσωπα που αρνήθηκαν, και τελικώς διόρισαν πρόεδρο-μαριοννέτα τον ακροδεξιό δημοσιογράφο και βουλευ-τή Νικόλαο Σαμψών, γνωστό από την συμμετοχή του σε έκτροπα εννατίον των Τουρκοκυπρίων κατ΄ατην δεκαετία του ΄60. Λίγο αργότερα ο Σαμψών ορκίστηκε Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, εκφώνησε διάγγελμα και επέβαλε στρατιωτικό νόμο. Στην τελετή της ορκωμοσί-ας του χοροστάτησε ο καθαιρεθείς πριν έναν χρόνο επί-σκοπος Γεννάδιος (πρώην Πάφου), ο οποίος και ορίστηκε Αρχιεπίσκοπος Κύπρου στην θέση του Μακαρίου. [Ο επί-σκοπος Γεννάδιος μαζί με τους επισκόπους Ανθέμιο Κιτίου και Κυπριανό Κερύνειας είχαν προκαλέσει Συνοδικό πρα-ξικόπημα το 1973, γιά να καθαιρέσουν τον Μακάριο, αλ-λά ο Μακάριος προκάλεσε Μείζονα Σύνοδο, στην οποία αν και προσκλήθηκαν η Εκκλησία της Ελλάδος και το Οικουμενικό Πατριαρχείο, δεν παρευρέθησαν. Η Μείζων Σύνοδος καθαίρεσε και αντικατέστησε τους Επισκόπους που ζητούσαν την καθαίρεση τυ Μακαρίου].

Το ίδιο απόγευμα φαινόταν ότι το πραξικόπημα είχε τε-λικά επικρατήσει, με τραγικό απολογισμό 91 νεκρούς και 250 τραυματίες.

16 Ιουλίου.Τα τουρκικά και τουρκοκυπριακά μέ-

σα ενημέρωσης μεταδίδουν τις «ανησυχίες» του πρωθυ-πουργού της Τουρκίας Μ. Ετζεβίτ και του αρχηγού των Τουρκοκυπρίων Ρ. Ντενκτάς για τις προθέσεις των πραξι-κοπηματιών σχετικά με πιθανή ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα ή διωγμό των Τουρκοκυπρίων.

Στις 15:00 οι πραξικοπηματίες περικυκλώνουν την Πάφο, ενώ το κυπριακό περιπολικό σκάφος «ΛΕΒΕΝΤΗΣ» βάλλει από τον λιμένα κατά της Μητρόπολης. Ο Μακάριος μία ώρα πριν είχε μεταφερθεί με ελικόπτερο από την παρα-κείμενη φινλανδική βάση του ΟΗΕ στην βρεταννική βά-ση και από εκεί με αεροπλάνο κατευθυνόταν προς την Μάλτα. Λίγη ώρα αργότερα ενημερώνεται η χούντα στην Αθήνα για την διαφυγή του Μακαρίου. Η ελληνική κυ-βέρνηση προβαίνει στην εξής ασύλληπτη ανακοίνωση: Αι πρόσφαται εξελίξεις εν Κύπρω αποτελούν εσωτερικήν υπό-

Το χρονικό του αττίλα

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A4%CF%81%CF%8C%CE%BF%CE%B4%CE%BF%CF%82

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A6%CE%AC%CE%BB%CE%B1%CE%B3%CE%B3%CE%B1

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%B5%CF%81%CF%8D%CE%BD%CE%B5%CE%B9%CE%B1

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%94%CF%8D%CE%BD%CE%B1%CE%BC%CE%B7_%CE%9A%CF%8D%CF%80%CF%81%CE%BF%CF%85

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A4%CF%81%CF%8C%CE%BF%CE%B4%CE%BF%CF%82

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A4%CE%B1%CE%BE%CE%AF%CE%B1%CF%81%CF%87%CE%BF%CF%82

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%AC%CF%86%CE%BF%CF%82

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A4%CE%B5%CE%BB_%CE%91%CE%B2%CE%AF%CE%B2

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%AC%CF%86%CE%BF%CF%82

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9D%CE%AF%CE%BA%CE%BF%CF%82_%CE%A3%CE%B1%CE%BC%CF%88%CF%8E%CE%BD

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CF%81%CF%8C%CE%B5%CE%B4%CF%81%CE%BF%CF%82_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%9A%CF%85%CF%80%CF%81%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CE%AE%CF%82_%CE%94%CE%B7%CE%BC%CE%BF%CE%BA%CF%81%CE%B1%CF%84%CE%AF%CE%B1%CF%82

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CF%81%CF%8C%CE%B5%CE%B4%CF%81%CE%BF%CF%82_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%9A%CF%85%CF%80%CF%81%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CE%AE%CF%82_%CE%94%CE%B7%CE%BC%CE%BF%CE%BA%CF%81%CE%B1%CF%84%CE%AF%CE%B1%CF%82

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A3%CF%84%CF%81%CE%B1%CF%84%CE%B9%CF%89%CF%84%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%82_%CE%BD%CF%8C%CE%BC%CE%BF%CF%82

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B9%CE%B5%CF%80%CE%AF%CF%83%CE%BA%CE%BF%CF%80%CE%BF%CF%82_%CE%9A%CF%8D%CF%80%CF%81%CE%BF%CF%85

http://el.wikipedia.org/w/index.php?title=%CE%A3%CF%85%CE%BD%CE%BF%CE%B4%CE%B9%CE%BA%CF%8C_%CF%80%CF%81%CE%B1%CE%BE%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%80%CE%B7%CE%BC%CE%B1&action=edit&redlink=1

http://el.wikipedia.org/w/index.php?title=%CE%A3%CF%85%CE%BD%CE%BF%CE%B4%CE%B9%CE%BA%CF%8C_%CF%80%CF%81%CE%B1%CE%BE%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%80%CE%B7%CE%BC%CE%B1&action=edit&redlink=1

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CE%BA%CE%BA%CE%BB%CE%B7%CF%83%CE%AF%CE%B1_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%95%CE%BB%CE%BB%CE%AC%CE%B4%CE%BF%CF%82

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9F%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CF%85%CE%BC%CE%B5%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CF%8C_%CE%A0%CE%B1%CF%84%CF%81%CE%B9%CE%B1%CF%81%CF%87%CE%B5%CE%AF%CE%BF

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CF%81%CE%B1%CE%BE%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%80%CE%B7%CE%BC%CE%B1

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A1%CE%B1%CE%BF%CF%8D%CF%86_%CE%9D%CF%84%CE%B5%CE%BD%CE%BA%CF%84%CE%AC%CF%82

Αφιέρωμα


θεσιν..... Η πολιτική της Ελλάδος επί του Κυπριακού παρα-μένει αμετάβλητος, συνισταμένη εις την διαφύλαξιν και εξα-σφάλισιν της ανεξαρτησίας, της ακεραιότητος και του ενιαί-ου της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Την νύχτα ο Μακάριος φθάνει στο Λονδίνο αερο-πορικώς μέσω Μάλτας και συναντάται με τον πρωθυ-πουργό Wilson. Το ίδιο απόγευμα ο βρεταννός υπουρ-γός Εξωτερικών James Callaghan δηλώνει στην Βουλή των Κοινοτήτων ότι η Μεγάλη Βρεταννία δεν πρόκειται να επέμβει στρατιωτικά στην Κύπρο. Ο Τούρκος πρωθυ-πουργός Ετσεβίτ, την ίδια ώρα, ετοιμάζει το ταξίδι του στο Λονδίνο, όπου θα ζητήσει την ενεργοποίηση της Συνθήκης Εγγυήσεως.

Στην Νέα Υόρκη συνέρχεται το πρώτο έκτακτο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, όπου ο μόνιμος αντι-πρόσωπος της Τουρκίας, Οσμάν Ολτσάϊ δήλωσε ότι τα γεγονότα αποτελούν εσωτερική υπόθεση της Κυπριακής Δημοκρατίας....

17 Ιουλίου: Το απόγευμα ο Μακάριος ταξιδεύει αερο-

πορικώς στις ΗΠΑ, προκειμένου να παραστεί στην επικεί-μενη συνεδρίαση του Συμβουλίου Ασφαλείας.

18 Ιουλίου: Στην Αθήνα φθάνουν ο Αμερικανός υφυ-

πουργός Εξωτερικών Τζόζεφ Σίσκο με τον υφυπουρ-γό Εθνικής Αμύνης Έλσγουώρθ. Συνοδευόμενοι από τον πρέσβη Χ. Τάσκα επισκέπτονται τον πρωθυπουργό Α. Ανδρουτσόπουλο γιά κατ΄ ιδίαν συνομιλίες.

Ακολουθούν δύο συσκέψεις, μία περί τις 14:00 και η δεύτερη περί τις 18:00, στις οποίες συμμετέχουν ο Ανδρουτσόπουλος, ο υπουργός Εξωτερικών Κ. Κυπραίος, ο αρχηγός Ε.Δ. στρατηγός Μπονάνος και άλλοι ανώτατοι υπηρεσιακοί παράγοντες. Ο Σίσκο δηλώνει κατηγορημα-τικά ότι πρέπει οπωσδήποτε να αποτραπεί πόλεμος μετα-ξύ των δύο χωρών, συμμάχων στο ΝΑΤΟ. Ο Σίσκο στην συνέχεια ταξιδεύει στην Άγκυρα, επιστρέφει στην Αθήνα και ξαναπηγαίνει στην Άγκυρα, προκειμένου να αποτρέψει έναν πόλεμο που θα διέλυε το ΝΑΤΟ.

Εν τω μεταξύ ο Μακάριος απευθύνεται στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ. Καταγγέλλει το δικτατορικό καθε-στώς της Αθήνας γιά την οργάνωση και διενέργεια του πρα-ξικοπήματος, που παραβιάζει την συνθήκη του Λονδίνου, και που αφορά και τους Τουρκοκύπριους. Μιλάει γιά «ει-σβολή» της χούντας στη Κύπρο, φράση που από πολλούς θεωρήθηκε ως νομιμοποιητική της τουρκικής εισβολής.

Στις 20:00 μεταδίδονται πληροφορίες γιά ναυτικές και στρατιωτικές κινήσεις των Τούρκων και απόπλου τουρκι-κού στόλου από την Μερσίνα.

Στις 21:15 τα ναυτικά ραντάρ της Κύπρου επισημαί-νουν έξι στόχους σε σχηματισμό να κινούνται με κατεύ-θυνση από την Μερσίνα προς την Κύπρο. Λίγο μετά στους παραπάνω στόχους προστίθενται άλλοι οκτώ.

Στην Αθήνα η πολιτική και στρατιωτική ηγεσία κα-θεύδει. Οι επόπτες του ΓΕΕΘΑ είχαν λάβει οδηγίες ότι οι Τούρκοι πραγματοποιούσαν γυμνάσια για να ασκήσουν πίεση. Παρά τις εκκλήσεις του διοικητού της Εθνικής Φρουράς Κύπρου Γιωργίτση να δοθεί εντολή γιά από-κρουση της επικείμενης εισβολής, οι οδηγίες συνιστού-σαν «αυτοσυγκράτηση». Βλακεία ή προδοσία;

19 Ιουλίου, 3 π.μ.: ο Ελληνικός σταθμός της

Κυρήνειας συλλαμβάνει ένα σήμα με οδηγίες προς τους Τουρκοκύπριους. Ειδοποιείται από την κυπριακή κυβέρνη-ση ο πρεσβευτής των ΗΠΑ στην Κύπρο ρότζερ Ντέιβις, που απαντά πως πρόκειται για επίδειξη δύναμης. Η Λευκωσία ειδοποιεί και την Αθήνα, η οποία απαντά με την σειρά της ότι πρόκειται για άσκηση.

20 Ιουλίου, 0:01: στην Ελλάδα το υπουργείο Εθνικής

Αμύνης, τα Γενικά Επιτελεία, τα αρχηγεία Σωμάτων Ασφαλείας και το υπουργείο Εξωτερικών βρίσκονται σε ενισχυμένη επιφυλακή.

Κύπρος: Από τις πρώτες πρωινές ώρες έχουν εντοπιστεί 11 στόχοι, οι οποίοι πλέουν με ταχύτητα 10 κόμβων προς την ακτή. Ο αντιπλοίαρχος Γ. Παπαγιάννης της Ναυτικής Διοικήσεως Κύπρου ειδοποιεί με αναφορές του την Αθήνα για την φθίνουσα απόσταση των τουρκικών πλοίων.

Στις 4:30 π.μ.: ειδοποιείται από την τουρκική κυβέρνη-ση ο Έλληνας πρεσβευτής στην Άγκυρα Κοσμαδόπουλος ότι με το πραξικόπημα παραβιάστηκε η συνταγματι-κή τάξη στην Κύπρο και πως η Τουρκία έχει δικαίωμα ει-σβολής ως μία από τις εγγυήτριες δυνάμεις. Με την σει-ρά του ο Κοσμαδόπουλος ειδοποιεί τον πρωθυπουργό Ανδρουτσόπουλο στην Αθήνα.

5:30-5:45 π.μ. τουρκικά στρατεύματα αποβιβάζονται στην Κυρήνεια.

6:00 π.μ.: σχηματίζεται το πρώτο τουρκικό προγεφύ-ρωμα στην περιοχή Πενταμίλι της Κύπρου, από περίπου 600 Τούρκους που αποβιβάστηκαν από μοίρα πέντε απο-βατικών σκαφών τύπου LCD και LCU, που προηγουμένως είχαν κινηθεί για προσγειάλωση στην βραχώδη ακτή της Γλυκιωτίσσης. Η σφοδρή αντίσταση του τάγματος του Παύλου Κουρούπη, ο οποίος αυτοβούλως διέταξε πυρ, είχε ως αποτέλεσμα να επιζήσουν μόνον 120-150 Τούρκοι στρατιώτες, οι οποίοι όμως μπόρεσαν να καταλάβουν το προγεφύρωμα.

6:15 π.μ.: Ο Έλληνας πρεσβευτής στην Άγκυρα τηλε-γραφεί στο υπουργείο Εξωτερικών:

«Ώραν 05:45 κληθείς κατεπειγόντως συνηντήθην με κ. Γκιουνές [υπουργό Εξωτερικών Τουρκίας] όστις μοι ανα-κοίνωσεν εξής: Τουρκική κυβέρνησις πληροφορεί ελληνικήν κυβέρνησιν ότι απεφάσισε κάμη χρήσιν άρθρου 4, εδάφ. 2 Συνθήκης Εγγυήσεως. Ενέργεια αύτη τουρκικής κυβερνήσε-ως τοποθετείται αυστηρώς εντός πλαισίου συμβατικής ταύ-

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9B%CE%BF%CE%BD%CE%B4%CE%AF%CE%BD%CE%BF

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A3%CF%85%CE%BC%CE%B2%CE%BF%CF%8D%CE%BB%CE%B9%CE%BF_%CE%91%CF%83%CF%86%CE%B1%CE%BB%CE%B5%CE%AF%CE%B1%CF%82

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%97%CE%A0%CE%91

http://el.wikipedia.org/w/index.php?title=%CE%A3%CF%85%CE%BD%CE%B8%CE%AE%CE%BA%CE%B7_%CE%96%CF%85%CF%81%CE%AF%CF%87%CE%B7%CF%82-%CE%9B%CE%BF%CE%BD%CE%B4%CE%AF%CE%BD%CE%BF%CF%85&action=edit&redlink=1

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CE%B5%CF%81%CF%83%CE%AF%CE%BD%CE%B1


της διατάξεως και αποβλέπει εις επαναφοράν εις κατάστασιν πραγμάτων οριζομένην εν ειρημένη συνθήκη. Προστίθεται ότι κατά συνομιλίας μετά κ. Σίσκο [Αμερικανό υφυπουρ-γό Εξωτερικών] διαβεβαιώσαμεν τούτον ότι τουρκικά στρα-τεύματα δεν θ΄ ανοίξουν ποτέ πυρ εφ’όσον το αυτό πράξουν δυνάμεις αίτινες ευρίσκονται εν νήσω. Επαναλαμβάνεται ότι δια της ενεργείας αυτής τουρκική κυβέρνησις δεν απο-βλέπει ποσώς έλθη ένοπλον ρήξιν μετά Ελλάδος και ελπίζει έτι ότι εν συνεχεία ενεργείας αυτής έδαφος συνεννοήσεως θα ηδύνατο δημιουργηθή ευχερέστερον. Τουρκική κυβέρνη-σις επαναλαμβάνει απόψεις της περί ανάγκης καλών σχέσε-ων μεταξύ δύο μελών του ΝΑΤΟ, συγκεκριμένως Τουρκίας και Ελλάδος. - Κοσμαδόπουλος».

7:30 π.μ.: φθάνει στην Αθήνα από την Άγκυρα ο Αμερικανός αξιωματούχος Σίσκο, ο οποίος μεταβαίνει απ’ευθείας στο Πεντάγωνο.

8:30 π.μ.: συγκαλείται στην Αθήνα Πολεμικό Συμβούλιο, στο οποίο μετέχουν οι Γκιζίκης, Ανδρουτσόπουλος, Κυπραίος, Λατσούδης, Μπαλόπουλος, Β. Τούμπας, Κ. Ράλλης, οι αρχηγοί των Ε.Δ. και Επιτελείων και άλλων πα-ραγόντων. Η πολιτική και στρατιωτική ηγεσία αποφασίζει ομόφωνα Γενική Επιστράτευση, απορρίπτει όμως κήρυξη πολέμου και άμεση επέμβαση στη Κύπρο. Στην συνέχεια ο υπουργός εξωτερικών Κ. Κυπραίος καλεί τον Τούρκο πρε-σβευτή στην Αθήνα, στον οποίο δηλώνει:

«Η Ελλάς θεωρεί δεδομένον ότι εγένετο επίθεσις εκ μέ-ρους τουρκικών στρατευμάτων κατά της Κύπρου και των ελληνικών τμημάτων της ΕΛΔΥΚ και απαιτεί την άμεση κατάπαυση του πυρός, την αποχήν από πάσης ενεργείας των τουρκικών στρατευμάτων και την συγκέντρωση όλων όσων έχουν αποβιβαστεί από θαλάσσης ή αέρος εντός των τουρκικών θυλάκων μέχρι ώρας 14:00.»

