Του Michael T. Klare*

Aπό την έναρξη τουεμφυλίου πολέμουστη Συρία, ο πρόε-δρος ΜπάρακΟμπάμα κατέστησε

σαφές ότι προτιμούσε να αποφύγει μια ευθείαπαρέμβαση των ΗΠΑ. Κατά τη γνώμη του η Αμε-ρική έχει ήδη εξαπολύσει αρκετούς πολέμουςστη Μέση Ανατολή και η εν λόγω σύγκρουση δεναπειλούσε τα ζωτικά συμφέροντα των ΗΠΑ. Για-τί λοιπόν έκανε στροφή 180 μοιρών απειλώνταςμε στοχευμένα στρατιωτικά χτυπήματα κατά τουσυριακού καθεστώτος μετά τη χρήση χημικώνόπλων εναντίον αμάχων στις 21 Αυγούστου; Για-τί η σύγκρουση μετατοπίστηκε ξαφνικά από τιςπαρυφές στο επίκεντρο της στρατηγικής ατζένταςτων ΗΠΑ; Γιατί αυτήν ειδικά τη στιγμή;

Έως τότε η σύγκρουση στη Συρία έπαιζε αμε-λητέο ρόλο στην εξωτερική πολιτική της Ουάσι-γκτον. Ακόμα και ύστερα από δυο χρόνια αιμα-τηρών συγκρούσεων και περισσότερους από100.000 νεκρούς, η πολιτική τάξη, στην πλειονό-τητά της, παρέμενε αρνητική στο ενδεχόμενο μιαςπιο άμεσης αμερικανικής εμπλοκής. Ο πρόεδροςΟμπάμα είχε αρκεστεί στα απολύτως απαραίτητακαλώντας τον Σύρο ομόλογό του Μπάσαρ ΑλΆσαντ να εγκαταλείψει την εξουσία και υποσχό-μενος βοήθεια τεχνικής φύσης στα κοσμικά καιμετριοπαθή τμήματα των εξεγερμένων. Αρνιόταννα προσφέρει στους τελευταίους βαρύ οπλισμόόπως του ζητούσαν και να προβεί σε οποιαδή-ποτε ενέργεια θα μπορούσε να αλλάξει τον συ-σχετισμό των δυνάμεων στο πεδίο της μάχης. Βέ-βαια, μπροστά στην έκταση της σφαγής και τηςαπώλειας αμάχων, είχε δεχτεί να αυξήσει τηναμερικανική βοήθεια προς τους αντικαθεστωτι-κούς αντάρτες και να λάβει υπ’ όψιν το σενάριομιας περιορισμένης στρατιωτικής επιχείρησης.Διευκρίνισε, ωστόσο, αμέσως ότι αυτή επρόκει-το να τεθεί σε ισχύ μόνο αν ο Άσαντ περνούσε την«κόκκινη γραμμή» κάνοντας χρήση χημικώνόπλων ή παρέχοντάς τα σε ένοπλες ομάδες πουπρόσκεινται στο καθεστώς.1

Η επίθεση με χημικά στις 21 Αυγούστου πα-ραβίαζε ευθέως τα όρια που είχε χαράξει ο Λευ-κός Οίκος και καλούσε επομένως σε στρατιωτικήαντίδραση, χωρίς την οποία η μεγαλύτερη υπερ-δύναμη στον κόσμο θα ξέπεφτε στα μάτια της«διεθνούς κοινότητας». «Αν αρνηθούμε να δρά-σουμε, θα πληγεί η αξιοπιστία μας και ως προςτις άλλες στρατιωτικές επιχειρήσεις που έχουνεξαπολύσει οι ΗΠΑ για λόγους ασφαλείας», δι-ευκρίνισε ο υπουργός Άμυνας Τσακ Χέιγκελ. «Το

όνομα των ΗΠΑ πρέπει να έχει κάποια βαρύτητα.Πρόκειται για ένα διακύβευμα ζωικής σημασίαςγια την εξωτερική μας πολιτική και τις δεσμεύσειςμας απέναντι στους συμμάχους μας».2

Κι ενώ μεγάλωνε η αντίθεση της αμερικανικήςκοινής γνώμης στο ενδεχόμενο ενός πολεμικούχτυπήματος κατά της Δαμασκού, οι στρατηγικοίυπολογισμοί της Ουάσιγκτον μεταβλήθηκαν απόδυο παράγοντες. Αφ’ ενός από την εμπλοκή στησυριακή σύγκρουση τοπικών δυνάμεων, απο-φασισμένων να εκμεταλλευτούν τα γεγονόταπρος δικό τους όφελος, είτε με την παροχή όπλωνείτε με την άμεση συμμετοχή στις μάχες. Αφ’ ετέ-ρου από την ολοένα μεγαλύτερη θέση που κατα-λαμβάνουν στους κόλπους των τοπικών αυτώνδυνάμεων στρατηγικοί αντίπαλοι των ΗΠΑ όπωςτο Ιράν και η Χεζμπολά.3 Η έκδηλη επιθυμία τουΟμπάμα να περιορίσει τη Συρία στις παρυφέςτων αμερικανικών συμφερόντων συγκρουόταν,κατά τη γνώμη του, με την πρόθεση αυτών τωνδιαφόρων ομάδων να επωφεληθούν από την«αμέλεια» των ΗΠΑ.

Στα μάτια της Ουάσιγκτον, η Μέση Ανατολήμετακινείται ανάμεσα σε δυο κέντρα βαρύτητας:το Ισραήλ στη Δύση και τις πετρελαϊκές μοναρ-χίες στην Ανατολή. Παρ’ όλο που η συμμαχία μετο Τελ Αβίβ αποτελεί τον πυλώνα της πολιτικήςτης στην περιοχή, οι χώρες του Κόλπου διατη-ρούν ρόλο - κλειδί, καθώς ελέγχουν την ενεργει-ακή τροφοδοσία, αλλά και αποτελούν τον αντί-ποδα στην επέκταση του Ιράν. Εδώ και δεκαετίες,το στρατηγικό συμφέρον των ΗΠΑ επικεντρώνε-ται στην εγγύηση της ασφάλειας του Ισραήλ καιτης Σαουδικής Αραβίας, καθώς και στη διασφά-λιση της απρόσκοπτης ροής πετρελαίου από τονΠερσικό Κόλπο στις διεθνείς αγορές - μια πολιτι-κή που μεταφράζεται σε μαζικές παρεμβάσεις

στα τοπικά ζητήματα και, κατά καιρούς, σε στρα-τιωτικές επιχειρήσεις.4

Έως τώρα επομένως η Συρία δεν αφορούσετην Αμερική παρά μόνο στον βαθμό που παρει-σέφρεε στα συμφέροντα του Ισραήλ και των πε-τρελαιοπαραγωγών χωρών. Γι’ αυτό η Ουάσι-γκτον χαιρέτησε ένθερμα τη συμμετοχή της Δα-μασκού στη συμμαχία κατά του Ιράκ που συ-σπειρώθηκε γύρω από τον πρόεδρο ΤζορτζΜπους το 1990, παρόλο που παράλληλα καταδί-κασε με δριμύτητα την υποστήριξη της Συρίαςπρος τη Χεζμπολά του Λιβάνου. Η Συρία αυτήκαθεαυτή είχε μικρή σημασία.

Ακόμα και η επονομαζόμενη «αραβική άνοι-ξη» το 2011 δεν ελάττωσε την αδιαφορία αυτή:ενώ η Ουάσιγκτον έπαιξε καθοριστικό ρόλο στηνπολιτική μετάβαση στην Αίγυπτο, τη Λιβύη καιτην Υεμένη, κράτησε αποστάσεις από τους τριγ-μούς στη Συρία. Μόνο όταν η προσοχή των τοπι-κών δυνάμεων εστιάστηκε στη Συρία κατέλαβε ηεν λόγω χώρα περίοπτη χώρα στην αμερικανικήσκακιέρα.

Εξάλλου η ηγεσία του Ισραήλ ανησυχεί για τιςσυνέπειες της σύγκρουσης στα σύνορά του: ηολοένα μεγαλύτερη εξάρτηση του Άσαντ από τηνενίσχυση της Χεζμπολά θα μπορούσε να προκα-λέσει μαζική συγκέντρωση όπλων από τη Συρίαστον νότιο Λίβανο, ενώ η εύθραυστη Ιορδανία,σημαντική σύμμαχος των ΗΠΑ, κινδυνεύει μεαποσταθεροποίηση λόγω της εισροής προσφύ-γων που φεύγουν για να γλιτώσουν από τις μά-χες. Οι πετρελαϊκές μοναρχίες από τη μεριά τους,εκμεταλλεύτηκαν την κρίση για να εξαπολύσουνστο Ιράν ένα έμμεσο πόλεμο, με το κάθε στρατό-πεδο να προσπαθεί να βάλει τρικλοποδιά στηνπαρεμβολή του άλλου.5

Στις 31 του περασμένου Μαΐου, για παράδειγ-μα, ένας σημαντικός θρησκευτικός εκπρόσωποςτων σουνιτών, ο οποίος έχει εγκατασταθεί στοΚατάρ, ο σεΐχης Γιουσέφ Αλ Καραντάουϊ καλούσετους σουνίτες όλου του κόσμου να πάνε στη Συ-ρία για να πολεμήσουν κατά της Χεζμπολά καιτου Ιράν, τους οποίους αποκαλεί «εχθρούς τουΙσλάμ».

* Ο Michael T. Klare είναι καθηγητής στο HampshireCollege, ειδικός επί μελετών περί ειρήνης και διε-θνούς ασφάλειας. Συγγραφέας του «The Race forWhat’s Left: The Global Scramble for the World’sLast Resources», Metropolitan Books, Νέα Υόρκη,2012.

LE MONDEdiplomatique

Η ΑΥΓΗΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ

EΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ

13 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2013TEYXOΣ 37

Η μεγάλη στροφή της Ουάσιγκτον

Η αμερικανική διπλωματία

διατηρεί τη Συρία στον κατάλογο

των κρατών που θεωρούνται

συνένοχα τρομοκρατικών

δραστηριοτήτων και καταγγέλλει

τακτικά τα προγράμματα

εξοπλισμού της χώρας

Οι Σύροι ηγέτες γνωρίζουν ότι η

πολιτική τους μοιάζει ήδη με ένα

στενό μονοπάτι στην άκρη του

βουνού

ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΤΗ ΣΕΛΙΔΑ 8

ΣΥΡΙΑ

LE MONDEdiplomatiqueEΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ

Του Paul-Marie de la Gorce*

Για να αποκρυπτογραφή-σουμε τα όσα εξελίσσο-νται στη Συρία, θα γυρί-σουμε σχεδόν δέκα χρό-νια πίσω, σε μια περίοδο

που οι ΗΠΑ έχουν ολοκληρώσει την επέμβασηστο Ιράκ και στρέφουν τα μάτια τους προς τη Συ-ρία, ασκώντας έντονες πιέσεις στη Δαμασκό. Τοθέμα των όπλων μαζικής καταστροφής έχει ήδηανοίξει και ο Τζορτζ Μπους, στις 11 Μαΐου 2004,εκδίδει διάταγμα με κυρώσεις εναντίον της Συ-ρίας, παρά το γεγονός ότι το συριακό καθεστώςέχει αναγκαστεί να υποχωρήσει στις απαιτήσειςτης Ουάσινγκτον.Από τη στιγμή που ξέσπασε ο αμερικανικός

πόλεμος εναντίον του Ιράκ, στη Δαμασκό είχανπειστεί ότι ένας από τους κύριους στόχους τουήταν να ολοκληρωθεί η περικύκλωση του συνό-λου Συρία-Λίβανος-Παλαιστίνη, μια περικύκλω-ση που είχε ξεκινήσει με τη στρατηγική εταιρικήσχέση ανάμεσα στην Τουρκία και στο Ισραήλ,υπό την αιγίδα των ΗΠΑ. Πάνω από έναν χρόνομετά, παραμένει η ίδια αβεβαιότητα: η Συρία εί-ναι περικυκλωμένη. Έτσι εξηγούνται η πολιτικήπου ακολουθείται από τον πρόεδρο Μπασάρ αλΆσαντ και την κυβέρνησή του, οι αποφάσεις πουέχουν παρθεί για να απομακρυνθεί ο κίνδυνοςμιας επικείμενης δυναμικής αναμέτρησης καιταυτόχρονα η ανάγκη να διατηρηθούν οι θέσειςπου κρίνονται ουσιαστικές για την ίδια την ανε-ξαρτησία της χώρας.Πριν ακόμη τελειώσει ο πόλεμος, οι απειλές

