Le˙en is-Soçjetà MuΩikali San Lawrenz · Prova ta’ kemm il-festa f’din il-Belt kienet ©a...

Le˙en is-Soçjetà MuΩikali

San LawrenzBelt Vittoriosa A.D. 1883

Óar©a Nru 104 Marzu - April 2018

S o ç j e t à M u Ω i k a l i S a n L a w r e n zBel t V i t to r iosa

MARZU - APRIL 2018 Óar©a Nru. 104 3

Il-Kelma tal-President

Bdejna bl-attivitajiet li ©ew im˙ejjija biex infakkru l-135 sena anniversarju

mit-twaqqif tal-Banda u bdejna bil-kbir g˙aliex g˙al darb’o˙ra morna bil-Banda barra minn xtutna, din id-darba g˙all-Festa ta’ San Mauro ©ewwa Viagrande, Sqallija. Kienet esperjenza sabi˙a fejn kemm il-bandisti kif ukoll dawk kollha li akkumpanjaw lill-Banda kellhom kliem ta’ tif˙ir g˙all-organizazzjoni li kellna tul l-erbat ijiem. Il-Banda Vittoriosana San Lawrenz kellha wkoll kliem ta’ tif˙ir mill-Awtoritajiet ta’ Viagrande u mill-pubbliku in ©enerali g˙all-eΩekuzzjoni kemm tal-marçi kif ukoll tal-programm muΩikali. Ng˙id prosit lis-Segretarju li flimkien mal-Viçi-President ˙adu ˙sieb jorganizzaw din l-attivita`. B˙alissa qieg˙ed ji©i finalizzat il-programm u dak kollhu li hu neçessarju g˙al meta l-Associazione Culturale Musicale Bandistica Synphonica Citta’ di Viagrande ser tkun fostna fil-©ranet tal-festa ta’ San Lawrenz. Din il-banda ser tkun qed tag˙mel Ωew© servizzi fil-festa u ninsab konvint li wara li attendejna g˙all-programm muΩikali meta konna Viagrande, din il-banda ser tkompli tkabbar iç-çelebrazzjonijiet tal-Festa tag˙na.Din is-sena ˙afna mill-membri ˙allsu l-menswalita` matul ix-xahar ta’ Jannar. Nappella lil dawk il-ftit li ta’ kull sena jdumu biex i˙allsu l-menswalita` sabiex javviçinaw xi membru tal-kumitat u j˙allsu s-s˙ubija ta’ din is-sena. Tajjeb ng˙id li ma jkollniex laqg˙a tal-Kumitat li fiha ma jkunx hemm talba g˙al membri ©odda u ˙afna drabi jkunu aktar minn wie˙ed jew tnejn. Dan jimlina bil-kura©© u jawgura tajjeb g˙all-futur tas-Soçjeta` bit-tama li jkun hemm min minnhom jit˙ajjar li jid˙ol fil-Kumitat. B’dspjaçir ng˙id li fl-a˙˙ar ta’ Jannar kellna r-riΩenja tal-Kaxxier, u sfortunatament din hi kariga li mhux façli ssib min jid˙ol g˙aliha. Il-˙ajja tal-lum qieg˙da tag˙mila aktar diffiçli biex wie˙ed jid˙ol fil-Kumitat u jag˙ti ˙inu volontarjament. Mill-esperjenza tieg˙i li ili nservi fil-Kumitat tal-KaΩin g˙al g˙exieren ta’ snin, u fejn g˙amilt ˙afna sagrifiççji l-aktar bir-responsabbilta` li kelli fix-xoghol, tg˙allimt ˙afna u g˙andi sodisfazzjon ta’ dak kollhu li g˙amilt. G˙alhekk nag˙mel appell lil dawk li g˙andhom il-˙ajra biex jid˙lu fil-Kumitat biex ma jiddejqux javviçinawni. Ix-xog˙ol fuq il-pro©etti ppjanati miexi u qed nittamaw li sa qabel l-G˙id, is-Sala tal-Arkivju jkollha l-iskirting u l-wall paper f’postu biex wara jibda x-xog˙ol fuq iΩ-Ωebg˙a tal-bankun u l-vetrini tal-bandalori u, kif ukoll l-induratura tal-iskultura tal-bankun. Nittama wkoll li anke l-intrata tkun lesta mit-tik˙il u bl-ewwel passata taΩ-Ωebg˙a. Dwar il-bini tal-kmamar fil-bit˙a nterna huwa ma˙sub li f’April ikollna l-permess tal-PA sabiex jinbeda x-xog˙ol. Hemm ˙afna xog˙ol ie˙or li qieg˙ed isir u g˙alhekk qieg˙ed nitlob aktar g˙ajnuna mill-membri g˙aliex il-membri tal-Kumitat di©a` huma mg˙obbija bix-xog˙ol.Il-preparamenti tal-Banda g˙all-Festi tal-Ìimg˙a Kbira u l-G˙id bdew ukoll

b i l - K u n ç e r t i g˙all-Programm m t e l l a ’ m i l l -bandisti tal-post nhar Óadd i l-Palm filg˙odu. Barra minn hekk, beda wkoll ix-xog˙ol fuq il-Wirja Getsemani eΩattament fuq l-iskala tas-sena l-o˙ra, ji©ifieri mnaqqsa minn dak li kien isir fil-passat min˙abba l-ispazju. Rigward il-purçissjoni tal-Ìimg˙a l-Kbira, jidher li dan l-a˙˙ar ©ie diskuss u deçiΩ tibdil fir-rotta tal-purçissjoni tal-Ìimg˙a l-Kbira ming˙ajr l-ebda konsultazzjoni mal-Kumitat tal-KaΩin tal-Banda San Lawrenz, li fl-a˙˙ar mill-a˙˙ar huwa l-akbar kontributur fil-festi tal-Ìimg˙a l-Kbira u l-G˙id permezz tas-servizzi tal-banda. Jidher li l-˙sieb hu li meta l-purçissjoni tasal lura fil-pjazza, din tibqa’ sejra g˙al Triq il-Kardinal u x-xatt ta’ San Lawrenz sal-Knisja. Sar ukoll il-˙sieb li l-Banda tkun fi Triq San Lawrenz takkumpanja l-˙ru© tal-vari minnflok bil-qieg˙da b˙as-soltu fil-pjazza. Min-na˙a tag˙na ma nistg˙ux naççettaw dan il-˙sieb, kemm min˙abba t-tip ta’ marçi li jindaqqu, li bil-fors il-banda trid tkun bil-qieg˙da g˙alihom, kif ukoll min˙abba li sa minn dejjem kien hemm din it-tradizzjoni li l-banda tkun armata fil-pjazza, liema tradizzjoni rridu li tinΩamm. Napprezzaw ukoll li kull tibdil propost u li jaffettwa lill-banda g˙andu jkun diskuss u kkonsultat mal-Kumitat tal-KaΩin, qabel ji©i deçiΩ. Wara bosta snin ta’ stennija, il-Kapitlu tal-Kolle©©jata ta’ San Lawrenz se jkollu ˙ames Kanoniçi effettivi ©odda u b’hekk ser ikollna b’kollox Arçipriet u tmien Kanoniçi. Prosit lill-Wisq Rev. Kan. Arçipriet li rnexxielu jikkonvinçi lill-Awtoritajiet tal-bΩonn li kellna biex il-Kolle©©jata ma tispiççax fix-xejn. Min-na˙a l-o˙ra nittama li dawn il-Kanoniçi jibdew jag˙tu servizz fil-parroçça kemm g˙all-funzjonijiet u aktar fis-sevizz tal-qrar. Mill-banda l-o˙ra nittama li l-Kanoniçi Onorarji jag˙tu servizz bil-preΩenza tag˙hom l-aktar fil-©ranet tal-Festa g˙aliex g˙andna min qatt ma deher fil-Festa la g˙at-transulazzjoni u lanqas g˙all-quddiesa ta’ nhar il-Festa jew fil-purçissjoni.Fis-sibt tal-karnival kellna ikla familjari fis-sala tal-Kunçerti fejn g˙al darb’o˙ra kellna konkorrenza mill-isba˙. Dawn l-ikliet ©ewwa l-KaΩin dejjem qed iΩidu l-popolarita` tag˙hom min˙abba l-kwalita` g˙olja tal-ikel bi prezz ra©onevoli g˙all-a˙˙ar, flimkien ma’ atmosfera tajba. Barra minnhekk, sar investiment f’aççessorji ©odda b˙al m’huma chafers, u l-containers tal-bΩar u l-mel˙ fuq l-imwejjed li taw dehra a˙jar u iktar professjonali. L-attivita` li jmiss hija l-Cold Buffet ta’ wara l-quddiesa ta’ Sibt il-G˙id fejn niltaqghu flimkien fost id-daqq ta’ marçi brijuΩi u valzi, ikel tajjeb u xorb tal-okkaΩjoni. Nappella biex tattendu ˙alli tkomplu tg˙inu lis-Soçjeta` fil-pjanijiet tag˙ha. Nie˙u l-okkaΩjoni biex nawgura G˙id Qaddis lil kul˙add.