4 μ.μ.: συγκαλείται το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ στην Νέα Υόρκη, κατόπιν αιτήσεως του πρεσβευτού Κ. Παναγιωτάκου, μόνιμου αντιπροσώπου της Ελλάδας στον ΟΗΕ. Τότε ο ΟΗΕ εκδίδει την υπ’αριθμόν 353 από 20 Ιουλίου 1974 απόφαση, της οποίας οι παράγραφοι 3 και 4 γράφουν συγκεκριμένα: (Το Συμβούλιο Ασφαλείας) 3. Aπαιτεί άμεσο τερματισμό της ξένης στρατιωτικής επέμβα-σης στην Kυπριακή Δημοκρατία, η οποία είναι αντίθετη με την παράγραφο 1. ανωτέρω, 4. Zητεί την αποχώρηση χω-ρίς καθυστέρηση από την Kυπριακή Δημοκρατία του ξένου στρατιωτικού προσωπικού που βρίσκεται εκεί πέραν των προνοιών διεθνών συμφωνιών, περιλαμβανομένων και εκεί-νων των οποίων η αποχώρηση είχε ζητηθεί από τον Πρόεδρο της Kυπριακής Δημοκρατίας Aρχιεπίσκοπο Mακάριο, στην επιστολή του ημερομηνίας 2 Iουλίου 1974.

Με την προοπτική της κατάπαυσης του πυρός, οι Τούρκοι εντατικοποιούν τις επιχειρήσεις, καταλαμβά-νοντας την Κερύνεια και επεκτείνοντας την ζώνη κατο-χής. Στις 4 το απόγευμα, από την ελληνοκυπριακή πλευ-ρά εφαρμόζεται η απόφαση για κατάπαυση του πυρός,

όχι όμως από την πλευρά των Τούρκων, που προώθη-σαν τις δυνάμεις τους και κύκλωσαν το αεροδρόμιο της Λευκωσίας.

Εν τω μεταξύ στην Ελλάδα κηρύσσεται Γενική Επιστράτευση. Οι Έλληνες αξιωματικοί και πολίτες σπεύ-δουν να καταταγούν ξεχνώντας τα πολιτικά πάθη. Ακόμη και μάχιμοι αντιστασιακοί με χρόνια στην φυλακή, όπως ο Λεωνίδας Βασιλικόπουλος, παρουσιάζονται και ζητούν να πολεμήσουν γιά την πατρίδα (αντιθέτως οι Έλληνες «αντιστασιακοί» φοιτητές στο Παρίσι συνεχίζουν τις ατέρ-μονες «αντιστασιακές» τους δραστηριότητες στα εκεί κα-φενεία αντί να σπεύσουν στην Αθήνα να καταταγούν ως εθελοντές).

Στην Επιστράτευση αποκαλύπτεται το χάος και η πλήρης αποδιοργάνωση που είχε προκαλέσει η χούντα στις Ένοπλες Δυνάμεις. Ο άλλοτε πανίσχυρος και αξιό-μαχος ελληνικός στρατός δεν είναι σε θέση να λειτουργή-σει συντεταγμένα. Ο οπλισμός είναι ανεπαρκής ή παρω-χημένος, οι οδηγίες αλληλοαναιρούνται, οι αξιωματικοί δεν γνωρίζουν τι να κάνουν, οι έφεδροι μένουν χωρίς ενη-μέρωση και προώθηση. Υπ’ αυτές τις συνθήκες απαξιώνε-ται στην κοινή συνείδηση πλήρως η προηγηθείσα επταε-τής στρατιωτική δικτατορική διακυβέρνηση, αφού απέτυ-χε στον τομέα ακριβώς στον οποίο έπρεπε να αποδειχθεί ως πλέον αποτελεσματική.

21 Ιουλίου: σμήνος τουρκικών αεροσκαφών επιτίθε-

ται σε τουρκικά πλοία τα οποία νομίζει ότι είναι ελληνι-κά. Οι απώλειες είναι ένα αντιτορπιλικό (Kocatepe) βυ-θισμένο, ένα αντιτορπιλικό (Adatepe) σοβαρότατα βε-βλαμμένο εκτός επιχειρησιακής ετοιμότητας, ένα αντι-τορπιλικό (Cakmac) ελαφρά βεβλαμμένο και ένα αερο-σκάφος καταρριφθέν. Την ίδια μέρα αναχωρεί από το λι-μάνι της Μερσίνης το δεύτερο κύμα της τουρκικής από-βασης.

22 Ιουλίου: Αποβιβάζονται στην Κύπρο μία μηχανο-

κίνητη μονάδα πεζικού και μία αρμάτων. Οι τουρκικές δυνάμεις, υπό την διοίκηση του υποστρατήγου Ντεμιρέλ, που περιελάμβαναν την Task Force Bora και το 50ό σύ-νταγμα, επιτίθενται εναντίον του πρωταρχικού στόχου της Κερύνειας. Μέχρι το τέλος του απογεύματος, ένα στερεό προγεφύρωμα είχε διαμορφωθεί μεταξύ Κερύνειας και της κεντρικής τοποθεσίας του χωριού Geunyeli, του τελευταί-ου στρατηγικά τοποθετημένου στον δρόμο Κερύνειας-Λευκωσίας.

Το αποτέλεσμα του Αττίλα 1 ήταν οι τουρκικές δυ-νάμεις να ελέγχουν το 7% της έκτασης του νησιού. Συγκεκριμένα είχαν καταφέρει να συνδέσουν επιτυχώς το προγεφύρωμά τους στα βόρεια με τον μεγάλο τουρκοκυ-πριακό θύλακα βόρεια της Λευκωσίας. Επίσης ήλεγχαν το λιμάνι της Κερύνειας, το οποίο τους επέτρεψε να αυξή-

Αφιέρωμα


σουν το ποσοστό των ενισχύσεων που έφθαναν από την Τουρκία, κάτι απαραίτητο για την δεύτερη επίθεση.

23 Ιουλίου: Η Τουρκία παραβιάζει την κατάπαυση του

πυρός βομβαρδίζοντας αεροπορικώς και από ξηρά ελλη-νικές θέσεις και το αεροδρόμιο της Μεγαλονήσου. Στην Αθήνα, οι τέσσερις αρχηγοί των Επιτελείων παρουσιά-ζονται στον πρόεδρο Φαίδωνα Γκιζίκη και εισηγούνται ομοφώνως να προσκληθούν να αναλάβουν την διακυ-βέρνηση της χώρας οι πολιτικοί. Ο ταξίαρχος Ιωαννίδης, ο οποίος ώφειλε να ευρίσκεται στο πεδίο της μάχης ή έστω να συντονίζει τις επιχειρήσεις από την Αθήνα, πα-ρουσιάστηκε στην σύσκεψη, δήλωσε ότι δεν θα αντιδρά-σει στην σχεδιαζόμενη μεταπολίτευση και αιτήθηκε κα-νονικής αδείας (!). Ο Γκιζίκης συγκάλεσε συμβούλιο των παλαιών πολιτικών αρχηγών, το οποίο οδήγησε στην επιστροφή του πρώην πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Καραμανλή.

24 Ιουλίου: Ο Καραμανλής επιστρέφει με το αεροπλά-

νο του προέδρου της Γαλλίας βαλερύ Ζισκάρ ντ’ Εσταίν στο αεροδρόμιο του Ελληνικού. Περίπου ένα εκατομμύ-ριο Ελλήνων πολιτών σπεύδουν να τον υποδεχθούν αλλό-φρονες. Από το αεροδρόμιο ο Καραμανλής μεταβαίνει κατ’ ευθείαν στην βουλή, όπου ορκίζεται ενώπιον του Γκιζίκη πρωθυπουργός με αντιπρόεδρο και υπουργό Εξωτερικών τον Γεώργιο Μαύρο. Παράλληλα στην Κύπρο ο Σαμψών παραιτείται και πρόεδρος αναλαμβάνει ο πρόεδρος της βουλής Γλαύκος Κληρίδης.

25 Ιουλίου: αρχίζουν στην Γενεύη συνομιλίες μεταξύ

των υπουργών Εξωτερικών των τριών εγγυητριών κρα-τών της Κυπριακής Ανεξαρτησίας (Μαύρος, Γκιουνές, Κάλλαχαν). Στο τέλος των συνομιλιών, στις 30 Ιουλίου, υπογράφουν διακήρυξη, με την οποία συμφωνούν στα εξής: 1: Μη επέκταση των περιοχών που είχαν υπό τον έλεγχό τους οι αντίπαλες δυνάμεις. 2: Εγκαθίδρυση ζω-νών ασφαλείας μεταξύ των αντιμαχομένων. 3: Εκκένωση των τουρκικών θυλάκων από την Ειρηνευτική Δύναμη του ΟΗΕ. 4: Δικαίωμα να διαθέτουν οι δύο πλευρές δι-κή τους αστυνομία και δυνάμεις ασφαλείας. 5: Διεξαγωγή διαπραγματεύσεων με συμμετοχή Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων για οριστική διευθέτηση του Κυπριακού.

Εάν η Τουρκία αποσκοπούσε σε «ειρηνική επέμβαση»

με σκοπό την αποκατάσταση της παραβιασθείσας από το πραξικόπημα συνταγματικής τάξης, τότε η τουρκική επέμβαση θα είχε ολοκληρωθεί. Αλλά, ενώ οι συνομιλίες συνεχίζονταν στην Γενεύη, ακολουθεί ο Αττίλας 2. Ήδη προ της δεύτερης τουρκικής προέλασης, σημειώνονται τουρκικές κινήσεις ενδεικτικές του τι επρόκειτο να επα-κολουθήσει.

1η Αυγούστου: τουρκικές δυνάμεις αναγκάζουν το 316ο τάγμα που βρισκόταν στον λόφο 1024 να υποχωρήσει και να εγκαταλείψει τις θέσεις του, όμως κατά την διάρκεια της νύκτας ελληνικές δυνάμεις ξαναπαίρνουν το ύψωμα.

2 Αυγούστου: οι Τούρκοι ανακαταλαμβάνουν το ύψω-

μα 1024. 3 Αυγούστου: ιδρύεται η κύρια αμυντική γραμμή από

μέρους των Ελλήνων στο δυτικό μέτωπο στην περιοχή Καραβά.

6 Αυγούστου: την αυγή οι Τούρκοι εξαπολύουν επίθε-

ση στις αμυντικές γραμμές των Ελλήνων και το απόγευμα οι αμυνόμενοι αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τις θέσεις τους και να υποχωρήσουν στην γραμμή βασιλεία- βαβυλά.

14 Αυγούστου: οι τουρκικές δυνάμεις ενισχύονται με

την δύναμη δύο μεραρχιών πεζικού και ξεκινούν δεύτερη μεγάλη επίθεση, με την κωδική ονομασία Αττίλα-2. Η κυβέρνηση Καραμανλή δεν αντιδρά στρατιωτικά και δη-λώνει ότι η Ελλάδα αποχωρεί από το στρατιωτικό σκέ-λος του ΝΑΤΟ.

Από τις 6:30 π.μ., η τουρκική αεροπορία, το ναυτικό

και το πυροβολικό βάλλουν κατά των ελληνικών ανατολι-κών θέσεων για 30 περίπου λεπτά. Στην συνέχεια ακολου-θούν οι πρώτες τουρκικές επιθέσεις κατά των ελληνικών θέσεων, οι οποίες αποκρούονται με επιτυχία. Στις 10 π.μ. ωστόσο, οι επιθέσεις γίνονται σφοδρότερες και τελικά οι Τούρκοι διασπούν τις ελληνικές γραμμές, ενώ η Ανώτατη Διοίκηση της Κυπριακής Φρουράς δίνει εντολή οπισθοχώ-ρησης. Οι Τούρκοι βομβαρδίζουν παράλληλα και στον κε-ντρικό τομέα το στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ, χωρίς όμως να προξενήσουν μεγάλες απώλειες.

15 Αυγούστου: Οι ελληνικές δυνάμεις αναγκάζονται

να εγκαταλείψουν τις θέσεις τους, ενώ οι Τούρκοι κερδί-ζουν έδαφος, επεκτείνοντας τα κατεχόμενα εδάφη κατά 6 χλμ προς τα δυτικά.

16 Αυγούστου: Οι Τούρκοι, αφού έχουν βομβαρδίσει

το στρατόπεδο της ΕΛΔυΚ, εξαπολύουν νέα επίθεση και τελικά το καταλαμβάνουν. Σύμφωνα με την επίσημη κατα-μέτρηση, η ΕΛΔυΚ μετρούσε 80 νεκρούς, 22 τραυματίες και 5 αγνοούμενους. Στις 12:30 π.μ. οι Τούρκοι κατέλαβαν την κωμόπολη Μόρφου και στις 6 μ.μ. το χωριό Λιμνίτη. Το αποτέλεσμα των εχθροπραξιών ήταν η Τουρκία να κα-ταλάβει το 37% του νησιού.

επιμέλεια: Μελέτης Μελετόπουλος Βασίλης Σπυράκος-Πατρώνας

http://el.wikipedia.org/wiki/25_%CE%99%CE%BF%CF%85%CE%BB%CE%AF%CE%BF%CF%85

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%93%CE%B5%CE%BD%CE%B5%CF%8D%CE%B7


Ο Λευτέρης Χανδρινός έμεινε στην ιστορία από την δράση που ανέπτυξε με το αρματαγωγό «ΛEΣBOΣ» κατά την διάρκεια της τουρκικής

εισβολής στην Κύπρο. Το αρματαγωγό, το οποίο ήταν πλοίο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και είχε δοθεί ως βοήθεια στην Ελλάδα από τις ΗΠΑ, είχε προγραμμα-τιστεί να εκτελέσει την μεταφορά του προσωπικού και υλικού της Eλληνικής Δύναμης Kύπρου (EΛΔYK) στην Kύπρο με προβλεπομένη ημερομηνία απόπλου το μεση-μέρι της 12ης Iουλίου.

Η ημερομηνία του απόπλου άλλαξε δύο φορές και έτσι το πλοίο, αφού απέπλευσε από τις Κεχρεές την 13η Ιουλίου έχοντας παραλάβει 450 άνδρες της EΛΔYK, συ-νέχισε το ταξίδι του για Αμμόχωστο, με προβλεπόμενη ημερομηνία άφιξης τις 17. Tο μεσημέρι, όμως, της 17ης

Iουλίου (στις 15 πραγμα-τοποιήθηκε το πραξικόπη-μα κατά του Μακαρίου), ενώ βρισκόταν δυτικώς της Λεμεσσού, έλαβε δια-ταγή να αναστρέψει και να αγκυροβολήσει στην Ρόδο. Το μεσημέρι της επομένης και ενώ το πλοίο βρισκό-ταν 20 νμ νοτιοανατολι-κώς της Λίνδου, διατάχθη-κε να αναστρέψει και να πλεύσει προς Αμμόχωστο, όπου αποβιβάστηκε το προσωπικό της ΕΛΔΥΚ και ο οπλισμός. Εν τω με-

ταξύ, είχαν αρχίσει να διαδίδονται φήμες σε στρατιω-τικούς κύκλους ότι επίκειται τουρκική απόβαση, ενώ ο ραδιοφωνικός σταθμός της βρεταννικής βάσεως της Λεμεσού κυκλοφόρησε την φήμη πως Τούρκοι προέβη-σαν σε επιθετικές ενέργειες πλησίον της πράσινης γραμ-μής στην Λευκωσία. Το Α/Τ «ΛΕΣΒΟΣ», αφού φόρτωσε 450 άνδρες παλαιάς κλάσεως, απέπλευσε από το λιμάνι της Αμμοχώστου για Ελλάδα.

Το πρωί της 20ης Ιουλίου, ο Χανδρινός έμαθε για την τουρκική εισβολή. Αμέσως σήμανε συναγερμό και έλα-βε πορεία νοτιοδυτική, για να απομακρυνθεί των ακτών της Kύπρου και επομένως της περιοχής επιχειρήσεων. Λίγο αργότερα, ωστόσο, ελήφθη σήμα από το Aρχηγείο Nαυτικού, με το οποίο το πλοίο διατασσόταν να πλεύσει προς Λεμεσό και να αποβιβάσει το τμήμα της EΛΔYK

που επέστρεφε στην Eλλάδα. Στην συνέχεια το σήμα ακυρώθηκε και δόθηκε διαταγή να αποβιβάσει το προ-σωπικό της ΕΛΔΥΚ στην Πάφο. Εκεί, ο διοικητής του ATΔ Πάφου συνταγματάρχης Γιοβάνης ζήτησε από τον κυβερνήτη του πλοίου την εκτέλεση πυρών εναντίον οι-κοδομήματος που έφερε τουρκική σημαία και το οποίο αποτελούσε το διοικητήριο των τουρκοκυπριακών δυ-νάμεων της περιοχής. Μολονότι δεν είχε δοθεί σχετική εντολή από το Αρχηγείο, ο πλοίαρχος έδωσε διαταγή για βομβαρδισμό των τουρκικών θέσεων. Στο ημερο-λόγιό του ο Λ. Χανδρινός δικαιολόγησε την απόφασή του να κανονιοβολήσει τον τουρκικό θύλακα ως μια λο-γική ενέργεια, αφού η αποβίβαση στρατιωτών από μόνη της μπορούσε να θεωρηθεί εμπλοκή στις επιχειρήσεις. Στην συνέχεια το πλοίο κατευθύνθηκε μακριά από το θέατρο των επιχειρήσεων προς Σητεία και στις 10 μ.μ. απέπλευσε από την Σητεία και κατέπλευσε στον NΣ.

