Kritiki, issue 3

ΚΡΙΤΙΚΗ / ΕΠΙΣΤΗΜΗ & ΕΚΠΑΙ∆ΕΥΣΗ: 3/06, 3-12

£· ÌÔÚÔ‡Û·Ó ÔÙ¤ ÔÈ Á˘Ó·›ÎÂ˜ Ó· Â›Ó·È ÓÂˆÙÂÚÈÎ¤˜; ∑ËÙ‹Ì·Ù· ÂÈÛÙ‹ÌË˜ Î·È ÙÂ¯ÓÔÏÔÁ›·˜

Sandra HardingÎ·ıËÁ‹ÙÚÈ· ∫ÔÈÓˆÓÈÎÒÓ ∂ÈÛÙËÌÒÓ Î·È ™˘ÁÎÚÈÙÈÎ‹˜ ∂Î·›‰Â˘ÛË˜¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ ÙË˜ ∫·ÏÈÊfiÚÓÈ·, §Ô˜ ÕÓÙ˙ÂÏÂ˜ (UCLA)

¶ƒ√§√°π∑√¡∆∞™ ∆∏¡ SANDRA HARDING

∏ Sandra Harding, ÊÈÏfiÛÔÊÔ˜ ÊÂÌÈÓ›ÛÙÚÈ· ÌÂ ÚˆÙÔÔÚÈ·Îfi ¤ÚÁÔ ÛÙË ‰È·Ú·ÁÌ¿-ÙÂ˘ÛË ÙË˜ ‰ÈÏËÌÌ·ÙÈÎ‹˜ Û¯¤ÛË˜ ·Ó¿ÌÂÛ· ÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË Î·È ÙËÓ ÙÂ¯ÓÔÏÔÁ›· ·fi ÙË ÌÈ·Î·È ÙÔ ÊÂÌÈÓÈÛÌfi ·fi ÙËÓ ¿ÏÏË, Â›Ó·È ÁÓˆÛÙ‹ Î·È ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·. ∂›Ó·È Î·ıËÁ‹ÙÚÈ·ÂÎ·›‰Â˘ÛË˜ Î·È Á˘Ó·ÈÎÂ›ˆÓ ÛÔ˘‰ÒÓ ÛÙÔ ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ UCLA ÛÙÔ Los Angeles. ∆Ô¤ÚÁÔ ÙË˜ Â›Ó·È ·ÔÙ˘ˆÌ¤ÓÔ ÛÂ ÌÈ· ÛÂÈÚ¿ ‚È‚Ï›ˆÓ fiˆ˜ ÙÔ The Science Question inFeminism (1986), Is science Multicultural? Postcolonialisms, feminismepistemologies (1998), Whose Science? Whose Knowledge? Thinking fromWomen’s Lives (1991). ∂ÈÏ¤ÔÓ, ÛÙÔ˘˜ Ù¤ÛÛÂÚÈ˜ Û˘ÏÏÔÁÈÎÔ‡˜ ÙfiÌÔ˘˜, ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ÂÈÌÂÏ‹ıËÎÂ ÙËÓ ¤Î‰ÔÛË, Ú·ÁÌ·ÙÂ‡ÂÙ·È ı¤Ì·Ù· ÊÂÌÈÓÈÛÙÈÎ‹˜ ÌÂıÔ‰ÔÏÔÁ›·˜ Î·È ÂÈ-ÛÙËÌÔÏÔÁ›·˜ Î·ıÒ˜ Î·È ÙË Û¯¤ÛË Ê‡ÏÔ˘ Î·È ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ‹˜ ¤ÚÂ˘Ó·˜.

∆Ô ‚È‚Ï›Ô ÙË˜ The Science Question in Feminism ÂÎ‰›‰ÂÙ·È ÙÔ 1986 Î·È ÙÔ 1987ÎÂÚ‰›˙ÂÈ ÙÔ ‚Ú·‚Â›Ô Jessie Bernard ÙË˜ American Sociological Association.∆·˘Ùfi¯ÚÔÓ· ‰Èı˘Ú·Ì‚ÈÎ¤˜ ÎÚÈÙÈÎ¤˜, fiˆ˜ ·˘Ù‹ ÙË˜ Donna Haraway, ÙÔ ıÂˆÚÔ‡Ó «ˆ˜ÙÔ Î·Ï‡ÙÂÚÔ [‚È‚Ï›Ô] Ô˘ ¤¯ÂÈ ÁÚ·ÊÙÂ› Ì¤¯ÚÈ Û‹ÌÂÚ· ÛÙÈ˜ ÊÂÌÈÓÈÛÙÈÎ¤˜ ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂÈ˜ÙË˜ ÂÈÛÙ‹ÌË˜ Î·È ÙˆÓ ıÂˆÚÈÒÓ ÁÈ· ÙË ÁÓÒÛË» (1987). °Ú·ÌÌ¤ÓÔ ÛÙ· Ì¤Û· ÙË˜ ‰ÂÎ·-ÂÙ›·˜ ÙÔ˘ 1980 Î·È Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· ÛÙ· Ì¤Û· ·˘ÙÔ‡ Ô˘ ÔÓÔÌ¿ÛÙËÎÂ ‰Â‡ÙÂÚÔ Î‡Ì· ÙÔ˘Á˘Ó·ÈÎÂ›Ô˘ ÊÂÌÈÓÈÛÙÈÎÔ‡ ÎÈÓ‹Ì·ÙÔ˜, ÙÔ ‚È‚Ï›Ô ·Û¯ÔÏÂ›Ù·È ÌÂ ÙËÓ ÊÂÌÈÓÈÛÙÈÎ‹ ·Ó¿Ï˘ÛËÙË˜ ÂÈÛÙ‹ÌË˜, ÌÂÙ·ı¤ÙÔÓÙ·˜ ÙÔ Ì¤¯ÚÈ ÙfiÙÂ ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÛÌfi ÁÈ· ÙË ı¤ÛË ÙˆÓ Á˘Ó·ÈÎÒÓÛÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË ÛÙËÓ ›‰È· ÙË ‰ÔÌ‹ Î·È ÙË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÙË˜ ÂÈÛÙ‹ÌË˜. ™ËÌ·ÙÔ‰ÔÙÂ›Ù·È¤ÙÛÈ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎ¿ ÙÔ ¤Ú·ÛÌ· ·fi ÙËÓ Á˘Ó·ÈÎÂ›· ÂÚÒÙËÛË ÛÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË, ÛÙÔ ˙‹ÙËÌ·ÙË˜ ÂÈÛÙ‹ÌË˜ ÛÙÔ ÊÂÌÈÓÈÛÌfi, ÛÙÔ Î·Ù¿ fiÛÔ ‰ËÏ·‰‹ Â›Ó·È ‰˘Ó·Ùfi Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡-

ÌÂ ÙÈ˜ ÂÈÛÙ‹ÌÂ˜ fiÙ·Ó ·˘Ù¤˜ Â›Ó·È ÙfiÛÔ ¤ÓÙÔÓ· Î·ıÔÚÈÛÌ¤ÓÂ˜ ·fi ·Ó‰ÚÔÎÂÓÙÚÈÎ¿ Î·È·ÛÙÈÎ¿ ÚfiÙ˘·. √ ÊÂÌÈÓÈÛÙÈÎfi˜ ÂÌÂÈÚÈÛÌfi˜, Ë ıÂˆÚ›· ÙË˜ ÊÂÌÈÓÈÛÙÈÎ‹ ı¤ÛË˜(feminist standpoint theory) Î·È Ô ÊÂÌÈÓÈÛÙÈÎfi˜ ÌÂÙ·ÌÔÓÙÂÚÓÈÛÌfi˜ ÔÈ ÙÚÂÈ˜ ÂÈÛÙËÌÔ-ÏÔÁÈÎ¤˜ ·fi„ÂÈ˜ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ‰È·¯ÂÈÚÈÛÙÂ› Ì¤¯ÚÈ Û‹ÌÂÚ· ÙÔ ‰›ÏËÌÌ· ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔÓ ÊÂÌÈ-ÓÈÛÌfi Î·È ÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË_·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÙÔÓ ¿ÍÔÓ· ·Ó¿Ù˘ÍË˜ ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ ÙË˜ Harding Ì¤Û··fi ÙËÓ Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓË Ú·ÁÌ¿ÙÂ˘ÛË ÙfiÛÔ ÙˆÓ Û˘ÓÂÂÈÒÓ fiÛÔ Î·È ÙˆÓ ·ÓÙÈÊ¿ÛÂÒÓ ÙÔ˘˜.∏ Harding ·Ó·Ï‡ÂÈ Î·È ·ÌÊÈÛ‚ËÙÂ› Ù· ‰›ÔÏ·/‰È¯ÔÙÔÌ›Â˜ ÙfiÛÔ ÙË˜ ·Ú·‰ÔÛÈ·Î‹˜ fiÛÔÎ·È ÙË˜ ÈÔ Û‡Á¯ÚÔÓË˜ ÛÎ¤„Ë˜ fiˆ˜ ‚ÈÔÏÔÁÈÎfi Ê‡ÏÔ/ÎÔÈÓˆÓÈÎfi Ê‡ÏÔ, Ê‡ÛË/ÔÏÈÙÈ-ÛÌfi˜ Î·È ˘ÔÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙËÙ·/·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙËÙ·, Î¿ÓÔÓÙ·˜ Ê·ÓÂÚ‹ ÙË ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎ‹ ÛËÌ·-Û›· Ô˘ ·ÔÎÙÔ‡Ó ÔÈ fiÚÔÈ ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ‰ÈfiÏˆÓ/‰È¯ÔÙÔÌÈÒÓ ·Ó¿ÏÔÁ· ÌÂ ÙËÓ ÈÛÙÔÚÈÎ‹ÛÙÈÁÌ‹, ÙÔÓ ÙfiÔ, ÙË Ê˘Ï‹, ÙÈ˜ Ê˘Ï¤˜ Î·È Ù· Ê‡Ï·, fiˆ˜ Â›ÛË˜ Î·È ÙËÓ ·‰˘Ó·Ì›· ÔÚÈ-ÛÌÔ‡ ÂÓfi˜ Û˘ÏÏÔÁÈÎÔ‡ ˘ÔÎÂÈÌ¤ÓÔ˘. Ÿˆ˜ Â‡ÛÙÔ¯· ÂÈÛËÌ·›ÓÂÈ Ë ›‰È·, ÛÙË ÊÂÌÈÓÈÛÙÈÎ‹ıÂˆÚ›· ‰ÂÓ ÌÔÚÂ› Ó· ˘¿ÚÍÂÈ ÙÔ «ÂÌÂ›˜» Î·ıÒ˜ Ë «Á˘Ó·›Î·» ·Ô‰ÔÌÂ›Ù·È ÛÂ «Á˘Ó·›ÎÂ˜».

™ÙÔ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô ÙË˜ ‚È‚Ï›Ô Science and Social Inequality: Feminists andPostcolonial Issues (2005), Ú·ÁÌ·ÙÂ‡ÂÙ·È ÙËÓ Â›‰Ú·ÛË ÙˆÓ ÌÂÙ··ÔÈÎÈ·ÎÒÓ(postcolonial) ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂˆÓ Î·È ÙÔ˘ ÊÂÌÈÓÈÛÌÔ‡ ÛÙËÓ ÌÂÏ¤ÙË ÙË˜ ÂÈÛÙ‹ÌË˜ Î·È ÙË˜ÙÂ¯ÓÔÏÔÁ›·˜. ∞Ó·Ï‡ÂÈ ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· ÙË˜ «ÔÏÈÙÈÛÌÈÎ‹˜ ÙÔÈÎfiÙËÙ·˜» ÙˆÓ ‰È·ÊfiÚˆÓ ÁÓˆ-ÛÙÈÎÒÓ Û˘ÛÙËÌ¿ÙˆÓ, ÊˆÙ›˙ÔÓÙ·˜ ÙÔ Ò˜ Ù· ‰È¿ÊÔÚ· ÙÂ¯ÓÔÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ¿ ÚÔÁÚ¿ÌÌ·Ù·Ù˘Á¯¿ÓÔ˘Ó ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎ‹˜ ÛËÌ·Û›·˜ Î·È ÚfiÛÏË„Ë˜ ·fi ÙÈ˜ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎ¤˜ ÔÏÈÙÈÛÌÈÎ¿ÎÔÈÓˆÓÈÎ¤˜ ÔÌ¿‰Â˜. ªÂ ÔÈÔ˘˜ ÙÚfiÔ˘˜, ÂÔÌ¤Óˆ˜, ÙfiÛÔ ÔÈ ÊÂÌÈÓÈÛÙÈÎ¤˜ fiÛÔ Î·È ÔÈÌÂÙ··ÔÈÎÈÔÎÚ·ÙÈÎ¤˜ ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂÈ˜ ÚÔÛÊ¤ÚÔ˘Ó ÛÙËÓ ÌÂÏ¤ÙË ÙË˜ Û‡Á¯ÚÔÓË˜ ÂÈÛÙ‹ÌË˜;¶ˆ˜ ÂÓÙ¤ÏÂÈ Î¿ÓÔ˘ÌÂ ÂÈÛÙ‹ÌË; ∏ ·¿ÓÙËÛË ÙË˜ ‰ÂÓ ÌÔÚÂ› ·Ú¿ Ó· Â›Ó·È Ë ·Ô‰fiÌË-ÛË ÙÔ˘ ›‰ÈÔ˘ ÙÔ˘ ÂÚˆÙ‹Ì·ÙÔ˜ Î·ıÒ˜ Î·È Ë ·Ó·ÙÚÔ‹ ÙÔ˘ ‰Â‰ÔÌ¤ÓÔ˘ ÙˆÓ ÂÓÓÔÈÒÓ, ÚÔ-ÙÂ›ÓÔÓÙ·˜ Ó¤Â˜ Î·ÙÂ˘ı‡ÓÛÂÈ˜ ÛÙÔÓ ÙÚfiÔ Ô˘ ÛÎÂÊÙfiÌ·ÛÙÂ ÙËÓ ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙËÙ·, ÙËÓÌ¤ıÔ‰Ô Î·È ÙÔÓ ·Ó·ÛÙÔ¯·ÛÌfi ÁÈ· ¤Ó· Ó¤Ô Ì¤ÏÏÔÓ ÙË˜ ÂÈÛÙ‹ÌË˜ Î·È ÙË˜ ÙÂ¯ÓÔÏÔÁ›·˜Ô˘ ı· Â›Ó·È ·ÓÔÈ¯Ùfi Î·È ¯ˆÚ›˜ ÚÔÎ·Ù·Ï‹„ÂÈ˜ ÛÂ fiÏÂ˜ ÙÈ˜ ÎÔÈÓˆÓÈÎ¿ Î·È ÔÏÈÙÈÛÌÈÎ¿‰È·ÌÔÚÊÔ‡ÌÂÓÂ˜ ˘ÔÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙËÙÂ˜, Û˘ÏÏÔÁÈÎfiÙËÙÂ˜ Î·È ÂÌÂÈÚ›Â˜. ∂Ï›˙ÔÓÙ·˜ fiÙÈ ËÂÈÛ·ÁˆÁ‹ ·˘Ù‹ ı· Î¿ÓÂÈ ·ÔÏ·˘ÛÙÈÎfiÙÂÚË ÙËÓ ÔÌÈÏ›· ÙË˜ ÚÔÛÎÂÎÏËÌ¤ÓË˜ Ì·˜ Î·È ÂÏ›-˙ÔÓÙ·˜ fiÙÈ ·˘Ùfi ı· Â›Ó·È Ë ·Ú¯‹ ÌÈ·˜ Û˘˙‹ÙËÛË˜ Ô˘ ¤¯ÂÈ ·ÚÎÂÙ‹ ·Ú¿‰ÔÛË ÛÙÔ ÂÍˆ-ÙÂÚÈÎfi ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ÛÙÔ ‰˘ÙÈÎfi ÔÓÔÌ·˙fiÌÂÓÔ ÎfiÛÌÔ, ·ÏÏ¿ Î·È Â‰Ò ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·, ı·¤¯Ô˘ÌÂ ÙË ¯·Ú¿ Ó· ·ÓÙ·ÏÏ¿ÍÔ˘ÌÂ Î·È Ó· ‰ÔÎÈÌ¿ÛÔ˘ÌÂ ·˘Ù¤˜ ÙÈ˜ È‰¤Â˜ Î·È ·˘Ù‹ ÙËÓ ÚÔ-‚ÏËÌ·ÙÈÎ‹.

™¿Û· §·‰¿∞Ó·ÏËÚÒÙÚÈ· ∫·ıËÁ‹ÙÚÈ· ∞Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈÎÔ‡ ™¯Â‰È·ÛÌÔ‡

∆Ì‹Ì· ∞Ú¯ÈÙÂÎÙfiÓˆÓ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏÂÈÔ ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜

4 Sandra Harding

ªÔÚÔ‡Ó ÔÈ Á˘Ó·›ÎÂ˜ Ó· Â›Ó·È ÓÂˆÙÂÚÈÎ¤˜; º˘ÛÈÎ¿ Î·È Â›Ì·ÛÙÂ ÂÊfiÛÔÓ „ËÊ›˙Ô˘-ÌÂ, Ô‰ËÁÔ‡ÌÂ ·˘ÙÔÎ›ÓËÙ·, ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÌÂ ˘ÔÏÔÁÈÛÙ¤˜, ¤¯Ô˘ÌÂ ÙËÓ ›‰È· ÂÎ·›‰Â˘-ÛË Î·È ¿Óˆ-Î¿Ùˆ ÙÈ˜ ›‰ÈÂ˜ ‰Ô˘ÏÂÈ¤˜ ÌÂ ÙÔ˘˜ ¿Ó‰ÚÂ˜, ÎÔÈÙÔ‡ÌÂ ÚÔ˜ ÙÔ Ì¤ÏÏÔÓ, ‰ÂÓÂ›Ì·ÛÙÂ È‰È·ÈÙ¤Úˆ˜ ıÚËÛÎÂ˘fiÌÂÓÂ˜ Î·È ÈÛÙÂ‡Ô˘ÌÂ fiÙÈ ÌÔÚÔ‡ÌÂ Ó· Ê¤ÚÔ˘ÌÂ ·ÏÏ·-Á¤˜ ÛÙÔ Ì¤ÏÏÔÓ. ∫·È fiÌˆ˜, ‰ÂÓ Â›Ó·È ·ÎÚÈ‚Ò˜ Ë ›‰È· ÂÎ·›‰Â˘ÛË, Ë ›‰È· ÌfiÚÊˆÛËÎ·È ÔÈ ›‰ÈÂ˜ ‰Ô˘ÏÂÈ¤˜ Ô˘ ·›ÚÓÔ˘ÌÂ Ì’ ·˘Ù¤˜ ÙˆÓ ·Ó‰ÚÒÓ. ∏ ÂÎ·›‰Â˘ÛË Î·È ÔÈ‰Ô˘ÏÂÈ¤˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È Û¯Â‰È·ÛÌ¤ÓÂ˜ ÁÈ· Ì·˜, ÁÈ· ÙËÓ ‰ÈÎ‹ Ì·˜ ˙ˆ‹ Î·È ‰ÂÓ ·Û¯ÔÏÔ‡-ÓÙ·È ÌÂ ı¤Ì·Ù· Ô˘ Â›Ó·È È‰È·›ÙÂÚ· Î·È ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎ¿ ÁÈ· Ì·˜. ∂ÈÏ¤ÔÓ Â›Ó·È ¯·ÌË-ÏfiÌÈÛıÂ˜ Î·È ÂÈÊ˘Ï¿ÛÛÔ˘Ó ÏÈÁfiÙÂÚÂ˜ Â˘Î·ÈÚ›Â˜ ÁÈ· ÚÔÒıËÛË. √È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÂ˜·fi ÂÌ¿˜ ¤¯Ô˘ÌÂ ‰ÈÏ‹ Ì¤Ú· ÂÚÁ·Û›·˜ Û˘Ó˘ÔÏÔÁ›˙ÔÓÙ·˜ ÙËÓ Î·ıËÌÂÚÈÓÏË ‰Ô˘-ÏÂÈ¿ Î·È ÙÈ˜ ˘Ô¯ÚÂÒÛÂÈ˜ ÛÙËÓ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·. ∂ÓÙ¤ÏÂÈ, ·Ó Î¿ÔÈÔ˜ ÍÂÎÈÓ‹ÛÂÈ ·fi ÙËÓÔÙÈÎ‹ ÙˆÓ Á˘Ó·ÈÎÒÓ Î·È ÛÎÂÊÙÂ› ÙËÓ ÓÂˆÙÂÚÈÎfiÙËÙ· Î·È ÙÔÓ ÂÎÛ˘Á¯ÚÔÓÈÛÌfi,Î¿ÓÔÓÙ·˜ ÙË ‰È¯ÔÙfiÌËÛË ÌÂÙ·Í‡ ÙÔ˘ ÓÂˆÙÂÚÈÎÔ‡ Î·È ÙÔ˘ ·Ú·‰ÔÛÈ·ÎÔ‡, ÙfiÙÂ ·˘Ù‹Ë ‰È¯ÔÙfiÌËÛË Î·Ù·ÚÚ¤ÂÈ. °È· ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ·˘Ù‹˜ ÙË˜ ‰È¯ÔÙfiÌËÛË˜ ı· ‹ıÂÏ· Ó· ÌÈÏ‹-Ûˆ Û‹ÌÂÚ·.

∞˘Ù‹ Ë ‰È¯ÔÙfiÌËÛË, ·˘Ùfi ÙÔ ‰›ÔÏÔ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎ¿, ÎÚ‡‚ÂÈ Î¿ÔÈ· ı¤Ì·Ù· Ù·ÔÔ›· ¤¯Ô˘Ó Ó· Î¿ÓÔ˘Ó ÌÂ ÙÈ˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ¤˜ Ú·ÎÙÈÎ¤˜ Î·È ÙÈ˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ¤˜ ÔÏÈ-ÙÈÎ¤˜. ∞Ó Î·È Û‹ÌÂÚ· ı· ÂÈÎÂÓÙÚˆıÒ ÛÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË, ˘¿Ú¯Ô˘Ó Î·È ¿ÏÏÂ˜ Ù˘¯¤˜ÙÈ˜ ÔÔ›Â˜ ı· ÌÔÚÔ‡Û·ÌÂ Ó· ı›ÍÔ˘ÌÂ. ∫·Ù·Ï‹Áˆ ÛÙÔ fiÙÈ Ë ÓÂˆÙÂÚÈÎfiÙËÙ· ‰ÂÓÂ›Ó·È ÙfiÛÔ ÚÔÔ‰Â˘ÙÈÎ‹ ÁÈ· ÙÈ˜ Á˘Ó·›ÎÂ˜ fiÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÙÈ˜ ÂÈÛÙ‹ÌÂ˜ ·ÏÏ¿ Î·ÈÔÏÏ¿ ¿ÏÏ· ı¤Ì·Ù·. £· ÍÂÎÈÓ‹Ûˆ ÌÂ ÌÈ· ÂÈÛÎfiËÛË ÙˆÓ ÎÚÈÙÈÎÒÓ ÛÙËÓ ÂÈÛÙ‹-ÌË Ô˘ ¤¯Ô˘Ó Á›ÓÂÈ ·fi ÊÂÌÈÓ›ÛÙÚÈÂ˜ Ù· ÙÂÏÂ˘Ù·›· 35 ¯ÚfiÓÈ· Î·È ı· ÌÈÏ‹Ûˆ Î·Ùfi-ÈÓ ÁÈ· ÙËÓ ·Ú¯ÈÎ‹ ÙÔ˘˜ ÚÔ¤ÏÂ˘ÛË, Ë ÔÔ›· ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÂ ¤Ó· ÔÏ‡ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi‚È‚Ï›Ô Ô˘ ›Ûˆ˜ ÔÏÏ¤˜ Ó· ¤¯ÂÙÂ ÛÙË ‚È‚ÏÈÔı‹ÎË Û·˜. ∆Ô ‚È‚Ï›Ô ∆· ÛÒÌ·Ù¿ Ì·˜ÔÈ Â·˘ÙÔ› Ì·˜ ÂÎ‰fiıËÎÂ ·Ú¯ÈÎ¿ ÛÙ· ·ÁÁÏÈÎ¿ ÙÔ 1970 Î·È Ì¤¯ÚÈ Û‹ÌÂÚ· ¤¯ÂÈ ÌÂÙ·-ÊÚ·ÛÙÂ› ÛÂ 77 ÁÏÒÛÛÂ˜1. ◊Ù·Ó ¤Ó· ÚˆÙÔÔÚÈ·Îfi ‚È‚Ï›Ô Î·È Â›¯Â Û·Ó ·ÔÙ¤ÏÂ-ÛÌ· ÔÏ‡ Î·Ï‡ÙÂÚÂ˜ Û˘Óı‹ÎÂ˜ ˘ÁÈÂÈÓ‹˜ ÁÈ· ÙÈ˜ Á˘Ó·›ÎÂ˜ Î·È ÔÏ‡ Î·Ï‡ÙÂÚÂ˜ ÁÓÒ-

5£· ÌÔÚÔ‡Û·Ó ÔÙ¤ ÔÈ Á˘Ó·›ÎÂ˜ Ó· Â›Ó·È ÓÂˆÙÂÚÈÎ¤˜;

1. ∆Ô 1970 ‰Ò‰ÂÎ· ÊÂÌÈÓ›ÛÙÚÈÂ˜ ·fi ÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ ÙË˜ µÔÛÙfiÓË˜ Û˘Ó·ÓÙ‹ıËÎ·Ó ÛÙ· Ï·›-ÛÈ· ÂÓfi˜ ·Î·‰ËÌ·˚ÎÔ‡ Û˘ÓÂ‰Ú›Ô˘ Î·È ·ÔÊ¿ÛÈÛ·Ó ÙËÓ ¤Î‰ÔÛË ÂÓfi˜ Û˘ÏÏÂÎÙÈÎÔ‡ ÙfiÌÔ˘ ÌÂÎ¤ÓÙÚÔ ÙË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÙÔ˘ Á˘Ó·ÈÎÂ›Ô˘ ÛÒÌ·ÙÔ˜. √ ·Ú¯ÈÎfi˜ Ù›ÙÏÔ˜ °˘Ó·›ÎÂ˜ Î·È Ù· ™ÒÌ·Ù¿ÙÔ˘˜ ¿ÏÏ·ÍÂ ÙÔ 1972 ÛÂ T· ™ÒÌ·Ù¿ Ì·˜ ÔÈ ∂·˘ÙÔ› Ì·˜ ÌÂ ÙËÓ Â·Ó¤Î‰ÔÛË ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘Î·È ÔÈ ‰Ò‰ÂÎ· Á˘Ó·›ÎÂ˜ ÔÓfiÌ·Û·Ó ÙËÓ ÔÌ¿‰· ÙÔ˘˜ The Boston Women’s Health BookCollective. ∆Ô ‚È‚Ï›Ô Â·ÓÂÎ‰fiıËÎÂ ÙÔ 2005 ÌÂ ÙÔÓ ›‰ÈÔ Ù›ÙÏÔ Î·È ·Ó·ÓÂˆÌ¤ÓÔ ÂÚÈÂ¯fi-ÌÂÓÔ. £ÂˆÚÂ›Ù·È ‚È‚Ï›Ô-ÛÙ·ıÌfi˜ ÙÔ˘ ·ÌÂÚÈÎ·ÓÈÎÔ‡ ÊÂÌÈÓÈÛÙÈÎÔ‡ ÎÈÓ‹Ì·ÙÔ˜ ÙË˜ ‰ÂÎ·ÂÙ›·˜ÙÔ˘ 1970 Î·ıÒ˜ ÂËÚ¤·ÛÂ ÙÈ˜ ·fi„ÂÈ˜ Á˘Ó·ÈÎÒÓ Î·È ·Ó‰ÚÒÓ ÁÈ· ÎÂÓÙÚÈÎ¿ ˙ËÙ‹Ì·Ù· fiˆ˜Ë ÂÁÎ˘ÌÔÛ‡ÓË Î·È Ë Á¤ÓÓ·, ÔÈ ·Ì‚ÏÒÛÂÈ˜ Î·È Ë ·ÓÙÈÛ‡ÏÏË„Ë.

ÛÂÈ˜ ÁÈ· ÙËÓ ˘ÁÈÂÈÓ‹ ÙˆÓ Á˘Ó·ÈÎÒÓ ·fi fiÙÈ ˘‹Ú¯·Ó Ì¤¯ÚÈ ÙfiÙÂ. £· Ï¤Á·ÌÂ fiÙÈ ·Ô-Ù¤ÏÂÛÂ ÙËÓ ··Ú¯‹ ÙË˜ ÊÂÌÈÓÈÛÙÈÎ‹˜ ÎÚÈÙÈÎ‹˜ ÙˆÓ ÂÈÛÙËÌÒÓ. √È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÂ˜fiÌˆ˜ Á˘Ó·›ÎÂ˜ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ ‰ÂÓ ˙Ô˘Ó ÛÂ ‚ÈÔÌË¯·ÓÔÔÈËÌ¤ÓÂ˜ ¯ÒÚÂ˜ ÙË˜ ¢‡ÛË˜ ‹ÙÔ˘ µÔÚÚ¿_ÌÔÚÔ‡ÌÂ Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ÛÔ˘ÌÂ fiÙÈ ÚÔÙÈÌ¿ÙÂ2. °È· ÙÔ ÏfiÁÔ ÏÔÈfiÓ·˘Ùfi Ú¤ÂÈ Ó· ı›ÍÔ˘ÌÂ ÙÔ ˙‹ÙËÌ· ÙˆÓ ÌÂÙ··ÔÈÎÈ·ÎÒÓ Î·È ÔÏ˘ÔÏÈÙÈÛÌÈÎÒÓÛÔ˘‰ÒÓ ÛÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË Î·È ÙÂ¯ÓÔÏÔÁ›·, ¤Ó· Â‰›Ô ÙÔ ÔÔ›Ô ÂÓÒ ÛÙÈ˜ ·ÁÁÏÔÛ·ÍÔ-ÓÈÎ¤˜ ¯ÒÚÂ˜ Û˘˙ËÙÂ›Ù·È Â‰Ò Î·È 20 ¯ÚfiÓÈ· ÛÂ ¿ÏÏÂ˜ ¯ÒÚÂ˜ ÔÏ‡ ÏÈÁfiÙÂÚ· ¯ÚfiÓÈ·.£· ÔÏÔÎÏËÚÒÛˆ Ù¤ÏÔ˜ ÌÈÏÒÓÙ·˜ ÁÈ· ÙÔ ı¤Ì· ÙË˜ ÓÂÔÙÂÚÈÎfiÙËÙ·˜.

º∂ªπ¡π™∆π∫∂™ ∫ƒπ∆π∫∂™ ∆∏™ ∂¶π™∆∏ª∏™ ∫∞π ∆∂Ã¡√§√°π∞™

∞˜ ÍÂÎÈÓ‹ÛÔ˘ÌÂ ÏÔÈfiÓ ÌÂ ÙÈ˜ ÊÂÌÈÓÈÛÙÈÎ¤˜ ÎÚÈÙÈÎ¤˜ ÛÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË. ∆¤ÙÔÈÔ˘˜Â›‰Ô˘˜ ÎÚÈÙÈÎ¤˜ ¤¯Ô˘Ó ÙËÓ ··Ú¯‹ ÙÔ˘˜ ÛÂ ı¤Ì·Ù· Ô˘ ·ÊÔÚÔ‡Û·Ó ÛÙËÓ ˘ÁÂ›· ÙˆÓÁ˘Ó·ÈÎÒÓ Î·È ÛÙÔ Á˘Ó·ÈÎÂ›Ô ÛÒÌ· ·Û¯ÔÏ‹ıËÎ·Ó ‰Â ÌÂ ¤ÓÙÂ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÔ‡˜ ÙÔÌÂ›˜ÂÓ‰È·Ê¤ÚÔÓÙÔ˜. ¶ÚÒÙÔÓ ¤ıÈÁ·Ó ÙÔ ı¤Ì· ÙˆÓ Á˘Ó·ÈÎÒÓ ÛÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹ ‰ÔÌ‹ ÙË˜ÂÈÛÙ‹ÌË˜. °È·Ù› ÙfiÛÔ Ï›ÁÂ˜ Á˘Ó·›ÎÂ˜ ·Û¯ÔÏÔ‡ÓÙ·Ó ÌÂ ÙÈ˜ ÂÈÛÙ‹ÌÂ˜; °È·Ù› ¤ÚÂÂÙfiÛÔ ÔÏ‡ Ó· ·Ï¤„Ô˘Ó ÁÈ· Ó· ÛÔ˘‰¿ÛÔ˘Ó, ÁÈ· Ó· ‰ËÌÔÛÈÂ˘ÙÔ‡Ó ÔÈ ÂÚÁ·Û›Â˜ÙÔ˘˜, ÁÈ· Ó· ÚÔˆıËıÔ‡Ó ÛÙË ‰Ô˘ÏÂÈ¿ ÙÔ˘˜ ‹ ÁÈ· Ó· ¤¯Ô˘Ó ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›· Ó· ·ÚÔ˘-ÛÈ¿ÛÔ˘Ó ÙËÓ ‰Ô˘ÏÂÈ¿ ÙÔ˘˜ ÛÂ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ¿ Û˘Ó¤‰ÚÈ·; ∂›Ó·È ÌÈ· Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·Ô˘ Û˘ÓÂ¯›˙ÂÙ·È ·ÎfiÌ· Î·È Û‹ÌÂÚ· ÁÈ·Ù› ·ÎfiÌ· Î·È Û‹ÌÂÚ· Ï›ÁÂ˜ Á˘Ó·›ÎÂ˜ ·Û¯Ô-ÏÔ‡ÓÙ·È ÌÂ ÙÔÓ ÙÔÌ¤· ÙˆÓ ÂÈÛÙËÌÒÓ ÂÈ‰ÈÎ¿ ÛÂ Â‰›· fiˆ˜ Ë Ê˘ÛÈÎ‹, Ù· Ì·ıËÌ·-ÙÈÎ¿, Ë ÌË¯·ÓÈÎ‹ Î·È Ë ¯ËÌÂ›·. ¶ÚÈÓ ÌÂÚÈÎ¿ ¯ÚfiÓÈ· ¤Î·Ó· ÌÈ· ÌÂÏ¤ÙË ÁÈ· ÙÔ ÙÌ‹Ì·ÛÙ·ÙÈÛÙÈÎ‹˜ ÙË˜ UNESCO Ô˘ ·ÊÔÚÔ‡ÛÂ ÛÙ· ÔÛÔÛÙ¿ ÙˆÓ Á˘Ó·ÈÎÒÓ Ô˘ ÂÚÁ¿-˙ÔÓÙ·Ó ÛÙ· ·ÓÂÈÛÙËÌÈ·Î¿ ÙÌ‹Ì· Ê˘ÛÈÎ‹˜ ÛÂ fiÏˆÓ ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ. Ÿˆ˜ ÚÔ¤Î˘„Â,ÔÈ ∏¶∞ ¤Ú¯ÔÓÙ·Ó ‰¤Î·ÙÂ˜ fiÁ‰ÔÂ˜ ÛÙÔÓ ÎfiÛÌÔ. √È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÂ˜ ·fi ÙÈ˜ ‰ÂÎ·Â-Ù¿ ¿ÏÏÂ˜ ¯ÒÚÂ˜ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ‰˘ÙÈÎÔÂ˘Úˆ·˚Î¤˜ ·ÏÏ¿ ·Ó‹Î·Ó ÛÙËÓ ·Ó·ÙÔÏÈÎ‹∂˘ÚÒË Î·È ÙÔÓ ÙÚ›ÙÔ ÎfiÛÌÔ. ŒÚÂÂ ÏÔÈfiÓ Ó· ÂÍËÁ‹ÛÔ˘ÌÂ ÁÈ·Ù› Û˘Ó¤‚·ÈÓÂ ·˘ÙfiÛÂ ÌÈ· ¯ÒÚ· Ô˘ ıÂˆÚÔ‡ÌÂ ·ÓÂÙ˘ÁÌ¤ÓË. ŒÙÛÈ ÏÔÈfiÓ Ù¤ıËÎ·Ó ı¤Ì·Ù· Ô˘ Â›¯·ÓÓ· Î¿ÓÔ˘Ó ÌÂ ÙÈ˜ Á˘Ó·›ÎÂ˜ Î·È ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹ ‰ÔÌ‹ ÙË˜ ÂÈÛÙ‹ÌË˜. ∞Ú¯ÈÎ¿ ·˘Ù¿ Ù·

6 Sandra Harding

2. ∏ Harding ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ› ÙÔ ‰È·¯ˆÚÈÛÌfi µÔÚÚ¿-¡fiÙÔ˘ Î·È fi¯È ¢‡ÛË˜-∞Ó·ÙÔÏ‹˜.øÛÙfiÛÔ ÈÛÙÂ‡ÂÈ fiÙÈ fiÏÂ˜ ÔÈ Û˘ÁÎÚ›ÛÂÈ˜ Â›Ó·È ¿ÓÙÔÙÂ ÈÌÂÚÈ·ÏÈÛÙÈÎ¤˜ Î·È ·ÔÈÎÈ·Î¤˜.«ªÈÏ¿ÌÂ ÁÈ· ¢‡ÛË Î·È ∞Ó·ÙÔÏ‹, ÁÈ’ ·˘ÙÔ‡˜ Î·È ÂÌ¿˜, ÁÈ’ ·ÓÂÙ˘ÁÌ¤ÓÔ˘˜ Î·È ˘·Ó¿Ù˘-ÎÙÔ˘˜ ÂÓÒ ı· ¤ÚÂÂ Î·ÓÔÓÈÎ¿ Ó· ÌÈÏ¿ÌÂ ÁÈ· ˘·Ó¿Ù˘ÎÙÔ˘˜ Î·È ·fi-·ÓÂÙ˘ÁÌ¤ÓÔ˘˜ (de-developed).» ∂ÈÛËÌ·›ÓÂÈ ‰Â, fiÙÈ ÌÂÙ¿ Ù· ÙÂÏÂ˘Ù·›· ÁÂÁÔÓfiÙ· ÛÙÈ˜ ∏¶∞ ÙÔ ‰È·¯ˆÚÈÛÌfiµÔÚÚ¿-¡fiÙÔ˘ ı· ÌÔÚÔ‡Û·ÌÂ Ó· ÙÔÓ ‰Ô‡ÌÂ Î·È ÌÂÙ·Í‡ ¡¤·˜ √ÚÏÂ¿ÓË˜ Î·È §Ô˘˚˙È¿Ó·˜.

ÂÚˆÙ‹Ì·Ù· Ê·ÈÓfiÓÙÔ˘Û·Ó ÔÏ‡ Û˘ÓÙËÚËÙÈÎ¿, ÔÏ‡ ·Ï¿. ŒÚÂÂ ‰ËÏ·‰‹ ·ÏÒ˜Ó· ÚÔÛı¤ÛÔ˘ÌÂ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÂ˜ Á˘Ó·›ÎÂ˜ ÛÙËÓ ‰ÔÌ‹ ÙˆÓ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›ˆÓ, ÙˆÓ ÂÚÁ·-ÛÙËÚ›ˆÓ, Î.Ô.Î. øÛÙfiÛÔ Ù· ÂÚˆÙ‹Ì·Ù· ·˘Ù¿ ·Ô‰Â›¯ıËÎ·Ó ÔÏ‡ ÚÈ˙ÔÛ·ÛÙÈÎ¿Î·ıÒ˜ ·Ó¤‰ÂÈÍ·Ó ÙÈ˜ ÚÔÎ·Ù·Ï‹„ÂÈ˜ ÂÓfi˜ ·fi ÙÔ˘˜ ÈÔ ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎÔ‡˜ Ì·˜ıÂÛÌÔ‡˜, ÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË.

ŒÓ· ‰Â‡ÙÂÚÔ Â›ÎÂÓÙÚÔ ÙˆÓ ÊÂÌÈÓÈÛÙÈÎÒÓ ÎÚÈÙÈÎÒÓ ·ÊÔÚÔ‡ÛÂ ÙÔÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ-Îfi ÛÂÍÈÛÌfi, ‰ËÏ·‰‹ ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ‚ÈÔÏÔÁÈÎ¤˜ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈÎ¤˜ ÂÈÛÙ‹ÌÂ˜ ÚÔÛ·-ıÔ‡Û·Ó Ó· ‰ÈÎ·ÈÔÏÔÁ‹ÛÔ˘Ó ÙÔÓ ·ÔÎÏÂÈÛÌfi Î·È ÙËÓ ÂÎÌÂÙ¿ÏÏÂ˘ÛË ÙˆÓ Á˘Ó·ÈÎÒÓ,·Ô‰ÂÈÎÓ‡ÔÓÙ·˜ fiÙÈ Ë «Î·ÙˆÙÂÚfiÙËÙ·» ÙÔ˘˜, ‹Ù·Ó Î¿ÙÈ Ê˘ÛÈÎfi ‹ Î¿ÙÈ ÁÈ· ÙÔ ÔÔ›Ô¤ÊÙ·ÈÁ·Ó ÔÈ ›‰ÈÂ˜. ™Â Î¿ıÂ ÁÓˆÛÙÈÎfi Â‰›Ô ¤¯Ô˘ÌÂ Û‹ÌÂÚ· ÌÂÏ¤ÙÂ˜ Ô˘ ·ÊÔÚÔ‡ÓÛÙÈ˜ ¤ÌÊ˘ÏÂ˜ ‰È·ÊÔÚ¤˜ Î·È ·Ô‰ÂÈÎÓ‡Ô˘Ó fiÙÈ ‰ÂÓ ÚfiÎÂÈÙ·È ÌfiÓÔ ÁÈ· ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈ-Î‹ ‰ÔÌ‹ ÙË˜ ÂÈÛÙ‹ÌË˜ ·ÏÏ¿ ÁÈ· ÙÔ ›‰ÈÔ ÙÔ ÂÚÈÂ¯fiÌÂÓfi ÙË˜ ÙÔ ÔÔ›Ô Â›Ó·È ·Ó‰ÚÔ-ÎÂÓÙÚÈÎfi.

ŒÓ· ÙÚ›ÙÔ ÛËÌÂ›Ô ÛÙÔ fiÔ›Ô ÂÈÎÂÓÙÚÒıËÎ·Ó ÔÈ ÎÚÈÙÈÎ¤˜ ÙˆÓ ÊÂÌÈÓÈÛÙÚÈÒÓ‹Ù·ÓÂ ÔÈ ÂÊ·ÚÌÔÁ¤˜ ÙˆÓ ÂÈÛÙËÌÒÓ Î·È ÙË˜ ÙÂ¯ÓÔÏÔÁ›·˜. ∞Ó·Ê¤ÚıËÎ·Ó ·Ú¯ÈÎ¿ÛÙÈ˜ ÂÈÛÙ‹ÌÂ˜ ÙË˜ ·Ó··Ú·ÁˆÁ‹˜, ÛÙË ‰È·‰ÈÎ·Û›· ÙË˜ Á¤ÓÓ·˜ Î·È ÙËÓ ÂÌÌËÓfiÚ-ÚÔÈ·, ÛÙË ÁÓˆÛÙ‹ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛË ÙˆÓ Á˘Ó·ÈÎÒÓ ·fi ÙÔ˘˜ ÁÈ·ÙÚÔ‡˜ ˆ˜ «Ì‹ÙÚÂ˜ ÌÂfi‰È·». ∂ÎÙfi˜ ·fi ÙÔ ÔÏ‡ ÂÓ‰È·Ê¤ÚÔÓ ˙‹ÙËÌ· ÙˆÓ ÙÂ¯ÓÔÏÔÁÈÒÓ ·Ó··Ú·ÁˆÁ‹˜,ÂÍÂÙ¿ÛÙËÎ·Ó ÔÈ ÔÈÎÈ·Î¤˜ Î·È ÛÙÚ·ÙÈˆÙÈÎ¤˜ ÙÂ¯ÓÔÏÔÁ›Â˜, Ô Î›Ó‰˘ÓÔ˜ ·fi ÙËÓ ¤ÎıÂ-ÛË ÛÂ ¯ËÌÈÎ¿ ÙÔÍÈÎ¿, ÔÈ Î›Ó‰˘ÓÔÈ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó Ó· Î¿ÓÔ˘Ó ÌÂ ÙÔ Û¯Â‰È·ÛÌfi ÙÔ˘ ÛÈÙÈ-Ô‡, ÌÂ ÙÔÓ ·ÛÙÈÎfi Û¯Â‰È·ÛÌfi.

