Του Alain Gresh*

Είναι φυσικό να νιώθεικανείς έκπληξη ότανστρατιωτική πηγή πι-στοποιεί ότι 14 εκατομ-μύρια Αιγύπτιοι (αριθ-

μός που, σε ορισμένες εκδοχές, έφτανε μέχρι τα33 εκατομμύρια) κατέβηκαν στους δρόμους στις30 Ιουνίου 2013 κι όταν, επιπλέον, ο ίδιος οστρατός δίνει στα μέσα ενημέρωσης πλάνα απόστρατιωτικά αεροσκάφη για να επιβεβαιώσειτους ισχυρισμούς του. Είναι φυσικό να αναρω-τιέται κανείς όταν αξιωματούχοι του υπουργείουΕσωτερικών χαιρετίζουν τις πιο μεγάλες διαδη-λώσεις στην ιστορία της Αιγύπτου. Είναι εξίσουφυσικό να είναι κανείς επιφυλακτικός με τις 15,πόσω μάλλον με τις 22, εκατομμύρια υπογραφέςπου μάζεψε το κίνημα Ταμαρόντ («Εξέγερση»),ζητώντας την παραίτηση του προέδρου Μόρσι,όπως επίσης φυσικό είναι και να χαμογελά κανείςόταν μια «Αιγύπτια φιλόσοφος» διαβεβαιώνειότι οι υπογραφές «καταμετρήθηκαν ξανά από τοΑνώτατο Συνταγματικό Δικαστήριο».

Δεν έχει σημασία. Πέρα από τις υπερβολές αυ-τές, η χώρα γνώρισε, στις 30 Ιουνίου, τις πιο

ογκώδεις κινητοποιήσεις μετά από την περίοδοτου Ιανουαρίου - Φεβρουαρίου 2011. Μαζικά,οι Αιγύπτιοι θέλησαν να υπενθυμίσουν τις απαι-τήσεις τους για αξιοπρέπεια, ελευθερία, κοινωνι-κή δικαιοσύνη. Θέλησαν να δηλώσουν ότι απορ-ρίπτουν την πολιτική του Μόρσι και της οργάνω-σης που εκπροσωπεί, των Αδελφών Μουσουλ-μάνων.

Η Μουσουλμανική Αδελφότητα, που ιδρύθη-κε το 1928, πέρασε έναν πολυτάραχο 20ό αιώνα.Η ιστορία της έχει σημαδευτεί από την καταστο-λή, τις συλλήψεις, τα βασανιστήρια. Ωστόσο, κά-θε φορά που δινόταν η ευκαιρία, η οργάνωσηκατέγραφε σημαντικές εκλογικές επιτυχίες, είτεσε βουλευτικές εκλογές είτε σε αρχαιρεσίες επαγ-γελματικών κλάδων (μηχανικών, γιατρών, δικη-γόρων κ.ά.). Για δεκαετίες, το σύνθημά της «ΤοΙσλάμ είναι η λύση», το δίκτυο αλληλεγγύης τηςκαι η αυταπάρνηση των στελεχών της είχε προσ-δώσει στην οργάνωση αξιοσημείωτη αύρα. Καιτης είχε διασφαλίσει την πλειοψηφία στις πρώτεςελεύθερες βουλευτικές εκλογές (τέλη 2011-αρχές2012), οι οποίες σφραγίστηκαν από την άνευπροηγουμένου συμμετοχή 30 εκατομμυρίων Αι-γυπτίων. Πέρα από τον σκληρό πυρήνα των συ-μπαθούντων, πολλοί ψηφοφόροι θέλησαν ναδώσουν μια ευκαιρία στην οργάνωση που ίδρυ-σε ο Χασάν Αλ-Μπάνα.

«Τα έχουμε δοκιμάσει όλα. Δοκιμάσαμε τον

βασιλιά, δεν περπάτησε. Μετά, δοκιμάσαμε τονσοσιαλισμό με τον Νάσερ και, ακόμη και στοφόρτε του σοσιαλισμού, υπήρχαν οι πασάδεςτου στρατού και των μυστικών υπηρεσιών. Μετά,δοκιμάσαμε το κέντρο, έπειτα τον καπιταλισμό.(...) Και αυτό δεν περπάτησε. Θα μπορούσαμε ναδοκιμάσουμε και τους Αδελφούς Μουσουλμά-νους, τώρα, να δούμε αν θα περπατήσουν. Έτσικι αλλιώς, δεν έχουμε τίποτα να χάσουμε». Σε μιαχειμαρρώδη αφήγηση των περιπετειών του σταμποτιλιαρίσματα του προεπαναστατικού Καΐρου,ο συγγραφέας Καλέντ Αλ-Καμίσι μετέφερε το πα-ραπάνω σχόλιο ενός ταξιτζή. Την άνοιξη του2013, ο ίδιος λάτρης των εκμυστηρεύσεων τωνταξιτζήδων άκουσε άλλο καμπανάκι: «Ούτε καιοι Αδελφοί Μουσουλμάνοι περπατάνε». Ό,τι δενκατάφερε η καταστολή, το πέτυχαν δυόμισι χρό-νια δημόσιας ζωής και ενός δημόσιου διαλόγουπλουραλιστικού, πιο ανοικτού και συχνά μαχητι-κού: όταν εκτέθηκαν στο φως και τη συζήτηση, ηεπιρροή των Αδελφών Μουσουλμάνων υποχώ-ρησε με αδυσώπητη ακρίβεια.

Εδώ και αρκετούς μήνες, οι κάλπες επιβεβαί-ωναν την υποχώρηση των Αδελφών Μουσουλ-μάνων. Στον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλο-γών, τον Μάιο του 2012, ο Μόρσι δεν έλαβε πα-ρά το 25% των ψήφων. Απέσπασε την πλειοψη-φία στον δεύτερο γύρο χάρη σε όσους απέρρι-πταν τον αντίπαλό του, τον στρατηγό Αχμέντ Σα-φίκ, δηλωμένο υποψήφιο του παλαιού καθεστώ-τος. Μια σχετική περίοδος χάριτος ορισμένωνμηνών επέτρεψε στον πρόεδρο να απαλλαγεί βε-λούδινα, τον Αύγουστο του 2012, από το Ανώτα-το Συμβούλιο Ενόπλων Δυνάμεων (SCAF), τοοποίο ήταν υπεύθυνο για την καταστροφική με-τάβαση μετά την πτώση του Χόσνι Μουμπάρακκαι για πρακτικές άγριας καταστολής, όπως τονΟκτώβριο του 2011, εναντίον μιας ειρηνικής δια-δήλωσης αλληλεγγύης στους Κόπτες χριστια-

νούς. Σε δεύτερη φάση, ο Αιγύπτιος πρόεδροςκαι η οργάνωσή του είδαν τη δημοτικότητά τουςνα καταποντίζεται και τα ποσοστά τους να υπο-χωρούν στις φοιτητικές εκλογές, αλλά και στασυνδικάτα των δημοσιογράφων και των φαρμα-κοποιών.

Υπάρχουν πολλοί λόγοι για την αποτυχία αυτήκαι δεν ανάγονται όλοι σε ευθύνες των ΑδελφώνΜουσουλμάνων. Κατά βάση, η οργάνωση δενκατάφερε να προσαρμοστεί στα νέα, πλουραλι-στικά πολιτικά δεδομένα, να αποτινάξει τηνκουλτούρα της παρανομίας, να μετασχηματιστείσε πολιτικό κόμμα, να δημιουργήσει συμμαχίες.Ίδρυσε, βέβαια, το Κόμμα Ελευθερίας και Δικαι-οσύνης, αλλά το κόμμα παρέμεινε πλήρως ελεγ-χόμενο από την ηγεσία των Αδελφών Μουσουλ-μάνων. Στέλεχος του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμ-ματος, εξιστορώντας την εμπειρία του από τιςδιαπραγματεύσεις με το Κόμμα Ελευθερίας καιΔικαιοσύνης, μας εκμυστηρεύτηκε πώς, κάθε λί-γο και λιγάκι, έπρεπε να διακόπτονται οι διαβου-λεύσεις για να μπορούν οι συνομιλητές του νασυμβουλευτούν την Αδελφότητα.

Οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι, έχοντας ξεκινήσειαπό τη δεκαετία του 1990 μια διαδικασία εκσυγ-χρονισμού, η οποία σφραγίστηκε κυρίως απότην αποδοχή των εννοιών της δημοκρατίας καιτης λαϊκής κυριαρχίας, βρέθηκαν, μετά την επιτυ-χία τους στις βουλευτικές εκλογές του 2005, στοστόχαστρο της καταστολής και ξανακλείστηκανστον εαυτό τους. Στο συνέδριό τους, το 2009, ηπιο συντηρητική πτέρυγα, με επικεφαλής τον επι-χειρηματία Καϊράτ Αλ-Σάτερ, εδραίωσε τη θέσητης και έβαλε στο περιθώριο τα πιο ανοικτά στοι-χεία, όπως τον Άμπντελ Μονέιμ Αμπούλ Φου-τούχ.

Οπωσδήποτε, δεν ήταν ο θρησκευτικός προ-

* Ο Alain Gresh είναι δημοσιογράφος, μέλος του δι-ευθυντηρίου της «Le Monde diplomatique»

Η επανάσταση στη σκιά των στρατιωτικών

ΑΙΓΥΠΤΟΣ: ΚΑΤΑΣΤΟΛΗ ΤΩΝΑΔΕΛΦΩΝ ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΩΝ,ΚΡΙΣΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΙΣΛΑΜ

Πραξικόπημα; Λαϊκός ξεσηκωμός; Νέα φάση της επανάστασης; Πώς ναχαρακτηρίσει κανείς το μαζικό κίνημα κατά του Μοχάμεντ Μόρσι και, στη συνέχεια,την αποπομπή του πρώτου μη στρατιωτικού και δημοκρατικά εκλεγμένουπροέδρου της Αιγύπτου; Μολονότι οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι φέρουν βαριάευθύνη για την αποτυχία τους, η σκιά των στρατιωτικών και του παλαιούκαθεστώτος διαγράφεται πίσω από τους διαδηλωτές.

ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΤΗ ΣΕΛΙΔΑ 7

Η ΑΥΓΗΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ

EΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ

11 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 2013TEYXOΣ 27

LE MONDEdiplomatique

Η γεωπολιτική κατάσταση της

λεκάνης του Νείλου άλλαξε απότομα

μετά την επίσημη ανακοίνωση της

Αιθιοπίας ότι ξεκινά τις εργασίες

κατασκευής του Φράγματος της

Αναγέννησης, στον Γαλάζιο Νείλο. Η

απόφαση αυτή ξύπνησε στην

Αίγυπτο τον προαιώνιο φόβο της

λειψυδρίας, τροφοδοτώντας τις

περιφερειακές εντάσεις σχετικά με

τον έλεγχο του ποταμού.

Του Habib Ayeb*

«Ως Πρόεδρος της Δημοκρα-τίας, σας διαβεβαιώνω ότι όλεςοι επιλογές είναι πάνω στο τρα-πέζι», απειλούσε ο Αιγύπτιοςπρόεδρος Μοχάμεντ Μόρσι

στις 10 Ιουνίου, λίγες ημέρες πριν από την ανα-τροπή του. «Η Αίγυπτος είναι δώρο του Νείλουκαι ο Νείλος είναι δώρο της Αιγύπτου». Η αντί-δραση του Καΐρου στην απόφαση της Αντίς-Αμπέμπα να κατασκευάσει το Φράγμα της Ανα-γέννησης στον Γαλάζιο Νείλο εξηγείται από τηνπεποίθηση ότι η ζωή της Αιγύπτου κρέμεται απόαυτόν τον γαλάζιο διάδρομο.

«Η Αιθιοπία δεν φοβάται τον ψυχολογικό πό-λεμο της Αιγύπτου και δεν θα καθυστερήσει τηνκατασκευή του φράγματος ούτε λεπτό», ανταπά-ντησε την επομένη η Ντίνα Μούφτι, εκπρόσωποςτου υπουργείου Εξωτερικών της Αιθιοπίας. Ηχώρα της απορρίπτει την προσέγγιση περί ιστο-ρικών δικαιωμάτων της Αιγύπτου στα νερά τουΝείλου, κάνοντας λόγο μάλλον για «παράνομααποικιοκρατικά δικαιώματα».