Lawrence V. Farrugia WerrejIl-Kelma tal-President………………3

Mill-Birgu tal-Img˙oddi.....................5

‘Alla tag˙na huwa ÓAJ’....................6

Geert Sciot.........................................6

Gioachino Antonio Rossini...........7/11

Suççess g˙all-Banda fi Sqallija..........8

Il-Banda fil-V18.................................9

G˙alina n-Nisa.................................10

Wiçç imb’wiçç ma’ A.Bugeja....12-14

EditurSimon Farrugia

RiklamiOscar Adami

Simon FarrugiaLawrence V. Farrugia

RitrattiMarco Avellino

Melvin DegiorgioAlenka Falzon

Noel GauciLawrence Parascandolo

Elton J. RandichAndrè Xuereb

Proof ReadingBjorn Callus

Ritratt Faççata

Il-Banda Vittoriosana San Lawrenz quddiem il-Katidral ta’ San Mauro,

Viagrande, Sqallija f’Jannar li g˙adda

Stampat

36, Triq San Pawl, VallettaTel: 2122 4607 Mob: 9987 0603E-mail: [email protected]

#ilbandatalbirgu


MARZU - APRIL 2018 Óar©a Nru. 104 5

Mill-Birgu tal-Img˙oddiAnton Attard

L-IΩvilupp ta’ din il-Belt

#ilbandatalbirgu

Lejn tmiem is-seklu g˙axra u l-bidu ta’ dak ta’ warajh, il-Birgu kien sempliçi villa©© Ωg˙ir bi ftit gabubi abitati

minn bdiewa, sajjieda u xi ba˙˙ara. IΩda meta ftit ftit, tul is-snin, in˙olqu nies tas-snajja u negozjanti li stag˙new, bdew i˙ossu li kien jixirqilhom g˙ixien iΩjed komdu, bdew jinbnew djar ©odda g˙al din il-klassi ©dida li bdiet titqies superjuri g˙all-kumplament tal-popolazzjoni, li l-g˙ixien tag˙ha kien mill-ba˙ar jew mill-˙amrija. Il-membri ta’ din il-klassi ©dida li n˙olqot bdew jibnu djarhom g˙all-kenn tal-Imdina u g˙all-kenn ta’ Kastell Sant’ An©lu. Fis-snin li ©ew wara, dan ©ieb mieg˙u l-bidu tal-iΩvilupp ta’ subborgi fir-Rabat u fil-Birgu. L-iΩvilupp tal-Birgu kien aktar img˙a©©el wara li, sa minn qabel is-seklu ˙mistax, infet˙et tarzna g˙all-bini tax-xwieni u qajl qajl minn villa©© b’sajjieda u bdiewa beda jinbidel f’çentru ta’ nies tas-snajja, negozjanti u ba˙˙ara ta’ fama li bnew djar li jixirqu l-klassi ©dida li bdiet titqies superjuri g˙all-bqija tal-abitanti bi stil ta’ ̇ ajja, pjuttost ta’ faqar, li g˙exu fiha tul sekli s˙a˙Mal-wasla tal-Ordni ta’ San Ìwann, kompla joktor l-iΩvilupp tal-borgo del castello, kif sar mag˙ruf il-Birgu ta’ dak iΩ-Ωmien, billi fejn ma sabux djar addattati g˙all-bere© tag˙hom bnew o˙rajn ©odda. Mal-Ordni kienu waslu erbat elef Rodjati li meta l-gΩira tag˙hom intreb˙et mit-Torok, g˙aΩlu li jmorru kull fejn marru l-Kavallieri biex finalment spiççaw fi gΩiritna. Il-biçça l-kbira fosthom g˙aΩlu li joqog˙du l-Birgu. Dan ikkawΩa problemi kbar fejn ser joqog˙du u l-Gran Mastru L’Isle Adam kien kostrett li jipprova jsolvi l-problema li n˙olqot permezz ta’ g˙add ta’ regolamenti. Fost dawn kien hemm li min kellu xi bini li kien spiçça nofs le˙ja, is-sid kellu jkompli jibni jew inkella ©ie obbligat li jbiegh lil min kien lest li jibni. Billi kien hemm o˙rajn li approfittaw ru˙hom u bdew jag˙mlu qlieg˙ billi jikru lil ˙addie˙or djar mikrija g˙andhom, il-Granmastru ordna li dan ma jibqax isir jekk mhux bil-permess tas-sid. Min ma sabx jixtri kellu jara kif jag˙mel biex fi Ωmien qasir kemm jista’ jkun jixtri l-art biex jibni fuqha. U b’hekk, il-Birgu inbidel mil-lejl g˙an-nhar tant li bl-iΩvilupp mg˙a©©el li se˙˙ sar mag˙ruf b˙ala Il-Belt il-Ìdida.Snin wara l-wasla tal-Ordni, il-Birgu ˙a dehera ©dida meta fuq ordni tal-Gran Mastru La Sengle, inbena il-Collacchio, li parti minnu g˙adha wieqfa sal-lum.Tul is-snin kompla tiela bini ©did, li ˙a post l-g˙elieqi u l-©onna, sakemm din il-belt ̇ adet id-dehra li kellha qabel il-gwerra li g˙addiet. Din kompliet tinbidel meta bini modern tela’ minflok dak li twaqqa mill-bombi tal-g˙adu fil-gwerra.

Il-Festa ta’ San Lawrenz f’Nofs is-Seklu Dsatax

Prova ta’ kemm il-festa f’din il-Belt kienet ©a fost l-akbar festi fi gΩiritna f’nofs is-seklu dsatax ne˙duha minn rapporti li deheru fil-©urnali ta’ dak iΩ-Ωmien. Per eΩempju, kien hemm elo©ju s˙i˙ g˙all-festa iççelebrata fl-1847. F’rapport minnhom, ©iet deskritta b˙ala l-aktar festa popolari tat-

Tlett Ibliet. Dak iΩ-Ωmien il-guoco di fuoco, li a˙na nsibuh b˙ala ©ig©ifogu, inkiteb li kien uniku, g˙ax sa dak iΩ-Ωmien, kompla l-korrispondent, imkien ma kien sar wie˙ed b˙alu. L-istess id-dwal, li dik il-˙abta kienu bil-fjakkli jew tazzi biΩ-Ωejt. Inkiteb li l-mixeg˙la kienet min fuq is-Sur tal-Miratur sal-abitazzjonijiet tal-Kalkara, b’dik ix-xaqliba tidher ˙u©©ie©a wa˙da.L-armar fil-knisja ukoll laqat il-g˙ajn tal-korrispondent. Kiteb li ma tistax tispjegah bil-kitba u ̇ ajjar lill-qarrejja biex imorru jaraw b’g˙ajnejhom stess. Fa˙˙ar ˙afna l-muΩika, li dik is-sena kienet tas-surmast Vincenzo Bugeja, li ddeskrivieha muΩika li trattab il-qlub tal-bronΩ. Jikkonferma li mieg˙u Bugeja kellu l-a˙jar muΩiçisti tal-mument, b˙al ma kienu l-Professur GM Spiteri, deskritt b˙ala l-uniku prim vjolin f’Malta, li s-solo tieg˙u tant ˙are© tajjeb li ma tixba tisimg˙u qatt. L-istess is-solijiet tat-tenur L. Grech, li l-kittieb stqarr li diffiçli tiddeskrivi il-˙lewwa tal-vuçi tieg˙u.Kien spiçça r-rapport tieg˙u billi ferah lill-Kanonku Bonomo, prokuratur tal-festa, li na˙seb Ωgur li kellu xi parentela mal-pittur ta’ xi xog˙lijiet fil-Knisja ta’ San Lawrenz, b˙al ma huma l-inkwatri tal-Via Sagra u dak ta’ San Alwi©i. Minn dak li bih temm ir-rapport tieg˙u to˙ro© çara r-rivalita` li kien hemm bejn l-ammiraturi tas-surmastrijiet Bugeja u Nani, li jidher li l-kittieb kien ma’ tal-ewwel. Kif ma nafux ng˙ixu ming˙ajr piki hux!


6 MARZU - APRIL 2018 Óar©a Nru. 104

G˙eΩieΩ ˙bieb tieg˙i tal-Birgu, il-Mulej jag˙tikom is-sliem.

Ftit ilu jien ©ejt inkarigat mill-provinçjal tieg˙i biex inkun kappillan fil-˙abs ta’ Kordin ma’ Ωew© kapuççini o˙ra. Nistqarr mag˙kom li din hija biçça xog˙ol delikata u iebsa ftit, imma bl-g˙ajnuna t’Alla mixjin. In˙ossni sejjer tajjeb mag˙hom u anki huma juruni rispett. Dan l-a˙˙ar wassaltilhom messa©© li xtaqt naqsmu mag˙kom. G˙idtilhom hekk:

TibΩg˙ux tersqu fuq Ìesu` u tpo©©u lilkom infuskom kif intom quddiemu. Anzi, ift˙u widnejkom darba g˙al dak li jrid jg˙idilkom fis-skiet ta’ qalbkom, u taraw kif jisraqilkom qalbkom b˙alma g˙amel ma’ tant nies li kellhom ix-xorti jiltaqg˙u mieg˙u darba g˙al dejjem. Hekk is-Samaritana meta ltaqg˙et mieg˙u fuq il-bir ta’ Ìakobb, g˙ax qralha qalbha, g˙arfet li fih sabet dak li kienet ilha tfittex. Ìw4. Hekk Ûakkew li b’kurΩita` tela’ ma’ tina selva©©a biex jara lil dan Ìesu` sew, u fera˙ meta b’sorpriΩa dar fuqu u wrieh li jrid jid˙ol f’daru jiekol mieg˙u. Lq19.