Εν τω μεταξύ το Tουρκικό Γενικό Eπιτελείο έλαβε αίτημα της τουρκοκυπριακής διοίκησης Λευκωσίας και πείσθηκε πως η Ελλάδα επενέβαινε υπέρ της Κύπρου, με αποβίβαση στρατευμάτων στην Πάφο από τμήμα του ελληνικού στόλου. Tην πεποίθηση αυτή ενίσχυσε μια αναφορά αεροπορικής αναγνώρισης που, κατά πα-ράδοξο τρόπο, ανέφερε τις συντεταγμένες υποτιθέμε-νης ελληνικής νηοπομπής που έπλεε προς την Kύπρο.

Από την μεριά του ο σημαιοφόρος ΣEA/M Παλαίστρος, Διοικητής του Nαυτικού Σταθμού Πάφου, βλέποντας δύο αντιτορπιλικά να πλησιάζουν, ρώτη-σε την Λευκωσία: «Eδώ έξω από την Πάφο περιπολούν δύο αντιτορπιλικά. Eίναι δικά μας ή τούρκικα;» Aπό το ΓEEΦ ο Πλωτάρχης Παπαργύρης απάντησε: «Tα δύο αντιτορπιλικά που βλέπεις είναι δικά μας, είναι ελληνι-κά, και πρόσεξε, αν χρειασθούν κάποια βοήθεια να τους την δώσεις». Στην πραγματικότητα, τα αντιτορπιλι-κά ήταν τουρκικά, αλλά ο Παπαργύρης, γνωρίζοντας ότι οι συνομιλίες υποκλέπτονταν από τους Τούρκους, τους έδινε το πράσινο φως για να αλληλοσκοτωθούν. Έτσι, στις 9 μ.μ., το πρώτο σμήνος τουρκικών αερο-σκαφών επιτέθηκε στα πλοία προκαλώντας τους σοβα-ρές ζημιές. Στο μεταξύ, ένα από τα τουρκικά πλοία, το «Cakmac», είχε ανασύρει από την θάλασσα σώο έναν Tούρκο πιλότο, του οποίου το αεροσκάφος είχε κατα-πέσει από ελληνικό αντιαεροπορικό πυρ. O πιλότος, εν όσω βρισκόταν μέσα στο πλοηγείο, προσπάθησε να αποκαταστήσει επαφή με τους συναδέλφους του, που επετίθεντο στα πλοία. Oι αεροπόροι του ζήτησαν το

Ελευθέριος Χανδρινός

Αφιέρωμα


Ο Παύλος Κουρούπης γεννήθηκε το 1929 στο χωριό Δεντρά της Μεσσηνίας. Οι γονείς του ήταν αγρότες, και ήταν το 3ο παιδί του

Γεωργίου και της Ευαγγελίας Κουρούπη. Το 1952 απο-φοίτησε από την Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων, ενώ σπούδασε και στην Νομική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης καθώς και στην Ανωτέρα Σχολή Πολέμου, από την οποία αποφοίτησε το 1967. Πέραν των σπουδών του, ο Παύλος Κουρούπης γνώρι-ζε τρεις ξένες γλώσσες.

υπηρετώντας με τον βαθμό του αντισυνταγματάρ-χου στην Κύπρο, ο Παύλος Κουρούπης έμελλε να μεί-νει στην ιστορία ως ήρωας της μάχης της Κυρήνειας, κατά την οποία κατόρθωσε να καθηλώσει τους Τούρκους εισβολείς για δύο ολόκληρα εικοσιτετράω-ρα. Ο Κουρούπης διοικούσε το τάγμα 251 Τ. Π (Τάγμα της Παναγιάς της Γλυκιώτισσας), το οποίο αποτελείτο από 6 λόχους και υπήρξε το πρώτο που ήρθε σε επα-φή με τον εχθρό. Ο οπλισμός των στρατιωτών υπήρ-ξε εξαιρετικά ελλιπής, με μάρτυρες να αναφέρουν ότι μεγάλο μέρος του οπλισμού προερχόταν από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ενώ η αναλογία Ελλήνων και Τούρκων βρισκόταν στο 1:7.

Οι πληροφορίες για επικείμενη επίθεση ξεκίνη-σαν από την Τετάρτη 17 ιουλίου και δύο μέρες αργό-τερα η επίθεση εθεωρείτο σίγουρη. Με την έναρξη της επίθεσης στις 20 ιουλίου ο Κουρούπης με τον 1ο λόχο Διοικήσεως ξεκίνησε για την κοντινή τοποθεσία Πέντε Μίλι. Η απόβαση ξεκίνησε λίγο μετά τις 8 το πρωί της 20ης ιουλίου, την στιγμή που τουρκικά αεροπλάνα και πλοία βομβάρδιζαν τις θέσεις του τάγματος. Τότε, ο

αντισυνταγματάρχης, παρά τις εντολές του ΓΕΕΦ, το οποίο τον κρατούσε σε θέση αναμονής, διέταξε πυρ.

Οι άνδρες του Κουρούπη κράτησαν μια «λωρίδα» ακτής, μήκους 500 μ. και βάθους μόνο 50 μ., δύο ολό-κληρες μέρες, μέχρι το μεσημέρι της 22ης ιουλίου, οπό-τε οι Τούρκοι με την προστασία των κανονιών των αντι-τορπιλικών τους και με πλήρη κάλυψη από την αερο-πορία τους που κατέκαιε με βόμβες ναπάλμ τις θέσεις της Εθνικής Φρουράς, αποβίβασαν τα άρματα Μ47. Ο δρόμος για τον Άγιο Γεώργιο και την Κυρήνεια ήταν πια ανοιχτός για τους Τούρκους εισβολείς.

Το σώμα του αντισυ-νταγματάρχη δεν βρέθη-κε ποτέ, και έτσι θεωρήθη-κε και αυτός ένας από τους χιλιάδες αγνοούμενους της εισβολής. Στις 27 Μαρτίου 1995, ο δημοσιογράφος Πέτρος Κασιμάτης ανέφε-ρε σε ρεπορτάζ του στην εφημερίδα Ελεύθερος Τύπος ότι ο αντισυνταγ-ματάρχης εκρατείτο αιχ-μάλωτος σε φυλακή της Τουρκίας. Σύμφωνα με τον δημοσιογράφο, η ΕΥΠ εί-χε εντοπίσει τον Κουρούπη και είχε οργανώσει επιχεί-ρηση απόδρασής του, η οποία απέτυχε, και κατά την οποία ένας από τους άνδρες που έλαβαν μέρος έπεσε νεκρός σε ανταλλαγή πυρών με τους Τούρκους.

Παύλος Κουρούπης

ισχύον σύνθημα της ημέρας, το οποίο, όμως, δεν γνώ-ριζε, αφού είχε καταρριφθεί την προηγούμενη, και έτσι συνέχισαν να χτυπούν τα δικά τους αεροσκάφη.

Το αποτέλεσμα της αεροναυτικής μάχης ήταν ένα αντιτορπιλικό (Kocatepe) βυθισμένο, ένα αντιτορπιλι-κό (Adatepe) σοβαρότατα βεβλαμμένο εκτός επιχειρη-σιακής ετοιμότητας, ένα αντιτορπιλικό (Cakmac) ελα-φρά βεβλαμμένο και ένα αεροσκάφος καταρριφθέν. Aπό το Kocatepe διασώθηκαν 42 άνδρες, οι οποίοι πε-ρισυνελέγησαν από διερχόμενο Iσραηλινό εμπορικό και οδηγήθηκαν στην Xάϊφα. Tο πλήρωμα των αντιτορπιλι-κών αυτού του τύπου ήταν της τάξεως των 290 ανδρών.

Ο πλωτάρχης Λευτέρης Χανδρινός προτάθηκε το 1984 ως Ναυτικός Ακόλουθος στην Άγκυρα, θέση η οποία κατά γενική παραδοχή ήταν επικίνδυνη για έναν

άνθρωπο με το δικό του ιστορικό. Ο Χανδρινός δέχθη-κε ωστόσο την θέση και λίγο αργότερα αποστρατεύθη-κε πρόωρα. Τον Μάϊο του 1986 τραυματίστηκε σε ένα ατύχημα έξω από την Kομοτηνή επιστρέφοντας στην Άγκυρα με το αυτοκίνητό του. Έμεινε παράλυτος και χρειάσθηκε μεγάλη προσπάθεια για να μπορέσει να ξα-ναπερπατήσει με μπαστούνι. Τα προβλήματα που του προξένησε το ατύχημά του οδήγησαν στον πρόωρο θά-νατό του τον Ιούλιο του 1994.

Χάρη στις ενέργειές του, ο Χανδρινός κατάφερε όχι μόνο να προξενήσει ζημιές και απώλειες στο τουρκικό σώμα της Πάφου, αλλά και να αποπροσανατολίσει τους Τούρκους, οι οποίοι νομίζοντας ότι χτυπάνε την ελληνι-κή βοήθεια της Κύπρου, η οποία δεν έφτασε ποτέ, έβα-λαν στην πραγματικότητα κατά των δικών τους πλοίων.

80 ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 201480 νεα πολιτικη . 10 . καλοκαιρι 2014

Κ ατά τις στρατιωτικές επιχειρήσεις του 1974 εξαφανίστηκαν 1619 Έλληνες στρατιώτες και αξιωματικοί, γυναίκες και ανήλικοι. Σε αυτούς

συμπεριλαμβάνονται και άτομα που εγκλωβίστηκαν σε κατεχόμενες περιοχές. Η τουρκική κυβέρνηση δεν έχει δώσει στοιχεία γιά τους αγνοουμένους. Οργανώσεις που συλλέγουν στοιχεία, όμως, έχουν ανακαλύψει μαρ-τυρίες γιά την ύπαρξη αγνοουμένων Ελλήνων σε φυ-λακές της Ανατολίας. Γιά τους 1619 Αγνοουμένους της εισβολής έχουν γραφεί πολλά. Ενδελεχείς έρευνες πραγματοποίησε ο δημοσιογράφος Πέτρος Κασιμάτης.

Πρόσφατα, με εξετάσεις DNA σε οστά που έχουν βρεθεί σε ομαδικούς τάφους ταυτοποιήθηκε ένας αριθ-μός αγνοουμένων και ο αριθμός τους κατέβηκε στα 1.532 άτομα.

Στις 10/1/2008,το Τρίτο Τμήμα του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων με από-φασή του καταδίκασε την Τουρκία για παραβιά-σεις άρθρων της Ευρωπαϊκής Συνθήκης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, ενώ δεν αποδέχεται τον όρο «υποθετι-κά νεκροί» που επιχείρησε να εισαγάγει η Τουρκία για τους Αγνοούμενους.

Σύμφωνα με δημοσιεύματα του τύπου και τηλεοπτι-

κές εκπομπές, από την εποχή της εισβολής μέχρι σή-μερα έχουν πραγματοποιηθεί μυστικές αποστολές γιά την ανεύρεση αγνοουμένων σε φυλακές στην τουρκική ενδοχώρα, που όμως δεν τελεσφόρησαν.

Αξίζει εδώ να δημοσιευθεί μία ανέκδοτη μαρτυρία, που δεν σχετίζεται άμεσα αλλά έμμεσα με το ζήτημα. Η έμμεση όμως σχέση της μαρτυρίας που ακολουθεί με το ζήτημα των Αγνοουμένων είναι πραγματικά συ-γκλονιστική.

Το 1996, διηγήθηκε στον συντάκτη του παρόντος ο Γεώργιος Βοζαϊτης (1918-2000), εργατοτεχνίτης από τον Άγιο Δημήτριο Ζακύνθου, την εξής απίστευ-τη ιστορία. Στον πόλεμο του 1940-1 υπηρετούσε στο Τάγμα Ευζώνων στην Μακεδονία. Μετά την ανακω-χή, το τάγμα του μεταφέρθηκε οδικώς μέσω Τουρκίας στην Αίγυπτο. Καθώς διέσχιζαν την Σμύρνη, τα στρα-τιωτικά οχήματα πέρασαν μπροστά από τις φυλακές της πόλης. Ξαφνικά, από τα παράθυρα άκουσαν φω-νές: «Αδέλφια, αδέλφια, είμαστε Έλληνες αιχμάλωτοι του ’22.» Έκπληκτοι οι Έλληνες στρατιώτες συνειδητο-ποίησαν ότι υπήρχαν εκεί φυλακισμένοι αιχμάλωτοι της Μικρασιατικής Καταστροφής, σε άθλια κατάσταση και τσακισμένοι ύστερα από είκοσι χρόνια στις τουρκικές φυλακές. Οι δυστυχισμένοι αντιλήφθηκαν ότι από τον δρόμο μπροστά από τις φυλακές περνούσαν Έλληνες, συνωστίστηκαν στα κάγκελα και άρχισαν να φωνάζουν. Άλλος έστελνε στην μάνα του μήνυμα «Πές στην μάνα μου στο χωριό ότι ο Γιώργος τάδε ζει», άλλος στα αδέλ-φια του, άλλος στην προ εικοσαετίας μνηστή του κλπ. Οι στρατιώτες είδαν σαν οπτασία αυτήν την φρικαλέα σκηνή. Ανήμποροι και συντετριμμένοι σιώπησαν, κανείς δεν ξαναμίλησε σε όλη την διαδρομή.

Αντιλαμβάνεται κανείς από αυτό και μόνον ότι σε κάποιες τουρκικές φυλακές ζουν οι Αγνοούμενοι του 1974. Αν η Ελλάδα είχε σοβαρή πολιτική ηγεσία, αυτή θα έπρεπε να έχει θέσει την απελευθέρωσή τους ως πρώτο θέμα σε οποιαδήποτε διαπραγμάτευση με την Τουρκία.

ΜΗΜ

Μία συγκλονιστική μαρτυρία γιά τους Αγνοουμένους

Αφιέρωμα


Γ ια πρώτη φορά μετά από 40 χρόνια θα αναγκα-στεί μια ελληνική κυβέρνηση να δώσει στοιχεία για την αποστολή της Α΄ Μοίρας Καταδρομών

στην Κύπρο και για τους ηρωικούς Έλληνες καταδρο-μείς που χάθηκαν τόσο από φίλια όσο και από εχθρικά πυρά, αλλά στο τέλος έσωσαν τουλάχιστον την μάχη του αεροδρομίου της Λευκωσίας.

Η Διερευνητική Επιτροπή για τους Αγνοουμένους (ΔΕΑ) ζήτησε από το Γενικό Επιτελείο Εθνικής Φρουράς (ΓΕΕΦ) και αυτό θα ζητήσει (αν δεν έχει ήδη συμβεί αυτό) όλα εκείνα τα στοιχεία που συνιστούσαν την αποστολή «ΝιΚΗ» των μεταγωγικών Noratlas, έμφορτων με 350 καταδρομείς στις 22 ιουλίου 1974, στην μοναδική προ-σπάθεια της Ελλάδας να βοηθήσει έμπρακτα την Κύπρο.

Σημειώνεται ότι μέχρι και σήμερα η αποστολή «ΝιΚΗ» δεν έχει αναγνωριστεί επίσημα από το ελλη-νικό κράτος και όχι απλώς δεν έχουν τιμηθεί οι συμμε-τάσχοντες σε αυτή, αλλά ούτε καν έχουν αναγνωριστεί οι νεκροί!

Το κυπριακό υπουργικό συμβούλιο αποφάσισε μά-λιστα την διεξαγωγή εκταφών στο στρατιωτικό κοιμη-τήριο στον Τύμβο της Μακεδονίτισσας, προκειμένου να διαπιστωθεί κατά πόσον υπάρχουν ακόμα οστά στρατι-ωτών από την Ελλάδα, που βρίσκονταν στο μεταγωγικό αεροσκάφος που καταρρίφθηκε από φίλια πυρά (λόγω του χάους που επικρατούσε και του σκότους, θεωρήθηκε ότι τα αεροσκάφη ήταν τουρκικά και εβλήθησαν όλα).

Οι εκταφές αποφασίστηκαν, ύστερα από σχετικό αί-τημα του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.

Η ΔΕΑ ζήτησε κατά πόσον υπάρχει κάποιος χάρτης με το ακριβές σημείο, που είχε θαφτεί το αεροπλάνο και με τα στοιχεία των θυμάτων.

Πάντως, αυτόπτες μάρτυρες, οι οποίοι κατά καιρούς μίλησαν δημόσια για τα τραγικά γεγονότα του ιουλίου του 1974, είχαν πει ότι το αεροπλάνο θάφτηκε στο ση-μείο, όπου σήμερα βρίσκεται ο μεγάλος σταυρός, στο ύψωμα του στρατιωτικού κοιμητηρίου.

Όπως αποφάσισε το υπουργικό συμβούλιο και γρά-φει η εφημερίδα Φιλελεύθερος, την γενική ευθύνη για την υλοποίηση του έργου θα αναλάβει το υπουργείο Εξωτερικών και επικεφαλής/συντονιστής έχει οριστεί ο προϊστάμενος της Διεύθυνσης Ανθρωπιστικών Θεμά-των του υπουργείου Εξωτερικών.

Θα εργαστούν τέσσερις Κύπριοι αρχαιολόγοι, επί εθελοντικής βάσεως ή με απόσπαση από το μουσείο, για την περίοδο που θα διαρκέσουν οι εργασίες, η μέγιστη διάρκεια της οποίας (συμπεριλαμβανομένης της ολο-κλήρωσης των ανθρωπολογικών εξετάσεων) θα είναι 3-4 εβδομάδες.