Αντικείμενο αδιαφορίας, ακόμη και περιφρό-νησης, κατά τους τελευταίους δύο αιώνες, η Αι-θιοπία -απ’όπου πηγάζει το 80% των υδάτων τουΝείλου- επιδιώκει να επιβάλει μια διαφορετικήθεώρηση της λεκάνης του Νείλου κι έναν άλλοδιαμοιρασμό των υδάτων του.

Η Αίγυπτος, αφού υπήρξε η κυρίαρχη δύναμηστη λεκάνη του ποταμού σχεδόν για δύο αιώνες,υφίσταται τις επιπτώσεις των ανακατατάξεων στηΜέση Ανατολή, της διαρκούς αποδυνάμωσης τηςοικονομίας της και της αναπτυξιακής της στασι-μότητας. Παράγοντες που την υποβιβάζουν στηνκατηγορία του απλού παραποτάμιου κράτουςτου Νείλου, χωρίς καμία δυνατότητα ανάληψηςδράσης.

Ως τελευταία χώρα που διασχίζει ο Νείλος πρινεκβάλει, εξαρτάται απόλυτα από το εξωτερικό γιατις ανάγκες της σε νερό, οι οποίες καλύπτονται

σχεδόν αποκλειστικά από τον μεγάλο ποταμό. Οιπηγές του Νείλου βρίσκονται σε απόσταση αρκε-τών εκατοντάδων χιλιομέτρων από τα νότια σύ-νορά της: στην Αιθιοπία για τον Γαλάζιο Νείλο,τον Σομπάτ και τον Ατμπαρά, που εξασφαλίζουνπερίπου το 80% του συνολικού όγκου υδάτων,και στην Ουγκάντα για τον Λευκό Νείλο, από τονοποίο προέρχεται το υπόλοιπο 20%.

Μέχρι σήμερα, ο όγκος των υδάτων του Νεί-λου που είχε στη διάθεσή της η Αίγυπτος ανταπο-κρινόταν στο μερίδιο που ορίζεται από τους ειδι-κούς όρους των συμφωνιών του 1959 με το Σου-δάν για τον διαμοιρασμό τους, δηλαδή 55,5 δι-σεκατομμύρια κυβικά μέτρα ετησίως για την Αί-γυπτο και 18,5 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα γιατο Σουδάν. Με τη μέση ετήσια απορροή του πο-ταμού να ανέρχεται στα 84 δισεκατομμύρια κυ-βικά μέτρα, τα υπόλοιπα 10 δισεκατομμύρια κυ-βικά μέτρα αντιστοιχούν στον όγκο των υδάτωνπου εξατμίζονται στη λίμνη Νάσερ, η οποία δη-μιουργήθηκε με την κατασκευή του φράγματοςτου Ασουάν, το 1964. Έτσι, κανένα μερίδιο δενείχε προβλεφθεί για την Αιθιοπία και για τις άλλες

χώρες που διασχίζει ο Νείλος πριν σχηματίσει τηντεράστια λεκάνη του.

Οι δυνατότητες για μακροπρόθεσμη διατήρη-ση του όγκου των διαθέσιμων υδάτων σε επαρ-κές επίπεδο είναι μάλλον περιορισμένες. Αφούκαι οι προοπτικές βραχυπρόθεσμης βελτίωσηςστη διαχείριση των υδάτινων πόρων μοιάζουναπαισιόδοξες, η μόνη ρεαλιστική οδός θα ήταν ηκατασκευή μιας σειράς μεγάλων υδραυλικών έρ-γων, η οποία εξαρτάται, πρώτα απ’ όλα, από τηνκαλή θέληση των χωρών όπου βρίσκονται οι πη-γές του ποταμού. Η Αιθιοπία, όμως, αντιτίθεταισε οποιοδήποτε κοινό υδραυλικό έργο πριν νασυμφωνηθεί νέος διαμοιρασμός των υδάτινωνπόρων.

Ακόμη χειρότερα, το 2010, η Αιθιοπία πέτυχετην υπογραφή συνθήκης, με την οποία αναμορ-φώνονται οι διαδικασίες διαχείρισης των υδάτωντου Νείλου και των σχεδίων κατασκευής υδραυ-λικών έργων. Πρόκειται για τη συνθήκη New NileCooperative Framework Agreement. Το Μπου-ρούντι, η Κένυα, η Ουγκάντα, η Ρουάντα και ηΤανζανία την έχουν ήδη εγκρίνει. Το κείμενο αυ-

τό προβλέπει τη δημιουργία επιτροπής, με τησυμμετοχή όλων των χωρών που διασχίζει ο Νεί-λος και έχουν υπογράψει τη συνθήκη και με απο-στολή να εγκρίνει ή να απορρίπτει τα σχέδια γιαμεγάλα υδραυλικά έργα, είτε πρόκειται για φράγ-ματα είτε για κανάλια είτε για οποιοδήποτε άλλοέργο που επηρεάζει τη στάθμη, τον όγκο ή τηνποιότητα των υδάτων του.

Η συμμαχία αυτή μεταξύ των έξι από τα εννέαμέλη της Πρωτοβουλίας της λεκάνης του Νείλου -του ήδη υπάρχοντος φόρουμ στο οποίο συμμετέ-χουν τα κράτη που διασχίζει ο ποταμός και έχει ωςαποστολή να βρίσκει πρακτικές λύσεις και να επε-ξεργάζεται κοινά σχέδια1- ανατρέπει τις ισορρο-πίες στην περιοχή. Η Αίγυπτος αρνήθηκε να εγκρί-νει τη νέα συνθήκη, εάν δεν διευκρινιζόταν ότι τασυμβαλλόμενα μέρη δεσμεύονται να μην τροπο-ποιήσουν το ισχύον καθεστώς διαμοιρασμού τωνυδάτων και ότι αναγνωρίζουν τα «ιστορικά δικαι-ώματα» του Σουδάν και της Αιγύπτου. Έτσι, η Αί-γυπτος θα στερηθεί το δικαίωμα να παρακολου-θεί το έργο του Φράγματος της Αναγέννησης - και,για πρώτη φορά στην ιστορία της, το δικαίωμα

Υπεύθυνη έκδοσης: Βάλια Καϊμάκη Συντακτική ομάδα: Κορίνα Βασιλοπούλου, Θανάσης Κούτσης, Χάρης Λογοθέτης, Βασίλης Παπακριβόπουλος Επικοινωνία: info@monde-diplomatique.gr Αρχείο κειμένων: www.monde-diplomatique.gr Facebook: www.facebook.com/monde.diplomatique.gr

LE MONDEdiplomatiqueEΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ

* Ο Habib Ayeb είναι συγγραφέας, μεταξύ άλλων,του βιβλίου L’Eau au Proche-Orient. La guerren’aura pas lieu, Karthala, Παρίσι, 1998.

Ποιος θα ελέγχει τα νερά του Νείλου;AIΓΥΠΤΟΣ

Οι πηγές του Νείλου βρίσκονται σε απόσταση αρκετών εκατοντάδωνχιλιομέτρων από τα νότια σύνορά της: στην Αιθιοπία για τον ΓαλάζιοΝείλο, τον Σομπάτ και τον Ατμπαρά, που εξασφαλίζουν περίπου το 80%του συνολικού όγκου υδάτων, και στην Ουγκάντα για τον Λευκό Νείλο,από τον οποίο προέρχεται το υπόλοιπο 20%.Μέχρι σήμερα, ο όγκος των υδάτων του Νείλου που είχε στη διάθεσή της ηΑίγυπτος ανταποκρινόταν στο μερίδιο που ορίζεται από τους ειδικούςόρους των συμφωνιών του 1959 με το Σουδάν για τον διαμοιρασμό τους,δηλαδή 55,5 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα ετησίως για την Αίγυπτο και18,5 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα για το Σουδάν. Με τη μέση ετήσιααπορροή του ποταμού να ανέρχεται στα 84 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα,τα υπόλοιπα 10 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα αντιστοιχούν στον όγκο τωνυδάτων που εξατμίζονται στη λίμνη Νάσερ, η οποία δημιουργήθηκε με τηνκατασκευή του φράγματος του Ασουάν, το 1964. Έτσι, κανένα μερίδιο δενείχε προβλεφθεί για την Αιθιοπία και για τις άλλες χώρες που διασχίζει οΝείλος πριν σχηματίσει την τεράστια λεκάνη του.

EΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ

3/27Η ΑΥΓΗ

ΚΥΡΙΑΚΗ 11 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 2013

του βέτο, το οποίο θεωρούσε δεδομένο.Η επιλογή της Αντίς Αμπέμπα για το όνομα του

φράγματος δεν είναι τυχαία. Αυτό που διακυβεύ-εται είναι η αναγέννηση της Αιθιοπίας ως περιφε-ρειακής δύναμης, με χαρακτηριστικά που μέχρισήμερα της έλειπαν. Μιας Αιθιοπίας ισχυρής, ηοποία θα διαδραματίζει πρωταγωνιστικό γεωπο-λιτικό ρόλο στις τρεις ζώνες επιρροής της: τηνΕρυθρά Θάλασσα, τη λεκάνη του Νείλου και τηνΑνατολική Αφρική. Τον ρόλο αυτό, η Αιθιοπίαέδειξε, σε δύο περιπτώσεις τα τελευταία τριάνταχρόνια, ότι μπορεί να τον αναλάβει.Κατ’ αρχάς, στο ζήτημα του Σουδάν. Η Αντίς

Αμπέμπα αντέδρασε στα έργα διάνοιξης του κα-ναλιού του Τζονγκλέι, τα οποία είχαν ήδη ολο-κληρωθεί σε μήκος πάνω από 150 χιλιόμετρααπό τα συνολικά προβλεπόμενα 360 χιλιόμετρα,συμβάλλοντας, το 1983, στην αναζωπύρωση τουπολέμου μεταξύ Βορρά και Νότου (το Νότιο Σου-δάν είναι ανεξάρτητο κράτος από το 2011) καιπροσφέροντας βάσεις και οπλισμό στον ΛαϊκόΣτρατό Απελευθέρωσης του Σουδάν (APLS), μεεπικεφαλής τον Τζον Γκάρανγκ.Στη Σομαλία, η Αιθιοπία αναμίχθηκε πολύ

ενεργά στον εμφύλιο πόλεμο ενάντια στα λεγόμε-να «ισλαμιστικά» ένοπλα κινήματα, με την υπο-στήριξη των δυτικών δυνάμεων που ήθελαν να

εμποδίσουν τη δημιουργία ενός ισλαμιστικούκράτους στην είσοδο της Ερυθράς Θάλασσας.Εξάλλου, η εμφάνιση της Κίνας στην περιοχή

απελευθέρωσε την Αιθιοπία από την ανάγκη σε-βασμού των υποχρεώσεων που επιβάλλουν οιδιεθνείς οικονομικοί οργανισμοί και οι Ηνωμέ-νες Πολιτείες - όπως η υποχρέωση συμφωνίαςόλων των χωρών του Νείλου, και ειδικά της Αι-γύπτου, πριν από την είσπραξη των χρημάτωνπου είναι απαραίτητα για μεγάλα υδραυλικά έρ-γα στον ποταμό και τις πηγές του στο αιθιοπικόέδαφος.Τέλος, οι διπλωματικές επιτυχίες της Αιθιοπίας,

δηλαδή η συμμαχία με πέντε χώρες που διασχίζειο Νείλος πριν σχηματίσει τη λεκάνη του (New NileCooperative Framework Agreement), της έχουνδώσει τη δυνατότητα να ξεφύγει από την υδρο-πολιτική της απομόνωση. Μια τέτοια επιτυχία εί-ναι αξιοσημείωτη, πολύ περισσότερο που η ΑντίςΑμπέμπα πέτυχε διπλή υποστήριξη μεγάληςστρατηγικής σημασίας: πρώτα από το νεοπαγέςκράτος του Νότιου Σουδάν, το οποίο ετοιμάζεταινα υπογράψει τη νέα συνθήκη για τα νερά τουΝείλου, που προωθεί η Αιθιοπία, και, στη συνέ-χεια, γεγονός που προκαλεί μεγαλύτερη έκπλη-ξη, από το Χαρτούμ (Σουδάν), παραδοσιακόσύμμαχο του Καΐρου σε ό,τι αφορούσε τη δια-