∂fiÌÂÓÔ ı¤Ì· Ô˘ ··Û¯fiÏËÛÂ ÙÈ˜ ÊÂÌÈÓ›ÛÙÚÈÂ˜ ‹Ù·Ó Ë ÂÎ·›‰Â˘ÛË ÛÙËÓ ÂÈ-ÛÙ‹ÌË Î·È ÙÂ¯ÓÔÏÔÁ›·. ™Ù· Ï·›ÛÈ· ÙË˜ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎ‹˜ ‰È·‰ÈÎ·Û›·˜ Ù· ÎÔÚ›ÙÛÈ·ıÂˆÚÔ‡ÓÙ·Ó ·Ó›Î·Ó·, Û˘¯Ó¿ ÂÏÏÂÈÌÌ·ÙÈÎ¿. ¶·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·Ó ˆ˜ ·˘Ù¿ Ô˘ ‰ÂÓı¤ÏÔ˘Ó Ó· Îfi„Ô˘Ó ¤Ó· ‚¿ÙÚ·¯Ô ÛÙÔ Ì¿ıËÌ· ÙË˜ ·Ó·ÙÔÌ›·˜, ˆ˜ ·Ó›Î·Ó· Ó·Ì¿ıÔ˘Ó Ì·ıËÌ·ÙÈÎ¿ ‹ ˆ˜ ·˘Ù¤˜ Ô˘ ÊÔ‚Ô‡ÓÙ·Ó ÙËÓ ÂÈÙ˘¯›·. À‹Ú¯Â ÏÔÈfiÓ ·˘Ù‹Ë ¿ÓÈÛË ÌÂÙ·¯Â›ÚÈÛË ÛÙÔÓ ÙÔÌ¤· ÙË˜ ÂÎ·›‰Â˘ÛË˜. ™ÎÔfi˜ ‹Ù·Ó Ó· ‚ÔËıËıÔ‡Ó ÔÈ«ÂÏÏÂÈÌÌ·ÙÈÎ¤˜» Á˘Ó·›ÎÂ˜ ÒÛÙÂ Ó· ÍÂÂÚ¿ÛÔ˘Ó Ù· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù¿ ÙÔ˘˜. ™‡ÓÙÔÌ·fiÌˆ˜ Ê¿ÓËÎÂ fiÙÈ ÙÔ Úfi‚ÏËÌ· ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ÛÙÈ˜ Á˘Ó·›ÎÂ˜ ·ÏÏ¿ ÛÙËÓ ›‰È· ÙËÓ ÂÏÏÂÈÌ-Ì·ÙÈÎ‹ Ê‡ÛË ÙË˜ ÂÎ·›‰Â˘ÛË˜ Î·È ÛÙÔ˘˜ ÛÙfi¯Ô˘˜ ÙË˜.

∆¤ÏÔ˜, ÔÈ ÎÚÈÙÈÎ¤˜ ÛÙÚ¿ÊËÎ·Ó ÛÙË ıÂˆÚ›· ÙË˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ‹˜ ÁÓÒÛË˜ Î·È ÛÙËÌÂıÔ‰ÔÏÔÁ›· ÙË˜. ™Â ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ ÙÔÌ¤· ÂÛÙÈ¿˙ÂÙ·È Î·È Ë ‰ÈÎ‹ ÌÔ˘ ‰Ô˘ÏÂÈ¿. ™ÙË ÂÚ›-ÙˆÛË ·˘Ù‹ ·Û¯ÔÏËı‹Î·ÌÂ ÌÂ Ù· ÚfiÙ˘· ÙË˜ ÂÈÛÙ‹ÌË˜, ÙË˜ ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙËÙ·˜,ÙÔ˘ ÔÚıÔÏÔÁÈÛÌÔ‡, ÙË˜ ÛˆÛÙ‹˜ ÌÂıfi‰Ô˘ Î·È ÙÔ˘˜ ÙÚfiÔ˘˜ ÌÂ ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ Ù· Úfi-Ù˘· ·˘Ù¿ Î·ıÔÚ›˙ÔÓÙ·È Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÛÂ Û¯¤ÛË ÌÂ ·˘Ùfi Ô˘ ıÂˆÚÂ›Ù·È ıËÏ˘Îfi. ∆Ô Ó·Â›Ó·È Î¿ÔÈÔ˜ ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎfi˜, ÔÚıÔÏÔÁÈÛÙ‹˜, Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ› ÌÈ· ·˘ÛÙËÚ‹ Ì¤ıÔ‰Ô


ıÂˆÚÂ›Ù·È ·Ó‰ÚÈÎfi. ŒÙÛÈ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎ¿ ÔÈ Á˘Ó·›ÎÂ˜ ·¤¯Ô˘Ó ·fi ÙÈ˜ ÂÈÛÙ‹ÌÂ˜ ÏfiÁˆÎ¿ÔÈˆÓ ÔÏ‡ ·Ù˘¯ÒÓ ·ÈÙÈÒÓ. øÛÙfiÛÔ, ı· ¤ÏÂÁ·, fiÙÈ ÔÈ Á˘Ó·›ÎÂ˜ Â›Ó·È ·ÓÙ·¯Ô‡·ÚÔ‡ÛÂ˜ ÛÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË, Î·ıÒ˜ ·˘Ù‹ ÚÔÛ·ıÂ› Û˘ÓÂ¯Ò˜ Ó· ·ÔÌ·ÎÚ˘ÓıÂ› ·fi·˘Ùfi ÙÔ ÔÔ›Ô ıÂˆÚÂ›Ù·È ıËÏ˘Îfi. ¡ÔÌ›˙ÂÙ·È fiÙÈ Ë Ï‡ÛË Â›Ó·È Ó· ·ÔÔÈËıÔ‡ÌÂ ÙËÓ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙËÙ·, ÙÔÓ ÔÚıÔÏÔÁÈÛÌfi˜ Î·È ÙË ÛˆÛÙ‹ ÌÂıÔ‰ÔÏÔÁ›· Î·È Ó· ·ÚÎÂ-ÛÙÔ‡ÌÂ ÛÙË ‰È·›ÛıËÛË; ÿÛˆ˜ Î¿ÔÈÂ˜ ÊÂÌÈÓ›ÛÙÚÈÂ˜ Ó· ¤¯Ô˘Ó ·˘Ù‹ ÙËÓ ¿Ô„Ë fiÌˆ˜‰ÂÓ Â›Ó·È ·˘Ù‹ Ë ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË Ô˘ ·ÎÔÏÔ˘ıÒ-Ô‡ÌÂ. ∞ÓÙ› ·˘ÙÔ‡ Â·Ó·Î·ıÔÚ›Û·ÌÂ ÙÔÙÈ ÛËÌ·›ÓÂÈ Ó· Â›Ó·È Î¿ÙÈ ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎfi ÌÂ ÙÚfiÔ˘˜ Ô˘ ÙÂÏÈÎ¿ ‰ÈÎ·ÈÔÏÔÁÔ‡Ó ÙËÓÙÂÚ¿ÛÙÈ· ·ÚÔ˘Û›· ÙË˜ ÛÂÍÈÛÙÈÎ‹˜ ÚÔÎ·Ù¿ÏË„Ë˜ ÛÂ fiÏ· ·˘Ù¿ Ù· Â‰›· ÙˆÓ ÂÈ-ÛÙËÌÒÓ. ¶ˆ˜ Â›Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÓ ÚˆÙÔÔÚÈ·Î¤˜ ÌÂÏ¤ÙÂ˜ ÛÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈÔÏÔÁ›·, ÛÙËÓ·ÓıÚˆÔÏÔÁ›·, ÛÙËÓ ‚ÈÔÏÔÁ›· Ó· ÌËÓ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ‰Ô˘Ó ÙÈ˜ Á˘Ó·›ÎÂ˜ ˆ˜ ÔÏÔÎÏË-ÚˆÌ¤Ó· ¿ÙÔÌ· ·ÏÏ¿ ¿ÓÙ· Ó· ÙÈ˜ ıÂˆÚÔ‡Ó ·ÚÂÎÎÏ›ÓÔÓÙ· ‹ ·ÓÒÚÈÌ· ¿ÙÔÌ·; ∫¿ÙÈÂÔÌ¤Óˆ˜ Â›Ó·È Ï·Óı·ÛÌ¤ÓÔ Û’ ·˘Ù¿ Ù· ÚfiÙ˘· ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙËÙ·˜ Î·È fiÏÂ˜ ·˘Ù¤˜ÙÈ˜ ·Ó‰ÚÔÎÚ·ÙÈÎ¤˜ ·ÓÙÈÏ‹„ÂÈ˜ Ô˘ ‰È·ÂÚÓÔ‡Ó ·ÎfiÌ· Î·È ÙÈ˜ Î·Ï‡ÙÂÚÂ˜ ÂÈÛÙËÌÔ-ÓÈÎ¤˜ ÌÂÏ¤ÙÂ˜.

¶ÚfiÛÊ·Ù· ÙÔ ÂÓ‰È·Ê¤ÚÔÓ ¤¯ÂÈ ÛÙÚ·ÊÂ› ÛÙÔÓ ÙÚfiÔ ÌÂ ÙÔÓ ÔÔ›Ô Ë ÂÈÛÙ‹ÌË·Û¯ÔÏÂ›Ù·È ÌÂ ‰È¿ÊÔÚ· ı¤Ì·Ù· Ô˘ Û˘Ó‹ıˆ˜ ·ÊÔÚÔ‡Ó ÙÔ ÎÚ¿ÙÔ˜, ÙÈ˜ ÌÂÁ¿ÏÂ˜ÂÙ·ÈÚÂ›Â˜, ÙÔ ÛÙÚ·Ùfi, ÙÔ Û‡ÛÙËÌ· ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹˜ ·ÛÊ¿ÏÈÛË˜, ÙÔ ÓÔÌÈÎfi Û‡ÛÙËÌ·. ∏ÂÈÛÙ‹ÌË ÂÓ‰È·Ê¤ÚÂÙ·È ÁÈ· ÙÔ˘˜ Î·ÈÚÔÛÎfiÔ˘˜, ÁÈ· ÙÔÓ ÂıÓÈÎÈÛÌfi Î·È ÔÏ‡ Û¿ÓÈ··ÁÁ›˙ÂÈ ı¤Ì·Ù· Ô˘ ¤¯Ô˘Ó Ó· Î¿ÓÔ˘Ó ÌÂ ÙÈ˜ Á˘Ó·›ÎÂ˜ Î·È ÙÔ Á˘Ó·ÈÎÂ›Ô Î›ÓËÌ·. °È··Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ÌfiÏÈ˜ ÚfiÛÊ·Ù· ¤ÁÈÓÂ ÛÙÈ˜ ∏¶∞ Ì¤Û· ·fi ÌÈ· ÂıÓÈÎ‹ ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›·ÁÈ· ÙËÓ ˘ÁÂ›· ÌÈ· ÙÂÚ¿ÛÙÈ· ÌÂÏ¤ÙË Ô˘ ··ÚÈıÌÂ› 80.000 ¿ÙÔÌ· Î·È ·Û¯ÔÏÂ›Ù·È ÌÂÙÔ Ò˜ Ù· ÂÁÎÂÊ·ÏÈÎ¿ Î·È Î¿ÔÈÂ˜ ÌÔÚÊ¤˜ Î·ÚÎ›ÓÔ˘ Î·È Î·Ú‰È·Î¤˜ ·Ó·ÎÔ¤˜·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·È ÛÙÈ˜ Á˘Ó·›ÎÂ˜. °È· ¿Ú· ÔÏÏ¿ ¯ÚfiÓÈ· ÔÈ Á˘Ó·›ÎÂ˜ ‰ÂÓ ·ÔÙÂÏÔ‡-Û·Ó ·ÓÙÈÎÂ›ÌÂÓÔ ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ÌÂÏÂÙÒÓ Î·È ÂÔÌ¤Óˆ˜ ‰ÂÓ ·Ú¿ÁÔÓÙ·Ó Ù· Û¯ÂÙÈÎ¿Ê¿ÚÌ·Î·. ¶¿ÚÙÂ ˆ˜ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÙËÓ ·ÛÈÚ›ÓË Ë ÔÔ›· ÔÙ¤ ‰ÂÓ ‰ÔÎÈÌ¿ÛÙËÎÂ ÛÂÁ˘Ó·›ÎÂ˜ ÚÈÓ ÙË Ì·˙ÈÎ‹ ÙË˜ Î˘ÎÏÔÊÔÚ›·. ∏ ıÂˆÚ›· ÙË˜ ÊÂÌÈÓÈÛÙÈÎ‹˜ ı¤ÛË˜(feminist standpoint theory) ··ÓÙ¿ Û’ ·˘Ùfi ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÙÔ ˙‹ÙËÌ·. °È· Ó· ÌÂÁÈ-ÛÙÔÔÈ‹ÛÔ˘ÌÂ ÙËÓ ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙËÙ· ÙˆÓ ÂÚÂ˘ÓÒÓ Ì·˜ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÍÂÎÈÓ‹ÛÔ˘ÌÂfi¯È ·fi Ù· ÂÓÓÔÈÔÏÔÁÈÎ¿ Â‰›· ÙˆÓ ÂÈÛÙËÌÒÓ Ô˘ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎ¿ ÂÍ˘ËÚÂÙÔ‡Ó·˘ÙÔ‡˜ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ÙËÓ ÂÍÔ˘Û›· ·ÏÏ¿ ·fi ÙÈ˜ ˙ˆ¤˜ ÙˆÓ Á˘Ó·ÈÎÒÓ. £· Ú¤ÂÈ Ó·ı¤ÛÔ˘ÌÂ ÂÚˆÙ‹Ì·Ù· Ù· ÔÔ›· Â›ÙÂ Î·Ù¿ Ï¿ıÔ˜ Â›ÙÂ ÂÛÎÂÌÌ¤Ó· ¤¯Ô˘Ó ·ÁÓÔËıÂ› ·fiÙÔ Î˘Ú›·Ú¯Ô Û‡ÛÙËÌ·. ªÂ ·˘Ù‹ ÙË ‰È·‰ÈÎ·Û›· Ì·˜ ‰›ÓÔÓÙ·È Ó¤· ÂÚˆÙ‹Ì·Ù· ·ÏÏ¿fi¯È Î·È ÔÈ ··ÓÙ‹ÛÂÈ˜ ÙÔ˘˜. ∞˘Ù¤˜ ı· ‰ÔıÔ‡Ó ÌfiÓÔ Ì¤Û· ·fi ÙÈ˜ ÛˆÛÙ¤˜ ÂÌÂÈÚÈ-Î¤˜ Î·È ıÂˆÚËÙÈÎ¤˜ ¤ÚÂ˘ÓÂ˜.

8 Sandra Harding

∞˘Ù¿ Ù· ¤ÓÙÂ ÛËÌÂ›· ÙˆÓ ÊÂÌÈÓÈÛÙÈÎÒÓ ÎÚÈÙÈÎÒÓ ÛÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË Ô˘ ·Ó¤ÊÂÚ·,·ÔÙÂÏÔ‡Ó ¤ÍÔ¯Â˜ ·ÏÏ¿ Î·È ÛÎ·Ó‰·ÏÒ‰ÂÈ˜ ‰˘Ó·ÌÈÎ¤˜. ∆Ô Ó· ÌÈÏ¿ÌÂ ÁÈ· ÙÔ Ê‡ÏÔÎ·È ÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË Â›Ó·È ¤ÙÛÈ ÎÈ ·ÏÏÈÒ˜ Î¿ÙÈ ÛÎ·Ó‰·ÏÒ‰Â˜ Î·ıÒ˜ ÔÈ ·Ú·¿Óˆ ÚÔ-ÛÂÁÁ›ÛÂÈ˜ ÎÚÈÙÈÎ¿ÚÔ˘Ó ÙÔ ÌÔÓÙ¤ÏÔ ÙË˜ ÓÂˆÙÂÚÈÎfiÙËÙ·˜ Û¯ÂÙÈÎ¿ ÌÂ ÙËÓ ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈ-ÎfiÙËÙ· Î·È ÙÔ Ê‡ÏÔ, Â·Ó·ÚÔÛ‰ÈÔÚ›˙Ô˘Ó ÙË Û¯¤ÛË ÙË˜ ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹˜ ÂÌÂÈÚ›·˜ ÌÂÙËÓ ·Ú·ÁˆÁ‹ ÁÓÒÛË˜ ÛÂ Î¿ıÂ ÂÈÛÙ‹ÌË Î·È Ù¤ÏÔ˜ ÛÙÔ¯Â‡Ô˘Ó fi¯È ÛÙËÓ ‰È¿Ï˘ÛËÙˆÓ ÂÈÛÙËÌÒÓ ·ÏÏ¿ ÛÂ ÌÈ· Î·Ï‡ÙÂÚË ÂÈÛÙ‹ÌË Ô˘ ı· ·›ÚÓÂÈ ˘fi„Ë ÙË˜ Î·È ÙÈ˜Á˘Ó·›ÎÂ˜. £· ı¤Ï·ÌÂ Ó· Í¤ÚÔ˘ÌÂ ÁÈ·Ù› Ë ·ÁÎfiÛÌÈ· ÔÈÎÔÓÔÌ›· Û˘ÓÂ¯›˙ÂÈ Ó· ÂÎÌÂ-Ù·ÏÏÂ‡ÂÙ·È ÙÈ˜ Á˘Ó·›ÎÂ˜ ÌÂ ÙÔÓ ¤Ó·Ó ‹ ÙÔÓ ¿ÏÏÔ ÙÚfiÔ Î·È ‰ÂÓ ÍÂ¯ÓÔ‡ÌÂ fiÙÈ ÂÎÌÂ-Ù·ÏÏÂ‡ÂÙ·È Ê˘ÛÈÎ¿ Î·È ÙÔ˘˜ ¿Ó‰ÚÂ˜. øÛÙfiÛÔ, Ù· ‰‡Ô ÙÚ›Ù· ÙˆÓ ÊÙˆ¯ÒÓ ÙÔ˘ÎfiÛÌÔ˘ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó Á˘Ó·›ÎÂ˜ Î·È Ù· ÂÍ·ÚÙÒÌÂÓ· Ì¤ÏË ÙÔ˘˜.

ªÔÏ·Ù·‡Ù·, ÔÈ Á˘Ó·›ÎÂ˜ ‰ÂÓ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÔÌÔÁÂÓÔÔÈËÌ¤ÓË ÔÌ¿‰· Î·ıÒ˜ ‰È·-Ê¤ÚÔ˘Ó ÌÂ ‚¿ÛË ÙËÓ Ù¿ÍË, ÙË ı¤ÛË ÙÔ˘˜ ÛÙËÓ ·ÁÎfiÛÌÈ· ÔÏÈÙÈÎ‹ ÔÈÎÔÓÔÌ›·, ÙËÓÈÛÙÔÚ›· ÙÔ˘˜ ÛÙÔÓ ÈÌÂÚÈ·ÏÈÛÌfi Î·È ÙÔÓ Î·ÈÙ·ÏÈÛÌfi, ÙË ÛÂÍÔ˘·ÏÈÎfiÙËÙ¿ ÙÔ˘˜, ÙËıÚËÛÎÂ›· ÙÔ˘˜. ¶ÚfiÛÊ·Ù· ÔÈ ÊÂÌÈÓÈÛÙÈÎ¤˜ ÛÔ˘‰¤˜ ¤¯Ô˘Ó ·Ú¯›ÛÂÈ Ó· ·Û¯ÔÏÔ‡ÓÙ·ÈÌÂ ÔÏ˘ÔÏÈÙÈÛÌÈÎ¤˜ Î·È ÌÂÙ··ÔÈÎÈ·Î¤˜ ÌÂÏ¤ÙÂ˜ ÙË˜ ÂÈÛÙ‹ÌË˜ Î·È ÙÂ¯ÓÔÏÔÁ›·˜ ·ÓÎ·È ÙÔ ı¤Ì· ÙˆÓ ÌÂÙ··ÔÈÎÈ·ÎÒÓ ÂÈÛÙËÌÒÓ Î·È ÙË˜ ÙÂ¯ÓÔÏÔÁ›·˜ Â›Ó·È ¤Ó· ı¤Ì·ÙÔ ÔÔ›Ô ·Ó¤Î˘„Â ÚÈÓ ÂÓ‹ÓÙ· ¯ÚfiÓÈ· ÛÙÈ˜ ∏¶∞_§˘¿Ì·È Ô˘ ¤Ú¯ÔÌ·È ·fi ÙÔÎ¤ÓÙÚÔ ÙË˜ Ó¤·˜ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜. £· Ú¤ÂÈ Î¿ˆ˜ Ó· ÔÏÂÌ‹ÛÂÙÂ ·˘Ùfi ÙÔ ı¤Ì·_

ª∂∆∞∞¶√π∫π∞∫∂™ ™¶√À¢∂™ ™∆∏¡ ∂¶π™∆∏ª∏ ∫∞π ∆∂Ã¡√§√°π∞

√È ÌÂÙ··ÔÈÎÈ·Î¤˜ ÛÔ˘‰¤˜ ÛÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË Î·È ÙÂ¯ÓÔÏÔÁ›· ÂÌÊ·Ó›ÛÙËÎ·Ó ÙË ‰ÂÎ·-ÂÙ›· ÙÔ˘ 1930 Ì¤Û· ·fi ÙÈ˜ ÎÚÈÙÈÎ¤˜ ÙË˜ ·ÔÈÎÈÔÎÚ·Ù›·˜ Î·È ÙÔ˘ ÈÌÂÚÈ·ÏÈÛÌÔ‡.•ÂÎ›ÓËÛ·Ó ·fi ÙÈ˜ ÔÚÁ·ÓÒÛÂÈ˜ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ÙÔ˘ ÙÚ›ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘, fiˆ˜ Ô¶·ÁÎfiÛÌÈÔ˜ √ÚÁ·ÓÈÛÌfi˜ ∂ÌÔÚ›Ô˘, ÙÔ ¢ÈÂıÓ¤˜ ¡ÔÌÈÛÌ·ÙÈÎfi ∆·ÌÂ›Ô, Ë¶·ÁÎfiÛÌÈ· ∆Ú¿Â˙·. ¶ÚÔ¤Î˘„·Ó ‰Â, fiÙ·Ó Î·È ¿ÏÏÔÈ ‰È·ÓÔÔ‡ÌÂÓÔÈ ÛÙËÓ ∞ÊÚÈÎ‹,ÛÙËÓ §·ÙÈÓÈÎ‹ ∞ÌÂÚÈÎ‹ Î·È ÛÙÔÓ ∂ÈÚËÓÈÎfi ¿Ú¯ÈÛ·Ó Ó· ·Ó·ÎÙÔ‡Ó ÙËÓ ‰ÈÎ‹ ÙÔ˘˜ ÈÛÙÔ-Ú›· Î·È ÙË ‰ÈÎ‹ ÙÔ˘˜ ÎÔ˘ÏÙÔ‡Ú·. ™Ù· Ï·›ÛÈ· ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ÛÔ˘‰ÒÓ ·Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·ÈÙÚ›· ÚÂ‡Ì·Ù·.

∆Ô ÚÒÙÔ ·Û¯ÔÏÂ›Ù·È ÌÂ ÙË Û¯¤ÛË ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ÙˆÓ ÂÈÛÙËÌÒÓÛÙËÓ ∂˘ÚÒË Î·È ÙˆÓ Ù·ÍÈ‰ÈÒÓ ·Ó·Î¿Ï˘„Ë˜. ◊Ù·Ó Ù˘¯·›Ô ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜, ·Ó·ÚˆÙÈ¤-Ù·È Î·ÓÂ›˜, fiÙÈ Î·È Ù· ‰‡Ô ÍÂÎ›ÓËÛ·Ó ÙÔ 18Ô ·ÈÒÓ· ÛÙËÓ ∂˘ÚÒË; ™Â ·ÓÙ›ıÂÛË ÌÂ·Ú·‰ÔÛÈ·Î¤˜ ·fi„ÂÈ˜ Î·ÈÓÔ‡ÚÁÈÂ˜ ÌÂÏ¤ÙÂ˜ ÚÔ‚¿ÏÔ˘Ó ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Î·È Ù· ‰˘Ô·˘Ù¿ Ê·ÈÓfiÌÂÓ· ‹Ù·Ó ·ÏÏËÏ¤Ó‰ÂÙ·. ∏ ÂÈÙ˘¯›· ÙÔ˘ ÂÓfi˜ ÂÍ·ÚÙÈfiÙ·Ó ·fi ÙËÓ ÂÈ-Ù˘¯›· ÙÔ˘ ¿ÏÏÔ˘. ¶·Ú·‰Â›ÁÌ·ÙÔ˜ ¯¿ÚÈÓ, ÁÈ· Ó· ÂÙ‡¯Ô˘Ó ÛÙ· Ù·Í›‰È· ÙÔ˘˜ ÔÈ ÂÍÂ-


ÚÂ˘ÓËÙ¤˜ ¤ÚÂÂ Ó· ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ó ÙËÓ ·ÛÙÚÔÓÔÌ›· ÙÔ˘ ÓÔÙ›Ô˘ ËÌÈÛÊ·ÈÚ›Ô˘.ÃÚÂÈ·˙fiÙ·Ó Â›ÛË˜ Î·Ï‡ÙÂÚÂ˜ ÁÓÒÛÂÈ˜ È·ÙÚÈÎ‹˜ ÁÈ· Ó· ÌÔÚ¤ÛÔ˘Ó Ó· ÚÔÛÙ·ÙÂ˘-ıÔ‡Ó ·fi ÙÔ˘˜ ÎÈÓ‰‡ÓÔ˘˜ Ô˘ ÙÔ˘˜ ÂÈÊ‡Ï·ÛÛ·Ó Ù· Ù·Í›‰È· Î.Ô.Î. ÃÚÂÈ·˙fiÙ·ÓÏÔÈfiÓ ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ÙˆÓ Ó¤ˆÓ ÂÈÛÙËÌÒÓ. √È ÂÈÛÙ‹ÌÂ˜ ·fi ÙËÓ ¿ÏÏË Â›¯·Ó ·Ó¿-ÁÎË ÙË ¯ÚËÌ·ÙÔ‰fiÙËÛË Ô˘ ÙÔ˘˜ ÂÍ·ÛÊ¿ÏÈ˙·Ó ÔÈ ¯ÔÚËÁÔ› ÙˆÓ Ù·ÍÈ‰ÈÒÓ Î·ıÒ˜Â›ÛË˜ Î·È ÙËÓ ÚfiÛ‚·ÛË ÛÂ Ó¤Ô˘˜ Ê˘ÛÈÎÔ‡˜ ÎfiÛÌÔ˘˜. ∏ ÌÂÏ¤ÙË ÙˆÓ Q gardensÔ˘ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ¤Íˆ ·fi ÙÔ §ÔÓ‰›ÓÔ ·ÔÙÂÏÂ› ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ·˘Ù‹˜ÙË˜ ·ÏÏËÏÔÂÍ·ÚÙÒÌÂÓË˜ Û¯¤ÛË˜. √È Î‹ÔÈ ·˘ÙÔ› ·ÔÙÂÏÔ‡Û·Ó ÌÈ· ÂÈÚ·Ì·ÙÈÎ‹ÂÚÈÔ¯‹ ÛÙËÓ ÔÔ›· ÌÂÙ·Ê¤ÚÔÓÙ·Ó ÚÒÙÂ˜ ‡ÏÂ˜ ·fi ÙËÓ ∞ÌÂÚÈÎ‹ Î·È ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ-Ô‡Ù·Ó ÁÈ· Ó· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁËıÔ‡Ó Ê˘ÙÂ›Â˜ ÛÙËÓ ∫·Ú·˚‚ÈÎ‹ ÛÙÈ˜ πÓ‰›Â˜ Î·È ÛÂ ¿ÏÏÂ˜ÂÚÈÔ¯¤˜ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘. ∆· Q gardens ÂÎÂ›ÓË ÙËÓ ÂÔ¯‹ ‹Ù·Ó ¤Ó· Î¤ÓÙÚÔ ÂÈÛÙËÌÔ-ÓÈÎ‹˜ Î·È ÙÂ¯ÓÔÏÔÁÈÎ‹˜ ·Ó¿Ù˘ÍË˜ Ô˘ ÂÓ›Û¯˘ÛÂ Î·È ÙËÓ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›· Î·È ÙËÓ·ÔÈÎÈÔÎÚ·Ù›· ÌÂ ÔÏÏÔ‡˜ ÙÚfiÔ˘˜.

∆Ô ‰Â‡ÙÂÚÔ ÚÂ‡Ì· ¤¯ÂÈ Ó· Î¿ÓÂÈ ÌÂ ÙÈ˜ Û˘ÁÎÚÈÙÈÎ¤˜ ÂıÓÔ-ÂÈÛÙ‹ÌÂ˜(Comparative ethno sciences) ÔÈ ÔÔ›Â˜ ·ÊÔÚÔ‡Ó ÂıÓÔÏfiÁÔ˘˜, ·ÓıÚˆÔÏfiÁÔ˘˜,Î·È ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡˜, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ÚÔÛ·ıÔ‡Ó Ó· ‰ÒÛÔ˘Ó ¯ˆÚ›˜ ÚÔÎ·Ù·Ï‹„ÂÈ˜ ÙËÓ ÂÈÎfi-Ó· ÙˆÓ ·Ú·‰fiÛÂˆÓ ¿ÏÏˆÓ ÔÏÈÙÈÛÌÒÓ. °È· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÌÂÏÂÙÔ‡Ó ÙÈ˜ ÔÏ‡ ÂÍÂ-ÏÈÁÌ¤ÓÂ˜ ÙÂ¯ÓÈÎ¤˜ ÏÔ‹ÁËÛË˜ ÛÎ·ÊÒÓ ÙˆÓ Èı·ÁÂÓÒÓ ÙÔ˘ ¡fiÙÈÔ˘ ∂ÈÚËÓÈÎÔ‡ ÔÈÔÔ›ÔÈ ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· Ù·ÍÈ‰Â‡„Ô˘Ó 5000 Ì›ÏÈ· ÛÙÔ ·ÓÔÈ¯Ùfi ˆÎÂ·Ófi Î·È Ó· ÂÈ-ÛÙÚ¤„Ô˘Ó Û›ÙÈ ÙÔ˘˜ ÛÒÔÈ Î·È ·‚Ï·‚Â›˜. ∞Ó·ÚˆÙÈ¤Ù·È Î·ÓÂ›˜ ˆ˜ ÙÔ ¤Î·Ó· ÛÙËÚÈ-˙fiÌÂÓÔÈ ÌfiÓÔ ÛÙËÓ ÚÔÊÔÚÈÎ‹ ·Ú¿‰ÔÛË. ™‹ÌÂÚ· ¤¯Ô˘ÌÂ ¯¿ÛÂÈ fiÏÂ˜ ·˘Ù¤˜ ÙÈ˜ÁÓÒÛÂÈ˜ ÙÔ˘ ·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜. ∆¤ÙÔÈÔ˘ Â›‰Ô˘˜ ÌÂÏ¤ÙÂ˜ ÚÔÛÊ¤ÚÔ˘Ó ÌÈ· ÈÔ ·ÎÚÈ‚‹·ÚÔ˘Û›·ÛË ÌË ‰˘ÙÈÎÒÓ ·Ú·‰fiÛÂˆÓ. ªÈ· ‰Â‡ÙÂÚË Û˘ÓÈÛÙÒÛ· ÙÔ˘ ›‰ÈÔ˘ ÚÂ‡Ì·-ÙÔ˜ ·ÔÙÂÏÂ› Ë ¯Ú‹ÛË ÙˆÓ ÂÚÁ·ÏÂ›ˆÓ ÙË˜ ÂıÓÔÁÚ·Ê›·˜ ÁÈ· ÙË ÌÂÏ¤ÙË ÙË˜ ›‰È·˜ ÙË˜ÂÈÛÙ‹ÌË˜. ŒÓ· ·fi Ù· Î·Ï‡ÙÂÚ· ‚È‚Ï›· Ô˘ ·Û¯ÔÏ‹ıËÎÂ ÌÂ ·˘Ùfi Â›Ó·È ∏ ˙ˆ‹ ÙÔ˘∂ÚÁ·ÛÙËÚ›Ô˘ (Laboratory life). √˘ÛÈ·ÛÙÈÎ¿ Ô Ù›ÙÏÔ˜ ˘ÔÓÔÂ› ÙË ˙ˆ‹ ÛÂ ¤Ó· ¯ˆÚÈfiÈı·ÁÂÓÒÓ. ŒÓ·˜ µÚÂÙ·Ófi˜ Î·È ¤Ó·˜ °¿ÏÏÔ˜ ·ÓıÚˆÔÏfiÁÔ˜ ÌÂÏ¤ÙËÛ·Ó ˆ˜ ÔÈÙÚfiÔÈ ˙ˆ‹˜, «ÔÈ ·Ú·‰fiÛÂÈ˜ ÙˆÓ Èı·ÁÂÓÒÓ» ÛÂ ¤Ó· ‚ÈÔ¯ËÌÈÎfi ÂÚÁ·ÛÙ‹ÚÈÔ, ·Ú‹-Á·Á·Ó ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ¿ ÁÂÁÔÓfiÙ· Î·È ¤Êı·Ó·Ó ÛÙËÓ «·Ï‹ıÂÈ·.»

∆Ô ÙÚ›ÙÔ ÚÂ‡Ì· ¤¯ÂÈ Ó· Î¿ÓÂÈ ÌÂ ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ÛÙÔÓ ∆Ú›ÙÔ ∫fiÛÌÔ Ë ÔÔ›·Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎ¿ ·ÔÙÂÏÂ› ·ÚÓËÙÈÎ‹ ·Ó¿Ù˘ÍË, ‰ËÏ·‰‹ ˘Ô‚¿ıÌÈÛË ÙˆÓ ÈÔ ÌÂÈÔÓÂÎÙÈ-ÎÒÓ ÔÌ¿‰ˆÓ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ Î·È ·Ó¿Ù˘ÍË ·˘ÙÒÓ Ô˘ ÂÂÓ‰‡Ô˘Ó ÛÙÔ µÔÚÚ¿ Î·È ÙˆÓ·ÓÒÙÂÚˆÓ Ù¿ÍÂˆÓ. ŸÏ· ·˘Ù¿ Ù· ¯ÚfiÓÈ· Ô˘ ‰È·ÙÂÈÓfiÌ·ÛÙÂ ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ÙÔ˘∆Ú›ÙÔ˘ ∫fiÛÌÔ˘ Ë ÚÔ‹ ÙÔ˘ ¯Ú‹Ì·ÙÔ˜ Á›ÓÂÙ·È ·fi ÙÔ ¡fiÙÔ ÚÔ˜ ÙÔÓ µÔÚÚ¿ ÂÍ·È-Ù›·˜ ÙˆÓ ÚÔÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ ‰·ÓÂÈÔ‰fiÙËÛË˜, Î¿ÙÈ ·ÚfiÌÔÈÔ Ì’ ·˘Ùfi Ô˘ Á›ÓÂÙ·È fiÙ·ÓÊÔÚÙÒÓÂÙ·È ÔÏ‡ ÙËÓ ÈÛÙˆÙÈÎ‹ Û·˜ Î¿ÚÙ·. √˘ÛÈ·ÛÙÈÎ¿ Ë ÙÚ¿Â˙¿ Û·˜, Û·˜

10 Sandra Harding

ÎÚ·Ù¿ ÛÙÔ ¯¤ÚÈ Ì¤¯ÚÈ ÙËÓ ·ÔÏËÚˆÌ‹ ÙË˜. ∞˘Ùfi Ô˘ ı¤Ïˆ Ó· ˆ Â›Ó·È fiÙÈ Ô˘ÛÈ·-ÛÙÈÎ¿ Ë ÂÈÛÙ‹ÌË Î·È Ë ÙÂ¯ÓÔÏÔÁ›· ÙË˜ ¢‡ÛË˜ ¤¯Ô˘Ó ¿ÌÂÛË Û¯¤ÛË ÌÂ ÙËÓ ·ÔÙ˘¯›·ÔÏÏÒÓ ÚÔÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ÙÔ˘ ∆Ú›ÙÔ˘ ∫fiÛÌÔ˘.

¡∂ø∆∂ƒπ∫√∆∏∆∞ ∫∞π º∂ªπ¡π™ª√™

£· ‹ıÂÏ· Ù¤ÏÔ˜ Ó· Â·Ó¤Ïıˆ ÛÂ Î¿ÔÈ· ˙ËÙ‹Ì·Ù· ÓÂˆÙÂÚÈÎfiÙËÙ·˜ Î·È ÊÂÌÈÓÈ-ÛÌÔ‡. ¶ÔÈ· Â›Ó·È Ù· Ó¤· ı¤Ì·Ù· ÙÔ˘ ÊÂÌÈÓÈÛÌÔ‡; √È ÌÂÙ··ÔÈÎÈ·Î¤˜ ÌÂÏ¤ÙÂ˜ ÚÔ-ÛÊ¤ÚÔ˘Ó Ó¤Â˜ ÁÂˆÁÚ·Ê›Â˜ Î·È Ó¤Â˜ ÈÛÙÔÚ›Â˜ ÙË˜ ÂÈÛÙ‹ÌË˜ Î·È ÁÈ· ÙÔ µÔÚÚ¿ Î·ÈÁÈ· ÙÔ ¡fiÙÔ. ¶ÚÒÙ· ·’ fiÏ· ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È Ó· ‰Ô‡ÌÂ ·˘ÙÔ‡˜ ÙÔ˘˜ Ó¤Ô˘˜ ¯¿ÚÙÂ˜, ÙÈ˜Ó¤Â˜ ÙÂ¯ÓÔÏÔÁ›Â˜ Î·È ÂÈÛÙ‹ÌÂ˜ ÙÔ˘ µÔÚÚ¿ Î·È ÙÔ˘ ¡fiÙÔ˘. ÃÚÂÈ¿˙ÂÙ·È ·ÎfiÌË Ó··Ó·ÁÓˆÚ›ÛÔ˘ÌÂ fiÙÈ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÔÏÏ·Ï¤˜ ·Ú·‰fiÛÂÈ˜ ÂÈÛÙËÌÒÓ Î·È ÙÂ¯ÓÔÏÔÁ›·˜¤Ú· ·fi ·˘Ù¤˜ ÙÔ˘ µÔÚÚ¿. ™˘ÓÂÒ˜ ˘¿Ú¯Ô˘Ó Î·È ÔÏÏ¤˜ ÓÂˆÙÂÚÈÎfiÙËÙÂ˜. ∏¢‡ÛË ‰ÂÓ Â›Ó·È Ô ÌfiÓÔ˜ ·ÔÎÏÂÈÛÙÈÎfi˜ Î¿ÙÔ¯Ô˜ ÙË˜ ÓÂˆÙÂÚÈÎfiÙËÙ·˜. ¶ÔÏÏÔ›¿ÏÏÔÈ ÔÏÈÙÈÛÌÔ›, fiÏÔ˜ Ô ÎfiÛÌÔ˜ ˘fi ÌÈ· ¤ÓÓÔÈ·, Â›Ó·È ÓÂˆÙÂÚÈÎfi˜. ™˘ÌÌÂÙ¤¯Ô˘ÓfiÏÔÈ ÛÙËÓ ÓÂˆÙÂÚÈÎfiÙËÙ· Î·È ·›˙Ô˘Ó Î¿ÔÈÔ ÚfiÏÔ ÛÂ ·˘Ù‹Ó ·ÎfiÌË Î·È ·Ó Â›Ó·È·˘ÙÔ› ÛÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ÂÙÈÔ‡ÓÙ·È Ù· ÙÔÍÈÎ¿ ·fi‚ÏËÙ· ÙÔ˘ µÔÚÚ¿. ∞ÎfiÌ· Î·È Ë∞ÊÚÈÎ‹, Ë ÔÔ›· ÌÂÚÈÎ¤˜ ÊÔÚ¤˜ Ì·˜ Ê·›ÓÂÙ·È Ó· ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ¤Íˆ ·fi ÙËÓ ·ÁÎfi-ÛÌÈ· ÔÏÈÙÈÎ‹ ÔÈÎÔÓÔÌ›·, Û˘ÌÌÂÙ¤¯ÂÈ ÂÓÂÚÁ¿ ˆ˜ ÌÈ· ËÁ‹ ÚÒÙˆÓ ˘ÏÒÓ, ˆ˜ ÌÈ·ËÁ‹ ÊÙËÓÔ‡ ÂÚÁ·ÙÈÎÔ‡ ‰˘Ó·ÌÈÎÔ‡ Î·È ¤Ó·˜ Èı·Ófi˜ ¯ÒÚÔ˜ ÂÓ·fiıÂÛË˜ ÙÔÍÈÎÒÓ·Ô‚Ï‹ÙˆÓ Â›ÙÂ ÒÏËÛË˜ fiÏˆÓ, ÁÈ· Ó· ÌÈÏ‹Ûˆ ÁÈ· Î¿ÔÈÂ˜ ·fi ÙÈ˜ Û¯¤ÛÂÈ˜ Ô˘¤¯ÂÈ Ë ¯ÒÚ· ÌÔ˘ ÌÂ ÙËÓ ∞ÊÚÈÎ‹. ÃÚÂÈ¿˙ÂÙ·È Ó· ·ÛÎ‹ÛÔ˘ÌÂ ÌÈ· ÈÔ ·˘ÛÙËÚ‹ ÎÚÈÙÈ-Î‹ ÙË˜ «‰˘ÙÈÎ‹˜ ·ÔÎÏÂÈÛÙÈÎfiÙËÙ·˜» Î·È ÙË˜ «ıÚÈ·Ì‚ÔÏÔÁ›·˜» Ô˘ ·ÊÔÚÔ‡Ó ÙËÓ‡·ÚÍË ÌÈ·˜ Î·È ÌÔÓ·‰ÈÎ‹˜ ÂÈÛÙ‹ÌË˜ ‹ ·Ï‹ıÂÈ·˜. ∏ ‰˘ÙÈÎ‹ ÂÈÛÙ‹ÌË ‰ÂÓ ÌÔÚÂ›Ó· ·ÔÊ‡ÁÂÈ Ù· ‰·ÎÙ˘ÏÈÎ¿ ·ÔÙ˘ÒÌ·Ù· ÙË˜ ·ÔÈÎÈÔÎÚ·Ù›·˜ Î·È ÙÔ˘ ÈÌÂÚÈ·ÏÈ-ÛÌÔ‡ Ù· ÔÔ›· ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ¿Óˆ ÙË˜.

∫ÔÈÙÒÓÙ·˜ ÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË Î·È ÙËÓ ÙÂ¯ÓÔÏÔÁ›· ÌÂ Ù¤ÙÔÈÔ ÎÚÈÙÈÎfi ‚Ï¤ÌÌ· ÌÔÚÔ‡-ÌÂ Î·Ù’ Â¤ÎÙ·ÛË Ó· ‰Ô‡ÌÂ ÌÂ ÈÔ ÛˆÛÙfi ÙÚfiÔ ÙËÓ ÓÂˆÙÂÚÈÎfiÙËÙ· ÙË˜ ¢‡ÛË˜. ∞ÓÍÂÎÈÓ‹ÛÔ˘ÌÂ ·fi ÙÈ˜ Á˘Ó·›ÎÂ˜ Î·È ÙË ˙ˆ‹ ÙÔ˘˜, Î·È È‰È·›ÙÂÚ· ·˘Ù¤˜ ÙÈ˜ Á˘Ó·›ÎÂ˜ Ô˘‰ÂÓ ˙Ô˘Ó ÛÙË ¢‡ÛË, ı· ‰Ô‡ÌÂ fiÙÈ Ë ÓÂˆÙÂÚÈÎfiÙËÙ· ‰ÂÓ ·ÓÙÈÎ·ıÈÛÙ¿ ÙËÓ ·Ú¿‰Ô-ÛË, ·ÏÏ¿ ÙËÓ ··ÈÙÂ›. ¶ÚÒÙ· ·fi fiÏ· fiˆ˜ Â›·ÌÂ ÙÔ ·Ú·‰ÔÛÈ·Îfi ·ÔÙÂÏÂ› ÙËÓ¿ÏÏË ÏÂ˘Ú¿ ÙË˜ ÓÂˆÙÂÚÈÎfiÙËÙ·˜ Î·ıÒ˜ ·˘Ù‹ Î·ıÔÚ›˙ÂÈ ÙÔÓ Â·˘Ùfi ÙË˜ ¿ÓÙÔÙÂ ÛÂ·ÓÙ›ıÂÛË ÌÂ ·˘Ùfi Ô˘ Â›Ó·È ·Ú·‰ÔÛÈ·Îfi ‹ ÌÂ ¿ÏÏ· ÏfiÁÈ· ıËÏ˘Îfi. √È Á˘Ó·›ÎÂ˜Ô˘ ‰ÂÓ ˙Ô˘Ó ÛÙË ¢‡ÛË Î·È ·Û¯ÔÏÔ‡ÓÙ·È ÌÂ Ù· ÔÈÎÈ·Î¿, ÌÂ Ù· ·È‰È¿ ÙÔ˘˜, Ô˘‰Ô˘ÏÂ‡Ô˘Ó ÛÙ· ÔÚ˘¯Â›· ÙË˜ ∞ÊÚÈÎ‹˜ ÁÈ· Ó· Ì·˜ ‰ÒÛÔ˘Ó Ù· ÔÚ˘ÎÙ¿ Ô˘ ı¤ÏÔ˘ÌÂÛ˘ÓÈÛÙÔ‡Ó ÌÈ· ÚÔ-ÓÂˆÙÂÚÈÎ‹ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·. ∫¿ÔÈÔ˜ Ú¤ÂÈ Ó· Î¿ÓÂÈ Ù¤ÙÔÈÔ˘


Â›‰Ô˘˜ ·Ú·‰ÔÛÈ·Î¤˜ ‰Ô˘ÏÂÈ¤˜ ·Ó··Ú¿ÁÔÓÙ·˜ ÙË ÓÂˆÙÂÚÈÎfiÙËÙ· Ë ÔÔ›· ‚·Û›˙Â-Ù·È ÛÂ ·˘Ù‹ ÙËÓ ÚÔ Û‡Á¯ÚÔÓË ÂÚÁ·Û›· ÙËÓ ÔÔ›· ÌÂ ÙË ÛÂÈÚ¿ ÙË˜ ·Ó··Ú¿ÁÂÈ.