Η πτήση των μεταγωγικών προβλεπόταν να γίνει με άκρα μυστικότητα, από την αεροπορική βάση της Σού-δας στην Κρήτη, μετά από διαταγή του ΓΕΣ μεταφέρο-ντας την Α΄ Μοίρα Καταδρομών με τον οπλισμό της.

Ανοίγει ο φάκελος της αποστολής «ΝΙΚΗ»του Παύλου Καρούσου


Η όλη επιχείρηση θα έφερε την κωδική ονομασία «ΝιΚΗ». Είκοσι αεροσκάφη Nord 2501 Noratlas και δέκα C-47 Dakota της 354 Μοίρας Μεταφορών «Πήγα-σος» διατέθηκαν για την μεταφορά της Μοίρας.

Τα αεροσκάφη θα απογειώνονταν κατά την διάρκεια της νύχτας, θα πετούσαν χωρίς συνοδεία μαχητικών, σε χαμηλό ύψος, σε σιγή ασυρμάτου, με τα φώτα πορείας σβηστά και χωρίς οπτική επαφή μεταξύ τους. Τελικός προορισμός το αεροδρόμιο της Λευκωσίας, προσγεί-ωση σε αυτό, αποβίβαση των καταδρομέων και άμεση επιστροφή των αεροσκαφών στην Ελλάδα.

Τελικά αποφασίστηκε να διατεθούν στο πρώτο κύμα 15 αεροσκάφη και στο δεύτερο τα υπόλοιπα 15. Η κυ-βέρνηση Καραμανλή, που ανέλαβε την εξουσία στην

Ελλάδα μετά την κατάρρευση της στρατιωτικής κυβέρ-νησης, απαγόρευσε στο δεύτερο κύμα να απογειωθεί.

Το «σχέδιο» προέβλεπε να αρχίσουν οι απογειώσεις στις 22.30 της 21ης ιουλίου με χρονικό διαχωρισμό αε-ροσκαφών 5΄, έτσι ώστε να έχουν όλα απογειωθεί μέχρι τα μεσάνυχτα. Η πτήση προς την Κύπρο, η αποβίβα-ση των καταδρομέων και του υλικού και η επιστροφή έπρεπε να γίνουν υπό πλήρες σκότος, για την αποφυγή εντοπισμού από την τουρκική αεροπορία. υπήρξε ρητή διαταγή, σε καμμία περίπτωση να μην προσγειωθεί αε-ροσκάφος στην Κύπρο με το φως της ημέρας.

Οι απογειώσεις ξεκίνησαν στις 22:30. Το σχέδιο απο-

γειώσεων εφαρμόστηκε όσον αφορά τα πέντε πρώτα αεροσκάφη, αλλά από εκεί και πέρα υπήρξαν καθυστε-ρήσεις (σύμφωνα με ορισμένες εκδοχές σκόπιμες), με αποτέλεσμα να δοθεί διαταγή να ακυρωθούν οι απογει-ώσεις, αφήνοντας πέντε Νοράτλας και όλα τα Ντακότα με το υλικό πίσω! Τελευταίο απογειώθηκε το Νοράτλας με τον κωδικό «Νίκη 15», (15ο στην σειρά απογειώσε-ων) έξω από τα χρονικά όρια, και παρά την εντολή να ακυρώσει.

Δυστυχώς δεν απογειώθηκαν και τα F-4E. Εδώ οι διαταγές τηρήθηκαν, όπως ακολουθήθηκαν και οι δια-ταγές από τα υποβρύχια να μην πληγεί ο τουρκικός απο-βατικός στόλος!

Όταν απογειώθηκαν και τα 15 Νοράτλας το Κέντρο Επιχειρήσεων της 115 Π.Μ έστειλε το σχετικό σήμα στο 28ο ΑΤΑ (Αρχηγείο Τακτικής Αεροπορίας), και στο ΓΕΑ. Με την σειρά τους το 28ο ΑΤΑ ή το ΓΕΑ ενημέ-ρωσε το ΑΕΔ (Αρχηγείο Ενόπλων Δυνάμεων) το οποίο ενημέρωσε το ΓΕΕΦ (Λευκωσία) σε απλή γλώσσα και χωρίς κωδικοποίηση με το παρακάτω σήμα: «ΕρΧΟ-ΝΤΑι ΤΑ ΔΕΚΑΠΕΝΤΕ ΠΟρΤΟΚΑΛιΑ».

Πλησιάζοντας την Κύπρο από τα δυτικά, και έχοντας από ώρα σπάσει την σιγή ασυρμάτου, παρατήρησαν ότι η θαλάσσια περιοχή νοτίως του νησιού παρουσίαζε ασυνήθιστη κίνηση πολεμικών πλοίων του Αμερικανι-κού 6ου Στόλου.

Φτάνοντας πάνω από το νησί, παρατήρησαν μεγά-λες πυρκαϊές στο Όρος Τρόοδος, οι οποίες είχαν ανά-ψει απο τους βομβαρδισμούς των Τούρκων. Αυτές οι πυρκαϊές ήσαν η πηγή των αναλαμπών στον ορίζοντα που είχαν βοηθήσει στον προσανατολισμό πολλών Νο-ράτλας κατά την προσέγγισή τους στην Κύπρο. Μερικά αεροσκάφη δέχτηκαν αραιά πυρά από τις διάσπαρτες τουρκοκυπριακές θέσεις, αλλά χωρίς τα πληρώματά τους να ανησυχήσουν ιδιαίτερα.

Ένα-ένα τα μεταγωγικά άρχισαν την κάθοδό τους προς το αεροδρόμιο της Λευκωσίας, όταν διαπίστωσαν ότι δέχονταν σφοδρά αντιαεροπορικά πυρά, αν και απ’ ό,τι γνώριζαν, το αεροδρόμιο ευρίσκετο μέχρι εκείνη την στιγμή σε Ελληνικά χέρια. Η ώρα ήταν λίγο μετά τις 02.00 της 22ας ιουλίου.

Πριν την αναχώρηση της αποστολής, τα πληρώματα των «Νοράτλας» ενημερώθηκαν ότι οι κυπριακές δυνά-μεις οι οποίες είχαν τον έλεγχο του αεροδρομίου, είχαν ειδοποιηθεί για την άφιξη των ελληνικών αεροσκαφών και είχαν διαταχθεί να μην ανοίξουν πυρ κατά την προ-σέγγισή τους αλλά η ουσία είναι ότι τους υποδέχθηκαν με καταιγισμό πυρών.

Αφιέρωμα


Η Κύπρος τελεί υφ’ ένα ιδιότυπον καθεστώς στάσεως πληρωμών, εξ αιτίας των χειρι-σμών της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τραπέζης,

μετά την Ελληνική στάσι πληρωμών το 2010 και του ΄Ελληνος αντιπροσώπου στο Eurogroup της 25 Μαρτίου 13 κ.Γιάννη Στουρνάρα, νύν διοικητού της Τραπέζης της Ελλάδος.

Ο πρώην υπουργός Οικονομικών της Κύπρου κ.Χάρης Γεωργιάδης κατηγόρησε ευθέως τις τρεις τελευταίες Ελληνικές κυβερνήσεις των Γιώργου Α. Παπανδρέου, Λουκά Παπαδήμου και Αντώνη Σαμαρά , ως υπεύθυνες γιά την οικονομική κατάρρευσι της Κυπριακής Δημοκρατίας:

Πρώτον, με το «κούρεμα»(PSI) των ομολόγων του Ελληνικού δημοσίου, προεκάλεσε σοβαρές ζημίες (4,5 δις. ευρώ) στο Κυπριακό πιστωτικόν σύστημα, το οποί-ον είχεν υποχρεωθή ν’αγοράσει Ελληνικά κρατικά ομό-λογα μέσω των εν Ελλάδι τριών Κυπριακών Τραπεζών.

Δεύτερον, με την εγκατάλειψι της Κύπρου στο μοι-ραίον Eurogroup της 25ης Μαρτίου 2013, που απεφάσι-σε την παράδοσί της στα «Καυδιανά δίκρανα» του ΔΝΤ και στις εντολές του Γερμανού υπουργού Οικονομικών χέρ Σόϋμπλε , με αποτέλεσμα να πληρώσουν οι κατα-θέτες την αδυναμία πληρωμών της Τραπέζης Κύπρου και της Λαϊκής του κ.Βγενόπουλου. Πράγματι, απεσβέ-σθησαν το 47,5 % των καταθέσεων των ανωτέρω τρα-πεζών διά ποσά άνω των 134.000 ευρώ ανά καταθέ-τη. Τα Ρωσσικά κεφάλαια που εχάθησαν στην Κύπρον ανήλθον εις 31 δις. Ευρώ, ενώ σημαντικά είναι και τα Ελληνικά.

Τρίτον, εκ της μεγάλης ζημίας από ιδιωτικά δάνεια ύψους 6 δις. ευρώ , λόγω της κακίστης διαχειρήσεως των Κυπριακών τραπεζών στην Ελλάδα, όπερ υπαι-νίσσεται ευθύνες επί διοικήσεως της Τραπέζης της Ελλάδος υπό του Γ. Προβοπούλου.

«Τα αίτια της Κυπριακή οικονομικής κρίσε-ως», εδήλωσε την 26ην Mαΐου 2013, στο Κέντρο Προγραμματισμού (ΚΕΠΕ) εν Αθήναις , ο οικονομικός σύμβουλος του Κυπρίου προέδρου καθηγητής .κ.Πα-ναγιώτης Θεοδοσίου , «δεν ήταν οι υποβαθμίσεις των διεθνών οίκων ούτε τα ελλείμματα του (πρώην προέ-δρου) Χριστόφια μήτε η ανατίναξις του ηλεκτροπα-ραγωγού σταθμού στο Μαρί τον Ιούλιο του 2011, αλ-λά μάλλον η άτακτη απορρόφησις των υποκαταστη-μάτων της Λαϊκής,της Ελληνικής και της Τραπέζης Κύπρου στην Ελλάδα από την Τράπεζα Πειραιώς»!...

Η απορρόφησις αυτή επέφερε ζημίαν 7,4 δις. ευ-ρώ στην Κύπρο, έναντι μόλις 350 εκατομμυρίων ευρώ που κατέβαλε το Ελληνικό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητος (ΣΣ:...υπέρ της Τραπέζης Πειραιώς!)

Οι ευθύνες γιά το κολοσσιαίο αυτό ατόπημα ανή-κουν στην κυβέρνησι Σαμαρά και ειδικώτερον στην τριανδρία Προβοπούλου-Στουρνάρα-Σάλα. Το ώφελος γιά την Τράπεζα Πειραιώς υπελογίσθη στα 2,5 δις.ευρώ απ’ τον οικονομικό σύμβουλο του Κυπρίου προέδρου.

Οι Γερμανοί ξανάρχονται Οι ζημίες της Κύπρου δεν περιορίζονται μόνον

στο ατόπημα της απορροφήσεως των Κυπριακών

Η νέα τραγωδία της Κύπρου του Κωνσταντίνου Κόλμερ

Αφιέρωμα


Τραπεζών στην Ελλάδα. Δύο άλλα ατοπήματα κατήγ-γειλε ο κ.Θεοδοσίου, που διεπράχθησαν υπ’ ευθύνη της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τραπέζης, Γερμανικής ως γνωστόν, κατευθύνσεως :

α. το κλείσιμο της Λαϊκής Τραπέζης που είχε απορ-ροφήσει ρευστότητα 9,5 δις. ευρώ απ’ την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα - το ήμισυ της οποία διοχετεύθη στην Ελλάδα παρανόμως. Τώρα, ολόκληρο το χρέος αυτό βαρύνει την Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου, και

β. την αναδιάρθρωσι της Τραπέζης Κύπρου, στην οποία μετεφέρθησαν καταθέσεις των Κυπριακών ιδρυ-μάτων ύψους 8 δις. ευρώ, ενώ τα διαθέσιμα δεν υπερέ-βαιναν τα 5 δις. ευρώ στην Κύπρον, γιά να καλύψουν τους μικροκαταθέτες. «Η Ελλάδα, εδήλωσε ο σύμβου-λος του Κυπρίου προέδρου, απετέλεσε τον νούμερο ένα συστηματικό κίνδυνο της Κυπριακής οικονομίας, ενώ η έξοδος από το ευρώ δεν θα την επηρέαζε παρά ελάχιστα»!...

Πράγματι, η Κύπρος, μ’ εθνικό εισόδημα 18 δις.ευ-ρώ, υπέστη μία συνολική ζημία 19 δις. ευρώ από την κρίσι που προεκάλεσε η ένταξίς της στην Ευρωζώνη. Ακόμη και όταν θα έχει λάβη τα 10 δις.ευρώ του μνημο-νιακού δανείου που καταβάλλει τώρα η Τρόϊκα εις δό-σεις, θα αναγκασθή να κηρύξει στάσι πληρωμών ένα-ντι των καταθετών άνω των 100.000 ευρώ, εάν εξα-ντληθούν τα σημερινά διαθέσιμά της - όπερ βέβαιον εάν απελευθερωθή η κίνησις κεφαλαίων και επιτραπεί στους καταθέτες ν’αποσύρουν τ’αποταμιεύματα από τις Κυπριακές τράπεζες.

Αλλά το καίριο κτύπημα της Κυπριακής οικονο-μίας, εκτός της απωλείας ανταγωνιστικότητος του Κυπριακού προϊόντος λόγω ευρώ, είναι «η Γερμανική συμπεριφορά, που «θέλει να τιμωρήσει την Κύπρο» ως υπεστήριξεν ο κ.Θεοδοσίου. Διά τις καλές σχέσεις με την… Ρωσσία.

Φαίνεται ότι η Γερμανία στο Ανατολικόν Ζήτημα εζήλωσε την δόξα της Βρεταννίας, που κατέστρεψε την Ελληνική Κύπρο και πάει τώρα να την υποκαταστήσει, με ενδιαμέσους πράκτορες την Ελληνική κυβέρνησι και την δήθεν ανεξάρτητη Τράπεζα της Ελλάδος - όρ-γανον της εν Φραγκφούρτη ΕΚΤ...

Θα πρέπει όμως να έχουν υπ’όψιν όσοι ευθύνονται διά την νέα καταστροφή της Κύπρου, ότι όπως το 1974 έτσι και τώρα, η Κυπριακή τραγωδία δύναται να γίνη καταλύτης της Ελληνικής πολιτικής ζωής.

Οι νομοτέλειες του ευρώ και οι Ερυνείες της Κυπριακής προδοσίας του 1974 δεν έπαυσαν να ζητούν δικαίωσι. Τον «Εθνάρχη» καταδιώκουν, στον μοναχικό

τάφο του, οι επιλογές του θέρους του 1974 και η ρήσις του «η Κύπρος κείται μακράν». Η τρικομματική κυβέρ-νησις ΝΔ-ΠαΣοΚ και ΔΗΜΑΡ κατέρρευσε πρίν συ-μπληρώσει έτος εις την εξουσίαν, ενώ η διάδοχος δι-κομματική στηρίζεται εις οριακή «δεδηλωμένη» (152) πλειοψηφία στην νόθο Βουλή του 2012 και σπαράσσε-ται από τις εσωτερικές αντιφάσεις της, ενώ αυξάνει συ-νεχώς το Ελληνικό χρέος.

Η μόνη εναπομείνασα αντιμετώπισις του Κυπριακού δημοσίου χρέους, ύψους 19,8 δις. Ευρώ, είναι «η απο-μόχλευσίς του, διά την αποκατάστασι της εμπιστοσύ-νης των καταθετών και επενδυτών στο τραπεζικό σύ-στημα της Κύπρου», υπεστήριξε ο κ.Θεοδοσίου στην ομιλία του στο ΚΕΠΕ. Δηλαδή,η μη αποπληρωμή 15,2 δις.ευρώ προς το ΔΝΤ και την ΕΚΤ!

Αλλά τούτο θα έφερε την… Αργεντινήν εντός των κόλπων της Ευρωζώνης και θ’απετέλει αφετηρία δια-λύσεώς της.

Η Wall Street Journal έγραψεν (18.6.13) ότι ο Κύπριος πρόεδρος Αναστασιάδης εζήτησε επείγου-σα κοινοτική βοήθεια γιά την Τράπεζα Κύπρου (ΤΚ) «όχι μόνο με τραπεζικά κριτήρια αλλά με εθνικολογι-στικά». Το σχέδιον εθελουσίας «αφυπηρετήσεως» της Τ.Κ. δεν επαρκεί, όπως είπε, και επέκρινε τους επιβλη-θέντες υπό της ΕΚΤ ελέγχους εξαγωγής κεφαλαίων απ’ την Κύπρον.

Η έκτακτος διάσκεψις κορυφής της Ευρωπαϊκής Ενώσεως της 27ης Ιουνίου 13 απέστρεψεν ευήκοον ους στην έκκλησι της Κύπρου. Υπεσχέθη μόνον αρωγή κα-τόπιν εγκρίσεως του Ευρωκοινοβουλίου, ενώ το αίτη-μα ήταν κατεπείγον.Η Κύπρος τελεί σήμερον υπό άτυ-πον «συντεταγμένη χρεωκοπία», δηλαδή το δημόσι-ον έχει διακόψει την ελευθερία κινήσεως Κυπριακών κεφαλαίων εντός της ευρωζώνης διά τα εισρεύσαντα πρό της 25ης Μαρτίου 2013, και δεν επλήρωσε τους μεγάλους καταθέτες. Είναι το δεύτερον πλήγμα κα-τά της αξιοπιστίας του ευρωνομίσματος μετά την Ελληνική χρωκοπία το 2010.΄Αν και το επόμενο βήμα θα έδει να είναι η έξοδος της Κύπρου από το ευρώ, η Μεγαλόνησος παραμένει «πιστή» στην Ευρωζώνη.Το πολιτικό κόστος της εξόδου υπερβαίνει τις αντοχές του κ. Αναστασιάδη. Ακέραιες παραμένουν, εν τού-τοις, οι ευθύνες της Ελληνικής κυβερνήσεως, της ΕΚΤ και των Ελλήνων Τραπεζιτών από την νέα Κυπριακή τραγωδία.