χείριση των υδάτων του Νείλου.Με την κίνησή του αυτή, το Σουδάν ελπίζει ότι

θα επωφεληθεί σε τρία πεδία. Πρώτον, στην ηλε-κτρική ενέργεια. Δεύτερον, με την αύξηση τωνδυνατοτήτων του στην άρδευση και με μεγάλεςαγροτικές συνεργασίες με την Αιθιοπία. Μολονό-τι η δυνατότητα χρησιμοποίησης των υδάτων τηςνέας τεχνητής λίμνης στην Αιθιοπία παραμένειπεριορισμένη εξαιτίας του ανώμαλου ανάγλυ-φου της περιοχής, το Σουδάν, που βρίσκεται χα-μηλότερα από το φράγμα, διαθέτει αχανείς εκτά-σεις προς άρδευση. Τέλος, η ρύθμιση της στάθ-μης του ποταμού θα προστατεύσει τη χώρα -ιδι-αίτερα το ανατολικό Σουδάν, την αγροτική περιο-χή Αλ-Τζαζίρα και την ευρύτερη περιφέρεια τουΧαρτούμ- από τις αλλεπάλληλες πλημμύρες.Με το Φράγμα της Αναγέννησης και το μεγάλο

δυναμικό του στην παραγωγή ηλεκτρισμού, τηςτάξης των 6.000 μεγαβάτ από το 2015-2016, ηΑιθιοπία θα πετύχει πολύτιμη ενεργειακή αυτάρ-κεια και, μάλιστα, θα γίνει και προμηθευτής ηλε-κτρικής ενέργειας των άλλων χωρών της λεκάνηςτου Νείλου, όπως τα δύο Σουδάν - και, ίσως,ακόμη και της Αιγύπτου.Με δεδομένη τη γεωγραφική θέση του, το

φράγμα δύσκολα θα μπορέσει να συμβάλει στηνανάπτυξη της άρδευσης και, επομένως, και τηςαγροτικής παραγωγής στα οροπέδια που βρί-σκονται ψηλότερα, καθώς και στο νότιο και ανα-τολικό τμήμα της χώρας. Αλλά μέρος των υδάτωνπου θα βρίσκονται στη νέα τεχνητή λίμνη, οόγκος των οποίων μπορεί να φθάνει τα 63 δισε-κατομμύρια κυβικά μέτρα, θα πρέπει να χρησι-μοποιηθεί για τη δημιουργία νέων μεγάλων καλ-λιεργειών περιφερειακά της λίμνης, στη ζώνη χα-μηλότερα από το φράγμα -ορισμένες μελέτες κά-νουν λόγο για 500.000 εκτάρια2- καθώς και στοέδαφος του Σουδάν, σε συνεργασία μαζί του.Να μετατρέψουν τη χώρα τους σε μεγάλη περι-

φερειακή δύναμη, χώρα εξαγωγής ηλεκτρικήςενέργειας και παραγωγής - εξαγωγής αγροτικώνπροϊόντων και ειδών διατροφής, αυτή είναι η φι-λοδοξία των αξιωματούχων της Αιθιοπίας.

1 Μέλη του είναι, επίσης, η Αίγυπτος, το Σουδάν και ηΔημοκρατία του Κονγκό. Η Ερυθραία συμμετέχει ωςπαρατηρητής, ενώ το Νότιο Σουδάν αναμένεται να γί-νει μέλος του φόρουμ φέτος.2 «Grand Ethiopian Rennaissance dam project,Benishangul-Gumuz, Ethiopia», http://www.water-technology.net/projects/grand-ethiopian-renaissance-dam-africa.

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΧΑΡΗΣ ΛΟΓΟΘΕΤΗΣ

Η Αίγυπτος, αφού υπήρξε η

κυρίαρχη δύναμη στη λεκάνη του

ποταμού σχεδόν για δύο αιώνες,

υφίσταται τις επιπτώσεις των

ανακατατάξεων στη Μέση Ανατολή,

της διαρκούς αποδυνάμωσης της

οικονομίας της και της

αναπτυξιακής της στασιμότητας.

Παράγοντες που την υποβιβάζουν

στην κατηγορία του απλού

παραποτάμιου κράτους του Νείλου,

χωρίς καμία δυνατότητα ανάληψης

δράσης

Οι εικόνες που συνοδεύουν το κείμενο είναι από το φωτορεπορτάζ του Franck Vogel, μετίτλο «Το νερό του Νείλου, πόλεμος ή μοιρασιά;», που πραγματοποιήθηκε με τηνυποστήριξη του διεθνούς φεστιβάλ Photoreporter στο Saint-Brieuc, το 2012.

LE MONDEdiplomatiqueEΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ

Πριν από μερικούς μήνες, η

αναγγελία των διαπραγματεύσεων

ανάμεσα στην Άγκυρα και στο

Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν

(ΡΚΚ) προκάλεσε έκπληξη.

Επιβεβαιώνει, όμως, τη νέα θέση που

έχει λάβει το «κουρδικό ζήτημα» για

όσους εμπλέκονται στα ζητήματα της

ευρύτερης περιοχής, η οποία

επιβεβαιώθηκε και από την εξέγερση

στη Συρία. Καθώς δε το ιρακινό

Κουρδιστάν κατόρθωσε, το 1991, να

ξεφύγει από τον έλεγχο της Βαγδάτης,

ελπίζει ότι θα αποτελέσει τον

καταλύτη και ότι θα υλοποιήσει τις

εθνικές διεκδικήσεις ενός λαού τον

οποίο η ιστορία έχει ξεχάσει.

Του ειδικού απεσταλμένου μας Vicken Cheterian*

Στο Βόρειο Ιράκ, το Ερ-μπίλ, η πρωτεύουσατης αυτόνομης περιφέ-ρειας του Κουρδιστάν,είναι μια πόλη που

γνωρίζει μεγάλη ανάπτυξη. Ταχτισμένα με τούβλα σπιτάκια

αντικαθίστανται από εμπορικά κέντρα, ξενοδο-χεία και πολυκατοικίες. Στην περιφέρειά της ξε-φυτρώνουν καινούργιες συνοικίες για να υποδε-χθούν τα μεσαία στρώματα που έχουν κάνει τηνεμφάνισή τους. Μάλιστα, μερικές από αυτές είναιακόμα στο στάδιο του εργοταξίου. Συναντάει κα-νείς πολλά καταστήματα που πουλάνε οικοδομι-κά υλικά, έπιπλα και ηλεκτρικές συσκευές. Στιςφαρδιές λεωφόρους συνωστίζονται τα 4Χ4. Ιρα-κινοί από ολόκληρη τη χώρα έρχονται στην πόληγια να ψωνίσουν ή να διασκεδάσουν. Εδώ συρ-ρέουν επίσης Λιβανέζοι επιχειρηματίες, Τούρκοιέμποροι και Ινδοί ξενοδοχοϋπάλληλοι, αναζητώ-ντας ευκαιρίες πλουτισμού.Η ασφάλεια που προσφέρει και το χρήμα από

το πετρέλαιο μετέτρεψαν αυτήν τη σκονισμένηκαι πληκτική επαρχία, που υπήρξε στο παρελθόντο Ιρακινό Κουρδιστάν, σε ένα ειρηνικό καταφύ-γιο, σε μια περιοχή που είναι πολύ της μόδαςστην ευρύτερη περιφέρεια. Ωστόσο, παρ’ όλητην ευημερία, υπάρχει και η άλλη όψη του νομί-σματος. Η εξάρτηση από το πετρέλαιο οδήγησετις αρχές να παραμελήσουν τη γεωργία: πλέον, τομεγαλύτερο ποσοστό των τροφίμων είναι εισα-

γόμενα. Επιπλέον, οι ανισότητες αυξάνονται.Η ιστορία έχει ταλαιπωρήσει πολύ τους Κούρ-

δους. Μετά την πτώση της οθωμανικής αυτοκρα-τορίας, όταν οι μεγάλες ευρωπαϊκές δυνάμειςσχεδίασαν τα νέα σύνορα, κανείς δεν έλαβε υπό-ψη τους Κούρδους, οι οποίοι έμειναν δίχως κρά-τος, διασκορπισμένοι σε τέσσερις χώρες: Ιράν,Ιράκ, Συρία και Τουρκία [1]. Ο ιστορικός ΤζαμπάρΚαντίρ εξηγεί ότι, «για πρώτη φορά στη σύγχρο-νη εποχή, η ιστορία δίνει στους Κούρδους μια ευ-καιρία. Όλα ξεκίνησαν με την ιρακινή εισβολήστο Κουβέιτ, το 1990, και με την κουρδική ιντι-φάντα (εξέγερση) που ακολούθησε. Η απαγόρευ-ση πτήσεων που επέβαλαν οι Ηνωμένες Πολιτεί-ες στην αεροπορία του Σαντάμ Χουσέιν μετέτρεψετην περιοχή σε ασφαλές καταφύγιο, προστατευ-μένο από τις επιθέσεις της κεντρικής εξουσίας.Όλα αυτά κατέστησαν δυνατή την εκλογή ενόςΚοινοβουλίου, όσο κι αν οι συνθήκες εξακολου-θούσαν να είναι δύσκολες, δεδομένου ότι το κα-θεστώς του Σαντάμ Χουσέιν συνέχιζε να βρίσκε-ται στην εξουσία». Για πρώτη φορά, οι Κούρδοιτου Ιράκ είχαν για σύμμαχο μια μακρινή δύναμη,και μάλιστα υπερδύναμη: τις Ηνωμένες Πολιτεί-ες.Το 2003, η εισβολή των Αμερικανών στο Ιράκ

και η ανατροπή της δικτατορίας του κόμματοςΜπάαθ επέτρεψαν στους πεσμεργκά (Κούρδουςμαχητές) να κινηθούν προς τον Νότο και να κατα-λάβουν ένα μέρος από το οπλοστάσιο του Σα-ντάμ. Η αναγνώριση, από το Σύνταγμα του 2005,του καθεστώτος του Κουρδιστάν ως αυτόνομηςπεριοχής ενθάρρυνε τις ελπίδες και τις διεκδική-σεις των Κούρδων και στις υπόλοιπες γειτονικές

χώρες. Η δημιουργία μιας κουρδικής περιοχήςστην οποία έχει αναγνωριστεί επίσημα η αυτονο-μία, το Κοινοβούλιο και η ύπαρξη των πεσμερ-γκάμετέτρεψε το Ιρακινό Κουρδιστάν σε κομβικόπαράγοντα ολόκληρης της κουρδικής πολιτικήςκαι σε σημαντικό παράγοντα στην πολιτική σκη-νή της Μέσης Ανατολής.Τη στιγμή που ο αμερικανικός στρατός ανέτρε-

πε το καθεστώς του Σαντάμ Χουσέιν, οι Κούρδοιτου Ιράκ αποτελούσαν τη μοναδική οργανωμένηπολιτικοστρατιωτική δύναμη στη χώρα. Συνε-πώς, ήταν σε θέση να προσφέρουν σημαντικήυποστήριξη στα στρατεύματα που εισέβαλαν στηχώρα. Έτσι, οι Κούρδοι αποτέλεσαν τον κεντρικόπυρήνα του νέου εθνικού στρατού. Γι’ αυτόνακριβώς τον λόγο πολλοί σημαντικοί πολιτικοίηγέτες του Ιράκ είναι κουρδικής καταγωγής: οπρόεδρος της χώρας, Τζαλάλ Ταλαμπανί, ουπουργός Εξωτερικών, Χοσιάρ Τζεμπαρί, και οαρχηγός του γενικού επιτελείου, στρατηγός Μπα-μπακέρ Τζεμπαρί.Όμως, η παρουσία τους στη Βαγδάτη δεν με-