∏ ÓÂˆÙÚÈÎfiÙËÙ· ÏÔÈfiÓ ‰ÂÓ ·ÓÙÈÎ·ıÈÛÙ¿ ÙËÓ ·Ú¿‰ÔÛË. ∆ËÓ ·Ó··Ú¿ÁÂÈ Ì¤Û·ÙË˜ ÂÈÏÂÎÙÈÎ¿ ∏ ·Ú¿‰ÔÛË ‰ÂÓ Â›Ó·È ¤Ó· ˘fiÏÂÈÌÌ· ÙÔ˘ ·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜ ÙÔ ÔÔ›Ôı· ÂÍ·Ê·ÓÈÛÙÂ›. ∆Ô fiÙÈ ÌÈ· ÎÔÈÓˆÓ›· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ› ·Ú·‰ÔÛÈ·Î¤˜ Ú·ÎÙÈÎ¤˜ ‰ÂÓ·ÔÙÂÏÂ› ÛËÌ¿‰È ÙË˜ ÔÈÛıÔ‰ÚfiÌËÛ‹˜ ÙË˜. ∞˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ Â›‰Ô˘˜ ÔÈ ·Ú·‰fiÛÂÈ˜ ··È-ÙÔ‡ÓÙ·È ·fi ÙËÓ ›‰È· ÙËÓ ÓÂˆÙÂÚÈÎfiÙËÙ· ÁÈ· Ó· ÌÔÚ¤ÛÂÈ Ó· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ‹ÛÂÈ. ∫·È ı·Ú¤ÂÈ Ó· ·Ú·‰Â¯ıÔ‡ÌÂ fiÙÈ Ë ÓÂˆÙÂÚÈÎfiÙËÙ· ‰ÂÓ ˘‹ÚÍÂ ÔÏ‡ ÚÔÔ‰Â˘ÙÈÎ‹ ÁÈ· ÙÈ˜Á˘Ó·›ÎÂ˜, ‰ÈfiÙÈ ÔÈ Á˘Ó·›ÎÂ˜ ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó Ì¤Û· ÛÂ ·˘Ùfi ÙÔ Â‰›Ô ÙË˜ ÓÂˆÙÂÚÈÎfi-ÙËÙ·˜ Ó· ÂÍ·ÛÎÔ‡Ó ÙÈ˜ ·Ú·‰ÔÛÈ·Î¤˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›Â˜ ÙÔ˘ ·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜. ™ÙËÓ ÓÂˆÙÂ-ÚÈÎfiÙËÙ· ¤¯Ô˘ÌÂ ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· Ï˘ÓÙ‹ÚÈ· ÚÔ‡¯ˆÓ fiÌˆ˜ Ù· Â›Â‰· Î·ı·ÚÈfiÙË-Ù·˜ ¤¯Ô˘Ó ·Ó¤‚ÂÈ Î·Ù¿ ÔÏ‡. Œ¯ÂÙÂ ‰ÂÈ ÙÈ˜ ÊˆÙÔÁÚ·Ê›Â˜ ÙˆÓ ÁÈ·ÁÈ¿‰ˆÓ Û·˜ ÛÂÂÎÂ›Ó· Ù· Ì·‡Ú· ÊÔÚ¤Ì·Ù·, Ô˘ ›Ûˆ˜ Ù· ¤ÏÂÓ·Ó ÌÈ· ÊÔÚ¿ Î¿ıÂ ¤ÓÙÂ ¯ÚfiÓÈ· Î·ÈÙ· ÊÔÚÔ‡Û·Ó fiÔÙÂ ÂÚÓÔ‡ÛÂ Î¿ÔÈÔ˜ ÊˆÙÔÁÚ¿ÊÔ˜. ∆ÒÚ· ÌÔÚÂ› Ó· ¤¯Ô˘ÌÂÚÔ·¯ıÂ› ÙÂ¯ÓÔÏÔÁÈÎ¿ ·ÏÏ¿ Î·È Ù· ÛÙ¿ÓÙ·Ú Ì·˜ ¤¯Ô˘Ó ·Ó¤‚ÂÈ ÔÏ‡ „ËÏ¿ ÒÛÙÂ Ó··Ú·ÌÂ›ÓÔ˘Ó ÔÈ Á˘Ó·›ÎÂ˜ ÛÙËÓ ÎÔ˘˙›Ó·.

£· ‹ıÂÏ· Ó· ÔÏÔÎÏËÚÒÛˆ Ï¤ÁÔÓÙ·˜ fiÙÈ ÔÏÏ¤˜ ÌÂÙ··ÔÈÎÈÔÎÚ·ÙÈÎ¤˜ ÌÂÏ¤ÙÂ˜·Ô‰ÂÈÎÓ‡Ô˘Ó ÙËÓ ÂÍ·ÈÚÂÙÈÎ‹ ‰‡Ó·ÌË Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ÔÈ Á˘Ó·›ÎÂ˜ ÛÙÔÓ ‰ËÌfiÛÈÔ ÙÔÌ¤·.ŸÙ·Ó ÔÈ Á˘Ó·›ÎÂ˜ ·Ú¯›˙Ô˘Ó Î·È Ì·›ÓÔ˘Ó ÛÙÔ˘˜ ¯ÒÚÔ˘˜ ·fi ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ Â›¯·Ó·ÔÎÏÂÈÛıÂ› ÙfiÛ· ¯ÚfiÓÈ· fiˆ˜ ·˘Ùfi˜ ÙË˜ ÂÈÛÙ‹ÌË˜ Î·È ÙË˜ ÙÂ¯ÓÔÏÔÁ›·˜ ·ÏÏ¿-˙Ô˘Ó ÙËÓ ‰˘Ó·ÌÈÎ‹ ÙˆÓ ‰Â‰ÔÌ¤ÓˆÓ ÈÛÔÚÚÔÈÒÓ. ∆Ô fiÙÈ ÂÓ Ù¤ÏÂÈ ÌÈ· Á˘Ó·›Î· Î¿ıÂ-Ù·È ÛÙÔ ›‰ÈÔ ÙÚ·¤˙È ÌÂ ÙÔ˘˜ ¿Ó‰ÚÂ˜ ÙÔ˘˜ ÂÍ·Ó·ÁÎ¿˙ÂÈ fiÏÔ˘˜ Ó· ·Ó·ıÂˆÚ‹ÛÔ˘Ó fi¯ÈÌfiÓÔ ÙÔ ÙÈ Â›Ó·È Á˘Ó·›Î· ·ÏÏ¿ Î·È ÙÔ ÙÈ Â›Ó·È ¿Ó‰Ú·˜.

£ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 7/2/06

12 Sandra Harding


¡ÂÔÂÏÏËÓÈÎfi˜ ¢È·ÊˆÙÈÛÌfi˜:Ô ¯ÂÈÚ·ÊÂÙËÙÈÎfi˜ ÏfiÁÔ˜ ÙˆÓ ÂÈÛÙËÌÒÓ

°È¿ÓÓ· ∫·ÙÛÈ·ÌÔ‡Ú·ÿ‰Ú˘Ì· ªÂ›˙ÔÓÔ˜ ∂ÏÏËÓÈÛÌÔ‡

∆Ô Î›ÓËÌ· ÙÔ˘ ¡ÂÔÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ¢È·ÊˆÙÈÛÌÔ‡, ·fi ÙÈ˜ ··Ú¯¤˜ ÙÔ˘ ÌÂÙ¿ Ù· Ì¤Û·ÙÔ˘ 18Ô˘ ·ÈÒÓ·, ˆ˜ ‚·ÛÈÎfi ÙÔ˘ ÚfiÙ·ÁÌ· Â›¯Â ı¤ÛÂÈ ÙË ‰È¿‰ÔÛË ÙˆÓ ºÒÙˆÓ Î·ÈÙËÓ ÂıÓÈÎ‹ È‰¤· ÛÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi «Á¤ÓÔ˜». ∆· ºÒÙ· (fiˆ˜ ‹Ù·Ó Ô ÂÈÎÚ·Ù‹Û·˜fiÚÔ˜, ÛÂ ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ÙÔ˘ ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Ô˘ Á·ÏÏÈÎÔ‡) ‹Ù·Ó Î˘Ú›ˆ˜ ‚¤‚·È· Î·Ù’ ·Ú¯¿˜ÔÈ Ó¤Â˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ¤˜ È‰¤Â˜, Ô˘ Â›¯·Ó ‰È·ÌÔÚÊÒÛÂÈ ÙÔ ÓÂˆÙÂÚÈÎfi ÎÔÛÌÔÂ›‰ˆÏÔÛÙË ¢‡ÛË.

¢ÂÓ ı· ÛÙ·ıÒ ÛÂ ·˘Ù¤˜ ÙÈ˜ ÚÒÙÂ˜ ÚÔÛ¿ıÂÈÂ˜ Ô˘ ÛËÌ·ÙÔ‰ÔÙÔ‡Ó ÙÔ ‰Â‡-ÙÂÚÔ ÌÈÛfi ÙÔ˘ 18Ô˘ ·ÈÒÓ·. £· ÂÈÎÂÓÙÚˆıÒ, ·ÓÙ›ıÂÙ·, ÛÙÔÓ Êı›ÓÔÓÙ· ·ÈÒÓ·,ÂÈ‰ÈÎ¿ ÛÙËÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›· ‰ÂÎ·ÂÙ›· ÙÔ˘, ÌÂ ·Ú¯‹ ÙÔ 1790 Û¯ËÌ·ÙÈÎ¿, ·Ó·ÁÓˆÚ›˙Ô-ÓÙ·˜ fiÙÈ Ù¤ÙÔÈÔ˘ Â›‰Ô˘˜ ¯ÚÔÓÔÏÔÁ‹ÛÂÈ˜ ÂÌÂÚÈ¤¯Ô˘Ó ÙÔÓ Î›Ó‰˘ÓÔ ‚¿Ó·˘ÛˆÓ ÁÂÓÈ-ÎÂ‡ÛÂˆÓ. £· ÚÔÛ·ı‹Ûˆ, fiÌˆ˜, Ó· ÂÍËÁ‹Ûˆ ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÙËÓ ÂÈÏÔÁ‹ ·˘Ù‹.¶ÂÚ› ÙÔ 1790 ÏÔÈfiÓ, ÎÈ ÂÓÒ ¤¯ÂÈ ÚÔËÁËıÂ› Ë °·ÏÏÈÎ‹ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË, Â›¯·Ó ‹‰Ë‰È·ÌÔÚÊˆıÂ› Î¿ÔÈ· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎ¿ Ô˘ ÛËÌ·ÙÔ‰ÔÙÔ‡Û·Ó ÙË ÛÙÚÔÊ‹ Ô˘ Â›¯Â·Ú¯›ÛÂÈ Ó· ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È ÛÂ Â›Â‰Ô ÓÔÔÙÚÔÈÎÒÓ Û˘ÛÙËÌ¿ÙˆÓ ÛÙÔÓ ÏËı˘ÛÌfiÙË˜ µ·ÏÎ·ÓÈÎ‹˜. ∫‡ÚÈ· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎ¿ ·˘Ù‹˜ ÙË˜ ‰È·Ê·ÈÓfiÌÂÓË˜ ÌÂÙ·‚ÔÏ‹˜‹Ù·Ó Ë ÂÎ‰‹ÏˆÛË ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË˜ ÂÚÈ¤ÚÁÂÈ·˜ ÁÈ· ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ, Ô˘ ÙÂÎÌËÚÈÒÓÂÙ·ÈÎ˘Ú›ˆ˜ ·fi ÙÔ ÂÓ‰È·Ê¤ÚÔÓ Ô˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È ÁÈ· ÙÈ˜ Ê˘ÛÈÎ¤˜ ÂÈÛÙ‹ÌÂ˜. ŒÓ·ÓÂ‡Ì· ÁÂÓÈÎfiÙÂÚË˜ ÎÚÈÙÈÎ‹˜ ÛÂ ·ÁÈˆÌ¤ÓÂ˜ ·ÓÙÈÏ‹„ÂÈ˜ ÁÈ· ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ¤¯ÂÈ ·Ú¯›-ÛÂÈ Ó· ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È, Ù· Ó¤· ÂÓ‰È·Ê¤ÚÔÓÙ· Û˘ÓÔ‰Â‡ÔÓÙ·È Î·È ·fi ÌÈ· ÛÙÚÔÊ‹ÚÔ˜ ÂÎÎÔÛÌÈÎÂ˘Ì¤ÓÂ˜ ·Í›Â˜. ∞˘Ùfi ÛËÌ·›ÓÂÈ ÌÈ· ÚÒÙË ¯ÂÈÚ·Ê¤ÙËÛË ·fi ÙË ıÚË-ÛÎÂ›·, ¿ÓÙ· ÛÂ Â›Â‰Ô Î·Ù’ ·Ú¯¿˜ ÌÈ·˜ Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓË˜ ÔÌ¿‰·˜ ÊÔÚ¤ˆÓ ÙÔ˘Ó¤Ô˘ ÂÓ‰È·Ê¤ÚÔÓÙÔ˜. ªÈ· ÛÙÚÔÊ‹ ‰ËÏ·‰‹ ÛÙËÓ Î·ıËÌÂÚÈÓfiÙËÙ· Î·È ÙÔ˘˜ ˘ÏÈ-ÎÔ‡˜ fiÚÔ˘˜ ÙË˜. ∂›Ó·È ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎ‹ Ë ¯Ú‹ÛË ÙÔ˘ fiÚÔ˘ «Â˘‰·ÈÌÔÓ›·», Ô˘ ·Ó·-Ê¤ÚÂÙ·È È· Î˘Ú›ˆ˜ ÛÙËÓ Î·ıËÌÂÚÈÓ‹ Â˘Ù˘¯›· ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘-ÔÏ›ÙË Î·È fi¯È ÛÙËÌÂÙ¿ ı¿Ó·ÙÔÓ ·ÈÒÓÈ· ˙ˆ‹ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘-ÈÛÙÔ‡. √ Â˘‰·›ÌˆÓ ÔÏ›ÙË˜, ÌÂ ÙËÓ¤ÓÓÔÈ· Ô˘ ‰›ÓÂÈ ÛÙÔÓ fiÚÔ Ô ªÔÓÙÂÛÎÈ¤, ‰ÂÓ ÂÈ‰ÈÒÎÂÈ ·ÏÒ˜ ÙË ÛˆÙËÚ›· ·ÏÏ¿ÙËÓ ÂÁÎfiÛÌÈ· ˙ˆ‹ Ì¤Û· ÛÂ ¤Ó· Â˘ÓÔÌÔ‡ÌÂÓÔ Û‡ÛÙËÌ·. ∞˘Ùfi ÙÔ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô, ÚÔ-

Î·ÏÒÓÙ·˜ ÂÛˆÙÂÚÈÎ¤˜ ·ÓÙÈÓÔÌ›Â˜ ÛÙÔ ÈÛ¯‡ÔÓ Û‡ÛÙËÌ· ÛÎ¤„Ë˜, ‹Ù·Ó Î·Ù·Ï˘ÙÈÎfiÁÈ· ÙÈ˜ ÂÚ·ÈÙ¤Úˆ ÂÍÂÏ›ÍÂÈ˜ Î·È ÙË ‰È·ÌfiÚÊˆÛË ÙˆÓ ·ÓÙ›·ÏˆÓ ÚÂ˘Ì¿ÙˆÓ ÊÈÏÔ-ÛfiÊˆÓ Î·È ·ÓÙÈÊÈÏÔÛfiÊˆÓ. ∆·˘Ùfi¯ÚÔÓ·, ·Ó·Ù‡ÛÛÂÙ·È ÙÔ ÂÓ‰È·Ê¤ÚÔÓ ÁÈ· ÙËÓÈÛÙÔÚ›·, ÛÂ ÌÈ· ÚÔÛ¿ıÂÈ· Û˘ÁÎÚfiÙËÛË˜ Û˘ÓÂ›‰ËÛË˜ ÙÔ˘ «Á¤ÓÔ˘˜».

∏ ‰ÂÎ·ÂÙ›· ÙÔ˘ 1790 Â›Ó·È ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎ‹ ÙË˜ ¤ÓÙ·ÛË˜ ÙˆÓ Ê·ÈÓÔÌ¤ÓˆÓ Î·ÈÙˆÓ ·ÓÙÈ·ÏÔÙ‹ÙˆÓ Ô˘ ı· ¯·Ú·ÎÙËÚ›ÛÔ˘Ó ÙÔÓ ÓÂÔÂÏÏËÓÈÎfi ¢È·ÊˆÙÈÛÌfi. ∞fi ÙËÌÈ· ˆÚÈÌ¿˙Ô˘Ó Î·È ÌÔÚÊÔÔÈÔ‡ÓÙ·È ÔÈ Ó¤Â˜ È‰¤Â˜, ·fi ÙËÓ ¿ÏÏË ÔÍ‡ÓÔÓÙ·È ÔÈ ·ÓÙÈ-·Ú·ı¤ÛÂÈ˜ Ô˘ ·˘Ùfi ı· ÚÔÎ·Ï¤ÛÂÈ.

™ÙÈ˜ ··Ú¯¤˜ ·˘Ù‹˜ ÙË˜ ‰ÂÎ·ÂÙ›·˜ Î˘ÎÏÔÊÔÚÔ‡Ó ‰‡Ô ‚È‚Ï›·, Ù· ÔÔ›· ·ÔÙÂ-ÏÔ‡Ó ·Ú·‰ÂÈÁÌ·ÙÈÎ¤˜ ÂÚÈÙÒÛÂÈ˜ ÁÈ· ÙÔ ÓÂ˘Ì·ÙÈÎfi ÎÏ›Ì· Ô˘ ‰È·ÌÔÚÊÒÓÂÙ·È·ÏÏ¿ Î·È Û˘ÁÎÂÓÙÚÒÓÔ˘Ó Ù· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎ¿ Ô˘ ı· ‰È·ÎÚ›ÓÔ˘Ó ÙÈ˜ ·fi Â‰Ò Î·ÈÛÙÔ ÂÍ‹˜ ÚÔÛ¿ıÂÈÂ˜. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÙÔ º˘ÛÈÎ‹˜ ∞¿ÓıÈÛÌ· ‰È¿ ÙÔ˘˜ ·Á¯›ÓÔ˘˜Î·È ÊÈÏÔÌ·ıÂ›˜ ŒÏÏËÓ·˜, ÙÔ˘ ƒ‹Á· µÂÏÂÛÙÈÓÏ‹, Ù˘ˆÌ¤ÓÔ ÛÙË µÈ¤ÓÓË ÙÔ 1790·fi ÙÔÓ ∆Ú¿ÙÙÓÂÚ, Î·È ÙÔ °ÂˆÁÚ·Ê›· ¡ÂˆÙÂÚÈÎ‹, ÙˆÓ ¢ËÌËÙÚÈ¤ˆÓ (¢·ÓÈ‹ÏºÈÏÈ›‰Ë Î·È °ÚËÁfiÚÈÔ˘ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ¿), Ô˘ Ù˘ÒÓÂÙ·È ¤Ó·Ó ¯ÚfiÓÔ ·ÚÁfiÙÂÚ·, ÙÔ1791, Â›ÛË˜ ÛÙË µÈ¤ÓÓË ÎÈ ·fi ÙÔÓ ›‰ÈÔ ÂÎ‰fiÙË. ∫·È Ù· ‰˘Ô ‚È‚Ï›· ÍÂÂÚÓÔ‡Ó Ù·Û˘Ó‹ıË ¤ÚÁ· Ô˘ ÂÎ‰›‰ÔÓÙ·Ó Ì¤¯ÚÈ ÙfiÙÂ, Î˘Ú›ˆ˜ ÊÈÏÔÏÔÁÈÎ¿, ıÚËÛÎÂ˘ÙÈÎ¿ ‹ fiÛÔÓ·ÊÔÚ¿ ÙÈ˜ ÂÈÛÙ‹ÌÂ˜ Î˘Ú›ˆ˜ ÂÁ¯ÂÈÚ›‰È· ·ÚÈıÌËÙÈÎ‹˜.

∆· Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤Ó· ¤ÚÁ· Û˘Ì˘ÎÓÒÓÔ˘Ó Ù· ÛÙÔÈ¯Â›· ·˘Ù¿ Ô˘ ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ı· ·Ô-ÙÂÏ¤ÛÔ˘Ó ‚·ÛÈÎ¤˜ ·Ú¯¤˜ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÊÔÚÂ›˜ ÙˆÓ Ó¤ˆÓ È‰ÂÒÓ Î·È ı· Î·Ù·ÛÙÔ‡Ó ·Ú¿-‰ÂÈÁÌ· ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÌÂÙ·ÁÂÓÂÛÙ¤ÚÔ˘˜. ¶ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·È ·fi ÙÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ ÙÔ˘ ¢ËÌËÙÚ›Ô˘∫·Ù·ÚÙ˙‹, ËÁÂÌfiÓ· ÛÙÔ µÔ˘ÎÔ˘Ú¤ÛÙÈ ÂËÚÂ·ÛÌ¤ÓÔ˘ ·fi ÙÔ˘˜ °¿ÏÏÔ˘˜∂ÁÎ˘ÎÏÔ·È‰ÈÛÙ¤˜ Î·È ı· ÌÔÚÔ‡ÛÂ Ó· ÂÈˆıÂ› fiÙÈ ·ÓÙÈÎ·ÙÔÙÚ›˙Ô˘Ó ÂÓ Ì¤ÚÂÈ ÙÈ˜È‰¤Â˜ Ô˘ ÂÈÎÚ¿ÙËÛ·Ó ÂÎÂ›ÓË ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÛÙÈ˜ ·Ú›ÛÙÚÈÂ˜ ËÁÂÌÔÓ›Â˜. ∞˜ ÛËÌÂÈˆıÂ› fiÙÈÂ›¯·Ó ‹‰Ë Î·Ù·‚ÏËıÂ› ÚÔÛ¿ıÂÈÂ˜ ÁÈ· ÙËÓ ÂÈÛ·ÁˆÁ‹ ÊÈÏÂÏÂ‡ıÂÚˆÓ ÛÙÔÈ¯Â›ˆÓ ÛÙËÓÔÌÔıÂÛ›· ÙˆÓ ËÁÂÌÔÓÈÒÓ, ÂÓÒ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Û·Ó Û¯ÔÏ¤˜ Ô˘ Â›¯·Ó ÂËÚÂ·ÛÙÂ› ·fi Ù·ÚÔÁÚ¿ÌÌ·Ù· ÙˆÓ ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯ˆÓ Â˘Úˆ·˚ÎÒÓ. √È Û˘ÁÁÚ·ÊÂ›˜ ÙˆÓ ÂÓ ÏfiÁˆ ¤ÚÁˆÓ,ÙfiÛÔ Ô ƒ‹Á·˜ fiÛÔ Î·È ÔÈ ¢ËÌËÙÚÈÂ›˜, ¤˙ËÛ·Ó ÁÈ· ·ÚÎÂÙfi Î·ÈÚfi ÛÙËÓ ·˘Ï‹ ÙÔ˘∫·Ù·ÚÙ˙‹, Î·È Ê·›ÓÂÙ·È Ó· ÂËÚÂ¿ÛÙËÎ·Ó ·fi ·˘ÙfiÓ, ÛÂ ·ÚÎÂÙ¿ ÛËÌÂ›·, fiˆ˜ Î·È·fi ÙÔ ÁÂÓÈÎfiÙÂÚÔ ÓÂ˘Ì·ÙÈÎfi ÎÏ›Ì· ÙË˜ ÂÔ¯‹˜ Î·È ÙÔ˘ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙfi˜ ÙÔ˘. ÕÏÏˆ-ÛÙÂ ÛÙÔ ÚfiÁÚ·ÌÌ· ÙË˜ Û¯ÔÏ‹˜ ÙÔ˘ µÔ˘ÎÔ˘ÚÂÛÙ›Ô˘ ÔÈ Ê˘ÛÈÎ¤˜ ÂÈÛÙ‹ÌÂ˜ Â›¯·Ó È‰È-·›ÙÂÚË ‚·Ú‡ÙËÙ·, ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È Ì¿ÏÈÛÙ· fiÙÈ Ë ‰È‰·ÛÎ·Ï›· ÙÔ˘˜ Û˘ÓÔ‰Â˘fiÙ·Ó ·fi ÂÈ-Ú¿Ì·Ù·. √ ª·Ó·ÛÛ‹˜ ∏ÏÈ¿‰Ë˜, ‰È‰¿ÛÎ·ÏÔ˜ ÙˆÓ Ê˘ÛÈÎÒÓ ÂÈÛÙËÌÒÓ, Â›¯Â ÂÈÛ¿ÁÂÈÙ· ··Ú·›ÙËÙ· fiÚÁ·Ó· ·fi ÙËÓ ∂˘ÚÒË (∫·Ú·ÌÂÚfiÔ˘ÏÔ˜, 1994). ∂›ÛË˜ Â›¯·Ó¤ÚıÂÈ ÛÂ Â·Ê‹ ÌÂ ÙË ¢˘ÙÈÎ‹ ∂˘ÚÒË, Î˘Ú›ˆ˜ ÙË °·ÏÏ›· ÙË˜ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË˜.

∆Ô ÚÒÙÔ ÎÔÈÓfi ÛËÌÂ›Ô ÙˆÓ ‰‡Ô ÂÎ‰fiÛÂˆÓ ·ÊÔÚ¿ ÙË ÁÏÒÛÛ·. ∞˜ ÛËÌÂÈˆıÂ›

14 °È¿ÓÓ· K·ÙÛÈ·ÌÔ‡Ú·

fiÙÈ ÙÔ ÁÏˆÛÛÈÎfi ˙‹ÙËÌ· Â›¯Â ·Ú¯›ÛÂÈ Ó· ··Û¯ÔÏÂ› ÙÔ˘˜ ÏÔÁ›Ô˘˜, fi¯È ‚¤‚·È· ÌÂÙËÓ ¤ÓÙ·ÛË Ô˘ ı· ·ÔÎÙ‹ÛÂÈ ·ÚÁfiÙÂÚ·, ÙÔÓ 19Ô ·ÈÒÓ·, ·ÏÏ¿ ‹‰Ë Â›¯Â ‰ËÌÈÔ˘Ú-ÁËıÂ› ¤Ó· ÛËÌÂ›Ô ÙÚÈ‚‹˜ ÌÂÙ·Í‡ ÙˆÓ Ô·‰ÒÓ ÙË˜ ·Ú¯·›·˜ Î·È ÙˆÓ Ô·‰ÒÓ ÙË˜Î·ıÔÌÈÏÔ˘Ì¤ÓË˜. ∏ ÁÏÒÛÛ· Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó ÛÙ· ¤ÚÁ· ÙÔ˘˜ ÔÈ ÙÚÂÈ˜ Û˘ÁÁÚ·-ÊÂ›˜ Â›Ó·È Ë ÎÔÈÓ‹, Î·È ‰ÈÎ·ÈÔÏÔÁÔ‡Ó ıÂˆÚËÙÈÎ¿ ·˘Ù‹ ÙËÓ ÂÈÏÔÁ‹. «∏ ·ÈÙ›· Ô˘ÌÂÙ·¯ÂÈÚ›ÛıËÓ ·ÏÔ‡Ó ‡ÊÔ˜», ÁÚ¿ÊÂÈ Ô ƒ‹Á·˜, «‹ÙÔÓ ‰È¿ Ó· ÌËÓ ÚÔÍÂÓ‹Ûˆ ÌÂÙËÓ ÁÚÈÊfiÙËÙ· ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÛÌÔ‡ ÂÈ˜ ÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜, ÂÎÂ›ÓÔ ÔÔ‡ Ô ›‰ÈÔ˜ ¤·ı· ÛÔ˘-‰¿˙ÔÓÙ·˜» (µÂÏÂÛÙÈÓÏ‹˜, 1991). √È ¢ËÌËÙÚÈÂ›˜, ·fi ÙËÓ ¿ÏÏË, ı¤ÙÔ˘Ó ÙÔ ÁÏˆÛ-ÛÈÎfi ˙‹ÙËÌ· ÈÔ ¤ÓÙÔÓ·. ™˘Ó‰¤Ô˘Ó ÙË ÁÏÒÛÛ· ÌÂ ÙËÓ Î·Ù¿ÛÙ·ÛË ÙÔ˘ ¤ıÓÔ˘˜, «ÙÔÓÂ‡Ì· ÂÓfi˜ ¤ıÓÔ˘˜ ‰ÂÓ ÌÔÚÂ› Ó· ÙÂÏÂÈÔÔÈ‹Ù·È ·Ú¿ fiÙ·Ó ÙÂÏÂÈÔÔÈ‹ ÙÔ ¤ıÓÔ˜ÙË ÁÏÒÛÛ· ÙÔ˘», ÁÚ¿ÊÔ˘Ó, ÁÈ· Ó· Û˘ÓÂ¯›ÛÔ˘Ó ÂÓ·ÓÙÈˆÓfiÌÂÓÔÈ ÛÙÔ˘˜ Ô·‰Ô‡˜ ÙË˜·Ú¯·›·˜: «ÊÔ‚Ô‡ÓÙ·È Ù¿¯· Ì‹ˆ˜ ¯˘‰·˝ÛÔ˘Ó, Î·È ‰ÂÓ ı¤ÏÔ˘Ó Ó· ÁÚ¿„Ô˘Ó Î·ıÒ˜ÔÌÈÏÔ‡Ó; Ì· ‰ÂÓ ËÍÂ‡ÚÔ˘Ó ˆ˜ ı¤ÏÔÓÙ·˜ Ó· ÌË ¯˘‰·˝ÛÔ˘Ó ÛÙË ÁÏÒÛÛ·, ¯˘‰·˝˙Ô˘ÓÂÈ˜ Ù· ÊÚÔÓ‹Ì·Ù·» (¢ËÌËÙÚÈÂ›˜, 2000).

∆Ô ‰Â‡ÙÂÚÔ ÎÔÈÓfi ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi Â›Ó·È Ô ÛÎÔfi˜ ÁÈ· ÙÔÓ ÔÔ›Ô ÁÚ¿ÊÔÓÙ·È Ù·‰‡Ô Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤Ó·, ÎÈ Â‰Ò ˘¿Ú¯ÂÈ ÌÈ· ‰È·ÊÔÚÔÔ›ËÛË ÛËÌ·ÓÙÈÎ‹ ÛÂ Û¯¤ÛË ÌÂ Úfi-ÙÂÚ· ‹ Î·È ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚ· ¤ÚÁ·. ™ÙÔ «¶ÚÔ˜ ÙÔ˘˜ ·Ó·ÁÓÒÛÙ·˜» ÛËÌÂ›ˆÌ· Ô ƒ‹Á·˜ÙÔÓ›˙ÂÈ fiÙÈ ¤ÁÚ·„Â ÙÔ ‚È‚Ï›Ô fi¯È ÁÈ· Â›‰ÂÈÍË ·ÏÏ¿ ÁÈ· Ó· ˆÊÂÏ‹ÛÂÈ ÙÔ Á¤ÓÔ˜ ÙÔ˘.∞Â˘ı‡ÓÂÙ·È ÛÙÔ Â˘Ú‡ ÎÔÈÓfi, ÛÙfi¯Ô˜ ÙÔ˘ Â›Ó·È Ó· ÙÔ Î·Ù·Ï¿‚Ô˘Ó fiÏÔÈ Î·È Ó· ·Ô-ÎÙ‹ÛÔ˘Ó ÌÈ· È‰¤· ÙˆÓ ÂÈÙÂ˘ÁÌ¿ÙˆÓ ÙË˜ Û‡Á¯ÚÔÓË˜ ÂÈÛÙ‹ÌË˜ ÙË˜ Ê˘ÛÈÎ‹˜.∆·˘Ùfi¯ÚÔÓ·, Î·ÏÂ› Î·È ÙÔ˘˜ ˘fiÏÔÈÔ˘˜ ÁÓÒÛÙÂ˜ ÙË˜ ÂÈÛÙ‹ÌË˜ Ó· ÚÔ‚Ô‡Ó ÛÂ·Ó¿ÏÔÁÂ˜ ÚÔÛ¿ıÂÈÂ˜, «ÒÛÙÂ Ó· ·Ó·Ï¿‚Ë ÙÔ ÂÙˆÎfi˜ ∂ÏÏËÓÈÎfiÓ Á¤ÓÔ˜»(µÂÏÂÛÙÈÓÏ‹˜, 1991). ™ÙÔ «¶ÚÔÔ›ÌÈÔÓ» ÙË˜ °ÂˆÁÚ·Ê›·˜ ‰È·‚¿˙Ô˘ÌÂ ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯·fiÙÈ Ë ÚÔÛ¿ıÂÈ· ·ÔÛÎÔÂ› ÛÙË ÌfiÚÊˆÛË ÙˆÓ ·ÔÁfiÓˆÓ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ, Ô˘ ÛÂ·ÓÙ›ıÂÛË ÌÂ Ù· Ì¤ÏË ÙˆÓ ˘fiÏÔÈˆÓ Â˘Úˆ·˚ÎÒÓ ÁÂÓÒÓ ÛÙÂÚÔ‡ÓÙ·È Î·Ù¿ÏÏËÏˆÓ‚È‚Ï›ˆÓ (¢ËÌËÙÚÈÂ›˜, 2000).

∏ ‰È¿‰ÔÛË ÙË˜ ÁÓÒÛË˜ ÛÙÔ «ÂÏÏËÓÈÎfi Á¤ÓÔ˜» ‹Ù·Ó ¤Ó·˜ ·fi ÙÔ˘˜ ÚÔÁÚ·ÌÌ·-ÙÈÎÔ‡˜ ÛÙfi¯Ô˘˜ ÙˆÓ Ô·‰ÒÓ ÙˆÓ ºÒÙˆÓ, fiˆ˜ ÚÔ·Ó·Ê¤ÚıËÎÂ. øÛÙfiÛÔ, ÛÙÈ˜Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓÂ˜ ÂÚÈÙÒÛÂÈ˜ ˘¿Ú¯ÂÈ ÌÈ· È‰È·ÈÙÂÚfiÙËÙ·. ∏ ‰È·ÊÔÚÔÔ›ËÛË ¤ÁÎÂÈÙ·ÈÛÙÔ Â‡ÚÔ˜ ÙË˜ ·Â‡ı˘ÓÛË˜ ·Ê’ ÂÓfi˜, ÛÙË ÛÙÔ¯ÔıÂÛ›· ·Ê’ ÂÙ¤ÚÔ˘. ∏ ¯Ú‹ÛË ÙË˜ÎÔÈÓ‹˜ ÁÏÒÛÛ·˜, fiˆ˜ ÚÔ·Ó·Ê¤ÚıËÎÂ, ÛËÌ·›ÓÂÈ ·Â‡ı˘ÓÛË ÛÂ ÎÔÈÓfi Â˘Ú‡ÙÂÚÔ·fi ÙÔ˘˜ Ì¤¯ÚÈ ÙfiÙÂ Û˘Ó‹ıÂÈ˜ ·Ó·ÁÓÒÛÙÂ˜, Î˘Ú›ˆ˜ ÛÔ˘‰·ÛÙ¤˜ ÙˆÓ Û¯ÔÏÒÓ Ô˘‹‰Ë ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Û·Ó Î·È º·Ó·ÚÈÒÙÂ˜ ‹ ¤ÌÔÚÔÈ ÙË˜ ¢È·ÛÔÚ¿˜. ∏ Î˘Ú›·Ú¯Ë Ì¤¯ÚÈÙÒÚ· Ù¿ÛË, Ô˘ ‹ıÂÏÂ ÙË ÁÓÒÛË Ó· ÛÙÔ¯Â‡ÂÈ Î˘Ú›ˆ˜ ÛÙÈ˜ Ú·ÎÙÈÎ¤˜ ÏÂ˘Ú¤˜ ÙË˜˙ˆ‹˜, Ê·›ÓÂÙ·È Ó· ÌÂÙ·‚¿ÏÏÂÙ·È ÚÔ˜ ÌÈ· ·ÓÙ›ÏË„Ë Ô˘ Î·ÏÂ› ÙÈ˜ ÂÈÛÙ‹ÌÂ˜ Ó·Û˘Ì‚¿ÏÏÔ˘Ó ÛÙÔ Û¯ËÌ·ÙÈÛÌfi ÌÈ·˜ Ó¤·˜ ÎÔÛÌÔıÂˆÚ›·˜ Î·È ÛÙË ÌÂÙ·ÏÏ·Á‹ fiÏˆÓ

15NÂÔÂÏÏËÓÈÎfi˜ ¢È·ÊˆÙÈÛÌfi˜: Ô ¯ÂÈÚ·ÊÂÙËÙÈÎfi˜ ÏfiÁÔ˜ ÙˆÓ ÂÈÛÙËÌÒÓ

ÙˆÓ ÏÂ˘ÚÒÓ ÙË˜ ˙ˆ‹˜. °È· Ó· Ê·ÓÂ› Î·Ï‡ÙÂÚ· ·˘Ù‹ Ë ‰È·ÊÔÚÔÔ›ËÛË, ·ÚÎÂ› Ó··Ó·ÊÂÚıÂ› ·Ú·‰ÂÈÁÌ·ÙÈÎ¿ Ë ·ÓÙ›ÏË„Ë Ô˘ ÚÂÛ‚Â‡ÂÈ ÛÙÔÓ ÚfiÏÔÁÔ ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ÙÔ˘ ™ÙÔÈ¯Â›ˆÓ ÙË˜ ∞ÚÈıÌËÙÈÎ‹˜ ‰ÔÎ›ÌÈÔÓ Ô πˆ¿ÓÓË˜ ∂ÌÌ·ÓÔ˘‹Ï ∫·ÛÙÔÚÈ·Ófi˜,·Ó·ÊÂÚfiÌÂÓÔ˜ ÛÙ· Ì·ıËÌ·ÙÈÎ¿: «∏ ÌÂÁ¿ÏË ˆÊ¤ÏÂÈ·, ÙËÓ ÔÔ›· ÚÔÍÂÓÂ› Ë∞ÚÈıÌËÙÈÎ‹ ÂÈ˜ Î¿ıÂ Â¿ÁÁÂÏÌ· Î·È Ì¿ÏÈÛÙ· ÂÈ˜ ÙÔ ÙˆÓ Ú·ÁÌ·ÙÂ˘ÙÒÓ, Â›Ó·È ¿ÓÙË·Ó·ÓÙ›ÚÚËÙÔ˜, ˆ˜ Ë Î·ıËÌÂÚÈÓ‹ Â›Ú· ÈÎ·ÓÒ˜ ÙÔ ÂÈ‚Â‚·ÈÔ›» (∫·Ú¿˜, 1992). ∞fiÙË ÌÈ· ÏÔÈfiÓ Ë ÁÓÒÛË-·Ó·ÁÎ·›· ÂÍ¿ÚÙ˘ÛË ÁÈ· ÙËÓ Â·ÁÁÂÏÌ·ÙÈÎ‹ ÛÙ·‰ÈÔ‰ÚÔÌ›·,·fi ÙËÓ ¿ÏÏË ˆ˜ ··Ú·›ÙËÙÔ ÚÔÛfiÓ ÁÈ· ÙË ‚ÂÏÙ›ˆÛË ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ Î·ı’ Â·˘ÙÔ‡Î·È ÁÈ· ÙËÓ Â˘Ú‡ÙÂÚË ‚ÂÏÙ›ˆÛË Î·È Û˘ÓÂÈ‰ËÙÔÔ›ËÛË ÙÔ˘ «Á¤ÓÔ˘˜».

∏ ‰Â‡ÙÂÚË ·˘Ù‹ ·ÓÙ›ÏË„Ë, Ô˘ ÂÈÛ¿ÁÂÙ·È ·fi ÙÔÓ ƒ‹Á· Î·È ÙÔ˘˜ ¢ËÌËÙÚÈÂ›˜, ı·ÂËÚÂ¿ÛÂÈ ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÈÎ·Ófi ·ÚÈıÌfi ÏÔÁ›ˆÓ, Ô˘ ı· ·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÔ˘Ó ÙÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·ÙË˜ ÂÎÏ·˝ÎÂ˘ÛË˜ ÙˆÓ Û‡Á¯ÚÔÓˆÓ ÂÈÛÙËÌÒÓ ÒÛÙÂ Ó· Î·Ù·ÛÙÔ‡Ó ÚÔÛ‚¿ÛÈÌÂ˜ ·fifiÛÔ ÙÔ ‰˘Ó·ÙfiÓ Â˘Ú‡ÙÂÚÔ ·Ó·ÁÓˆÛÙÈÎfi ÎÔÈÓfi. ∞˘Ùfi, ‚¤‚·È·, ÛËÌ·›ÓÂÈ ‰‡Ô Ú¿ÁÌ·Ù·:

¶ÚÒÙÔÓ, Ë ·ÏÏ·Á‹ ÙË˜ ÛÙfi¯Â˘ÛË˜ ÛËÌ·›ÓÂÈ Î·È ·ÏÏ·Á‹ ÂÚÈÂ¯ÔÌ¤ÓÔ˘ Î·È ÔÈfiÙË-Ù·˜. ∆Ô ‚¿ÚÔ˜ ‰ÂÓ ¤ÊÙÂÈ Î·Ù’ ·Ú¯‹Ó ÛÙËÓ ÂÌ‚¿ı˘ÓÛË ÙˆÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÒÓ ·Ú¯ÒÓ ·ÏÏ¿ÛÙËÓ ÂÎÏ·˝ÎÂ˘ÛË, ÁÂÁÔÓfi˜ Ô˘ ‰Ú· ·Ó·ÛÙ·ÏÙÈÎ¿ ÁÈ· ÙËÓ ÚÔÛ¿ıÂÈ· ·Ó¿Ù˘ÍË˜ ÙˆÓÂÈÛÙËÌÒÓ Î·ı’ Â·˘ÙÒÓ ÂÎ Ì¤ÚÔ˘˜ ÙˆÓ ÏÔÁ›ˆÓ ÙË˜ ÂÚÈfi‰Ô˘ (¡ÈÎÔÏ·˝‰Ë˜ Î.¿., 1988).

¢Â‡ÙÂÚÔÓ, ÌÂÙ·ÊÔÚ¿ ÙÔ˘ ÂÓ‰È·Ê¤ÚÔÓÙÔ˜ ·fi Ù· Ì·ıËÌ·ÙÈÎ¿ ÚÔ˜ ÙÈ˜ Ê˘ÛÈÎ¤˜ ÂÈ-ÛÙ‹ÌÂ˜ Î·È ÙË ÁÂˆÁÚ·Ê›·, ÔÈ ÔÔ›Â˜ ÂÓ‰Â›ÎÓ˘ÓÙÔ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÁÈ· ÂÎÏ·˝ÎÂ˘ÛË Î·È ÌÂÙ¿-‰ÔÛË ÛÙÔÓ Â˘Ú‡ÙÂÚÔ ‚·ÏÎ·ÓÈÎfi Î·È ÂÏÏËÓfiÊˆÓÔ ¯ÒÚÔ, ÏfiÁˆ Î·È ÙË˜ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË˜Ô˘ Â›¯Â Û˘Ì‚Â› ÛÙ· Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤Ó· ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ¿ Â‰›· (¡ÈÎÔÏ·˝‰Ë˜ Î.¿., 1988) .

∆· Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤Ó· ‰‡Ô ‚È‚Ï›· ÏÔÈfiÓ Î·È ˆ˜ ıÂÌ·ÙÔÏÔÁ›· Î·È ˆ˜ ÂÚÈÂ¯fiÌÂÓÔÛËÌ·ÙÔ‰ÔÙÔ‡Ó ÙËÓ Î·Ì‹ ÚÔ˜ ÙËÓ ÂÎÏ·˝ÎÂ˘ÛË ÙˆÓ Û‡Á¯ÚÔÓˆÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÒÓÁÓÒÛÂˆÓ, ·ÎÔÏÔ˘ıÒÓÙ·˜ ¤Ó·Ó ÙÂÏÂÔÏÔÁÈÎfi ı· ÌÔÚÔ‡ÛÂ Ó· ÂÈ Î·ÓÂ›˜ ÚÔÛ·Ó·-ÙÔÏÈÛÌfi: ‰È¿¯˘ÛË ÙË˜ ÂÈÛÙ‹ÌË˜, Î·ÏÏÈ¤ÚÁÂÈ·, ‚ÂÏÙ›ˆÛË ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘, ‰ÈÂÎ‰›ÎË-ÛË ÙË˜ ·ÂÏÂ˘ı¤ÚˆÛ‹˜ ÙÔ˘, ‰È·ÓÔËÙÈÎ‹˜ Î·È ÂıÓÈÎ‹˜.

¶ÚÔ¯ˆÚÒÓÙ·˜ ÛÂ ÌÈ· ÂÚÈÂ¯ÔÌÂÓÈÎ‹ ÂÍ¤Ù·ÛË ÙˆÓ ‰‡Ô ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ, ÙÔ ÚÒÙÔÎÔÈÓfi ÛÙÔÈ¯Â›Ô Ô˘ ÌÔÚÔ‡ÌÂ Ó· ‚ÚÔ‡ÌÂ Â›Ó·È Ë ¿ÌÂÛË ÂÈÚÚÔ‹ Ô˘ ‰¤¯ÔÓÙ·È ·fiÙË °·ÏÏÈÎ‹ ∂ÁÎ˘ÎÏÔ·›‰ÂÈ·. ™ÙÔ º˘ÛÈÎ‹˜ ∞¿ÓıÈÛÌ· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·È ·˘ÙÔ‡ÛÈ··ÔÛ¿ÛÌ·Ù· ·fi ÙËÓ ∂ÁÎ˘ÎÏÔ·›‰ÂÈ· ÂÓÒ Ô ƒ‹Á·˜ ÙËÓ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ ˆ˜ «ÊÚ·ÓÙ˙¤-˙ÈÎË ∂ÁÎ˘ÎÏÔ·›‰ÂÈ·» ·Ú·¤ÌÔÓÙ·˜ ÂÎÂ› ÙÔ˘˜ ·Ó·ÁÓÒÛÙÂ˜ ÙÔ˘ ÁÈ· ÂÚ·ÈÙ¤ÚˆÏËÚÔÊÔÚ›Â˜, .¯. ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù·ÛÎÂ˘‹ ÊˆÛÊfiÚÔ˘ (µÂÏÂÛÙÈÓÏ‹˜ 1991, 157). ™ÙË°ÂˆÁÚ·Ê›· ¿ÏÈ Ë ∂ÁÎ˘ÎÏÔ·›‰ÂÈ· ·ÔÙÂÏÂ› ËÁ‹ ·Ú·ÔÌÒÓ (¢ËÌËÙÚÈÂ›˜2000, 119 Î.·.). ∆Ô fiÓÔÌ· ÙÔ˘ µÔÏÙ·›ÚÔ˘ Â›ÛË˜ ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È Î·È ÛÙ· ‰‡Ô ¤ÚÁ·,ÛÂ ·Ú·ÔÌ¤˜, Ô˘ ÛËÌ·›ÓÂÈ fiÙÈ ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ °¿ÏÏÔ˘ ‹Ù·Ó Û¯ÂÙÈÎ¿ ÁÓˆÛÙfi ÛÙÔ˘˜ÙÚÂÈ˜ Û˘ÁÁÚ·ÊÂ›˜ (¢ËÌËÙÚÈÂ›˜, 2000, Û. 436, µÂÏÂÛÙÈÓÏ‹˜, 1991,Û. 64).