Αφιέρωμα


Κ ατά τους γκαιμπελίσκους της Άγκυρας, εί-ναι η ώρα του πάρε-δώσε! Επείγονται, τάχα, για λύση, τόσο οι αξιωματούχοι της Άγκυρας

όσο και τα πιόνια τους στην κατεχόμενη Λευκωσία. Και ξεδιάντροπα ομολογούν ότι ήρθε η ώρα για πά-ρε-δώσε (και επίλυση του Κυπριακού), για υποστήρι-ξη της ενεργειακής πολιτικής της Τουρκίας. Και, άκου-σον άκουσον, πιέζουν τις βρυξέλλες για να ασκηθεί σε εμάς πίεση για πάρε-δώσε… Αν είναι δυνατόν. Να δώ-σουμε τι; Να πάρουμε τι; Δηλαδή, είμαστε σε συνθήκες οργουελικού θρίλερ;

Ήδη, δώσαμε, με τις Συμφωνίες Ζυρίχης, το 1959, πολλά, πάρα πολλά, και έξω από κάθε λογική. Ειδικώτερα, δώσαμε επεμβατικά και εγγυητικά δικαι-ώματα στην Τουρκία, δώσαμε βέτο στην διοίκηση του κράτους, δώσαμε 30% στην συμμετοχή στηνν δημόσια υπηρεσία και 40% στα σώματα ασφαλείας, δώσαμε όλα εκείνα τα στοιχεία που με μαθηματική ακρίβεια προδί-καζαν την διχοτόμηση, διότι ήταν στοιχεία προδιαγε-γραμμένα διχαστικά και διχοτομικά επί τούτου!

Και δώσαμε αυτά, την στιγμή που οι Τουρκοκύπριοι ήταν με το μέρος του κατακτητή κατά τον αποι-κιοκρατικό αγώνα του νησιού. Την στιγμή που οι Τουρκοκύπριοι ήταν οι πραιτωριανοί στα βασανιστή-ρια και στην αντιμετώπιση των Ελληνοκυπρίων νέων,

που διαδήλωναν για αυτοδιάθεση και ελευθερία. Μα, καταλαβαίνουμε γιατί μιλάμε; Οι νέοι μας να διαδη-λώνουν υπέρ της ελευθερίας και οι Τουρκοκύπριοι να τους σκοτώνουν στο ξύλο... Κι όμως, τους δώσα-με. Και, ειδικά μετά από νικηφόρο ανταρτοπόλεμο στα πεδία των μαχών!

Οι πολιτικοί μας ηγέτες Αθηνών και Λευκωσίας-κι όχι ο μαχόμενος λαός, τους έδωσε με την υπογραφή τους το πρώτο και καταλυτικό κλειδί της διχοτόμησης. Αυτά μεν τους τα δώσαμε, ενώ δεν δόθηκε η ευκαιρία στον λαό μας να ασκήσει το αναφαίρετο δικαίωμά του της αυτοδιάθεσης μέσω δημοψηφίσματος. Το πλέον σημαντικό, τους τα δώσαμε, παρά το γεγονός ότι, με τις συμφωνίες Βενιζέλου-Ατατούρκ, η Τουρκία είχε αποποιηθεί κάθε δικαιώματος επί της Κύπρου! Ναι, μια απλή πληθυσμιακή μειοψηφία του 18% τώρα ζητά τα πάντα.

Τους δώσαμε λοιπόν, πολλά από το ΄59. Μάλλον, ορθότερα, τους τα προσφέραμε. Και πήραν παραπά-νω με μπαμπεσιά και το ΄63-΄64 και το ΄68. Το δε ΄74 συμπεριφέρθηκαν ως άγρια ζώα, ως λήσταρχοι, ως πεινασμένοι λύκοι. Δεν σεβάστηκαν, όχι μόνο οι εκ Τουρκίας, αλλά και η συντριπτική πλειοψηφία των συ-μπατριωτών μας Τουρκοκυπρίων, τα στοιχειώδη αν-θρώπινα δικαιώματα, τις στοιχειώδεις αξίες, που στα

Το Κυπριακό στην μέγγενη του πάρε-δώσε! του ανταποκριτή μας στην ΛευκωσίαΚώστα Παπασταύρου


θεμέλιά τους στήνονται οι σύγχρονες δημοκρατικές κοινωνίες. Κι’ όμως, και τώρα, με την ένταξη στην ΕΕ, δώσαμε ευρωπαϊκή ταυτότητα και υπόσταση σε δε-κάδες χιλιάδες Τουρκοκυπρίους, όσους τέλος πάντων έκαναν αίτηση. Αναγνωρίζοντας βέβαια ότι η ΕΕ δεν εί-ναι παράδεισος, αλλά είναι το καλύτερο υπό τις περι-στάσεις που αυτήν την στιγμή έχουμε. Δώσαμε ιδρώτα και αίμα οι Ελληνοκύπριοι για να φέρουμε την Κύπρο-όση μας έμεινε, σε μια ικανοποιητική για τα δεδομένα ευημερία και ανάπτυξη. Και τώρα θέλουν και άλλη μοι-ρασιά. Τη στιγμή που ελαχιστότατοι συμπολίτες μας Τουρκοκύπριοι είπαν, έστω και ψιθυριστά, όχι στα κα-τοχικά στρατεύματα. Φοβούνται; Φυσικός είναι ο φό-βος. Μα και οι δικοί μας οι γονιοί φοβόντουσαν, αλλά αψήφησαν τα πάντα το ΄55 και έκαναν την επανάσταση με πολύ μεγάλο κόστος, αλλά τόλμησαν. Ας κάνουν κι οι Τουρκοκύπριοι την επανάστασή τους και ας έρθουν μετά για πάρε-δώσε.

Όχι, όχι, όχι, λοιπόν, στο πάρε-δώσε. Ας σταθούν οι πολιτικοί μας ηγέτες στο ύψος να «ξαναριγάρουν» το γήπεδο. Ας ξεκινήσουμε από το ΄59 και ας δούμε χωρίς εθνικιστικές εξάρσεις και ρατσιστικές διαθέσεις τι πή-ραν οι Τουρκοκύπριοι από εμάς, χωρίς να δώσουν τί-ποτα, ιδιαίτερα, ούτε ιδρώτα, ούτε αίμα. Κι άμα κάνου-με το λάθος να δώσουμε σήμερα ακόμα κάτι, ιδιαίτερα στα πλαίσια της Δικοινοτικής Διζωνικής Ομοσπονδίας (ΔΔΟ), τότε η πολυπόθητη ειρήνη το πολύ να διαρκέ-σει 1-2 χρόνια, διότι υπάρχει μια ειδοποιός διαφορά με-ταξύ των δύο κοινοτήτων. Εμείς απογαλακτιστήκαμε από την Αθήνα, οι Τουρκοκύπριοι όμως όχι από την βα-θειά ισλαμική Άγκυρα.

Και το πρόβλημα δεν είναι η έλλειψη αλληλοκατα-νόησης ή η ανάγκη υπέρβασης ψυχολογικών αναστο-λών μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων. Το ουσιώδες πρόβλημα είναι ότι η Άγκυρα και οι οποιοι-δήποτε φασίστες βρίσκονται στην εξουσία, όπως ο Ερντογάν ή ο τότε «σοσιαλιστής» Ετζεβίτ, θα ελέγχουν μέσω των πιονιών τους την Κύπρο. Κι όταν η σουννιτι-κή ισλαμική εξουσία έχει στην κατοχή της την Κύπρο, πέραν που η Ελληνοκυπριακή κοινότητα θα καταντή-σει μειοψηφία, θα χάσουμε και όση φιλική υποστήριξη έχουμε από ισραήλ, Αίγυπτο και Συρία.

Το πρόβλημα, λοιπόν, δεν είναι μόνον ο διαμερι-σμός αυτός καθ’ αυτός «των ιματίων» στην διαδικασία του πάρε-δώσε, που εξ επαγωγής θα έχει ως αποτέλε-σμα μια λύση άδικη, μη βιώσιμη, και μη λειτουργική. Το κύριο πρόβλημα είναι ότι δεν υπάρχει εγγυητής ικα-νός να μας διασφαλίσει τη βιωσιμότητα της όποιας

συμφωνίας στα πλαίσια της ΔΔΟ. Η Κύπρος αμαχη-τί θα παραδοθεί στο έλεος του Ισλάμ με τις ευλογί-ες των ΗΠΑ και της ΕΕ. Φανταστείτε να εξαρτάται η επιβίωσή μας μπροστά στο βαθύ σουννιτικό ισλάμ από ηγέτες του τύπου Κάμερον, Μέρκελ, Ολάντ, ή ακόμη τους όποιους τεχνοκράτες των Βρυξελλών και του ΝΑΤΟ. Ααα, ξεχάσαμε τους ηγέτες των τέως ανα-τολικών χωρών και τους… αδέσμευτους και ανεξάρ-τητους! Ειδικά, ξεχάσαμε τον υποψήφιο πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζαν-Κλωντ Γιούνγκερ και τον Αμερικανό αντιπρόεδρο Τζο Μπάϊντεν, που πρόσφα-τα ήλθαν στην Κύπρο, είδαν και απήλθαν, αλλά κατο-χή και κατοχικά στρατεύματα δεν… είδαν! Είπαν μό-νον ότι με την επίλυση του Κυπριακού θα ωφεληθούν τα αμερικανικά και ευρωπαϊκά συμφέροντα! Όχι διότι πρόκειται περί εισβολής-κατοχής, όχι διότι πρόκειται για βάρβαρη επιβολή του δικαίου του ισχυρού, αλλά για το συμφέρον τους. Κι αυτό το πανηγυρίσαμε και ως… υποστήριξη!

Τελικά, αξίζει να υπενθυμιστεί ότι η ένταξη της Κυπριακής Δημοκρατίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το 2004, έγινε με την αποδοχή ολόκληρου γεωγραφικά του νησιού, με την επεξήγηση ότι στο κατεχόμενο μέρος του νησιού δεν ασκείται προσωρινά διοικητικός έλεγ-χος από την Κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας. Δηλαδή, το κατεχόμενο μέρος της Κύπρου είναι αυτήν την στιγμή έδαφος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και εύλογα έχει και αιγιαλίτιδα ζώνη και ΑΟΖ, απλά, δεν δύναται να ασκήσει διοίκηση η Κυπριακή Κυβέρνηση.

Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι δεν έχει το δικαίωμα η κυβέρνηση της Λευκωσίας (με την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής) να οριοθετήσει την ΑΟΖ του κατεχόμενου μέρους της Δημοκρατίας και να την εντά-ξει στους χάρτες που ήδη κυκλοφορούν διεθνώς. Αλλά, φευ! Πασιφανής η έλλειψη στοιχειώδους διεκδικητικό-τητας εκ μέρους μας και, τουναντίον, δεικνύουμε στους χάρτες ότι το παράνομο κρατίδιο έχει τη δική του ΑΟΖ! Με απλά λόγια, δώσαμε εμείς οι ίδιοι και αυτό το δι-καίωμα στην Τουρκοκυπριακή πλευρά, βασικά στην Τουρκία!

Τετέλεσται, αγαπητοί, τετέλεσται!

Αφιέρωμα


Έ ναυσμα για να γράψω το σημείωμα αυτό απο-τέλεσε η πρόσφατη τελευταία μου επίσκεψη στην Μεγαλόνησο. Το βράδυ της επιστροφής

στην Αθήνα, έπεσε στα χέρια μου το νέο βιβλίο της Ιζαμπέλας Παλάσκα Τα Χρόνια της Θύελλας. Aφορά τις περιπέτειες του πατέρα της Γιάννη Βουλπιώτη, σημα-ντικού παρασκηνιακού παίκτη στα οικονομικά και πολι-τικά ζητήματα, επί Κατοχής και στα πρώτα μεταπολεμι-κά χρόνια. Στο βιβλίο γίνεται σαφής υπαινιγμός σχετικά με την «μυστηριώδη» ασθένεια του Πρωθυπουργού και Στρατάρχη Αλεξάνδρου Παπάγου, που τον έπληξε «συ-μπτωματικά», αμέσως μετά την εκδήλωση της δυναμι-κής του στάσης στο Κυπριακό το 1955.

Κατόπιν ήρθε και η πρωτοφανής ρηματική διακοίνω-ση του υπουργού των Εξωτερικών της Ελλάδος σχετικά με το ζήτημα που δημιουργήθηκε μεταξύ του ίδιου και της ευρωβουλευτού του ΔΗ.ΣΥ. κ. Ελένης Θεοχάρους. Ως γνωστόν, η κ. Θεοχάρους ζήτησε, όπως ώφειλε, εξη-γήσεις για την (ανύπαρκτη) αντίδραση του Ελληνικού ΥΠΕΞ (προεδρεύοντος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κατά το τελευταίο εξάμηνο) και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής απέναντι στις κλιμακούμενες προκλήσεις της Τουρκίας, η οποία αμφισβητεί την κρατική υπόσταση κράτους-μέ-λους ενός υπερκρατικού οργανισμού, στον οποίον και η ίδια επιθυμεί να εισέλθει! Οπότε, αισθάνομαι την ανά-γκη να καταθέσω τις ακόλουθες σκέψεις μου, που αφο-ρούν την Ελλάδα και την Κύπρο.

Όταν ο νους μου έρχεται στην Κύπρο, παρ’όλο που τέτοιες μέρες του Ιούλη του ΄74 ήμουν παιδί 9 χρο-νών, την ψυχή μου βαραίνει το δικό της μερίδιο της συλλογικής, πανελλήνιας ενοχής για το πώς έχουμε φτάσει ως εδώ… Σαράντα χρόνια έχουν περάσει από τις ημέρες της προδοσίας, της δολοφονικής επίθεσης και της καταστροφής, σαράντα χρόνια, που το ένα αύ-ξαινε περισσότερο από το άλλο την απόσταση μετα-ξύ Μητροπολιτικής Ελλάδος και Κύπρου. Αίφνης, η Μεγαλόνησος γίνεται ζήτημα της Ελλαδικής επικαιρό-τητας γύρω από ένα κωμικοτραγικό διπλωματικό επει-σόδιο, μεταξύ του αρχηγού του παραπαίοντος – τελειω-μένου ΠΑΣΟΚ και της πρώτης, με συντριπτική διαφορά σε ψήφους, εκλεγμένης ευρωβουλευτού του Νησιού.

Σαράντα χρόνια επίπλαστου νεοπλουτισμού με δα-νεικά και με ενέχυρο την Εθνική μας ανεξαρτησία και

αξιοπρέπεια, σαράντα κρίκοι στην αλυσσίδα των εθνι-κών υποχωρήσεων από κατώτερες των περιστάσεων ηγεσίες. Σημαντικά τμήματα των συστημάτων εξουσίας, έχουν την τάση να απωθούν σε Ελλάδα και Κύπρο την πραγματικότητα της τουρκικής επιθετικότητας και αδι-αλλαξίας, επιδεικνύοντας συμβιβαστικές-υποχωρητι-κές διαθέσεις απέναντι στην τουρκική συνεπή στόχευ-ση του ελέγχου του συνόλου των εδαφών της Κυπριακής Δημοκρατίας. Κατά τα άλλα, αρκούνται στις κατά και-ρούς επετειακές μεγαλοστομίες. Το τραύμα του ’74, για λόγους που άπτονται κυρίως της κοινωνικής ψυχολογί-ας και το άφθονο χρυσίον, που αλλοίωσε τον χαρακτήρα μας, δημιούργησαν ψυχική απόσταση μεταξύ Ελλαδιτών και Κυπρίων και αντιστρόφως. Και αυτή η απόσταση εί-ναι παράγων που πρέπει να λάβουν υπ’ όψιν και να αντι-παλέψουν όσοι επιμένουν να προασπίζουν την συνολική εθνική μας ύπαρξη.

Οι ηγεσίες στην Αθήνα και στην Λευκωσία επέλε-ξαν την γραφειοκρατική και παθητική διαχείριση του ζητήματος, εκδηλώνοντας μια ολοένα αυξανόμενη κό-πωση και επιθυμία να κρατούν το ζήτημα της Κύπρου σε χαμηλούς τόνους, με τον χρόνο να δουλεύει υπέρ του εχθρού μας. Για τους περισσότερους Ελλαδίτες και Κυπρίους πολιτικούς φαίνεται βολικό να αποσείουν τις ευθύνες τους και να θάβουν το πρόβλημα κάτω από το χαλί. Κατά καιρούς εμφανίζεται η αγωνία να κλείσει, να διεκπεραιωθεί η «εκκρεμότητα» όπως-όπως. Είναι ενο-χλητική, λοιπόν, κάθε φωνή, που αμφισβητεί το δικαίω-μα της επίλυσης της «ενοχλητικής εκκρεμότητας» εις βάρος των θυσιών αυτών που έφυγαν και των δικαιω-μάτων εκείνων που θα ‘ρθουν.

Μέσα από τον ορυμαγδό της συντριπτικής για ολό-κληρο τον Ελληνισμό οικονομικής κρίσης, η οποία ακο-λούθησε την κρίση αξιών που επί δεκαετίες επιπολάζει, αρχίζει να διαφαίνεται η αφύπνιση και η αντίδραση απέ-ναντι στους διεκπεραιωτές σχεδίων απαραδέκτων και εμπνευσμένων στο εξωτερικό από άσπονδους φίλους του Ελληνισμού, που το ένα είναι χειρότερο του προηγουμένου.