ταφράστηκε σε πραγματική πολιτική επιρροή.Αυτό αποκαλύφθηκε κατά τη διάρκεια της κρίσηςπου ξέσπασε τον Νοέμβριο του 2012 ανάμεσαστον πρωθυπουργό Νούρι Αλ Μαλίκι και στιςκουρδικές αρχές. Τον Ιούλιο του 2012, ο Αλ Μα-λίκι είχε δημιουργήσει μια νέα στρατιωτική δύ-ναμη με την ονομασία Διεύθυνση ΕπιχειρήσεωνΤζίλα (Djilla). Ο επικεφαλής της, στρατηγόςΑμπντελαμίρ Αλ Ζαγντί, έστειλε μονάδες πεζικούκαι τεθωρακισμένων στις περιοχές νότια του Κιρ-κούκ και, στη συνέχεια, τον Μάρτιο του 2013,στην επαρχία του Σιντζάρ, της οποίας ο πληθυ-

σμός αποτελείται κατά κύριο λόγο από Κούρδουςκαι Γεζιδί [2]. Η κουρδική ηγεσία ανησύχησε κιέστειλε στην περιοχή χιλιάδες πεσμεργκά. Υπάρ-χει ακόμα ο φόβος ότι αυτές οι εξελίξεις μπορούννα πυροδοτήσουν μια νέα σύγκρουση, καθώς οιδιαπραγματεύσεις ανάμεσα στις δύο πλευρές δενέχουν οδηγήσει σε καμία λύση.Η διαμάχη για το Κιρκούκ αποτελεί κληρονο-

μιά της μπααθικής περιόδου, όταν η Βαγδάτηπροωθούσε την πολιτική του εξαραβισμού τηςπεριοχής, η οποία, όχι μόνο έχει στρατηγικό χα-ρακτήρα, αλλά και κρύβει στο υπέδαφός της το10% των αποθεμάτων υδρογονανθράκων τηςχώρας. 300.000 Κούρδοι, καθώς επίσης καιΧαλδαίοι και Γεζιδί, διώχθηκαν από τη γη τουςκαι στη θέση τους εγκαταστάθηκαν αραβικές φυ-λές. Ορισμένοι από τους έποικους κατάγονταναπό την περιοχή του Ανμπάρ, ενώ άλλοι ήταν Σι-ίτες από τις νότιες περιοχές της χώρας. Μετά τηναμερικανική εισβολή, οι πεσμεργκά πήραν τονέλεγχο αυτών των περιοχών. Το άρθρο 140 τουνέου Συντάγματος της χώρας συνιστά τη «διόρ-θωση» των αδικιών του παρελθόντος και θεσπί-ζει κίνητρα και οικονομικά βοηθήματα για να εν-θαρρύνει τους Άραβες εποίκους να επιστρέψουνστην περιοχή απ’ όπου κατάγονται. Μετά τηνολοκλήρωση της διαδικασίας, θα έπρεπε ναπραγματοποιηθεί απογραφή, η οποία και θααποτελούσε το πρελούδιο για τη διεξαγωγή δη-μοψηφίσματος με το οποίο θα αποφασιστεί κατάπόσον αυτή η περιοχή θα ενσωματωθεί στοΚουρδιστάν. Αν και η διεξαγωγή του είχε προ-βλεφθεί για το 2007, αναβλήθηκε επ’ αόριστον.Η κατάσταση που επικρατεί στο Κιρκούκ απο-

ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ ΣΤΟ ΙΡΑΚ,ΔΙΑΠΡΑΓΜΑΤΕΥΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΑ

Ιστορική ευκαιρία για τους Κούρδους

ΚΑΖΑΚΣΤΑΝ

ΙΡΑΝΙΡΑΚ

ΣΑΟΥΔΙΚΗΑΡΑΒΙΑ

ΙΟΡΔΑΝΙΑ

ΣΥΡΙΑ

ΤΟΥΡΚΙΑ

ΛΙΒΑΝΟΣ

ΙΣΡΑΗΛ

ΠΑΛΑΙΣΤΙΝΗ

ΓΕΩΡΓΙΑ

ΡΩΣΙΑ

ΑΖΕΡΜΠΑΪΤΖΑΝΑΡΜΕΝΙΑ

ΤΟΥΡΚΜΕΝΙΣΤΑΝ

ΟΥΖΜΠΕΚΙΣΤΑΝ

ΚΥΠΡΟΣ

Άγκυρα

Βαγδάτη

Τεχεράνη

Δαμασκός

ΤαμπρίζΒαν

Μπινγκέλ

ΜοσούληΣιντζάρ

Κιρκούκ Μασχάτ

ΑσγκαμπάτΚΑΣΠΙΑ

ΘΑΛΑΣΣΑ

ΜΑΥΡΗ

ΘΑΛΑΣΣΣΑ

Chiraz

Χαλέπι

ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ

ΕρεβάνΜπακού

Τμπιλίσι

Γιουμουρταλίκ

Σιίρτ

Σαναντάζ

Κερμαντσά

Ερμπίλ

Σουλεϊμανίγια

Χαλάμπζα

Μαχαμπάντ

Άγκρι

Μαρντίν

Ερτζουρούμ

Καρς

Ούρφα

Μαλάτια

Σίβας

Νακιτσεβάν(Αζερμπαϊτζάν)

Υψίπεδα τουΚαραμπάχ

Ντιγιαρμπακίρ

Chiraz

Πηγές: Κουρδικό Ινστιτούτο Παρισίου, Mehrad R. Izady, Πανεπιτήμιο Columbia, Νέα Υόρκη.

Βόρρας

0 200 400 km

Νότος (ή σορανί)

Ντιμιλί (ή ζαζακί)Παλαβανί

Γκορανί (επίσης λακί και χιουραμί)

Μικτές περιοχές

Κουρδικές γλώσσεςΚουρμάντσι

* Ο Vicken Cheterian είναι δημοσιογράφος, συγγρα-φέας του War and Peace in the Caucasus: EthnicConflict and The New Geopolitics, ColumbiaUniversity Press, Νέα Υόρκη, 2012.

5/29Η ΑΥΓΗ

ΚΥΡΙΑΚΗ 11 AYΓΟΥΣΤΟΥ 2013

τελεί το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα τηςαντιπαράθεσης που υπάρχει ανάμεσα σε Κούρ-δους και Άραβες, ανάμεσα στη Βαγδάτη και στοΕρμπίλ. Η πόλη αποτελεί μέρος των διαφιλονι-κούμενων εδαφών που εκτείνονται προς τον Νό-το, μέχρι τις επαρχίες του Σαλαχεντίν και της Ντι-γιάλα. Η αστυνομία έχει περάσει στα χέρια τωνΚούρδων και η περιοχή ελέγχεται πολιτικά απότην Πατριωτική Ένωση του Κουρδιστάν (UPK),της οποίας ηγείται ο Ταλαμπανί. Παράλληλα, εκείεξακολουθούν να σταθμεύουν μονάδες τουστρατού της κεντρικής κυβέρνησης. Η παραμικρήκίνηση των στρατευμάτων δημιουργεί ανησυχίεςστο Ερμπίλ, το οποίο ανησυχεί επίσης και για ταπανάκριβα οπλικά συστήματα που διαπραγμα-τεύεται να αγοράσει η Βαγδάτη από τη Μόσχα.

Από την άλλη πλευρά, η κουρδική περιοχήβρίσκεται σε αντιπαράθεση με τη Βαγδάτη για τοκαθεστώς των πεσμεργκά. Κατά τη γνώμη της, οιμαχητές αποτελούν μέρος του εθνικού αμυντικούδυναμικού. Συνεπώς, θα έπρεπε να χρηματοδο-τούνται και να εφοδιάζονται με βαρύ οπλισμόαπό το ιρακινό κράτος, ενώ παράλληλα θα διατη-ρούν την αυτονομία τους. Η Βαγδάτη απορρίπτειτην τελευταία άποψη και επιθυμεί να τους θέσειυπό τις διαταγές της κεντρικής διοίκησης των ενό-πλων δυνάμεων.

Τέλος, υπάρχει διαμάχη και για τα έσοδα πουαποφέρουν το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο. ΤοΚουρδιστάν θα έπρεπε να λαμβάνει το 17% τουπροϋπολογισμού του κράτους, ο οποίος τροφο-δοτείται κατά κύριο λόγο από το πετρέλαιο, τοοποίο αποτελεί την πηγή της ευημερίας τωνΚούρδων, αλλά και τον μοναδικό ομφάλιο λώροπου ενώνει τις κουρδικές περιοχές με το υπόλοι-πο Ιράκ. Η Βαγδάτη κατηγορεί την ηγεσία του Ερ-μπίλ ότι δεν σέβεται τους κανόνες των συμφω-νιών και ότι από τις εξαγωγές υδρογονανθράκωνπρος την Τουρκία επωφελείται μονάχα το ίδιο,καθώς δεν εισφέρει αυτά τα έσοδα στον κεντρικόπροϋπολογισμό. Ωστόσο, σε κάθε περίπτωση, οιπόροι είναι περιορισμένοι, δεδομένου ότι η πα-ραγωγή του Κουρδιστάν δεν ξεπερνάει τις300.000 βαρέλια ημερησίως.

Το γεγονός ότι δεν έχει δοθεί κάποια λύση σεαυτές τις συγκρούσεις οφείλεται εν μέρει στηνολοένα μεγαλύτερη εχθρότητα που υπάρχει ανά-μεσα στον Ιρακινό πρωθυπουργό, Αλ Μαλίκι,και στον πρόεδρο της κουρδικής περιφέρειας,Μασούντ Μπαρζανί. Ο τελευταίος διαδραμάτισεκομβικό ρόλο στην απόπειρα της αντιπολίτευσηςστο Κοινοβούλιο να ανατρέψει τον Αλ Μαλίκι, τονΙούνιο του 2012. Ο ελιγμός απέτυχε, αλλά προ-κάλεσε εντάσεις ανάμεσα στους δύο άνδρες. ΤοΕρμπίλ ασκεί σφοδρότατη κριτική στον Ιρακινόπρωθυπουργό.

Δεν θα πρέπει να υποτιμούμε τους φόβουςπου αφυπνίζει στο εσωτερικό της κουρδικής κοι-νότητας η στρατιωτική πίεση της κεντρικής κυ-βέρνησης. Και τώρα έχουν και νέους λόγους ναφοβούνται: οποιαδήποτε ένοπλη σύγκρουσηστην περιοχή του Κιρκούκ θα έβλαπτε την οικο-νομία του Κουρδιστάν, θα σήμαινε τον τερματι-σμό των επενδύσεων και θα έδιωχνε τις πολυε-θνικές εταιρείες.

Τουλάχιστον, οι πιέσεις που ασκεί η κεντρικήκυβέρνηση συνέβαλαν στο να υπάρξει ενωτικόκλίμα ανάμεσα στους κουρδικούς πολιτικούςσχηματισμούς, των οποίων οι διαιρέσεις είναιθρυλικές. Ακόμα κι ο πρόεδρος Ταλαμπανί, οοποίος ωστόσο είναι πάντα πρόθυμος να δια-πραγματευθεί με τα αραβικά κόμματα, αναγκά-στηκε να ασκήσει σφοδρή κριτική στην κυβέρνη-ση της Βαγδάτης, απαιτώντας την απόσυρση τωνστρατευμάτων της και τη διάλυση της ΔιοίκησηςΕπιχειρήσεων Τζίλα. Και η κοινωνία συσπειρώ-

θηκε και πάλι, ακριβώς τη στιγμή που είχε αρχί-σει να βαθαίνει το χάσμα ανάμεσα στην ιθύνου-σα τάξη, που πλούτισε απότομα εκμεταλλευόμε-νη τα έσοδα του πετρελαίου, και στον υπόλοιποπληθυσμό: τον Μάρτιο του 2011, τη στιγμή πουο αραβικός κόσμος ξεσηκωνόταν, οργανώθηκανδιαδηλώσεις που είχαν στόχο κρατικά κτήρια στηΣουλεϊμανίγια και στο Κουτ.

Οι εντάσεις με τη Βαγδάτη είχαν ως αποτέλε-σμα την απρόσμενη προσέγγιση του Κουρδιστάνμε την Τουρκία. Το 2003, η Τουρκία είχε αντιτα-χθεί στην αμερικανική εισβολή στο Ιράκ, καθώςφοβόταν ότι η ανατροπή του καθεστώτος του Σα-ντάμ Χουσέιν θα οδηγούσε στη δημιουργίακουρδικού κράτους, γεγονός που θα αναπτέρω-νε τις ελπίδες του μεγάλου κουρδικού πληθυ-σμού της Τουρκίας, ο οποίος προβάλλει σημαντι-κή αντίσταση στις τουρκικές αρχές από το 1984,οπότε και ξέσπασε η εξέγερση του ΕργατικούΚόμματος του Κουρδιστάν (ΡΚΚ).