Hemm tant o˙rajn li sabu ru˙hom wiçç imb’wiçç ma’ dan il-bniedem u qalu: “Óadd qatt ma tkellem b˙alu dan!” Tafu g˙aliex? G˙ax Hu jaf x’hemm fil-qalb tal-bniedem u xejn m’hu mo˙bi g˙alih. Hu jaf lilkom aktar milli intom tafu lilkom infuskom. Dak li jg˙id mhux kliem fl-ajru, imma kliem li jg˙ati l-˙ajja u ˙ajja bil-kotra. Kliem li g˙andkom bΩonn g˙al qalbkom.

G˙eΩieΩ tieg˙i, f’qalbi u qalbkom hemm mo˙bija x-xbieha ta’ Ìesu` u s-sbu˙ija tieg˙u, li qalbkom stess ma tafx biha. Dan Ìesu` jrid jirxoxta minn ©o qalbkom din ix-xbieha tieg˙u b˙al minn ©o qabar, b˙al Ωerrieg˙a miΩrug˙a f’art tajba biex tag˙mel il-frott. Tafu g˙aliex? G˙ax Alla j˙obbna. Alla jg˙id hekk permezz tal-profeta Isaija: “Naqqaxtek fuq il-keffa ta’ jdejja!” “B˙alma missier jerfa’ lil ibnu hekk refg˙ek il-Mulej tul it-triq kollha li minnha g˙addejt” “G˙al ftit tlaqtek imma b’im˙abba bla qies jien ner©a’ ni©brok, ˙bejt wiççi g˙al ftit minnek, b’im˙abba ta’ dejjem in˙enn g˙alik” Is64,7. “Jistg˙u jit˙arrku l-muntanji jitheΩΩu l-g˙oljiet imma m˙abbti minn mieg˙ek ma tit˙arrikx” Is 64,10. Óbieb tieg˙i, nitlobkom titolbu g˙alija u ftakru f’dawn il-festi tal-Ìimg˙a l-Kbira u l-G˙id il-Kbir li Alla jaf bikom u j˙obbkom ˙afna. Alla tag˙na huwa Óaj. L-G˙id it-tajjeb.

Kunu mberkin.

‘Alla tag˙na huwa ÓAJ’ minn Fr Martin Mamo OFMCap.

#ilbandatalbirgu

On the request of the Belgian Government and of the Central Bank of Belgium I have accepted the offer to become Director-General Communication and member of the Senior Management Team of the Central Bank of Belgium (‘NBB’). I will report directly to the Governor and be in charge of all communications, publications, public relations and external affairs of the Central Bank. I will also become member of the European Central Bank’s Communication Task Group in Frankfurt.

The position I accepted is a new one that did not exist so far in the Central Bank. It is the first time in the history of the Bank that someone is hired at senior management level as all other employees of the Central Bank started their career just after finishing their university studies and made career in the Bank through promotions. My appointment is for an indefinite period.

In contrast with many other European countries, the Central Bank of Belgium is a private institution that is listed at the Belgian stock exchange. The government owns just 50% of the shares, and the remaining 50% are in public hands. As a result, my appointment is a neutral and not a political one and is only based on merit.

I accepted the offer after a strong request from the Government and the Bank and in full agreement with my current employer Brussels Airlines.

As a result, I will leave Brussels Airlines and my position of Vice President in Brussels Airlines after a career of 15 years in the airline. I will however remain aviation consultant and will continue to contribute to the Belgian aviation industry.

I will also remain Honorary Consul of the Republic of Malta to the Kingdom of Belgium.

Needless to say that I will continue to travel to Malta during my free time and do my utmost – work agenda permitting - to participate in the San Lawrenz Band Club activities as bandist.

Geert Sciot


MARZU - APRIL 2018 Óar©a Nru. 104 7#ilbandatalbirgu

Ma tistax issemmi l-muΩika operistika ming˙ajr ma ssemmi l-famuΩa Largo al Factotum. Ma tistax

issemmi kompoΩituri famuΩi u ma ssemmix lil Rossini. Gioachino Antonio Rossini twieled ©o familja ta’ muΩiçisti f’ParoΩo, belt fil-kosta Adriatika tal-Italja li dak iΩ-Ωmien kienet parti mill-Istati Papali. Missieru, Giuseppe, kien idoqq il-french horn u kien ja˙dem b˙ala spettur tal-biççeriji. Ommu, Anna, kienet kantanta u bint furnar lokali.Missier Rossini kien favur ir-Rivoluzzjoni FrançiΩa u kien laqa’ wkoll g˙andu t-truppi ta’ Napuljun meta waslu fit-tramuntana tal-Italja. Meta l-Awstrija rrestawrat is-sistema l-qadima fl-1799, missier Rossini ntbg˙at il-˙abs, fejn baqa’ hemm sa Ìunju tal-1800. Omm Rossini ˙adet lil binha f’Bologna, u kienet taqla l-g˙ixien b˙ala kantanta ewlenija f’diversi teatri tar-re©jun ta’ Romagna. Ir-ra©el tag˙ha fl-a˙˙ar mill-a˙˙ar kien ing˙aqad mal-familja f’Bologna. Matul dan iΩ-Ωmien, Rossini spiss t˙alla fil-kura ta’ nanntu, u peress li kellha Ω-Ωmien, kellha naqra diffikultà biex tissorvelja lit-tifel.Sadattant, it-tfajjel Rossini kien ta˙t il-kura ta’ negozjant tal-la˙am peress li missieru kien idoqq il-french horn fl-istess teatru li martu kienet tkanta fih. It-tfajjel Rossini ing˙ata g˙al tliet snin it-tg˙alim fuq il-harpsichord ming˙and Giuseppe Prinetti, ori©inarjament min-Novara, li dan kien kapaçi jag˙mel skala b’Ωew©t iswaba biss. Dan Prinetti kien ukoll propjetarju ta’ negozju tal-birra u kellu vizzju li jorqod waqt li jkun bil-wieqfa. Dawn il-kwalitajiet g˙amluh su©©ett g˙al redikolu f’g˙ajnejn iΩ-Ωag˙Ωug˙ Rossini.T’g˙axar snin, Rossini kien kapaçi jdoqq il-pjanu sew, kapaçi jag˙mel akkumpanjament, u anke kapaçi jkanta s-solijiet fil-knisja ta’ fejn kien jattendi. Ta’ tnax-il sena, Rossini kiteb l-ewwel biçça xog˙ol tieg˙u li kienet tikkonsisti f’sitt sonati a quattro u li dawn kien kitibhom fi tlett ijiem biss. Minn dan iΩ-Ωmien hekk teneru, di©a` seta ji©i nnotat il-melodiji çari u sodi, bdil ritmiku sistematiku, u melodiji li qishom kanzunetti. Dawn kollha huma karatteristika li sal-lum g˙adhom sinonimi ma’ Rossini. Fl-1805, Rossini deher g˙al unika darba f’˙ajtu b˙ala kantant fl-opra Camilla ta’ Ferdinando Paer. Barra kantant, hu kien ukoll mexa fuq il-passi ta’ missieru billi kien muΩiçista tal-french horn mill-iprem. Ta’ min jg˙id li meta kellu erbatax-il sena, Rossini kiteb opra jisimha Demetrio e Polibio. Din l-opra iΩda ma ndaqqetx qabel ma’ Rossini kellu g˙oxrin sena, u b’hekk kienet is-sitt opra li ndaqqet b’mod uffiçjali.Fl-1806, Rossini beda jistudja il-cello ta˙t il-kura ta’ Cavedagni fil-konservatorju ta’ Bologna. Sena wara beda jattendi g˙al-lezzjonijiet tal-kuntrapunt. Ta’ min jg˙id li f’daΩ-Ωmien, Rossini ©ie mlaqqam il-tedeschino (il-©ermaniΩ). Dan g˙aliex Rossini kien xi drabi jipproduçi l-partijiet ta’ Hayden u ta’ Mozart lil xi muΩiçisti lokali, apparti li hu kien inklinat ukoll lejn Mozart. Permezz tal-˙biberija li kellu mal-MarkiΩ Cavalli, Rossini kiteb l-ewwel opra ta’ suççess, La cambiale di matrimonio. Din indaqqet f’Venezia meta Rossini kien g˙ad g˙andu biss 18-il sena. Sentejn qabel dan, kien di©à rçieva l-premju mill-Konservatorju ta’ Bologna g˙all-kantata tieg˙u Il Pianto d’ Armonia sulla morte d’Orfeo. Bejn l-1810 u l-1813