Η υποχωρητικότητα και ο ατομισμός των ηγεσιών – οι οποίες επικαλούνται το μόνιμο άλλοθι της λαϊκής ψήφου - έχουν οδηγήσει σε μια κατάσταση δυσάρεστη και επικίνδυνη. Αφού τα κόμματα εξουσίας εμφανίζο-νται να υπακούουν χωρίς διαπραγμάτευση στα κελεύ-

Σκέψεις μετά από μία επίσκεψητου Θαλή Ν. Καραγιαννόπουλου

δικηγόρου Αθηνών, τ. επιστημονικού συνεργάτη της Βουλής των Ελλήνων


σματα των τροϊκανών και των τοκογλύφων, αδιαφορώ-ντας για την αποσάθρωση του κοινωνικού ιστού, την εξαθλίωση του κόσμου και την υπονόμευση κάθε αυτο-δύναμης παραγωγής, ακραίες πολιτικές δυνάμεις καπη-λεύονται τον πατριωτισμό, που εξακολουθεί να υπάρχει, έστω και ως αυτοσυντήρηση στις λαϊκές μάζες. Υπάρχει πλέον δυσαρμονία μεταξύ των πρακτικών των συστη-μάτων εξουσίας και του λαϊκού αισθήματος.

Σε Ελλάδα και Κύπρο ο πατριωτισμός, ως ζωντα-νή διεκδίκηση των δικαιωμάτων μας να συνεχίσου-με να ζούμε αφέντες στον τόπο μας, παρουσιάζεται από τους διαφόρους εθνομηδενιστές ως παλαιομο-δίτικο άκρο. Αυτό το φαινόμενο του «ναι-νεκισμού» δεν ξέρω να υπάρχει σε άλλο Έθνος. Οι καλοπληρω-μένες γραφίδες των «ρεαλιστών» και των «οικουμενι-στών» αρνούνται στον Ελληνισμό το δικαίωμα για επι-βίωση και αυτοσυντήρηση, την στιγμή που όλα τα άλλα έθνη της περιοχής από την Τουρκία, μέχρι τα Σκόπια, την Αλβανία, το Ισραήλ κλπ. προωθούν μαχητικά τα δί-καια και τα άδικά τους…

Είναι στην καλύτερη περίπτωση «ομφαλοσκοπία» η επιχείρηση διαχωρισμού Ελλαδιτών και Κυπρίων, όσον αφορά την γραμμή και την στρατηγική τους. Ελλαδίτες και Κύπριοι δεν είναι κάποιας αόριστης και ανιστόρη-της μορφής «πολιτισμικοί συγγενείς». Είμαστε όλοι μας επιβάτες ενός σκάφους, που μετά από αλλεπάλληλες αβαρίες κινδυνεύει να τσακιστεί… Η ενιαία κρατική υπόσταση, που δεν υφίσταται σήμερα, λόγω της ανή-θικης και άδικης αντίδρασης των ξένων, που εκμεταλ-λεύθηκαν προς τούτο τις αδυναμίες μας, δεν αποτελεί άλλοθι για την έλλειψη κοινών αντανακλαστικών. Η αντίδραση απέναντι σε κάθε πρόκληση πρέπει να είναι άμεση, δυναμική και αποτελεσματική, αποτελεί ύψιστη υποχρέωση, απέναντι στην οποία υποχωρούν οι μωρο-φιλοδοξίες του οιουδήποτε…

Ο Ελληνισμός ολόκληρος τίθεται σήμερα προ του διλήμματος, είτε να αντιδράσει και να υπερασπιστεί τον εαυτό του ως γεωγραφικό Όλον, ή να συνεχίσει στο μο-νοπάτι της παθητικής εσωστρέφειας και να αυτοκτο-νήσει ιστορικά ως Οργανισμός, αρκεί να φορτώσει την ευθύνη της αυτοκτονίας του σε κάποιον άλλον, για να θυμηθούμε τον μεγάλο διανοητή Παναγιώτη Κονδύλη (Θεωρία του Πολέμου, εκδόσεις Θεμέλιο).

Αλλά αυτά τα μεγάλα, τα υπαρξιακά ζητήματα για τον Ελληνισμό απαιτούν νέες ηγεσίες, νέες νοοτροπίες, απαι-τούν Ενότητα, ανόθευτη δημοκρατία και συλλογική λει-τουργία. Είναι δύσκολη η αλλαγή νοοτροπίας των παρό-ντων συστημάτων εξουσίας. Επί δεκαετίες πρωταρχικό τους μέλημα είναι η ατομική επιβίωση και αναρρίχηση, μέσω του βρώμικου χρήματος, της διαπλοκής, του ρου-σφετιού, του πλιάτσικου και των διασυνδέσεων με τον

διεθνή παράγοντα. Είναι πολλοί οι πολίτες που έχουν συ-νειδητοποιήσει και αντιδρούν, αλλά πνιγμένοι μέσα στην καθημερινότητα του αγώνα της επιβίωσης, σε Ελλάδα, Κύπρο και όπου υπάρχει Ελληνισμός, είναι αναγκασμέ-νοι να μάχονται να ζήσουν τα παιδιά τους, χωρίς βαρύτι-μους μισθούς εκτός του επαγγελματικού συστήματος των τεχνητών διαχωρισμών μεταξύ «δεξιάς» και «αριστεράς».

Αυτοί έχουν το μεγάλο πλεονέκτημα του χρήματος και της προβολής. Οι υπόλοιποι διαθέτουμε μόνον την συνείδησή μας, την αγωνία μας και τον «τσαμπουκά» μας. Ίσως άμα τύχει και βρεθούμε δέκα, είκοσι, εκατό, χίλια άτομα σε Ελλάδα, Κύπρο και διασπορά, να κάνου-με την διαφορά. Δεν μιλώ ρομαντικά, ούτε ιδεαλιστι-κά ούτε και παρωχημένα. Αληθινός ρεαλισμός είναι η επιδίωξη της συνέχισης της ενεργού ύπαρξής μας στις Ελληνικές μας μικρές πατρίδες, που όλες μαζί συνθέ-τουν τον Ελληνισμό.

Υπάρχουν σημάδια, μετά την κρίση που μας πλήτ-τει, ότι ο κόσμος πλέον έχει καταλάβει. Στις πρόσφατες εκλογές, δίχως να χρειάζεται να αναφερθώ σε ονόμα-τα, ειδικά στην Κύπρο, ο λαός απέδειξε ότι εμπιστεύ-εται, τιμά και ακολουθεί εκείνους που αποτελούν την γνήσια και ειλικρινή έκφραση των καλύτερων αγω-νιστικών παραδόσεων του Κυπριακού Ελληνισμού. Απέναντι βρίσκονται οι μηχανισμοί και οι εκλεκτοί τους, που υποστηρίζονται από αυτό που ακόμη αποτε-λεί την κυρίαρχη πολιτική τάξη. Δόγμα της τελευταίας η «απαλλαγή από τα προβλήματα», η συνέχιση και η δι-αιώνιση της παθητικότητας και του ενδοτισμού. Άγχος τους η ατομική επιβίωση και η διαιώνισή τους.

Η περίπτωση της δυναμικής διαμαρτυρίας της κ. Θεοχάρους, που απαίτησε το αυτονόητο από την Ελλάδα, αν όχι σαν Μητέρα Πατρίδα τουλάχιστον ως εγγυήτρια δύναμη της Κυπριακής ανεξαρτησίας, και η αχαρακτήριστη αντίδραση του κ. Βενιζέλου, αποτυπώ-νουν αδρά ακριβώς τους δύο ιδεοτύπους στάσεων. Του Ελληνισμού που εννοεί να επιβιώσει ως αφέντης στον χώρο όπου επί χιλιάδες χρόνια μεγαλουργεί, προσφέ-ροντας πολιτισμό, και του πολιτικάντη που ενδιαφέρε-ται αποκλειστικά και μόνον για την δική του ατομική επιβίωση με κάθε κόστος για την Πατρίδα.

Οι σκέψεις που εξέθεσα ίσως φανούν πυκνές και μπερ-δεμένες. Μπερδεμένη όμως είναι και η κατάσταση που έχουμε ενώπιόν μας. Και πρέπει επειγόντως να την ξε-μπερδέψουμε, επινοώντας τρόπους για να βγούμε από τα αδιέξοδα των επιλογών μας του τελευταίου μισού αιώνα. Γι’ αυτόν τον σκοπό ίσως θα έπρεπε να καταφύγουμε και σε ειδικούς, όπως λ.χ. τον κ. Τάκη Ευδόκα, που εξέδωσε πριν λίγες εβδομάδες το τελευταίο του βιβλίο με τίτλο Ο Χαρακτήρας του Κυπρίου. Η ανάγνωσή του θα ήταν χρή-σιμη, καθώς αφορά όλους τους Έλληνες της εποχής μας.

Αφιέρωμα


Η απώλεια, συνεπεία της τουρκικής στρατιωτι-κής εισβολής, του βορείου τμήματος της Κυπριακής Δημοκρατίας, συνοδεύθηκε από την σοβαρή αποτυχία της ελληνικής (ελλαδικής και κυπριακής) διπλωματίας να διεθνοποιήσει σε βάθος χρόνου και με αυξανόμενη ένταση το ζήτημα. Παρά την προσωρινή επιτυχία του embargo επί προεδρίας Κάρτερ, ουσιαστικά η ελληνική πλευρά αποδέχθηκε σιωπηρώς την εισβολή και κατοχή του βορείου τμήματος ως τετελεσμένο. Έτσι, τελικώς η Τουρκία έσυρε την ελληνική πλευρά σε ατέρμονες δι-απραγματεύσεις, που εμπέδωσαν την κατοχή και απο-μάκρυναν χρονικά τα τραγικά γεγονότα του 1974. Και τελικώς επέβαλε την θέση περί «διζωνικής-δικοινοτι-κής» δημοκρατίας ως κοινά αποδεκτό στόχο, με διαφο-ροποιήσεις μόνον όσον αφορά τις τεχνικές διαστάσεις του προβλήματος. Κατοχύρωσε έτσι, η τουρκική πλευ-ρά, στην ουσία, την εσαεί τουρκοκυπριακή οντότητα είτε ως ισότιμη και μάλιστα προνομιακή συνιστώσα νέ-ου κυπριακού κράτους, είτε ως ανεξάρτητο κράτος σε περίπτωση αποτυχίας των διαπραγματεύσεων.

Η ελληνική πλευρά εύκολα αποδέχθηκε την έννοια της διζωνικής-δικοινοτικής κρατικής υπόστασης, λη-σμονώντας ότι κράτη με «συνιστώσες», δηλαδή ομό-σπονδα υπο-κρατίδια τύπου γερμανικών laender, λει-τουργούν όταν υφίσταται πολιτισμική ομοιογένεια, αλ-ληλοκατανόηση, επικοινωνία και στοιχειώδης βούλη-ση κοινής συνύπαρξης, χαρακτηριστικά που απουσιά-ζουν από την διηρημένη Κύπρο της μετά το 1974 πε-ριόδου (αντιθέτως υπήρχαν κάποια απ’ αυτά προ του 1974). Επίσης η εγκατάσταση μετοίκων από την ανα-τολική Μικρά Ασία μετέβαλε άρδην το δημογραφικό-πολιτισμικό τοπίο, κατέστησε μειοψηφία τους γηγενείς Τουρκοκυπρίους ή τους οδήγησε στην μετανάστευση, και ακύρωσε οιεςδήποτε κοινές μνήμες και εμπειρί-ες συμβίωσης συνέδεαν τους Ελληνοκυπρίους με τους

Τουρκοκυπρίους προ του 1974. Προϊόντος του χρόνου, οι δύο περιοχές, κεχωρισμένες από το τελευταίο «σιδη-ρούν παραπέτασμα» επί της Ευρωπαϊκής ηπείρου, απο-ξενώθηκαν, και πρόκειται σήμερα περί δύο αγνώστων μεταξύ τους πληθυσμών.

Επιπλέον, η οικονομική υπανάπτυξη των κατεχο-μένων εδαφών καθιστά τεράστιο το κόστος της επα-νένωσης, το οποίο θα κληθούν να καταβάλουν οι Ελληνοκύπριοι. Τέλος, την όλη συνεννόηση καθιστά δυσχερή αν όχι αδύνατη η πλήρης ανελαστικότητα της Τουρκίας στο βασικό ζήτημα της απόσυρσης των στρα-τευμάτων της από το βόρειο τμήμα της Κύπρου, ακό-μη και σε περίπτωση επανενοποίησης της νήσου. Η Τουρκία θεωρεί τα κατοχικά στρατεύματα εγγύηση όχι γιά την ασφάλεια των Τουρκοκυπρίων αλλά την δική της γεωστρατηγική αρχιτεκτονική.

Υπ’ αυτές τις συνθήκες, δεν είναι απορίας άξιο το γεγονός της απόρριψης του Σχεδίου Ανάν από την συ-ντριπτική πλειοψηφία των Ελληνοκυπρίων το 2004. Οι μεν Τουρκοκύπριοι, σε περίπτωση αποδοχής του σχεδίου, θα κέρδιζαν την συμμετοχή τους στην δια-κυβέρνηση ολόκληρης της Κύπρου μέσω της εναλλα-γής Ελληνοκυπρίου και Τουρκοκυπρίου προέδρου, την ένταξή τους στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι και την από-σπαση μέρους του πλούτου των Ελληνοκυπρίων, που θα έπρεπε να χρηματοδοτούν πλέον, ως φορολογού-μενοι, την ανάπτυξη των οικονομικά υπανάπτυκτων Τουρκοκυπρίων.

Η Τουρκία θα κέρδιζε την νομική αναγνώριση της τουρκοκυπριακής συνιστώσας, την αποδοχή τοις πράγμασι των αποτελεσμάτων της εισβολής του 1974, την νόμιμη πλέον παραμονή των στρατευμάτων της ή μέρους τους, την νομιμοποίηση της παράνομης αλ-λοίωσης του πληθυσμού (όλα αυτά δεν τα ακύρωνε το Σχέδιο Ανάν) και το κυριώτερο: την υποχρεωτικά προ-

Η μη λύση είναι καλύτερη από την «λύση» που μεθοδεύεται

του Μελέτη Μελετόπουλου

Αφιέρωμα


βλεπόμενη ανά τετραετία ανάδειξη Τουρκοκυπρίου προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας (πρόβλεψη αντίθετη προς οιαδήποτε έννοια λαϊκής κυριαρχίας και δημοκρατικού κεκτημένου, αφού οι Τουρκοκύπριοι αποτελούν μειοψηφία). Στο σημείο αυτό ας προστεθεί το εξής καταλυτικό: μέσω του Τουρκοκυπρίου προέ-δρου, ο οποίος θα διέθετε ψήφο και δικαίωμα αρνησι-κυρίας στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Κορυφής, η Τουρκία θα εισερχόταν εμμέσως πλην σαφώς στον σκληρό πυ-ρήνα του κέντρου αποφάσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και θα μπορούσε να εκβιάζει την προώθηση των δικών της γεωπολιτικών συμφερόντων.

Από την άποψη του Συνταγματικού Δικαίου, επι-τροπή αξιολόγησης του Σχεδίου Ανάν, που συνεστή-θη υπό τον καθηγητή Συνταγματικού Δικαίου του Πανεπιστημίου της Γενεύης Αuer, κατέδειξε την καταρ-ράκωση ολόκληρης της Συνταγματικής Επιστήμης στις προβλέψεις του εν λόγω σχεδίου.

Σήμερα αναβίωσε, με πρωτοβουλία των Ηνωμένων Εθνών, η συζήτηση περί «λύσεως» του Κυπριακού στο πνεύμα που περιγράφηκε παραπάνω. Παρά κάποιες φραστικές και διαδικαστικές παραλλαγές, η ουσία πα-ραμένει η ιδία: δηλαδή η συγκρότηση ενιαίου κρατικού μορφώματος με δύο ισότιμες αν και άνισες συνιστώ-σες. Η τουρκική πλευρά, στην υπό εξέλιξη συζήτηση (που στην Ελλάδα είναι απούσα από τον δημόσιο δι-άλογο), επιδιώκει στην ουσία και να διατηρήσει τον πλήρη έλεγχο του κατεχομένου βορρά και να αποκτή-σει μέσω των ενιαίων θεσμών τον έλεγχο της ελεύθε-ρης Κυπριακής Δημοκρατίας, η οποία θα υποβιβαστεί σε τμήμα της ενιαίας ελληνοτουρκικής διοίκησης.

Η σπουδή της τουρκικής πλευράς οφείλεται ασφα-λώς στην ανακοίνωση της ύπαρξης τεραστίων ενερ-γειακών κοιτασμάτων στην Ανατολική Μεσόγειο, στα οποία η Τουρκία δεν έχει πρόσβαση, παρά μόνον μέσω της ακτογραμμής του παράνομου τουρκοκυπριακού κρατιδίου. Μόνον κάποια μορφή νομιμοποίησης μπο-ρεί να επιτρέψει την σύναψη συμφωνιών με εταιρείες εξόρυξης.

Είναι πάρα πολύ σημαντικό η Ελληνική-Ελληνοκυπριακή πλευρά να εννοήσει ότι, αυτό που προέχει, είναι η διατήρηση του ελληνικού χαρακτή-ρα και της πολιτικής ανεξαρτησίας της Κυπριακής Δημοκρατίας. Στο πλαίσιο που συζητούν οι Τούρκοι και οι διάφοροι διεθνείς διαμεσολαβητές, η μη λύση είναι προτιμώτερη από την λύση. Η ελληνική πλευ-ρά διαθέτει ισχυρά διαπραγματευτικά πλεονεκτήμα-τα (ένταξη στην ΕΕ, νόμιμη πρόσβαση στους ενεργει-

ακούς πόρους, ισχυρή οικονομία). Η μόνη αποδεκτή, υπό όλα τα δυνατά πρίσματα, λύση, είναι η επιστροφή των κατεχομένων εδαφών στην Κυπριακή Δημοκρατία, η αποχώρηση των τουρκικών στρατευμάτων και των εποίκων, και η ένταξη των γηγενών Τουρκοκυπρίων ως ισότιμων πολιτών της Κυπριακής Δημοκρατίας και όχι ως διασπαστικής μειονότητας. Κάθε άλλη λύση υπη-ρετεί τον τουρκικό επεκτατισμό. Θα ήταν περισσότε-ρο συμφέρουσα η διαιώνιση της διχοτόμησης από μία εσπευσμένη, άνωθεν υπαγορευμένη «λύση».