Το διεθνές εμπόριο του Κουρδιστάν διεξάγεταιμέσω Τουρκίας και οι τουρκικές επιχειρήσειςεπενδύουν μαζικά στο Κουρδιστάν, καθώς επι-θυμούν να επωφεληθούν από το πετρέλαιο τηςπεριοχής του Κιρκούκ, η οποία, παρά την πα-ρουσία μονάδων του εθνικού ιρακινού στρατού,βρίσκεται ντε φάκτο κάτω από τον έλεγχο τωνκουρδικών αρχών. Ενώ αρχικά η Τουρκία ήτανιδιαίτερα εχθρική απέναντι στους κουρδικές αρ-χές, συνειδητοποίησε και αποδέχθηκε τη νέα κα-τάσταση και βρήκε στο πρόσωπο του Μπαρζανίέναν αξιόπιστο συνομιλητή. Αν και παραδοσια-κά εμφανιζόταν ως ο υπερασπιστής της τουρκμε-

νικής κοινότητας του Ιράκ, πλέον εμφανίζεται καιως ο κυριότερος υποστηρικτής της αυτονομίαςτων Κούρδων που ζουν σε αυτήν τη χώρα. Ενώτα διεθνή μέσα ενημέρωσης εστιάζουν την προ-σοχή τους στην επιρροή που αποκτά το Ιράν στοΙράκ, η Βαγδάτη ανησυχεί κυρίως για την αυξα-νόμενη επιρροή της Άγκυρας σε ορισμένες πολι-τικές προσωπικότητες της χώρας, κυρίως σε σου-νίτες πολιτικούς: ο πρώην αντιπρόεδρος, ΤαρέκΑλ Χασεμί, ο οποίος κατηγορήθηκε για διασυν-δέσεις με την τρομοκρατία, κατέφυγε στην Τουρ-κία.

Οι εντάσεις μεταξύ Βαγδάτης και Ερμπίλ θέ-τουν τον Ταλαμπανί και το κόμμα του σε δυσχερήθέση. Πράγματι, το UPK, το δεύτερο μεγαλύτεροκόμμα μετά το Δημοκρατικό Κόμμα του Κουρδι-στάν (PDK), διατηρούσε ανέκαθεν καλές σχέσειςμε το Ιράν. Βρέθηκε λοιπόν να συμμετέχει ενεργάστον άξονα Τεχεράνης - Βαγδάτης, ενώ το PDKκλίνει ολοένα περισσότερο υπέρ της προσέγγισηςμε την Τουρκία. Όμως, η κακή κατάσταση τηςυγείας του Ταλαμπανί δεν του επιτρέπει πλέον ναδιαδραματίζει τον ρόλο του ειρηνοποιού στηνπολιτική σκηνή.

Ωστόσο, το μέλλον των Κούρδων του Ιράκ θαεξαρτηθεί επίσης και από τη μάχη στη Συρία. ΟιΚούρδοι της Συρίας δείχνουν έτοιμοι να δρέψουντους καρπούς της επανάστασής τους. Κι αυτοίεπίσης έχουν υποστεί την κακομεταχείριση τουμπααθικού καθεστώτος, το οποίο, διακατεχόμε-νο από τον αραβικό εθνικισμό, αρνήθηκε να ανα-γνωρίσει την ταυτότητά τους. Περιθωριοποιήθη-καν πολιτικά και οικονομικά. Από περίπου εκατό

χιλιάδες Κούρδες αφαιρέθηκε η συριακή ιθαγέ-νεια και το καθεστώς μετέφερε αραβικές φυλέςκαι τις εγκατέστησε στις περιοχές όπου ζούσαν.Κι όταν, το 2004, ξέσπασε η εξέγερση του ΝτεΐρΕζ Ζορ, σε μια συμπλοκή φιλάθλων ποδοσφαιρι-κών ομάδων, η καταστολή υπήρξε αγριότατη.Επίσης, απαγορευόταν στους Κούρδους της Συ-ρίας να διδάσκουν τη γλώσσα τους, τη στιγμήπου ορισμένες άλλες μειονότητες που ήταν εγκα-τεστημένες στην ευρύτερη περιοχή (για παρά-δειγμα, οι Αρμένιοι και οι Χαλδαίοι) είχαν το δι-καίωμα να λειτουργούν τα δικά τους σχολεία.Απαγορευόταν επίσης ο δημόσιος εορτασμόςτου Νεβρόζ, της κουρδικής Πρωτοχρονιάς. Ταονόματα των πόλεων και των χωριών εξαραβί-στηκαν, ενώ από τα σχολικά εγχειρίδια εξαλεί-φθηκε κάθε αναφορά στην κουρδική ταυτότητα.

Ωστόσο, παράλληλα, η Συρία δεν δίστασε ναδεχθεί στο έδαφός της Κούρδους μαχητές απόγειτονικές χώρες, έτσι ώστε να είναι σε θέση ναασκεί πιέσεις στη Βαγδάτη και στην Άγκυρα. Άλ-λωστε, ο Ταλαμπανί ίδρυσε, το 1975, την οργά-νωσή του στη Δαμασκό, στην οποία και διέμεινεγια μεγάλο χρονικό διάστημα. Όμως, στουςΚούρδους της Συρίας, τη μεγαλύτερη απήχησηκαι διείσδυση έχει ένα άλλο κόμμα, το οποίο ήρ-θε από τον Βορρά: το ΡΚΚ.

Οι κουρδικές περιοχές της Συρίας δεν υπήρξανη εστία της σημερινής εξέγερσης που συγκλονίζειτη χώρα. Αν και πραγματοποιήθηκαν ορισμένεςμεγάλες διαδηλώσεις στο Καμεχλιγιέ -τη σημα-ντικότερη κουρδική πόλη της Συρίας- οι Κούρδοιδεν συμμετείχαν στην ένοπλη φάση της επανά-

Άγκυρα

Βαγδάτη

ΤεχεράνηΔαμασκός

Ερεβάν

Μπακού

Τμπιλίσι

ΚΑΖΑΚΣΤΑΝ

ΙΡΑΝ

ΤΟΥΡΚΙΑ

ΛΙΒΑΝΟΣ

ΙΟΡΔΑΝΙΑ

ΠΑΛΑΙΣΤΙΝΗ

ΙΣΡΑΗΛ

ΣΑΟΥΔΙΚΗΑΡΑΒΙΑ

ΓΕΩΡΓΙΑ

ΡΩΣΙΑ

ΑΖΕΡΜΠΑΪΤΖΑΝ

ΤΟΥΡΚΜΕΝΙΣΤΑΝ

ΚΥΠΡΟΣ

ΑΡΜΕΝΙΑ

ΙΡΑΚΣΥΡΙΑ

ΚασπίαΘάλασσα

ΜαύρηΘάλασσα

Μεσόγειος

Ταμπρίζ

Βαν

Μπινγκέλ

ΜοσούληΣιντζάρ

ΚιρκούκΝτομίζ

Χαλέπι

ΑφρίνΧΑΤΑΪ

BEKAA

ΣΑΛΑΧΕΝΤΙΝ

ΣΙΝΤΖΑΡΟΡΗ

ΚΑΝΤΙΛ

ΑΝΜΠΑΡ

ΝΤΙΓΙΑΛΑ

Ντεΐρ Εζ-Ζορ

ΚαμεχλιγιέΑμούντα Ντερίκ/

Αλ-ΜαλικιγιάνΡας Αλ-ΆινΓιουμουρταλίκ

ΣιίρτΝτιγιαρμπακίρ

Σαναντάζ

Κερμαντσά

Βασόρα

Νασιρίγια

Κουτ

Ερμπίλ

Σουλεϊμανίγια

Χαλάμπτζα

Μαχαμπάντ

Άγκρι

Μαρντίν

Ερζουρούμ

Καρς

ΟύρφαΆιν Αλ-Αράμπ

Μαλάτια

Σίβας

ΑΜΠΧΑΖΙΑ

ΝΟΤΙΑ ΟΣΕΤΙΑ

200 km0

Ζώνες κουρδικού πληθυσμού

Κουρδική Δημοκρατία του Μαχαμπάντ (1946-1947)Ιρακινό Κουρδιστάν

«Κόκκινο Κουρδιστάν» (Αζερμπαϊτζάν 1923-1929)

Πειράματισμοί αυτονομίας

Όρια της Συνθήκης των Σεβρών το 1920

Όρια προτεινόμενα από την κουρδική αντιπροσωπείαστη συνδιάσκεψη ειρήνης στο Παρίσι το 1919

Όρια προτεινόμενα από την κουρδική αντιπροσωπείαστην πρώτη συνοδο των Ηνωμένων Εθνών στο Σαν Φρανσίσκο το 1945

Πηγές: Κουρδικό Ινστιτούτο Παρισίων ,Mehrad R. Izady, πανεπιστήμιο Columbia,Νέα Υόρκη, 1998.

LE MONDEdiplomatiqueEΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ

στασης. Τον Αύγουστο του 2011, την εποχή πουη αντιπολίτευση προχωρούσε στον σχηματισμότου Εθνικού Συριακού Συμβουλίου (CNS), οιΚούρδοι ζήτησαν την πανηγυρική αναγνώρισηόλων των δεινών που υπέστησαν στο παρελθόν,καθώς και δεσμεύσεις για την αναγνώριση τηςπολιτιστικής τους ταυτότητας και της πολιτικήςτους αυτονομίας. Το CNS θεώρησε τα αιτήματαενδείξεις σοβινισμού και κάλεσε τους Κούρδουςνα ενταχθούν στο επαναστατικό κίνημα. Όσο γιατην επίλυση των προβλημάτων που τους απα-σχολούν, θα την αναλάβει η μελλοντική δημο-κρατική Συρία. Καθώς η αναγγελία της ίδρυσηςτου CNS πραγματοποιήθηκε στην Κωνσταντινού-πολη και η βάση του Ελεύθερου Συριακού Στρα-τού (ASL) βρίσκεται στην τουρκική επαρχία Χα-τάι, οι Κούρδοι της Συρίας -οι οποίοι πρόσκεινταιστο ΡΚΚ- υποπτεύονται ότι η αντιπολίτευση χει-ραγωγείται από την Άγκυρα.

Όσο για την κυβέρνηση της Δαμασκού, φρό-ντισε να αποφύγει το άνοιγμα νέου μετώπου σταβορειοανατολικά της χώρας. Το 2011, αναγνώρι-σε την ιθαγένεια 300.000 Κούρδων και τους χο-ρήγησε τα ανάλογα έγγραφα, ενώ απελευθέρω-σε και αρκετούς πολιτικούς κρατούμενους. Βέ-βαια, αυτό δεν σήμανε και τον τερματισμό της κα-ταστολής που υφίστανται οι Κούρδοι ακτιβιστές,όπως αποδεικνύεται και από την υπόθεση Μα-χάαλ Τάμο, ο οποίος δολοφονήθηκε τον Οκτώ-βριο του 2011 μέσα στο σπίτι του.

Καθ’ όλη τη διάρκεια της ιστορίας τους, οιΚούρδοι της Συρίας δεν διεκδίκησαν ποτέ την αυ-τονομία τους από τη Δαμασκό, επειδή οι κοινό-τητές τους είναι αρκετά διασκορπισμένες. Αυτόείχε ως αποτέλεσμα να επηρεάζονται από τα δύοισχυρότερα κουρδικά κινήματα της περιοχής,του Βορρά (Τουρκία) και της Ανατολής (Ιράκ). Τοπρώτο συριακό κόμμα που πρόβαλε την κουρδι-κή του ταυτότητα υπήρξε το Δημοκρατικό Κόμματης Ένωσης (PYD), προσκείμενο στο ΡΚΚ, τοοποίο επωφελήθηκε από την ισχυρή παρουσίατου τελευταίου στη χώρα.