έγιναν συγκεκριμένες. Ο Αμερικανός υπουργόςΆμυνας, Ντόναλντ Ράμσφελντ, ήταν εκείνος οοποίος υπογράμμισε, στις 28 Μαρτίου 2003, τηβοήθεια στον ιρακινό στρατό που προσέφεραν ηΣυρία και το Ιράν. Λίγες μέρες αργότερα, η υπεύ-θυνη του Εθνικού Συμβουλίου Ασφαλείας, Κο-ντολίζα Ράις, επαναλάμβανε τις κατηγορίες και τιςπροειδοποιήσεις, αλλά αυτή τη φορά απευθύνο-ντάς τις μόνο στη Συρία. Και στις 3 Μαΐου, ουπουργός Εξωτερικών, Κόλιν Πάουελ, πήγε οίδιος στη Δαμασκό για να τις επισημοποιήσει.Ύστερα από αυτό το επεισόδιο, οι Σύροι ηγέτες

συνειδητοποίησαν την πιθανότητα μιας αποφα-σιστικής αναμέτρησης με τις ΗΠΑ. Έτσι, αναλύ-ουν πλέον το μέλλον της περιοχής και τους κινδύ-νους που διατρέχει η χώρα τους υπό το πρίσματης απειλής. Όποιες κι αν είναι οι φραστικές επι-φυλάξεις τους, δεν κρύβουν ότι, κατά τη γνώμητους, η αμερικανική κυβέρνηση μπορεί, ανυπάρξει ευκαιρία, να υποκινήσει μια αντιπαρά-θεση, αποβλέποντας στην πτώση του σημερινούκαθεστώτος και στην εγκαθίδρυση μιας πολιτικήςηγεσίας που θα συνεργάζεται στενά με τις Ηνω-μένες Πολιτείες.

Για να στηρίξουν τις εκτιμήσεις τους, οι ηγέτεςτης Δαμασκού υπενθυμίζουν ότι, ήδη μετά τις 11Σεπτεμβρίου 2001, η Ουάσιγκτον είχε ταυτίσει τακράτη τα οποία υποψιάζεται ότι βοηθούν, φιλο-ξενούν ή ανέχονται τις διεθνείς τρομοκρατικέςοργανώσεις με τις χώρες που διαθέτουν όπλα μα-ζικής καταστροφής, βρίσκονται στη διαδικασίαπαραγωγής τους ή σκοπεύουν να τα αποκτή-σουν.Και προφανώς, η αμερικανική διπλωματία συ-

νεχίζει να διατηρεί τη Συρία στον κατάλογο τωνκρατών που θεωρούνται συνένοχα τρομοκρατι-κών δραστηριοτήτων και καταγγέλλει τακτικά ταπρογράμματα εξοπλισμού της χώρας. Με βάσηαυτά, αναλύοντας τους κινδύνους που διατρέχειη χώρα τους, επεξεργάστηκαν και εφάρμοσανμια πολιτική με στόχο να τους απομακρύνουν.Μετά τον τερματισμό των μαχών στο Ιράκ,

πέρσι, οι Σύροι ηγέτες αναρωτήθηκαν εάν έπρε-πε να περιμένουν να δουν την αμερικανική κυ-βέρνηση, όποιες κι αν θα ήταν οι αφορμές πουθα επικαλείτο, να στρέφει τις δυνάμεις της ενά-ντια στη Συρία, ενεργώντας, κατά κάποιον τρόπο,στο πλαίσιο των επιχειρήσεών της στο ιρακινόέδαφος. Οι προειδοποιήσεις του Ράμσφελντ καιτης Ράις τους προκάλεσαν φόβο και η γρήγορη νί-κη εναντίον του Ιράκ θα μπορούσε να τους κάνεινα πιστέψουν, στη Δαμασκό όπως και αλλού,στην ακαταμάχητη επιτυχία των αμερικανικώνστρατευμάτων.Γρήγορα, όμως, φάνηκε ότι αυτά τα στρατεύ-

ματα -το δυναμικό των οποίων επιτόπου παρα-μένει περιορισμένο- θα απορροφούνταν τελείωςαπό τα καθήκοντα της κατοχής, της διοίκησης καιτης καταπίεσης στο Ιράκ και έμελλαν σύντομα νααντιμετωπίσουν τις πρώτες ενέργειες της Αντίστα-σης. Ταυτόχρονα, στην Ουάσιγκτον, συνέχιζαν νααπειλούν τη Συρία με κυρώσεις εάν δεν άλλαζεσυμπεριφορά: μπαίναμε, λοιπόν, σε μια περίοδοστην οποία η Συρία θα υφίστατο ισχυρές πιέσεις,οι οποίες θα μπορούσαν μία ημέρα να καταλή-

ξουν σε οξεία κρίση, αλλά έδιναν χρόνο στουςηγέτες της Δαμασκού να προσαρμόσουν την πο-λιτική τους σε αυτές.Ποιες ήταν οι αμερικανικές απαιτήσεις; Αφο-

ρούσαν ουσιαστικά τέσσερα σημεία:* Την ελευθερία δράσης, την οποία προσέφε-

ρε η συριακή κυβέρνηση στις παλαιστινιακές ορ-γανώσεις που εδρεύουν στη Δαμασκό και θεω-ρούνται ως τρομοκρατικές από την Ουάσιγκτον.

* Τις διευκολύνσεις, για τις οποίες κατηγορού-νταν η Συρία ότι προσφέρει στη λιβανική οργά-νωση Χεζμπολάχ, που ταυτίζεται και αυτή με τρο-μοκρατικό κίνημα, και την οποία υποπτεύοντανότι θέλει να επαναλάβει, εάν οι συνθήκες το επι-τρέψουν.

* Τις αψιμαχίες εναντίον του κράτους του Ισ-ραήλ, την πολύ άνετη υποδοχή στα άτομα και τιςομάδες που εγκατέλειπαν το Ιράκ, αφού είχανυπηρετήσει το καθεστώς τού πρώην προέδρουΣαντάμ Χουσεΐν και ήταν ικανοί να επαναλάβουν,την κατάλληλη στιγμή, τον αγώνα ενάντια στηναμερικανική κατοχή, και, τέλος,

* Την ανάπτυξη όπλων μαζικής καταστροφής,

είτε στα τοπικά εργοστάσια εξοπλισμών, είτε μεαγορές από άλλα κράτη.Από αυτά τα τέσσερα σημεία, τα τρία πρώτα

αναφέρονταν στη γενική κατάσταση της περιο-χής: η συριακή κυβέρνηση έκρινε ότι είχε κάποιοπεριθώριο ελιγμών. Για το τελευταίο, αντίθετα,επρόκειτο για την ελευθερία επιλογών και απο-φάσεων της Συρίας και για τις αμυντικές δυνατό-τητές της, και έκρινε ότι εκεί βρισκόταν μια «κόκ-κινη γραμμή» που έπρεπε οι ΗΠΑ να λάβουνυπόψη.Οι αποφάσεις που πάρθηκαν ήταν το λογικό

επακόλουθο. Οι παλαιστινιακές οργανώσεις πουήταν παρούσες στη Δαμασκό κλήθηκαν να μετα-κομίσουν ή να περιορίσουν τις δημόσιες δρα-στηριότητές τους. Οι ιρακινές προσωπικότητεςκαι το περιβάλλον τους που είχαν καταφύγει στοσυριακό έδαφος εκλήθησαν να το εγκαταλεί-ψουν. Αποφασίστηκε μια αισθητή συρρίκνωσητου συριακού δυναμικού στο Λίβανο, το οποίοσυγκεντρώθηκε στην κοιλάδα Μπεκάα, ώστε ναμην αναμειχθεί με κανέναν τρόπο σε ενδεχόμενηεπανάληψη στρατιωτικών δραστηριοτήτων τηςΧεζμπολάχ -έτσι δεν θα μπορούσε να κατηγορη-θεί ότι παρεμβαίνει σε πιθανές εσωτερικές κρί-σεις στο Λίβανο. Και κάτι παραπάνω: ο Άσαντέκανε γνωστό ότι δεν θα αντιταχθεί στις επιλογέςτης Παλαιστινιακής Αρχής στις διαπραγματεύσειςτης με το Ισραήλ, ότι δεν θα τις επικρίνει, ούτε θαασχοληθεί με αυτές. Αλλά όλες αυτές οι χειρονο-μίες αρκούσαν, άραγε, για να αλλάξουν τον τόνοκαι τις μεθόδους της αμερικανικής πολιτικής;Οι αντιδράσεις που καταγράφηκαν στην Ουά-

σιγκτον επέτρεψαν να εκτιμηθούν τα αποτελέ-σματα που επιτεύχθηκαν. Το πιο σημαντικό, απόαυτή την άποψη, συνέβη στο Κογκρέσο, σε δύοδιαδοχικές φάσεις. Σε πρώτη φάση, αναγγέλθηκεότι, στις 15 Ιουλίου 2003, ο υφυπουργός Εξωτε-ρικών Τζον Μπόλτον θα παρουσίαζε εκεί ένανπολύ σοβαρό φάκελο για το συριακό ζήτημα,στον οποίο περιλαμβάνονταν λίγο ώς πολύ σα-φείς απειλές απέναντι στη Δαμασκό. Εν τέλει, ηδημοσιοποίησή του αναβλήθηκε: στο υπουργείοΕξωτερικών τον έκριναν υπερβολικό και αποφά-σισαν να διατηρήσουν άλλες δυνατότητες δια-πραγματεύσεων.Αλλά υπήρξαν «διαρροές» στη «New York

Times» -στις 22 Ιουλίου- για την υποτιθέμενηανάπτυξη συριακών χημικών και βιολογικώνόπλων και ο Τζον Μπόλτον πήγε να παρουσιάσειτην έκθεσή του, χωρίς να γνωρίζει κανείς μέχριποιο σημείο αυτή είχε τροποποιηθεί. Κατηγο-ρούσε τη Συρία ότι δεν είχε δώσει ικανοποιητικέςαπαντήσεις στις αμερικανικές απαιτήσεις, και ότι,κατά συνέπεια, αποτελούσε λανθάνουσα πηγήβοήθειας στη διεθνή τρομοκρατία, μια πραγματι-κή απειλή για την ανεξαρτησία του Λιβάνου κιέναν δυνητικό κίνδυνο για την περιοχή, εάν συ-νέχιζε να εφαρμόζει τα προγράμματά της γιαόπλα μαζικής καταστροφής. Αρκετοί λόγοι, ώστενα αποφασιστούν κυρώσεις εναντίον της. Κι αυ-τό υπήρξε, στην πραγματικότητα, η δεύτερη φά-ση: το Κογκρέσο ψήφισε, στις 11 Νοεμβρίου

Υπεύθυνη έκδοσης: Βάλια Καϊμάκη Συντακτική ομάδα: Κορίνα Βασιλοπούλου, Θανάσης Κούτσης, Χάρης Λογοθέτης, Βασίλης Παπακριβόπουλος Επικοινωνία: info@monde-diplomatique.gr Αρχείο κειμένων: www.monde-diplomatique.gr Facebook: www.facebook.com/monde.diplomatique.gr

LE MONDEdiplomatiqueEΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ

Οι πετρελαϊκές μοναρχίες

εκμεταλλεύτηκαν την κρίση για να

εξαπολύσουν στο Ιράν έναν έμμεσο

πόλεμο με το κάθε στρατόπεδο να

προσπαθεί να βάλει τρικλοποδιά

στην παρεμβολή του άλλου

Η πολιορκία της ΔαμασκούAΠΟ ΤΟ ΑΡΧΕΙΟ - ΙΟΥΛΙΟΣ 2004

* Ο Paul-Marie de la Gorce είναι δημοσιογράφος,συγγραφέας του «Dernier Empire», Grasset, Παρίσι1996.