¶¤Ú·Ó ÙˆÓ ÎÔÈÓÒÓ ·Ó·ÊÔÚÒÓ, Î·È ÛÙ· ‰‡Ô ¤ÚÁ· ı· Û˘Ó·ÓÙ‹ÛÔ˘ÌÂ ÔÏ‡ Û˘¯Ó¿¤ÓÓÔÈÂ˜ ÂÓ‰ÂÈÎÙÈÎ¤˜ ÁÈ· ÙÔÓ ÚÔÛ·Ó·ÙÔÏÈÛÌfi ÙˆÓ Û˘ÁÁÚ·Ê¤ˆÓ Î·È ÙÈ˜ ÚÔÛ‰ÔÎ›Â˜·fi ÙËÓ ÚÔÛ¿ıÂÈ¿ ÙÔ˘˜. ª›· Ù¤ÙÔÈ· ¤ÓÓÔÈ·, Î‡ÚÈ·˜ ÛËÌ·Û›·˜, Â›Ó·È Ë ÂÏÂ˘ıÂÚ›·.«ŸÔÈÔ˜ ÂÏÂ‡ıÂÚ· Û˘ÏÏÔÁ¿Ù·È, Û˘ÏÏÔÁ¿Ù·È Î·Ï¿», ÁÚ¿ÊÂÈ Ô ƒ‹Á·˜, Ú‹ÛË ÂÌ‚ÏË-Ì·ÙÈÎ‹ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÂÈÁfiÓÔ˘˜, ·Ó·ÊÂÚfiÌÂÓÔ˜ ÛÙÔÓ ∫Ô¤ÚÓÈÎÔ Î·È ÛÙËÓ ÂÏÂ˘ıÂÚ›· Ô˘Â›¯Â ÛÙË ¯ÒÚ· ÙÔ˘ Ó· ‰È·Ù˘ÒÓÂÈ Î·ÈÓÔÊ·ÓÂ›˜ ·fi„ÂÈ˜, ÔÈ ÔÔ›Â˜ ¤·ÈÍ·Ó Î·ıÔ-ÚÈÛÙÈÎfi ÚfiÏÔ ÛÙËÓ ÚfiÔ‰Ô ÙˆÓ ÂÈÛÙËÌÒÓ. ™Â ·ÓÙ›ıÂÛË ÌÂ ÙÔÓ °·ÏÈÏ·›Ô, Ô ÔÔ›-Ô˜, fiÙ·Ó ‰È·Ù‡ˆÛÂ ÙÈ˜ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ ËÏÈÔÎÂÓÙÚÈÛÌÔ‡, Î·Ù·‰ÈÒ¯ıËÎÂ ·fi ÙËÓ «·Á›·ÓπÓÎÈÙ˙ÈfiÓÂ, ·fi ÙËÓ ÔÔ›·Ó ‰ÂÓ Â›Ó·È ÂÏ›˜, ·ÊÔ‡ ¤ÛË, Ó· ÁÏ˘ÙÒÛË ÙÈÓ¿˜, Î·ıÒ˜Ì‹ÙÂ Î·È ·fi ÙËÓ ÊˆÙ›·Ó», fiˆ˜ ÁÚ¿ÊÂÈ (µÂÏÂÛÙÈÓÏ‹˜, 1991, Û. 24). ∏ ¤ÓÓÔÈ·ÙË˜ ÂÏÂ˘ıÂÚ›·˜ Â›Ó·È Û˘ÁÎÚÔÙËÙÈÎ‹ ÙÔ˘ ÚÔÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ƒ‹Á·. ™ÙÔÓ ÌÂÙ¤ÂÈÙ·ÏfiÁÔ ÙÔ˘, fiˆ˜ ÂÎÊÚ¿˙ÂÙ·È ÛÙ· ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚ· ÚÈ˙ÔÛ·ÛÙÈÎ¿ ¤ÚÁ· ÙÔ˘, ı· ıÂˆ-ÚËıÂ› ÙÔ ÚÒÙÔ ·fi Ù· Ê˘ÛÈÎ¿ ‰ÈÎ·ÈÒÌ·Ù· ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ Î·È ÂÓÔÔÈËÙÈÎfi Úfi-Ù·ÁÌ· ÁÈ· ÙÔ˘˜ Î·ÙÔ›ÎÔ˘˜ ÙË˜ µ·ÏÎ·ÓÈÎ‹˜ (¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfiÙÂÚÔ ÂÍ ·˘ÙÒÓ ÙÔ ¡¤·¶ÔÏÈÙÈÎ‹ ¢ÈÔ›ÎËÛÈ˜, ÁÓˆÛÙfiÙÂÚÔ ˆ˜ «Û‡ÓÙ·ÁÌ·», ÛÙËÚÈÁÌ¤ÓÔ ÛÙÔ Á·ÏÏÈÎfi Û‡ÓÙ·Á-Ì· ÙÔ˘ 1793) (µÂÏÂÛÙÈÓÏ‹˜ 1797).

∏ ÂÏÂ˘ıÂÚ›· ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È Û˘¯Ó¿ Î·È ÛÙÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ ÙˆÓ ¢ËÌËÙÚÈ¤ˆÓ.¶·Ú·‰Â›ÁÌ·ÙÔ˜ ¯¿ÚÈÓ, ÛÙËÓ ÂÏÂ˘ıÂÚ›· Ô˘ ·ÔÏ¿Ì‚·Ó·Ó ˆ˜ ·Ú¯‹ ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÎÔ‡ÙÔ˘˜ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜ ÔÈ ·Ú¯·›ÔÈ ∞ıËÓ·›ÔÈ ·Ô‰›‰ÂÙ·È Ë ÚfiÔ‰Ô˜ ÙˆÓ ÙÂ¯ÓÒÓ Î·È ÙˆÓ ÂÈ-ÛÙËÌÒÓ (¢ËÌËÙÚÈÂ›˜ 2000, 112). ™Â ¿ÏÏÔ ÛËÌÂ›Ô Ë ·Ó¿Ù˘ÍË ÙË˜ fiÏË˜ ÙË˜ ·Ú¯·›-·˜ ∞ı‹Ó·˜ ı· ·Ô‰ÔıÂ› ÛÙÔ ‰ËÌÔÎÚ·ÙÈÎfi ÔÏ›ÙÂ˘Ì· (¢ËÌËÙÚÈÂ›˜, 2000, Û. 154).

ÕÚ· ÛÙÔ ÏfiÁÔ ÙˆÓ ¢ËÌËÙÚÈ¤ˆÓ Ë ÂÏÂ˘ıÂÚ›· ÂÍ·ÚÙ¿Ù·È ¿ÌÂÛ· ·fi ÙË ‰ËÌÔ-ÎÚ·Ù›·, Ô˘ ÚÔ¸Ôı¤ÙÂÈ ÙË ÁÓÒÛË Î·È ÙËÓ Â˘ÓÔÌ›·. ∏ Î·Î‹ Î·Ù¿ÛÙ·ÛË ÙÔ˘ ÂÏÏË-ÓÈÎÔ‡ «Á¤ÓÔ˘˜» ÔÊÂ›ÏÂÙ·È ÙfiÛÔ ÛÙËÓ ·Ì¿ıÂÈ· fiÛÔ Î·È ÛÙË ‰ÂÛÔÙÈÎ‹ ‰ÈÔ›ÎËÛË, Ô˘ÛËÌ·›ÓÂÈ ¤ÏÏÂÈ„Ë ÓfiÌˆÓ – «„˘¯‹ ÙˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÒÓ» ÙÔ˘˜ ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙Ô˘Ó ÔÈ Û˘ÁÁÚ·-ÊÂ›˜ (¢ËÌËÙÚÈÂ›˜, 2000, Û. 116).

ª¤Û· ÛÙÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ ÙË˜ °ÂˆÁÚ·Ê›·˜ Â·Ó¤Ú¯ÂÙ·È ÔÏÏ¤˜ ÊÔÚ¤˜ Ë ·Ó¿ÁÎË ÁÈ·ÙËÓ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛË ÙË˜ ·Ì¿ıÂÈ·˜. «[…] ŸÏ· Ù· Î·Ï¿ ÙË˜ Ê‡ÛÂˆ˜ Î·È ÙË˜ Ù‡¯Ë˜¯¿ÓÔÓÙ·È Ì¤Û· ÛÙÔ ¯¿Ô˜ ÙË˜ ·Ì·ıÂ›·˜», ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ·Ú·‰Â›ÁÌ·ÙÔ˜ ¯¿ÚË(¢ËÌËÙÚÈÂ›˜, 2000, Û. 174). ∞ÎÚÈ‚Ò˜ ÁÈ· ÙËÓ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛË ·˘ÙÔ‡ Ô˘ ıÂˆÚÔ‡Ó ÙÔÌÂÁ¿ÏÔ Úfi‚ÏËÌ·, ÔÈ ¢ËÌËÙÚÈÂ›˜ Î·ÏÔ‡Ó ÙÔ˘˜ ÏÔÁ›Ô˘˜ Ó· ÂÚÈÁÚ¿„ÂÈ Ô Î·ıÂ›˜ ÙÔÓÙfiÔ Ô˘ ÁÂÓÓ‹ıËÎÂ, fi¯È «Ì·ıËÌ·ÙÈÎÒ˜» ·ÏÏ¿ «‰ÈËÁËÌ·ÙÈÎÒ˜», ÒÛÙÂ Ó· ·ÔÎÙË-ıÂ› ÌÈ· ¯ˆÚÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘ ÙfiÔ˘. ∆Ô ‚¿ÚÔ˜ Â‰Ò ‰ÂÓ ‰›ÓÂÙ·È ÛÙËÓ ÔÏ˘Ì¿ıÂÈ· Î·ÈÙËÓ ·ÎÚ›‚ÂÈ·, ÁÈ’ ·˘Ùfi Î·È ‰ÂÓ ‰›ÓÔ˘Ó ÙfiÛË ÛËÌ·Û›· ÛÙÔ «‰ÈÔÚÈÛÌfi Ï¿ÙÔ˘˜ Î·ÈÌ‹ÎÔ˘˜», fiˆ˜ ÁÚ¿ÊÔ˘Ó, ÁÈ·Ù› Î·Ó¤Ó· ¤ıÓÔ˜ ‰ÂÓ «ÂÛÙ¿ıËÎÂ ÛÙËÓ ·Ú¯‹ ÙÔ˘ ‹ ÛÙËÓ·ÏÈÁÁÂÓÂÛ›· ÙÔ˘ ÛÔÊfi» (¢ËÌËÙÚÈÂ›˜, 2000, Û. 173). °È’ ·˘Ùfi ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È ¤Ó·


¤ıÓÔ˜ «Ó· ·Á·¿ Ó· Ì·ı·›ÓË, Ó· ÂÚÈÂÚÁ¿˙ÂÙ·È, Ó· ÂÍÂÙ¿˙Ë». ∂›Ó·È ÚÔÊ·Ó‹˜ ËÛ‡Ó‰ÂÛË ÏÔÈfiÓ, ÛÙÔ ÏfiÁÔ ÙˆÓ ¢ËÌËÙÚÈ¤ˆÓ, ÌÂÙ·Í‡ ÙË˜ ÁÓÒÛË˜ Î·È ÙË˜ ·ÏÈÁÁÂ-ÓÂÛ›·˜. ∞ÎÚÈ‚Ò˜ Ô ÛÙfi¯Ô˜ ÙË˜ ·ÏÈÁÁÂÓÂÛ›·˜ ‰ÈÎ·ÈÔÏÔÁÂ› –ÂÈ‚¿ÏÏÂÈ Î·Ï‡ÙÂÚ·–ÙËÓ ÂÎÏ·˝ÎÂ˘ÛË ÙË˜ ÂÈÛÙ‹ÌË˜.

∆ËÓ ·Í›· ÙË˜ ¤ÚÂ˘Ó·˜ ÙÔÓ›˙ÂÈ Î·È Ô ƒ‹Á·˜, Û˘Ó‰˘¿˙ÔÓÙ·˜ ÙËÓ ·Ì¿ıÂÈ· ÌÂ ÙË‰ÂÈÛÈ‰·ÈÌÔÓ›· ÛÂ ÛËÌÂ›· ÙÔ˘ ÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ ÙÔ˘. ¶.¯. fiÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÙË ÁÓÒÛË ÙË˜ Ê‡ÛË˜ÙˆÓ ÎÔÌËÙÒÓ, Ô˘ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ·Ì·ıÂ›˜ «‰ÂÓ Â›Ó·È ¿ÏÏÔ ·Ú¿ ÂÈÎfiÓÂ˜ ÙÚfiÌÔ˘»(µÂÏÂÛÙÈÓÏ‹˜, 1991, Û. 20).

ŒÓ· ¿ÏÏÔ ˙‹ÙËÌ·, ÎÔÌ‚ÈÎfi Î·È Â·Ó·Ï·Ì‚·ÓfiÌÂÓÔ ÛÙÔ ÏfiÁÔ ÙË˜ °ÂˆÁÚ·Ê›·˜Î·È ·Ó·ÊÂÚfiÌÂÓÔ Î·È ÛÙÔ º˘ÛÈÎ‹˜ ∞¿ÓıÈÛÌ·, Â›Ó·È ÙÔ ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎfi. ∫È Â‰Ò¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È ÌÈ· ÂÎÙÂÙ·Ì¤ÓË ·Ó·ÊÔÚ¿, ÁÈ·Ù› ÙÔ ˙‹ÙËÌ· ÙË˜ ›ÛÙË˜ ı· ÌÔÚÔ‡ÛÂ Ó··ÔÙÂÏ¤ÛÂÈ ÂÛˆÙÂÚÈÎ‹ ·ÓÙÈÓÔÌ›· ÛÙ· Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤Ó· ÎÂ›ÌÂÓ·. ¶ÔÏ‡ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÔ˘ ÔÈ ¢ËÌËÙÚÈÂ›˜ ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·È ·fi ÙÔÓ ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎfi ¯ÒÚÔ, ¿ÏÏˆÛÙÂ Ô∫ˆÓÛÙ·ÓÙ¿˜ ‹Ù·Ó ÈÂÚÔ‰È¿ÎÔÓÔ˜ Î·È Ô ºÈÏÈ›‰Ë˜ ÈÂÚÔÌfiÓ·¯Ô˜. øÛÙfiÛÔ, ÛÙÔ ¤ÚÁÔÙÔ˘˜ ÔÈ ‚ÔÏ¤˜ Î·Ù¿ ÙË˜ ÂÎÎÏËÛ›·˜ ˆ˜ ıÂÛÌÔ‡ Î·È Î·Ù¿ ÙË˜ ‰ÂÈÛÈ‰·ÈÌÔÓ›·˜ Ô˘·˘Ù‹ ÂÈ‚¿ÏÏÂÈ Â›Ó·È Î¿ÙÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·fi ¿ÌÂÛÂ˜. √È ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎÔ› ¿Ú¯ÔÓÙÂ˜«‰ÂÓ ÎÈÙ¿˙Ô˘Ó ·Ú¿ Ù· ¯ÂÈÚÔÙÔÓÈÎ¿ ÌfiÓÔ Î·È Ó· Á›ÓÔÓÙ·È Î·È ÔÏÏÔ› ‰È¿ Ó· ¤Ú-ÓÔ˘Ó Î·È Ë ·ÁÈˆÛ‡ÓË ÙÔ˘˜ ÔÏÏ¿. Ë ÂÎÎÏËÛ›· […] ÂÎ·Ù‹ÓÙËÛÂ ÙËÓ Û‹ÌÂÚÔÓ ¤Ó·Ì˘ÛÙËÚÈÔÒÏÈÔ» (¢ËÌËÙÚÈÂ›˜, 2000, Û. 175), ·Ó·Ê¤ÚÔ˘Ó, Î·È ·ÏÏÔ‡ Î·ÙËÁÔÚÔ‡ÓÙÔ˘˜ Î·ÏÔÁ¤ÚÔ˘˜ fiÙÈ Û˘Ó‹ÚÁËÛ·Ó ÛÙËÓ Î·Ù¿ÏË„Ë ÙË˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜ ·fi ÙÔ˘˜√ıˆÌ·ÓÔ‡˜, «ÌÂ ÙÔÓ ÙÚfiÔ ÔÔ‡ ÙÔ˘˜ ˘·ÁfiÚÂ˘ÛÂ Ô ‰¿ÛÎ·Ïfi˜ ÙÔ˘˜ Ô ‰È¿‚ÔÏÔ˜ÙËÓ ÚÔ‰ÔÛ›·», ·Ó·ÊÂÚfiÌÂÓÔÈ ÛÙÔ˘˜ ÌÔÓ·¯Ô‡˜ ÙË˜ ªÔÓ‹˜ µÏ·Ù¿‰ˆÓ(¢ËÌËÙÚÈÂ›˜, 2000, Û. 202). √È ÎÏËÚÈÎÔ› Î·ÙËÁÔÚÔ‡ÓÙ·È ˆ˜ ˘Â‡ı˘ÓÔÈ ÂÓ Ì¤ÚÂÈ ÁÈ·ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹ ‰˘Û·ÚÌÔÓ›·, Î·ıfiÙÈ «ÌÈ· ÔÏÈÙÈÎ‹ ÎÔÈÓˆÓ›· ÙË˜ ÔÔ›·˜ Ù· Ì¤ÏË ‰ÂÓÂ›Ó’ fiÏ· ÂÍ›ÛÔ˘ ÂÓÂÚÁ¿, ÎÏ›ÓÂÈ Î·È ·˘Ù‹ ÂÈ˜ ÙÔÓ ·Ê·ÓÈÛÌfi ÙË˜» (¢ËÌËÙÚÈÂ›˜, 2000,Û. 206) ÂÓÒ «˙Ô˘Ó ÌÂ ÙÔ˘˜ ›‰ÚˆÙ·˜ ÙˆÓ ¿ÏÏˆÓ» (¢ËÌËÙÚÈÂ›˜, 2000, Û. 285) – Î·ÈÔ Î·Ù¿ÏÔÁÔ˜ ÙˆÓ ·Ó·ÊÔÚÒÓ Ì·ÎÚ·›ÓÂÈ. ∂ÓÒ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È Î·È Û˘ÓÈÛÙ¿ ÂÍ·ÈÚÂÙÈÎ¿ÚËÍÈÎ¤ÏÂ˘ıË ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË Ë Ù·‡ÙÈÛË ÙË˜ Â˘Û¤‚ÂÈ·˜ ÌÂ ÙË ‰ÂÈÛÈ‰·ÈÌÔÓ›· (¢ËÌËÙÚÈÂ›˜,2000, Û. 212). ™Â ·ÓÙÈ‰È·ÛÙÔÏ‹ ·˘Ù‹˜ ÙË˜ ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÎ‹˜ Î·È ÔÏ˘¿ÚÈıÌË˜·ÚÔ˘Û›·˜ ÙˆÓ ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎÒÓ ÛÙÔ ¯ÒÚÔ ÙË˜ √ıˆÌ·ÓÈÎ‹˜ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜ ·Ó·-Ê¤ÚÂÙ·È ÚÔÙ·ÁÌ·ÙÈÎ¿ Ë °·ÏÏ›·, Ë ÔÔ›· ÌÂÙ·ÌÔÚÊÒÓÂÙ·È ÌÂ Ù·¯Â›˜ Ú˘ıÌÔ‡˜«ÙÒÚ·», ÌÂÈÒÓÔÓÙ·˜ ÛÙÔ ÂÏ¿¯ÈÛÙÔ ÙÔ˘˜ ÎÏËÚÈÎÔ‡˜ ÙË˜. ∞˘Ùfi ÙÔ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô ·Ó·Ê¤-ÚÂÙ·È ‚¤‚·È· ÛÙË °·ÏÏ›· ÌÂÙ¿ ÙËÓ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË, ÎÈ ¤¯ÂÈ È‰È·›ÙÂÚÔ ÂÓ‰È·Ê¤ÚÔÓ,·ÊÔ‡ ‰ÂÓ Ê·›ÓÂÙ·È Ó· Â›Ó·È Ù˘¯·›· Ë ÂÈÏÔÁ‹ ÙË˜ ·Ó·ÊÔÚ¿˜: Ë ÌÂÙ·ÌfiÚÊˆÛË ÙË˜ºÚ¿ÓÙ˙·˜ ÚÔ˜ ÙÔ Î·Ï‡ÙÂÚÔ Â›Ó·È ¿ÌÂÛ· Û˘Ó‰Â‰ÂÌ¤ÓË ÌÂ ÙÔ Ó¤Ô Î·ıÂÛÙÒ˜, Ô˘ÂÚÈÔÚ›˙ÂÈ ÙË ‰‡Ó·ÌË ÙˆÓ ÎÏËÚÈÎÒÓ ÎÈ ·ÎÔÏÔ˘ıÂ› ÙÔÓ √Úıfi §fiÁÔ.


∞Ó·ÊÔÚ¿ ÛÙÈ˜ ·ÚÓËÙÈÎ¤˜ Û˘Ó¤ÂÈÂ˜ ÙË˜ ‰˘Ó·ÌÈÎ‹˜ ·ÚÔ˘Û›·˜ ÙË˜ ÂÎÎÏËÛ›·˜ Î·ÈÙÔ˘ ÂÏ¤Á¯Ô˘ Ô˘ ·ÛÎÂ› ¤¯Ô˘ÌÂ Î·È ÛÙÔÓ ƒ‹Á·. ¶ÚÔ·Ó·Ê¤ÚıËÎÂ ¿ÏÏˆÛÙÂ Ë ·Ó·-ÊÔÚ¿ ÛÙËÓ πÂÚ¿ ∂Í¤Ù·ÛË, ÂÓÒ ·ÏÏÔ‡ Â›‰·ÌÂ fiÙÈ ÚÔÛ·ıÂ› Ó· ·ÔÊÔÚÙ›ÛÂÈ ÙËÓ¤ÓÓÔÈ· ÙË˜ ¤ÚÂ˘Ó·˜ ·fi ÙËÓ ·Ì·ÚÙ›·, ÙÔÓ›˙ÔÓÙ·˜ fiÙÈ ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ Ú¤ÂÈ Ó· ÂÚÂ˘-ÓÔ‡Ó ÁÈ· Ó· Î·Ù·ÓÔ‹ÛÔ˘Ó ÙË Ê‡ÛË, Ô˘ Â›Ó·È ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÌ· ÙÔ˘ £ÂÔ‡(µÂÏÂÛÙÈÓÏ‹˜, 1991, Û. 40).

√ ÔÚıfi˜ ÏfiÁÔ˜ Î·È Ë ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ‹ ÁÓÒÛË ¤Ú¯ÔÓÙ·È Ó· ·ÓÙÈÎ·Ù·ÛÙ‹ÛÔ˘Ó ÙÈ˜‰ÂÈÛÈ‰·ÈÌÔÓ›Â˜ Î·È ÙÈ˜ ‰Â‰ÔÌ¤ÓÂ˜ ÂÚÌËÓÂ›Â˜, ÚÔ‚¿ÏÏÔÓÙ·˜ ˆ˜ ˘Ô¯Ú¤ˆÛË ÙÔ˘·ÓıÚÒÔ˘, Ô˘ ÔÊÂ›ÏÂÈ Ó· ·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÂÈ ÙÔÓ Ó¤Ô ÙÚfiÔ ÛÎ¤„Ë˜ ÁÈ· Ó· ·ÂÏÂ˘ıÂ-ÚˆıÂ› ÙfiÛÔ ÛÂ ÚÔÛˆÈÎfi fiÛÔ Î·È ÛÂ Û˘ÏÏÔÁÈÎfi Â›Â‰Ô, Ó· ·Ô‰ÂÛÌÂ˘ıÂ› ·fiÓÂ˘Ì·ÙÈÎ¤˜ ‰Ô˘ÏÂ›Â˜ ÁÈ· Ó· ·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÂÈ Î·È Ë ÔÏÈÙÈÎ‹ ÂÏÂ˘ıÂÚ›· ∆Ô fiÛÔ ÚËÍÈ-Î¤ÏÂ˘ıË Â›Ó·È ·˘Ù‹ Ë ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË, ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙˆÓ ÎÏÂÈÛÙÒÓ Û˘ÛÙËÌ¿ÙˆÓ ÛÎ¤„Ë˜Î·È ÙˆÓ ·Ú·‰ÔÛÈ·ÎÒÓ ÓÔÔÙÚÔÈÒÓ ÙË˜ ÂÚÈfi‰Ô˘, Â›Ó·È ÚÔÊ·Ó¤˜. ∞ÚÎÂ› Ó· ÛÎÂ-ÊÙÂ› Î·ÓÂ›˜ ÙËÓ ·ÓÙ›‰Ú·ÛË ÙË˜ ÂÎÎÏËÛ›·˜, Ô˘ ÛÂ ·˘Ù‹ ÙË ‰ÂÎ·ÂÙ›· ÙÔ˘ 1790ÛÎÏËÚ·›ÓÂÈ ÙË ı¤ÛË ÙË˜ ¤Ó·ÓÙÈ ÙˆÓ ÊÔÚ¤ˆÓ ÙÔ˘ ¢È·ÊˆÙÈÛÌÔ‡. ∏ ·ÓÙ›‰Ú·Û‹ ÙË˜ı· Â›Ó·È ÛÊÔ‰Ú‹ Î·È ‚›·ÈË, ÊÙ¿ÓÔÓÙ·˜ Ì¤¯ÚÈ ÙÔÓ ·ÊÔÚÈÛÌfi ÙÔ˘ ƒ‹Á· ·fi ÙÔÓ·ÙÚÈ¿Ú¯Ë °ÚËÁfiÚÈÔ ∂ã, ÌÂ ·ÊÔÚÌ‹ ÙÔ ¡¤· ¶ÔÏÈÙÈÎ‹ ¢ÈÔ›ÎËÛÈ˜, ÂÓÒ Ô ›‰ÈÔ˜ ÂÈ-‰›‰ÂÙ·È ‰˘Ó·ÌÈÎ¿ ÛÙËÓ ÚÔÛ¿ıÂÈ· Ó· ·ÓÙÈÎÚÔ‡ÛÂÈ ÙÈ˜ Ó¤Â˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ¤˜ È‰¤Â˜. √‰ÈÂ˘ı˘ÓÙ‹˜ ÙË˜ ¶·ÙÚÈ·Ú¯ÈÎ‹˜ ∞Î·‰ËÌ›·˜ ™¤ÚÁÈÔ˜ ª·ÎÚ·›Ô˜ ÂÍ¤‰ˆÛÂ, ÙÔ 1797,«∆Úfi·ÈÔÓ ÂÎ ÙË˜ ÂÏÏ·‰ÈÎ‹˜ ·ÓÔÏ›·˜ Î·Ù¿ ÙˆÓ Ô·‰ÒÓ ÙÔ˘ ∫Ô¤ÚÓÈÎÔ˘», fiÔ˘Î·Ù·‰ÈÎ¿˙ÔÓÙ·È ÔÈ Ô·‰Ô› ÙÔ˘ ËÏÈÔÎÂÓÙÚÈÛÌÔ‡ ÂÓÒ Â›¯Â ‹‰Ë Î˘ÎÏÔÊÔÚ‹ÛÂÈ, ÙÔ1794, Ë «∞Ó·ÛÎÂ˘‹» ÙÔ˘ µÔÏÙ·›ÚÔ˘ («∞fi‰ÂÈÍÈ˜ ÙÔ˘ Î‡ÚÔ˘˜ ÙˆÓ ÙË˜ ¡¤·˜ Î·È¶·Ï·È¿˜ ¢È·ı‹ÎË˜ ‚È‚Ï›ˆÓ Î·È ÙË˜ ÂÓ ·˘ÙÔ›˜ ·ÏËıÂ›·˜ ˘ÂÚ¿ÛÈÛÈ˜. Ë ·Ó·ÛÎÂ˘‹ÙË˜ ÙÔ˘ µÔÏÙ¤ÚÔ˘ ‚›‚ÏÔ˘ ÙË˜ Î·ÏÔ˘Ì¤ÓË˜ ÙÂÏÂ˘Ù·›ÔÓ ‰ÈÂÚÌËÓÂ˘ıÂ›ÛË˜ ¢È·ı‹ÎË˜»(¢ËÌ·Ú¿˜, 1980, Û. 158). ŒÓ·Ó ¯ÚfiÓÔ ·ÚÁfiÙÂÚ·, ÙÔ 1798, ÙÔ ¶·ÙÚÈ·Ú¯Â›Ô ı·Û˘ÛÙ‹ÛÂÈ ÂÈÙÚÔ‹ ÁÈ· ÙÔÓ ¤ÏÂÁ¯Ô ÙˆÓ ‰ËÌÔÛÈÂ˘Ì¿ÙˆÓ Î·È ÙËÓ Î·Ù·‰›ÎË fiÛˆÓ ÎÚ›-ÓÔÓÙ·È ·ÛÂ‚‹ ÎÈ ÂÈÎ›Ó‰˘Ó· (¢ËÌ·Ú¿˜, 1980, Û. 259).

∆· ‰‡Ô Ì¤Ùˆ·, ÙˆÓ Ô·‰ÒÓ Î·È ÙˆÓ ·ÓÙÈ¿ÏˆÓ ÙˆÓ ºÒÙˆÓ, ‰È·ÌÔÚÊÒÓÔ-ÓÙ·È ÏÔÈfiÓ, ÛÂ ·˘Ù‹ ÙË ‰ÂÎ·ÂÙ›·, Ô˘ ·Ú¯›˙ÂÈ ÌÂ ÙÔ ÂÎ‰ÔÙÈÎfi ÚfiÁÚ·ÌÌ· ÙÔ˘ ƒ‹Á·Î·È ÙˆÓ ¢ËÌËÙÚÈ¤ˆÓ, ÌÂ ÛËÌÂ›Ô ÙÚÈ‚‹˜ ÙÔ Â‰›Ô ÙˆÓ ÂÈÛÙËÌÒÓ. ∏ Û‡ÁÎÚÔ˘ÛË ‰ÂÓı· ÂÚÈÔÚÈÛÙÂ› ÛÂ Â›Â‰Ô Ê˘ÏÏ·‰›ˆÓ, ı· ÂÂÎÙ·ıÂ›, fiˆ˜ ÚÔ·Ó·Ê¤ÚıËÎÂ, ÛÂ‰ÈÔÈÎËÙÈÎ¿ Ì¤ÙÚ· ÂÓÒ ·ÚÁfiÙÂÚ·, Ï›ÁÔ ÚÈÓ ·fi ÙËÓ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË, ÛÙË ™Ì‡ÚÓË ı·ÍÂÛ¿ÛÔ˘Ó ‚›·ÈÂ˜ Û˘ÁÎÚÔ‡ÛÂÈ˜ Ô˘ ı· Ô‰ËÁ‹ÛÔ˘Ó ÛÙÔ ÎÏÂ›ÛÈÌÔ ÙÔ˘ ºÈÏÔÏÔÁÈÎÔ‡°˘ÌÓ·Û›Ô˘, ÌÂ ·ÊÔÚÌ‹ ÙË ‰È‰·ÛÎ·Ï›· ÙÔ˘ ∫. ∫Ô‡Ì· Î·È Ù· ÂÈÚ¿Ì·Ù· Ô˘ ¤Î·ÓÂÂÓÒÈÔÓ ÙÔ˘ Â˘Ú‡ÙÂÚÔ˘ ÎÔÈÓÔ‡ (∏ÏÈÔ‡, 1986).

√ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi˜ ÏfiÁÔ˜ ÏÔÈfiÓ ·ÔÙ¤ÏÂÛÂ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÊÔÚÂ›˜ ÙÔ˘ fi¯ËÌ· ‰È¿‰Ô-


ÛË˜ Â˘Ú‡ÙÂÚˆÓ ÎÔÛÌÔıÂˆÚÈÒÓ, ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ ·ÈÙËÌ¿ÙˆÓ Î·È Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎÒÓ ÚÔ-Ù·ÁÌ¿ÙˆÓ. ∏ Û‡Ó‰ÂÛË ÙÔ˘ √ÚıÔ‡ §fiÁÔ˘, fiˆ˜ ·ÔÙ˘ÒÓÂÙ·È ÛÙÈ˜ ÂÈÛÙ‹ÌÂ˜ ÙË˜ÓÂˆÙÂÚÈÎfiÙËÙ·˜, ÌÂ ÚÈ˙ÔÛ·ÛÙÈÎ¿ ÎÔÈÓˆÓÈÎ¿ ÚÔÙ¿ÁÌ·Ù· Ê·›ÓÂÙ·È Ê˘ÛÈÎ‹ Î·È ÂÈ-‚Â‚ÏËÌ¤ÓË. øÛÙfiÛÔ, ‰ÂÓ ıÂˆÚ‹ıËÎÂ ÌfiÓÔ ·fi ÙÔ˘˜ ÂÈÛËÁËÙ¤˜ ÙÔ˘ ·Ê’ Â·˘Ùfi˜ ÔÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi˜ ÏfiÁÔ˜ ÊÔÚ¤·˜ ÚÈ˙ÔÛ·ÛÙÈÎÒÓ Î·È Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎÒÓ È‰ÂÒÓ: ÙËÓ ›‰È·ÚfiÛÏË„Ë Û˘Ó·ÓÙ¿ÌÂ Î·È ·fi ÙÔ˘˜ ·ÓÙÈ¿ÏÔ˘˜ ÙÔ˘, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ‰È·‚Ï¤Ô˘Ó ÛÙË ‰È¿-‰ÔÛ‹ ÙÔ˘ ÙÔÓ Î›Ó‰˘ÓÔ ÙË˜ ·ÏÏ·Á‹˜, ÙË˜ ÌÂÙ·‚ÔÏ‹˜ ÙË˜ ˘¿Ú¯Ô˘Û·˜ Î·Ù¿ÛÙ·ÛË˜Î·È ÙË ‰È·ÎÈÓ‰‡ÓÂ˘ÛË ÙË˜ ÂÍÔ˘Û›·˜ ÙÔ˘˜. ∏ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ‹ ÁÓÒÛË Î·ı’ Â·˘Ù‹ ‰·È-ÌÔÓÔÔÈÂ›Ù·È Î·È Î·Ù·‰ÈÎ¿˙ÂÙ·È ÔÏÏ·ÏÒ˜, ‚È‚Ï›· Î·›ÁÔÓÙ·È Î·È ÔÈ ·ÊÔÚÈÛÌÔ›Â›Ó·È ÛÂ ÚÒÙË ‰È¿Ù·ÍË (∏ÏÈÔ‡, 1988).

¢ÂÓ ı· ÛÙ·ıÂ› ‚¤‚·È· ÈÎ·Ó‹ Ë ·ÓÙÈ‰Ú·ÛÙÈÎ‹ ÛÙ¿ÛË ÙˆÓ ·ÓÙÈÊÈÏÔÛfiÊˆÓ Ó· ÛÙ·-Ì·Ù‹ÛÂÈ ÙÔ Ó¤Ô ÓÂ‡Ì· Ô˘ ÂÍ·ÏÒÓÂÙ·È ‰˘Ó·ÌÈÎ¿, Ì¤Ûˆ Û¯ÔÏÂ›ˆÓ, ÂÎ‰fiÛÂˆÓ Î·ÈÂÚÈÔ‰ÈÎÒÓ Î·È ı· Û˘Ó‰ÂıÂ› ¿ÌÂÛ· ÌÂ ÙÔÓ ·ÁÒÓ· ÙÔ˘ 1821. øÛÙfiÛÔ, ÔÈ È‰¤Â˜ Î·È Ù·ÚÔÙ¿ÁÌ·Ù· ÙÔ˘ ¢È·ÊˆÙÈÛÌÔ‡, ÙfiÛÔÓ fiÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÙÔ ‰È·ÓÔËÙÈÎfi Â›Â‰Ô, ÙÔ Û‡ÛÙË-Ì· ÛÎ¤„Ë˜, fiÛÔÓ Î·È ÙÔ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi Â›Â‰Ô, ÌÂÙ¿ ÙËÓ ·ÓÂÍ·ÚÙËÛ›· ı· ˘Ô¯ˆÚ‹ÛÔ˘Ó.ÕÏÏÂ˜ ‹Ù·Ó ÔÈ ·Ó¿ÁÎÂ˜ Î·È ÔÈ Û˘Óı‹ÎÂ˜ ·ÏÏ¿ ·˘Ùfi Â›Ó·È ÌÈ· ¿ÏÏË Û˘˙‹ÙËÛË.

∞¡∞º√ƒ∂™

µÂÏÂÛÙÈÓÏ‹˜, ƒ‹Á·˜ (1797), ¡¤· ÔÏÈÙÈÎ‹ ‰ÈÔ›ÎËÛÈ˜ ÙˆÓ Î·ÙÔ›ÎˆÓ ÙË˜ ƒÔ‡ÌÂÏË˜,ÙË˜ ªÈÎÚ¿˜ ∞Û›·˜, ÙˆÓ ÌÂÛÔÁÂ›ˆÓ Ó‹ÛˆÓ Î·È ÙË˜ µÏ·¯ÔÌÔÁ‰·Ó›·˜, µÈ¤ÓÓË.

µÂÏÂÛÙÈÓÏ‹˜, ƒ‹Á·˜ (1991), º˘ÛÈÎ‹˜ ∞¿ÓıÈÛÌ· ‰È¿ ÙÔ˘˜ ·Á¯›ÓÔ˘˜ Î·È ÊÈÏÔÌ·ıÂ›˜ŒÏÏËÓ·˜, ∞ı‹Ó·: ∂ÈÛÙËÌÔÓÈÎ‹ ∂Ù·ÈÚÂ›· ªÂÏ¤ÙË˜ «ºÂÚÒÓ-µÂÏÂÛÙ›ÓÔ˘-ƒ‹Á·».

¢ËÌ·Ú¿˜, ∫.£. (1980), ¡ÂÔÂÏÏËÓÈÎfi˜ ¢È·ÊˆÙÈÛÌfi˜, ∂ÚÌ‹˜, ∞ı‹Ó·.¢ËÌËÙÚÈÂ›˜ (2000), °ÂˆÁÚ·Ê›· ¡ÂˆÙÂÚÈÎ‹, ∂ÛÙ›·, ∞ı‹Ó·.∏ÏÈÔ‡, º. (1986), ∫ÔÈÓˆÓÈÎÔ› ·ÁÒÓÂ˜ Î·È ¢È·ÊˆÙÈÛÌfi˜, ∞ı‹Ó·: ∂ª¡∂-ªÓ‹ÌˆÓ.∏ÏÈÔ‡, º. (1988), ∆‡ÊÏˆÛÔÓ ∫‡ÚÈÂ ÙÔÓ Ï·fiÓ ÛÔ˘,: ¶ÔÚÂ›·, ∞ı‹Ó·.∫·Ú·ÌÂÚfiÔ˘ÏÔ˜, ¢. ∞. (1994), ƒ‹Á· µÂÏÂÛÙÈÓÏ‹ «º˘ÛÈÎ‹˜ ∞¿ÓıÈÛÌ·» Î·È

°·ÏÏÈÎ‹ «Encyclopédie», ∞Ó¿Ù˘Ô ·fi ÙÔ ÂÚÈÔ‰ÈÎfi À¤ÚÂÈ·, ∞ı‹Ó·.∫·Ú¿˜, °. (1992), √È ÂÈÛÙ‹ÌÂ˜ ÛÙËÓ ∆Ô˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·, ÙfiÌ. ∞, µÈ‚ÏÈÔˆÏÂ›ÔÓ ÙË˜

∂ÛÙ›·˜, ∞ı‹Ó·.¡ÈÎÔÏ·˝‰Ë˜, £., ¢È·Ï¤ÙË˜, ¢., ∞ı·Ó·ÛÈ¿‰Ë˜, ∏. (1988), «£ÂÙÈÎ¤˜ ÂÈÛÙ‹ÌÂ˜ Î·È

¢È·ÊˆÙÈÛÌfi˜ ÛÙÔÓ ÂÏÏËÓÈÎfi ¯ÒÚÔ ÙÔ˘ 18Ô˘ ·ÈÒÓ·», ∆· πÛÙÔÚÈÎ¿, ÙÂ‡¯. 8, Û.123-136.



£ÂÛÌÔ› Î·È Â·Ó¿ÛÙ·ÛË ÛÙ· ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ¿È‰Ú‡Ì·Ù·: ∆· ·ÛÙÂÚÔÛÎÔÂ›· ÙÔ˘ ¶·ÚÈÛÈÔ‡Î·È ÙË˜ ¶ÂÙÚÔ‡ÔÏË˜

£‡ÌÈÔ˜ ¡ÈÎÔÏ·˚‰Ë˜∫¤ÓÙÚÔ ¡ÂÔÂÏÏËÓÈÎÒÓ ∂ÚÂ˘ÓÒÓ, ∂ıÓÈÎfi ÿ‰Ú˘Ì· ∂ÚÂ˘ÓÒÓ

√È Â·Ó·ÛÙ¿ÛÂÈ˜, fiÛÔ Ì¿ÏÏÔÓ ·Ó Â›Ó·È ÓÈÎËÊfiÚÂ˜, ÂËÚÂ¿˙Ô˘Ó ¿ÌÂÛ· fiÏÂ˜ ÙÈ˜ÎÔÈÓˆÓÈÎ¤˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙÂ˜ Î·È ıÂÛÌÔ‡˜. À¿Ú¯Ô˘Ó ÔÏÏ¤˜ ÌÂÏ¤ÙÂ˜ ÁÈ· ÙÈ˜ ÂÈÚ-ÚÔ¤˜ ·˘Ù¤˜ ÛÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË ˆ˜ ÌÈ· ·fi ÙÈ˜ ‚·ÛÈÎ¤˜ Û˘ÓÈÛÙÒÛÂ˜ ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡,ÔÏ‡ ÏÈÁfiÙÂÚÂ˜ fiÌˆ˜ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ‡˜ ıÂÛÌÔ‡˜, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ¤¯Ô˘Ó ÙËÓ È‰È-·ÈÙÂÚfiÙËÙ· Ó· ÂÍ·ÚÙÒÓÙ·È ·fi ÙËÓ ÂÎ¿ÛÙÔÙÂ ÂÍÔ˘Û›· ·ÏÏ¿ Î·È Û˘Á¯ÚfiÓˆ˜ Ó·¤¯Ô˘Ó ÌÈ· ·˘ÙfiÓÔÌË Î·È ·˘ÙÔ·Ó··Ú·ÁfiÌÂÓË ˙ˆ‹.

√È ıÂÛÌÔ› ÙÈ˜ ÂÈÛÙ‹ÌË˜ Ô˘ ·ÔÙÂÏÔ‡ÓÙ·È ·fi Ù· ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ¿ È‰Ú‡Ì·Ù·‰ÂÓ ·ÔÙ¤ÏÂÛ·Ó ÔÙ¤ ÌÈ· ÓËÛ›‰· ÏÔÁ›ˆÓ ÂÎÙfi˜ ÙfiÔ˘ Î·È ¯ÚfiÓÔ˘. Afi ÙË ÛÙÈÁ-Ì‹ Ô˘ ˘¿Ú¯ÂÈ ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓÔ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi ›‰Ú˘Ì·, ˘¿Ú¯ÂÈ ÎÔÈÓfiÙËÙ· ·ÓıÚÒˆÓÌÂ ıÂÛÌÔıÂÙËÌ¤ÓË ÈÂÚ·Ú¯›·, ¿Ú· Û¯¤ÛÂÈ˜ ÂÍÔ˘Û›·˜ Ô˘ ·ÓÙ·Ó·ÎÏÔ‡Ó ·˘Ù¤˜ ÙË˜Û‡Á¯ÚÔÓ‹˜ ÙÔ˘˜ ÎÔÈÓˆÓ›·˜.

AÓ ıÂˆÚ‹ÛÔ˘ÌÂ fiÙÈ Ô fiÚÔ˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi ›‰Ú˘Ì· ÚÔ¸Ôı¤ÙÂÈ Ô›ÎËÌ· Î·ÈıÂÛÌÈÎfi Ï·›ÛÈÔ, ÛÙÔÓ ‰˘ÙÈÎfi ÔÏÈÙÈÛÌfi Ù· ÚÒÙ· ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ¿ È‰Ú‡Ì·Ù· Ô˘‰ÂÓ Â›¯·Ó ÚÒÙÈÛÙÔ ÛÎÔfi ÙË ÌÂÙ¿‰ÔÛË ÙË˜ ÁÓÒÛË˜ (Ù· ·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈ·) ·ÏÏ¿ ÙËÓ¤ÚÂ˘Ó·, ‹Ù·Ó Ù· ·ÛÙÂÚÔÛÎÔÂ›·.