Το ΡΚΚ ιδρύθηκε το 1978 στην Άγκυρα, απόΚούρδους φοιτητές. Μερικά χρόνια μετά τοστρατιωτικό πραξικόπημα του 1980, άρχισε τονένοπλο αγώνα ενάντια στο τουρκικό κράτος. Υπο-στηρίχθηκε από τη Δαμασκό, όπου και κατέφυγεο ιστορικός ηγέτης της οργάνωσης, ΑμπντουλάχΟτσαλάν, και δημιούργησε στρατόπεδα εκπαί-δευσης στην κοιλάδα της Μπεκάα στον Λίβανο,σε μια περιοχή η οποία εκείνη την εποχή βρισκό-ταν υπό συριακό έλεγχο. Το ΡΚΚ είχε τη δυνατό-τητα να στρατολογεί ελεύθερα μαχητές ανάμεσαστον κουρδικό πληθυσμό της Συρίας: οι νέοι πουεντάσσονταν στις ένοπλες ομάδες του ΡΚΚ απαλ-λάσσονταν από την υποχρεωτική στρατιωτικήθητεία. Αν και οι εκτιμήσεις ποικίλλουν, υπολο-γίζεται ότι 7.000-10.000 Κούρδοι βρήκαν τονθάνατο πολεμώντας κάτω από τη σημαία τουΡΚΚ, ενώ, ακόμα και σήμερα, το ένα τρίτο τωνμαχητών της οργάνωσης που στρατοπεδεύουνστα όρη του Βόρειου Ιράκ είναι συριακής κατα-γωγής.

Το 1998, όταν η Συρία απειλήθηκε με πόλεμοαπό την Τουρκία, έκλεισε τις βάσεις του ΡΚΚ καιαπέλασε τον ηγέτη του, ο οποίος τελικά συνελή-φθη από Τούρκους πράκτορες στην Κένυα. Στησυνέχεια, η κατάσταση άλλαξε εντυπωσιακά. ΗΔαμασκός προχώρησε στη σύσφιγξη των σχέσε-ών της με την Άγκυρα και φυλάκισε εκατοντάδεςμέλη του ΡΚΚ. Το ΡΚΚ ήταν ιδιαίτερα εξασθενη-μένο μετά τη σύλληψη του ηγέτη του και οι μαχη-τές του αποσύρθηκαν στα όρη Καντίλ, στο Βορει-οανατολικό Ιράκ. Όλα τα κράτη της περιοχής εξα-πέλυσαν ανθρωποκυνηγητό εναντίον των μελώντου ΡΚΚ. Όμως, όπως λέει και μια παλιά κουρδι-

κή παροιμία, «το βουνό είναι ο μόνος φίλος τουΚούρδου».

Ωστόσο, οι αραβικές επαναστάσεις άλλαξαν σεεντυπωσιακό βαθμό την κατάσταση. Στα τέλη του2011, εκατοντάδες μαχητές του PKK-PYD κατέ-βηκαν από τα βουνά και κατέλαβαν θέσεις στηΒόρεια Συρία, την οποία και αποκαλούν «ΔυτικόΚουρδιστάν». Όταν το καλοκαίρι του 2012 ξέ-σπασαν οι μάχες της Δαμασκού και του Χαλεπί-ου, το καθεστώς δεν μπορούσε πλέον να ελέγξειτο σύνολο της επικράτειας και οι κυβερνητικέςδυνάμεις αποσύρθηκαν από ορισμένες κουρδι-κές πόλεις. Τον Ιούνιο του 2012, οι μαχητές τουPYD ελέγχουν την Ντερίκ Αλ Μαλικιγιάν, την ΑϊνΑλ Αράμπ, την Αμούντα και την Αφρίν. Όπως μαςεξηγεί ο Χουσέιν Κοζέρ, εκπρόσωπος του PYD,«το καθεστώς είναι τελειωμένο, η παρουσία τουεξασθενεί μέρα με τη μέρα. Συνεπώς, δεν μπο-ρούμε να συνάψουμε καμία συμμαχία μαζί του».Κατά τη γνώμη του, όλοι όσοι κατηγορούν τοPYD για συνενοχή με τη Δαμασκό, «παίζουν τοπαιχνίδι της Άγκυρας. Εκατοντάδες Κούρδοι μάρ-τυρες πέθαναν από βασανιστήρια στις φυλακέςτου μπααθικού καθεστώτος».

Η επίδειξη δύναμης του PYD ανησύχησε ταυπόλοιπα συριακά κόμματα και αναζωπύρωσετις ανησυχίες της Άγκυρας. Με τη βοήθεια τωνιρακινών κουρδικών αρχών, τα δεκαέξι κουρδι-κά κόμματα της Συρίας που έχουν συμπτυχθείστο Εθνικό Κουρδικό Συμβούλιο (KNC) συγκρό-τησαν τις δικές τους ένοπλες δυνάμεις, στρατολο-

γώντας μαχητές ανάμεσα στους χιλιάδες νεαρούςΚούρδους που είχαν λιποτακτήσει από τον συ-ριακό στρατό και είχαν καταφύγει στο στρατόπε-δο Ντομίζ, στο Βόρειο Ιράκ.

Έτσι, οι αξιωματικοί των πεσμεργκά κατόρθω-σαν να στρατολογήσουν περίπου 1.600 άνδρεςκαι τους εκπαιδεύουν με σκοπό -όπως έχει δη-λώσει ο Μπαρζανί- «να διαδραματίσουν ρόλοστη Συρία όταν το καθεστώς θα έχει καταρρεύσει,αφήνοντας πίσω του κενό εξουσίας». Λόγω τωνφόβων που προκαλεί το ενδεχόμενο μιας σύ-γκρουσης ανάμεσα στο PYD και στους Κούρδουςαντιπάλους του, ο πρόεδρος του Κουρδιστάνανέλαβε ρόλο μεσολαβητή στις δύο συναντήσειςπου πραγματοποιήθηκαν στο Ερμπίλ, τον Νοέμ-βριο του 2012. Οι προσπάθειες κατέληξαν στηδημιουργία της Ανώτατης Επιτροπής του Κουρ-διστάν, οργάνου που θα αναλάβει τον συντονι-σμό των πολιτικών και στρατιωτικών δραστηριο-τήτων του PYD και του KNC. Αν και οι σχέσειςανάμεσά τους εξακολουθούν να είναι τεταμένες,για την ώρα δεν έχει σημειωθεί κανένα επεισόδιομεταξύ τους.

Ο δεύτερος κίνδυνος συνίσταται στο ενδεχό-μενο πολέμου ανάμεσα στους Κούρδους μαχητέςκαι στους Σύριους εξεγερμένους. Ήδη, έχουν ση-μειωθεί αρκετά επεισόδια στο Αφρίν και στο Χα-λέπι, στη συνοικία Ασραφιγιέχ. Το σοβαρότεροέλαβε χώρα στο Ρας Αλ Αΐν, τον Νοέμβριο του2012. Επί τρεις ημέρες, οι Κούρδοι μαχητές συ-γκρούονταν με τις ταξιαρχίες των ισλαμιστών της

Γκουράμπα Αλ Χαμ και του Μετώπου Αλ Νούσ-ρα. Ακολούθησε ανακωχή, η οποία δεν τηρήθη-κε, και τον Ιανουάριο του 2013 ξέσπασαν και πά-λι βίαιες συγκρούσεις. Ακολούθησε δεύτερη κα-τάπαυση του πυρός, μετά από παρέμβαση δια-φόρων προσωπικοτήτων και κυρίως του αντι-φρονούντος Μισέλ Κίλο.

Εάν το PKK-PYD κατορθώσει να ελέγξει τιςκουρδικές περιοχές της Συρίας, υπάρχει ο κίνδυ-νος να βρεθούν περικυκλωμένες από δύο αντα-γωνιστικές δυνάμεις: την Τουρκία στον Βορρά καιτους Σύρους εξεγερμένους στον Νότο. Όμως, αυ-τές οι περιοχές αποτελούν μια μακρόστενη λωρί-δα, η οποία δεν ενδείκνυται για ανταρτοπόλεμο.Συνεπώς, οι Κούρδοι της Συρίας βρίσκονταιμπροστά σε ένα δίλημμα. Η απάντηση σε αυτό τοδίλημμα μπορεί να γίνει γι’ αυτούς ευκολότερηαπό τις διαπραγματεύσεις που διεξάγονται ανά-μεσα στο ΡΚΚ και στην Άγκυρα. Την 1η Ιανουα-ρίου του 2013, τα τουρκικά μέσα ενημέρωσηςαποκάλυψαν την ύπαρξη διαπραγματεύσεωνανάμεσα στον Οτσαλάν και στις τουρκικές μυστι-κές υπηρεσίες. Απ’ ό,τι φαίνεται, οι διαπραγμα-τεύσεις έχουν προχωρήσει σημαντικά, ενώ προ-σκλήθηκαν οι Κούρδοι βουλευτές του τουρκικούΚοινοβουλίου να επισκεφθούν τον Οτσαλάν στηφυλακή όπου κρατείται, γεγονός που αποτελείεπιβεβαίωση της πρόθεσης της Τουρκίας να δια-πραγματευθεί. Στις 9 Ιανουαρίου του 2013, τρειςγυναίκες μέλη του ΡΚΚ -μεταξύ των οποίων και ηΣακίν Κανσίζ, συνιδρύτρια του κόμματος- δολο-φονήθηκαν στο Παρίσι. Κουρδικές πηγές θεω-ρούν ότι οι φόνοι πραγματοποιήθηκαν από πλη-ρωμένους δολοφόνους, των οποίων οι εντολείςαποσκοπούσαν στο ναυάγιο των διαπραγματεύ-σεων. Η κηδεία των τριών γυναικών έλαβε χώραστο Ντιγιαρμπακίρ, τη μεγάλη κουρδική πόλη τηςΝοτιοανατολικής Τουρκίας, παρουσία μεγάλουπλήθους. Τα πανό που κρατούσαν οι διαδηλωτέςδεν καλούσαν σε εκδίκηση, αλλά ζητούσαν ειρή-νη.

Παρά τις προαναφερθείσες δολοφονίες, οιδιαπραγματεύσεις μεταξύ Άγκυρας και ΡΚΚ συ-νεχίστηκαν. Στις 21 Μαρτίου, την ημέρα τηςκουρδικής Πρωτοχρονιάς, διαβάστηκε μπροστάσε μεγάλο πλήθος που είχε συγκεντρωθεί στοΝτιγιαρμπακίρ η επιστολή του Οτσαλάν με τηνοποία ανακοίνωνε «τον τερματισμό του ένοπλουαγώνα». Ο φυλακισμένος ηγέτης ζήτησε επίσηςαπό τους αντάρτες του ΡΚΚ να καταθέσουν ταόπλα. Οι αρχηγοί των ανταρτικών ομάδων σταόρη Καντίλ ανήγγειλαν αμέσως ότι οι μαχητέςτους -των οποίων ο αριθμός υπολογίζεται στους3.500- θα άρχιζαν την αναδίπλωσή τους.

Τα γεγονότα φαίνονται πολύ περισσότερο πε-ρίεργα, εάν σκεφθεί κανείς ότι το 2012 υπήρξε τοέτος όπου κλιμακώθηκε η δράση του ΡΚΚ. Κατάτη γνώμη ορισμένων, οι διαπραγματεύσεις συν-δέονται με τις εκλογικές φιλοδοξίες του Ταγίπ Ερ-ντογάν, ο οποίος επιθυμεί να εμφανιστεί ως ισχυ-ρός πρόεδρος που εμπνέει τον σεβασμό. Ωστό-σο, είναι δύσκολο να προβλέψει κανείς εάν οιδύο συνομιλητές θα κατορθώσουν να υπερπη-δήσουν το πλήθος των εμποδίων και την αμοι-βαία καχυποψία. Όπως και να έχει το πράγμα,αυτές οι εξελίξεις θα έχουν επίσης συνέπειες καιγια το μέλλον της Συρίας, στην οποία εντείνονταιοι μάχες.

[1] Στην Τουρκία ζουν 20 εκατομμύρια Κούρδοι, στοΙράκ 5, στη Συρία περίπου 2 εκατομμύρια και στο Ιράνσχεδόν 8 εκατομμύρια.[2] Οι Γεζιδί είναι οπαδοί μιας μονοθεϊστικής θρησκείαςκαι μιλάνε μια κουρδική διάλεκτο.