3/35Η ΑΥΓΗ

ΚΥΡΙΑΚΗ 13 OKTΩΒΡΙΟΥ 2013

2003, μια απόφαση - τη λεγόμενη SyriaAccountability Act - εξουσιοδοτώντας τον πρόε-δρο των Ηνωμένων Πολιτειών να διατάξει, όταντο κάνει σκόπιμο, τις κυρώσεις που ανταποκρί-νονται στον κίνδυνο που συνεχίζει να αντιπρο-σωπεύει η Συρία, κατά τη γνώμη της Ουάσιγκτον.Στη Δαμασκό, συμπέραναν ότι μέσα στην αμε-

ρικανική κυβέρνηση αντιτίθενται δύο ρεύματα,από τα οποία κανένα δεν έχει ακόμη επικρατήσειοριστικά. Σύμφωνα με το πρώτο, θα έπρεπε νααξιοποιηθεί όσο γίνεται πιο γρήγορα η ευκαιρίαμιας κρίσης που θα έφερνε σε δυσκολία το μπα-αθικό καθεστώς σε σημείο που να προκαλέσειτην πτώση του, έπειτα από δραστικές κυρώσεις ήακόμη και στρατιωτικές πιέσεις. Σύμφωνα με τοάλλο, το οποίο μάλλον έχει τη μεγαλύτερη επιρ-ροή, ο στόχος είναι να απομονωθεί η Συρία καινα στερηθεί από κάθε δυνατότητα δράσης ή

επιρροής στην περιοχή - και συνεπώς και από τιςπολιτικές διευθετήσεις που μπορεί να προκύ-ψουν.Συνολικά, οι Σύροι ηγέτες έκριναν ότι ο στόχος

τους είχε επιτευχθεί: καμιά άμεση στρατιωτικήαπειλή δεν βάραινε πάνω στη χώρα τους, οι κυ-ρώσεις που είχε επιτρέψει το Κογκρέσο δεν είχανακόμη υιοθετηθεί και η Δαμασκός μπορούσεακόμη να αποφασίζει κυρίαρχα για την πολιτικήτης και για τα αμυντικά μέσα της. Τότε επικράτη-σε στη Δαμασκό μια σύντομη περίοδος αισιοδο-ξίας. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες είχαν ήδηβουλιάξει στο Ιράκ με την ανάπτυξη της Αντίστα-σης, σίγουρα δεν ενδιαφέρονταν να αυξήσουν ταβάρη που είχαν στην περιοχή ξεκινώντας νέες πε-ριπέτειες. Οι κυρώσεις που προετοιμάζοντανστην Ουάσιγκτον αναβλήθηκαν δύο φορές: μετάτη δολοφονία, στις 22 Μαρτίου 2004, του σεΐχηΓιασίν, η οποία απειλούσε να προκαλέσει σοβα-ρές ταραχές σε ολόκληρη την περιοχή, και ύστε-ρα, όταν η ξαφνική επιδείνωση της κατάστασηςτων αμερικανικών δυνάμεων στο Ιράκ, τη στιγμήτης υπόθεσης της Φαλούτζα, δημιουργούσε φό-βους για μια γενικότερη ανάφλεξη - μολονότι οεκπρόσωπος του εκεί αμερικανικού επιτελείουεπικαλέστηκε δημοσίως τη βοήθεια που δεχό-ταν, κατά τη γνώμη του, η ιρακινή Αντίσταση μέ-σω των συριακών συνόρων. Αρκετοί λόγοι για ναπιστέψουν, στη Δαμασκό, ότι το λιγότερο εχθρικόρεύμα απέναντι στη Συρία ήταν κυρίαρχο στηνΟυάσιγκτον και ότι μπορούσαν ακόμη και νασταθεροποιήσουν τις σχέσεις ανάμεσα στις δύοχώρες.Τότε συνέβησαν τρία επεισόδια προς την αντί-

θετη κατεύθυνση. Σοβαρές ταραχές προκλήθη-καν, τον Μάρτιο του 2004, στην κουρδική περιο-χή κοντά στα σύνορα με το Ιράκ. Εξηγούνται προ-φανώς από την τοπική κατάσταση. Αλλά, επικα-λούμενοι τον ρόλο που παίζουν οι Κούρδοι πα-ραδοσιακά στην οικονομική και πολιτική ζωή τηςχώρας και τη βία των διαδηλώσεων στις οποίεςέκαιγαν την εθνική σημαία, οι Σύροι ηγέτες τιςαπέδωσαν στην υπόγεια δράση των κουρδικώνκομμάτων του Ιράκ, συμμάχων των ΗνωμένωνΠολιτειών, ή στις ίδιες τις αμερικανικές υπηρε-σίες.Ύστερα από αυτά, ο πρόεδρος Τζορτζ Μπους

κατέληξε, στις 11 Μαΐου 2004, να εκδώσει τοδιάταγμα με τις κυρώσεις που είχαν προβλεφθείεναντίον της Συρίας. Μολονότι η ακύρωση τωναεροπορικών επικοινωνιών δεν είναι παρά συμ-βολική, αφού κανένα συριακό αεροπλάνο δενπροσγειώνεται σε αμερικανικό έδαφος, τα άλλα

μέτρα μπορεί να έχουν σοβαρές επιπτώσεις. Θαμπορούσαν να εμποδίσουν μια σειρά από εισα-γωγές -μαζί και αυτών που προέρχονται από τρί-τες χώρες, αλλά οι οποίες περιλαμβάνουν σε πο-σοστό πάνωαπό 10% αμερικανικά προϊόντα-, νααπαγορεύσουν τις συναλλαγές σε συνάλλαγμα (ηΕμπορική Τράπεζα κατηγορείται ότι ξεπλένει χρή-ματα της τρομοκρατίας), να καταλήξουν στο πά-γωμα των περιουσιακών στοιχείων προσωπικο-τήτων του καθεστώτος, κυρίως στο Λίβανο, μεαπρόβλεπτες συνέπειες στο τραπεζικό σύστημααυτής της χώρας και, τέλος, να πλήξουν τις σημα-ντικές συριακές κοινότητες της βόρειας Αμερικής.Ακόμη πιο επιθετική θεωρήθηκε η αμερικανι-

κή συμπεριφορά απέναντι στις σχεδιαζόμενεςσυμφωνίες συνεργασίας ανάμεσα στη Συρία καιτην Ευρωπαϊκή Ένωση. Γιατί κανένας, στη Δαμα-σκό, δεν αμφιβάλλει ότι οι Ηνωμένες Πολιτείεςβρίσκονται πίσω από τα διαβήματα που έγιναναπό ορισμένα ευρωπαϊκά κράτη -τη Βρετανία,την Ολλανδία, αλλά επίσης τη Γερμανία, και μετά,στις 25 Μαΐου 2004, από τα 25 κράτη-μέλη-,ώστε αυτές οι συμφωνίες να μη γίνουν δεκτές πα-ρά μόνο με αντάλλαγμα την εγκατάλειψη από τηΣυρία κάθε προγράμματος για όπλα μαζικής κα-ταστροφής. Αυτός ο όρος δεν είχε αναφερθεί πο-τέ μέχρι τώρα σε καμιά συμφωνία συνεργασίαςπου έχει συνάψει η Ευρωπαϊκή Ένωση με άλλακράτη. Στη Δαμασκό το θεώρησαν ως χειρονο-μία, η οποία στρέφεται σαφώς ενάντια στα συ-ριακά συμφέροντα, αλλά επίσης ως απόδειξη τηςαποτελεσματικότητας των αμερικανικών πιέσεωνστην Ε.Ε., μέσω κυβερνήσεων που παραδοσιακάή ευκαιριακά συμπαρατάσσονται με τις Ηνωμέ-νες Πολιτείες. Αυτό σημαίνει ότι η συριακή κυ-βέρνηση δεν απομακρύνει καθόλου από τηνπροοπτική της την πιθανότητα μιας αντιπαράθε-σης.Το πιο πιθανό, αλλά επίσης ίσως το χειρότερο,

σενάριο έχει ως αφετηρία τον κλονισμό που προ-κάλεσαν σε όλες τις σιιτικές κοινότητες της περιο-χής, και κατ’ αρχάς στο Ιράν, οι επιθέσεις τωναμερικανικών δυνάμεων στην Καρμπάλα και τηΝατζάφ, και μια ενδεχόμενη επανάληψη της δυ-ναμικής αναμέτρησης ανάμεσα σε αυτές και τησιιτική αντίσταση στο Ιράκ. Σε αυτή την περίπτω-ση, η λιβανική Χεζμπολάχ, είτε με δική της πρω-τοβουλία, είτε ωθούμενη από την ιρανική κυβέρ-νηση, θα μπορούσε να απαντήσει με μια πιο άμε-ση βοήθεια στην παλαιστινιακή αντίσταση.Δεν πρέπει να υπάρχει καμιά αμφιβολία για το

τι θα αποφασίσει τότε η ισραηλινή κυβέρνηση. Οπρωθυπουργός Αριέλ Σαρόν είχε ήδη την ευκαι-ρία να το πει: θα θεωρήσει τη Συρία υπεύθυνηγια ό,τι κάνει η Χεζμπολάχ και η ισραηλινή στρα-τιωτική απάντηση θα στραφεί ευθέως ενάντιαστις συριακές δυνάμεις στο Λίβανο, και ίσως ενά-ντια σε στρατιωτικές ή βιομηχανικές εγκαταστά-σεις σε συριακό έδαφος. Εκεί έγκειται ο πιο προ-φανής κίνδυνος που θα προκαλούσε μια κρίσηστη Συρία.Στο κάτω-κάτω, ούτε λίγο ούτε πολύ είναι η

ιρακινή αντίσταση εκείνη που μέτρησε περισσό-τερο για να αποτρέψει τις Ηνωμένες Πολιτείες απόκάθε δράση μεγάλης κλίμακας ενάντια στα γειτο-νικά κράτη: οι Σύροι ηγέτες είναι οι πρώτοι πουτο αναγνώρισαν. Οι αποφάσεις τους έχουν, κι αυ-τές επίσης, συμβάλει στο να απομακρύνουν τουςάμεσους κινδύνους αντιπαραθέσεων. Αλλά γνω-ρίζουν ότι η πολιτική τους μοιάζει ήδη με ένα στε-νό μονοπάτι στην άκρη του βουνού.Το να διατηρήσει ακέραια τη θέση της για την

ελευθερία πολιτικών και στρατιωτικών επιλο-γών, το να αρνηθεί ιδιαίτερα να εγκαταλείψει τοπρόγραμμα εξοπλισμών -όσο περιορισμένο κι ανείναι αυτό στην πραγματικότητα- για όσο διάστη-μα το Ισραήλ μπορεί να αναπτύσσει τις δυνατό-τητές του για μαζική καταστροφή με τα πυρηνικάόπλα του, αυτό για τη Δαμασκό σημαίνει ότι ανα-λαμβάνει τον κίνδυνο να υποστεί και άλλες πιέ-σεις, ακόμη και νέες πρωτοβουλίες από την πλευ-ρά των Ηνωμένων Πολιτειών.Εάν υπέκυπτε σε αυτές θα σήμαινε, για το κα-

θεστώς, ότι θέτει σε κίνδυνο το βάθρο πάνω στοοποίο έχει οικοδομηθεί και στηρίζεται εδώ καιδεκαετίες: τον αδιαπραγμάτευτο εθνικισμό του,τη διακηρυγμένη θέλησή του για ανεξαρτησίακαι το κύρος που αντλεί από αυτήν τόσο στο εξω-τερικό όσο και απέναντι στον δικό του πληθυ-σμό.