TÔ ÚÒÙÔ Â˘Úˆ·˚Îfi ›‰Ú˘Ì· ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ Ù‡Ô˘ ˘‹ÚÍÂ ÂÚ›Ô˘ È‰ÈˆÙÈÎfi, ‹Ù·Ó·˘Ùfi ÙÔ˘ Tycho Brahe ‹ T‡¯ˆÓ· ÙÔ˘ BÚ·¯‡ Û‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙÔ˘˜ ŒÏÏËÓÂ˜ Ô˘ ÙÔÓÚˆÙÔÌÓËÌfiÓÂ˘Û·Ó ÙÔÓ 17Ô ·ÈÒÓ·. O T‡¯ˆÓ, ÌÂ ‚·ÛÈÏÈÎ‹ ¯ÚËÌ·ÙÔ‰fiÙËÛË (ÙÔ˘ºÚÂÈ‰ÂÚ›ÎÔ˘ µã ÙË˜ ¢·Ó›·˜) ›‰Ú˘ÛÂ ÙÔ 1576 ÛÙÔ ÓËÛ¿ÎÈ Hveen ·ÛÙÂÚÔÛÎÔÂ›ÔÌÂ ÛÎÔfi ÙËÓ ·ÎÚÈ‚‹ Î·Ù·ÁÚ·Ê‹ ÙˆÓ Ô˘Ú·Ó›ˆÓ ÎÈÓ‹ÛÂˆÓ Ô‡Ùˆ˜ ÒÛÙÂ Ó· Á›ÓÂÈ‰˘Ó·Ù‹ Ë Ó¤· ·Ó··Ú¿ÛÙ·ÛË ÙÔ˘ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ¶·ÓÙfi˜. ™ÙÔ ·ÛÙÂÚÔÛÎÔÂ›ÔÙÔ˘ ‹Ù·Ó Ô ·fiÏ˘ÙÔ˜ ¿Ú¯ˆÓ, ÔÈ ·Ú·ÙËÚËÙ¤˜ ‰Ô‡ÏÂ˘·Ó Î¿Ùˆ ·fi ·˘ÛÙËÚfiÙ·ÙËÂÈı·Ú¯Â›· Î·È ÛÎÏËÚ¤˜ Û˘Óı‹ÎÂ˜, fiÛÔ ÁÈ· ÙÔ ‚ÔËıËÙÈÎfi ÚÔÛˆÈÎfi, ·˘Ùfi ·Ô-ÙÂÏÂ›ÙÔ ·fi ÙÔ˘˜ ÏÈÁÔÛÙÔ‡˜ Î·ÙÔ›ÎÔ˘˜ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ Ô˘ ÙÔ˘ Â›¯Â ·Ú·¯ˆÚËıÂ› ·fiÙÔÓ ‚·ÛÈÏÈ¿. H Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿ ÙÔ˘ T‡¯ˆÓ· ‹Ù·Ó Ê·›ÓÂÙ·È ÙfiÛÔ ÛÎÏËÚfiÙÂÚË ·fi

·˘Ù‹ ÙˆÓ ¿ÏÏˆÓ ·Ú¯fiÓÙˆÓ ÙË˜ ¢·Ó›·˜, ÒÛÙÂ ÔÈ Î¿ÙÔÈÎÔÈ Ó· ÙÔÏÌ‹ÛÔ˘Ó Ó· ‰È·-Ì·ÚÙ˘ÚËıÔ‡Ó ÛÙÔÓ ‚·ÛÈÏÈ¿. ŒÓ·˜ ·fi ÙÔ˘˜ ÔÏÏÔ‡˜ ÏfiÁÔ˘˜, ÂÓ‰ÂÈÎÙÈÎfi˜ fiÌˆ˜,‹Ù·Ó fiÙÈ Ô T‡¯ˆÓ ÙÔ˘˜ Î·Ù¤Û¯Â Ù· ÎÔ˘Ú¤ÏÈ· ÙÔ˘˜ ÌÂ ÛÎÔfi Ó· Ù· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ÛÂÈÛÙËÓ Î·Ù·ÛÎÂ˘‹ ¯·ÚÙÔÔÏÙÔ‡, Î·ıÒ˜ ‰È¤ıÂÙÂ ÂÚÁ·ÛÙ‹ÚÈÔ ÁÈ· Ó· Ù˘ÒÓÂÈ Ù·‚È‚Ï›· ÙÔ˘, ÛÙÔ ÔÔ›Ô ¤ÊÙÈ·¯ÓÂ ·fi ÙÔ ¯·ÚÙ› Ì¤¯ÚÈ ÙË ‚È‚ÏÈÔ‰ÂÛ›·. º˘ÛÈÎ¿ ÔT‡¯ˆÓ ¤ÌÂÓÂ ÛÙÔ Ì¤Á·ÚÔ ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù·ÛÎÂ˘‹ ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ Â›¯·Ó ÂÚÁ·ÛÙÂ› ÌÂ ÙË Ì¤ıÔ-‰Ô ÙË˜ ·ÁÁ·ÚÂ›·˜ ÔÈ ¯ˆÚÈÎÔ› ÙÔ˘ Hveen. ∂›Ó·È Û·Ê¤˜ fiÙÈ ÙÔ ÚÒÙÔ ·˘Ùfi Â˘Úˆ-·˚Îfi ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi ›‰Ú˘Ì· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡ÛÂ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎ¿ Î·È ıÂÛÌÈÎ¿ ÌÂ ÊÂÔ˘‰·Ú¯ÈÎfiÙÚfiÔ, Ô ÔÔ›Ô˜ ·ÓÙ·Ó·ÎÏÔ‡ÛÂ ÙÔ˘˜ ıÂÛÌÔ‡˜ Î·È ÙËÓ ÔÈÎÔÓÔÌ›· ÙË˜ ¢·Ó›·˜ ÙÔ˘16Ô˘ ·ÈÒÓ·.

∆√ ∞™∆∂ƒ√™∫√¶∂π√ ∆√À ¶∞ƒπ™π√À ∫∞π ∏ °∞§§π∫∏ ∂¶∞¡∞™∆∞™∏1

™Ù· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 17Ô˘ ·ÈÒÓ·, È‰Ú‡ıËÎ·Ó Ù· ‰˘Ô ÚÒÙ· Â˘Úˆ·˚Î¿ ÎÚ·ÙÈÎ¿ ·ÛÙÂÚÔ-ÛÎÔÂ›·, Î·Ù¿ ÛÂÈÚ¿ ·˘Ùfi ÙÔ˘ ¶·ÚÈÛÈÔ‡ ÙÔ 1667, Î·È Ï›ÁÔ ÌÂÙ¿ ·˘Ùfi ÙÔ˘°Ú‹ÓÔ˘ÈÙ˜. ∏ È‰Ú˘ÙÈÎ‹ ‰È·Î‹Ú˘ÍË ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÛÎÔÔ‡˜ ÙÔ˘˜ ·ÊÔÚÔ‡ÛÂ ÚˆÙ›ÛÙˆ˜ ÙË¯·ÚÙÔÁÚ·Ê›· Î·È ‰Â˘ÙÂÚÂ˘fiÓÙˆ˜ ÙË ‚·ÛÈÎ‹ ·ÛÙÚÔÓÔÌÈÎ‹ ¤ÚÂ˘Ó·. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÙËÓÂÔ¯‹ fiÔ˘ Ë ÂÈÛÙ‹ÌË Î·Ù·Ï·Ì‚¿ÓÂÈ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ÚfiÏÔ ÛÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ÙˆÓ Â˘Úˆ-·˚ÎÒÓ ÎÚ·ÙÒÓ, ÁÈ· ÙË ÂÔ¯‹ fiÔ˘ Ë ÂÈÛÙ‹ÌË Î·È Ë ÙÂ¯ÓÔÏÔÁ›· - Ë ÔÔ›· ÛÙÔ ÂÍ‹˜ı· ·ÔÚÚ¤ÂÈ ·fi ÙÈ˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ¤˜ ·Ó·Î·Ï‡„ÂÈ˜ – ı· Î¿ÓÔ˘Ó ÙË ‰È·ÊÔÚ¿ ÌÂÙ·Í‡ÙÔ˘ ‰˘ÙÈÎÔ‡ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ Î·È fiÏˆÓ ÙˆÓ ¿ÏÏˆÓ ÔÏÈÙÈÛÌÒÓ. ™ÙÔ Ï·›ÛÈÔ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ÓÂ‡Ì·ÙÔ˜ ÔÈ °¿ÏÏÔÈ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓÂ˜ ÂÈÛËÁÔ‡ÓÙ·È ÙÔ 1665 ÛÙÔÓ §Ô˘‰Ô‚›ÎÔ π¢ã ÙËÓ›‰Ú˘ÛË ∞Î·‰ËÌ›·˜ ∂ÈÛÙËÌÒÓ Î·È ·ÛÙÂÚÔÛÎÔÂ›Ô˘ (Il y va, Sire, de la Gloire deVotre Majesté, [¢È·Î˘‚Â‡ÂÙ·È, ∫‡ÚÈÂ, Ë ¢fiÍ· ÙË˜ ªÂÁ·ÏÂÈfiÙËÙ·˜ ™·˜] ÁÚ¿ÊÂÈÛÙÔÓ ÌÔÓ¿Ú¯Ë Ô ·ÛÙÚÔÓfiÌÔ˜ Auzout). ªÂ ÙË Û‡ÌÊˆÓË ÁÓÒÌË ÙÔ˘ Úˆı˘Ô˘ÚÁÔ‡ÙÔ˘ ∫ÔÏÌ¤Ú, Ô ‚·ÛÈÏÈ¿˜ Û˘Ó·›ÓÂÛÂ ÙÔ 1666 ÛÙËÓ ›‰Ú˘ÛË ÙË˜ µ·ÛÈÏÈÎ‹˜ ∞Î·‰ËÌ›·˜∂ÈÛÙËÌÒÓ Ë ÔÔ›· ı· È‰Ú‡ÛÂÈ ÙÔ µ·ÛÈÏÈÎfi ∞ÛÙÂÚÔÛÎÔÂ›Ô. ŒÙÛÈ, ÙÔ ÚÒÙÔ Â˘Úˆ-·˚Îfi ·ÛÙÂÚÔÛÎÔÂ›Ô ı· ¯ÚËÌ·ÙÔ‰ÔÙËıÂ› ·fi ÙÔÓ ÌÔÓ¿Ú¯Ë ÌÂ ·ÒÙÂÚÔ ÛÎÔfi ÙÔÓÁ·ÏÏÈÎfi ÂÂÎÙ·ÙÈÛÌfi, ·Ó Î·È fiˆ˜ ı· ·Ô‰ÂÈ¯ÙÂ› ÔÈ Ú·ÁÌ·ÙÈÎ¤˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ¤˜ÙÔ˘ ı· Â›Ó·È ÛÂ ÔÏ‡ ÌÂÁ¿ÏÔ ‚·ıÌfi ÚÔÛ·Ó·ÙÔÏÈÛÌ¤ÓÂ˜ ÛÙË ‚·ÛÈÎ‹ ¤ÚÂ˘Ó·. √È ÂÈ-ÛÙ‹ÌÂ˜ ı· ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÔ˘Ó – ·Ú¿ÏÏËÏ· ÌÂ ÙÈ˜ ÂÎ¿ÛÙÔÙÂ ÛÎÔÈÌfiÙËÙÂ˜ – Ó· ÂÍ˘-ËÚÂÙÔ‡Ó ÌÈ· ‰ÈÎ‹ ÙÔ˘˜, ·˘ÙfiÓÔÌË ÏÔÁÈÎ‹.

22 £‡ÌÈÔ˜ NÈÎÔÏ·˝‰Ë˜

1. OÈ ıÂÛÌÈÎ¤˜ ÂÍÂÏ›ÍÂÈ˜ ÛÙÔ ·ÛÙÂÚÔÛÎÔÂ›Ô ÙÔ˘ ¶·ÚÈÛÈÔ‡ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·È ÂÓ Û˘ÓÙÔÌ›· ÛÙÔ‚È‚Ï›Ô (Débarbat, Grillot, Lévy, 1990). °È· ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ ·ÛÙÂÚÔÛÎÔÂ›Ô˘ ÚÈÓ ÙÔÓ19Ô ·ÈÒÓ· Â›Ó·È ·ÎfiÌ· Â›Î·ÈÚÔ ÙÔ ‚È‚Ï›Ô (Wolf, 1902).

∆· ÚÒÙ· Â˘Úˆ·˚Î¿ ·ÛÙÂÚÔÛÎÔÂ›· Â›¯·Ó ·˘ÛÙËÚ‹ ÈÂÚ·Ú¯›·: ÙÔÓ ÓfiÌÔ ÂÍ¤-ÊÚ·˙Â ¤Ó·˜ ¿ÓıÚˆÔ˜, Ô ‰ÈÂ˘ı˘ÓÙ‹˜ ÛÙÔ ·ÛÙÂÚÔÛÎÔÂ›Ô ÙÔ˘ ¶·ÚÈÛÈÔ‡ Î·È ÔB·ÛÈÏÈÎfi˜ AÛÙÚÔÓfiÌÔ˜ ÛÙÔ °ÎÚ‹ÓÔ˘ÈÙ˜. ∆˘ÈÎ¿, ÛÙÔ ·ÛÙÂÚÔÛÎÔÂ›Ô ÙÔ˘¶·ÚÈÛÈÔ‡ Ô Ù›ÙÏÔ˜ ÙÔ˘ ‰ÈÂ˘ı˘ÓÙ‹ ıÂÛÌÔıÂÙ‹ıËÎÂ ÙÔ 1771, Î·ıÒ˜ ˆ˜ ÙfiÙÂ ÙÔ ›‰Ú˘-Ì· ˘¿ÁÂÙÔ ÛÙËÓ ∞Î·‰ËÌ›· ÙˆÓ ÂÈÛÙËÌÒÓ. ™ÙËÓ Ú¿ÍË, ÙÔ ·ÛÙÂÚÔÛÎÔÂ›Ô ÙÔ‰ÈË‡ı˘ÓÂ ·fi ÙËÓ ·Ú¯‹ ÌÈ· ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·, ·˘Ù‹ ÙˆÓ ∫·Û›ÓÈ. ªÂ ÙËÓ ›‰Ú˘ÛË ÙÔ˘∞ÛÙÂÚÔÛÎÔÂ›Ô˘, Ô ∫ÔÏÌ¤Ú Î¿ÏÂÛÂ ÙÔÓ πÙ·Ïfi Jean Dominique Cassini (Ô ÔÔ›-Ô˜ ÙfiÙÂ ˘ËÚÂÙÔ‡ÛÂ ÙÔÓ ¶¿·) Ó· Û˘Ì‚¿ÏÏÂÈ ÛÙÔÓ Û¯Â‰È·ÛÌfi ÙÔ˘ È‰Ú‡Ì·ÙÔ˜. √µ·ÛÈÏÈ¿˜ ¤‰ÂÈÍÂ ÌÂÁ¿ÏË Â‡ÓÔÈ· ÛÙÔÓ π·ÙÏfi Ì·ıËÌ·ÙÈÎfi, Î·È ¤ÙÛÈ Ô ∫·Û›ÓÈ ÂÁÎ·-Ù·ÛÙ¿ıËÎÂ ÛÙÔ ·ÛÙÂÚÔÛÎÔÂ›Ô, ‰È¿ÏÂÍÂ ÙÔ˘˜ ‚ÔËıÔ‡˜ ÙÔ˘ Î·È ÛÙËÓ Ô˘Û›· ÂÏ¤ˆ‚·ÛÈÏ¤· ¤ÁÈÓÂ Ô ·fiÏ˘ÙÔ˜ ¿Ú¯ˆÓ ÙÔ˘ Ó¤Ô˘ È‰Ú‡Ì·ÙÔ˜. ∏ ı¤ÛË ÙÔ˘ ∫·Û›ÓÈ ‹Ù·ÓÙfiÛÔ ÈÛ¯˘Ú‹, ÒÛÙÂ ÎÏËÚÔÓÔÌ‹ıËÎÂ ·fi ·Ù¤Ú· ÛÂ ÁÈÔ Ù¤ÛÛÂÚÂÈ˜ ÁÂÓÂ¤˜. √È ∫·Û›ÓÈı· ¿ÚÔ˘Ó ÙÔÓ Ù›ÙÏÔ ÙÔ˘ ÎfiÌË Î·È Ì¿ÏÈÛÙ· ·ÔÎ·ÏÔ‡ÓÙÔ fiˆ˜ ÔÈ ÌÔÓ¿Ú¯Â˜ ÌÂ·ÚÈıÌÔ‡˜, ·fi ÙÔÓ ∫·Û›ÓÈ ∞ã ˆ˜ ÙÔ K·Û›ÓÈ ¢ã. ŸÏÔÈ ÔÈ ∫·Û›ÓÈ ¤ÌÂÓ·Ó ÛÙÔ ·ÛÙÂ-ÚÔÛÎÔÂ›Ô Î·È ‰Ô‡ÏÂ˘·Ó ÌÂ ÌÈ· ÌÈÎÚ‹ ÔÌ¿‰· Ô˘ ‰È¿ÏÂÁ·Ó ÔÈ ›‰ÈÔÈ. ∏ ı¤ÛË ÙÔ˘˜Î·È ÔÈ ‰ÈÎ·ÈÔ‰ÔÛ›Â˜ ÙÔ˘˜ ÂÍ·ÚÙÈfiÓÙ·Ó Ê˘ÛÈÎ¿ ·fi ÙËÓ Â‡ÓÔÈ· ÙˆÓ ‚·ÛÈÏ¤ˆÓ. ∏ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÙÔ˘ ·ÛÙÂÚÔÛÎÔÂ›Ô˘ ·ÓÙ·Ó·ÎÏÔ‡ÛÂ ÙË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÙÔ˘ Û˘ÁÎÂÓÙÚˆÙÈÎÔ‡Á·ÏÏÈÎÔ‡ ÌÔÓ·Ú¯ÈÎÔ‡ ÎÚ¿ÙÔ˘˜ ÌÂ ÙÈ˜ È‰È·ÈÙÂÚfiÙËÙÂ˜ ÙˆÓ Û¯¤ÛÂˆÓ Î·È ‰È·Û˘Ó‰¤ÛÂ-ˆÓ ÙË˜ ‚·ÛÈÏÈÎ‹˜ ·˘Ï‹˜.

∆ËÓ ÂÔ¯‹ ÙË˜ Á·ÏÏÈÎ‹˜ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË˜, ÙÔ ·ÛÙÂÚÔÛÎÔÂ›Ô, ÂÎÙfi˜ ÙÔ˘¢ÈÂ˘ı˘ÓÙ‹, ÙÔÓ Jean Dominique, ‰ÈÛ¤ÁÁÔÓÔ ÙÔ˘ ∫·Û›ÓÈ ∞ã (Â›¯Â ÙÔ ›‰ÈÔ fiÓÔÌ·),‰È·ı¤ÙÂÈ ¿ÏÏÔ˘˜ ÙÚÂÈ˜ ·ÛÙÚÔÓfiÌÔ˘˜, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ÌÈ· ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ÛÙ· ¤ÁÁÚ·Ê· ÙË˜ÂÔ¯‹˜ ˆ˜ Ì·ıËÙ¤˜, ÌÈ· ˆ˜ Î·ıËÁËÙ¤˜, Ú¿ÁÌ· Ô˘ ‰Â›¯ÓÂÈ ÙËÓ ·Û¿ÊÂÈ· ÙˆÓıÂÛÌÒÓ ÛÂ Û¯¤ÛË ÌÂ ÙÔ˘˜ ‚ÔËıÔ‡˜ ÙÔ˘ ‰ÈÂ˘ı˘ÓÙ‹. ∆ËÓ ÂÔ¯‹ ÙË˜ ·ÏÏ·Á‹˜, Ô˘ ı·Û˘ÓÙÂÏÂÛÙÂ› ÙÔ 1793, ·˘ÙÔ› Â›Ó·È Ô Nouet, ÂÓËÓÙ·ÙÚÈ¿¯ÚÔÓÔ˜ ·¿˜ ÌÂ Â›Ú· ÛÙËÁÂˆ‰·ÈÛ›·, Ô Perny, ÂÈÎÔÛÈÔÎÙ¿¯ÚÔÓÔ˜ ·ÛÙÚÔÓfiÌÔ˜–·Ú·ÙËÚËÙ‹˜ Î·È Ô Ruelle,¤Ó·˜ ÙÚÈ·ÓÙ·ÔÎÙ¿¯ÚÔÓÔ˜ ÏÈÔÙ¿ÎÙË˜ Ù˘¯Ô‰ÈÒÎÙË˜ ÙÔÓ ÔÔ›Ô ÂÚÈ¤ı·Ï„Â Ô ∫·Û›ÓÈÎ·È Ô˘ ·ÚÁfiÙÂÚ· ı· ‚ÚÂıÂ› ÌÂ ÙÔÓ Babeuf ÛÙË Û˘ÓÔÌˆÛ›· ÙˆÓ ›ÛˆÓ.

∆Ô ∞ÛÙÂÚÔÛÎÔÂ›Ô ı· ÁÓˆÚ›ÛÂÈ ÙËÓ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË ÔÏ‡ ÓˆÚ›˜, ÛÙÈ˜ 16 πÔ˘Ï›Ô˘ 1789fiÙ·Ó ÌÈ· Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎ‹ ÂÚÈÔÏ›· ÂÈÛ¤‚·ÏÂ, ‡ÛÙÂÚ· ·fi Î·Ù·ÁÁÂÏ›·, ÁÈ· Ó· Î¿ÓÂÈ ¤ÚÂ˘-Ó· ÁÈ· fiÏ·. √È ıÂÛÌÈÎ¤˜ ·ÏÏ·Á¤˜ ı· ·ÚÁ‹ÛÔ˘Ó fiÌˆ˜ Î¿ÔÈ· ¯ÚfiÓÈ·, ·ÎÔÏÔ˘ıÒÓÙ·˜ÙË ÚÔ‹ Î·È ÙÔ ‚¿ıÂÌ· ÙˆÓ ·ÏÏ·ÁÒÓ Ô˘ ı· Ê¤ÚÂÈ Ë Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎ‹ ‰È·‰ÈÎ·Û›·.

™ÙÈ˜ ·Ú¯¤˜ ÙË˜ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË˜, Ô ∫·Û›ÓÈ ¢ã Û˘ÌÌÂÙ¤¯ÂÈ ÛÂ Î¿ÔÈÂ˜ «ÔÏÈÙÈÎ¤˜»‰È·‰ÈÎ·Û›Â˜ fiˆ˜ ÔÈ ÂÚÁ·Û›Â˜ ÙË˜ ÂÈÙÚÔ‹˜ ÙË˜ ∞Î·‰ËÌ›·˜ ÁÈ· ÙÔÓ Î·ıÔÚÈÛÌfiÂÓÈ·›·˜ Î·È ‰ËÌÔÎÚ·ÙÈÎ‹˜ ÌÔÓ¿‰·˜ Ì¤ÙÚËÛË˜ (ÙÔ Ì¤ÙÚÔ Î·ıÈÂÚÒıËÎÂ ˆ˜ ÙÔ1/40.000.000 ÙÔ˘ ÌÂÁ¤ıÔ˘˜ ÙÔ˘ ÌÂÛËÌ‚ÚÈÓÔ‡ ÙË˜ ÁË˜, ÌÂ ÙÔ ‰ËÌÔÎÚ·ÙÈÎfi ÛÎÂÙÈ-

23£ÂÛÌÔ› Î·È Â·Ó¿ÛÙ·ÛË ÛÙ· ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ¿ È‰Ú‡Ì·Ù·: T· ·ÛÙÂÚÔÛÎÔÂ›· ...

Îfi fiÙÈ ·fi ÔÔÈÔÓ‰‹ÔÙÂ ¿ÓıÚˆÔ ÛÙÔÓ Ï·Ó‹ÙË ÂÚÓ¿ ¤Ó·˜ ÌÂÛËÌ‚ÚÈÓfi˜). √›‰ÈÔ˜ fiÌˆ˜ ·Ú·Ì¤ÓÂÈ ÚÔÛÎÔÏÏËÌ¤ÓÔ˜ ÛÙË ÌÔÓ·Ú¯›· ÌÂ ÙËÓ ÔÔ›· Ë ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ¿ÙÔ˘ ‹Ù·Ó ‰ÂÌ¤ÓË ¿Óˆ ·fi 100 ¯ÚfiÓÈ·.

™ÙÈ˜ 8 ∞˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘ 1793, Ë ∂ıÓÔÛ˘Ó¤ÏÂ˘ÛË Î·Ù·ÚÁÂ› ÙËÓ ∞Î·‰ËÌ›· ∂ÈÛÙËÌÒÓ.√ ÓÂ·Úfi˜ Perny ÚˆÙÔÛÙ·ÙÂ› ÛÙÈ˜ Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎ¤˜ ‰È·‰ÈÎ·Û›Â˜ ÛÂ fiÙÈ ·ÊÔÚ¿ ÛÙÔ∞ÛÙÂÚÔÛÎÔÂ›Ô Î·È ÛÙÈ˜ 31 ∞˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘ 1793 Ë ∂ıÓÔÛ˘Ó¤ÏÂ˘ÛË „ËÊ›˙ÂÈ ¤Ó· ‰È¿-Ù·ÁÌ· Ô˘ Ï¤ÂÈ fiÙÈ Û‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙÈ˜ ·Ú¯¤˜ ÙË˜ ÈÛfiÙËÙ·˜ Î·È ÙË˜ ÂÏÂ˘ıÂÚ›·˜ ÔÈ Ù¤Û-ÛÂÚÂÈ˜ ·ÛÙÚÔÓfiÌÔÈ ÙÔ˘ ·ÛÙÂÚÔÛÎÔÂ›Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ›Û· ‰ÈÎ·ÈÒÌ·Ù·. √ ∫·Û›ÓÈ ‰ÂÓ ÙÔ‰¤¯ÂÙ·È, ·Ú·ÈÙÂ›Ù·È ·fi ·ÛÙÚÔÓfiÌÔ˜ Î·È ÔÈ ÚÒËÓ Ì·ıËÙ¤˜ ÙÔ˘ Ô˘ ÍÂÛËÎÒÓÂÈ ÔÔÏ›ÙË˜ Joseph Lakanal (Ì¤ÏÔ˜ ÙË˜ ∂ıÓÔÛ˘Ó¤ÏÂ˘ÛË˜, ·Ó·ÌÔÚÊˆÙ‹˜ ÙË˜ Á·ÏÏÈÎ‹˜ÂÎ¿È‰Â˘ÛË˜), Ô ÔÔ›Ô˜ Â›¯Â ‰ÈÔÚÈÛÙÂ› ·fi ÙËÓ ∂ÈÙÚÔ‹ ‰ËÌfiÛÈ·˜ ÂÎ·›‰Â˘ÛË˜ˆ˜ ÂÈÙËÚËÙ‹˜ ÙÔ˘ ∞ÛÙÂÚÔÛÎÔÂ›Ô˘, ÙÔÓ ‰ÈÒ¯ÓÔ˘Ó ·fi ÙÔ ›‰Ú˘Ì·. ¢ÂÓ Â›Ó·È ÁÓˆ-ÛÙ¤˜ ÔÈ ÏÂÙÔÌ¤ÚÂÈÂ˜ ÙˆÓ ÂÍÂÏ›ÍÂˆÓ ·fi ÎÂÈ Î·È ¤Ú·, ÁÓˆÚ›˙Ô˘ÌÂ fiÌˆ˜ fiÙÈ Ô∫·Û›ÓÈ ·ÓÙÈÎ·Ù·ÛÙ¿ıËÎÂ ˆ˜ ·ÛÙÚÔÓfiÌÔ˜ ·fi ÙÔÓ Alexis Bouvard, ¤Ó·Ó 26¯ÚÔÓÔ·˘ÙÔ‰›‰·ÎÙÔ ·ÛÙÚÔÓfiÌÔ Ô ÔÔ›Ô˜ ÔÎÙÒ ¯ÚfiÓÈ· ÚÈÓ Â›¯Â ¤ÚıÂÈ ·fi ÙËÓ Â·Ú¯›·ÛÙÔ ¶·Ú›ÛÈ ˆ˜ ˘ËÚ¤ÙË˜. ∆ËÓ ›‰È· ÂÚ›Ô‰o Ô Perny ·Ó·ÎËÚ‡ÛÛÂÙ·È «¶ÚfiÂ‰ÚÔ˜ÙË˜ Û˘Ó¤ÏÂ˘ÛË˜ ÙˆÓ ÙÂÛÛ¿ÚˆÓ ·ÛÙÚÔÓfiÌˆÓ».

⁄ÛÙÂÚ· ·fi ÌÈ· ‰ÈÂÙ‹ ÂÚ›Ô‰Ô ·Ú·Í›·˜, ÙÔ ·ÛÙÂÚÔÛÎÔÂ›Ô ·Ó·ÌÔÚÊÒÓÂÙ·ÈÏ‹Úˆ˜ ÌÂ Ó¤Ô˘˜ Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎÔ‡˜ ıÂÛÌÔ‡˜. ™ÙÈ˜ 25 πÔ˘Ó›Ô˘ 1795 È‰Ú‡ÂÙ·È ËÀËÚÂÛ›· ÙÔ˘ Ì‹ÎÔ˘˜ (Bureau des Longitudes) Î·È ÛÙÈ˜ 25 √ÎÙˆ‚Ú›Ô˘ 1795È‰Ú‡ÂÙ·È ÙÔ Institut National. ∏ ∞Î·‰ËÌ›· ∂ÈÛÙËÌÒÓ Â·ÓÈ‰Ú‡ÂÙ·È ˆ˜ «∆¿ÍËÙˆÓ Ê˘ÛÈÎÒÓ Î·È Ì·ıËÌ·ÙÈÎÒÓ ÂÈÛÙËÌÒÓ» ÙÔ˘ πÓÛÙÈÙÔ‡ÙÔ˘ ·˘ÙÔ‡. ∆Ô∞ÛÙÂÚÔÛÎÔÂ›Ô ˘¿ÁÂÙ·È Ï¤ÔÓ ÛÙÔ Bureau des Longitudes Î·È Â·Ó‰ÚÒÓÂÙ·È ÌÂÓ¤Ô˘˜ Î·È ÈÎ·ÓÔ‡˜ ·ÛÙÚÔÓfiÌÔ˘˜ ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ‰Ô˘ÏÂ‡Ô˘Ó ·˘ÙfiÓÔÌ· Î·ıÒ˜ Ô Ó¤Ô˜ıÂÛÌfi˜ ÙÔ˘ ‰ÈÂ˘ı˘ÓÙ‹ ‰ÂÓ ÙÔ˘ ‰›ÓÂÈ ·Ú¿ ÌfiÓÔ ‰ÈÔÈÎËÙÈÎ¿ Î·È fi¯È ‰ÈÂ˘ı˘ÓÙÈÎ¿‰ÈÎ·ÈÒÌ·Ù·. ∂›Ó·È ÂÓ‰ÂÈÎÙÈÎfi ÙÔ˘ ÓÂ‡Ì·ÙÔ˜ ÙË˜ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË˜ fiÙÈ Ë ¯·ÚÙÔÁÚ·Ê›·(˘ÔÏÔÁÈÛÌfi˜ ÙÔ˘ Ì‹ÎÔ˘˜) ÚÔ‚¿ÏÏÂÙ·È ˆ˜ ÚÒÙÔ Î·ı‹ÎÔÓ ÙÔ˘ ·ÛÙÂÚÔÛÎÔÂ›Ô˘,Î·ıÒ˜, Û‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙÔ ÓÂ‡Ì· ·˘Ùfi, ÔÈ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ¤˜ ·Ó·Î·Ï‡„ÂÈ˜ ÔÊÂ›ÏÔ˘Ó Ó·ÙÂıÔ‡Ó ÛÙËÓ ˘ËÚÂÛ›· ÙË˜ ÎÔÈÓˆÓ›·˜. √ ·Ó·ÓÂˆÌ¤ÓÔ˜ ıÂÛÌfi˜ Â›Ó·È ÈÛ¯˘ÚfiÙÂÚÔ˜·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ·Ï·ÈÔ‡ Î·ıÂÛÙÒÙÔ˜ Î·ıÒ˜ ··ÚÙ›˙ÂÙ·È ·fi ¤ÍÈ ·ÛÙÚÔÓfiÌÔ˘˜ Î·ÈÌ¿ÏÈÛÙ· ·fi ÙÔ˘˜ Ï¤ÔÓ ÈÎ·ÓÔ‡˜: J.J.L. Lalande, P.F.A. Méchain, J-B.J.Delambre, Messier, M. Lalande, A. Bouvard. ∆Ô ·ÛÙÂÚÔÛÎÔÂ›Ô ·ÔÙÂÏÂ›Ù·ÈÏ¤ÔÓ ·fi Ú·ÁÌ·ÙÈÎ‹ ÂÚÂ˘ÓËÙÈÎ‹ ÔÌ¿‰·, ÛÂ ·ÓÙ›ıÂÛË ÌÂ ÙÈ˜ ÙÂÏÂ˘Ù·›Â˜ ‰ÂÎ·ÂÙ›Â˜ÙÔ˘ ·Ï·ÈÔ‡ Î·ıÂÛÙÒÙÔ˜ fiÔ˘ Ë ÌÔÓÔÎÚ·ÙÔÚ›· ÙˆÓ ∫·Û›ÓÈ Â›¯Â ·ÔÌ·ÎÚ‡ÓÂÈ ÙÔ˘˜ÈÎ·ÓÔ‡˜ ·ÛÙÚÔÓfiÌÔ˘˜ ·fi ÙÔ ›‰Ú˘Ì· ·˘Ùfi. ¢ÈÂ˘ı˘ÓÙ¤˜ ÙÔ˘ ·Ó·ÓÂˆÌ¤ÓÔ˘ ıÂÛÌÔ‡ı· Á›ÓÔ˘Ó ÛÔ˘‰·›ÔÈ ·ÛÙÚÔÓfiÌÔÈ fiˆ˜ Ô Lalande (1795-1800), Ô Méchain


(1800-1804) Î·È Ô Delambre (1804-1822). ¶¿ÓÙˆ˜ ˆ˜ ÙËÓ ·ÏÈÓfiÚıˆÛË, Ô‰ÈÂ˘ı˘ÓÙ‹˜ Â›Ó·È ·ÏÒ˜ Ô «ÚÒÙÔ˜ ÌÂÙ·Í‡ ›ÛˆÓ», Î·È ÔÈ ÚÔ·Ó·ÊÂÚı¤ÓÙÂ˜ ÂÚ›Ô-‰ÔÈ ‰ÈÂ‡ı˘ÓÛË˜ ÙÔ˘ ·ÛÙÂÚÔÛÎÔÂ›Ô˘ Â›Ó·È Ï›ÁÔ ÔÏ‡ Û˘Ì‚·ÙÈÎ¤˜. ¶ÔÏÏ¤˜ ÊÔÚ¤˜ÛÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ·˘Ù‹ ÔÈ ‰ÈÂ˘ı˘ÓÙ¤˜ ÂÓ·ÏÏ¿ÛÛÔÓÙ·È.

∂Ù¿ ¯ÚfiÓÈ· ÌÂÙ¿ ÙËÓ ·ÏÈÓfiÚıˆÛË, ÙÔ 1822, ‰ÈÂ˘ı˘ÓÙ‹˜ Á›ÓÂÙ·È Ô ·˘ÙÔ‰›‰·-ÎÙÔ˜ Bouvard Î·È ÙÔ 1843 Ô ÁÓˆÛÙfi˜ F. Arago. ¶·ÚfiÏË ÙËÓ ·ÏÏ·Á‹ ÙÔ˘ ÔÏÈ-ÙÂÈ·ÎÔ‡ Î·ıÂÛÙÒÙÔ˜ ÛÙË ¯ÒÚ·, ÔÈ ‰È·‰ÈÎ·Û›Â˜ ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó Ó· Â›Ó·È Û¯ÂÙÈÎ¿‰ËÌÔÎÚ·ÙÈÎ¤˜ ˆ˜ ÙÔ 1854, fiÙ·Ó Ô Le Verrier ·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÂÈ ‰ÈÂ˘ı˘ÓÙ‹˜ ÙÔ˘ ÌÂÙÔ-ÓÔÌ·Ûı¤ÓÙÔ˜ Ï¤ÔÓ «∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚÈÎÔ‡ ∞ÛÙÂÚÔÛÎÔÂ›Ô˘» Î·È ÂÈ‚¿ÏÏÂÈ Ú·ÁÌ·ÙÈÎ‹‰ÈÎÙ·ÙÔÚ›·. √È ·ÛÙÚÔÓfiÌÔÈ fiÌˆ˜ ÍÂÛËÎÒÓÔÓÙ·È Î·È ÙÔ 1870 ‰ÂÎ·Ù¤ÛÛÂÚÂÈ˜ ·fi·˘ÙÔ‡˜, Û¯Â‰fiÓ fiÏÔÈ ‰ËÏ·‰‹, ·Ú·ÈÙÔ‡ÓÙ·È ÁÈ· Ó· ·Ó·ÁÎ¿ÛÔ˘Ó ÙÔÓ ÊÈÏÂÏÂ‡ıÂÚÔ˘Ô˘ÚÁfi ·È‰Â›·˜ Émile Olivier Ó· ‰ÈÒÍÂÈ ÙÔÓ Le Verrier, Ú¿ÁÌ· Ô˘ ¤ÁÈÓÂ.

√È ıÂÛÌÔ› ·ÏÏ¿ Î·È Ë ›‰È· Ë ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÙÔ˘ ·ÛÙÂÚÔÛÎÔÂ›Ô˘ ·ÎÔÏÔ‡ıËÛ·Ó ÏÔÈ-fiÓ ·fi ÔÏ‡ ÎÔÓÙ¿ ÙÈ˜ ÂÍÂÏ›ÍÂÈ˜ ÙË˜ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË˜. ⁄ÛÙÂÚ· ·fi ÌÈ· ÂÚ›Ô‰ÔÔÏÈÙÈÎ‹˜ ·Ó·Ù·Ú·¯‹˜ Î·È ÍÂÎ·ı·Ú›ÛÌ·ÙÔ˜ ÏÔÁ·ÚÈ·ÛÌÒÓ, fiÔ˘ Ë ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ‹¤ÚÂ˘Ó· ‹ÚıÂ ÛÂ ‰Â‡ÙÂÚÔ Ï¿ÓÔ, ÙÔ ·ÛÙÂÚÔÛÎÔÂ›Ô ·Ó·ÌÔÚÊÒıËÎÂ Î·È ·Ó·Ù‡-¯ıËÎÂ ÌÂ Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎÔ‡˜ Ú˘ıÌÔ‡˜. √ Î·ıÔÚÈÛÌfi˜ ÙˆÓ Ó¤ˆÓ Ì¤ÙÚˆÓ Î·È ÛÙ·ıÌÒÓÌÂ ÙÔÓ ÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÌfi ÙÔ˘ Ì¤ÙÚÔ˘, Ô ÔÔ›Ô˜ ¤ÁÈÓÂ ÌÂ ÙËÓ ·ÎÚÈ‚‹ Ì¤ÙÚËÛË ÙÔ˘ ÌÂÛËÌ-‚ÚÈÓÔ‡ ·fi ÙÔ˘˜ Méchain, Delambre Î·È Arago, ·ÔÙÂÏÂ› ¿ÌÂÛË Â›‰Ú·ÛË ÙË˜Â·Ó¿ÛÙ·ÛË˜ Î·È ÌÈ· ·fi ÙÈ˜ ÂÓ‰ÔÍfiÙÂÚÂ˜ ÛÂÏ›‰Â˜ ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ÙË˜ ·ÛÙÚÔÓÔÌ›·˜.∏ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË ÌÂ ÙÈ˜ Û·ÚˆÙÈÎ¤˜ ·ÏÏ·Á¤˜ ÙfiÛÔ ÛÙË ÓÔÔÙÚÔ›· fiÛÔ Î·È ÛÙÔ˘˜ıÂÛÌÔ‡˜ ·Ó¤‰ÂÈÍÂ Ó¤Ô˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ Î·È ÂÓı¿ÚÚ˘ÓÂ ÙÔ ÔÌ·‰ÈÎfi ÓÂ‡Ì· ÛÙËÓ ¤ÚÂ˘-Ó·. ∏ ·ÂÏÂ˘ı¤ÚˆÛË ÙÔ˘ ·ÛÙÂÚÔÛÎÔÂ›Ô˘ ·fi Ù· ÛÙÂÚÂfiÙ˘· ÙË˜ ˘ÂÚ·ÈˆÓfi‚È·˜‰ÈÔ›ÎËÛË˜ ∫·Û›ÓÈ, ¤ÊÂÚÂ ÛÙÈ˜ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ· ÙËÓ Á·ÏÏÈÎ‹ ·ÛÙÚÔÓÔÌ›· ÛÙËÓ·fiÏ˘ÙË ÚˆÙÔÔÚ›· ÙË˜ ÂÔ¯‹˜ Î·È ÙË˜ Â¤ÙÚÂ„Â Ó· ·Ó·ÎÔÈÓÒÛÂÈ ÛÙÔÓ¡·ÔÏ¤ˆÓÙ· fiÙÈ Ô £Âfi˜ ‰ÂÓ ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È Ï¤ÔÓ ÛÙÈ˜ ÂÍÈÛÒÛÂÈ˜ ÙË˜ Ô˘Ú¿ÓÈ·˜ ÌË¯·-ÓÈÎ‹˜, Ú¿ÁÌ· ÙÔ ÔÔ›Ô Ô ¡¤˘ÙˆÓ ‰ÂÓ Â›¯Â Î·Ù·Ê¤ÚÂÈ Ó· ·ÔÊ‡ÁÂÈ.

∆√ ∞™∆∂ƒ√™∫√¶∂π√ ∆√À ¶√À§∫√µ√ ∫∞π ∏ ƒø™π∫∏ ∂¶∞¡∞™∆∞™∏

™ÙËÓ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚÈÎ‹ PˆÛ›· ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ·, Ù· Ú¿ÁÌ·Ù· ÌÔÈ¿˙Ô˘Ó ÔÏ‡ ÌÂ ÙË°·ÏÏ›· ÙÔ˘ ¶·Ï·ÈÔ‡ Î·ıÂÛÙÒÙÔ˜.

TÔ ·ÛÙÂÚÔÛÎÔÂ›Ô ÙÔ˘ ¶Ô‡ÏÎÔ‚Ô, fiÙ·Ó ÂÁÎ·ÈÓÈ¿ÛÙËÎÂ ÙÔ 1839 ‹Ù·Ó ¤Ó· ·fiÙ· ÈÔ ÌÂÁ¿Ï· Î·È Î·Ï¿ ÂÍÔÏÈÛÌ¤Ó· ·ÛÙÂÚÔÛÎÔÂ›· ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘. ∂ÁÎ·ÈÓÈ¿˙ÂÙ·ÈÛÂ ÌÈ· ÂÔ¯‹ fiÔ˘ Ë ƒˆÛ›· Â›Ó·È ÌÈ· ·fi ÙÈ˜ Ù¤ÛÛÂÚÂÈ˜ ÌÂÁ¿ÏÂ˜ ‰˘Ó¿ÌÂÈ˜ Î·È ÚÔ-Û·ıÂ› Ó· Î·Ï‡„ÂÈ ÙÔ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi Î·È ÙÂ¯ÓÔÏÔÁÈÎfi ÎÂÓfi Ô˘ ÙË ¯ˆÚ›˙ÂÈ ÌÂ ÙËÓ


‰˘ÙÈÎ‹ ∂˘ÚÒË. ∏ È‰Ú˘ÙÈÎ‹ ‰È·Î‹Ú˘ÍË ÙÔ˘ ¶Ô‡ÏÎÔ‚Ô ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ˆ˜ fiÊÂÈÏÂ ÛÙËÓ·Ó·ÁÎ·ÈfiÙËÙ· ÙË˜ ·ÛÙÚÔÓÔÌ›·˜ ÛÙË Ó·˘ÛÈÏÔ˝· Î·È ÛÙË ¯·ÚÙÔÁÚ·Ê›· (Struve,1845). Afi ÙËÓ ÚÒÙË ÛÙÈÁÌ‹, ÙÔ ‰ÈÔÈÎÂ› ÌÂ ÛÈ‰ËÚ¿ ÂÈı·Ú¯›· Ô °ÂÚÌ·Ófi˜Friedrich Georg Wilhelm Struve Ô ÔÔ›Ô˜ Â›¯Â ÂÁÎ·Ù·ÛÙ·ıÂ› ÛÙË PˆÛ›· ÙÔ1910. ŒÓ· ·fi Ù· 12 ·È‰È¿ Ô˘ Â¤˙ËÛ·Ó ·fi ÙÔ˘˜ Á¿ÌÔ˘˜ ÙÔ˘ ÌÂ ‰‡Ô°ÂÚÌ·Ó›‰Â˜, ÔÓfiÌ·ÙÈ Otto Wilhelm Struve, ¤ÁÈÓÂ ˘Ô‰ÈÂ˘ı˘ÓÙ‹˜ ÙÔ˘ ·ÛÙÂÚÔÛÎÔ-Â›Ô˘ ÙÔ 1848 Î·È fiÙ·Ó Ô ·Ù¤Ú·˜ ÙÔ˘ ·ÔÙÚ·‚‹¯ÙËÎÂ, ¿ÚÚˆÛÙÔ˜, ÙÔ 1861, ¤ÁÈÓÂ‰ÈÂ˘ı˘ÓÙ‹˜. ¶·Ú¤ÌÂÈÓÂ ÛÂ ·˘Ùfi ÙÔ fiÛÙÔ Ì¤¯ÚÈ ÙÔ 1889 fiÙ·Ó, 70 ÂÙÒÓ, ·ÔÙÚ·-‚‹¯ÙËÎÂ ÛÙËÓ K·ÚÏÛÚÔ‡Ë. ¢‡Ô ·fi ÙÔ˘˜ ÁÈÔ˘˜ ÙÔ˘ Otto, Ô Karl Hermann Î·È ÔGustav Wilhelm ¤ÁÈÓ·Ó Î·È ·˘ÙÔ› ·ÛÙÚÔÓfiÌÔÈ ÙÔ˘ ·ÛÙÂÚÔÛÎÔÂ›Ô˘ ÙÔ˘¶Ô‡ÏÎÔ‚Ô. O Karl ¤Ê˘ÁÂ ÛÙË °ÂÚÌ·Ó›·, fiÔ˘ ¤ÁÈÓÂ ‰ÈÂ˘ı˘ÓÙ‹˜ ÙÔ˘ ·ÛÙÂÚÔÛÎÔ-Â›Ô˘ ÙÔ˘ Königsberg Î·È Ô Gustav ‹ÁÂ ÛÙÔ X¿ÚÎÔ‚Ô, fiÔ˘ ¤ÁÈÓÂ ‰ÈÂ˘ı˘ÓÙ‹˜ ÙÔ˘ÂÎÂ› ·ÛÙÂÚÔÛÎÔÂ›Ô˘. O ÁÈÔ˜ ÙÔ˘ Karl, Ô Georg Otto ¤ÁÈÓÂ Î·È ·˘Ùfi˜ ÁÓˆÛÙfi˜·ÛÙÚÔÓfiÌÔ˜ ÛÙË °ÂÚÌ·Ó›·, Î·È Ô ÁÈÔ˜ ÙÔ˘ Gustav, Otto, ¤Ê˘ÁÂ ÙÔ 1920 ÛÙËÓTÔ˘ÚÎ›· ÌÂ ÙÔÓ ·ÓÙÂ·Ó·ÛÙ·ÙÈÎfi ÛÙÚ·Ùfi ÙÔ˘ NÙÂÓ›ÎÈÓ Î·È ·fi ÂÎÂ› ÛÙÈ˜ H¶A,fiÔ˘ ¤ÁÈÓÂ ‰ÈÂ˘ı˘ÓÙ‹˜ ÙÔ˘ ·ÛÙÂÚÔÛÎÔÂ›Ô˘ ÙÔ˘ Yerkes ÙÔ 19322.