f’Bologna, Ruma, Venezja u Milan, Rossini pproduça opri ta’ suççess, b’mod partikolari La pietra del paragone u Il signor Bruschino. Fl-1813, Tancredi u L’italiana in Algeri kienu suççessi sa˙ansitra akbar, u dan kollu po©©a lill-kompoΩitur t’20 sena f’livell ta’ fama internazzjonali.Sal-età ta’ 21 sena, Rossini kien stabbilixxa ru˙u b˙ala l-idolu tal-pubbliku tal-opra Taljana. Huwa kompla jikteb opri g˙al Venezja u Milan matul is-snin ta’ wara, iΩda xi drabi, dawn ma tantx intlaqg˙u tajjeb mill-pubbliku, jew biex inkunu eΩatt, ma ntlaqux tajjeb u b’mod sodisfaçenti daqs is-suççess li

kellu bl-opra Tancredi. Fl-1815 irtira lejn id-dar tieg˙u f’Bolonga, fejn Domenico Barbaia, l-imprenditur tat-teatru ta’ Napli, iffirma kuntratt ma’ Rossini li jag˙mlu direttur muΩikali tat-Teatro di San Carlo u tat-Teatro del Fondo f’Napli. Huwa kellu jikkomponi opra wa˙da fis-sena g˙al kull teatru. Il-˙las tieg˙u kellu jkun ta’ 200 ducat kull xahar; barra li kellu jirçievi ukoll sehem mill-imwejjed tal-log˙ob stabbiliti fil-”ridotto” tat-teatru, li jammonta g˙al madwar 1000 ducat fis-sena. Dan kien arran©ament straordinarjament ta’ qlieg˙ tajjeb g˙al muΩiçist/kompoΩitur professjonali ta’ dak iΩ-Ωmien.L-opra l-aktar famuΩa ta’ Rossini ©iet prodotta fl-20 ta’ Frar 1816, fit-Teatro

Ar©entina f’Ruma. Il-librett kien il-verΩjoni ta’ Le Barbier de Séville g˙all-palk ta’ Pierre Beaumarchais. Din ©iet immodifikata minn Cesare Sterbini u kienet differenti mil-librett tal-opra Barbiere kompoΩizzjoni ta’ Giovanni Paisiello. Din l-opra tal-a˙˙ar kienet ilha tgawdi minn popolarità madwar l-Ewropa aktar minn kwart ta’ seklu. Wara li nkitbet l-opra ta’ Rossini Il Barbiere di Sevilla, intqal ˙afna fuqha rigward iΩ-Ωmien li Rossini ˙a biex kitibha. Aktar tard, Rossini ddikjara li kiteb l-opra fi tnax-il ©urnata. Ta’ min jg˙id li meta ndaqqet l-ewwel darba, din l-opra dehret b˙ala falliment enormi. Din l-opra ndaqqet bl-isem ori©inali ta’ Almaviva. Fil-fatt, li kien ©ara hu li l-ammiraturi ta’ Paisiello kienu g˙amlu sabota©© lill-produzzjoni permezz ta’ g˙ajjat u tisfir matul l-ewwel att kollu. Madankollu, wara t-tieni prestazzjoni, l-opra kisbet suççess kbir, tant li l-fama tal-opra ta’ Paisiello ©iet trasferita lil Rossini, u mhux il-fama u s-suççess biss, iΩda anke l-isem ukoll. L-opra minn Almaviva ©iet jisimha Il Barbiere di Seville.Aktar tard fl-1822, Rossini ta’ 30 sena rnexxielu jiltaqa’ ma’ Ludwig van Beethoven, li dak iΩ-Ωmien, fl-eta’ ta’ 51 sena kien di©a ttarrax. Kienu ikkomunikaw permezz tal-kitba. Beethoven kien qallu hekk; “Ah, Rossini. Allura int il-kompoΩitur ta’ Il Barbiere di Seville. Nifra˙lek! Din l-opra ser tibqa’ tindaqq sakemm l-opra taljana tibqa’ teΩisti! Tipprova qatt tikteb xi ̇ a©a o˙ra g˙ajr opra buffa; jekk tikteb b’xi stil ie˙or dan se jkun ta’ dannu ghalik’’.Bejn l-1815 u l-1823 Rossini pproduça 20 opra. Minn dawn, Otello, li kienet l-iktar opra ‘seria’ (serja) li kienet ta’ suççess. Pero` ©ara li t-tmiem tra©iku ta’ din l-opra kellu sens ta’ dispjaçir kbir qalb il-folla u l-pubbliku ta’ Ruma,

Gioachino Antonio Rossinijikteb Christopher Pisani - Arkivista

Ikompli f’pa©na 11


8 MARZU - APRIL 2018 Óar©a Nru. 104 #ilbandatalbirgu

G˙all-˙ames darba fl-istorja tag˙ha l-Banda Vittoriosana San Lawrenz kienet l-ambaxxatriçi ta’ Beltna u ta’ pajjiΩna hekk kif bejn is-Sibt 13 u t-Tlieta 16 ta’ Jannar, 2018 ˙adet sehem fil-Festa ta’ San Mauro fil-lokalita ta’ Viagrande, Sqallija. Il-Banda bdiet din is-sena li fiha qed tfakkar il-135 Sena mit-twaqqif tag˙ha bil-kbir b’suççess barra minn xtutna.

Nhar is-Sibt 13 ta’ Jannar l-ewwel ©urnata tal-mawra tal-Banda Vittoriosana San Lawrenz fi Sqallija bdiet billi kmieni filg˙odu l-grupp mar fuq l-Etna u gawda l-panorami sbie˙ li toffri din il-muntanja li kienet miksija bis-sil©. Wara l-pranzu kien hemm mawra fiç-çentru ta’ Catania filwaqt li filg˙axija l-grupp mar f’Viagrande sabiex kien preΩenti g˙all-mixg˙ela tad-dawl sinkronizzat man-nar.

Il-Óadd 14 ta’ Jannar il-Banda Vittoriosana San Lawrenz ipparteçipat f’lejliet il-Festa ta’ San Mauro ©ewwa Viagrande, b’març kmieni wara nofsinhar, u aktar tard akkumpanjat il-purçissjoni bir-relikwija tal-qaddis. Ûew© servizzi mill-Banda Vittoriosana San Lawrenz li g˙amlu unur lil Beltna u lil pajjiΩna.

It-Tnejn 15 ta’ Jannar il-Banda Vittoriosana San Lawrenz g˙amlet març kmieni filg˙odu fejn wasslet lis-Sindku ta’ Viagrande lejn il-Knisja g˙all-pontifikal tal-festa. F’nofsinhar, il-Banda tal-Birgu ta˙t id-direzzjoni tas-Surmast Jonathan Abela esegwiet programm muΩikali fil-pjazza ewlenija ta’ din il-Belt, u wara daqqet fil-˙rug trijonfali tal-istatwa ta’ San Mauro mill-Knisja.

It-Tlieta 16 ta’ Jannar wara li l-grupp ittie˙ed fil-Belt storika ta’ Taormina wara nofs in-nhar kien il-˙in li nΩuru ç-çentru kummerçjali ta’ Porte di Catania fejn tard filg˙axija qbadna t-titjira li waslitna lura Malta.

Grazzi kbira tmur lis-Surmast, bandisti, akkumpanjaturi u fuq kollox l-organizzaturi fejn g˙exna erbat’ijiem b˙ala familja wa˙da. Kellna biss skop wie˙ed dak li nkomplu ng˙ollu isem il-Banda Vittoriosana San Lawrenz li mhux biss hija l-Banda tal-Birgu imma wa˙da mill-ewlenin ta’pajjiΩna.

Suççess g˙all-Banda Vittoriosana San Lawrenz fi Sqallija



Il-Banda Vittoriosana San Lawrenz kompliet tikteb isimha fl-istorja dan wara li nhar is-Sibt li g˙adda 20 ta’ Jannar, 2018 ˙adet sehem fil-ftu˙ uffiçjali tal-Valletta 2018, fejn din is-sena l-Belt Valletta ser tkun il-Belt Kapitali Kulturali tal-Ewropa. Il-Banda kienet g˙al darb’o˙ra l-ambaxxattriçi tal-Belt Vittoriosa kif ukoll tal-Kottonera hekk kif matul il-lejla li g˙aliha attendew il-fuq minn mitt elf ru˙ daqqet fi Triq Ìilormu Cassar flimkien mal-Banda Queen Victoria taΩ-Ûurrieq u l-Banda B’Bugia. Suççess ie˙or g˙all-Banda tal-Birgu.