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΒΑΛΙΑ ΚΑΪΜΑΚΗ

Ο στόχος των ΗΠΑ είναι να

απομονωθεί η Συρία και να

στερηθεί από κάθε δυνατότητα

δράσης ή επιρροής στην περιοχή -

και συνεπώς και από τις πολιτικές

διευθετήσεις που μπορεί να

προκύψουν

Η αύρα του Ερντογάν διατηρήθηκε

μετά από δέκα χρόνια παραμονής

στην εξουσία, γιατί ο απολογισμός

του περιλαμβάνει πολύ σημαντικά

βήματα προόδου

Στα μάτια της Ουάσιγκτον, η Μέση

Ανατολή μετακινείται ανάμεσα σε

δύο κέντρα βαρύτητας: το Ισραήλ

στη Δύση και τις πετρελαϊκές

μοναρχίες στην Ανατολή

LE MONDEdiplomatiqueEΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ

Αποστολή:Xavier Monthéard*

Στα ανοιχτά του Ρα-νόνγκ, το κύριο αλι-ευτικό λιμάνι τηςΤαϊλάνδης (τρίτοςεξαγωγέας παγκο-

σμίως ιχθύων και προϊόντωναλιείας, με μόλις 69 εκατομμύρια κατοίκους,1 οιμηχανότρατες διασχίζουν ασταμάτητα τη θάλασ-σα του Ανταμάν. Τα εκατομμύρια τόνων ψαριώνπου αλιεύουν, από τα οποία τα δύο τρίτα θα κα-τευθυνθούν προς την Ανατολική Ασία, την Ευρώ-πη και την Αμερική, τυποποιούνται αμέσως σταπροάστια της πόλης. Δυσάρεστες οσμές αναδύο-νται από τα εργοστάσια, τα οποία προστατεύουνψηλοί τοίχοι.Ποιος ο λόγος όμως για τόση διακριτικότητα;

Οι διοικήσεις των επιχειρήσεων δεν επιθυμούννα γίνει γνωστή η κύρια πηγή κερδοφορίας τους,που είναι οι Βιρμανοί, οι οποίοι, μια μέρα, διέ-σχισαν τη λεπτή λωρίδα θάλασσας που χωρίζειτις δύο χώρες για να εργαστούν στα πλοία τουςκαι τις μονάδες επεξεργασίας που διαθέτουν. Εί-ναι νόμιμοι ή παράνομοι; Αμείβονται όπως πρέ-πει; Αντιμετωπίζονται με αξιοπρέπεια; Είναι όλοιτους ενήλικες; Τέτοιες ερωτήσεις δεν χαροποιούνιδιαίτερα τους εργοδότες τους. Κατανοητό, λοι-πόν, το γιατί είναι μάταιο να προσπαθήσει κανείςνα επισκεφθεί τους εν λόγω χώρους εργασίας. Ηαλληλογραφία μένει αναπάντητη και φύλακεςφρουρούν τις εισόδους.Εδώ είναι που παρεμβαίνει, σαν από θαύμα, η

κομψή εκπρόσωπος του Εμπορικού Επιμελητη-ρίου του Ρανόνγκ, η κυρία Ναρουμόν Κοραπο-όμ. Η συνομιλία μαζί της είναι εγκάρδια. Το θέματης μετανάστευσης από τη Βιρμανία τίθεται δια-κριτικά. Τελικά, λαμβάνεται η απόφαση. Πλη-κτρολογεί έναν αριθμό στο τηλέφωνο. Ο συνομι-λητής της ακούει, ενδεχομένως ενοχλημένος, αλ-λά αναγκαστικά υπακούει. Ναι, ένα εργοστάσιοεπεξεργασίας οστρακοειδών θα σας υποδεχτείαύριο στις 10.00. Όχι... παρακαλώ, ήταν ευχαρί-στησή μου να λύσω αυτήν την παρεξήγηση.Χωρίς την παρέμβαση της κυρίας Ναρουμόν,

ο δραστήριος υπεύθυνος της Ranong FrozenFoods (RFF), Νασάντα Ρανγκσιγιανάντ, δεν θα μαςξεναγούσε στην εταιρεία του. Όπως μας εξηγεί,για να ικανοποιήσει τους πελάτες της από την Ια-πωνία και τη Σιγκαπούρη, η RFF πρέπει να στέλ-νει κάθε εβδομάδα στην Μπανγκόκ τρία κοντέι-νερ. Προηγουμένως, η καθημερινή πρώτη ύλη(πέντε τόνοι καλαμάρια, σουπιές και χταπόδια, ταοποία συσκευάζονται σε μια αποθήκη με μια μυ-ρωδιά που δύσκολα ξεχνάει κανείς) προετοιμά-ζεται με σκοπό τη μεγαλύτερη δυνατή ικανοποίη-ση του καταναλωτή.Υπάρχει δυνατότητα να δούμε κάποιον από

τους 450 Βιρμανούς εργάτες; Ο κ. Νασάντα οδη-γεί τον επισκέπτη προς έναν αεροστεγή θάλαμοπου επικοινωνεί με έναν κόσμο λευκό και πράσι-νο. Γυαλιστερό, κρύο, ήσυχο. Όλοι εκεί φορούνποδιά, ειδικό σκούφο, γάντια και μπότες. Κάποι-οι διαχωρίζουν τα χιλιάδες μαλάκια που βρίσκο-νται εκεί, κάποιοι άλλοι ανακατεύουν μέσα σε με-γάλες δεξαμενές ένα χημικό προϊόν το οποίο λευ-καίνει τις πρώτες ύλες, προσθέτουν καρυκεύμα-τα σύμφωνα με την προκαθορισμένη συνταγήκαι καταψύχουν το τελικό προϊόν. Η διαδικασίααποτελείται από δύο φάσεις: μηχανικά, ταχύτα-τα, αδιάκοπα, οι εργάτες κόβουν το κεφάλι τουκαλαμαριού και το ρίχνουν μέσα σε ένα καλάθι�στη συνέχεια πιάνουν το κύριο σώμα, αφαιρούντη μεμβράνη από τις δύο πλευρές και τοποθετούντην ημίρρευστη αυτή μάζα σε ένα άλλο καλάθι.Ένας μικρός πλαδαρός ήχος ακούγεται. Αυτά,από τις 8 το πρωί μέχρι τις 5 το απόγευμα, με έναμικρό διάλειμμα για να γευματίσουν. Μια δου-λειά τόσο σκληρή αλλά και τόσο κακοπληρωμένη(200 με 250 μπατ την ημέρα2), ενώ κανένας υπάλ-ληλος της RFF δεν είναι Ταϊλανδός.Πρόκειται για ένα γενικευμένο φαινόμενο.

Από την οικονομική έκρηξη της δεκαετίας του1990, οι περισσότερες βαριές δουλειές ανατίθε-νται στους αλλοδαπούς, δηλαδή σε δεκάδες χι-λιάδες Καμποτζιανούς, Λαοτιανούς, αλλά βασικάσε Βιρμανούς, οι οποίοι υπολογίζεται ότι ξεπερ-νούν τα δύο εκατομμύρια. Η Ταϊλάνδη, μια βιο-μηχανική χώρα που συγκαταλέγεται μεταξύ τωνπιο δυναμικών οικονομιών της ΝοτιοδυτικήςΑσίας χάρη στη σταθερή ανάπτυξη που παρου-σιάζει και τους διαφοροποιημένους πόρους πουδιαθέτει, εξουσιάζει με όλο της το βάρος τη γεί-τονά της, που με κόπο πασχίζει να απαλλαγεί απότο πεντηκονταετές στρατιωτικό αυταρχικό καθε-στώς της. Έχει, λοιπόν, τη δυνατότητα να προ-σφέρει απεριόριστη εργασία, και εύκολα το κά-νει, δεδομένου ότι οι εργοδότες της επιβάλλουνχωρίς ενδοιασμούς διακρίσεις εις βάρος των αλ-λοδαπών. Η RFF δεν είναι το χειρότερο μέρος που

μπορεί να εργαστεί κανείς στο Ρανόνγκ. Κάθε μέ-ρα τα ξημερώματα, τα φορτηγά μιας από τις με-γαλύτερες εταιρείες της πόλης, της SiamchaiInternational Food Company (Sifco), περισυλλέ-γουν το καθένα από 70 νέους, για να τους οδηγή-σουν στα εργοστάσια. Οι επιβάτες στοιβάζονταιόρθιοι σαν να ήταν σε ζωάδικα. «Κερδίζουν μισήώρα δωρεάν μεταφορά, αλλά είναι στριμωγμένοισαν σαρδέλες!», λέει ένας περαστικός. Οι εργάτεςφορούν ήδη τις στολές εργασίας και τους σκού-φους τους. Όταν φτάνουν στο εργοστάσιο, βά-ζουν τον αντίχειρά τους σε μια οθόνη αφής, πρινωθήσουν την κεντρική πύλη. «Η ασφάλεια πάνωαπ’ όλα», γράφει μια πινακίδα στην είσοδο.Η καθημερινότητα της κυρίας Όγκ Τι Ο, μιας

εργαζόμενης της Sifco που απασχολείται εκεί έξιμέρες στις επτά, περιγράφεται ως εξής: Κατά τις5.30 το πρωί κατευθύνεται προς έναν δρόμο απότον οποίο περνάει το φορτηγό που την παραλαμ-βάνει. Υποτίθεται ότι η έναρξη του ωραρίου ερ-γασίας είναι στις επτά. Μετά από το διάλλειμα γιαγεύμα, στις 11, συνεχίζει να εργάζεται μέχρι τις 5το απόγευμα. Στη διάρκεια της ημέρας θα μάθειαν πρόκειται να χρειαστεί να κάνει υπερωρίες, οιοποίες ξεκινούν στις 5.30 το απόγευμα και διαρ-κούν μέχρι τις 10, 11 ή καμιά φορά ακόμη και μέ-χρι τα μεσάνυχτα. «Τι περιθώρια έχω να κάνω οι-κογενειακή ζωή με τέτοιο ωράριο;», διερωτάται.Στην Golden Seafood International, η αμοιβή

είναι μόλις 155 μπατ την ημέρα για εννέα ώρεςεργασίας. Εδώ και οχτώ μήνες, ο εικοσάχρονοςΓιε Χτετ Νεγκ, πετάει αγκαλιές από γαρίδες μέσασε δεξαμενές με καυτό νερό, τις αλατίζει, τις βγά-ζει ψημένες και ξανά από την αρχή... Η μετατρο-πή ζώντων ζώων σε εδώδιμα προϊόντα έρχεται σεαντίθεση με τα βουδιστικά του πιστεύω. «Περ-νάω όλη μου την ημέρα σκοτώνοντας... Αυτό έχειένα πολύ κακό κάρμα», μας λέει. «Αλλά δεν έχωκαι άλλη επιλογή».Ο Τιμάτ Ζιν Μόε εργάζεται σκληρά δώδεκα

ώρες την ημέρα σε ένα εργοστάσιο παραγωγήςπάγου, για 4.500 μπατ τον μήνα. «Κάνει ανυπό-φορο κρύο και δεν μας παρέχουν ούτε καν τααπαραίτητα ρούχα και γάντια προστασίας». Ταπαραδείγματα είναι άφθονα: ένας από αυτούςαναγκάστηκε να αγοράσει με δικά του έξοδα τηστολή εργασίας του, ένας άλλος διαμαρτύρεταιγια την έλλειψη πόσιμου νερού στις εγκαταστά-σεις. Δεν πληρώνονται σε περίπτωση ασθένειας.Δεν προβλέπεται άδεια. Και επειδή ο μισθός τουςείναι ιδιαιτέρως χαμηλός, είναι όλοι αναγκασμέ-νοι να δεχτούν να εργαστούν υπερωριακά χωρίςνα το γνωρίζουν εκ των προτέρων, κάτι που, εξαι-τίας της ανάγκης απόλυτης προσαρμογής στις με-ταβολές της αλιείας, επεκτείνει το ωράριο εργα-σίας πέρα από κάθε λογικό όριο.Εκτός από την εργασία, και ο ελεύθερος χρό-