A˘Ù‹ Ë ÔÈÎÔÁÂÓÂÈÔÎÚ·Ù›· ÛÙÔ Â¿ÁÁÂÏÌ· Î·È Ë ÎÏËÚÔÓÔÌÈÎfiÙËÙ· ÙˆÓ fiÛÙˆÓÛÙËÓ ·ÛÙÚÔÓÔÌ›·, ‰ÂÓ ·ÔÙÂÏÂ› ÂÍ·›ÚÂÛË ÙÔÓ 19Ô ·ÈÒÓ·. H ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹ ı¤ÛË ÙˆÓ·ÔÁfiÓˆÓ ÙˆÓ ‰ÈÂ˘ı˘ÓÙÒÓ ÙˆÓ ·ÛÙÂÚÔÛÎÔÂ›ˆÓ ¤‰ÈÓÂ ÚfiÛ‚·ÛË ÛÂ Î·Ï¤˜ ÛÔ˘-‰¤˜ Î·È Ë Î·ıËÌÂÚÈÓ‹ ˙ˆ‹ ÛÙÔ ·ÛÙÂÚÔÛÎÔÂ›Ô, fiÔ˘ Û˘Ó‹ıˆ˜ Ô ‰ÈÂ˘ı˘ÓÙ‹˜ Â›¯Â Ù·‰È·ÌÂÚ›ÛÌ·Ù¿ ÙÔ˘, ÙËÓ ··Ú·›ÙËÙË ÙÚÈ‚‹ ÌÂ ÙÔ ·ÓÙÈÎÂ›ÌÂÓÔ.

MÂ ÙËÓ ·Ô¯ÒÚËÛË ÙË˜ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜ Struve ·fi ÙÔ ¶Ô‡ÏÎÔ‚Ô, Ë ·˘ÛÙËÚ‹ÈÂÚ·Ú¯›· ‰ÂÓ ¿ÏÏ·ÍÂ, ¿Ú¯ÈÛÂ fiÌˆ˜ Ó· ·ÏÏ¿˙ÂÈ Ë ÂıÓÈÎfiÙËÙ· ÙˆÓ ·ÛÙÚÔÓfiÌˆÓÎ·ıÒ˜ Ë Û˘ÓÙÚÈÙÈÎ‹ ÏÂÈÔ„ËÊ›· ı· Â›Ó·È Ï¤ÔÓ PÒÛÛÔÈ.

TËÓ ÂÔ¯‹ ÙË˜ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË˜ ÙÔ˘ 1917 ÙÔ ·ÛÙÂÚÔÛÎÔÂ›Ô ÙÔ˘ ¶Ô‡ÏÎÔ‚Ô ¤¯ÂÈ27 ·ÓıÚÒÔ˘˜ ÚÔÛˆÈÎfi, ÌÂ ‰ÈÂ˘ı˘ÓÙ‹ ÙÔÓ AÚ›ÛÙ·Ú¯Ô A. MÈÂÏÔfiÏÛÎ˘, ÁfiÓÔÌÈÎÚÔ·ÛÙÈÎ‹˜ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜ (Ô ·Ù¤Ú·˜ ÙÔ˘ ‹Ù·Ó ˘¿ÏÏËÏÔ˜ ÙˆÓ ÛÈ‰ËÚÔ‰ÚfiÌˆÓ) ÔÔÔ›Ô˜, ·ÊÔ‡ ÙÂÏÂ›ˆÛÂ ÙÈ˜ ÛÔ˘‰¤˜ ÙÔ˘ ÙÔ 1877 ·Ó¤‚ËÎÂ ÚÔÔ‰Â˘ÙÈÎ¿ fiÏÂ˜ ÙÈ˜‚·ıÌ›‰Â˜ ÙÔ˘ Â·ÁÁ¤ÏÌ·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ·ÛÙÚÔÓfiÌÔ˘: ‚ÔËıfi˜, ‚ÔËıfi˜ ·ÛÙÚÔÓfiÌÔ˜,


2. EÓ‰È·Ê¤ÚÔÓ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ Ë ·Ó·ÊÔÚ¿ ÛÙÔ˘˜ ™ÙÚÔ‡‚Â Ô˘ Á›ÓÂÙ·È ÛÙÔ ÚˆÛÈÎfi ‚ÈÔÁÚ·ÊÈÎfiÏÂÍÈÎfi ÙˆÓ ·ÛÙÚÔÓfiÌˆÓ (KÔÏÙÛ›ÎÓÛ˘, KÔÚÛÔ‡Ó, PÔÓÙÚ›ÁÎÂ˜, 1986). OÈ ÂÓ PˆÛ›· ‰È·-Ú¤„·ÓÙÂ˜ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ˆ˜ PÒÛÔÈ ÌÂ Ù· ÚˆÛÈÎ¿ ÙÔ˘˜ ÔÓfiÌ·Ù· (¯. Ô Friedrich GeorgWilhelm ˆ˜ B·Û›ÏÈ °È·Îfi‚ÏÂ‚ÈÙ˜, ÂÓÒ Ô ›‰ÈÔ˜ ˘ÔÁÚ¿ÊÂÈ ÛÂ fiÏ· Ù· ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ¿ ÙÔ˘ÎÂ›ÌÂÓ· ÌÂ ÙÔ ÁÂÚÌ·ÓÈÎfi ÙÔ˘ fiÓÔÌ· ÌÈ· Î·È ÁÚ¿ÊÂÈ ÛÙ· Á·ÏÏÈÎ¿) ÂÓÒ Ô Ê˘Á¿˜ ÛÙÈ˜ H¶AOtto ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ˆ˜ AÌÂÚÈÎ¿ÓÔ˜.

·ÛÙÚÔÓfiÌÔ˜, ˘Ô‰ÈÂ˘ı˘ÓÙ‹˜ Î·È Ù¤ÏÔ˜ ‰ÈÂ˘ı˘ÓÙ‹˜ ÙÔ 1916. EÎÂ›ÓË ÙËÓ ÂÔ¯‹,ÌÂÁ¿ÏÔ Ì¤ÚÔ˜ ÙÔ˘ ÚÔÛˆÈÎÔ‡ ÙˆÓ ÌÂÁ¿ÏˆÓ ·ÛÙÂÚÔÛÎÔÂ›ˆÓ ¤ÌÂÓÂ Ì¤Û· ÛÙ·È‰Ú‡Ì·Ù· ·˘Ù¿ Î·È Ê˘ÛÈÎ¿ ÔÈ Û˘Óı‹ÎÂ˜ Î·Ù·Ï‡Ì·ÙÔ˜ Î·È Ê·ÁËÙÔ‡ ÂÍ·ÚÙÈfiÙ·Ó ·fiÙË ı¤ÛË ÙÔ˘ Î·ıÂÓfi˜. ™ÙÔ ¶Ô‡ÏÎÔ‚Ô, ÙÔ ‚ÔËıËÙÈÎfi ÚÔÛˆÈÎfi ¤ÌÂÓÂ ÛÂ ‰ˆÌ¿-ÙÈ· ÛÙ· ˘fiÁÂÈ·.

∏ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË ÙÔ˘ ºÏÂ‚¿ÚË 1917, ‰ÂÓ Ê·›ÓÂÙ·È Ó· ÂËÚ¤·ÛÂ ÛËÌ·ÓÙÈÎ¿ ÙË˙ˆ‹ ÛÙÔ ¶Ô‡ÏÎÔ‚Ô. ŸÌˆ˜ Ù· ÁÂÁÔÓfiÙ· ÙÔ˘ NÔÂÌ‚Ú›Ô˘, ‰ËÏ·‰‹ Ë Â·Ó¿ÛÙ·ÛËÙÔ˘ OÎÙÒ‚ÚË, ¤ÏËÍ·Ó ¿ÌÂÛ· ÙÔ ¶Ô‡ÏÎÔ‚Ô Î·ıÒ˜ ·˘Ùfi ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙÔÓ ÔÌÒÓ˘-ÌÔ ÛÙÚ·ÙËÁÈÎfi ÏfiÊÔ ‰›Ï· ÛÙËÓ ¶ÂÙÚÔ‡ÔÏË. ŒÁÈÓ·Ó Î¿ÔÈÂ˜ Ì¿¯Â˜ Î·È ÙÔ Ô›ÎË-Ì· ‰¤¯ÙËÎÂ ÌÂÚÈÎ¤˜ ‚fiÌ‚Â˜. º˘ÛÈÎ¿ Ë ÛÈÙÔ‰Â›· Ô˘ ·ÎÔÏÔ‡ıËÛÂ ÙÔÓ ÂÌÊ‡ÏÈÔ¤ÏËÍÂ Î·È ÙÔ ·ÛÙÂÚÔÛÎÔÂ›Ô: ÙÔ ¡Ô¤Ì‚ÚÈÔ ÙÔ˘ 1920, Ô ‚ÔËıfi˜ ª. ∞. ∑¤ÌÙÛÔ‚¤ı·ÓÂ ·fi ÙËÓ «Â›Ó· Î·È ÙËÓ ÂÍ¿ÓÙÏËÛË» (¡Ù·ÓÙ¿Â‚, 1972).

AÌ¤Ûˆ˜ ÌÂÙ¿ ÙËÓ ÂÈÎÚ¿ÙËÛË ÙˆÓ ªÔÏÛÂ‚›ÎˆÓ, ÙÔ ‚ÔËıËÙÈÎfi ÚÔÛˆÈÎfiÍÂÛËÎÒıËÎÂ ··ÈÙÒÓÙ·˜ Î·Ï‡ÙÂÚÔ Î·Ù¿Ï˘Ì· ·fi Ù· ˘ÁÚ¿ Î·È ÎÚ‡· ˘fiÁÂÈ· fiÔ˘¤ÌÂÓ·Ó Ì¤¯ÚÈ ÙfiÙÂ. Œ¯ÂÈ ÛËÌ·Û›· fiÙÈ Ù· ·ÈÙ‹Ì·Ù¿ ÙÔ˘˜ ˘ÔÛÙËÚ›¯ÙËÎ·Ó ·Ì¤Ûˆ˜·fi ÙËÓ ÙÔÈÎ‹ Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎ‹ ·Ú¯‹.

¶ÈÂ˙fiÌÂÓÔ˜ ·fi ÙÈ˜ ÎÈÓËÙÔÔÈ‹ÛÂÈ˜ Î·È ·fi ÙËÓ ÂÍˆÙÂÚÈÎ‹ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍË, ÔMÈÂÏÔfiÏÛÎ˘ ˘Ô¯ÒÚËÛÂ Î·È ‰¤¯ÙËÎÂ ·Úfiı˘Ì· Ù· ·ÈÙ‹Ì·Ù· ÙÔ˘ ÚÔÛˆÈÎÔ‡.EÎÙfi˜ fiÌˆ˜ ·fi Ù· ¿ÌÂÛ· ˘ÏÈÎ¿ ·ÈÙ‹Ì·Ù·, ÔÈ Û·ÚˆÙÈÎ¤˜ ·ÏÏ·Á¤˜ ÙË˜ Â·Ó¿ÛÙ·-ÛË˜ ¤ıÂÛ·Ó ÂÍ›ÛÔ˘ ¿ÌÂÛ· ÙÔ ˙‹ÙËÌ· ÙˆÓ ·ÏÏ·ÁÒÓ ÙˆÓ ıÂÛÌÒÓ.

§›ÁÂ˜ ‚‰ÔÌ¿‰Â˜ ÌÂÙ¿ ÙËÓ Î·Ù¿ÏË„Ë ÙË˜ ÂÍÔ˘Û›·˜ ·fi ÙÔ˘˜ ªÔÏÛÂ‚›ÎÔ˘˜,ÙÔÓ ¢ÂÎ¤Ì‚ÚË ÙÔ˘ 1917, ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ıËÎÂ ÙÔ ™Ô‚È¤Ù ÙˆÓ ·ÛÙÚÔÓfiÌˆÓ ÙÔ˘¶Ô‡ÏÎÔ‚Ô. ŸÌˆ˜, Ù· ÙÔ˘ ·ÛÙÂÚÔÛÎÔÂ›Ô˘ Ù· Î·ıfiÚÈ˙Â ·Ú·‰ÔÛÈ·Î¿ Ë PˆÛÈÎ‹AÎ·‰ËÌ›· EÈÛÙËÌÒÓ, ¤Ó·˜ ıÂÛÌfi˜ Ô˘ Ë ÚˆÛÈÎ‹ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË (ÛÂ ·ÓÙ›ıÂÛË ÌÂ ÙËÁ·ÏÏÈÎ‹) ‰ÂÓ ı¤ÏËÛÂ Ó· ‰È·Ï‡ÛÂÈ. ŒÙÛÈ, ÁÈ· Ó· ·Ó·Ï¿‚ÂÈ Â›ÛËÌ· ÂÍÔ˘Û›Â˜, ÙÔ™Ô‚È¤Ù ¤ÚÂÂ Ó· ÂÚÈÌ¤ÓÂÈ ÙËÓ ¤ÁÎÚÈÛË ÙË˜ AÎ·‰ËÌ›·˜. A˘Ù‹ ‹ÚıÂ ·ÚÎÂÙÔ‡˜ Ì‹ÓÂ˜·ÚÁfiÙÂÚ·, ‡ÛÙÂÚ· ·fi ·fiÊ·ÛË ÙË˜ Û˘Ó¤ÏÂ˘ÛË˜ ÙË˜ AÎ·‰ËÌ›·˜ ÙÔÓ IÔ‡ÓÈÔ 1918.H Û˘Ó¤ÏÂ˘ÛË ¤‰ÈÓÂ Û¯Â‰fiÓ fiÏË ÙËÓ ÂÍÔ˘Û›· ÛÙÔ ™Ô‚È¤Ù ÙˆÓ ·ÛÙÚÔÓfiÌˆÓ: ÙÔ˘ ·Ó¤-ıÂÙÂ ÙÔÓ ¤ÏÂÁ¯Ô ÙË˜ ‰ÈÂ‡ı˘ÓÛË˜ ÙÔ˘ ·ÛÙÂÚÔÛÎÔÂ›Ô˘ Î·È ÙËÓ ÂÎÏÔÁ‹ fiÏˆÓ ÙˆÓı¤ÛÂˆÓ ÂÎÙfi˜ ·˘Ù‹˜ ÙÔ˘ ‰ÈÂ˘ı˘ÓÙ‹. O ‰ÈÂ˘ı˘ÓÙ‹˜ ı· ÔÚ›˙ÔÓÙ·Ó ÛÙÔ ÂÍ‹˜ ·fi ÌÈ·ÂÈ‰ÈÎ‹ ÂÈÙÚÔ‹ Ë ÔÔ›· ··ÚÙ›˙ÔÓÙ·Ó ·fi ÂÎÚÔÛÒÔ˘˜ ÙÔ˘ ™Ô‚È¤Ù Î·È ÙË˜AÎ·‰ËÌ›·˜ ÌÂ ÚfiÂ‰ÚÔ ÙÔÓ ¶ÚfiÂ‰ÚÔ ÙË˜ AÎ·‰ËÌ›·˜. ™ÙË Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓË ÂÚ›Ùˆ-ÛË Ë ÂÎÏÔÁ‹ ¤ÁÈÓÂ ¤Ó· ¯ÚfiÓÔ ÌÂÙ¿, ÙÔÓ IÔ‡ÓÈÔ 1919 Î·È ‰ÈÂ˘ı˘ÓÙ‹˜ ÂÍÂÏ¤ÁË ÔÎ·ıËÁËÙ‹˜ ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ ¶ÂÙÚÔ‡ÔÏË˜ AÏÂÎÛ¿ÓÙÚ A. I‚¿ÓÔÊ, 52 ÂÙÒÓ,·ÊÔ‡ Ô 65¯ÚÔÓÔ˜ MÈÂÏÔfiÏÛÎ˘ ·¤Û˘ÚÂ ÙÂÏÂ˘Ù·›· ÛÙÈÁÌ‹ ÙËÓ ˘Ô„ËÊÈfiÙËÙ¿ÙÔ˘ ÏfiÁˆ «ÊfiÚÙÔ˘ ÂÚÁ·Û›·˜».


TËÓ ›‰È· ¯ÚÔÓÈ¿ ÙÔ ™Ô‚È¤Ù ·ÚÔ˘Û›·ÛÂ ÁÈ· ¤ÁÎÚÈÛË ÛÙËÓ AÎ·‰ËÌ›· ÂÈÛÙËÌÒÓÙÔ Ó¤Ô Î·Ù¿ÏÔÁÔ ÙˆÓ ı¤ÛÂˆÓ ÛÙÔ ·ÛÙÂÚÔÛÎÔÂ›Ô, Ô ÔÔ›Ô˜ ··ÚÙÈ˙fiÙ·Ó ·fi 64¿ÙÔÌ·, ¤Ó·ÓÙÈ ÙˆÓ 27 Ô˘ ˘‹Ú¯·Ó Ì¤¯ÚÈ ÙËÓ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË. O Î·Ù¿ÏÔÁÔ˜ ÂÁÎÚ›ıË-ÎÂ Î·È ÙÔ ›‰Ú˘Ì· ˘ÂÚ‰ÈÏ·Û›·ÛÂ ÙÔ ÚÔÛˆÈÎfi ÙÔ˘, ·ÚfiÏË ÙËÓ ÔÈÎÙÚ‹ ÔÈÎÔÓÔÌÈ-Î‹ Î·Ù¿ÛÙ·ÛË ÙË˜ ¯ÒÚ·˜. ∏ Ú¿ÍË ·˘Ù‹ ÙË˜ ∞Î·‰ËÌ›·˜ ¤ıÂÛÂ Ù¤ÏÔ˜ ÌÂ ·Ó·¿-ÓÙÂ¯Ô ÙÚfiÔ ÛÙËÓ ·‚Â‚·ÈfiÙËÙ· ÛÙËÓ ÔÔ›· Â›¯Â ÂÚÈ¤ÏıÂÈ ÙÔ ·ÛÙÂÚÔÛÎÔÂ›Ô Î·È ËÔÔ›· Â›¯Â ÂÎÊÚ·ÛÙÂ› ÛÙËÓ ¤ÎıÂÛË ÁÈ· ÙÔ 1918-1919 Ô˘ ·ÚÔ˘Û›·ÛÂ ÛÙÔ ™Ô‚È¤ÙÙˆÓ ·ÛÙÚÔÓfiÌˆÓ Ô ªÂÏÔfiÏÛÎ˘: «√È ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ¤˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙÂ˜ ÙÔ˘ ·ÛÙÂ-ÚÔÛÎÔÂ›Ô˘ ‰ÈÂÍ‹¯ıËÛ·Ó ˘fi ‰‡ÛÎÔÏÂ˜ Û˘Óı‹ÎÂ˜ ÙÔ ÂÚ·ÛÌ¤ÓÔ ¤ÙÔ˜: ÙÔ ÚÔÛˆ-ÈÎfi ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ˘fi ÙÔ ‚¿ÚÔ˜ ÌÈ·˜ ·‚¤‚·ÈË˜ Î·Ù¿ÛÙ·ÛË˜, ÌË ÁÓˆÚ›˙ÔÓÙ·˜ ·Ó ËÓ¤· Î˘‚¤ÚÓËÛË ı· ÙÔ˘ ·ÚÂ›¯Â Ù· Ì¤Û· ÁÈ· Ó· ÂÎÏËÚÒÛÂÈ Ù· Î·ı‹ÎÔÓÙ· Ù· ÔÔ›·Â›¯Â ÔÚ›ÛÂÈ ÙÔ ›‰Ú˘Ì· ÙËÓ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓË ÂÚ›Ô‰Ô» (¡Ù·ÓÙ¿Â‚, 1972, Û.50).

£ÂˆÚËÙÈÎ¿, ·fi ÙÔ 1862, ÙÔ ¶Ô‡ÏÎÔ‚Ô Â›¯Â ÂÚ¿ÛÂÈ ·Â˘ıÂ›·˜ ÛÙË ‰ÈÎ·ÈÔ-‰ÔÛ›· ÙÔ˘ YÔ˘ÚÁÂ›Ô˘ ¶·È‰Â›·˜, ÙÔ ÔÔ›Ô Ï¤ÔÓ ˆ˜ KÔÌÈÛ·ÚÈ¿ÙÔ ÙÔ˘ §·Ô‡ ÛÙËÓEÎ·›‰Â˘ÛË ÂÊ¿ÚÌÔ˙Â ÙÈ˜ ·ÔÊ¿ÛÂÈ˜ ÙË˜ PˆÛÈÎ‹˜ AÎ·‰ËÌ›·˜. A˜ ·Ú·ÎÔÏÔ˘ı‹-ÛÔ˘ÌÂ ÏÔÈfiÓ ÙÈ˜ ıÂÛÌÈÎ¤˜ ÂÍÂÏ›ÍÂÈ˜ ÛÙÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ ÂÚÂ˘ÓËÙÈÎfi K¤ÓÙÚÔ Ô˘ ‰È¤-ıÂÙÂ Ë ƒˆÛ›· ÂÎÂ›ÓË ÙËÓ ÂÔ¯‹3.

AÓ·Ê¤Ú·ÌÂ fiÙÈ ·fi ÙÔ 1918, ÙÔ ™Ô‚È¤Ù ÙˆÓ ·ÛÙÚÔÓfiÌˆÓ, Û˘Ì‚Ô‡ÏÈÔ ÛÙÔÔÔ›Ô ÌÂÙÂ›¯Â ÌfiÓÔ ÙÔ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi ÚÔÛˆÈÎfi Î·È Ì¿ÏÈÛÙ· fi¯È ‰ÈÎ·ÈˆÌ·ÙÈÎ¿fiÏÔÈ, Â›¯Â ÙËÓ ÂÔÙÂ›· ÙË˜ ÁÂÓÈÎ‹˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·˜ ÙÔ˘ ·ÛÙÂÚÔÛÎÔÂ›Ô˘ Î·È ·ÔÊ¿-ÛÈ˙Â ÁÈ· fiÏÂ˜ ÙÈ˜ ı¤ÛÂÈ˜ ÂÎÙfi˜ ·˘Ù‹˜ ÙÔ˘ ‰ÈÂ˘ı˘ÓÙ‹, ÁÈ· ÙËÓ ÔÔ›· Â›¯Â fiÌˆ˜ ÏfiÁÔÌ¤Ûˆ ÙˆÓ ÂÎÚÔÛÒˆÓ ÙÔ˘. H ¿ÌÂÛË ·˘Ù‹ ÂÍÔ˘Û›· ÙÔ˘ ™Ô‚È¤Ù ‰È‹ÚÎËÛÂ Ì¤¯ÚÈ ÙÔ1921. TË ¯ÚÔÓÈ¿ ÂÎÂ›ÓË, ÙÔ Ó¤Ô Î·Ù·ÛÙ·ÙÈÎfi ÙÔÔıÂÙÂ› ÂÈÎÂÊ·Ï‹˜ ÙÔ˘ ™Ô‚È¤Ù ¤Ó·¶ÚÂ˙›ÓÙÈÔ˘Ì ÙÚÈÒÓ ÌÂÏÒÓ: ÙÔÓ ¢ÈÂ˘ı˘ÓÙ‹ ÙÔ˘ AÛÙÂÚÔÛÎÔÂ›Ô˘, ÙÔÓ ˘Ô‰ÈÂ˘ı˘ÓÙ‹Î·È ÙÔÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi ÁÚ·ÌÌ·Ù¤·. E›ÛË˜, Ë ÔÈÎÔÓÔÌÈÎ‹ ‰È·¯Â›ÚÈÛË ÊÂ‡ÁÂÈ ·fi ÙËÓ¿ÌÂÛË ÂÔÙÂ›· ÙÔ˘ ™Ô‚È¤Ù Î·È ·Ó·Ù›ıÂÙ·È ÛÂ ÌÈ· ÂÈÙÚÔ‹ Ë ÔÔ›· ··ÚÙ›˙ÂÙ·È·fi ÙÔÓ ¢ÈÂ˘ı˘ÓÙ‹ ÙÔ˘ AÛÙÂÚÔÛÎÔÂ›Ô˘, ÙÚ›· Ì¤ÏË ÙÔ˘ ™Ô‚È¤Ù ÙˆÓ AÛÙÚÔÓfiÌˆÓÎ·È ÙÚÂÈ˜ ÂÎÚÔÛÒÔ˘˜ ÙÔ˘ ˘fiÏÔÈÔ˘ ÚÔÛˆÈÎÔ‡. E›Ó·È Ë ÚÒÙË ÊÔÚ¿ Ô˘ ÛÙËÏ‹„Ë ÙˆÓ ·ÔÊ¿ÛÂˆÓ ÂÂÈÛ¤Ú¯ÂÙ·È ÙÔ ÙÂ¯ÓÈÎfi Î·È ‚ÔËıËÙÈÎfi ÚÔÛˆÈÎfi.

TÔ 1928, ı· ˘¿ÚÍÂÈ ÌÈ· Ó¤· ·ÏÏ·Á‹. K·Ù·Ú¯¿˜, ÛÙÔ ™Ô‚È¤Ù ÙˆÓ ·ÛÙÚÔÓfiÌˆÓÌÂÙ¤¯Ô˘Ó Ï¤ÔÓ ‰ÈÎ·ÈˆÌ·ÙÈÎ¿ fiÏÔÈ ÔÈ ·ÛÙÚÔÓfiÌÔÈ. ŸÌˆ˜, Ë ¿ÌÂÛË ‰ËÌÔÎÚ·Ù›· ı·Î·Ù·ÚÁËıÂ› ÛÂ fiÊÂÏÔ˜ ÌÈ·˜ ‰ËÌÔÎÚ·Ù›·˜ ·ÓÙÈÚÔÛÒˆÓ. TÔÓ AÚ›ÏË ‰ËÌÈÔ˘Ú-


3. OÈ ÂÍÂÏ›ÍÂÈ˜ ·˘Ù¤˜ Î·Ù·ÁÚ¿ÊÔÓÙ·È ÛÙÈ˜ ÂÙ‹ÛÈÂ˜ ÂÎı¤ÛÂÈ˜ ÙÔ˘ ·ÛÙÂÚÔÛÎÔÂ›Ô˘ ÙÔ˘¶Ô‡ÏÎÔ‚Ô Ô˘ Â›Ó·È ‰ËÌÔÛÈÂ˘Ì¤ÓÂ˜ ÛÙÔ ÚˆÛÈÎfi ·ÛÙÚÔÓÔÌÈÎfi ÂÚÈÔ‰ÈÎfi AÛÙÚÔÓÔÌ›ÙÛÂÛÎ˘ZÔ˘ÚÓ¿Ï ÙˆÓ ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯ˆÓ ÂÙÒÓ.

ÁÂ›Ù·È ¤Ó· ¢ÈÔÈÎËÙÈÎfi ™˘Ì‚Ô‡ÏÈÔ ÛÙÔ ÔÔ›Ô ÌÂÙ¤¯Ô˘Ó Ù· ÙÚ›· Ì¤ÏË ÙÔ˘ ¶ÚÂ˙›ÓÙÈÔ˘ÌÎ·È Ù¤ÛÛÂÚ· Ì¤ÏË ÌÔÓÔÂÙÔ‡˜ ıËÙÂ›·˜ ÂÎÏÂÁÌ¤Ó· ·fi ÙÔ ™Ô‚È¤Ù (ÛËÌÂÈˆÙ¤ÔÓ fiÙÈ ÙÔ1928 ÌÂÙ·Í‡ ÙˆÓ ÙÂÛÛ¿ÚˆÓ ÂÍÂÏ¤ÁË Ô ÚÔÂ·Ó·ÛÙ·ÙÈÎfi˜ ‰ÈÂ˘ı˘ÓÙ‹˜, 74¯ÚÔÓÔ˜Ï¤ÔÓ MÈÂÏÔfiÏÛÎ˘). TÔ ¢™ ¤¯ÂÈ ‰ÈÎ·ÈÔ‰ÔÛ›· Â› ÙˆÓ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÒÓ (Î·Ù·ÚÁÂ›-Ù·È ÏÔÈfiÓ Û Ë Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÙÔ˘ ÌË ÂÚÂ˘ÓËÙÈÎÔ‡ ÚÔÛˆÈÎÔ‡ ÛÙÈ˜ ·ÔÊ¿ÛÂÈ˜ ·˘Ù¤˜)Î·È ÙˆÓ ÙÚÂ¯fiÓÙˆÓ ˙ËÙËÌ¿ÙˆÓ. H ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ‹ ÔÏÈÙÈÎ‹ ·Ú·Ì¤ÓÂÈ ÛÙË ‰ÈÎ·ÈÔ-‰ÔÛ›· ÙÔ˘ ™Ô‚È¤Ù ÙˆÓ ·ÛÙÚÔÓfiÌˆÓ.

TÔ 1930, Ù· ÔÈÎÔÓÔÌÈÎ¿ ı· ÂÚ¿ÛÔ˘Ó ÛÙË ‰ÈÎ·ÈÔ‰ÔÛ›· ÂÓfi˜ ‰Â‡ÙÂÚÔ˘ ˘Ô‰È-Â˘ı˘ÓÙ‹ ÂÈ‰ÈÎÔ‡ Â› ÙˆÓ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÒÓ. ™ËÌÂÈˆÙ¤ÔÓ, ÙÔ fiÛÙÔ ·˘Ùfi ÙÔ ‹ÚÂ ÌÈ·Á˘Ó·›Î·, Ë M·Ï›ÎÔ‚·. TËÓ ÂfiÌÂÓË ¯ÚÔÓÈ¿ ÙÔ ·ÛÙÂÚÔÛÎÔÂ›Ô ı· ‰È·ÈÚÂıÂ› ÛÂÂÊÙ¿ ∆ÔÌÂ›˜, ÌÂ ÂÈÎÂÊ·Ï‹˜ ¤Ó·Ó ‰ÈÂ˘ı˘ÓÙ‹ Ô Î·ı¤Ó·˜. ™ÙËÓ Ô˘Û›·, ÔÈ ·ÛÙÚÔÓfi-ÌÔÈ ¤¯Ô˘Ó Ï¤ÔÓ ¯¿ÛÂÈ ÙÔÓ ¿ÌÂÛÔ ‰ËÌÔÎÚ·ÙÈÎfi ¤ÏÂÁ¯Ô ÙÔ˘ È‰Ú‡Ì·ÙÔ˜.

ŒÓ·˜ ∆ÔÌ¤·˜ ÛÙÔÓ ÔÔ›Ô ·Í›˙ÂÈ Ó· ·Ó·ÊÂÚıÔ‡ÌÂ È‰È·›ÙÂÚ·, ÏfiÁˆ ÙË˜ ıÂˆÚË-ÙÈÎ‹˜ ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ÂÌÏÔÎ‹˜ ÙÔ˘ ÛÙÈ˜ ÂÚÁ·Û›Â˜ ÙˆÓ ¿ÏÏˆÓ ∆ÔÌ¤ˆÓ, Â›Ó·È Ô«ªÂıÔ‰ÔÏÔÁÈÎfi˜ ∆ÔÌ¤·˜».

√ ∆ÔÌ¤·˜ ·˘Ùfi˜ Â›¯Â ÙÔ˘˜ ÂÍ‹˜ ÛÙfi¯Ô˘˜:

·) ™˘ÛÙËÌ·ÙÈÎ‹ ÂÂÍÂÚÁ·Û›· ÙË˜ ÌÂıÔ‰ÔÏÔÁ›·˜ ÛÙÔ Â‰›Ô ÙË˜ ·ÛÙÚÔÓÔÌ›·˜

‚) •ÂÎ·ı¿ÚÈÛÌ· ÙˆÓ Û‡ÓıÂÙˆÓ ÌÂıÔ‰ÔÏÔÁÈÎÒÓ ıÂÌ¿ÙˆÓ ÁÈ· ÙËÓ ÂÂÍÂÚÁ·Û›·ÙÔ˘˜ ÛÙÔ˘˜ ∆ÔÌÂ›˜

Á) π‰ÂÔÏÔÁÈÎfi˜ ¤ÏÂÁ¯Ô˜ ÙˆÓ ÂÎ‰fiÛÂˆÓ

‰) ∂›‚ÏÂ„Ë ÙË˜ ÌÂıÔ‰ÔÏÔÁÈÎ‹˜ ÚÔÂÙÔÈÌ·Û›·˜ ÙˆÓ ˘Ô„ËÊ›ˆÓ ‰È‰·ÎÙfiÚˆÓ

Â) ¢Ô˘ÏÂÈ¿ ÁÈ· ÙËÓ Ì·ÚÍÈÛÙÈÎ‹-ÏÂÓÈÓÈÛÙÈÎ‹ ·È‰Â›· ÙˆÓ ÂÈÛÙËÌfiÓˆÓ

ÛÙ) ™‡Ó‰ÂÛË ÌÂ ÙÈ˜ ÂÚÁ·Û›Â˜ ÙˆÓ ¿ÏÏˆÓ ∆ÔÌ¤ˆÓ (∞ÛÙÚÔÓÔÌ›ÙÛÂÛÎ˘ ∑Ô˘ÚÓ¿Ï,1932, Û. 277), ™Â Î¿ıÂ ¤Ó·Ó ·fi ÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜ ¤ÍË ∆ÔÌÂ›˜ ÙÔ˘ ∞ÛÙÂÚÔÛÎÔÂ›Ô˘ ÔÚÁ·ÓÒıËÎÂ

ÌÈ· «ÌÂıÔ‰ÔÏÔÁÈÎ‹ ÙÚfiÈÎ·» Ë ÔÔ›· ÂÚÈÂÏ¿Ì‚·ÓÂ ÙÔÓ ‰ÈÂ˘ı˘ÓÙ‹ ÙÔ˘ ∆ÔÌ¤·, ¤Ó·ÓÛ˘ÓÂÚÁ¿ÙË ÙÔ˘ Î·È ¤Ó·Ó ÂÎÚfiÛˆÔ ÙÔ˘ ªÂıÔ‰ÔÏÔÁÈÎÔ‡ ∆ÔÌ¤·.

™˘Á¯ÚfiÓˆ˜ ÌÂ ·˘Ù¤˜ ÙÈ˜ ıÂÛÌÈÎ¤˜ ÂÍÂÏ›ÍÂÈ˜, ÙÔÓ π·ÓÔ˘¿ÚÈÔ 1931 ‰ÈÂ˘ı˘ÓÙ‹˜ ÙÔ˘·ÛÙÂÚÔÛÎÔÂ›Ô˘ ‰ÈÔÚ›ÛÙËÎÂ ¤Ó·˜ ·ÛÙÚÔÓfiÌÔ˜ Ô ÔÔ›Ô˜ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ·fi ÙÔ˘˜ Ï¤ÔÓÁÓˆÛÙÔ‡˜, Ô ∞. ¢. ¡ÙÚÔ˙ÓÙ, Ô ÔÔ›Ô˜ ·Ó¤Ï·‚Â Ó· ÂÊ·ÚÌfiÛÂÈ ÙÈ˜ ÌÂÁ¿ÏÂ˜ ·˘Ù¤˜·ÏÏ·Á¤˜ Î·È Ì¿ÏÈÛÙ· ÂÚÁ¿ÛÙËÎÂ ÁÈ· ÙËÓ ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ ÙÔ˘ Ì·ÚÍÈÛÌÔ‡-ÏÂÓÈÓÈÛÌÔ‡ ÛÙËÓ·ÛÙÚÔÓÔÌ›·. °Ú‹ÁÔÚ· Ê¿ÓËÎÂ ÙÔ ·ÓÂ‰·ÊÈÎfi ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ‰‹ıÂÓ ÂÊ·ÚÌÔÁÒÓ Î·È Ë ÂÈ-¯Â›ÚËÛË Û˘Ó¿ÓÙËÛÂ ÙËÓ ‹È· Î·È ÛÈˆËÏ‹ ·ÓÙ›‰Ú·ÛË ÙË˜ ÛÔ‚ÈÂÙÈÎ‹˜ ·ÛÙÚÔÓÔÌÈÎ‹˜ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜, Ë ÔÔ›· ÛËÌÂÈˆÙ¤ÔÓ ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÂÎÂ›ÓË ·Ó‹ÎÂ ÛÙËÓ ‰ÈÂıÓ‹ ÚˆÙÔÔÚ›·.


¶Ú¿ÁÌ·ÙÈ, Ï›ÁÔ ÌÂÙ¿ ·fi ‰˘Ô ¯ÚfiÓÈ·, ÙÔÓ ª¿ÈÔ 1932, ·Ó¤Ï·‚Â ‰ÈÂ˘ı˘ÓÙ‹˜ ÔªfiÚÈ˜ ¶¤ÙÚÔ‚ÈÙ˜ °ÎÂÚ·Û›ÌÔ‚ÈÙ˜, Ô ÁÓˆÛÙfiÙÂÚÔ˜ ÛÔ‚ÈÂÙÈÎfi˜ ·ÛÙÚÔÊ˘ÛÈÎfi˜, ÌÂÏÔ‡ÛÈÂ˜ ‰ÈÂıÓÂ›˜ Û˘ÓÂÚÁ·Û›Â˜, Ô ÔÔ›Ô˜ ·fi ÙÔ 1927 ˆ˜ ÙÔ 1929 Â›¯Â ÛÙ·ÏÂ› ÌÂÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ‹ ¿‰ÂÈ· ÛÙÔ Harvard. ªÂ ÙËÓ ·ÏÏ·Á‹ ·˘Ù‹ ‰ÂÓ ı· ˘¿ÚÍÂÈ Î·È ıÂÛÌÈ-Î‹ ·ÏÏ·Á‹, ·ÏÒ˜ Ù· ˙ËÙ‹Ì·Ù· ÌÂıÔ‰ÔÏÔÁ›·˜ ı· Á›ÓÔ˘Ó ÌÈ· ÚÔ˘Ù›Ó· ÎÂÓ‹ ÂÚÈÂ-¯ÔÌ¤ÓÔ˘, ı· ·Ú·ÌÂ›ÓÔ˘Ó ‰ËÏ·‰‹ ˆ˜ ÚfiÏÔÁÔÈ ¿ÓÂ˘ Ô˘Û›·˜ Î·È ÂÊ·ÚÌÔÁ‹˜ ÛÙÈ˜ÂÎı¤ÛÂÈ˜ ÂÚ·ÁÌ¤ÓˆÓ ÙÔ˘ ·ÛÙÂÚÔÛÎÔÂ›Ô˘.

∏ ÙÂÏÂ˘Ù·›· ·˘Ù‹ ÂÚ›Ô‰Ô˜ ı· ‰È·ÚÎ¤ÛÂÈ ÂÚ›Ô˘ Ù¤ÛÛÂÚ· ¯ÚfiÓÈ·, ˆ˜ ÙÔ 1936.∆Ë ¯ÚÔÓÈ¿ ·˘Ù‹ Î·È ÙËÓ ÂfiÌÂÓË, Û˘ÓÂÏ‹ÊıËÛ·Ó ÔÈ ÛÔ˘‰·ÈfiÙÂÚÔÈ ÛÔ‚ÈÂÙÈÎÔ›·ÛÙÚÔÓfiÌÔÈ, ÌÂÙ·Í‡ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ Ô °ÎÂÚ·ÛfiÌÔ‚ÈÙ˜ ·ÏÏ¿ Î·È Ô «ÛÙ·ÏÈÓÈÎfi˜»¡ÙÚÔ˙ÓÙ, Î·È ÂÎÙÂÏ¤ÛÙËÎ·Ó ‹ ¤ı·Ó·Ó ÛÙËÓ ÂÍÔÚ›·. √ ·Ô‰ÂÎ·ÙÈÛÌfi˜ ÙË˜ ÛÔ‚ÈÂ-ÙÈÎ‹˜ ·ÛÙÚÔÓÔÌ›·˜ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ Ó· Î¿ÓÂÈ ÌÂ Ù˘¯fiÓ È‰ÂÔÏÔÁÈÎ¤˜ ‰È·ÊÔÚ¤˜ ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔÙË˜ ÂÊ·ÚÌÔÁ‹˜ ÌÈ·˜ ·Ó‡·ÚÎÙË˜ «ÛÔÛÈ·ÏÈÛÙÈÎ‹˜» ÂÈÛÙ‹ÌË˜ Î·ıÒ˜ ·˘Ù‹ ‰ÂÓÂÊ·ÚÌfiÛÙËÎÂ ÔÙ¤. ∆· ·›ÙÈ· Ú¤ÂÈ Î˘Ú›ˆ˜ Ó· ·Ó·˙ËÙËıÔ‡Ó ÛÙËÓ Û˘Ì·Á‹ ·ÛÙÚÔ-ÓÔÌÈÎ‹ ÎÔÈÓfiÙËÙ· Ë ÔÔ›·, ÏfiÁˆ ÙˆÓ ·Ó·ÁÎÒÓ ÙÔ˘ ·ÓÙÈÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ (ÂÎÙÂÙ·Ì¤ÓÔ‰›ÎÙ˘Ô Î·È Â·Ê¤˜ ÌÂ ÙÔ ÂÍˆÙÂÚÈÎfi) Û˘Ó¤¯ÈÛÂ Ó· ·ÔÙÂÏÂ› ÌÈ· ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙË ÔÌ¿‰·Ë ÔÔ›· ·ÓÙÈÛÙ¿ıËÎÂ ÛÈˆËÏ¿ ÛÙË ÛÙ·ÏÈÓÈÎ‹ ÔÏÈÙÈÎ‹ ÙË˜ ·ÔÌfiÓˆÛË˜ Ô˘ ¤ÊÂÚÂÙÔ ‰fiÁÌ· ÙÔ˘ «ÛÔÛÈ·ÏÈÛÌÔ‡ ÛÂ ÌÈ· ÌfiÓÔ ¯ÒÚ·» (Nicolaidis, 1984, 1990).

™ÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ÙË˜ Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎ‹˜ ƒˆÛ›·˜, fiˆ˜ ÛÙËÓ Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎ‹ °·ÏÏ›·,Ë ÈÛÙÔÚ›· ÙˆÓ ıÂÛÌÒÓ ÙˆÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÒÓ È‰Ú˘Ì¿ÙˆÓ ·ÎÔÏÔ˘ıÂ› ·fi ÎÔÓÙ¿ ÙËÓÈÛÙÔÚ›· ÙˆÓ ÎÚ·ÙÈÎÒÓ ıÂÛÌÒÓ Î·È ÛÂ fiÏÂ˜ ÙÈ˜ ÂÚÈÙÒÛÂÈ˜ Ë ¿ÌÂÛË ‰ËÌÔÎÚ·Ù›·‰ÂÓ ÂÈ‚ÈÒÓÂÈ ÔÏ‡ ÙË˜ ÁÂÓÈÎfiÙÂÚË˜ Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎ‹˜ ‰È·‰ÈÎ·Û›·˜. √È Û·ÚˆÙÈÎ¤˜·ÏÏ·Á¤˜ ÙË˜ ÚÒÙË˜ ÂÚÈfi‰Ô˘ ÙË˜ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË˜ ·ÂÏÂ˘ıÂÚÒÓÔ˘Ó Ó¤Â˜ ‰˘Ó¿ÌÂÈ˜ ÔÈÔÔ›Â˜ ı¤ÙÔ˘Ó Ó¤Ô˘˜ Î·È ÌÂÁ·ÏÂ‹‚ÔÏÔ˘˜ ÛÙfi¯Ô˘˜, fiˆ˜ Ë ÚfiÙ·ÛË ÁÈ· ÙËÓ ›‰Ú˘-ÛË ÂÓfi˜ ÌÂÁ¿ÏÔ˘ ·ÛÙÚÔÊ˘ÛÈÎÔ‡ ·ÛÙÂÚÔÛÎÔÂ›Ô˘ Ë ÔÔ›· ÁÂÓÓ‹ıËÎÂ ÙË ‰‡ÛÎÔÏËÂÚ›Ô‰Ô ÙÔ˘ ÔÏ¤ÌÔ˘ ÌÂ ÙËÓ ¶ÔÏˆÓ›· ÙÔ 1920 (Nicolaidis, 1994, Û. 105-110),ÛÙfi¯ÔÈ Ô˘ ı· ÂÌÓÂ‡ÛÔ˘Ó ÙÔ˘˜ ·ÛÙÚÔÓfiÌÔ˘˜ Î·È ı· ÙÔ˘˜ ˆı‹ÛÔ˘Ó Ó· ÂÚÁ·ÛÙÔ‡ÓÌÂ ÚˆÙÔÊ·Ó‹ ˙‹ÏÔ. ŒÙÛÈ ı· Û˘ÓÙÂÏÂÛÙÂ› ÙÔ ı·‡Ì· ÙË˜ ‰ÂÎ·ÂÙ›·˜ ÙÔ˘ 1920 ËÔÔ›· ÔÓÔÌ¿ÛÙËÎÂ ·fi ÙÔ˘˜ ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡˜ ÙË˜ ·ÛÙÚÔÓÔÌ›·˜ «¯Ú˘Û‹ ‰ÂÎ·ÂÙ›· ÙË˜ÚˆÛÈÎ‹˜ ·ÛÙÚÔÓÔÌ›·˜». µ·ıÌÈ·›· fiÌˆ˜ Ë Î·Ù¿ÛÙ·ÛË ı· ÙÂıÂ› ˘fi ÙÔÓ Ï‹ÚË¤ÏÂÁ¯Ô ÙÔ˘ ÛÙ·ÏÈÓÈÎÔ‡ Î·ıÂÛÙÒÙÔ˜ ÌÂ ÙÈ˜ ÙÚ·ÁÈÎ¤˜ Û˘Ó¤ÂÈÂ˜ Ô˘ ÁÓˆÚ›˙Ô˘ÌÂ.¶·ÚfiÏÂ˜ fiÌˆ˜ ÙÈ˜ Û·ÚˆÙÈÎ¤˜ ÂÎÎ·ı·Ú›ÛÂÈ˜ ÙÔ Û‡ÛÙËÌ· Â›¯Â ‹‰Ë Î·Ù·Ê¤ÚÂÈ Ó··Ó··Ú¿ÁÂÈ ÌÈ· Ó¤· ÛÔ˘‰·ÈfiÙ·ÙË ÁÂÓÈ¿ ·ÛÙÚÔÓfiÌˆÓ, Ë ÔÔ›· ·Ó¤‰ÂÈÍÂ ÌÂÙ¿ ÙÔÓµã ¶·ÁÎfiÛÌÈÔ ¶fiÏÂÌÔ ÙËÓ ∂™™¢ ˆ˜ ÚˆÙÔÔÚ›· ÙË˜ ‰ÈÂıÓÔ‡˜ ·ÛÙÚÔÓÔÌ›·˜.


∞¡∞º√ƒ∂™

∞ÛÙÚÔÓÔÌ›ÙÛÂÛÎ˘ ∑Ô˘ÚÓ¿Ï, (1932), «√ÙÛÈfiÙ ˙· 1931 ÁÎ. ¶Ô˘ÏÎfi‚ÛÎ·ÁÈ·√ÌÛÂÚ‚·ÙfiÚÈÁÈ·» (ŒÎıÂÛË ÁÈ· ÙÔ ·ÛÙÂÚÔÛÎÔÂ›Ô ÙÔ˘ ¶Ô‡ÏÎÔ‚Ô ÁÈ· ÙÔ1931), 9, Û. 277.

Débarbat, S., Grillot, S., Lévy, J. (1990), Observatoire de Paris, son histoire1667-1963, Paris.

∫ÔÏÙÛ›ÎÓÛ˘, π.°, ∫ÔÚÛÔ‡Ó ∞.∞., ƒÔÓÙÚ›ÁÎÂ˜ ª.°. (1986), ∞ÛÙÚÔÓfiÌÔÈ, [ÛÙ·ÚˆÛÈÎ¿], ∫›Â‚Ô.

Nicolaïdis, E. (1984), Le développement de l'astronomie en U.R.S.S., 1917-1935, Editions de l' Observatoire de Paris, 1984, Paris.

Nicolaïdis, E. (1990), "Astronomy and politics in Russia in the early Stalinistperiod", Journal for the history of astronomy, vol. XXI, 1990, Û. 345-351

¡Ù·ÓÙ¿Â‚, ∞.¡. (1972), ¶Ô˘ÏÎfi‚ÛÎ·ÁÈ· √ÌÛÂÚ‚·ÙfiÚÈÁÈ·, (∞ÛÙÂÚÔÛÎÔÂ›Ô ÙÔ˘¶Ô‡ÏÎÔ‚Ô), §¤ÓÈÁÎÚ·ÓÙ.

Struve, F.W. (1845), Description de l’observatoire astronomique central dePoulkova, St Pétersbourg.

Wolf, C. (1902), Histoire de l’Observatoire de Paris, Paris.



√È ÎÔÈÓˆÓÈÎ¤˜ Ù¿ÍÂÈ˜ ˆ˜ ıÂˆÚËÙÈÎfi Î·È ÔÏÈÙÈÎfi ‰È·Î‡‚Â˘Ì·

°ÂˆÚÁ›· ¶ÂÙÚ¿ÎË∆Ì‹Ì· ∫ÔÈÓˆÓÈÎ‹˜ ¶ÔÏÈÙÈÎ‹˜, ¶¿ÓÙÂÈÔ ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ

∆√ ∫∂πª∂¡√ ¶√À ∞∫√§√À£∂π ∞¡∞¶∆À™™∂π ∆π™ ∂•∏™ π¢∂∂™1:

1. √È Î·ÙËÁÔÚ›Â˜ ‰È·›ÚÂÛË˜ Î·È ·Ó¿ÁÓˆÛË˜ ÙÔ˘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ ÎfiÛÌÔ˘ ·ÔÙÂÏÔ‡ÓÔÏÈÙÈÎfi ‰È·Î‡‚Â˘Ì· ÙˆÓ Û¯¤ÛÂˆÓ ÌÂÙ·Í‡ ÙˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ Ù¿ÍÂˆÓ, ÌÂ Â›‰È-ÎÔ ·ÓÙÈÎÂ›ÌÂÓÔ ÙÔÓ ÌÂÙ·Û¯ËÌ·ÙÈÛÌfi ÙÔ˘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ ÎfiÛÌÔ˘ ‹ ÙË ‰È·Ù‹ÚËÛËÙÔ˘ ˆ˜ ¤¯ÂÈ (Bourdieu, 1985, 1980a, 1980b, 1974). √È ıÂˆÚËÙÈÎ¤˜ ¤ÓÓÔÈÂ˜ÛÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹ ÂÈÛÙ‹ÌË ‰È·ÔÙ›˙ÔÓÙ·È ·fi ÙÔ˘˜ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡˜ Î·È ÔÏÈÙÈÎÔ‡˜·ÓÙ·ÁˆÓÈÛÌÔ‡˜ ÂÓÒ ·ÓÙ›ÛÙÚÔÊ· ÔÈ ıÂˆÚËÙÈÎ¤˜ ¤ÓÓÔÈÂ˜ ÂÈÛÙÚ¤ÊÔ˘Ó ÛÙÔ ÎÔÈ-ÓˆÓÈÎfi Â‰›Ô ÁÈ· Ó· ÙÔÓ ÔÚÁ·ÓÒÛÔ˘Ó Î·È Ó· ÙÔ Î·Ù·ÛÙ‹ÛÔ˘Ó ÔÚ·Ùfi Î·È ·Ó·-ÁÓˆÚ›ÛÈÌÔ. ªÂ ÙËÓ ·Ú·¿Óˆ ¤ÓÓÔÈ· Ë Ù·ÍÈÎ‹ Û˘ÁÎÚfiÙËÛË Î·È ¿Ú· Ë ÎÔÈÓˆ-ÓÈÎ‹ ÓÔÌÈÌÔÔ›ËÛË ÌÈ·˜ Î˘ÚÈ·Ú¯Ô‡ÌÂÓË˜ Ù¿ÍË˜ ÂÌÂÚÈ¤¯ÂÈ ‰È·‰ÈÎ·Û›Â˜ Û˘Ó¿Ú-ıÚˆÛË˜ ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÎÔ‡, ÙÔ˘ ıÂˆÚËÙÈÎÔ‡ Î·È ÙÔ˘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ ÛÙÔÈ¯Â›Ô˘ ¯ˆÚ›˜ Ó·Â›Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· Ô‡ÌÂ ÔÈÔ Â›Ó·È ÙÔ ·Ú¯ÈÎfi ÛÙÔÈ¯Â›Ô ·˘Ù‹˜ ÙË˜ ‰È·‰ÈÎ·Û›·˜.

2. √È ÌÔÓÙ¤ÚÓÂ˜ ÎÔÈÓˆÓ›Â˜ ÙÔ˘ ÚÔËÁÌ¤ÓÔ˘ Î·ÈÙ·ÏÈÛÌÔ‡ ÔÚÁ·ÓÒıËÎ·Ó ÌÂ ‚¿ÛËÙËÓ ·Ó·ÁÓÒÚÈÛË ÙË˜ Ù·ÍÈÎfiÙËÙ¿˜ ÙÔ˘˜ Î·È ÙË˜ ·Ó¿ÁÎË˜ ÂÏ¤Á¯Ô˘ ÙË˜. ∏ Ù·ÍÈ-Î‹ ÔÙÈÎ‹ ÂÈ‚Ï‹ıËÎÂ ÛÙÈ˜ ÚÔËÁÌ¤ÓÂ˜, ‰˘ÙÈÎ¤˜ ÎÔÈÓˆÓ›Â˜ ·. ˘fi ÙËÓ Â›‰Ú·-ÛË ÙË˜ ÂÚÁ·ÙÈÎ‹˜ Ù¿ÍË˜ Ë ÔÔ›·, Û˘ÁÎÚÔÙËÌ¤ÓË ˆ˜ ÔÏÈÙÈÎfi ˘ÔÎÂ›ÌÂÓÔ, Â¤-‚·ÏÏÂ ÙËÓ ·Ó·ÁÓÒÚÈÛË ÙË˜ ÔÏÈÙÈÎ‹˜ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹˜ ÙË˜ Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜ Î·È·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÛÂ ÙÈ˜ Î˘Ú›·Ú¯Â˜ Î·ÙËÁÔÚ›Â˜ ‰È·›ÚÂÛË˜ Î·È Ù·ÍÈÓfiÌËÛË˜ ÙÔ˘ ÎÔÈ-ÓˆÓÈÎÔ‡ ÎfiÛÌÔ˘. ‚. ø˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÙË˜ ÔÏÈÙÈÎ‹˜ ÛÙÚ·ÙËÁÈÎ‹˜ Û¯ÂÙÈÎÔ‡ÂÏ¤Á¯Ô˘ ÙË˜ Ù·ÍÈÎ‹˜ ·ÓÈÛfiÙËÙ·˜ Ô˘ ˘ÈÔı¤ÙËÛ·Ó ÛÂ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÔ‡˜ ‚·ıÌÔ‡˜ÔÈ ‰˘ÙÈÎ¤˜ ÎÔÈÓˆÓ›Â˜.

1. TÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ ·˘Ùfi ‰ËÌÔÛÈÂ‡ÙËÎÂ ÛÂ ÌÈ· ÚÒÙË ÂÎ‰Ô¯‹ ÛÙÔ ÂÚ. O ¶ÔÏ›ÙË˜, 89, 2001, Û. 34-39.

3. ∏ Ù·ÍÈÎ‹ ·Ó¿Ï˘ÛË ÙË˜ ÎÔÈÓˆÓ›·˜ Û‹ÌÂÚ· ÛÙÂÚÂ›Ù·È ÓÔÌÈÌfiÙËÙ·˜ ÛÙÔ ÂÈÛÙËÌÔ-ÓÈÎfi Â‰›Ô ÂÂÈ‰‹ ¤¯ÂÈ ÂÚÈıˆÚÈÔÔÈËıÂ› ÛÙÔ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi Â‰›Ô, ‰ËÏ·‰‹ ÂÂÈ‰‹ÔÈ ÎÔÈÓˆÓÈÎ¤˜ Î·ÙËÁÔÚ›Â˜ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó Û˘ÌÊ¤ÚÔÓ Ó· ÙËÓ ·Ó·‰Â›ÍÔ˘Ó, ‰ËÏ·‰‹ ÔÈÎ˘ÚÈ·Ú¯Ô‡ÌÂÓÂ˜ Ù¿ÍÂÈ˜, ‰ÂÓ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ·˘ÙfiÓÔÌ· ÎÔÈÓˆÓÈÎ¿ Î·È ÔÏÈÙÈÎ¿ ˘Ô-ÎÂ›ÌÂÓ·. ∏ ÂÚÈıˆÚÈÔÔ›ËÛË Û‹ÌÂÚ· ÙË˜ Ù·ÍÈÎ‹˜ ·Ó¿Ï˘ÛË˜ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È ÛÙÂÓ¿ ÌÂÙËÓ Û˘ÓÔÏÈÎ‹ ÔÈÛıÔ¯ÒÚËÛË ÙˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ Î·È ÔÏÈÙÈÎÒÓ ‰˘Ó¿ÌÂˆÓ Ô˘Â¤‚·ÏÏ·Ó ÙËÓ Ù·ÍÈÎ‹ Î·ÙËÁÔÚÈÔÔ›ËÛË ÙÔ˘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ ÎfiÛÌÔ˘ Î·È Û˘Á¯Úfi-Óˆ˜ ÌÂ ÙËÓ ÛÙÚ·ÙËÁÈÎ‹ ÙË˜ ·ÂÏÂ˘ı¤ÚˆÛË˜ ÙˆÓ Ù·ÍÈÎÒÓ ·ÓÈÛÔÙ‹ÙˆÓ Ô˘ ˘ÈÔ-ıÂÙÂ› Ô ÓÂÔÊÈÏÂÏÂ˘ıÂÚÈÛÌfi˜.

4. ªÂ ‚¿ÛË Ù· ·Ú·¿Óˆ ‰È·Ù˘ÒÓÂÙ·È Ë ¿Ô„Ë fiÙÈ Ë ·Ó¿Ï˘ÛË ÙÔ˘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ÎfiÛÌÔ˘ Ô˘ ı· ·Ó·‰Â›ÍÂÈ ÙÈ˜ ·ÏÈ¤˜ Î·È ÙÈ˜ Ó¤Â˜ ÌÔÚÊ¤˜ ‰È·›ÚÂÛË˜ ÙË˜ ÎÔÈÓˆ-Ó›·˜ ‰ÂÓ ·ÔÙÂÏÂ› ¤Ó· Ô˘‰¤ÙÂÚÔ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi Úfi‚ÏËÌ· ·ÏÏ¿ ¤Ó· Â›‰ÈÎÔ ·ÓÙÈ-ÎÂ›ÌÂÓÔ ÛÙÔ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi Î·È ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi Â‰›Ô Ô˘ ÂÁÎ·ÏÂ› ÙÈ˜ ÎÔÈÓˆÓÈÎ¤˜‰˘Ó¿ÌÂÈ˜, ·ÏÈ¤˜ Î·È Ó¤Â˜, Ô˘ ¤¯ÔÓÙ·˜ ÂÓ‰È·Ê¤ÚÔÓ Ó' ·ÏÏ¿ÍÔ˘Ó ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ,ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ·Ú¿ÍÔ˘Ó ÌÈ· ·Ó¿ÁÓˆÛË ÙÔ˘ ÏÈÁfiÙÂÚÔ ·ÔÎÚ˘ÙÈÎ‹.

∂π™∞°ø°∏: ∏ ¢À™∫√§π∞ ¡∞ ªπ§∏™∂π™ ™∏ª∂ƒ∞ °π∞ ∆π™ ∫√π¡ø¡π∫∂™∆∞•∂π™.

∫·Ù¿ ÙË ÌÂÙ·ÔÏÂÌÈÎ‹ ÂÚ›Ô‰Ô Î·È Ì¤¯ÚÈ ÙË ‰ÂÎ·ÂÙ›· ÙÔ˘ 1970, Ë ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹ Û˘˙‹-ÙËÛË ÛÙÈ˜ Â˘Úˆ·˚Î¤˜ ¯ÒÚÂ˜ Î·È ÙË˜ ∂ÏÏ¿‰·˜ Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚·ÓÔÌ¤ÓË˜ ÂÚÈÛÙÚ¤ÊÂ-Ù·È Á‡Úˆ ·fi ÙÔ ı¤Ì· ÙˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ ·ÓÈÛÔÙ‹ÙˆÓ. ªÂ ÙËÓ ¿ÓÔ‰Ô ÙË˜ ·ÓÂÚÁ›·˜Î·È ÙË˜ ÊÙÒ¯È·˜ Ë Û˘˙‹ÙËÛË ÌÂÙ·ÙÔ›ÛıËÎÂ ÛÙÔÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi ·ÔÎÏÂÈÛÌfi, fiÚÔ˜Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È Â˘Ú‡Ù·Ù· Ï¤ÔÓ ·ÏÏ¿ Î·È ·fi ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹ ÂÈÛÙ‹ÌË, ÁÈ· Ó·ÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÙÂ› ÙÔ ÛËÌÂÚÈÓfi ÎÔÈÓˆÓÈÎfi Úfi‚ÏËÌ·. ∏ ÂÍ¤ÏÈÍË ·˘Ù‹ ˘ÔÎÚ‡ÙÂÈ ‰È·-ÊÔÚÂÙÈÎÔ‡˜ ÙÚfiÔ˘˜ ÚfiÛÏË„Ë˜ Î·È ·Ó··Ú¿ÛÙ·ÛË˜ ÙË˜ ÎÔÈÓˆÓ›·˜. ∏ ÚÔ‚ÏË-Ì·ÙÈÎ‹ ÙˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ ·ÓÈÛÔÙ‹ÙˆÓ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È Û ¤Ó· Î¿ıÂÙ· ÈÂÚ·Ú¯ËÌ¤ÓÔ Û‡ÓÔ-ÏÔ, ‰ÔÌËÌ¤ÓÔ ·fi ÙÔÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi Î·È ÙÂ¯ÓÈÎfi Î·Ù·ÌÂÚÈÛÌfi ÙË˜ ÂÚÁ·Û›·˜, Ô ÔÔ›-Ô˜ ·Ó·ÁÓˆÚ›˙ÂÙ·È ˆ˜ Ë ÂÓÔÔÈÔ‡Û· ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹ ‰È·‰ÈÎ·Û›·. ∏ ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÎ‹ ÙÔ˘ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ ·ÔÎÏÂÈÛÌÔ‡ ·Ó··ÚÈÛÙ¿ ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ›· ˆ˜ ÔÚÈ˙fiÓÙÈ· ‰È¿Ù·ÍË Î·ÙËÁÔ-ÚÈÒÓ ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ Î·È ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯ˆÓ ÔÌ¿‰ˆÓ Ô˘ Û˘ÓÈÛÙÔ‡Ó ¤Ó· ÎÂÚÌ·ÙÈÛÌ¤ÓÔ ÎÔÈ-ÓˆÓÈÎfi ÈÛÙfi ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ÔÈ ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÎfiÙËÙÂ˜ ‰ÂÓ Û˘Ó·ÚıÚÒÓÔÓÙ·È. ∂ÓÒ Ô ›‰ÈÔ˜Ô ÔÚÈÛÌfi˜ ÙÔ˘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ ·ÔÎÏÂÈÛÌÔ‡ ·ÊÔÚ¿ ÌÈ· ÂÚÈÙˆÛÈÔÏÔÁ›· ÔÌ¿‰ˆÓ ÙˆÓÔÔ›ˆÓ Ë Û¯¤ÛË ÌÂ ÙË Û˘ÓÔÏÈÎ‹ ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹ ‰ÔÌ‹ Ì¤ÓÂÈ ·ÚÔÛ‰ÈfiÚÈÛÙË ·ÏÏ¿ Î·È ÌË·Ó·˙ËÙ‹ÛÈÌË. ™ÙË ÚÒÙË ÂÚ›ÙˆÛË Ë ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹ ‰ÔÌ‹ ÚÔÛÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È ˆ˜ ·Ú¿-

34 °ÂˆÚÁ›· ¶ÂÙÚ¿ÎË

ÁÔ˘Û· Î·È ÂÚÈÎÏÂ›Ô˘Û· ·ÓÙ·ÁˆÓÈÛÌÔ‡˜, ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙ· ·fi ÙÔÓ ÙÚfiÔ Ô˘ ÙÔ˘˜ ÔÚ›-˙ÂÈ, ÂÓÒ ÛÙË ‰Â‡ÙÂÚË ÂÚ›ÙˆÛË Ë ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹ ‰ÔÌ‹ ÚÔÛÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È ˆ˜ ·ÔÙÂÏÔ‡-Û· ¤Ó· Û˘Ó·ÈÓÂÙÈÎfi, Û˘ÁÎÏ›ÓˆÓ ¿ıÚÔÈÛÌ· Ô˘ ‰È·Ù·Ú¿ÛÛÂÙ·È ·fi Î¿ÔÈÂ˜ ·ÎÚ·›-Â˜ Î·Ù·ÛÙ¿ÛÂÈ˜.

∏ ÌÂÙ·ÙfiÈÛË ·˘Ù‹ ÛÙÔ ÙÚfiÔ ·Ó¿Ï˘ÛË˜ ÙÔ˘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ ÚÔ‚Ï‹Ì·ÙÔ˜ ÛËÌ·-ÙÔ‰ÔÙÂ› ÙËÓ ÂÁÎ·Ù¿ÏÂÈ„Ë ÌÈ·˜ Ù·ÍÈÎ‹˜ ·Ó¿Ï˘ÛË˜ ÙÔ˘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ ÎfiÛÌÔ˘ ÛÙÔ ÎÚ›-ÛÈÌÔ ÙÔÌ¤· ÙË˜ ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹˜ ÔÏÈÙÈÎ‹˜, ‰ËÏ·‰‹ ÙË˜ ·Ó¿Ï˘ÛË˜ ¿Óˆ ÛÙËÓ ÔÔ›·‚·Û›ÛıËÎ·Ó Û ¤Ó· ÌÂÁ¿ÏÔ ‚·ıÌfi Ù· ÎÚ¿ÙË ÚfiÓÔÈ·˜ ÙˆÓ ‰˘ÙÈÎÒÓ ÎÔÈÓˆÓÈÒÓ.

∞ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Â˜ ÌÂÙ·ÙÔ›ÛÂÈ˜ ÛÙÔ ÙÚfiÔ ·Ó¿Ï˘ÛË˜ Î·È ıÂˆÚËÙÈÎÔÔ›ËÛË˜ ÙÔ˘ ÎÔÈ-ÓˆÓÈÎÔ‡ ÚÔ‚Ï‹Ì·ÙÔ˜ ·Ú·ÙËÚÔ‡ÓÙ·È ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ· ÛÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹ ıÂˆÚ›·: ™Â·ÓÙ›ıÂÛË ÌÂ ·˘Ùfi Ô˘ Û˘Ó¤‚·ÈÓÂ ÛÙÈ˜ ‰ÂÎ·ÂÙ›Â˜ 60-70, ÙÈ˜ ÙÂÏÂ˘Ù·›Â˜ ‰ÂÎ·ÂÙ›Â˜·Ú·ÙËÚÂ›Ù·È ÌÈ· ·Ô˘Û›· ıÂˆÚÈÒÓ ÁÈ· ÙË ‰fiÌËÛË ÙË˜ ÎÔÈÓˆÓ›·˜ ÛÂ Ù¿ÍÂÈ˜, ÛÙÚÒ-Ì·Ù·, ÎÔÈÓˆÓÈÎ¤˜ Î·ÙËÁÔÚ›Â˜, ÂÓÒ ÔÈ ·ÓÙÈÏ‹„ÂÈ˜ ÙË˜ ÛÙÚˆÌ·ÙÔÔ›ËÛË˜ Ô˘Î˘ÚÈ·Ú¯Ô‡Ó ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó ÙÈ˜ ·Ó·Ï‡ÛÂÈ˜ ÙË˜ ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹˜ ÈÂÚ¿Ú¯ËÛË˜ ÌÂ fiÚÔ˘˜ÂÈÛÔ‰‹Ì·ÙÔ˜-ÎÏËÚÔÓÔÌÈ¿˜- Â·ÁÁ¤ÏÌ·ÙÔ˜ Î·È ‰ÈÏÒÌ·ÙÔ˜ (∫Ï¿Ô˘˜, 1983).¶·Ú¿ÏÏËÏ· ÛÙË ÌÂÙ·ÌÔÓÙ¤ÚÓ· ıÂˆÚ›· ÙÂ›ÓÂÈ Ó· ÂÁÎ·Ù·ÏÂÈÊıÂ› Ë ÎÔÈÓˆÓÈÎfi-ÔÈÎÔ-ÓÔÌÈÎ‹ ·ÈÙÈfiÙËÙ· ˆ˜ ÂÍËÁËÙÈÎ‹ Ì¤ıÔ‰Ô˜ ·ÊÔ‡ Î¿ıÂ ÙÈ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙ÂÙ·È ˆ˜ «ÔÏÈ-ÙÈÛÌÈÎ‹ Î·Ù·ÛÎÂ˘‹» Î·È ÙÔ ˘ÏÈÎfi ˘fiÛÙÚˆÌ· ÙË˜ ÎÔÈÓˆÓ›·˜ ˆ˜ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·‰ÔÌÔ‡Û· ÙÈ˜ ÎÔÈÓˆÓÈÎ¤˜ Ú·ÎÙÈÎ¤˜, ·ÓÙÈÎ·ı›ÛÙ·Ù·È ·fi «ÙÈ˜ È‰ÂÔÏÔÁÈÎ¤˜, Î·È Û˘Ì-‚ÔÏÈÎ¤˜ ÓÔËÌ·ÙÔ‰ÔÙ‹ÛÂÈ˜ ÛÙÔ ÙÚfiÔ Ô˘ Ù· ˘ÔÎÂ›ÌÂÓ· ÂÚÌËÓÂ‡Ô˘Ó ÙË Ú·ÁÌ·ÙÈ-ÎfiÙËÙ· Î·È Û˘ÁÎÚÔÙÔ‡Ó ÙËÓ Ù·˘ÙfiÙËÙ· ÙÔ˘˜» (∞‚‰ÂÏ¿, 1995).

¶ˆ˜ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· Î·Ù·ÓÔËıÔ‡Ó fiÏ· ·˘Ù¿; ™ËÌ·›ÓÔ˘Ó ¿Ú·ÁÂ fiÙÈ ÔÈ ÎÔÈÓˆÓ›Â˜Ì·˜ Î·È ÔÈ ÎÔÈÓˆÓÈÎ¤˜ Û¯¤ÛÂÈ˜ ‰ÂÓ ÚÔÛ‰ÈÔÚ›˙ÔÓÙ·È Ï¤ÔÓ ·fi ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi-ÔÈÎÔÓÔÌÈÎ‹ ÙÔ˘˜ ‰ÔÌ‹; ŸÙÈ ÔÈ ÎÔÈÓˆÓ›Â˜ Ì·˜ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó Ï¤ÔÓ ÌÈ· ıÂÌÂÏÈÒ‰Ë-‰ÔÌÔ‡Û· ·Ú¯‹ ·ÏÏ¿ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÌÈ· Û˘Ó¿ıÚÔÈÛË Î·Ù·ÛÙ¿ÛÂˆÓ; ŸÙÈ ÔÈ ÎÔÈÓˆÓ›Â˜Ì·˜ ‰ÂÓ ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÔÓÙ·È ·fi ÙËÓ ‡·ÚÍË ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ Ù¿ÍÂˆÓ; ∫·Ù¿ ÙË ÁÓÒÌËÌÔ˘ ÙÔ ı¤Ì· ‰ÂÓ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙËÓ ·¿ÓÙËÛË Ô˘ ‰›ÓÔ˘ÌÂ Û ·˘Ù¿ Î·ı ·˘Ù¿ Ù· ÂÚˆ-Ù‹Ì·Ù· ·ÏÏ¿ ÛÙÔ Ó· Î·Ù·ÓÔ‹ÛÔ˘ÌÂ Ì¤Û· ·fi ÔÈÂ˜ ‰È·‰ÈÎ·Û›Â˜ ·Ú¿ÁÔÓÙ·È Î·ÈÙ›ıÂÓÙ·È Ù· ÂÚˆÙ‹Ì·Ù· ·˘Ù¿ ÛÙÈ˜ Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓÂ˜ ÎÔÈÓˆÓ›Â˜ Î·È ÌÂ ÔÈÔ ÙÚfiÔÎ¿ÔÈÂ˜ ··ÓÙ‹ÛÂÈ˜ ÓÔÌÈÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·È ˆ˜ ÔÚıfi‰ÔÍÂ˜ Ë ÂÙÂÚfi‰ÔÍÂ˜ ÛÙËÓ ÂÈÛÙËÌÔ-ÓÈÎ‹ ÎÔÈÓfiÙËÙ· ·ÏÏ¿ Î·È ÛÙË ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹ ‰È·Ì¿¯Ë. ∆Ô‡ÙÔ ÛËÌ·›ÓÂÈ fiÙÈ Ú¤ÂÈ Ó·Î·Ù·ÓÔ‹ÛÔ˘ÌÂ ÙËÓ È‰È¿˙Ô˘Û· ÏÔÁÈÎ‹ ÙÔ˘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ ÎfiÛÌÔ˘ - ÌÈ·˜ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙË-Ù·˜ Ô˘ Â›Ó·È ÙÔ Â‰›Ô ÌÈ·˜ Û˘ÓÂ¯Ô‡˜ ¿ÏË˜ ÁÈ· ÙÔÓ ÔÚÈÛÌfi ÙË˜ ›‰È·˜ ÙË˜ Ú·Á-Ì·ÙÈÎfiÙËÙ·˜.

√È ‰È·ÈÚ¤ÛÂÈ˜, ÔÈ Ù·ÍÈÓÔÌ‹ÛÂÈ˜ ÙÔ˘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ ÎfiÛÌÔ˘ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ·ÓÙÈÎÂ›ÌÂÓ·‰È·Ú·ÁÌ¿ÙÂ˘ÛË˜, ·ÓÙÈÎÂ›ÌÂÓ· ‰È·Ì¿¯Ë˜ ÙˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ ‰˘Ó¿ÌÂˆÓ Ô˘ ÙÔÓ ·Ô-

35OÈ ÎÔÈÓˆÓÈÎ¤˜ Ù¿ÍÂÈ˜ ˆ˜ ıÂˆÚËÙÈÎfi Î·È ÔÏÈÙÈÎfi ‰È·Î‡‚Â˘Ì·

ÙÂÏÔ‡Ó ÂÂÈ‰‹ ·ÎÚÈ‚Ò˜ ˘·ÎÔ‡Ô˘Ó ÛÂ Ú·ÎÙÈÎ¤˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›Â˜ Ô˘ Â›Ó·È ÚÔÛ·Ó·ÙÔ-ÏÈÛÌ¤ÓÂ˜ ÛÙËÓ ·Ú·ÁˆÁ‹ ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ ·ÔÙÂÏÂÛÌ¿ÙˆÓ. ∂› Ï¤ÔÓ ÔÈ ·Ó··Ú·ÛÙ¿-ÛÂÈ˜ Ô˘ ¤¯Ô˘ÌÂ ÁÈ· ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· Û˘Ì‚¿ÏÔ˘Ó ÛÙËÓ ·Ú·ÁˆÁ‹ ·˘ÙÔ‡ Ô˘ÂÚÈÁÚ¿ÊÔ˘Ó, ‰ËÏ·‰‹ ÛÙËÓ ·Ú·ÁˆÁ‹ ÙË˜ ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎ‹˜ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜, ÂÓÒÔÈ Î·ÙËÁÔÚ›Â˜ ıÂÛÌÔıÂÙÔ‡Ó ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·, ÙËÓ Î¿ÓÔ˘Ó Ó· ˘¿Ú¯ÂÈ Ì¤Ûˆ ÙË˜·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÔÔ›ËÛË˜ Ô˘ ·ÛÎÂ› Ô ÏfiÁÔ˜ Î·È ¤ÙÛÈ ÂËÚÂ¿˙Ô˘Ó Î·È ÌÔÚÊÒÓÔ˘Ó ÙÈ˜·Ó··Ú·ÛÙ¿ÛÂÈ˜ Ì·˜ ÁÈ· ÙÔÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi ÎfiÛÌÔ.

°È· ÙÔ ÏfiÁÔ ·˘Ùfi Ë ¿ÏË ÁÈ· ÙÈ˜ ÎÔÈÓˆÓÈÎ¤˜ Ù·ÍÈÓÔÌ‹ÛÂÈ˜, Ë ¿ÏË ÁÈ· ÙË ‰È·-Ù‹ÚËÛË Ë ÙËÓ ·Ó·ÙÚÔ‹ ÙˆÓ ·Ô‰ÂÎÙÒÓ ‰È·ÈÚ¤ÛÂˆÓ ÌÂÙ·Í‡ ÙˆÓ Ù¿ÍÂˆÓ, ÙË ‰È·-Ù‹ÚËÛË Ë ÙÔ ÌÂÙ·Û¯ËÌ·ÙÈÛÌfi ÙˆÓ Û˘ÛÙËÌ¿ÙˆÓ Î·Ù¿Ù·ÍË˜, ‰È·Î‡‚Â˘Ì· ÙË˜ ÂÛˆ-ÙÂÚÈÎ‹˜ ¿ÏË˜ Ì¤Û· ÛÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi ÙˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ ÂÈÛÙËÌÒÓ, Â›Ó·È ÌÈ· Î·ıÔÚÈ-ÛÙÈÎ‹ ‰È¿ÛÙ·ÛË ÙË˜ ¿ÏË˜ ÙˆÓ Ù¿ÍÂˆÓ ÛÙÔ ÔÏÈÙÈÎfi Â‰›Ô. ¡ÔÔ‡ÌÂÓË ÛÙË Û˘ÁÎÂ-ÎÚÈÌ¤ÓË ÂÚ›ÙˆÛË ˆ˜ Ë ‰È·Ì¿¯Ë ÙˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ ˘ÔÎÂÈÌ¤ÓˆÓ Ô˘ ‰ÈÂÎ‰ÈÎÔ‡Ó‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÔ‡˜ ÙÚfiÔ˘˜ Ù·ÍÈÓfiÌËÛË˜ ÙÔ˘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ ÎfiÛÌÔ˘ Î·È Û˘Á¯ÚfiÓˆ˜ ‰È·-ı¤ÙÔ˘Ó ¿ÓÈÛË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· ÛÙËÓ ÂÈ‚ÔÏ‹ ÙˆÓ ÓfiÌÈÌˆÓ Î·ÙËÁÔÚÈÔÔÈ‹ÛÂˆÓ, ·Ú·-ÛÙ¿ÛÂˆÓ ÙÔ˘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ ÎfiÛÌÔ˘. ∏ fiÔÈ· Û˘˙‹ÙËÛË ÁÈ· ÙÈ˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ¤˜ ¤ÓÓÔÈ-Â˜ ÙË˜ «Ù¿ÍË˜» «ÙË˜ ‰ÔÌ‹˜» Î.Ï.. ÂÁÁÚ¿ÊÂÙ·È ÏÈÁfiÙÂÚÔ Ë ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ¿ÌÂÛ· ÛÂÎ˘Ú›·Ú¯Ô˘˜ Ë ÌË ÔÏÈÙÈÎÔ‡˜ Û˘Û¯ÂÙÈÛÌÔ‡˜ ‰‡Ó·ÌË˜, ·ÔÎÚ˘ÛÙ·ÏÏˆÌ¤ÓÔ˘˜ ÛÙËÛ˘ÁÎ˘Ú›· Ô˘ ÚÔÛ·ıÔ‡Ó ÛÂ ‰Â‰ÔÌ¤ÓÂ˜ Û˘ÁÎ˘Ú›Â˜ Ó· Î¿ÓÔ˘Ó Ó· ˘¿ÚÍÂÈ Ë Ó·Ê·ÓÂ› ˆ˜ ·Ó‡·ÚÎÙÔ ·˘Ùfi Ô˘ ˘¿Ú¯ÂÈ, ÌÂ Â›‰ÈÎÔ ·ÓÙÈÎÂ›ÌÂÓÔ ÙÔÓ ÌÂÙ·Û¯ËÌ·ÙÈ-ÛÌfi Ë ÙËÓ ‰È·Ù‹ÚËÛË ÙÔ˘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ ÎfiÛÌÔ˘ ˆ˜ ¤¯ÂÈ. √È ˘fi Î˘ÚÈ·Ú¯›· ÎÔÈÓˆÓÈ-Î¤˜ Ù¿ÍÂÈ˜, ·˘Ù¤˜ Ô˘ ‰ÈÂÎ‰ÈÎÔ‡Ó ÌÈ· ¿ÏÏË ı¤ÛË ÛÙÔÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi Î·Ù·ÌÂÚÈÛÌfi ÙË˜ÂÚÁ·Û›·˜ Î·È ÙË˜ Î·Ù·ÓÔÌ‹˜ ÙÔ˘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ ÏÔ‡ÙÔ˘ ÂÂÍÂÚÁ¿˙ÔÓÙ·È ‰È·ÓÔËÙÈÎ¿ÂÚÁ·ÏÂ›· ÚÔÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ Ó· Î·Ù·ÓÔ‹ÛÔ˘Ó Î·È Ó· ÂÚÌËÓÂ‡ÛÔ˘Ó ÙÔÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi ÎfiÛÌÔÎ·È ÙË ı¤ÛË ÙÔ˘˜ Û ·˘ÙfiÓ ÂÓÒ Û˘Á¯ÚfiÓˆ˜ ‰È·Ú·ÁÌ·ÙÂ‡ÔÓÙ·È ÙËÓ ·Ó·ÁÓÒÚÈÛË ËÙËÓ ·Ó·‰È·Ù‡ˆÛË ÙˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ Ù·˘ÙÔÙ‹ÙˆÓ Ô˘ ·ÔÎÚ‡ÙÔÓÙ·È Ë Û˘ÛÎÔÙ›˙Ô-ÓÙ·È ·fi ÙÈ˜ ÓfiÌÈÌÂ˜ ‰È·ÈÚ¤ÛÂÈ˜ ÙÔ˘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ ÎfiÛÌÔ˘. ™‹ÌÂÚ· Ë ÂÁÎ·Ù¿ÏÂÈ„Ë ÙË˜Ù·ÍÈÎ‹˜ ÔÙÈÎ‹˜ ÛÙËÓ ·Ó¿ÁÓˆÛË ÙÔ˘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ ÎfiÛÌÔ˘ Â›Ó·È ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÙË˜·‰˘Ó·Ì›·˜ ÙˆÓ Î˘ÚÈ·Ú¯Ô‡ÌÂÓˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ Ù¿ÍÂˆÓ, ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ÔÈ ÎÔÈ-ÓˆÓÈÎ¤˜ ÂÌÂÈÚ›Â˜ Î·È ÔÈ ÎÔÈÓˆÓÈÎ¤˜ Ù·˘ÙfiÙËÙÂ˜ ‰ÂÓ ·Ó·ÁÓˆÚ›˙ÔÓÙ·È ÛÙÈ˜ ·Ô‰Â-ÎÙ¤˜ ‰È·ÈÚ¤ÛÂÈ˜ ÙÔ˘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ ÎfiÛÌÔ˘, Ó· ÓÔÌÈÌÔÔÈ‹ÛÔ˘Ó ÙÔ ·›ÙËÌ· ÁÈ· ÙÔ ÌÂÙ·-Û¯ËÌ·ÙÈÛÌfi ÙË˜ ÎÔÈÓˆÓ›·˜ Î·È ÙËÓ ·Ó·Î·Ù·ÓÔÌ‹ ÙÔ˘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ ÏÔ‡ÙÔ˘, ÓÔÌÈ-ÌÔÔÈÒÓÙ·˜ Û˘Á¯ÚfiÓˆ˜ ÌÈ· ‰È·›ÚÂÛË-·Ó¿ÁÓˆÛË ÙÔ˘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ ÎfiÛÌÔ˘ Ô˘ Î·ıÈ-ÛÙ¿ ‰È·˘Á¤ÛÙÂÚÂ˜ ÙÈ˜ Û˘Óı‹ÎÂ˜ ¿ÛÎËÛË˜ Î·È ·Ó··Ú·ÁˆÁ‹˜ ÙË˜ Î˘ÚÈ·Ú¯›·˜.