Επομένως, Ελλάδα και Κύπρος πρέπει να αντιστα-θούν σε οποιαδήποτε «λύση» του Κυπριακού θα συ-νεπάγεται έμμεση συμμετοχή των Τούρκων στην δια-κυβέρνηση του συνόλου της μεγαλονήσου, μέσω της απολύτως ελεγχόμενης από την Άγκυρα τουρκοκυπρι-ακής συνιστώσας.

Μόνον εάν η τουρκική πλευρά δεχόταν την πλή-ρη απόσυρση των στρατευμάτων της και των εποίκων από την Ανατολία, παρέδιδε την Αμμόχωστο και την Μόρφου στην ελληνική πλευρά, δεχόταν ότι ο πρόε-δρος της ενωμένης Κύπρου θα εκλέγεται από τον κυ-πριακό λαό (Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους) με καθολική ψηφοφορία και χωρίς υποχρεωτική εναλλα-γή Τουρκοκύπριου στην προεδρία, και εάν υπέγραφε σύμφωνο μη επιθέσεως με την Κυπριακή Δημοκρατία, τότε ναι, θα είχε νόημα μία λύση του Κυπριακού.

Φυσικά, η Τουρκία δεν πρόκειται να δεχθεί μία τέ-τοια λύση που δεν θα εξυπηρετεί τον στρατηγικό σχε-διασμό της, που είναι η επέκταση του γεωπολιτικού ελέγχου της Άγκυρας και στο νότιο τμήμα, και η πρό-σβαση στους ενεργειακούς πόρους. Όσοι αντιμετωπί-ζουν τις διεθνείς σχέσεις ως πεδίο άσκησης δημοσί-ων σχέσεων, εφαρμογής ανθρωπιστικών αρχών, φιλι-κών αισθημάτων και καλής γειτονίας, όχι μόνον είναι εκτός πραγματικότητος αλλά οδηγούν και σε επικίνδυ-να σφάλματα γεωπολιτικών επιλογών.

Η εναλλακτική λύση στην οποία λοιπόν πρέπει να είναι σταθερά προσανατολισμένη η ελληνική πλευ-ρά,είναι α. η αμυντική και διπλωματική ενίσχυση των δύο κρατών, Ελλάδας και Κύπρου, β. η ενεργοποίηση της ελληνικής παρουσίας στον ΟΗΕ, στο ΝΑΤΟ και στην Ευρωπαϊκή Ένωση, γ. η σύσφιξη της στρατηγι-κής σχέσης με το Ισραήλ, δ. η υποβολή συγκεκριμένης και σύμφωνης με το διεθνές δίκαιο αντιπρότασης στον κύριο Μπαν-Κι-Μουν, που να προβλέπει βιώσιμο, λει-τουργικό και ενιαίο Κυπριακό κράτος, στο οποίο οι γη-γενείς Τουρκοκύπριοι θα είναι ισότιμοι πολίτες χωρίς μειονοτικά χαρακτηριστικά.

Θέατροk


Σ το Ρωμαίος και Ιουλιέττα, ένα από τα πρώτα έργα του γραμμένο το 1595, ο William Sheakspeare περιγράφει έναν από τους μεγαλύτερους και

πλέον τραγικούς έρωτες όλων των εποχών. Στο Ρωμαίος και Ιουλιέττα για 2 ο Κώστας Γάκης, σε συνεργασία με την Αθηνά Μουστάκα και τον Κωνσταντίνο Μπιμπή, επιχειρούν μια διασκευή του κλασσικού αυτού έργου για δύο, όπου οι δύο ηθοποιοί υποδύονται μπροστά στα μά-τια του κοινού τους χαρακτήρες που έπαιξαν ρόλο στην ιστορία, σκιαγραφώντας ταυτόχρονα τις σχέσεις που εί-χαν μαζί τους και εκφράζουν τις ενδόμυχές τους σκέ-ψεις για αυτούς. Κύριο μέλημα των συντελεστών, όπως ομολογούν και οι ίδιοι, είναι να δοθεί στο ακέραιο η ου-σία και η εσώτερη συγκίνηση του έργου που μιλάει για τον πιο βαθύ, τον πιο αθώο, τον πιο παράλογο, τον πιο ακραίο, τον πιο θνησιγενή, τον πιο ποιητικά γελοίο έρω-τα όλων των εποχών. Και τι υπέροχο, που το καταφέρ-νουν, με έναν τόσο μοναδικό και όμορφο τρόπο.

Η συγκεκριμένη παράσταση είναι και μια προσωπική δικαίωση του σκηνοθέτη της, ο οποίος επικρίθηκε από πολλούς για την μεγάλη του επιτυχία, την Κατσαρίδα, με την οποία ο Γάκης εγκαινίασε το ύφος του και στην οποία πολλοί είδαν μια ελαφριά παράσταση κενή, στε-ρούμενης βάθους, μια υφολογική άσκηση. Έκτοτε αρ-κετοί προσπάθησαν να ακολουθήσουν αυτό το ύφος. Αλλά αυτό που διαφοροποιεί τον συγκεκριμένο δημι-ουργό είναι ο τρόπος που κουρντίζει τις παραστάσεις του μέσω της μουσικής, η οποία δεν συνοδεύει, δεν ντύ-νει απλά το έργο, αλλά το επαναδημιουργεί, το επανα-καθορίζει με έναν μαγικό τρόπο. Ο Γάκης δημιουργεί τις

σκηνές στο μυαλό του πρώτα μουσικά και από αυτήν την αφετηρία καταλήγει στα τελικά σχήματά του.

Η παράσταση χαρακτηρίζεται από σχεδόν φρενή-ρεις ανά στιγμές ρυθμούς, τρομερή ενέργεια από τους ηθοποιούς αλλά προπαντός φρεσκάδα, ευρηματικότη-τα, μπολιασμένη με μια αθωότητα και μια αγάπη απέ-ναντι στο κείμενο. Ένα αέναο παιχνίδι μεταμορφώσε-ων, όπου, όμως, πουθενά το παιχνίδι δεν γίνεται για το παιχνίδι και μόνον, παντού τα μέσα εξυπηρετούν τον σκοπό, την αφήγηση, την ροή του έργου, το οποίο κυλάει χωρίς να κρεμάει πουθενά. Ένας πραγματικός άθλος για τους δύο ερμηνευτές, οι οποίοι καταθέτουν απίστευτη ωριμότητα πέραν του αδιαμφισβήτητου τα-λέντου τους. Νέοι, γοητευτικοί και αυθάδεις καθώς εί-ναι, δεν μπορείς παρά να τους αγαπήσεις και να προ-σπεράσεις τη μικρή αμηχανία τους απέναντι στον λόγο στα σημεία όπου αυτός αποκτά ξεχωριστό ειδικό βάρος.

Το σπουδαιότερο όλων, όμως, είναι πως το θέατρο ήταν γεμάτο και από νέους ανθρώπους, κάτι για το ποίο οι συντελεστές της παράστασης θα πρέπει να αισθάνο-νται ευτυχισμένοι, καθώς δεν είναι λίγο σε μια εποχή όπου κυριαρχεί το φθηνό και το κιτς ότι κατάφεραν να προσελκύσουν νέους ανθρώπους και να τους φέρουν σε επαφή με τον σαιξπηρικό λόγο και την μαγεία του θεάτρου. Γιατί αυτό είναι το ζητούμενο: να μπορούμε να ανοίξουμε νέους δρόμους στα μυαλά των ανθρώπων- πολιτών μιας κοινωνίας, που, ενώ διψούν γι’ αυτό, είναι τόσο δύσκολο να ζήσουν αυτήν την εμπειρία.

Επιμέλεια: Γιάννης Δρακόπουλος

Ρωμαίος και Ιουλιέττα για 2 Θέατρο 104 , Σκηνοθεσία Κώστας Γάκης

Έμπνευση είναι η στιγμή εκείνη που ξέρουμε τι συμβαίνει. Κατά κανόνα το αγνοούμε. Ρενέ Μαγκρίτ


Θεώρημα ή θαύμα;του Κωνσταντίνου Μπλάθρα

Τ ο Θεώρημα του Πιερ Πάολο Παζολίνι, ται-νία σύγχρονη με τον βρασμό του 1968, απά-νω στην κορύφωση του έργου του ιταλού ποι-

ητή και σκηνοθέτη, παραμένει η πιο αινιγματική ερ-μηνεία εκείνων των καιρών, που θυελλώδεις καθόρι-σαν την μετέπειτα πορεία του κόσμου. Αινιγματική και ποιητική ταυτόχρονα ακριβώς γιατί αποφεύγει να εί-ναι δογματική. Μπορεί η ιστορία της ταινίας, που στην αρχή της μοιάζει σαν ένα ντοκυμανταίρ, να ξεκινά με την κλασική μαρξιστική διερώτηση, για το αν δηλαδή οι αστοί μπορούν να ενσωματωθούν στην «νέα βασι-λεία» των σοσιαλιστικών σχέσεων παραγωγής –ερώτη-μα που μοιάζει με το ευαγγελικό εάν τελικά οι πλούσι-οι θα μπουν στη βασιλεία του Θεού–, ωστόσο καταλή-γει στο βασικό ζητούμενο εκείνου (μόνο;) του καιρού: Απελευθέρωση! Όχι μόνο στον τομέα της παραγωγής και της οικονομίας, αλλά κυρίως στο ανθρώπινο, στο οντολογικό επίπεδο, όπως θα το ονομάζαμε σε μια πιο φιλοσοφική γλώσσα.

Η ταινία ξεκινά με ένα ρεπορτάζ, σαν κομμάτι από επίκαιρα, για ένα εργοστάσιο, στα περίχωρα του Μιλάνου. Ο ρεπόρτερ κάνει ερωτήσεις σχετικά με την είδηση που έχει προβληματίσει όλους: ο εργοστασιάρ-χης αποφάσισε να το παραδώσει στους εργάτες του. Οι εικόνες του έρημου εργοστασίου από τη μια μεριά και ο κόσμος που έχει μαζευτεί με αφορμή το παράξε-

νο αυτό γεγονός, ο ρεπόρτερ που κάνει ερωτήσεις στο συγκεντρωμένο πλήθος, όλα αυτά σε προϊδεάζουν για μια ταινία για τη βιομηχανία ή για τους εργάτες κ.λπ. Πλην όχι! Οι μεν ερωτήσεις του ρεπόρτερ αναζητούν τη γνώμη του πλήθους σχετικά με την τύχη των αστών στη νέα κοινωνία. Οι δε επόμενες σκηνές, βουβές, υπό την μουσική του Μότσαρτ, μας μεταφέρουν στην πο-λυτελή κατοικία του ιδιοκτήτη του εργοστασίου, ξετυ-λίγοντάς μας την κάπως ανιαρή της καθημερινότητα. Η κυρία ξυπνά και περνά ώρες στον καθρέφτη, ο ταχυ-δρόμος που έρχεται πειράζει την υπηρέτρια, ο γιος και η κόρη περνούν ευχάριστες ώρες με τις παρέες τους και τέλος το οικογενειακό τραπέζι με κάθε αστική επιση-μότητα, ψυχρότητα και σύμβαση. Εκείνη τη στιγμή, ως σπινθήρας, φθάνει ένα τηλεγράφημα: «Φθάνω αύριο»!

Αλλά, ποιος είναι αυτός που έρχεται; Δεν το γνωρί-ζουμε, ούτε και μαθαίνουμε πολλά περισσότερα ως το τέλος της ταινίας. Πράγματι, την επόμενη καταφθάνει στην έπαυλη ένας ωραίος νέος, που η οικογένεια τον υποδέχεται ιδιαίτερα θερμά. Πρόσωπο οικείο, αλλά τι σχέση έχει με την οικογένεια δεν ξέρουμε. Αυτό που βλέπουμε είναι ότι σε όλους, ακόμα και στην υπηρέτρια, προκαλεί έντονη εντύπωση. Όλων τα βλέμματα από την πρώτη στιγμή είναι ριγμένα πάνω του. Η παρουσία ενός τέτοιου ερωτεύσιμου νέου σύντομα γίνεται η θρυ-αλλίδα που θα ανάψει το πάθος εκείνο που έχει εξορί-


Κινηματογράφος

σει από την κομψή της υποκρισία η αστική ζωή. Όλοι θα τον ερωτευτούν και για όλους ο νέος αυτός θα γίνει ο οδηγός σε έναν κόσμο που δεν γνώριζαν, τον κόσμο της ερωτικής επιθυμίας. Όπως και στον Μπονιουέλ, εκείνο που τινάζει στον αέρα την αστική σύμβαση εί-ναι το σεξ, ή μάλλον περισσότερο η σεξουαλική επιθυ-μία. ως ιερός αλλά και βέβηλος συνάμα, εξόριστος και καλά κρυμμένος, ως μια συναίρεση όλων των γλωσσών και ως ακαταληψία, ο ερωτικός ίμερος εισβάλλει στην απονεκρωμένη αστική ζωή σαν θεός και σαν διάβολος. Καλώς ήρθατε στον κόσμο του Πιέρ Πάολο Παζολίνι: «Ο επισκέπτης αντιπροσωπεύει ακριβώς το ιερό», όπως εξηγούσε σε μια συνέντευξή του. «Δεν θέλω να πω πως είναι ο Θεός ή ο Διάβολος, ένας άγγελος ή ο Διόνυσος... Θέλω να πω απλώς πως είναι το ιερό, αυτό που οι ιστο-ρικοί των θρησκειών ονομάζουν “ιεροφάνεια”. Δεν έχει πάει εκεί για να προσηλυτίσει, αλλά μονάχα για να δια-μαρτυρηθεί. Έπρεπε λοιπόν να βρω ένα σύστημα σημεί-ων μη γλωσσικών κι έτσι πήρα το σημειολογικό σύστη-μα του σεξ. Το σεξ στο Θεώρημα λειτουργεί σαν διάλε-κτος...». Μια νέα διάλεκτος που ανατρέπει όχι μόνο τις συμβάσεις της αστικής ζωής αλλά ρίχνει στην πλεκτά-νη του και την εργατική τάξη. Εκτός από τους καχύπο-πτους εργάτες στην αρχή, που σχολιάζουν τις προθέ-σεις του αφεντικού, όταν τους χαρίζει το εργοστάσιο, η υπηρέτρια θα εγκαταλείψει κι αυτή τη θέση της, επιδι-δόμενη στην προσευχή και στα θαύματα!

Η ιστορία προέρχεται από ομώνυμο μυθιστόρημα του ίδιου του Παζολίνι και καταγράφει με καθαρότη-τα την ιδιαίτερη τοποθέτησή του απέναντι στο ζήτη-μα της κομμουνιστικής ανατροπής. Εκτός από τις πα-ραγωγικές και οικονομικές σχέσεις, υπάρχει η επιθυ-μία, η οποία ανατρέπει ακόμα και την εξελικτική νομο-τέλεια, όπως αυτή περιγράφεται στην μαρξιστική θεω-ρία. Εκτός από τον Μαρξ υπάρχει και ο Φρόυντ. Εκτός από την επανάσταση των εργατών υπάρχει και η έκρη-ξη της επιθυμίας, η μεγαλύτερη ίσως ανατροπή του ει-κοστού αιώνα, που εδώ καταφέρνει να επιβληθεί ακό-μα και μέσα στην απροσπέλαστη κατά τα λοιπά οικία του αστού-εργοστασιάρχη. Η σκηνή της αρχής, με το παράδοξο ένας εργοστασιάρχης να χαρίζει το εργοστά-σιο στους εργάτες του, είναι η συνέχεια του τέλους, κα-θώς η υπόθεση της ταινίας κάνει κύκλο. Ο εργοστασι-άρχης, αφού προβεί στην παράδοξη αποποίηση του ερ-γοστασίου του, περιφέρεται ύστερα γυμνός στις αμ-μώδεις ηφαιστειογενείς πλαγιές της Αίτνας, παράφο-ρος, εκτός ορίων. Και κείνου η συνείδηση έχει ανατρα-πεί από τον ερχομό αυτού του απρόσμενου επισκέπτη,

ο οποίος εκτός των άλλων, ρίχνει το φράχτη που χωρί-ζει τις τάξεις. Πρέπει να ομολογήσουμε ότι το εύρημα του Παζολίνι είναι μεγαλειώδες. Φέρνοντας απρόσμε-να στη σκηνή, με τον «ξένο» του, την ερωτική επιθυμία, καταθέτει ταυτόχρονα τις αιρετικές αμφιβολίες του για το αδιαπέραστο της μαρξιστικής θεωρίας. «Αιρέσεις», που τον οδήγησαν από πολύ νωρίς σε σύγκρουση με το Κομμουνιστικό Κόμμα, στο οποίο ανήκε. Η επιθυμία μοιάζει να έχει μεγαλύτερη ισχύ ακόμα και από τον πυ-ρετό του χρήματος. Το ’68 είναι εδώ, η τελευταία από τις επαναστάσεις μόλις ξεκίνησε.