νος δεν είναι διόλου πιο ευχάριστος. Ενώ οι Ταϊ-λανδοί κατοικούν στα ψηλά σημεία της πόλης, οιΒιρμανοί ζουν στις κάτω γειτονιές γύρω από τολιμάνι. Το γκέτο αυτό αναδίδει ψάρι και μόχθο,πορνεία στη χειρότερη μορφή της και ταλαιπω-ρία. Οι αλλοδαποί έχουν δικές τους παγόδες, τιςδικές τους ανθυγιεινές καλύβες και τους δικούςτους πάγκους με καρύδες του βετέλ (είναι ο καρ-πός του φοίνικα αρέκα), ένα ελαφρύ ναρκωτικόπου τους αρέσει να μασάνε και το οποίο βάφει τοστόμα κόκκινο πριν κηλιδώσει τα πεζοδρόμια.Όσον αφορά τις γυναίκες, εδώ δεν κάνουν

υπερβολική χρήση του τανάκα, αυτής της κίτρι-νης πούδρας που χρησιμοποιείται ταυτόχροναως μακιγιάζ και αντηλιακό και που κάνει να ξε-χωρίζει μια Βιρμανή από όλες τις άλλες γυναίκεςτις Νοτιοδυτικής Ασίας. «Έτσι είναι λιγότερο ορα-τές και αυτό τους επιτρέπει να γλυτώνουν από ταπεριφρονητικά σχόλια των Ταϊλανδέζων», εξηγείο κύριος Νάι Λίνε Χτίκε, εκπρόσωπος του Εκπαι-δευτικού Ινστιτούτου για τα Ανθρώπινα Δικαιώ-ματα στην Μπούρμα, μιας αμφίβολης οργάνω-σης για τα δικαιώματα των λεσβιών, των γκέι, τωναμφί και των τρανς (LGBT). «Η Νότια Ταϊλάνδη εί-ναι πολύ συντηρητική. Στη συνείδηση του κό-σμου υπάρχει η αντιπαράθεση μεταξύ των δύοχωρών, όλες αυτές οι παλιές ιστορίες με τις συ-γκρούσεις μεταξύ βασιλιάδων. Με τέτοιες ιδέεςτούς πιπιλίζουν τα μυαλά στο σχολείο και αυτέςτις απόψεις εκμεταλλεύεται η κινηματογραφικήβιομηχανία που γυρίζει συνεχώς ταινίες γεμάτεςστερεότυπα». Οι αδιάκοποι πόλεμοι του 16ουκαι του 17ου αιώνα άφησαν έχθρες, τις οποίεςτακτικά η συγκατοίκηση οξύνει και μετατρέπει σερατσιστικό εκφοβισμό.Παρά την ακραία αβεβαιότητα που βιώνουν,

οι Βιρμανοί εργάτες θεωρούν ότι η κατάστασήτους είναι προτιμότερη από αυτήν που τους επι-

Το γκέτο των Βιρμανών εργατών

γύρω από το λιμάνι αναδίδει ψάρι

και μόχθο, πορνεία στη χειρότερη

μορφή της και ταλαιπωρία

Οι Ροχίγκας, μιαμουσουλμανική μειονότητα πουβρίσκεται υπό διωγμόν στηΒιρμανία, ζουν στοιβαγμένοι σεστρατόπεδα της Ταϊλάνδης καιαπειλούνται με απέλαση.Ωστόσο, η μετανάστευση τηςεργατικής δύναμης στα σύνοραμεταξύ των δύο χωρώνσυνεχίζει να τροφοδοτεί ταεργοστάσια, στα οποία οιΒιρμανοί αναλαμβάνουν τις πιοσκληρές δουλειές και είναικακοπληρωμένοι, όπωςσυμβαίνει στο Ρανόνγκ.

* Ο Xavier Monthéard είναι δημοσιογράφος της LeMonde diplomatique

Η σκληρή εξορία ΤΑΪΛΑΝΔΗ

5/37Η ΑΥΓΗ

ΚΥΡΙΑΚΗ 13 OKTΩΒΡΙΟΥ 2013

φυλάσσει η χώρα προέλευσής τους. Στο Ρανόνγκυποαμείβονται, αλλά τουλάχιστον έχουν στέγη.Είναι καταπιεσμένοι, αλλά τουλάχιστον έχουν μιαμικρή ελπίδα. Σε αντίθεση με αυτό που πολλοί πι-στεύουν, η κυβέρνηση του Νάι Πι Τάου δεν απα-γορεύει την έξοδο από τη χώρα. Αλλά, εδώ καικαιρό, η μετανάστευση διοχετεύεται μέσω παρά-νομων καναλιών: στον Βορρά μέσω των κανα-λιών που έχουν εγκατασταθεί για τους πολιτικούςαντιπάλους της κυβέρνησης και τους πρόσφυγεςπου προσπαθούν να αποφύγουν τους αντάρτεςκαι ζουν συγκεντρωμένοι σε στρατόπεδα χωρίςνομική προστασία, δεδομένου ότι η Μπανγκόκδεν έχει επικυρώσει τη Σύμβαση του ΟΗΕ του1951 για το καθεστώς των προσφύγων� και στονΝότο, μέσω των καναλιών του λαθρεμπορίου καιτης εμπορίας ανθρώπων.3 Οι υποψήφιοι προςαποχώρηση καταλήγουν στα χέρια των διακινη-τών της Κο Σόουγκ (δίδυμη πόλη της Ρανόνγκ,που βρίσκεται στην απέναντι όχθη της λεπτής λω-ρίδας θάλασσας που χωρίζει τις δύο χώρες), οιοποίοι πότε λειτουργούν με τη συνεργασία τωνσυνοριοφυλάκων, τους οποίους πληρώνουναδρά, και πότε λειτουργούν εν αγνοία τους. Πολ-λοί είναι αυτοί που πνίγηκαν κατά τη διάρκειατων νυχτερινών διαβάσεων. Επιπλέον, όταν φτά-νουν στο Ρανόνγκ πρέπει να αποφύγουν να πέ-σουν στα χέρια της αστυνομίας: όσοι δεν μπο-ρούν να εμφανίσουν νόμιμα χαρτιά ή να αγορά-σουν με μετρητά μια άδεια εισόδου επαναπατρί-ζονται στη Βιρμανία.Με την πάροδο του χρόνου, η κατάσταση έχει

ομαλοποιηθεί. «Το μόνο που χρειάζεται για ναπεράσει κανείς τα σύνορα», εξηγεί ο Ζο, έναςοδηγός μηχανοκίνητης πιρόγας, «είναι να επιδεί-ξεις στην υπηρεσία αλλοδαπών της Ταϊλάνδης ένα

προσωρινό διαβατήριο που σου επιτρέπει ναδιαμείνεις στο Ρανόνγκ για μια εβδομάδα». Στησυνέχεια, αρκεί να αναμειχθείς με το πλήθοςεκείνων που έχουν αποκτήσει νόμιμα άδεια ερ-γασίας. Αυτό, ωστόσο, δεν εμποδίζει τους αστυ-νομικούς να συνεχίσουν να διεξάγουν εξακριβώ-σεις στοιχείων. «Τους ξεχωρίζουν από τα μάτια,είναι απίστευτα καλοί σε αυτό», εξηγεί ο Πάι Πάι,ένας εικοσάχρονος καταφερτζής που μεγάλωσεστο γκέτο και γνωρίζει πώς να ελίσσεται σε αυτό.«Χθες ένας φίλος μου περιφερόταν χωρίς άδειαεργασίας. Ήταν λάθος του. Ένα μικρό ασήμαντολάθος, έτσι δεν είναι; Η αστυνομία τον ήλεγξε καιστη συνέχεια τον συνέλαβε. Επειδή δεν μιλάει ταϊ-λανδέζικα, μου τηλεφώνησε. Οι αστυνομικοί ζη-τούσαν 3.000 μπατ. Μετά από διαπραγματεύσειςκατάφερα να τα ρίξω στα 1.000. Μου έδωσανραντεβού στο αυτοκίνητό τους, πίσω από το τμή-μα». Γιατί στο αυτοκίνητο; «Για να αποφευχθούνοι ενοχοποιητικές φωτογραφίες». Και γιατί όχιστο γραφείο τους στο τμήμα; «Για να μην αναγκα-στούν να μοιραστούν τα χρήματα με τους συνα-δέλφους τους».Το Ρανόνγκ διαθέτει μόνο λίγους κοινωνικούς

λειτουργούς που θα μπορούσαν να βοηθήσουναυτόν τον πληθυσμό και ακόμα λιγότερες διε-θνείς Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις. Ο πατήρΤζον, ένας ιερέας από τη Νέα Ζηλανδία με διαπε-ραστικό βλέμμα και καθαρό λόγο, εργάστηκε έξιχρόνια στην περιοχή ως συντονιστής μιας εκπαι-δευτικής δομής που συνδέεται με το ΚαθολικόΠανεπιστήμιο της Αυστραλίας. «Η κατάστασητων Βιρμανών βελτιώνεται χρόνο με τον χρόνο»,παρατηρεί. Περνώντας από την παράνομη μετα-νάστευση των ψαράδων και τις συνθήκες εργα-σίας σχεδόν «σύγχρονης δουλείας» στη μετανά-

στευση εργατικής δύναμης με δικαίωμα οικογε-νειακής συνένωσης, που τους επέτρεψε να δημι-ουργήσουν και μια δεύτερη γενιά μεταναστών,απέκτησαν σταδιακά προστασία απέναντι στιςπιο κραυγαλέες περιπτώσεις εκμετάλλευσης, κα-θώς και κάποιου είδους αναγνώριση των δικαι-ωμάτων τους. Από τον Αύγουστο του 2005, η ταϊ-λανδέζικη νομοθεσία προβλέπει μέχρι και τηνυποχρεωτική εκπαίδευση των παιδιών τους. Αλ-λά λίγο τους απασχολεί η δυνατότητα αυτή. Ο πα-τήρ Τζον προσθέτει και έναν πολιτιστικό παράγο-ντα: «Σε μια ιδανική περίπτωση, οι νέοι θα έπρε-πε να πηγαίνουν στο δημόσιο ταϊλανδέζικο σχο-λείο, διατηρώντας όμως ταυτοχρόνως και τις πα-ραδόσεις τους. Αλλά η εκπαίδευση δεν έχει ιδι-αίτερη αξία για τους Βιρμανούς. Καταβάλλουμε,συνεπώς, προσπάθειες να διατηρήσουμε μακριάαπό την εργασία τα παιδιά που φτάνουν στην ηλι-κία των 11-12 ετών».

Οι μετανάστες έχουν συνήθως ασθενική υγεία.«Οι εργαζόμενοι δεν διαθέτουν καθόλου ελεύ-θερο χρόνο για να φροντίσουν την υγεία τους καιείναι πολύ δύσκολο για μας να μπούμε στα εργο-στάσια που εργάζονται. Υπό τέτοιες συνθήκες, ηπρόληψη είναι σύνθετη υπόθεση», εξηγεί η ΜιέΜιέ Χαν, μια γιατρός με ειδικότητα στο ΗΙV/AIDSκαι στη φυματίωση. Σημαντική πρόοδος αποτέ-λεσε η δυνατότητα που δόθηκε στον πληθυσμόνα επισκέπτεται γιατρό έναντι 30 μπατ (λιγότεροαπό 1 ευρώ), αν και το κόστος του μέτρου αυτούγια το δημόσιο σύστημα Υγείας της Ταϊλάνδηςυπήρξε αντικείμενο έντονης κριτικής από τουςαντιπάλους της κυβέρνησης. Για αυτούς, αποτε-λεί ισχυρό επιχείρημα το γεγονός ότι στο Ρανόν-γκ οι Βιρμανοί πια είναι τόσο πολλοί, που αντι-προσωπεύουν πάνω από τους μισούς των400.000 κατοίκων της πόλης.Την 1η Ιανουαρίου 2013, η κυβέρνηση του

Γίνγκλουκ Σιναουάτρα έλαβε ένα ιστορικό μέτρο:Καθιέρωσε εθνικό κατώτατο μισθό στα 300 μπατημερησίως, κάτι που ισοδυναμεί σε μια μισθο-λογική αύξηση της τάξης του 40% για όλους τουςεργαζόμενους. Αλλά κατά την ερευνήτρια ΜίουαΓιαμάντα, η οποία συμμετείχε σε μια συλλογικήέρευνα που έγινε το 2010 για τους Βιρμανούς στοΡανόνγκ:4 «Το μόνο που κάνει η άδεια εργασίαςστην Ταϊλάνδη είναι να θεσμοθετεί την εκμετάλ-λευση των μεταναστών. Ειδικότερα, δεν πρόκει-ται για άδεια εργασίας, αλλά για μια συγκατάθε-ση να δουλέψεις. Συνεπώς, ο εργοδότης κρατά τοκλειδί της πρόσβασης στην εργασία». Και τα αφε-ντικά δεν πάσχουν από έλλειψη φαντασίας ότανπρόκειται να βρουν τρόπους να ροκανίσουν τηναύξηση που δόθηκε στην αρχή της χρονιάς: σεκάποιες περιπτώσεις καταργείται το ημερήσιοεπίδομα διατροφής, σε άλλες το πριμ των 200μπατ κάθε δεκαπενθήμερο μετατρέπεται σε 300μπατ τον μήνα, σε άλλες πάλι αφαιρούμε από τοννέο μισθό το κόστος διατροφής ή το κόστος φα-κέλου.