Ποικιλία και διαιρέσειςΟι Κούρδοι είναι διασκορπισμένοι σε τέσσερις χώρες της Μέσης

Ανατολής: το Ιράν, την Τουρκία, το Ιράκ και τη Συρία. Ο αριθμός τους

κυμαίνεται από 25 έως 37 εκατομμύρια, σύμφωνα με εκτιμήσεις.

ΤΟΥΡΚΙΑ:Περίπου 20 εκατ. άτομα ζουν κυρίως στα ανατολικά εδάφη της χώρας,παρ’ όλο που πολλοί έχουν μεταναστεύσει στις μεγάλες πόλεις της Δύσης. Ηκοινοβουλευτική τους εκπροσώπηση εξασφαλίζεται από το Κόμμα για την Ειρήνηκαι τη Δημοκρατία (BDP), το οποίο διαθέτει είκοσι βουλευτές και πρόσκειται στοPKK. Ο ηγέτης του, Αμπντουλάχ Οτσαλάν, ξεκίνησε διαπραγματεύσεις από τηφυλακή με την κυβέρνηση, για να τερματίσει τον ένοπλο αγώνα.

ΙΡΑΚ: Το ιρακινό Κουρδιστάν, το οποίο μετρά περίπου 5 εκατ. άτομα, είναι μιαομοσπονδιακή πολιτική οντότητα, αναγνωρισμένη από το Σύνταγμα, το οποίοεγγυάται την αυτονομία της. Τα δύο μεγάλα κόμματα που κυριαρχούν είναι τοΔημοκρατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (PDK), του οποίου ηγέτης είναι ο πρόεδρος τηςπεριοχής, Μασούντ Μπαρζανί, και η Πατριωτική Ένωση του Κουρδιστάν (UPK), τηςοποίας ηγείται ο πρόεδρος του Ιράκ, Τζαλάλ Ταλαμπανί.

ΣΥΡΙΑ:Η κουρδική κοινότητα αγγίζει τα 2 εκατ. άτομα, τα οποία ζουν διασπαρμένα,κυρίως στα βορειοανατολικά εδάφη της χώρας. Το Δημοκρατικό Κόμμα της Ένωσης(PYD), που πρόσκειται στο PKK, είναι το κόμμα με τη μεγαλύτερη επιρροή. Υπάρχειεπίσης το Εθνικό Συμβούλιο Κούρδων, το οποίο πρόσκειται στον Μπαρζανί και τοοποίο συγκεντρώνει 16 κόμματα. Το Συμβούλιο μαζί με το PYD αποτελούν τηνΎπατη Επιτροπή του Κουρδιστάν.

ΙΡΑΝ: Τα περίπου 8 εκατ. Κούρδοι της χώρας συμμετείχαν στην επανάσταση του1979, αλλά αργότερα αντιστάθηκαν στο καθεστώς. Η οργάνωσή τους, τοΔημοκρατικό Κόμμα του Κουρδιστάν του Ιράν (PDKI), η οποία ιδρύθηκε το 1945,αγωνίζεται για την περιφερειακή ανεξαρτησία και το λαϊκό κράτος. Είναι όμωςαποδυναμωμένη πλέον από την καταστολή. Από το 2004, μια οργάνωση πουπρόσκειται στο PKK, το Κόμμα για μια Ελεύθερη Ζωή στο Κουρδιστάν (PJAK), ηγείταιτων ένοπλων επιχειρήσεων. Οι βάσεις της οπισθοφυλακής της βρίσκονται στοΙρακινό Κουρδιστάν.

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΒΑΣΙΛΗΣ ΠΑΠΑΚΡΙΒΟΠΟΥΛΟΣ

7/31Η ΑΥΓΗ

ΚΥΡΙΑΚΗ 11 AYΓΟΥΣΤΟΥ 2013

σηλυτισμός ούτε η βούλησή τους να εφαρμό-σουν τη σαρία που ενόχλησαν τους Αιγύπτιους.Ο απολογισμός τους στον τομέα αυτόν είναι μάλ-λον πενιχρός, κάτι που τους προσάπτει, άλλωστε,το ισχυρό σαλαφιστικό κόμμα Αλ-Νουρ. Στηνπραγματικότητα, αυτό που εξέπληξε πολλούςήταν η ανεπάρκεια και η ανικανότητά τους ναπροωθήσουν μεταρρυθμίσεις. Οι Αδελφοί Μου-σουλμάνοι, μια συντηρητική οργάνωση, σεβά-στηκαν την καθεστηκυία τάξη και δεν κατάφεραννα δημιουργήσουν τις συμμαχίες που θα επέτρε-παν τον μετασχηματισμό του κρατικού μηχανι-σμού -του στρατού, της αστυνομίας ή της δικα-στικής εξουσίας- ο οποίος παρέμεινε πιστός στοπαλαιό καθεστώς.Απέναντι στο κοινωνικό κίνημα και τα συνδι-

κάτα, η στάση των Αδελφών Μουσουλμάνων θύ-μισε τα χρόνια του Μουμπάρακ. «Στο Κοινοβού-λιο οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι καταψήφισαν νο-μοσχέδιο για εργασιακά θέματα που θα επέτρεπετο δικαίωμα ίδρυσης ανεξάρτητων σωματείωνμέσα από ελεύθερες εκλογές. Πρότειναν να ‘ρυθ-μίζονται’ οι απεργίες και τάχθηκαν στο πλευρότων εργοδοτών κατά τη διάρκεια των άγριωναπεργιών που συνεχίστηκαν μετά την εκδίωξη

του Μουμπάρακ. Στις αρχές του καλοκαιριού, ηΑίγυπτος μπήκε ξανά στη μαύρη λίστα της Διε-θνούς Οργάνωσης Εργασίας για μη συμμόρφω-ση προς τις συμβάσεις που έχει υπογράψει. (...) Ηκυβέρνηση Μόρσι αγνόησε τις δικαστικές απο-φάσεις για επανέλεγχο αρκετών περιπτώσεωνιδιωτικοποίησης δημόσιων επιχειρήσεων έναντιπολύ χαμηλού τιμήματος», σημειώνει το αμερι-κανικό περιοδικό Merip.Απομονωμένος, ο πρόεδρος Μόρσι παγιδεύ-

τηκε, τον Νοέμβριο του 2012, όταν προχώρησεσε συνταγματική διακήρυξη, με την οποία συ-γκέντρωνε όλες τις εξουσίες. Μην μπορώντας νατην εφαρμόσει, κινητοποίησε τις πολιτοφυλακέςτου και προσπάθησε να τοποθετήσει δικούς τουανθρώπους, δίνοντας λαβή να τον κατηγορήσουνγια «κομματικοποίηση» του κράτους - κατηγορίαπου, ωστόσο, δεν ευσταθούσε, καθώς οι κρατι-κοί θεσμοί δεν βρίσκονταν υπό τον έλεγχό του.Θα ήταν, όμως, αφελές να θεωρήσει κανείς ότι ηεξέγερση υπήρξε αποτέλεσμα μόνο της απόρρι-ψης αυτής.Οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι βρέθηκαν αντιμέ-

τωποι με μια εκστρατεία αποσταθεροποίησηςενορχηστρωμένη από το παλαιό καθεστώς: διά-λυση του εκλεγμένου Κοινοβουλίου, άρνηση τηςαστυνομίας να επιβάλει τη δημόσια τάξη και ναπροστατεύσει τα γραφεία τους, αθώωση των

αξιωματούχων της εποχής Μουμπάρακ από τηΔικαιοσύνη. Τον Μάιο του 2013, η οργάνωση«Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα» κατέτασσε τηναιγυπτιακή κυβέρνηση στη λίστα των «διωκτών»της ελευθερίας του Τύπου (χαρακτηρισμό πουδεν είχε ποτέ χρησιμοποιήσει για το καθεστώςΜουμπάρακ). Την ίδια στιγμή, σύμφωνα με τηνιστοσελίδα The Arabist (30 Ιουνίου), είχε τεθεί σελειτουργία ένας «αδυσώπητος μηχανισμός δαι-μονοποίησης στα μέσα ενημέρωσης και απονο-μιμοποίησης της κυβέρνησης Μόρσι, που έφτα-νε πολύ πέρα από τα λάθη για τα οποία ο ίδιος οπρόεδρος έχει την ευθύνη. Όποιος παρακολου-

θήσει CBC, ONTV, Al-Qahira, Wal-Nas και άλλαδορυφορικά κανάλια ή διαβάσει υστερικές εφη-μερίδες, όπως η Al-Destour, η Al-Watan ή η Al-Tahrir (και, τώρα τελευταία, και η Al-Masri Al-Youm), βομβαρδίζεται από μια διαρκή προπα-γάνδα κατά του Μόρσι».Η αντιπολίτευση, ενωμένη στους κόλπους του

Μετώπου Εθνικής Σωτηρίας, συμμετείχε στην εκ-στρατεία αυτή και δεν δίστασε να συμμαχήσει μετο παλαιό καθεστώς. Όπως διαπίστωνε ο αρθρο-γράφος Εσάμ Αλ-Αμίν την προηγουμένη της 30ήςΙουνίου, «στην ιδεολογική μάχη μεταξύ παλαιώνσυμμάχων επαναστατών, οι ‘fouloul’ (οι ‘πριν’,υπέρμαχοι του παλαιού καθεστώτος) κατάφεραννα ανασυγκροτηθούν και να γίνουν σημαντικοίπαράγοντες δίπλα στις κοσμικές οργανώσεις πουαντιτίθενται στους Αδελφούς Μουσουλμάνουςκαι τους ισλαμιστές. Πρόσφατα, ο Μοχάμεντ Ελ-Μπάραντεϊ δήλωσε έτοιμος να δεχτεί στο κόμματου όλα τα στελέχη του Εθνικού ΔημοκρατικούΚόμματος του Μουμπάρακ, ενώ ο Χαμντίν Σα-μπάχι (που είχε έρθει τρίτος στις προεδρικέςεκλογές και αναφέρεται στον νασερισμό) διαβε-βαίωνε ότι η μάχη κατά των ‘fouloul’ έμπαινε τώ-ρα σε δεύτερο πλάνο, καθώς ο κύριος αντίπαλοςήταν οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι και οι ισλαμι-στές σύμμαχοί τους». Ο θαυμασμός του Σαμπάχιγια τον στρατό φαίνεται να τον οδήγησε σε αλλα-γή πορείας, η οποία μοιάζει ακόμα πιο παράξενηεάν ληφθεί υπόψη ότι, στις βουλευτικές εκλογές,το κόμμα του είχε συμμαχήσει με τους ΑδελφούςΜουσουλμάνους.Πίσω από την ειδυλλιακή εικόνα ανοργάνω-

των νέων ανθρώπων που ανατρέπουν έναν«ισλαμιστή δικτάτορα» διαγράφεται ένας πολύλιγότερο φωτεινός πίνακας. Ο Μαχμούντ Μπα-

ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΣΕΛΙΔΑ 1

Η ανατροπή του Μόρσι δεν

διεύρυνε την πολυφωνία των

μέσων ενημέρωσης στην Αίγυπτο.