Il-Banda Vittoriosana San Lawrenz fil-V18


10 MARZU - APRIL 2018 Óar©a Nru. 104 #ilbandatalbirgu

Ówawar li nuΩaw ta’ spiss fl-ikel Mediterranju

Biex dawn il-˙xejjex aromatiçi jibqg˙u friski aktar fit-tul, tista’ ΩΩommhom fil-fri©© b’modi differenti. Dawk biz-zokk twil qieg˙edhom f’vaΩett bl-ilma b˙alma tqieg˙ed il-fjuri, u libbishom borΩa tal-plastik qabel tpo©©ihom fuq xkaffa fil-fri©©. O˙rajn li g˙andhom iz-zkuk qosra jew weraq biss geΩwirhom f’karti tal-kçina nidjin, imbag˙ad po©©ihom f’borΩa

tal-plastik fil-kexxun tal-fri©©. Dawn il-˙xejjex aromatiçi nsibuhom imnixxfin ukoll, imma l-frisk huwa dejjem l-itjeb u l-a˙jar.

It-Tursin (Parsley) huwa tant popolari u jitkabbar malajr. JintuΩa mhux biss b’abbundanza ma’ platti varji b˙al la˙am, ̇ ut, ti©ie©, g˙a©in u ̇ afna o˙rajn, imma nuΩawh ukoll biex inΩejnu u nag˙tu kulur lill-platti tag˙na qabel inservuhom.

Il-Óabaq (Basil) ifakkarna fl-ikel tas-Sajf u r-ri˙a tieg˙u biss tifta˙lek l-aptit. Il-˙abaq huwa marbut ˙afna mal-ikel Taljan b˙al pizza u g˙a©in g˙ax jakkumpanja tajjeb ˙afna ingredjenti b˙at-tadam, mozzarella u Ωejt taΩ-Ωebbu©a. U ma nistg˙ux ninsew il-pesto li l-baΩi tieg˙u huwa l-˙abaq.

Ir-Riegnu (Oregano) huwa wkoll ̇ axixa aromatika li titkabbar façilment fil-klima Mediterranja u fil-©onna u l-qsari fid-djar tag˙na, u jikber selva©© fl-Italja u l-Greçja. InΩiduh maz-zlazi, la˙am, ross, bajd u insalati, fost o˙rajn.

Ikompli fil-˙ar©a li jmiss …

G˙all-G˙a©ina400gr dqieq self-rasing100gr zokkor100gr mar©arinaÛew© bajdietQoxra ma˙kuka ta’ larin©aMg˙arfa jew tnejn ilma

G˙all-Mili500gr lewΩ mit˙un250gr zokkor fin3 bajdiet100gr çirasa100gr konfettura100gr lewΩ s˙i˙ inkaljat4 biskuttelli imfarrkin fin ˙afnaFtit essenza tal-lewΩ

Il-qaqoççG˙aΩel il-weraq tal-qaqoçça li jkun ileqq, ta’ lewn a˙dar bi sfumatura vjola. G˙andu jkun sod b’zokk o˙xon, il-weraq g˙andu jkun kompatt ma’ xulxin u jinqasmu b’daqqa wa˙da. Il-weraq m’g˙andux ikun miftu˙ ˙afna, kif ukoll m’g˙andhomx ikollhom tbajja. Jekk il-lewn ikun skur ˙afna dan ikun jindika li l-qaqoçç m’ huwiex frisk. Tista’ ΩΩommu anke tlett ijiem biz-zokk ©o vaΩett bl-ilma, imma l-ilma g˙andu jinbidel kuljum. Fil-fridge iΩomm anke g˙al ©img˙a imkebbeb ©o biçça çarruta mxarrba.

Min˙abba wa˙da mis-sustanzi li jinsabu fil-qaqoçç, dan jg˙in u jistimula l-imsaren, u t-tindif tad-demm. G˙andu wkoll tip ta’ zokkor mag˙ruf b˙ala insulin li huwa indikat anke g˙al min isofri mid-dijabete.

Torta tal-LewΩ

Tag˙rif mill-Kçina

minn MaryRose Gauci

Metodu g˙all-g˙a©ina: ˙allat flimkien il-mar©arina u d-dqieq permezz ta’ food processor. Óabbat flimkien il-bajd u z-zokkor, flimkien mal-qoxra ma˙kuka tal-larin©a. Din it-ta˙lita Ωidha mat-ta˙lita tad-dqieq biex tifforma g˙a©ina ratba. Jekk ikun hemm bΩonn Ωid ftit ilma. Óalli l-g˙a©ina toqg˙od g˙al kwarta qabel ma tuΩaha.

Metodu g˙all-mili: ˙abbat il-bajd sew, Ωid l-essenza. Óallat l-ingredjenti kollha flimkien u g˙a©en sewwa. Po©©i din it-ta˙lita fil-forma miksija bl-g˙a©ina u fil-wiçç iksi bl-istrixxi tal-g˙a©ina forma ta’ gradilja u lewΩ s˙i˙ u idlikhom bil-bajda m˙abbta. A˙mi f’forn Gas 6 g˙al madwar 50 minuta sakemm l-g˙a©ina tie˙u kulur dehbi.



tant li kien neçessarju li ti©i inventata konkluΩjoni kuntenta g˙al Otello. Fl-1817 Rossini aççetta li jikkomponi opra fuq is-su©©ett ta’ Cinderella bil-

kondizzjoni li l-elementi sopranaturali g˙andhom jit˙allew barra. L-opra La Cenerentola kellha suççess daqs Il Barbiere di Seville.Fl-1822, erba’ snin wara l-produzzjoni ta’ dan ix-xog˙ol, Rossini ΩΩewweg lill-kantanta famuΩa tal-opra Isabella Colbran. Fl-istess sena, huwa telaq mill-Italja u mar Vjenna, fejn l-opri tieg˙u kienu famuΩi sew qalb l-udjenzi u l-pubbliku. Fi Vjenna, barra La Cenerentola, Rossini daqq ukoll l-opra Zelmira. Wara dan, huwa rritorna lura Bologna. F’daΩ-Ωmien, Rossini ikkompona l-opra Semiramide li din indaqqet g˙all-ewwel darba fit-teatru La Fenice fit-3 ta’ Frar 1823. Din l-opra kienet l-a˙˙ar opra taljana li kiteb Rossini.Matul is-snin tieg˙u f’Pari©i, Rossini ikkompona l-opri komiçi Il viaggio a Reims, Le comte Ory u l-opra l-kbira Guillaume Tell (William Tell). Il-produzzjoni ta’ Guillaume Tell fl-1829 ©abet il-karriera tieg˙u b˙ala kompoΩitur tal-opra fi tmiemha. Fabio Luisi qal li Rossini ppjana lill-opra Guillaume Tell biex tkun l-a˙˙ar opra tieg˙u. Interessanti hu li Rossini meta waqaf jikkomponi, kellu 38 sena u kien kiteb 38 opra b’kollox. Wa˙da kull sena mill-ewwel ©urnata li twieled ...?!?Fl-1832, Rossini ikkompona sitt movimenti bl-isem Stabat Mater. Rossini kien qabbad lil Giovanni Tadolini biex jikteb sitt movimenti o˙ra biex jiΩdiedu mal-iStabat Mater. Ìara iΩda li Rossini komplihom hu stess fis-sena 1841. Fl-1839 Rossini in˙atar direttur tal-Liceo Musicale di Bologna fejn fost l-istudenti tieg˙u kellu il-kontralto Marietta Alboni.L-ewwel mara tieg˙u, Isabella Colbran, mietet fl-1845, u fis-16 ta ‘Awissu 1846, huwa ΩΩewwe© lil Olympe Pélissier. It-tfixkil politiku ©ieg˙el lil Rossini jitlaq minn Bologna fl-1848. Wara li g˙ex g˙al Ωmien f’Firenze, huwa stabbilixxa ruhu f’Pari©i f’Ta 2 Rue de la Chaussée-d’Antin.