«Όλοι είναι ίσοι, άλλα κάποιοι είναι περισσό-τερο ίσοι από κάποιους άλλους...». Μια σκηνήεπανέρχεται συνεχώς στη μνήμη. Είναι 4 η ώρατο πρωί στο λιμάνι. Δύο δωδεκάδες άντρες, όλοιΒιρμανοί, εκτός από τον Ταϊλανδό καπετάνιο, ξε-φορτώνουν μια μηχανότρατα με τη βοήθεια ανυ-ψωτικών. Εκατοντάδες Βιρμανέζες ταξινομούν ταψάρια σε έναν ξέφρενο ρυθμό. Λίγο πιο πέρα κά-ποιες λογίστριες κυκλοφορούν με την άνεσή τουςκαι με ένα ύφος υπεροπτικό. Αναμφίβολα είναιΤαϊλανδέζες. Ποιος άλλος θα μπορούσε να φορέ-σει ροζ μπότα;

1 Παγκόσμια κατάσταση της Αλιείας και τωνΙχθυοτροφείων το 2012, Διεθνής ΟργάνωσηΤροφίμων και Γεωργίας (FAO), Ρώμη, 2012.2 40 μπατ = 1 ευρώ.3 Βλ. Maxime Boutry & Jacques Ivanoff, LaMonnaie des frontières. Migrations birmanesdans le sud de la Thaïlande, structure des réseauxet internationalisation des frontières, Institut deRecherche sur l’Asie du Sud-Est contemporaine.Bangkok, 2009.4 «Myanmar migrant laborers in Ranong,Thailand», Institute of Developing Economies,Chiba (Japon), 2010.

«Οι εργαζόμενοι δεν διαθέτουν

καθόλου ελεύθερο χρόνο για να

φροντίσουν την υγεία τους και

είναι πολύ δύσκολο για μας να

μπούμε στα εργοστάσια που

εργάζονται. Υπό τέτοιες συνθήκες,

η πρόληψη είναι σύνθετη

υπόθεση»

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΗΛΙΑΣ ΝΑΤΣΙΟΣ

των Βιρμανών προσφύγων

Το Ρανόνγκ διαθέτει μόνο λίγους

κοινωνικούς λειτουργούς που θα

μπορούσαν να βοηθήσουν αυτόν

τον πληθυσμό και ακόμα λιγότερες

διεθνείς Μη Κυβερνητικές

Οργανώσεις

LE MONDEdiplomatiqueEΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ

Αρκετές φοιτήτριες στη Σαουδική

Αραβία, αντλώντας έμπνευση από

τοπικές, αλλά και αμερικανικές

τηλεοπτικές σειρές, ανεξάρτητα από

τον σεξουαλικό προσανατολισμό

τους, υιοθετούν ένα ανδρικό στυλ

ντυσίματος. Οι ίδιες

αυτοαποκαλούνται «buya» (αγόρια).

Της Amélie le Renard*

Απαγορεύεται κατηγορηματικά να φο-ράτε χοντρές αλυσίδες, όπου κρέμο-νται σχέδια αντίθετα με τα χρηστάήθη, όπως νεκροκεφαλές, ανήθικεςεκφράσεις, φωτογραφίες προσώ-

πων, καθώς και σκουλαρίκια σε ασυνήθιστα μέ-ρη του σώματος, όπως το πηγούνι ή το στόμα, τοπάνω μέρος των αυτιών, δίπλα στα φρύδια κ.λπ.

Αυτό είναι το μήνυμα του «Γραφείου ΕνιαίαςΕπίβλεψης και Καθοδήγησης», το οποίο βρίσκε-ται αναρτημένο στους τοίχους του γυναικείουτμήματος της πανεπιστημιούπολης, στο Πανεπι-στήμιο Βασιλιάς Σαούντ, στο Ριάντ. Οι απαγορεύ-σεις αυτές, που παραβιάζονται από πολλές φοι-τήτριες, στοχεύουν στις μειοψηφικές μόδες πουέχουν εμφανιστεί, ιδιαίτερα τις γκόθικ, τις emo(από την αγγλική λέξη emotional -στυλ που, αρ-χικά, συνδέθηκε με ένα συγκεκριμένο μουσικόρεύμα και χαρακτηρίζεται κυρίως από τα σκου-ρόχρωμα ρούχα και το αντίστοιχο βάψιμο) και τιςbuya.

Ο τελευταίος αυτός νεολογισμός προκύπτειαπό την αγγλική λέξη boy, στην οποία έχει προ-στεθεί η αραβική θηλυκή κατάληξη «a». Σε αρ-κετές χώρες της αραβικής χερσονήσου έτσι απο-καλούνται όσες γυναίκες φορούν ρούχα που θε-ωρούνται ανδρικά, δηλαδή ρούχα που κρύβουντο σχήμα του γυναικείου σώματος. Αποφεύγουντα στενά ρούχα και τα αντικαθιστούν με ανδρικάπουκάμισα, ποδοσφαιρικές φανέλες ή άλλεςφαρδιές μπλούζες, ενώ, μερικές φορές, φορούνεπίδεσμο που κρύβει το στήθος. Μια τέτοια εν-δυμασία διαφέρει από τη λεγόμενη «ισλαμική»απόκρυψη του γυναικείου σώματος, η οποίαστόχο έχει να κρύβει όσα θεωρούνται θηλυκάσωματικά χαρακτηριστικά, χωρίς, όμως, να προ-καλεί αμφιβολία σχετικά με το φύλο.

Όσες αυτοπροσδιορίζονται ως buya ή αποκα-λούνται έτσι από τους άλλους έχουν, γενικά, κο-ντά μαλλιά και, μερικές φορές, έχουν σκουλαρί-κια στο πάνω μέρος των αυτιών ή στα φρύδια.Ορισμένες φορούν αντρικά αρώματα και κάποι-ες τις φωνάζουν με αντρικά ονόματα. Τις buya μετις οποίες μίλησα τις φώναζαν με το επίσημο όνο-

μα της ταυτότητάς τους. Στην πορεία της συζήτη-σης αυτοπροσδιορίζονταν αυθόρμητα ως buya,ταυτότητα γύρω από την οποία έχουν δημιουρ-γηθεί διαδικτυακά φόρουμ, καθώς και σελίδεςκαι ομάδες στο Facebook, οι οποίες τους επιτρέ-πουν να συναντιούνται και να ανταλλάσσουνεμπειρίες, φωτογραφίες, βίντεο κ.λπ.

Παρότι ο Τύπος και οι τηλεοπτικές συζητήσειςστα κανάλια του Κόλπου ορισμένες φορές περι-γράφουν το φαινόμενο με τον όρο «αρσενικο-ποίηση» (istirjal), που παραπέμπει στην παθολο-γία, και το συνδέουν με «συναισθηματικές σχέ-σεις ανάμεσα σε κοπέλες», οι νέες της ΣαουδικήςΑραβίας το περιγράφουν συνήθως ως «στυλ».

Όταν ξεκίνησα να συζητώ γύρω από το θέμαμε φοιτήτριες, είτε ήταν buya είτε όχι, αρκετέςανέφεραν την αμερικανική τηλεοπτική σειρά TheL Word, η οποία είναι διαθέσιμη στο Διαδίκτυο(και με αραβικούς υπότιτλους). Η σειρά αυτή άρ-χισε να μεταδίδεται το 2004 και διηγείται τις κα-θημερινές περιπέτειες μιας ομάδας λεσβιών στοΛος Άντζελες. Πολλές νέες στη Σαουδική Αραβίααναφέρονται στο πάθος που έχουν οι φίλες τουςγια μια ηρωίδα της σειράς: τη ShaneMcCutcheon, η οποία συχνά περιγράφεται ωςαγοροκόριτσο, με τα ατημέλητα μαλλιά της, καιέχει γίνει πρότυπο.

Ωστόσο, παρά τις επανειλημμένες αυτές ανα-φορές, το στυλ buya δεν περιορίζεται απλώς στηνεισαγωγή πρακτικών που προέρχονται από τιςΗνωμένες Πολιτείες. Χαρακτήρες που παραβιά-ζουν τα κυρίαρχα πρότυπα φύλου έχουν δημι-ουργηθεί και συναντώνται σε ολόκληρη την αρα-βική χερσόνησο. Έτσι, στην κουβεϊτιανή σειράAdil Ruh, η οποία μεταδόθηκε πρώτη φορά κατάτη διάρκεια του ραμαζανιού του 2005 (δηλαδήλίγο μετά την έναρξη της σειράς The L Word), ηκωμική ηθοποιός Σουγιούν Αλ Χαΐρι ενσαρκώνειμια ηρωίδα buya. Η σειρά, που είναι δημοφιλήςανάμεσα στις νέες της Σαουδικής Αραβίας, πα-ρουσιάζει την καθημερινότητα μιας ευκατάστα-της κουβεϊτιανής οικογένειας, της οποίας ένα απότα ενήλικα παιδιά είναι buya.

Πολλές buya δηλώνουν ότι αυτές οι πολιτιστι-κές επιρροές τις έχουν σημαδέψει, όχι μόνο επει-δή τις έχουν παρακολουθήσει ξανά και ξανά, αλ-λά και γιατί οι σειρές αυτές υπήρξαν το σημείο

αφετηρίας για διάφορα φόρουμ στο Διαδίκτυο.Στο πλαίσιο των συζητήσεών μας, αρκετές στηρί-ζουν τον αυτοπροσδιορισμό τους ως buya στογεγονός ότι θα ήθελαν να είναι άνδρες, ιδιαίτεραγια να μπορούν να έχουν ελευθερία μετακινήσε-ων [«Θέλω να οδηγώ, να μην φοράω πια τηνabaya (την ισλαμική ενδυμασία), να αναπνεύ-σω»], επειδή έχουν βαρεθεί να πρέπει να δίνουνλογαριασμό στους γονείς τους για το πού πηγαί-νουν ή να ζητούν άδεια για να βγουν [«Οι γονείςλένε συνέχεια: «Είσαι κοπέλα! Πού θα πας; Πότεθα γυρίσεις;» κ.λπ.»]. Ορισμένες αρνούνται ναφορέσουν μαντήλα στα μαλλιά στους μεικτούςδημόσιους χώρους1 και διαμαρτύρονται επειδήπρέπει να φορούν την abaya, η οποία τις κατα-τάσσει αμέσως στο γυναικείο φύλο, ενώ, χωρίςτη συγκεκριμένη ενδυμασία, θα μπορούσαν νασπείρουν αμφιβολίες, δηλαδή να θεωρηθούναγόρια.

Μία από τις νέες αυτές λυπάται που οι γυναί-κες στη Σαουδική Αραβία έχουν πειστεί ότι δενδιαθέτουν φυσική δύναμη και ότι έχουν ανάγκητη βοήθεια των ανδρών της οικογένειάς τους.