Ακολουθώντας μια γραμμή που την ξεκίνησε με το Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο (1964), ο σκηνοθέτης-ποι-ητής συνεχίζει την οντολογική διερώτησή του σχετικά με τη μοίρα του ανθρώπου και του κόσμου. Θα ακο-λουθήσουν τα γεμάτα παραβολές Πουλιά και πουλά-κια (1966), ο Οιδίπους τύραννος (1967), τραγικός αρ-χέτυπος της εξουσίας, και η Γη ειδομένη από τη σελήνη (1967). Το Θεώρημα κορυφώνει αυτή την πορεία, όπως άλλωστε και τη σύγκρουσή του όχι μόνο με το ιταλι-κό Κ.Κ., αλλά και με την ίδια την ιταλική κοινωνία –και την εργατική τάξη–, που θα οδηγήσει στην ανεξι-χνίαστη ως σήμερα δολοφονία του το 1975. Η πορεία του θα συνεχιστεί καταιγιστική πριν το αδόκητο τέλος, με το Χοιροστάσιο (1969), την Μήδεια (1969) –αξε-πέραστη η Μαρία Κάλλας–, Το Δεκάμερο (1971) του βοκκάκιου, Οι μύθοι του Καντέρμπουρι (1972), ως την πρόκληση του Σαλό ή 120 μέρες στα Σόδομα (1976), που ο σάλος του μοιάζει να όπλισε το δολοφονικό χέρι.

Θα χρειαζόμασταν περισσότερο χώρο και προσφο-ρότερα μέσα για να αναφερθούμε αναλυτικότερα στην ταινία και το έργο του σκηνοθέτη, που υπήρξε –εν μέ-ρει εξακολουθεί να είναι– σημείο αντιλεγόμενο. Θα σταθούμε ως εδώ στην τόλμη του να καταγράψει με ει-λικρίνεια τα κενά μιας μονοσήμαντης για τον άνθρω-πο ανάλυσης, θητεύοντας άξια στην ποιητική συνθή-κη του δημιουργού και του έργου. Ο Παζολίνι, αντί-θετα με όσα τυχόν πίστευαν οι παλιοί του σύντροφοι, δεν πρόδωσε. υπήρξε ποιητής άξιος του ονόματός του. Στην ταινία, εκτός από τη Λάουρα Μπέτι, που βραβεύ-τηκε στη βενετία για το ρόλο της υπηρέτριας-αγίας, πρωταγωνιστούν η εκθαμβωτική Συλβάνα Μαγκάνο, ο Μάσιμο Τζιρότι, ο βρετανός Τέρενς Σταμπ, στο ρόλο του«ξένου», η Άννα βιαζέμσκι και ο Νινέτο Ντάβολι. Εκτός από τον Μότζαρτ, ο Ένιο Μορικόνε δίνει το κλί-μα της μουσικής, σε μια ταινία που μπορεί να ειδωθεί και ως κινηματογραφική όπερα.

k


Π ρόκειται για ένα κλασσικό κείμενο της πολιτι-κής θεωρίας. Η έκδοσή του στην γλώσσα μας, αν και συνιστά ένα σημαντικό πνευματικό γε-

γονός, αντιμετωπίστηκε μάλλον αδιάφορα. Ο Edmund Burke θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως συντηρητικός, αλλά η σκέψη του αφορά οποιονδήποτε θα επιθυμούσε να προβληματιστεί σοβαρά πάνω στην πολιτική σκέψη και στην εξέλιξη των ευρωπαϊκών κοινωνιών.

Όπως διαβάζουμε στην ιδιαίτερα κατατοπιστική εισα-γωγή του Χ.Γρηγορίου, ο Burke γεννήθηκε στο Δουβλίνο το 1729, έχοντας βαθειές ιρλανδικές ρίζες. Η ζωή του χρω-ματίστηκε από αντιφάσεις, αφού αν και ιρλανδός υπερα-σπίστηκε την Αγγλία, ενώ αν και αστός τάχθηκε μαχητικά υπέρ της κοινωνικής ιεραρχίας και αριστοκρατίας.

Η κριτική που αναπτύσσει στην Γαλλική Επανάσταση είναι πιο μετριοπαθής από αυτήν που ανέπτυξαν άλλοι αντιδραστικοί συγγραφείς, με πιο χαρακτηριστική περί-πτωση τον Joseph de Maistre. Νεώτεροι στοχαστές σαν τον Leo Strauss τον θεωρούν ως συνεχιστή της παράδο-σης του φυσικού δικαίου, που ξεκινά από τον Αριστοτέλη και τον Ακινάτη.

Στην εισαγωγή του Χ. Γρηγορίου διαβάζουμε ότι, σύμ-φωνα με την παραδοσιoκρατική προσέγγιση του Burke, οι θεσμοί που αντέχουν στην δοκιμασία του χρόνου ση-μαίνει ότι μπορούν να δίδουν τις κατάλληλες απαντήσεις στα προβλήματα που προκύπτουν, ενώ ο «αντιορθολογι-κός χαρακτήρας της θεώρησης αυτής καθίσταται προφα-νής»(σελ.24), αφού τα μεμονωμένα άτομα δεν μπορούν να αφομοιώσουν, να ελέγξουν και να αποτιμήσουν το σύ-νολο των αναγκών και των ενδιαφερόντων της κοινωνίας.

Ο χριστιανισμός θεμελιώνει την πολιτική σκέψη του Burke. ισχυρίζεται ότι ήταν ο κρίσιμος ενοποιητικός πα-ράγων στην προεπαναστατική Ευρώπη, που ενέπνεε πάνω στους πολίτες «ένα ευεργετικό δέος» (σελ.138). Επιπλέον «μια θρησκεία που συνδέεται με το κράτος, υπο-στηρίζεται, εμπνέει υψηλές ιδέες στους λειτουργούς του και εμφυσά δέος για το λειτούργημά τους»(σελ.32), ενώ εξασφαλίζει την διαχρονική του συνέχεια. Ενδεικτικό του μετριοπαθούς συντηρητισμού του είναι η σκέψη: «είμα-στε αποφασισμένοι να διατηρήσουμε μια θεσμικά εδραι-ωμένη Εκκλησία, μια θεσμικά εδραιωμένη μοναρχία, μια θεσμικά εδραιωμένη αριστοκρατία και μια θεσμικά εδραι-ωμένη δημοκρατία, καθεμιά στο βαθμό που υπάρχει και

όχι σε μεγαλύτερο» (σελ. 136). Συνεπώς το κράτος δεν μπορεί να είναι μια «εμπορική συμφωνία» (σελ.142), αλ-λά να υπηρετεί στοχοθεσίες ευρύτερες από αυτές μιας πε-ριορισμένης χρονικά ανθρώπινης ύπαρξης.

ως κλασσικός συντηρητικός, ο Burke θεωρεί ότι η τά-ξη του χρήματος αντιμετωπίζεται με καχυποψία από τον λαό αλλά και από την παλαιά τάξη των γαιοκτημόνων. Μάλιστα θεωρεί ότι η γαλλική αριστοκρατία «αποτελείτο κατά το πλείστον από άνδρες υψηλού φρονήματος και με μια λεπτή αίσθηση της τιμής, τόσο σε προσωπικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο»( σελ.184,185). Ακόμη ήσαν σπλα-χνικοί, φιλόξενοι και προσηνείς προς τις κατώτερες τά-ξεις. Το αποτέλεσμα της Γαλλικής Επανάστασης θα είναι «να μεταμορφώσει την Γαλλία από μεγάλο βασίλειο σε με-γάλο τραπέζι χαρτοπαιξίας και τους κατοίκους της σε παί-χτες∙ να κάνει την κερδοσκοπία να αγκαλιάσει ολόκληρη τη ζωή» (σελ 246), ενώ το «σύνολο της εξουσίας που έχει αποκτηθεί από αυτήν την επανάσταση θα κατασταλάξει στις πόλεις ανάμεσα στους αστούς και στους διευθυντές του χρήματος που τους καθοδηγούν» (σελ.248). Μάλιστα το Παρίσι αναδεικνύεται σε κέντρο της κερδοσκοπίας. Θεωρεί πως η γαλλική εθνότητα θα εκλείψει. Η Γαλλία θα κατοικείται από «ανθρώπους χωρίς καμμιά πατρίδα»(σελ 251). βεβαίως η τελευταία του επισήμανση όχι μόνο δεν επαληθεύθηκε, αλλά μετά την Γαλλική Επανάσταση θα ενισχυθούν οι εθνικισμοί σε όλη την Ευρώπη, αφού θα αποκτήσουν περισσότερο λαϊκά χαρακτηριστικά.

Ο Burke, ολοκληρώνοντας το έργο του, διατυπώνει με γλαφυρό και συγχρόνως αφοριστικό τρόπο τον πυρή-να του συντηρητισμού: «Για τον λαό μας, το πραγματι-κό πατριωτικό, ελεύθερο και ανεξάρτητο πνεύμα μεριμνά για την προστασία αυτού που κατέχει από κάθε παραβία-ση. Δεν αντιτίθεμαι καθόλου στην μεταβολή, αλλά ακό-μα κι όταν θα άλλαζα, θα το έκανα για να συντηρήσω. Δεν θα επιχειρούσα να θεραπεύσω τίποτε άλλο παρά μια μεγάλα αδικία και σε ό,τι θα έκανα θα ακολουθούσα το παράδειγμα των προγόνων μας: οι επιδιορθώσεις μου θα ακολουθούσαν όσο γίνεται πιστότερα την τεχνοτροπία του οικοδομήματος. Ακόμα και στην πιο αποφασιστική τους συμπεριφορά, οι πρόγονοί μας καθοδηγούνταν από μια συνετή επαγρύπνηση, μια επιφυλακτική περίσκεψη, και μια ηθική μάλλον, παρά φυσική ατολμία» (σελ.306).

Σπύρος Κουτρούλης

Edmund BurkeΣτοχασμοί για την Επανάσταση στην Γαλλίαμετάφραση-επιμέλεια-εισαγωγή : Χ. Γρηγορίουεκδόσεις Σαββάλας, Αθήνα 2010, σελ. 341.

Βιβλιοκριτική


ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ1. Είναι και ο Ειρηνικός – Φιλοξενεί τραίνα - … Λάνκα, πα-λαιότερα η Κεϋλάνη2. Είδος δυνατού ποτού – Σταθμοί στην έρημο – Πολιτεία των ΗΠΑ3. Θέλουν τα φαγητά – Όχι φανταστικά4. Οπτικό άριστα – Τα περιέχουν οι εφημερίδες – Γυναικείο χαϊδευτικό – Στρατηγός του ιουστινιανού5. βραβείο της 7ης Τέχνης – Ναυπηγεία – Πληθυντικός άρθρου6. Πρόθεση – Συνοδεύουν απόστρατους – Μολυσμένος – Προϊόν βράσης7. Χαρακτηρισμός μυελού – Λιμάνι της Αλγερίας – Η γυναίκα του… Όμηρου8. Περιβάλλεται από θάλασσα (καθ.) – Κρατική υπηρεσία (αρχ.) – Τεχνοτροπία – Μάρκα για ξυραφάκια9. Άγγλων διαζευκτικό – Τίτλος ευγενείας – Σωστά – Παλαι-ός Σταφιδοπαραγωγικός Οργανισμός (αρχ.)10. Η λίμα – Το όνομα δικτάτορα του ιράκ – Τάδε… ο Ζαρα-τούστρα – Δίφθογγος11. Πληθυντικός άρθρου – Όχι άνισαι – Εγώ ιταλών – Κόκ-καλα – Ήρωας του Κίπλινγκ

12. Ταμείο για λεωφορεία – Κάτω από τη μασχάλη (επίρ.) – Θεός των Αιγυπτίων13. Αλλιώς η Οδησσός – Χρονικός σύνδεσμος – Γαλλική… οθόνη14. Άρθρο για πολλά – Το θερμοκήπιο – Καρίμ … Χαν – Απο-λαυστική το καλοκαίρι (μία γραφή)15. Παιχνίδι της τράπουλας – Όχι στραβά – Παλιά ευρωπαϊ-κά αρχικά16. Είναι κάθε ηθοποιός – Μισά ποτά – Καμμία φορά – Οι κά-τοικοι της πόλης17. Σύμπνοια – Στάλα (καθ.) – Αρχικά τραίνων 18. Νησί των Κυκλάδων – Διετέλεσε πρόεδρος της Αιγύπτου – βυζαντινή νότα19. Αρχαίων βεβαιωτικό – Γράμμα… αρχαρίων – Αντιθετικός σύνδεσμος – Όχι παρών20. Χαρακτηρίζουν ώρα – Σαπφώ …, γνωστή ηθοποιός μας – Σύντομη ξαφνική βροχή – Γάλλος διηγηματογράφος21. Πασίγνωστος για το ουζερί του – Σημειώνονται στο σχο-λείο – Μισή ίρις22. Δεν κάνει τον παπά – Έχει κάθε γιατρός – Προτερήματα (καθ.)23. Πόλη και πίστα αγώνων ράλι στην ιταλία – Ατελείωτη… ράγα – Έλεος, χάρη

η ζωή είναι ένα σταυρόλεξο...... και, μάλιστα, για δυνατούς λύτες!

k1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19

123456789

1011121314151617181920212223


Λύση σταυρολέξου προηγούμενου τεύχους

η ζωή είναι ένα σταυρόλεξο...

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19

1 Κ Α Θ ρ Ε Φ Τ Η Σ Κ Τ Η Μ Α Ο Ε Κ

2 Ο Μ Η ρ Ο Σ Μ ι Τ ρ Α Α Τ Α Κ Τ Ο

3 υ Α Σ Κ Α Τ Α Κ ρ Α υ Γ Η Χ Ε υ

4 Τ ρ Α Τ Α Α Θ Ε Ο Σ ι Σ Α Τ Α Κ

5 ι υ Σ Τ Σ ι Μ ι Ν Α Σ Τ Ο ρ ι6 Α Κ ρ Α Τ Α Α Σ Π Χ Ν ω Τ Α Τ Α7 Α Ο ρ Α Τ Α Π Ο Α Ν Ε Α Σ ι8 Μ ι Σ Ο ι ρ Λ Α Ν Δ ι Α Σ Κ ι Α Σ9 Ο Σ υ Π Α Τ Α ι ρ Α Α ι Α Σ Π

10 Α Α Χ Ε Ν Ο Τ Α Μ Α Θ Α Α Κ Α11 Ο ρ Γ Η Α Α Ζ Α Χ Α ρ Η Ο Ν Α ρ12 Κ Α ι Σ ι Κ Λ Ο Ν Τ Α Ν Ε Μ Ε Λ Ο13 Α Σ Α β Α ρ Κ Α ι Χ Α Ν Ο Σ Ε Σ14 ρ Σ Π Ο ρ Α Ν ι Α Σ Α Ν Ν15 ι Α Μ Α Η Ο β Α ρ Ο Σ Ο Σ Τ Α16 Ν Τ Ο Μ Α Τ Α Κ ι Α ι Ν Δ Ο ι Ζ Α

17 Α ρ Σ Ε Ν Η Σ Α Ν Ο Σ ι Α Α ρ ι Α

ΚΑΘΕΤΑ1. Όμορφος – Κότες του… νερού – Κάθισμα όνου2. Ευγένεια, πραότητα – Ηφαίστειο της ιταλίας – Παλαιές Μονάδες της υπαίθρου (αρχ.) – Ήχος πυροβολισμού3. Εργατικό Κέντρο Αθήνας (αρχ.) – Αρχαία πόλη της Κρή-της (μία γραφή) – Αρχικά για… εξωγήινο – Μητέρα – Διπλό ξεπουλάει4. Ίδιο με το 2β κάθετα – Όπλα των υποβρυχίων – Ημιτελής… ρότα – Μπέιμπι… κοντό, διαφανές γυναικείο νυχτικό5. ιερωμένοι - Αδιαφορεί αυτό – Τιμητικό Άγγλων – Μπαίνει στις λέξεις6. Παγκόσμιος Οικονομικός Οργανισμός – Δηλωτικά ποιότη-τας – Περνούν κι έτσι ορισμένοι άνθρωποι7. Αμερικανός Μπάρμπας – Παράκληση – Φημισμένα βιολιά – Γάλλος θεατρικός συγγραφέας8. Η άλμη – Δυσκόλεψε τον Διογένη – Αρχαίος άνδρας – Ημι-τελής… τάπα9. Πρόθεση – Έχει 7 χρώματα – Μπορεί να είναι και… οργι-σμένα – Ποτάμι της Ελβετίας10. βαλκανική πρωτεύουσα – Παλιός Κουβανός άλτης –

Γκρέγκορι… παλιός σταρ του σινεμά11. Άφησε – Με αυτά οργώνουν – Ύμνοι μεγάλης χριστιανι-κής εορτής12. Όρος των μαθηματικών – Πόλη της Γερμανίας – Τρέχει από μολυσμένη πληγή13. … Μαλ, Γάλλος σκηνοθέτης – Μέρη του πλοίου – Μορφή – Κάτοικος ασιατικού κράτους14. … Ξενοπούλου, ηθοποιός μας – Οργάνωση βάσκων – Ζει και κινείται στο βυθό της θάλασσας15. Γυναικείο χαϊδευτικό – υπάρχουν για τα φώτα – ιαχή του’4016. Πρέπει να είναι πάντα ετοιμοπόλεμος – Ενέργεια των άκρων – Αρχιμάγειρας17. Έχουν πολλά σακκάκια – Κουρέλι – Αρχή πόνου – Ερώ-τηση περίεργου18. Πτώματα από την κούραση – Είναι και η Πίνδος – Πατρί-δα των καμικάζι19. Χαρτί της τράπουλας (μία γραφή) – βαλκανική χώρα – Πλεκτά καλάθια

επιμέλεια: Νίκος Λιναρδάτος

Η Νέα Πολιτική μηνιαιο πολιτικο περιοδικο

Κεντρική διάθεση: Εκδόσεις Παπαζήση, Νικηταρά 2 και Εμμ. Μπενάκη, ΑθήναΕπισκεφθείτε την ιστοσελίδα μας: www.neapolitiki.gr

Neapolitiki10

Documents

Transcript of Neapolitiki10