Rossini kien chef dilettant eççellenti. Ilum il-©urnata nsibu numru ta’ platti bis-suffiss “alla Rossini”, li dawn kienu ma˙luqa minnhu jew ©ew ma˙luqa speçifikament g˙alih. Probabbilment l-aktar famuΩ huwa l-platt tournedos Rossini, li g˙adu jigi servut minn ˙afna ristoranti.Sadanittant, wara sensiela ta’ mard fiΩiku u mentali, huwa rritorna bil-mod lejn il-muΩika, u beda jikkomponi xi xog˙ol ghall-prestazzjonijiet privati. Dawn inkludew il-Péchés de vieillesse, sensiela ta’ xogholijiet muΩikali mi©bura f’14-il volum. Dawn kienu xog˙olijiet g˙al pjanu, kultant g˙al vuçijiet u anke ghal diversi ensembles. Spiss kien ji©ri li dawn il-biççiet kienu juru l-façilità naturali g˙all-kompoΩizzjoni li Rossini kellu g˙all-melodija u kien meqjus b˙ala ‘rigal’. Dawn ix-xog˙olijiet bdew juru wkoll l-influwenzi ovvji li kellu lejn Beethoven u Chopin. Dawn bdew juru stat ta’ fatt li Rossini kien pjanista eççellenti, tant li ©ibed it-tif˙ir ta’ kompoΩituri kbar b˙al Franz Liszt, Sigismond Thalberg, Camille Saint-Saëns u Louis Diémer.Rossini miet fl-età ta’ 76 sena minn pneumonja fid-dar tieg˙u f’Porty nhar il-Ìimg˙a 13 ta’ Novembru 1868. Huwa kien midfun fiç-Çimiterju Père Lachaise f’Pari©i, Franza. Fl-1887, il-fdalijiet tieg˙u ©ew trasferiti g˙all-BaΩilika ta’ Santa Croce, Firenze, fuq talba tal-gvern Taljan.Ta’ min jg˙id li darba, Rossini kien qal hekk; ‘’tuni irçevuta ta’ ˙assiel tal-˙wejje© u jien nikkomponi opra biha’’. Din kienet il-façilita` li biha kien jikteb. U din ukoll kienet tirrifletti il-˙effa li l-muΩiçist irid ikollu biex idoqq xi sinfonija minn xi opra b˙al Viaggio a Reims u La Scala di Seta. Nissu©©erixxi lill-qarrejja biex jisimg˙u l-overture mill-opri kollha li ssemmew f’dan l-artiklu. Ûgur li ser tindunaw l-istil impekkabbli ta’ Rossini u Ωgur ukoll li ser tpaxxu lil widnejkom.... nag˙tikom kelmti. U bil-Flute jg˙a©©el qalb is-semi-kromi u l-obeo ji©ri qalb bis-kromi u t-terzini minn xi kompoΩizzjoni ta’ Rossini, nixtieqilkom l-G˙id it-Tajjeb lilkom qarrejja u lill-familjari g˙eΩieΩ tag˙kom!



Wiçç Imb’wiçç ma’ Andrew Bugeja

minn Paul Micallef

#ilbandatalbirgu

Min hu b˙ali mid˙la tal-festi kif ukoll tal-Ìimg˙a l-Kbira anke jekk mhux mill-Birgu lil Andrew jafu Ωgur. Andrew Bugeja g˙alkemm ta’ eta` relattivament Ωg˙ira llum stabilixxa ru˙u b˙ala wie˙ed mill-artisti ewlenin ta’ gΩiritna. It-talent li l-Mulej g˙aΩel li jΩejnu bih hu vast u versatili tant li jkopri abbiltajiet mid-disinn, sfumar, pittura, skultura u restawr. Insomma dak kollu li g˙andu x’jaqsam mal-©eneru tal-arti, l-aktar sagra ta’ sfond barokk, li a˙na d-dilettanti tant nog˙xew inΩuru, niddiskutu, nanalizzaw u nikkritikaw matul il-jiem kollha tas-sena pero` l-iktar fil-perjodu tal-festi u l-Ìimg˙a Mqaddsa. Xog˙ol Andrew issa tferrex sew mal-erbat irjie˙at tal-gΩira tag˙na, kif ukoll f’G˙awdex u sa˙ansitra anke barra minn Malta u ma tmurx lokalita` sew jekk fl-armar tal-festi jew xi wirja tal-Ìimg˙a l-Kbira speçjalment fl-istatwi life size li ma tiltaqax ma’ xog˙ol Andrew. U hekk min˙abba li propju Andrew hu l-awtur tal-ma©©oranza tal-istatwi life size li biha hija mΩejna l-wirja tal-kaΩin tag˙na Getsemani ˙sibna li din id-darba nitkellem ma’ Andrew u g˙alija u g˙alikom, g˙eΩieΩ qarrejja, insir nafuh iΩjed.U propju iltqajt m’Andrew biex nag˙mel din l-interviΩta waqt li hu kien fis-sala tal-parroçça waqt li kien qieg˙ed ilesti l-bandiera l-kbira tal-kaΩin li se tiΩΩanΩan g˙all-ewwel darba f’Óadd il-G˙id. U b˙as-soltu bid-domandi komplejt niskopri min hu Andrew Bugeja, anke affarijiet ©odda li qatt ma kont naf, minnkejja li reçentement g˙adu kemm ©ie nterviΩtat fuq il-programm ‘Lenti’ fuq TVM minn Albert Marshall.

IL-Fula bint il-miΩwed, u r-razza dejjem ti©bedAndrew hu msemmi g˙al nannuh min-na˙a t’ommu Indri, li nçidentalment dan l-a˙˙ar skoprew li kien is-sekond ku©in tal-famuΩ artist BormliΩ Abram Gatt u forsi dak id-daqsxejn traççi artistiçi fid-DNA tar-razza g˙amlet tag˙ha u nfluwenzat lil Andrew biex jag˙Ωel din il-linja.

Twelid u FamiljaIntant Andrew twieled f’nhar Santa Marija fil-15 t’ Awwissu tas-sena 1968 u naturalment tg˙ammed fil-parroçça ta’ San Lawrenz. Missieru Anthony li hu Belti jew kif qed jissejj˙u Vallettan kien quality controller ma’ kumpanija taΩ-Ωraben u g˙alhekk mhux ta’ b’xejn li g˙adu l-uniku skarpan li g˙ad baqg˙alna fil-Birgu. Ommu Joyce twieldet il-Mosta meta l-©enituri tag˙ha li kienu mill-Kottonera kienu marru hemm fi Ωmien il-gwerra. Andrew g˙andu o˙tu bl-isem ta’ Alison li llum hija miΩΩew©a. Andrew twieled fid-dar fejn g˙adhom joqog˙du l-©enituri tieg˙u fi Triq Desain, naturalment il-Birgu.

EdukazzjoniB˙ala tag˙lim bikri hu attenda l-iskola tal-Karmnu, mbg˙ad g˙al Ωmien qasir l-iskola ta’ St. Francis f’Bormla, u wara l-iskola primarja tal-gvern kemm li hemm fuq is-sur tal-kurdari u wara l-Fortini. B˙ala skola sekondarja hu mar dik ta’ Kordin fejn wara hu mar l-iskola ta’ Tar©a Gap il-Mosta fejn studja l-iskultura fil-©ebel u d-disinn. Meta tfarfar hu da˙al b˙ala apprendist fir-restawr tal-©ebel fil-©onna li kienu jaqg˙u ta˙t il-Ministeru tal-Agrikultura, bil-Perit Lawrence Gatt b˙ala Ministru.

Transfer imqallebPero` ©ara li meta hu kien irrestawra l-an©li tal-©ebel li kien hemm San Anton, ix-xog˙ol taΩ-Ωag˙Ωug˙ Andrew ©ibed l-attenzjoni tal-Ministru tal-Edukazzjoni ta’ dak iΩ-Ωmien Dr

Ugo Mifsud Bonnici li nsista li Andrew ji©i trasferit mal-Ministeru tieg˙u. Min-na˙a l-o˙ra din il-mossa sabet ir-reΩistenza tal-Ministru Gatt, u din il-kwistjoni tant sa˙˙net l-irjus li kellha tintervjeni il-President tar-Repubblika ta’ dak iΩ-Ωmien, is-Sinjorina Agata Barbara. U biex issolviet kellhom imorru bi tpartit tliet ˙addiema mill-Ministeru tal-Edukazzjoni ta’ Ugo Mifsud Bonnici biex jag˙mlu tajjeb g˙at-tluq ta’ Andrew!

Xog˙ol ta’ restawrHawn Andrew g˙amel numru ta’ snin ja˙dem fir-restawr fil-©ebla f’diversi binjiet storiçi kif ukoll kien jie˙u ˙sieb l-apprentisti. Hu wara g˙amel eΩami g˙all-grupp D. Hu ©ie avviçinat mill-kumpanija Elbros biex jitlaq mill-impjieg tieg˙u mal-gvern u jie˙u ˙sieb kumpanija tar-restawr. Wara mar ja˙dem ma’ kumpanija tal-kostruzzjoni fosthom ma’ Mario Hallet u Devlands fejn fost ix-xog˙olijiet ˙admu l-knisja ta’ Pembroke kif ukoll diversi partijiet tal-isptar Mater Dei. Fil-perjodu ta’ bejn l-impjieg tieg˙u mal-films Andrew ©ie impjegat mal-kumpanija Agius li fost ix-xog˙olijet ta’ restawr

kellha lill-Forti Sant’ An©lu.Tajjeb wie˙ed isemmi li fis-sena 1990 hu flimkien mat-tijm ta’ restawr kien reba˙ l-ewwel premju tal-Ewropa bl-isem ta’ Europa Nostra g˙ar-restawr meta kienu lestew il-kappella ta’ Pinto Wharf fil-Belt Valletta.

Xog˙ol ma tal-filmsAndrew g˙amel perjodu kien il-kap tad-dipartiment ta’ min jiΩbog˙ u jpitter fil-film Julius Ceasar fis-sena 2000. Meta sitt snin wara kien ©ie l-film Troy g˙al darb’ o˙ra kien in˙atar b˙ala kap tad-dipartiment, din id-darba tal-iskulturi u l-istatwarji.

Self EmployedImbg˙ad Andrew tant Ωdiedlu x-xog˙ol konness mal-festi u l-Ìimg˙a l-Kbira li hu ˙a d-deçiΩjoni li jmur g˙al rasu u llum hu ©eneralment ja˙dem f’garage li hu ghandu fil-Kalkara ftit passi ‘il bog˙od minn Smart City.