Ορισμένες δηλώνουν ότι δεν διστάζουν νατσακώνονται βίαια και, μερικές φορές, γίνονταικαβγάδες μεταξύ φοιτητριών στην πανεπιστημι-ούπολη. Κάποιες υποστηρίζουν ότι ήταν «κατα-πιεσμένα αγόρια» από την παιδική τους ηλικία,ενώ άλλες δηλώνουν ότι έγιναν buya αρκετά χρό-νια πριν, συχνά από το λύκειο ή από την είσοδοστο πανεπιστήμιο. Οι απόψεις τους που αναφέ-ρονται εδώ αποτυπώνουν όχι τους λόγους γιατους οποίους υιοθέτησαν μια τέτοια εμφάνιση,αλλά περισσότερο τον τρόπο με τον οποίον τη δι-καιολογούν εκ των υστέρων. Έτσι το «στυλ» συ-νοδεύεται συχνά από την αμφισβήτηση του κυ-ρίαρχου θηλυκού προτύπου, κάτι που δεν ση-μαίνει, ωστόσο, ότι πρόκειται για συγκεκριμένηστρατηγική εκ μέρους των νέων γυναικών που τουιοθετούν.

Εάν μια ηρωίδα τηλεοπτικής σειράς, όπως ηShane στο The L World, αναγνωρίζεται ταυτό-χρονα και ως «αγοροκόριτσο» και ως «λεσβία»,η σύνδεση αυτή μεταξύ αυτοπροσδιορισμού καισεξουαλικού προσανατολισμού δεν είναι, βέ-βαια, αναπόφευκτη. Επιπλέον στη ΣαουδικήΑραβία η διατήρηση ερωτικών ή σεξουαλικώνσχέσεων με ανθρώπους του ίδιου φύλου δεν θε-ωρείται κατ’ ανάγκην θεμέλιο της ατομικής ταυ-τότητας που θα πρέπει να δηλωθεί δημόσια (γιατους άνδρες κάτι τέτοιο μπορεί να τιμωρηθεί αυ-στηρότατα). Οι περισσότερες buya με τις οποίεςσυζήτησα εκμυστηρεύτηκαν ότι είχαν σχέσεις μεάλλες κοπέλες, αλλά κανείς δεν το γνώριζε πέρααπό τις καλύτερές τους φίλες.

Αυτό μου εξήγησε και η Σούζαν, 19 ετών: «Οιγονείς μου ξέρουν ότι είμαι buya και μου δημι-ουργούν προβλήματα. Τους λέω ότι είμαι φυσιο-λογική, ότι το εσωτερικό μου συμβαδίζει με τηνεξωτερική μου εμφάνιση. Η μητέρα μου γνωρί-ζει για την εμφάνισή μου, αλλά δεν ξέρει ότι είμαιlesbian. Λέει ότι προσποιούμαι, ότι παίζω, καιεγώ της απαντάω ότι, εάν έκανα την κοπέλα, τότεθα έπαιζα».

Οι φοιτήτριες, είτε είναι buya είτε όχι, χρησι-μοποιούν διαφορετικές λέξεις για να περιγρά-ψουν τις πρακτικές και τις σχέσεις τους, όπωςαποδεικνύει μια συζήτηση με παρέα φοιτητριών.

Σάικα: «Θεωρώ ότι είναι προσωπική ελευθε-ρία, κάνω παρέα με όλους. Δεν έχω σχέσεις ούτε

* Η Amélie le Renard είναι κοινωνιολόγος. Συγγρα-φέας του «Femmes et espaces publics en ArabieSaoudite», Dalloz, Παρίσι, 2011. Συμμετείχε στησυγγραφή του βιβλίου «Jeunesses arabes. DuMaroc au Yémen, loisirs, culture et politique», (δι-ευθ.) Laurent Bonnefoy και Myriam Catusse (LaDécouverte, Παρίσι, Σεπτέμβριος 2013). Το παρόνάρθρο αποτελεί απόσπασμα του βιβλίου.

Τα κορίτσια που προτιμούν να ντύνο

Το «στυλ» συνοδεύεται συχνά από

την αμφισβήτηση του κυρίαρχου

θηλυκού προτύπου, κάτι που δεν

σημαίνει, ωστόσο, ότι πρόκειται

για συγκεκριμένη στρατηγική εκ

μέρους των νέων γυναικών που το

υιοθετούν

ΣΑΟΥΔΙΚΗ ΑΡΑΒΙΑ

7/39Η ΑΥΓΗ

ΚΥΡΙΑΚΗ 13 OKTΩΒΡΙΟΥ 2013

με αγόρια ούτε με κοπέλες». Μπαντρίγια: «Εγώείχα σχέσεις με κοπέλες, αλλά τώρα δεν έχω πια.Σταμάτησα γιατί απαγορεύεται από το ισλάμ».Νούρα: «Εγώ έβγαινα με αγόρια, μετά με κοπέ-λες, μετά πάλι με αγόρια». Μπαντρίγια: «Αυτάπου σου λέμε εδώ δεν τα ξέρει κανείς. Αλλιώς θαείχαμε προβλήματα». Σάικα: «Στην πραγματικό-τητα, όμως, πολύ λίγες νέες δεν θέλουν ούτε κο-πέλες ούτε αγόρια, είναι straight, μπορούν νανιώθουν καλά χωρίς ερωτική σχέση». Νούρα:«Λυπάμαι, Σάικα, αλλά straight είναι όσες τουςαρέσουν τα αγόρια» (γέλια).Διαπιστώνει κανείς ότι μπορεί να δίνονται δια-

φορετικές σημασίες στις λέξεις που προέρχονταιαπό τα αγγλικά και ενσωματώνονται στη σαου-δαραβική διάλεκτο. Οι κοπέλες που συμμετείχανστη συζήτηση αυτή γνωρίζουν λίγα αγγλικά. ΗΣάικα αυτοπροσδιορίζεται ως straight («συμβα-τική», όρος που χρησιμοποιείται γενικά με τηνέννοια του «ετεροφυλόφιλου»), επειδή δηλώνειότι δεν διατηρεί παράνομες ερωτικές σχέσεις, ού-τε με αγόρια ούτε με κοπέλες, και δεν νιώθει τέ-τοια ανάγκη. Χρησιμοποιεί τη λέξη με μια έννοιαπου ταιριάζει στις σαουδαραβικές συνθήκες,όπου οι σχέσεις εκτός γάμου είναι εξ ορισμούαπαγορευμένες. Η Νούρα χρησιμοποιεί τον όρο

σύμφωνα με ένα διαφορετικό κανονιστικό πλαί-σιο για να κατατάξει τον σεξουαλικό προσανατο-λισμό.Αυτό το λεξιλόγιο με τη μορφή διαλέκτου, το

οποίο προέρχεται, σε μεγάλο βαθμό, από τα αγ-γλικά, χρησιμοποιείται μόνο από τη νέα γενιά.Έχοντας υπόψη το γεγονός αυτό, λίγο αργότεραστη συζήτηση, η Νούρα και η Μπαντρίγια μουεξηγούν ότι χρησιμοποιούν, επίσης, μια παλιά,ξεπερασμένη λέξη της τοπικής διαλέκτου, ηοποία, κατά κυριολεξία, σημαίνει, «η φίλη»(khawiyya), για να περιγράψουν μια πολύ στενήπροσωπική σχέση. Σύμφωνα με κάποια άλλη κο-πέλα που συμμετείχε στην έρευνα, το φαινόμενοεγγράφεται στη συνέχεια παλαιών μορφών σχέ-σεων μεταξύ γυναικών, οι οποίες προχωρούσανπέρα από τη φιλία -μιλά για τη γενιά της γιαγιάςτης.Στην πανεπιστημιούπολη κάποιες φοιτήτριες

κάνουν βόλτα με πιασμένα τα χέρια ή αγκαλια-σμένες. Σύμφωνα με την ορολογία που χρησιμο-ποίησαν οι κοπέλες που ρωτήθηκαν, η μία είναιbuya -κοντά μαλλιά, φαρδύ πουλόβερ, αντρικόμοντέλο αθλητικών παπουτσιών- και η άλλη «θη-λυκή» ή cute («χαριτωμένη») -μακριά μαλλιά,χτένισμα, εφαρμοστά ρούχα. Η συμπεριφοράτους αποτελεί δημόσια υποδήλωση των συναι-σθηματικών, ερωτικών ή σεξουαλικών σχέσεωνμεταξύ νέων γυναικών, οι οποίες συνήθως απο-τελούν αντικείμενο στιγματισμού και αποκρύβο-νται. Σε ορισμένες καταστάσεις, κάποιες κοπέλες,αλλά όχι απαραίτητα όλες, αυτοπροσδιορίζονταιως lesbian.Σε πολλές κοινωνίες η δεκαετία του 2000 ση-

μαδεύτηκε από την αυξανόμενη δημοσιότητατων διεκδικήσεων λεσβιών, ομοφυλοφίλων, αμ-φισεξουαλικών και τρανσεξουαλικών (ΛΟΑΤ)και, ταυτόχρονα, από τη ριζοσπαστικοποίησητων αντι-ομοφυλοφιλικών δηλώσεων και ενερ-γειών, συχνά στο όνομα της υπεράσπισης κάποι-ας δήθεν «αυθεντικότητας», πολιτιστικής ή θρη-σκευτικής, απέναντι στις «δυτικές επιρροές». Ηυπόθεση του Queen Boat -γύρω στους πενήνταάνδρες είχαν συλληφθεί σε γκέι μπαρ στο Κάιροκαι, στη συνέχεια, πέρασαν από δίκη το 2001-έχει μείνει στα χρονικά. Για παράδειγμα η ρητο-ρική της αυθεντικότητας που απειλείται, σε συν-δυασμό με τη ρητορική της καταγγελίας της «(σε-

ξουαλικής) παρέκκλισης» (shudhudh) και της«διαταραχής (φύλου)» (tashabbuh), που στηρί-ζεται σε αναφορές στο ισλάμ, χρησιμοποιήθηκεγια τις buya στην εκπομπή του ιεροκήρυκα Να-μπίλ Αλ Αουντί, «Μία ώρα ειλικρίνειας», στοκουβεϊτιανό τηλεοπτικό κανάλι Αλ Ραΐ. Πρόκει-ται, πάντως, για μία μόνο από τις πιθανές προ-σεγγίσεις που συναντά κανείς στις εκπομπές τη-λεοπτικών σταθμών σε Ηνωμένα Αραβικά Εμιρά-τα και Κουβέιτ.Στη Σαουδική Αραβία, όπου δεν υπάρχουν δη-

μόσιες διεκδικήσεις για τα δικαιώματα των ΛΟ-ΑΤ, οι σπάνιες αναφορές γύρω από τις «γυναίκεςπου αρσενικοποιούνται» ή τις «συναισθηματικέςσχέσεις μεταξύ νέων γυναικών» στον Τύπο υιο-θετούν, συνήθως, μια άλλη ρητορική, η οποίασυναντάται και πέρα από τα σύνορα της χώρας:τη ρητορική της ψυχοπαθολογίας. Πρόκειται γιατη ρητορική που υιοθετούν και ορισμένες γυναί-κες ιεροκήρυκες, όταν οργανώνουν συζητήσειςγια την «αρσενικοποίηση» στις πανεπιστημιου-πόλεις. «Να είσαι περήφανη που είσαι γυναίκα:συγγνώμη, αλλά η αρσενικοποίηση δεν είναι γιασένα. Ορθωνόμαστε απέναντι σε ό,τι αλλοιώνειτη γυναικεία φύση σου», μπορούσε κανείς ναδιαβάσει σε αφίσα που γνωστοποιούσε τη διεξα-γωγή τέτοιας συζήτησης το 2008. Εξάλλου πολ-λές γυναίκες ιεροκήρυκες συνεργάζονται στενάμε γυναίκες ψυχολόγους και με ειδικούς στην«εκπαίδευση των νέων κοριτσιών».