Το αντίθετο: έξι κανάλια

απαγορεύτηκαν, δημοσιογράφοι

συνελήφθησαν, τα ξένα μέσα

ενημέρωσης καταγγέλθηκαν

στους ίδιους τόνους που τα

κατήγγειλε ο επίσημος Τύπος επί

Μουμπάρακ

Η επανάσταση στη σκιά των στρατιωτικών

ΑΙΓΥΠΤΟΣ: ΚΑΤΑΣΤΟΛΗ ΤΩΝ ΑΔΕΛΦΩΝΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΩΝ, ΚΡΙΣΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΙΣΛΑΜ

LE MONDEdiplomatique

LE MONDEdiplomatique

ντρ, ένας από τους ιδρυτές του κινήματος Ταμα-ρόντ, μπορεί να υπερηφανεύεται -αφέλεια ήβλακεία;- ότι, στην πρώτη τους συνάντηση, οεπικεφαλής των ενόπλων δυνάμεων υποχώρη-σε μπροστά στην επίπληξή του: «Σας το λέω, εί-στε ο αρχηγός των ενόπλων δυνάμεων, αλλά οαιγυπτιακός λαός είναι ο επικεφαλής σας και σαςδιατάζει να ταχθείτε αμέσως στο πλευρό του καιζητά πρόωρες εκλογές». Επιδεικνύοντας μεγα-λύτερο ρεαλισμό, μία γυναίκα που συμμετείχεστο κίνημα εξηγεί ότι αποσύρθηκε όταν είδε γύ-ρω της πρόσωπα που γνώριζε «ότι ήταν‘fouloul’» ή που «δικαιολογούσαν τις ενέργειεςτης Κρατικής Ασφάλειας».Χίλια και ένα στοιχεία αποδεικνύουν ότι το κί-

νημα προετοιμαζόταν εδώ και καιρό από τονστρατό, με εγγυήσεις από τη Σαουδική Αραβία,την κρατική ασφάλεια και τους «fouloul». Ο δι-σεκατομμυριούχος Ναγκίμπ Σαουίρις, συνδεδε-μένος με το παλαιό καθεστώς, αναγνώρισε ότιχρηματοδότησε τα στελέχη του κινήματος Ταμα-ρόντ, «χωρίς οι ίδιοι να το γνωρίζουν», ενώ ηΤαχάνι Ελ-Τζεμπάλι, πρώην αντιπρόεδρος τουΑνώτατου Συνταγματικού Δικαστηρίου, εξηγού-σε πώς τα βοήθησε να καταστρώσουν μια στρα-τηγική που θα υποχρέωνε τον στρατό να επέμ-βει. Η ίδια η Ελ-Τζεμπάλι, στήριγμα του καθε-στώτος Μουμπάρακ, δήλωνε ότι θα έπρεπε οικάτοχοι πτυχίων να διαθέτουν περισσότερες ψή-φους στις εκλογές. Και, ως εκ θαύματος, μετά τηνπτώση του Μόρσι, οι ελλείψεις σε διάφορα είδη,κυρίως στη βενζίνη, σταμάτησαν, ενώ οι αστυ-νομικοί βγήκαν ξανά στους δρόμους.Αμφιβάλλει κανείς βάσιμα, ωστόσο, ότι οι

αστυνομικοί θα προστατεύσουν τις γυναίκες:στις 3 Ιουλίου, ημέρα που ανατράπηκε ο Μόρσι,γύρω στις εκατό σεξουαλικές επιθέσεις και βια-σμοί έγιναν στην πλατεία Ταχρίρ. Άλλωστε, δενήταν ο στρατηγός Αμπντέλ Φάταχ Αλ-Σίσι, ο νέοςισχυρός άνδρας του καθεστώτος, που εξυμνού-σε τα «τεστ παρθενίας» που πραγματοποιούσε οστρατός σε διαδηλώτριες, τον Ιανουάριο-Φε-βρουάριο του 2011;Η ανατροπή του Μόρσι δεν διεύρυνε την πο-

λυφωνία των μέσων ενημέρωσης στην Αίγυπτο.Το αντίθετο: έξι κανάλια απαγορεύτηκαν, δημο-σιογράφοι συνελήφθησαν, τα ξένα μέσα ενημέ-ρωσης καταγγέλθηκαν στους ίδιους τόνους πουτα κατήγγειλε ο επίσημος Τύπος επί Μουμπά-ρακ. Η διατήρηση του υπουργείου Ενημέρωσηςδεν προμηνύει τίποτε καλό. Ενώ τα κρατικά μέσαενημέρωσης αρνούνται να καλύψουν τις διαδη-λώσεις που οργανώνουν οι Αδελφοί Μουσουλ-μάνοι -στις οποίες συμμετέχουν εκατοντάδες χι-λιάδες άνθρωποι-, η συντριπτική πλειονότητατων δημοσιογράφων υποτάσσεται στον, εθνικι-στικών τόνων, επίσημο λόγο. Πρέπει, ωστόσο,να διαβάσει κανείς την εξαιρετική και θαρραλέατοποθέτηση του διάσημου κωμικού Μπασέμ Γι-ουσέφ, ο οποίος, αν και δηλωμένος εχθρός τωνΑδελφών Μουσουλμάνων, καταγγέλλει τηναπανθρωπιά που εξαπλώνεται σε ευρύτερα κοι-νωνικά στρώματα.Χαρακτηριστική περίπτωση: η κάλυψη της κα-

ταστολής της συγκέντρωσης που οργάνωσαν οιΑδελφοί Μουσουλμάνοι, στις 8 Ιουλίου, μπρο-στά στην έδρα της δημοκρατικής φρουράς, όπουτουλάχιστον 50 άνθρωποι σκοτώθηκαν. Ότανρωτήθηκε για την υπερβολική χρήση βίας, ο εκ-πρόσωπος του στρατού απάντησε, χωρίς να γε-λάσει (ή να κλάψει): «Ποια ‘υπερβολική χρήσηβίας’; Θα ήταν υπερβολική εάν είχαμε σκοτώσειτριακόσια άτομα». Η αγγλόφωνη ιστοσελίδαMada Masr, μία από τις ελάχιστες που δεν έχουνγλιστρήσει στην προπαγάνδα, δημοσίευσε μαρ-τυρίες - κόλαφο για τον στρατό, ιδιαίτερα τα πλά-

να σκηνοθέτη που εργαζόταν για κανάλι της αντι-πολίτευσης, τα οποία έδειχναν στρατιώτες να πυ-ροβολούν χωρίς κανέναν λόγο. Το βίντεο αυτόγρήγορα αποσύρθηκε από την ιστοσελίδα,«αναμένοντας την επίσημη θέση του στρατού».Άρθρο που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Al-Chourouk και περιείχε μαρτυρίες αρκετών κα-τοίκων της συνοικίας, οι οποίοι επιβεβαίωνανότι ο στρατός πρώτος άνοιξε πυρ, εξαφανίστηκεκαι αυτό.Όλες οι εξουσίες βρίσκονται πλέον στα χέρια

του Άντλι Μανσούρ, μέλους του Ανώτατου Συ-νταγματικού Δικαστηρίου και προέδρου τουγια... σαρανταοκτώ ώρες. Ο άνθρωπος αυτός,του οποίου η σταδιοδρομία είναι συνδεδεμένημε το παλαιό καθεστώς και τη Σαουδική Αραβία,όπου εργάστηκε για πάνω από δέκα χρόνια, θέ-

σπισε έναν «οδικό χάρτη», μια συνταγματικήδιακήρυξη που του δίνει όλες τις εκτελεστικέςκαι νομοθετικές αρμοδιότητες και προβλέπειεκλογές σε έξι μήνες. Ορισμένα επίμαχα άρθρατου προηγούμενου Συντάγματος καταργήθηκαν:ο συμβουλευτικός ρόλος του ισλαμικού Πανεπι-στημίου Al-Azhar στην επεξεργασία των νομο-σχεδίων, ο περιορισμός του συνδικαλιστικούπλουραλισμού κ.τλ. Ο στρατός, όμως, μένειεκτός κάθε πολιτικού ελέγχου. Κατά παράδοξοτρόπο, στον θρησκευτικό τομέα, η νέα διατύπω-ση που υιοθετήθηκε αποτελεί οπισθοχώρηση,καθώς «οι αρχές της σαρία» παραμένουν «κύ-ρια πηγή της νομοθεσίας», αλλά, αυτή τη φορά,προσδιορίζεται ότι πρέπει να είναι σύμφωνες μετη σουνιτική παράδοση. Η παράγραφος αυτήέφερε σε πολύ δύσκολη θέση το Μέτωπο Εθνι-κής Σωτηρίας, το οποίο την καταδίκασε, πριν, τε-λικά, υπαναχωρήσει. Το κίνημα Ταμαρόντ, απότην πλευρά του, έχει ξεκινήσει εκστρατεία για νατεθούν εκτός νόμου οι Αδελφοί Μουσουλμάνοικαι τα σαλαφιστικά κόμματα - τα οποία αντιπρο-σωπεύουν, με τους πιο συντηρητικούς υπολογι-σμούς, το ένα τρίτο του πληθυσμού !Η νέα κυβέρνηση επιβεβαίωσε τον ρόλο -

κλειδί του στρατηγού Αλ-Σίσι, ο οποίος διορί-στηκε αντιπρόεδρος της κυβέρνησης, αλλά πα-ραμένει και υπουργός Άμυνας. Στην κυβέρνησηκυριαρχούν, στον οικονομικό τομέα, υπέρμαχοιτου φιλελευθερισμού και αρκετά πρόσωπα τουπαλαιού καθεστώτος. Η τοποθέτηση ενός επικε-φαλής ανεξάρτητου συνδικάτου στη θέση τουυπουργού Εργασίας αποτελεί το μοναδικό καλόνέο.Για πολύ καιρό, η κοινή γνώμη αναρωτιόταν

εάν μια κυβέρνηση των Αδελφών Μουσουλμά-νων θα ήταν «δρόμος χωρίς επιστροφή». Τοερώτημα που τίθεται πλέον είναι εάν, μετά τηνανατροπή του εκλεγμένου προέδρου, η Αίγυ-πτος θα ξανακάνει ελεύθερες εκλογές. Μολονό-τι ορισμένοι αξιωματούχοι, όπως ο Ελ-Μπαρα-

ντέι, δηλώνουν ότι είναι απαραίτητο να συμμε-τέχουν και οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι στην πο-λιτική διαδικασία, παραμένουν βουβοί μπροστάστην καταστολή και τις διώξεις από την κρατικήασφάλεια και τον στρατό, εκτός κάθε νομιμότη-τας, εναντίον των μελών της Αδελφότητας, ταοποία χαρακτηρίζονται «τρομοκράτες» από ταμέσα ενημέρωσης.Πώς να εξηγηθεί αλλιώς η έναρξη έρευνας για

την απόδραση του Μόρσι και αρκετών ηγετικώνστελεχών των Αδελφών Μουσουλμάνων από τιςφυλακές Ouadi Al-Natroun, κατά τη διάρκειατου ξεσηκωμού του Ιανουαρίου - Φεβρουαρίου2011; Εδώ και μήνες, στον Τύπο, που τροφοδο-τείτο με διαρροές από τις moukhabarat (υπηρε-σίες πληροφοριών), πολλαπλασιάζονταν οι«αποκαλύψεις» για το συγκεκριμένο συμβάν, μεισχυρισμούς, μάλιστα, ότι τους Αδελφούς Μου-σουλμάνους είχαν βοηθήσει η Χαμάς, η Χεζ-μπολάχ και η Αλ-Κάιντα - γεγονός που πυροδο-τεί μια άγρια αντιπαλαιστινιακή και εθνικιστικήεκστρατεία. Μήπως είναι ζήτημα χρόνου και ηενοχοποίηση μελών των Αδελφών Μουσουλμά-νων επειδή απαίτησαν την παραίτηση του Μου-μπάρακ;Πρόκειται, άραγε, για προσπάθεια να εξωθη-

θούν οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι στη βία -ακόμηκαι να την προκαλέσουν- για να δικαιολογηθεί ηεπαναφορά της κατάστασης έκτακτης ανάγκηςστο όνομα του «πολέμου κατά της τρομοκρα-τίας»; Η αστάθεια στη Χερσόνησο του Σινά, ηοποία δεν ξεκίνησε επί προεδρίας Μόρσι, θαχρησιμεύσει ως πρόσχημα; Ό,τι κι αν γίνει, δενθα υπάρξει πολιτική ομαλότητα χωρίς τη συμμε-τοχή όλων των δυνάμεων, δηλαδή και των ισλα-μιστών και των Αδελφών Μουσουλμάνων, οιοποίοι θα πρέπει να αντλήσουν τα διδάγματα τηςαποτυχίας τους και να γυρίσουν τη σελίδα τηςπαρανομίας.

Η νέα κυβέρνηση επιβεβαίωσε

τον ρόλο - κλειδί του στρατηγού

Αλ-Σίσι, ο οποίος διορίστηκε

αντιπρόεδρος της κυβέρνησης,

αλλά παραμένει και υπουργός

Άμυνας. Στην κυβέρνηση

κυριαρχούν, στον οικονομικό

τομέα, υπέρμαχοι του

φιλελευθερισμού και αρκετά

πρόσωπα του παλαιού

καθεστώτος

8/32Η ΑΥΓΗ

ΚΥΡΙΑΚΗ 11 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 2013

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΧΑΡΗΣ ΛΟΓΟΘΕΤΗΣ