TfulijaImmorru kemmxejn lura u naraw kif Andrew trabba. B˙al tfal ta’ Ωmienu kien imur il-muΩew u wara ç-Çentru taΩ-Ûg˙aΩag˙ g˙alkemm hu qatt ma da˙al abbati. Hu kien jilg˙ab il-futbol kemm mal-Vittoriosa City kif ukoll mal-Vittoriosa Lions pero` qatt ma lg˙ab mal-Vittoriosa Stars g˙alkemm il-quddiem kien coach kif ukoll anke team manager tat-team tan-nursery fejn reba˙ promozzjoni u unuri.B˙al s˙abu kien i˙obb il-festa u hawn kien jixba˙ni g˙ax kienet l-hena tieg˙u li jitfa’ is-sunetti minn San Filippu u kien jimpika mal-familja Scicluna tas-sagristan min jitfa’ l-iktar sunetti. (G˙alkemm qatt m’g˙amlu xejn ma’ dak li kont nitfa’ jien!). Qalli wkoll li darba kien tefa’ imqass u spiçça fuq bandist! Óa©a li jien mhux l-ewwel darba li g˙amiltha. Jiftakar ukoll li anke kienu jag˙mlu festa ta’ San Lawrenz f’dik it-triq.Meta staqsejtu jekk meta kien Ωg˙ir kienx qalil we©ibni li le. Pero` malajr biddilt il-fehma tieg˙i meta smajt dan il-fatt li fil-primarja s-soru kienet ˙asbet li kellu d-dimonju ©o fih u ©abet lil Dun ÌuΩepp Caruana (li Andrew reçentement g˙amel



il-bust tieg˙u) biex jiΩkon©rah (qisu the exorcist mil-Birgu!). Hekk kien kwiet Andrew … u ˙allina!B˙ala shabu hu kellu fost o˙rajn lil

Albert Muscat, Benny Abdilla, Ivan Agius u Manuel Vassallo li ibnu Luca illum jista’ jitqies b˙ala d-dell u l-Assistent ta’ Andrew tant li kien preΩenti waqt l-interviΩta u xi kumment g˙addieh ukoll … ˙alli g˙alih!

Stat AttwaliMinn Ωwie© preçedenti fejn g˙amel Ωmien joqg˙od Birkirkara, Andrew kellu tifla bl-isem ta’ Svetlana li llum g˙andha 28. Bintu di©a` g˙amlitu nannu ta’ tifel bl-isem ta’ Kai.Wara li g˙al xi Ωmien mar joqg˙od l-Isla, illum Andrew joqg˙od fi Triq Hilda Tabone (fejn trabbejt jien) mal-partner tieg˙u Alison flimkien mat-tfal tag˙ha Liam u Owen.

Skoperta tat-talentDejjem nisma’ jg˙idu li l-artist ma jsirx iΩda jitwieled. U hekk hu Andrew sa minn meta kien g˙adu Ωg˙ir dejjem kellu dik ix-xe˙ta tant li fil-klassi iktar kien iqatta’ ̇ in ipin©i u jiddisinja bil-lapes jew jimmudella bil-plasticine milli j˙abbel rasu fuq l-istudju tal-matematika u l-ingliΩ, g˙alkemm dejjem kien jg˙addi mill-eΩamijiet. Tant beda t-talent tieg˙u jispikka li sal-lum hemm ritratt ta’ wa˙da minn dawn l-istatwi tal-plasticine li Andrew g˙amel fl-infanzja tieg˙u fl-iskola tal-Fortini. Barra minnhekk, hu kien reba˙ ukoll il-kompetizzjoni tal-arti imnedija mil-Arçipriet ta’ dak iΩ-Ωmien il-Mons. Lawrenz Mifsud permezz ta’ statwa tal-ort, kif ukoll darb’ o˙ra kien rebah kompetizzjoni ta’ poster.Wie˙ed mil-g˙alliema tieg˙u, Karmenu Gatt, li kul˙add jafu b˙ala s-Sir Gatt, skopra t-talent li kellu. Darba kien bg˙at lilu u lil Joseph Agius ‘it-tatoo’ il-Palazz tal-InkwiΩitur biex ipin©u dak li jaraw.Meta beda jikber kien hemm iktar g˙alliema li urew interess biex jindukraw u jiΩviluppaw it-talent artistiku ta’ Andrew fosthom is-Sur Joseph Saliba, is-sur Fenech kif ukoll is-sur Paul Axiaq. Dan tal-a˙˙ar kien il-guidance teacher ta’ Andrew u kien bg˙at g˙all-©enituri tieg˙u u ssu©©erixxa li jmur l-iskola ta’ Tar©a Gap biex jistudja l-arti. Biex ikompli jsa˙˙a˙ it-tag˙lim tieghu, ta’ sittax-il sena kien jattendi l-iskola tal-arti.

Bidu tax-Xog˙ol g˙all-festa L-ewwel opportunita` li kellhu biex juri fil-prattika t-talent li j˙addan ©iet meta kellu biss 11-il sena.Dak iΩ-Ωmien kienet qed ti©i r˙amata l-kolonna il-kbira u l-kolonni tal-an©li ta’ Triq il-Mina l-Kbira mill-artist Johnny Pace. Biex jitg˙allem Andrew kien joqg˙od jammirah u josservah u wara kien imur id-dar fuq il-bejt u kien jimla l-˙ajt bl-ir˙amar.Darba niΩel il-ma˙Ωen tal-Karmnu waqt li dak iΩ-Ωmien kien jag˙mel ˙afna xog˙ol Pawlu l-Pere©in u r˙ama biçça njama. Meta niΩel Salvu Attard u ra dik l-injama, staqsa min ir˙ama u malajr ˙a t-twe©iba. Salvu imbg˙ad fdah biz-zukklatura ta’ xi kolonni, wara hu r˙ama l-kolonna t-tonda tal-Papa li tintrama quddiem il-knisja. Mbg˙ad sa˙ansitra kompla bl-ir˙amar tal-kolonni tal-an©li. U r-riΩultat tant kien tajjeb li wie˙ed ma jag˙rafx min ir˙ama l-kolonni jekk hux Andrew jew l-idejn esperti ta’ Johnny ...Personalment jien rajt b’g˙ajnejja stess turisti j˙abbtu fuq il-kolonni tal-lunzjata biex jaraw jekk dawk humiex tal-ir˙am jew tal-injam!Imbg˙ad minn hemm ‘il quddiem Andrew ma ˙arisx lura u kieku kelli nniΩΩel dak kollu li g˙amel g˙all-festa tag˙na kif ukoll g˙all-festi o˙ra ma nispiçça qatt.

Xog˙ol ma jieqaf qatt g˙all-festaBiss biss hu g˙andu mhux inqas minn 38 disinn ta’ pavaljun, 11-il disinn ta’ bandalori, pitturi, sfumar kif ukoll ir-restawr tal-istatwi kollha. Meta staqsejtu liema huma x-xog˙lijiet li qieg˙din g˙al qalbu hu we©ibni li b˙ala pavaljun dak li jintrama ̇ dejn il-boma, bandalori dawk tas-sur tal-kurdari kif ukoll l-Umbrella. Andrew Ωied u qalli pero` li l-iktar biçça xog˙ol g˙al qalbu g˙all-festa kien ir-restawr tal-istatwa

ta’ San Lawrenz Jag˙ti d-Dawl lill-g˙omja fis-sena 2007 li ˙aditlu xejn inqas minn 9 xhur.Hawn hu semmieli li mhux l-ewwel darba li jsib affarijiet interessanti midfunin bla skop jew inkella apposta fl-istatwi meta hu jirrestawrahom. Dan ©ieli tefa’ iktar dawl fuq l-awtur u l-perjodu ta’ meta tkun saret dik l-istatwa. Andrew xtaq jirringrazzja lil dawk kollha li permezz ta’ tifsil u l-˙jata, interpretaw tant tajjeb id-disinn tieg˙u fosthom Joseph Schembri (l-angolin) u l-familja tieg˙u, Salvu Attard, Tessie Scicluna u l-mibki u qatt minsi Joe Gellel li llum m’g˙adux mag˙na.Illum bla tlaqliq nistg˙u ng˙idu u niktbu li Andrew g˙andu l-ikbar numru ta’ disinji fl-armar g˙ani tag˙na li jlibbes it-toroq u l-imsiera˙ tal-Belt tag˙na fil-festa Lawrenzjana.