Οι κοπέλες που συμμετείχαν στην έρευνα καιδεν ήταν buya αναπαρήγαγαν, ορισμένες φορές,τη συγκεκριμένη ρητορική κάνοντας λόγο για«ψυχολογικό πρόβλημα», για «έλλειψη στοργής»ή για «διάλυση της οικογένειας». Συνήθως,όμως, επέμεναν στο γεγονός ότι πολλές από τιςκοπέλες που υιοθετούν το στυλ buya το κάνουνλόγω της «μόδας». Μολονότι ορισμένες φοιτή-τριες χαρακτήρισαν τις buya με πολύ σκληρές εκ-φράσεις («βρωμιάρες», «χυδαίες», «ανώμα-λες»), το γεγονός ότι ο συγκεκριμένος αυτοπροσ-διορισμός, σε κάποιο βαθμό, θεωρείται της μό-δας και γίνεται αποδεκτός από τόσες νέες στη Σα-ουδική Αραβία συμβάλλει στην αποφυγή τουαπόλυτου στιγματισμού, παρά το ανατρεπτικότου περιεχόμενο.Αντίθετα, η κατάσταση αυτή ευνοεί την ευρύ-

τερη εξάπλωση του αυτοπροσδιορισμού buyaσεμια πανεπιστημιούπολη όπου οι δημόσιες παρα-βιάσεις του κανονισμού είναι αρκετά νομιμοποι-ημένες, αν και μέσα σε κάποια όρια. Το ανατρε-πτικό αυτό πρότυπο μπορεί, εν μέρει, να υιοθε-τείται από φοιτήτριες που δεν διεκδικούν κατ’ανάγκην τον χαρακτηρισμό της buya ή για τιςοποίες κάτι τέτοιο δεν συνεπάγεται άλλες πρακτι-κές παραβίασης των κυρίαρχων προτύπων φύ-λου και σεξουαλικότητας. Η διάσταση αυτή ανα-δεικνύει μια διφορούμενη κατάσταση μεταξύαντίδρασης στα κυρίαρχα πρότυπα φύλου καιαυτοκαταστροφικών πρακτικών. Διφορούμενηκατάσταση που βιώνουν, άλλωστε, στη Σαουδι-κή Αραβία και πολλές άλλες νέες πέρα από τιςbuya.

1 Στη Σαουδική Αραβία οι γυναίκες δεν έχουννομική υποχρέωση να φορούν μαντήλα, αλλά οικρατικοί θρησκευτικοί θεσμοί έχουν εκδώσειφετβά προς μια τέτοια κατεύθυνση. Στους μει-κτούς δημόσιους χώρους αυτό μεταφράζεται σεδιαταγές της Επιτροπής για την Προώθηση τηςΑρετής και την Καταπολέμηση της Ανηθικότητας(ένα είδος θρησκευτικής αστυνομίας) προς τιςγυναίκες που δεν φορούν καθόλου μαντήλα ήπου δεν τη φορούν «σωστά».

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΧΑΡΗΣ ΛΟΓΟΘΕΤΗΣ

ονται σαν αγόρια

Παρ’ ότι ο Τύπος και οι τηλεοπτικές

συζητήσεις στα κανάλια του

Κόλπου ορισμένες φορές

περιγράφουν το φαινόμενο με τον

όρο «αρσενικοποίηση», οι νέες της

Σαουδικής Αραβίας το

περιγράφουν συνήθως ως «στυλ»

Οι Boya αποφεύγουν τα στενά

ρούχα και τα αντικαθιστούν με

ανδρικά πουκάμισα,

ποδοσφαιρικές φανέλες ή άλλες

φαρδιές μπλούζες, ενώ, μερικές

φορές, φορούν επίδεσμο που

κρύβει το στήθος

LE MONDEdiplomatique

LE MONDEdiplomatique

Σαν να μην ήταν αυτό αρκετό, η Ρωσία έχειαπό καιρό πολλά κοινά συμφέροντα με τη Δα-μασκό, μεταξύ των οποίων μια ναυτική βάσηστην Ταρτούς, τη μόνη ρωσική στρατιωτική βά-ση εκτός των συνόρων της πρώην σοβιετικής αυ-τοκρατορίας, καθώς και συμβόλαια για πώλησηόπλων (καταδρομικά αεροπλάνα, υπερσύγχρο-νους πυραύλους...). Μολονότι τα συμβόλαια δεντηρούνται πάντα, η αξία τους ξεπερνά τα 4 δισε-κατομμύρια δολάρια. Εξάλλου οι ρωσικές επεν-δύσεις στη χώρα (για τη βελτίωση των υποδο-μών, του ενεργειακού δικτύου ή των τουριστι-κών εγκαταστάσεων) φτάνουν κατά μέσον όροτα 20 δισεκατομμύρια δολάρια τον χρόνο. Γιαπαράδειγμα, ένα εργοστάσιο επεξεργασίας φυ-σικού αερίου, 200 χιλιόμετρα στα ανατολικά τηςπόλης Χομς, κατασκευάστηκε από τηνStroytransgaz, μια εταιρεία με έδρα τη Μόσχα.6

Ο κίνδυνος αυτός δεν διέφυγε της προσοχήςτων στρατιωτικών συμβούλων του Λευκού Οί-κου, οι οποίοι, εδώ και αρκετούς μήνες, δίνουνόλο και πιο ένθερμο αγώνα υπέρ μιας στρατιω-τικής επέμβασης, της μόνης, όπως υπολογίζουν,που μπορεί να διατηρήσει τη ζώνη της αμερικα-νικής επιρροής. Τον Ιούνιο η απόφαση τουΜπάρακ Ομπάμα να παράσχει όπλα στουςαντάρτες, πέρα από τον «μη φονικό» εξοπλισμότον οποίο παρελάμβαναν ήδη, αντανακλά μιααλλαγή προσανατολισμού. Την ίδια στιγμή οπρόεδρος αποφάσιζε να εντείνει τις διπλωματι-κές πρωτοβουλίες ενόψει μιας μη στρατιωτικήςλύσης της σύγκρουσης.7

Σύμφωνα με συμβούλους του Λευκού Οίκου,οι οποίοι επιθυμούν να διατηρήσουν την ανω-νυμία τους, οι ανεπίσημες συζητήσεις πρέπει ναξεκίνησαν ένα χρόνο νωρίτερα, στις παρυφές τηςσυνόδου της G20 στο Λος Κάμπος του Μεξικού,όταν ο Ομπάμα και ο Βλαντίμιρ Πούτιν είχαν μια

μακροσκελή συζήτηση σχετικά με τη διάλυσητου χημικού οπλοστασίου του Άσαντ.Κατά μία έννοια η συγκεκριμένη στρατηγική

επανατοποθέτηση αποτελεί παράπλευρο αποτέ-λεσμα της βούλησης των ΗΠΑ, όπως αυτή εκ-φράστηκε από τον πρόεδρο δυο χρόνια πριν,για επανεδραίωση της ηγεμονίας τους στην Ασίακαι τον Ειρηνικό. Η προτεραιότητα συνίσταταιστην αντιμετώπιση της φθίνουσας επιρροής τουςστο συγκεκριμένο τμήμα της υδρογείου και στηνυπόσκαψη της ανερχόμενης ηγεμονίας του με-γάλου αντίπαλου, της Κίνας, στην οποία η Ουά-σιγκτον, απορροφημένη από τους πολέμους τηςστο Ιράκ και το Αφγανιστάν, είχε αφήσει το πε-δίο ελεύθερο. Σύμφωνα με το φαινόμενο του εκ-κρεμούς, η επιστροφή στη σκηνή της Ασίαςάνοιξε στη Μέση Ανατολή έναν χώρο στον οποίοτο Ιράν, η Ρωσία και άλλοι επιδιώκουν να δια-δραματίσουν πρωταγωνιστικό ρόλο. Οι ανησυ-

χίες που προκαλεί το γεγονός στην Ουάσιγκτονδεν είναι άσχετες με την ξαφνική άτεγκτη στάσητου Ομπάμπα απέναντι στον Άσαντ.Με την εμπλοκή του στη διπλωματική διαδι-

κασία ο Αμερικανός πρόεδρος πετυχαίνει με ένασμπάρο δυο τρυγόνια. Αφενός ο πρωταγωνιστι-κός ρόλος που ανέλαβε το Κρεμλίνο στη διεξα-γωγή των διαπραγματεύσεων εκθέτει τη Ρωσίαστους προβολείς της διεθνούς κοινότητας, γεγο-νός που μάλλον θα την αποθαρρύνει να επιχει-ρήσει περαιτέρω αποσταθεροποίηση της περιο-χής. Εν συνεχεία η κατάσχεση και καταστροφήτου χημικού οπλοστασίου της Συρίας -το οποίοδεν ξέρουμε με ποια υλικοτεχνικά, οικονομικά ήάλλα μέσα αποκτήθηκε- ίσως παρακινήσει καιτην Τεχεράνη να υιοθετήσει πιο διαλλακτική στά-ση απέναντι στις διεθνείς πιέσεις σχετικά με τοπυρηνικό της πρόγραμμα.Η εποχή που οι ΗΠΑ επέβαλλαν τις απόψεις

τους σε ολόκληρο τον κόσμο φαίνεται πως έχειπαρέλθει και ο Λευκός Οίκος πλέον παραπαίειανάμεσα σε δυο στόχους, όχι πάντα συμβατούς:να βάλει φρένο στην κινεζική επιρροή ενισχύο-ντας τις θέσεις του στην Ασία και να ανακόψει τιςορέξεις του Ιράν και της Ρωσίας για μεγαλύτερηεπιρροή στην περιοχή μέσω της εμπλοκής τουστο κεφάλαιο που λέγεται Συρία.

1 Βλ. James Ball, «Obama issues Syria a «redline» warning on chemical weapons», TheWashington Post, 20-8-12,http://www.washingtonpost.com/world/national-security/obama-issues-syria-red-line-warning-on-chemical-weapons/2012/08/20/ba5d26ec-eaf7-11e1-b811-09036bcb182b_story.html.2 Δήλωση του Τσακ Χέιγκελ ενώπιον της Επι-τροπής Εξωτερικών Υποθέσεων της Γερουσίαςστις 3 Σεπτεμβρίου του 2013.

3 Βλ. Alain Gresh, «Από το συριακό αδιέξοδοστον περιφερειακό πόλεμο»,http://www.monde-diplomatique.gr/spip.php?article449.4 Michael T. Klare, Blood and Oil, Νέα Υόρκη,Metropolitan Books, 2005, Michael Palmer,Guardians of the Gulf, Νέα Υόρκη, Free Press,1992.5 Tim Arango, Anne Barnard et Duraid Adnan,«As Syrians Fight, Sectarian Strife InfectsMideast», The New York Times, 1-6-13.6 Yagil Beinglass and Daniel Brode, «Russia’sSyrian Power Play», The New York Times, 30-1-12.7 Mark Mazzetti, Michael R. Gordon et MarkLandler, «U.S. Is Said to Plan to Send Weaponsto Syrian Rebels», The New York Times, 13-6-13 και Peter Baker et Michael R.Gordon, «Anunlikely evolution, from casual proposal topossible resolution», The NewYork Times, 10-9-13.

8/40Η ΑΥΓΗ

ΚΥΡΙΑΚΗ 13 OKTΩΒΡΙΟΥ 2013

ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΣΕΛΙΔΑ 1

Το να διατηρήσει η Συρία ακέραια

τη θέση της για την ελευθερία

πολιτικών και στρατιωτικών

επιλογών σημαίνει ότι

αναλαμβάνει τον κίνδυνο να

υποστεί και άλλες πιέσεις, ακόμη

και νέες πρωτοβουλίες από την

πλευρά των Ηνωμένων Πολιτειών

Η εποχή που οι ΗΠΑ επέβαλλαν

τις απόψεις τους σε ολόκληρο τον

κόσμο φαίνεται πως έχει παρέλθει

και ο Λευκός Οίκος πλέον

παραπαίει ανάμεσα σε δύο

στόχους, όχι πάντα συμβατούς

Η μεγάληστροφή τηςΟυάσιγκτον

ΣΥΡΙΑ