Aqraw sew din!Meta issikajt lil Andrew dwar xi storja hu qalli li darba meta kien qed ja˙dem xi xog˙ol g˙all-festa fil-ma˙Ωen tal-Karmnu hu ˙are© daqsxejn fil-bieb biex jie˙u ftit arja. Ìara li dak il-˙in ˙ass likwidu nieΩel fuqu u ˙aslu minn rasu sa saqajh. Dan kien ©ej minn tbattil ta’ satal minn soru ta’ qalb tajba mill-kunvent tas-sorijiet tal-Karmnu li xi twieqi minnhom kienu jag˙tu g˙al speçi ta’ bit˙a quddiem il-ma˙Ωen. Meta irrealizza x’kien dak il-likwidu safrani u nhalli lilkom ta˙sbu x’kien malajr ta ˙asla kliem bl-a©©ettivi kollha lis-soru g˙at-traskura©ni tag˙ha. Wara biex jiddiΩinfetta ru˙u b’©irja wa˙da niΩel ix-xatt u qabeΩ il-ba˙ar bil-˙wejje© b’kollox. Tant ta litanija m˙awwra lis-soru li din dlonk gΩatu lil Dun Pawlu Camilleri li dak iΩ-Ωmien kien is-segretarju tal-festa. Dan g˙all-ewwel ˙adha kontrih g˙ar-reazzjoni tieghu. Meta nduna x’©ara propja anke hu ˙adha qatta bla ˙abel kontra dik is-soru li ma ˙asbet xejn g˙all-konsegwenzi ta’ g˙emilha. Insomma Andrew dakinhar ˙a shower uniku u bla ˙sieb li baqa’ jiftakru g˙al dejjem!

Ìimg˙a l-KbiraAndrew ˙adem bosta statwi tal-Ìimg˙a l-Kbira l-aktar life size fejn hu semma lil Marco Agius li tah l-opportunita` bil-wirja li kien jaghmel f’Dar it-Tama f’Bormla u llum jarmaha l-Birgu ta˙t il-Ber©a ta’ Franza. Fil-fatt din is-sena hu se jkun g˙amel mhux inqas minn 90 statwa ma’ kull parti ta’ Malta, naturalment fosthom tal-wirja tag˙na.Fost ix-xog˙olijiet hu semma l-istatwa mekkanizzata f’wirja fin-Naxxar kif ukoll replika ta’ Kristu Rxoxt tal-Birgu g˙al Joseph Scicluna mag˙ruf b˙ala ‘iç-çosi’.Biex inkomplu mat-tradizzjoni ta’ armar rikk fil-Birgu anke fil-Ìimg˙a l-Kbira, Andrew iddisinja, sfuma u pitter numru ta’ bandalori b’din it-tema fosthom tnejn li kienu jintramaw quddiem il-kaΩin fil-jiem tal-wirja Getsemani.

Xog˙ol g˙all-KnisjaAndrew semma li hu rrestawra b’xejn l-iskultura kollha tal-©ebel tal-knisja kif ukoll il-gallarija tal-orgni.

Xog˙ol g˙all-kaΩin u g˙all-BirguG˙all-kaΩin hu r˙ama u ndura il-plançier li hu xog˙ol Salvu Bugeja, hu ddisinja il-bankun ©did kif ukoll g˙amel id-disinn tal-istatwa tal-irham li hemm fl-intrata ta’ Palazzo Huesca. G˙all-Kunsill Lokali hu g˙adu kemm ˙adem il-bust tal-wisq mibki Dun ÌuΩepp Caruana li g˙adu kemm ©ie nawgurat ma©enb il-bieb tal-©enb tal-parroçça.

Apprezzament imqanΩahMeta tkellimt ma’ Andrew, anke fuq dak li naf personalment, ma stajtx ma naqax g˙at-tentazzjoni li nag˙millu din il-mistoqsija: ‘Vera li l-ebda profeta m’hu milqug˙ f’daru?’ Hawn Andrew we©ibni b’dieqa li g˙alkemm verament i˙oss dan is-sentiment u ˙afna drabi wkoll, hu qatt ma jaqta’ qalbu u jkompli j˙addem it-talenti li tah Alla anke jekk mhux dejjem ji©i apprezzat u xi drabi jkunu dawk li huma mill-Birgu kif ukoll ta’ madwaru.Hu Ωied mieg˙i u lmenta li hawn, nitfag˙ha bl-ingliΩ, to add insult to injury qalli li xi drabi meta xi entita` trid xog˙ol volontarju u bla flus ti©i g˙andu u meta bil-flus tmur g˙and



#ilbandatalbirgu

ATTIVITA GÓAX-XHUR TA’ MARZU-APRIL 2018Il-Óamis 1 ta’ Marzu Fis-6.30pm Laqgha tal-Kummissjoni Banda Il-Ìimg˙a 2 ta’ Marzu Fis-6.00pm Quddiesa b’suffra©ju g˙al Lorry Scicluna L-Erbg˙a 7 ta’ Marzu Fis-7.00pm Rehearsal Bandisti tal-post Is-Sibt 10 ta’ Marzu Fis-1.00pm Rehearsal Bandisti tal-post Lotterija b’risq il-KaΩin It-Tnejn 19 ta’ Marzu Festa Pubblika San ÌuΩepp Il-Óamis 22 ta’ Marzu Fis.7.00pm Laqg˙a tal-Kumitat Çentrali Il-Ìimg˙a 24 ta’ Marzu Tifkira tad-Duluri ta’ Ommna Marija Santissima Is-Sibt 24 ta’ Marzu Fid-9.00am Rehearsal Bandisti tal-post Il-Óadd 25 ta’ Marzu Óadd Il-Palm Fid-9.00am Rehearsal Bandisti tal-post Fl-10.30 Programm ta’ MuΩika Funebri fil-Pjazza Il-Óamis 29 ta’ Marzu Tifkira tat-Twaqqif ta’ l-Ewkaristija Il-Ìimg˙a 30 ta’ Marzu Tifkira tal-Mewt u l-Passjoni ta’ Sidna Gesu Kristu Sehem tal-Banda fil-Proçessjoni Is-Sibt 31 ta’ Marzu Festa Pubblika Jum il-Óelsien Sibt il-G˙id Wara l-Funzjoni Buffet Breakfast fil-KaΩin g˙all-Bandisti, Membri u l-Familji tag˙hom Lotterija b’risq il-KaΩinIl-Óadd 1 t’ April Festa ta’ l-G˙id il-Kbir Sehem tal-Banda b’marçi ferrie˙a u valzi waqt il-proçessjoniL-Erbgha 4 t’April Fis-700pm Laqg˙a tal-Kummissjoni FinanziIl-Ìimg˙a 6 t’April Fis-7.00pm Laqg˙a tal-Kumitat Çentrali Il-Óadd 8 t’April Fl-10.00am Tberik tal-KaΩin Is-Sibt 14 t’April Fis-1.00pm Recording tas-CD Marçi BrijuΩi Is-Sibt 21 t’April Fit-8.00pm Ikla Familjari fil-KaΩin Il-Óamis 26 t’April Fis-7.00pm Laqgha tal-Kumitat Çentrali Il-Óadd 29 t’April Pussess tal-Arçipriet bis-sehem tal-Banda

˙addiehor l-iktar barra mill-pajjiΩ. U dan meta kulhadd jaf li dan ix-xog˙ol hu ˙obΩu. Veru li hu dejjem ja˙dem g˙al qalbu g˙all-Birgu pero` l-familja

tieg˙u irid jg˙ajjixha b’dak li jaqla’ minn dak ix-xog˙ol.

Fehmiet AndrewU biex inkun konsistenti ma’ kul˙add b˙as-soltu biex nag˙laq staqsejt lil Andrew g˙as-solitu opinjoni fuq l-entitajiet VittoriosaniDwar il-festa Andrew wie©eb li din kibret ˙afna u jqisha b˙ala l-vetrina eççellenti tax-xog˙ol tieg˙u filwaqt li dwar il-Ìimg˙a l-Kbira Andrew qalli li din hija g˙al qalbu ˙afna u jixtieqha tikber iΩjed.Dwar il-kaΩin Andrew g˙andu fehma çara li hija Soçjeta` immexxija b’serjeta` kbira, kwaΩi daqsxejn stretta ΩΩejjed xi kultant, pero` hu xtaq pubblikament jirringrazzja lill-membri tal-kumitat speçjalment lill-President Lawrence V. Farrugia g˙all-fiduçja li dejjem wera fih biex ikabbar il-˙idma artistika tieg˙u.Dwar beltna Andrew qalli li l-Birgu minn dejjem kien sabi˙ pero` llum sbie˙ iktar minn kull lat. Pero` jibΩa li anke bl-influss ta’ barranin di©a` bdejna nitilfu il-kontroll ta’ Beltna kif qed ji©ri ta’ spiss.

G˙eluqB’dan il-kliem jien sellimtlu u awgurajtlu iktar xog˙ol ming˙andu biex ikompli ja˙dem u jdewwaqna mit-talent li hu jipposjedi li jesprimih tant tajjeb biex iΩid u jsebbah il-wirt storiku, artistiku u sagru kemm fil-Birgu kif ukoll madwar Malta li a˙na tant a˙na kburin bih u n˙obbuh.

Le˙en is-Soçjetà MuΩikali San Lawrenz · Prova ta’ kemm il-festa f’din il-Belt kienet ©a...

Documents

Transcript of Le˙en is-Soçjetà MuΩikali San Lawrenz · Prova ta’ kemm il-festa f’din il-Belt kienet ©a...