∏ ∞¡∞¢∂π•∏ ∆∏™ ∆∞•π∫∏™ √¶∆π∫∏™ ™∆π™ ¢À∆π∫∂™ ∫√π¡ø¡π∂™

Ÿˆ˜ Â›Ó·È ÁÓˆÛÙfi, Ë ¤ÓÓÔÈ· ÙË˜ ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹˜ Ù¿ÍË˜ ÂÓÙ¿¯ıËÎÂ ÛÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹ÛÎ¤„Ë ÚÈÓ ·fi ÙÔÓ ∫¿ÚÔÏÔ ª¿ÚÍ. ∏ Ï¤ÍË Ù¿ÍË ÌÂ ÙË ÌÔÓÙ¤ÚÓ· ÛËÌ·Û›· ÙË˜¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ıËÎÂ ÛÙËÓ °·ÏÏ›· ·fi ÙÔÓ 18Ô ·ÈÒÓ· ÂÓÒ ÛÙËÓ ª. µÚÂÙ·Ó›· ÔÈÎÔ-ÓÔÌÔÏfiÁÔÈ fiˆ˜ Ô ƒÈÎ¿ÚÓÙÔ Î·È Ô ÕÓÙ·Ì ™Ì›ı ¯ÚËÛÈÌÔÔ›ËÛ·Ó ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· ÙË˜ ÎÔÈ-ÓˆÓÈÎ‹˜ Ù¿ÍË˜. ™ÙËÓ °·ÏÏ›· Ô fiÚÔ˜ Ù¿ÍË ÂÚÈ¤¯ÂÙ·È ÛÙËÓ ∂ÁÎ˘ÎÏÔ·›‰ÂÈ·, ÚÈÓÙËÓ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË Î·È ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È ·fi Û˘ÁÁÚ·ÊÂ›˜ fiˆ˜ Ô Quesnay, Ô Turgot‹ Ô Necker (Desbrousses, Peloille, 1996, Portis, 1988). ™Â ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎfi ‚·ıÌfiÔÈ Û˘ÁÁÚ·ÊÂ›˜ ·˘ÙÔ› ÔÚ›˙Ô˘Ó ÙÈ˜ Ù¿ÍÂÈ˜ ÛÂ Û¯¤ÛË ÌÂ ÙÔ ÚfiÏÔ ÙÔ˘˜ ÛÙËÓ ·Ú·ÁˆÁ‹ÙÔ˘ ÏÔ‡ÙÔ˘ Î·È ÙË˜ Û¯¤ÛË˜ ÙÔ˘˜ ÌÂ ÙËÓ È‰ÈÔÎÙËÛ›·. ∆Ô ı¤Ì· ÙˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓÙ¿ÍÂˆÓ Â›Ó·È ·ÚÒÓ ÌÂ ÙÔÓ ›‰ÈÔ ÙÚfiÔ Î·È ÛÙË °·ÏÏÈÎ‹ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË. √ ÔÚÈÛÌfi˜·˘Ùfi˜ ı· ‰È·ÊÔÚÔÔÈËıÂ› ÛÙËÓ Û˘Ó¤¯ÂÈ· Î·È ÛÙ·‰È·Î¿ ÔÈ ÎÔÈÓˆÓÈÎ¤˜ ·ÓÙÈÊ¿ÛÂÈ˜ÙÔ˘ ÌÔÓÙ¤ÚÓÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ ( ÂÚÁ·Û›·-ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ) ı· Ì˘ÛÙÈÎÔÔÈËıÔ‡Ó Î·È ÛÙËÓ ı¤ÛËÙÔ˘˜ ı· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈËıÔ‡Ó ÔÚÈÛÌÔ› ÌÂ fiÚÔ˘˜ ÈÂÚ·Ú¯›·˜, ÂÈÛÔ‰‹Ì·ÙÔ˜, ÛÙÚˆÌ¿ÙˆÓ,ÂÍÔ˘Û›·˜, ÁÔ‹ÙÚÔ˘, ÌfiÚÊˆÛË˜, ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹˜ Î·Ù¿ÛÙ·ÛË˜ Î.Ï.. ∂Í·›ÚÂÛË ÛÙÔ·Ú·¿Óˆ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó Ù· ÚÂ‡Ì·Ù· ÙÔ˘ ÛÔÛÈ·ÏÈÛÌÔ‡ Î·È ÙÔ˘ Ì·ÚÍÈÛÌÔ‡. ∏ ·ÛÙÈÎ‹Ù¿ÍË ·fi ÙË ÛÙÈÁÌ‹ Ô˘ ÂÁÎ·Ù¤ÛÙËÛÂ ÙËÓ ÂÍÔ˘Û›· ÙË˜ ı· ·ÚÓËıÂ› ÙËÓ ‡·ÚÍË ÙˆÓÙ¿ÍÂˆÓ Î·È ÌÂ ÙËÓ ÊÈÏÂÏÂ‡ıÂÚË ıÂˆÚ›· ÙÔ˘ Û˘Ì‚ÔÏ·›Ô˘ ÙË˜ ·ÁÔÚ¿˜ Î·È ÙË˜ ‰È·ÙÔ˘ ÓfiÌÔ˘ ÈÛfiÙËÙ·˜ ÙˆÓ ·ÙfiÌˆÓ ÂÈ‰ÈÒÎÂÈ Ó· ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÂÈ ˆ˜ ›Û· ·˘Ù¿ Ô˘ ÛÙËÓÚ·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· Â›Ó·È ¿ÓÈÛ· (Pincon, Pincon-Charlot, 1996). ÕÏÏˆÛÙÂ ·fi ÙËÛÙÈÁÌ‹ Ô˘ ÔÈ fiÚÔÈ ¿ÛÎËÛË˜ Î·È ·Ó··Ú·ÁˆÁ‹˜ ÙË˜ Î˘ÚÈ·Ú¯›·˜ ÙË˜ ·ÛÙÈÎ‹˜ Ù¿ÍË˜ÂÂ‚Ï‹ıËÛ·Ó, Ë ·ÛÙÈÎ‹ Ù¿ÍË ÛÂ ·ÓÙ›ıÂÛË ÌÂ ÙÈ˜ Î˘ÚÈ·Ú¯Ô‡ÌÂÓÂ˜ Ù¿ÍÂÈ˜ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ·Ó¿ÁÎË ÌÈ·˜ ıÂˆÚ›·˜ ÁÈ· Ó· ˘¿ÚÍÂÈ. ªÔÚÂ› Ó· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ‹ÛÂÈ ˆ˜ Ù¿ÍË ÔÚÁ·Óˆ-Ì¤ÓË Î·È Ì¿¯ÈÌË ÌÂ ‚¿ÛË ÌÈ· ·ÎÚÈ‚‹ ÚfiÛÏË„Ë ÙÔ˘ Û˘ÌÊ¤ÚÔÓÙÔ˜ ÙË˜ ¯ˆÚ›˜ Ó· ÙË˜¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È ÌÈ· ıÂˆÚ›· ÙË˜ ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹˜ ÙË˜ Î·Ù¿ÛÙ·ÛË˜, ¯ˆÚ›˜ ÙË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈÎ‹ ·Ó¿-ÁÎË Ó· ·ÔÛ·ÊËÓ›ÛÂÈ ÁÈ· ÙÔÓ Â·˘Ùfi ÙË˜ ÙÈ Ù‡Ô ÎÔÈÓˆÓ›·˜ ‹ ÙÈ È‰È·›ÙÂÚÔ˘˜ ıÂÛÌÔ‡˜ÂÈı˘ÌÂ› (∫Ï¿Ô˘˜, 1983: Û. 170-174). ∞ÓÙ›ıÂÙ· ÔÈ Î˘ÚÈ·Ú¯Ô‡ÌÂÓÂ˜ Ù¿ÍÂÈ˜ ÔÊÂ›-ÏÔ˘Ó Ó· ·Ú¿ÍÔ˘Ó ÌÈ· ıÂˆÚ›· ÙË˜ ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹˜ ÙÔ˘˜ Î·Ù¿ÛÙ·ÛË˜ Î·È ÙË˜ ÂÌÂÈÚ›·˜ÙÔ˘˜ ÁÈ· Ó· ˘¿ÚÍÔ˘Ó ÎÔÈÓˆÓÈÎ¿, ÔÊÂ›ÏÔ˘Ó Ó· Î·Ù·ÓÔ‹ÛÔ˘Ó ıÂˆÚËÙÈÎ¿ Ì¤ÛˆÛ˘ÛÙËÌ·ÙÈÎÒÓ ·ÈÙÈ·ÎÒÓ ıÂˆÚÈÒÓ ÙË˜ ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹˜ ˙ˆ‹˜, ˆ˜ Ë ıÂÛÌÔıÂÙËÌ¤ÓË ÈÛfi-ÙËÙ· Û‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙËÓ ÔÔ›· Î¿ıÂ Ì¤ÏÔ˜ ÙË˜ ÎÔÈÓˆÓ›·˜ ¤¯ÂÈ Ù· ›‰È· ‰ÈÎ·ÈÒÌ·Ù·Î·È ÙÈ˜ ›‰ÈÂ˜ ÂÏÂ˘ıÂÚ›Â˜ ÌÂ ÔÔÈÔ‰‹ÔÙÂ ¿ÏÏÔ, ÌÂÙ·ÙÚ¤ÂÙ·È ÛÂ Ú·ÁÌ·ÙÈÎ‹ ·ÓÈÛfi-ÙËÙ·. √È Î˘ÚÈ·Ú¯Ô‡ÌÂÓÂ˜ Ù¿ÍÂÈ˜ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· Û¯ËÌ·Ù›ÛÔ˘Ó ÙÈ˜ ·ÓÙÈÏ‹„ÂÈ˜ ÙÔ˘ ÙÈÂ›Ó·È Û˘ÌÊ¤ÚÔÓ ÙÔ˘˜, ÌfiÓÔ Ì¤Û· ·fi ÂÚ›ÏÔÎÂ˜ ‰È·ÏÔÁÈÎ¤˜ ‰È·‰ÈÎ·Û›Â˜ ÚÔÎÂÈ-Ì¤ÓÔ˘ Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÔ˘Ó ÙÈ˜ ‰ÔÌÈÎ¤˜ ·Û¿ÊÂÈÂ˜ ÛÙËÓ ÚfiÛÏË„Ë ÙÔ˘ Û˘ÌÊ¤ÚÔÓÙÔ˜


ÙÔ˘˜ Ô˘ Â›Ó·È ÂÁÁÂÓÂ›˜ ÛÙÈ˜ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎ¤˜ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈÎ¤˜ Û˘Óı‹ÎÂ˜ ÙÔ˘˜. ™Â ·ÓÙ›ıÂ-ÛË ÌÂ ÙÈ˜ Î˘Ú›·Ú¯Â˜ Ù¿ÍÂÈ˜ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ÙÔ Û˘ÌÊ¤ÚÔÓ Â›Ó·È ÛÙ·ıÂÚ¿ ÂÁÎ·ıÈ‰Ú˘Ì¤-ÓÔ Î·È ‰‡ÛÎÔÏÔ Ó· ·Ú·‚ÏÂÊıÂ› ‹ Ó· ‰È·ÛÙÚÂ‚ÏˆıÂ›.

√ Ì·ÚÍÈÛÌfi˜ ˆ˜ ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹ ıÂˆÚ›· ÚÔÛ¤ÊÂÚÂ ÂÚÁ·ÏÂ›· ÌÂ Ù· ÔÔ›· ÔÈ Î·Ù·-ÈÂÛÌ¤ÓÂ˜ Ù¿ÍÂÈ˜ ÌfiÚÂÛ·Ó Ó ·Ó·Ù‡ÍÔ˘Ó ÌÈ· ıÂˆÚ›· ÙË˜ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎ‹˜ ÙÔ˘˜ ÂÎÌÂ-Ù¿ÏÏÂ˘ÛË˜ Î·È Ó· ‰ÈÂÎ‰ÈÎ‹ÛÔ˘Ó ÙËÓ ·Ó·ÁÓÒÚÈÛË ÙÔ˘˜ ˆ˜ Ù¿ÍË, Ë ÂÚÁ·ÙÈÎ‹ Ù¿ÍË.∏ Ì·ÚÍÈÎ‹ ıÂˆÚ›· ÙË˜ ÂÎÌÂÙ¿ÏÏÂ˘ÛË˜ Â¤ÙÚÂ„Â ÛÙÔ ¿ÌÔÚÊÔ Ï‹ıÔ˜ ÙˆÓ Î·Ù·-ÈÂÛÌ¤ÓˆÓ ÂÚÁ·ÙÒÓ Ó· ˘¿ÚÍÔ˘Ó ÎÔÈÓˆÓÈÎ¿ ˆ˜ Ù¿ÍË Ì¤Ûˆ ÙˆÓ ÔÏÈÙÈÎÒÓ Î·ÈÂ·ÁÁÂÏÌ·ÙÈÎÒÓ ÙÔ˘˜ ÔÚÁ·ÓÒÛÂˆÓ, Ó· ‰È·Ù˘ÒÛÔ˘Ó ÌÈ· ıÂÙÈÎ‹ ·Ú¿ÛÙ·ÛË ÙË˜Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜ ÙÔ˘˜ Î·È ÙÔ˘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ ÙÔ˘˜ ÚfiÏÔ˘ Î·È Ó· ÔÈÎÔ‰ÔÌ‹ÛÔ˘Ó ıÂÛÌÔ‡˜,ÎÔÈÓˆÓÈÎ¤˜ Û¯¤ÛÂÈ˜ Î·È ÔÏÈÙÈÛÌfi Ô˘ ˘ÔÓfiÌÂ˘Û·Ó Ë ¤ıÂÛ·Ó ÛÂ ·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÛË ÙÈ˜Î˘Ú›·Ú¯Â˜ Î·ÙËÁÔÚÈÔÔÈ‹ÛÂÈ˜ ÌÂ ÙÈ˜ ÔÔ›Â˜ Â›Ó·È ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓË Ë ÔÈÎÔÓÔÌÈÎ‹ Î·ÈÎÔÈÓˆÓÈÎ‹ ˙ˆ‹. ∏ ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓË ¤ÙÛÈ ÂÚÁ·ÙÈÎ‹ Ù¿ÍË Î·Ù¿ÊÂÚÂ fi¯È Ó· Î¿ÓÂÈ Ú·Á-Ì·ÙÈÎfiÙËÙ· ÙÔ ·Ú¯ÈÎfi fiÓÂÈÚÔ ÙË˜ ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹˜ ÈÛfiÙËÙ·˜, Ô‡ÙÂ Ó· ·Ó·ÙÚ¤„ÂÈ ÙÈ˜‰ÔÌ¤˜ ÙË˜ Î·ÈÙ·ÏÈÛÙÈÎ‹˜ ÂÎÌÂÙ¿ÏÏÂ˘ÛË˜ ·ÏÏ¿ Ó· Î¿ÓÂÈ ÔÚ·Ù‹ Î·È ˘ÔÏÔÁ›ÛÈÌË ÙË‰ÈÎ‹ ÙË˜ Û˘ÏÏÔÁÈÎ‹ Ù·˘ÙfiÙËÙ·, Ó· ÂÈ‚¿ÏÏÂÈ ÌÈ· ·ÓÙ›ÏË„Ë ÙÔ˘ Û˘ÌÊ¤ÚÔÓÙÔ˜ Ô˘·ÌÊÈÛ‚ËÙÔ‡ÛÂ ÙÈ˜ ÊÈÏÂÏÂ‡ıÂÚÂ˜ Î·ÙËÁÔÚÈÔÔÈ‹ÛÂÈ˜ Î·È Î·ıÈÛÙÔ‡ÛÂ ÔÚ·Ù‹ ·ÏÏ¿Î·È Û˘Á¯ÚfiÓˆ˜ ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÎ‹ ÙËÓ Ù·ÍÈÎfiÙËÙ· ÙˆÓ ÌÔÓÙ¤ÚÓˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÒÓ.

∏ ÔÏÈÙÈÎ‹ ÛÙÚ·ÙËÁÈÎ‹ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛË˜ ÙÔ˘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ ˙ËÙ‹Ì·ÙÔ˜ ÌÂ ‚¿ÛË ÙÔÓÓÔÌÈÌÔÔÈËÌ¤ÓÔ ¤ÏÂÁ¯Ô ÙË˜ ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹˜ ·ÓÈÛfiÙËÙ·˜, ÎÏËÚÔÓÔÌÈ¿ ÙË˜ ÔÔ›·˜ ˘‹Ú-Í·Ó Ù· ÎÚ¿ÙË ÚfiÓÔÈ·˜ ÛÙÈ˜ Â˘Úˆ·˚Î¤˜ ·ÏÏ¿ Î·È ÛÙÈ˜ ¿ÏÏÂ˜ ÚÔËÁÌ¤ÓÂ˜ Î·ÈÙ·-ÏÈÛÙÈÎ¤˜ ¯ÒÚÂ˜, ‹ÚÂ ˘ fi„ÈÓ ÙË˜-¯ˆÚ›˜ ¿ÓÙ· Ó· ‰ËÏÒÓÂÙ·È ÚËÙ¿- ÂÎÂ›ÓÂ˜ ÙÈ˜ ÎÔÈ-ÓˆÓÈÎ¤˜ ‰È·ÈÚ¤ÛÂÈ˜ Î·È Î·ÙËÁÔÚÈÔÔÈ‹ÛÂÈ˜ Ô˘ ·Ó·‰Â›¯ıËÎ·Ó ·fi ÙËÓ ‡·ÚÍË -ÔÈÎÔÓÔÌÈÎ‹, ÔÏÈÙÈÎ‹, ÔÏÈÙÈÛÌÈÎ‹, ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹, Û˘Ì‚ÔÏÈÎ‹,- ÙË˜ ÂÚÁ·ÙÈÎ‹˜ Ù¿ÍË˜. ∏ÈÛÙÔÚÈÎ‹ ‰È·‰ÈÎ·Û›· Ì¤Ûˆ ÙË˜ ÔÔ›·˜ ÙÔ ÎÚ¿ÙÔ˜ ı· ·Ú¤Ì‚ÂÈ ÛÙËÓ ·ÁÔÚ¿ ÂÚÁ·-Û›·˜ ÁÈ· Ó· ‰È·ÌÔÚÊÒÛÂÈ Ù·ÍÈÎÔ‡˜ Û˘Û¯ÂÙÈÛÌÔ‡˜ Â˘ÓÔ˚ÎfiÙÂÚÔ˘˜ ÚÔ˜ ÙÈ˜ ‰˘Ó¿ÌÂÈ˜ÙÈ˜ ÂÚÁ·Û›·˜ ‹Ù·Ó ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· Î·È ÙË˜ ·Ó¿‰ÂÈÍË˜ ·fi ÙÈ˜ ‰˘Ó¿ÌÂÈ˜ ÙË˜ ÂÍ·ÚÙËÌ¤-ÓË˜ ÂÚÁ·Û›·˜ ÙË˜ ‰ÔÌÈÎ‹˜ ·ÓÈÛfiÙËÙ·˜ ÂÚÁ·Û›·˜-ÎÂÊ·Ï·›Ô˘, ˆ˜ ÂÁÁÂÓÔ‡˜ ÛÙÔÔÈÎÔÓÔÌÈÎfi Û‡ÛÙËÌ· ·Ú¿ Î·È ÂÓ¿ÓÙÈ· ÛÙË ‰È·ÛÊ¿ÏÈÛË ÙˆÓ ``·ÙÔÌÈÎÒÓ ÂÏÂ˘ıÂ-ÚÈÒÓ`` ¿Óˆ ÛÙÈ˜ ÔÔ›Â˜ ıÂÌÂÏÈÒÓÂÙ·È Ë ·ÙÔÌÈÎ‹ Û‡Ì‚·ÛË ÂÚÁ·Û›·˜. ∆Ô ÌÔÓÙ¤ÏÔÎÔÈÓˆÓÈÎ‹˜ ¤ÓÙ·ÍË˜ ÙË˜ ÂÍ·ÚÙËÌ¤ÓË˜ ÂÚÁ·Û›·˜ Ô˘ ÛÙ·‰È·Î¿ ÔÈÎÔ‰ÔÌ‹ıËÎÂ ‚·Û›-ÛıËÎÂ ÛÙËÓ ·Ó·ÁÓÒÚÈÛË ÙË˜ Ù·ÍÈÎfiÙËÙ·˜ ÙˆÓ ÌÔÓÙ¤ÚÓˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÒÓ Î·È ÙË˜ ·Ó¿-ÁÎË˜ ÂÏ¤Á¯Ô˘ ÙË˜. ∏ ÎÚ·ÙÈÎ‹ ·Ú¤Ì‚·ÛË Û˘Ì˘ÎÓÒÓÔÓÙ·˜ ÌÈ· ÔÚÈÛÌ¤ÓË ÈÛÔÚÚÔ-›· ÛÙÈ˜ Û¯¤ÛÂÈ˜ ÎÂÊ·Ï·›Ô˘ ÂÚÁ·Û›·˜ ·ÔÎÚ˘ÛÙ¿ÏÏˆÛÂ ÌÂ ÙË ÛÂÈÚ¿ ÙË˜ ÌÈ· ‰È·-Ù·ÍÈÎ‹ ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹ Û˘ÌÌ·¯›· Ë ÔÔ›· Â¤‚·ÏÏÂ ˆ˜ Û·Ê‹ ÔÏÈÙÈÎ‹ ÛÙÚ·ÙËÁÈÎ‹ ÙËÓ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛË ÙÔ˘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ ˙ËÙ‹Ì·ÙÔ˜ Ì¤Û· ·Ô ÙËÓ ˘ÈÔı¤ÙËÛË Î¿ÔÈˆÓ ‚·ı-


ÌÒÓ ÈÛfiÙËÙ·˜, ÛÙË ‚¿ÛË ÂÓfi˜ ÎÔÈÓ¿ ·Ô‰ÂÎÙÔ‡, Ì›ÓÈÌÔ˘Ì ÂÈ¤‰Ô˘ ‰È·‚›ˆÛË˜ Î·ÈÂ˘ËÌÂÚ›·˜. ∏ ·Ó¿ÁÎË ÂÏ¤Á¯Ô˘ ÙˆÓ Ù·ÍÈÎÒÓ ·ÓÙ·ÁˆÓÈÛÌÒÓ ·ÔÙ¤ÏÂÛÂ ¤Ó·Ó ·fiÙÔ˘˜ ıÂÌÂÏÈÒ‰ÂÈ˜ ÛÙfi¯Ô˘˜ ÙÔ˘ ÔÚ¿Ì·ÙÔ˜ Ô˘ Ô ∞. ª¿ÚÛ·Ï ‰È·Ù‡ˆÛÂ ÙÔ 1873ÛÙÔ ‰ÔÎ›ÌÈÔ ÙÔ˘ ÌÂ Ù›ÙÏÔ «∆Ô Ì¤ÏÏÔÓ ÙˆÓ ÂÚÁ·ÙÈÎÒÓ Ù¿ÍÂˆÓ», ˆ˜ ÙÔ ·›ÙËÌ· «Î¿ıÂ¿ÓÙÚ·˜ (ÂÚÁ¿ÙË˜) Ó· Á›ÓÂÈ ¤Ó·˜ Î‡ÚÈÔ˜» ( Marshall, Bottomore, 1995, Û. 37, LeGoff, 1985).

µÂ‚·›ˆ˜ Ë ÔÏÈÙÈÎ‹ ÛÙÚ·ÙËÁÈÎ‹ ÙÔ˘ Û¯ÂÙÈÎÔ‡ ÂÏ¤Á¯Ô˘ ÙË˜ Ù·ÍÈÎ‹˜ ·ÓÈÛfiÙËÙ·˜,¤ÁÈÓÂ Î˘Ú›·Ú¯Ë ÔÏÈÙÈÎ‹ ÛÙÈ˜ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÂ˜ ‚ÈÔÌË¯·ÓÈÎ¤˜ ¯ÒÚÂ˜ ÙË˜ ‰‡ÛË˜ Î¿Ùˆ·fi ÙËÓ Â›‰Ú·ÛË ÔÏ˘‰È¿ÛÙ·ÙˆÓ ‰È·‰ÈÎ·ÛÈÒÓ- ÔÏÈÙÈÎÒÓ-ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÒÓ- ÊÈÏÔÛÔ-ÊÈÎÒÓ -ÂıÓÈÎÒÓ. ÀÈÔıÂÙ‹ıËÎÂ ˆ˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÔÏÈÙÈÎÒÓ ‰È·‰ÈÎ·ÛÈÒÓ Ô˘ ·ÔÙ‡-ˆÓ·Ó Î·È ÂÍ¤ÊÚ·˙·Ó ÌÈ· Â˘Ú‡ÙÂÚË Ù·ÍÈÎ‹ Û˘ÌÌ·¯›· ¿Óˆ ÛÂ ı¤Ì·Ù· Ô˘ ·Ú fiÙÈÂÍ¤ÊÚ·˙·Ó ÛÂ ¿ÓÈÛÔ˘˜ ‚·ıÌÔ‡˜ ÙÈ˜ ‰È¿ÊÔÚÂ˜ Ù·ÍÈÎ¤˜ ÌÂÚ›‰Â˜- ıÂˆÚ‹ıËÎ·Ó ˆ˜ÔÈÎÔ˘ÌÂÓÈÎ‹˜ ÛËÌ·Û›·˜ ÁÈ· fiÏË ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ›·. ŸÌˆ˜ Ë Ù·ÍÈÎ‹ ·ÓÙ›ÏË„Ë ÙÔ˘ ÎÔÈ-ÓˆÓÈÎÔ‡ ÎfiÛÌÔ˘ Ô˘ ‰È·fiÙÈÛÂ Î·È ÔÚÁ¿ÓˆÛÂ ÙÈ˜ ‰˘ÙÈÎ¤˜ ÎÔÈÓˆÓ›Â˜, Â›Ó·È ¿ÚÚËÎÙ·‰ÂÌ¤ÓË ÌÂ ÙË Û˘ÁÎÚfiÙËÛË ÙË˜ ÂÚÁ·ÙÈÎ‹˜ Ù¿ÍË˜ ˆ˜ Ù¿ÍË˜ Ô˘ Â¤‚·ÏÏÂ ÙËÓ ·Ó·-ÁÓÒÚÈÛË ÙË˜ Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜ ÙË˜ ÛÙÔ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi Â‰›Ô Î·È Î·Ù¤ÛÙËÛÂ ¤ÙÛÈ ÙÈ˜ Î·ÙËÁÔ-Ú›Â˜ ‰È·›ÚÂÛË˜ ÙÔ˘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ ÎfiÛÌÔ˘ ÔÏÈÙÈÎfi ‰È·Î‡‚Â˘Ì·. ™˘Á¯ÚfiÓˆ˜ Ë ÓÔÌÈ-ÌÔÔ›ËÛË ÙË˜ Ù·ÍÈÎ‹˜ ·ÓÙ›ÏË„Ë˜ ÙÔ˘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ ÎfiÛÌÔ˘ ÛÙÈ˜ ‰˘ÙÈÎ¤˜ ÎÔÈÓˆÓ›Â˜Â›Ó·È ÂÍ ›ÛÔ˘ ¿ÚÚËÎÙ· ‰ÂÌ¤ÓË ÌÂ ÙËÓ ÔÏÈÙÈÎ‹ ‚Ô‡ÏËÛË ÂÏ¤Á¯Ô˘ ÙˆÓ Ù·ÍÈÎÒÓ ·ÓÙ·-ÁˆÓÈÛÌÒÓ Ô˘ ·ÔÎÚ˘ÛÙ·ÏÏÒıËÎÂ Û ·˘Ù¤˜ ÌÂ ÙË ÌÔÚÊ‹ Û˘Ó·ÈÓÂÙÈÎÒÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓÛ˘Ì‚ÔÏ·›ˆÓ.

∏ ∂°∫∞∆∞§∂πæ∏ ∆∏™ ∆∞•π∫∏™ ∞¡∞§À™∏™

∏ ÂÁÎ·Ù¿ÏÂÈ„Ë ‹ Î·ÏÏ›ÙÂÚ· Ë ÂÚÈıˆÚÈÔÔ›ËÛË ÙË˜ Ù·ÍÈÎ‹˜ ÔÙÈÎ‹˜ ÙˆÓ ÎÔÈÓˆ-ÓÈÒÓ Ì·˜ Â›Ó·È ÓÔÌ›˙ˆ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ·, ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔ Û ¤Ó· ÌÂÁ¿ÏÔ ‚·ıÌfi, ÙË˜ ·Ó·ÙÚÔ-‹˜ ÙˆÓ ‰‡Ô ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓˆÓ ·Ú·Ì¤ÙÚˆÓ. ¢ËÏ·‰‹ ÙË˜ ÎÚ›ÛË˜ Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜ ÙË˜ÂÚÁ·ÙÈÎ‹˜ Ù¿ÍË˜, ÙË˜ Ù¿ÍË˜ Ô˘ ¤ıÂÛÂ Î·È ÓÔÌÈÌÔÔ›ËÛÂ ÙÔ Úfi‚ÏËÌ· ÙˆÓ Ù¿ÍÂˆÓÛÙÈ˜ Î·ÈÙ·ÏÈÛÙÈÎ¤˜ ÎÔÈÓˆÓ›Â˜ Î·È ÙË˜ ¤ÓÙÔÓË˜ Î¿Ì„Ë˜ ÙË˜ ÛÙÚ·ÙËÁÈÎ‹˜ ÂÏ¤Á¯Ô˘ÙˆÓ Ù·ÍÈÎÒÓ ·ÓÈÛÔÙ‹ÙˆÓ, ˆ˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÙË˜ Î˘ÚÈ·Ú¯›·˜ ÙÔ˘ ÓÂÔÊÈÏÂÏÂ˘ıÂÚÈ-ÛÌÔ‡.

∏ ÎÚ›ÛË Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜ ÙË˜ ÂÚÁ·ÙÈÎ‹˜ Ù¿ÍË˜

∏ ÎÚ›ÛË ÙË˜ ÂÚÁ·ÙÈÎ‹˜ Ù¿ÍË˜ Â›Ó·È ¤Ó· ÔÏ˘‰È¿ÛÙ·ÙÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ ÛÙÔ ÔÔ›Ô ‰ÂÓÌÔÚÒ Ó· ·Ó·ÊÂÚıÒ ·Ú¿ ÂÈÁÚ·ÌÌ·ÙÈÎ¿ Î·È ÂÈÏÂÎÙÈÎ¿. £· ¤ÏÂÁ· Û˘ÓÔÙÈÎ¿ fiÙÈ


Ë ÂÚÁ·ÙÈÎ‹ Ù¿ÍË Û‹ÌÂÚ· ·‰˘Ó·ÙÂ› Ó· ˘¿ÚÍÂÈ ˆ˜ ·˘ÙfiÓÔÌÔ ÔÏÈÙÈÎfi Î·È ÎÔÈÓˆÓÈ-Îfi ˘ÔÎÂ›ÌÂÓÔ, ·‰˘Ó·ÙÂ› Ó· ‰È·Ù˘ÒÛÂÈ ÌÈ· ÂÓ·ÏÏ·ÎÙÈÎ‹ ·Ó¿ÁÓˆÛË ÙÔ˘ ÎÔÈÓˆÓÈ-ÎÔ‡ ÎfiÛÌÔ˘, ·‰˘Ó·ÙÂ› Ó· Î·Ù·ÛÙ‹ÛÂÈ ÔÚ·Ùfi Î·È ˘ÔÏÔÁ›ÛÈÌÔ ÙÔ Û˘ÌÊ¤ÚÔÓ ÙˆÓÎ˘ÚÈ·Ú¯Ô‡ÌÂÓˆÓ Ù¿ÍÂˆÓ. ∆· ÛÙÔÈ¯Â›· Û˘ÓÔ¯‹˜ Ô˘ ÍÂ¯ÒÚÈ˙·Ó ÙÔ˘˜ ÂÚÁ·ÙÈÎÔ‡˜ÏËı˘ÛÌÔ‡˜ ¤¯Ô˘Ó ÛÔ‚·Ú¿ ˘ÔÓÔÌÂ˘ÙÂ› (ÙÚfiÔÈ ˙ˆ‹˜, Û˘ÏÏÔÁÈÎfiÙËÙ·, ÂÓfiÙËÙ·Î·ÙÔÈÎ›·˜ ÂÚÁ·Û›·˜) ÂÓÒ ÔÈ ÔÚÁ·ÓÒÛÂÈ˜ ÙË˜ ÂÚÁ·ÙÈÎ‹˜ Ù¿ÍË˜- Ù· ÂÚÁ·ÙÈÎ¿ ÎfiÌÌ·-Ù· Î·È ÔÈ Û˘Ó‰ÈÎ·ÏÈÛÙÈÎ¤˜ ÂÓÒÛÂÈ˜- ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È Î·È Ù· ›‰È· ÛÂ ÎÚ›ÛË ÂÎÚÔÛÒË-ÛË˜, ¯¿ÓÔ˘Ó ÙËÓ Â·Ê‹ ÙÔ˘˜ Î·È ÙËÓ ‰ËÌÔÙÈÎfiÙËÙ· ÙÔ˘˜ ÛÂ ÌÂÁ¿Ï· ÔÛÔÛÙ¿ ÙÔ˘ÂÚÁ·ÙÈÎÔ‡ ÎfiÛÌÔ˘. ∏ ·Ú·‰ÔÛÈ·Î‹ ÂÚÁ·ÙÈÎ‹ Ù¿ÍË - ·ÓıÚ·ÎˆÚ˘¯Â›·, ¯·Ï˘‚Ô˘Ú-ÁÂ›·, ÛÈ‰ËÚÔ˘ÚÁÂ›·, Ó·˘ËÁÂ›·,- Û˘ÚÚÈÎÓÒıËÎÂ, ÂÓÒ Ë Ó¤· ÂÚÁ·ÙÈÎ‹ Ù¿ÍË ÛÙÈ˜ÏÂÁfiÌÂÓÂ˜ ÌÂÙ·ÊÔÚÓÙÈÈÎ¤˜ ‚ÈÔÌË¯·Ó›Â˜ Â›Ó·È ÔÏ‡ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎ‹ (∏obsbawm,1995, Û. 386-410, Terrail, 1990)

√ÚÈÛÌ¤Ó· ·fi Ù· ÛÙÔÈ¯Â›· ÙË˜ ÎÚ›ÛË˜ ÂÎÚÔÛÒËÛË˜ Î·È Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜ ÙË˜ÂÚÁ·ÙÈÎ‹˜ Ù¿ÍË˜ ÛÙË ÛËÌÂÚÈÓ‹ Ê¿ÛË ÚÔÎ‡ÙÔ˘Ó ·fi ÙËÓ ›‰È· ÙËÓ ·Ó·‰È¿ÚıÚˆÛËÙÔ˘ ·Ú·ÁˆÁÈÎÔ‡ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜ Î·È ÙˆÓ ·Ó·ÁÎÒÓ ÙÔ˘. ¢ÂÓ ˘¿Ú¯Ô˘Ó È¿ ÔÈ ÌÂÁ¿ÏÂ˜‚ÈÔÌË¯·ÓÈÎ¤˜ fiÏÂÈ˜, ÔÈ ÌÂÁ¿ÏÂ˜ Î˘Ú›·Ú¯Â˜ ‚ÈÔÌË¯·Ó›Â˜, ÔÈ ÙÂÚ¿ÛÙÈÂ˜ ‚ÈÔÌË¯·ÓÈ-Î¤˜ ÂÁÎ·Ù·ÛÙ¿ÛÂÈ˜. ¢È·Ó‡Ô˘ÌÂ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ÙË˜ Â˘ÂÏÈÍ›·˜, ÙˆÓ Ó¤ˆÓ ÂÚÁ·ÛÈ·ÎÒÓÛ¯¤ÛÂˆÓ (Ministère du Travail, de l’ Emploi et de la Formation Professionnelle,1989). ŒÓ· fiÏÔ Î·È ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚÔ ÎÔÌÌ¿ÙÈ ÙÔ˘ ÂÚÁ·ÙÈÎÔ‡ ÏËı˘ÛÌÔ‡ ¤¯ÂÈ ÚÔ-ÛˆÚÈÓ‹ ··Û¯fiÏËÛË Î·È Á›ÓÂÙ·È ·ÚÔÛ¤Ï·ÛÙÔ ÛÙ· Û˘Ó‰ÈÎ¿Ù·. ∏ ‰È·‰ÈÎ·Û›·Û˘ÏÏÔÁÈÎÔÔ›ËÛË˜ ÙˆÓ ÂÙÂÚÔÁÂÓÒÓ Û˘ÌÊÂÚfiÓÙˆÓ ÙˆÓ ÂÚÁ·˙ÔÌ¤ÓˆÓ, ÚÔ¸fiıÂÛËÛ˘ÏÏÔÁÈÎ‹˜ ‰Ú¿ÛË˜, ¯¿ÓÂÈ ÌÂ ÙË ‰È¿‚ÚˆÛË ÙË˜ Î·ÓÔÓÈÎ‹˜ ÂÚÁ·ÛÈ·Î‹˜ Û¯¤ÛË˜ ÂÓ·fiÏÔ ·Ó·ÊÔÚ¿˜ Î·È ÂÓ· Ì¤ÛÔ Ù˘ÔÔ›ËÛË˜ ÙˆÓ fiÚˆÓ ÂÚÁ·Û›·˜ Î·È ·ÌÔÈ‚‹˜(Castel, 1995, ∆Ô˘Ù˙È·Ú¿ÎË˜, 1990). ∆· ·Ú·¿Óˆ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÔÚÈÛÌ¤Ó· ·fi Ù·ÛÙÔÈ¯Â›· ÎÚ›ÛË˜ ÙË˜ Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜ ÙË˜ ÂÚÁ·ÙÈÎ‹˜ Ù¿ÍË˜ Î·È Â›Ó·È Û›ÁÔ˘ÚÔ fiÙÈ ·Ú·-ÏÂ›ˆ ÔÏÏ¿ ¿ÏÏ· fiˆ˜ ÔÈ ÔÏÈÙÈÎ¤˜ Î·È È‰ÂÔÏÔÁÈÎ¤˜ Û˘Ó¤ÂÈÂ˜ ÙË˜ Î·Ù¿ÚÚÂ˘ÛË˜ÙÔ˘ ˘·ÚÎÙÔ‡ ÛÔÛÈ·ÏÈÛÌÔ‡, Ë ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹ ‰È¿‚ÚˆÛË Ô˘ ÚÔÎ·ÏÂ› Ë ·ÓÂÚÁ›· ÎÏ.∆· ·Ú·¿Óˆ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ˆ˜ Û˘Ó¤ÂÈ· ÙËÓ ÂÍ·Ê¿ÓÈÛË ÙË˜ ÂÚÁ·ÙÈÎ‹˜ Ù¿ÍË˜ ‹ ÔÙÈ‰ÂÓ Á›ÓÔÓÙ·È Ï¤ÔÓ ÂÚÁ·ÙÈÎ¤˜ ÎÈÓËÙÔÔÈ‹ÛÂÈ˜. ŸÌˆ˜ ÛÂ ÌÈ· ÁÂÓÈÎfiÙÂÚË Î·Ù¿ÛÙ·ÛË·ÔÛ‡ÓıÂÛË˜ Î·È ·ÔÓÔÌÈÌÔÔ›ËÛË˜ ÙˆÓ ıÂÛÌÈÎÒÓ ÌÔÚÊÒÓ ÙÔ˘ ÂÚÁ·ÙÈÎÔ‡ ÎÈÓ‹-Ì·ÙÔ˜ Î·È ÙË˜ ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓË˜ ¿ÏË˜ ÙˆÓ Ù¿ÍÂˆÓ ÚÔ‚¿ÏÏÂÈ ˆ˜ ·ÂÈÏ‹ ı· ¤ÏÂÁ·¯ÚËÛÈÌÔÔÈÒÓÙ·˜ Ù· ÏfiÁÈ· ÙÔ˘ ª·ÏÈÌ¿Ú «fi¯È Ë ÔÏÔÛ¯ÂÚ‹˜ ÂÍ¿ÏÂÈ„Ë ÙˆÓ ÎÔÈ-ÓˆÓÈÎÔÔÈÎÔÓÔÌÈÎÒÓ ·ÁÒÓˆÓ Î·È ÙˆÓ Û˘ÌÊÂÚfiÓÙˆÓ Ô˘ ÌÂÙ·ÊÚ¿˙Ô˘Ó, ·ÏÏ¿ Ë·ÒÏÂÈ· ÙË˜ ÔÏÈÙÈÎ‹˜ ÙÔ˘˜ ÎÂÓÙÚÈÎfiÙËÙ·˜, Ë ·ÔÚÚfiÊËÛË ÙÔ˘˜ Ì¤Û· ÛÙÔ Ï¤ÁÌ·ÌÈ·˜ ÔÏ‡ÌÔÚÊË˜ ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹˜ Û‡ÁÎÚÔ˘ÛË˜ Ô˘ ·Ú¿ ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Â›Ó·È ·ÓÙ·-¯Ô‡ ·ÚÔ‡Û·, ‰Â Û˘ÓÔ‰Â‡ÂÙ·È ·fi Î·ÌÈ¿ ÈÂÚ¿Ú¯ËÛË, ·fi Î·ÌÈ¿ ÔÚ·Ù‹ ‰È·›ÚÂÛË


ÙË˜ ÎÔÈÓˆÓ›·˜ ÛÂ ‰‡Ô ÛÙÚ·ÙfiÂ‰·, Î·Ì›· ‰È¿ÛÙ·ÛË ÛÂ ÙÂÏÂ˘Ù·›· ·Ó¿Ï˘ÛË ÚÔÛ-‰ÈÔÚÈÛÙÈÎ‹ Î·È ÙË˜ Û˘ÁÎ˘Ú›·˜ Î·È ÙË˜ ÂÍ¤ÏÈÍË˜» (ª·ÏÈÌ¿Ú, 1991, Û. 235-275).

∏ ÂÁÎ·Ù¿ÏÂÈ„Ë ÙˆÓ ÔÏÈÙÈÎÒÓ ÂÏ¤Á¯Ô˘ ÙÔ˘ Ù·ÍÈÎÔ‡ ·ÓÙ·ÁˆÓÈÛÌÔ‡.

™ÙË ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓË ·Ú¿ÁÚ·ÊÔ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍ· fiÙÈ ÔÈ ÌÔÓÙ¤ÚÓÂ˜ ÎÔÈÓˆÓ›Â˜ ÔÚÁ·ÓÒıË-Î·Ó ÌÂ ‚¿ÛË ÙËÓ ·Ó·ÁÓÒÚÈÛË ÙË˜ Ù·ÍÈÎfiÙËÙ¿˜ ÙÔ˘˜ Î·È ÙËÓ ·Ó¿ÁÎË ÂÏ¤Á¯Ô˘ ÙË˜.™‹ÌÂÚ· ÛÙËÓ ÔÚÂ›· ÚÔ˜ ÙË ·ÔÎ·ÏÔ‡ÌÂÓË ÌÂÙ·ÌÔÓÙ¤ÚÓ· ÎÔÈÓˆÓ›· ÔÈ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ›·ÓÙ·ÁˆÓÈÛÌÔ› ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ÛÂ Ó¤· ¤Í·ÚÛË. √È ‰˘ÙÈÎ¤˜ ÎÔÈÓˆÓ›Â˜ ·ÂÏÂ˘ıÂÚÒÓÔ˘ÓÂÎ Ó¤Ô˘ ÙÈ˜ Ù·ÍÈÎ¤˜ ·ÓÈÛfiÙËÙÂ˜ Î·È ÂÁÎ·Ù·ÏÂ›Ô˘Ó ÏÂÎÙÈÎ¿ Î·È ıÂÛÌÈÎ¿ ÙËÓ ÔÏÈÙÈ-Î‹ Î¿ÔÈˆÓ ‚·ıÌÒÓ ÈÛfiÙËÙ·˜ Ô˘ Â›¯·Ó Ì¤¯ÚÈ ÚfiÙÈÓÔ˜ ˘ÈÔıÂÙ‹ÛÂÈ. ∏ Û¯ÂÙÈÎ‹ÈÛÔÚÚÔ›· ‰‡Ó·ÌË˜ ÎÂÊ·Ï·›Ô˘ ÂÚÁ·Û›·˜ ¤¯ÂÈ ·Ó·ÙÚ·Â› ÂÓÒ Û˘Á¯ÚfiÓˆ˜ ‰È·Ù˘Ò-ÓÂÙ·È Î·È ÂÈ¯ÂÈÚÂ›Ù·È ÔÏÈÙÈÎ¿ Ë «·ÂÏÂ˘ı¤ÚˆÛË» ÙË˜ ·ÁÔÚ¿˜ ÂÚÁ·Û›·˜ ·fi ÙËÓ«·Ú·ÌÔÚÊˆÙÈÎ‹» Â›‰Ú·ÛË ÙË˜ ÎÚ·ÙÈÎ‹˜ ·Ú¤Ì‚·ÛË˜ (¶ÂÙÚ¿ÎË, 1997). ∏«·Î·Ì„›·» ÙË˜ ·ÁÔÚ¿˜ ÂÚÁ·Û›·˜ ÛÂ ·ÓÙÈ·Ú¿ıÂÛË ÌÂ ÙËÓ «Â˘ÂÏÈÍ›·» ÙË˜, Â›Ó·ÈÓÔËÙ‹ ˆ˜ ÙÔ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÙˆÓ ÓÔÌÈÎÒÓ ÚÔÛÙ·ÙÂ˘ÙÈÎÒÓ ıÂÛÌÒÓ Ô˘ Î·ıÈÛÙÔ‡Û·ÓÛ¯ÂÙÈÎ¿ ·ÓÂÏ·ÛÙÈÎ‹ ÙËÓ ÚÔÛÊÔÚ¿ ÂÚÁ·Û›·˜ ÛÙÈ˜ ·Ó¿ÁÎÂ˜ ÙË˜ ˙‹ÙËÛË˜: Ú‡ıÌÈÛËˆÚ·Ú›ˆÓ ··Û¯fiÏËÛË˜, ÂÍ·ÛÊ¿ÏÈÛË ÂÁÁ˘ËÌ¤ÓÔ˘ Î·ÙÒÙÂÚÔ˘ ÌÈÛıÔ‡, ¤ÏÂÁ¯Ô˜·ÔÏ‡ÛÂˆÓ, ·Ô˙ËÌÈÒÛÂÈ˜ ÁÈ· ·ÔÏ‡ÛÂÈ˜ ÎÏ. ∏ ÓÔÌÔıÂÛ›· ·˘Ù‹ Ô˘ Ú˘ıÌ›˙ÂÈÙÔ˘˜ fiÚÔ˘˜ Ì›ÛıˆÛË˜ ÙË˜ ÂÍ·ÚÙËÌ¤ÓË˜ ÂÚÁ·Û›·˜ ÛÙËÓ ‚¿ÛË ÌÈ·˜ Û¯ÂÙÈÎ‹˜ ÈÛÔÚ-ÚÔ›·˜ ÌÂÙ·Í‡ ÎÂÊ·Ï·›Ô˘- ÂÚÁ·Û›·˜, ÂÏ¤Á¯ÔÓÙ·˜ ¤ÙÛÈ ÙÔÓ Ù·ÍÈÎfi ·ÓÙ·ÁˆÓÈÛÌfi.∞ÓÙ›ıÂÙ· Ë «ÂÏ·ÛÙÈÎfiÙËÙ·» ‹ «Â˘ÂÏÈÍ›·» ÙË˜ ·ÁÔÚ¿˜ ÂÚÁ·Û›·˜ ·ÂÏÂ˘ıÂÚÒÓÂÈ ÙÔ˘˜fiÚÔ˘˜ ÙË˜ ··Û¯fiÏËÛË˜ ·fi ÙË ‰ËÌfiÛÈ· ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹ Â˘ı‡ÓË Î·È ÌÂÙ·‚È‚¿˙ÂÈ ÙË‰ÈÎ·ÈÔ‰ÔÛ›· ÔÚÈÛÌÔ‡ ÙÔ˘˜ fi¯È ÛÙÔ Â‰›Ô ÙÔ˘ ‰ËÌfiÛÈÔ˘, ÔÏÈÙÈÎÔ‡ ¯ÒÚÔ˘ ·ÏÏ¿ Û·˘Ùfi ÙÔ˘ È‰ÈˆÙÈÎÔ‡- ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÔ‡ Â‰›Ô˘: ∏ ·ÙÔÌÈÎ‹ Û‡Ì‚·ÛË ÂÚÁ·Û›·˜ ı· ÚÔÛ-‰ÈÔÚ›ÛÂÈ fiÛ· ÚÈÓ ÂıÂˆÚÔ‡ÓÙÔ ÂÁÁ˘ËÌ¤Ó· ·fi ÙËÓ ÔÏÈÙÈÎ‹ ÎÔÈÓˆÓ›·. ∏ ÂÈ‰Èˆ-ÎfiÌÂÓË «Â˘ÂÏÈÍ›·» ÙË˜ ÂÚÁ·Û›·˜ ÌÂÙ·ı¤ÙÂÈ ÛÙÔ ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ ÙËÓ ÂÍÔ˘Û›· Ó· ‰È·¯ÂÈÚÈ-ÛÙÂ› ÙÔ˘˜ fiÚÔ˘˜ ÙË˜ ··Û¯fiÏËÛË˜ ·Ó¿ÏÔÁ· ÌÂ ÙÈ˜ ·Ó¿ÁÎÂ˜ ÙÔ˘, ·ÂÏÂ˘ıÂÚÒÓÔ-ÓÙ·˜ ÙÔÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi ·ÓÙ·ÁˆÓÈÛÌfi. ∏ «Â˘ÂÏÈÍ›·» ÙË˜ ·ÁÔÚ¿˜ ÂÚÁ·Û›·˜ ·ÔÎÚ˘-ÛÙ·ÏÏÒÓÂÈ ¤Ó· Ó¤Ô Û˘Û¯ÂÙÈÛÌfi ÂÈ˜ ‚¿ÚÔ˜ ÙË˜ ÂÚÁ·Û›·˜ Ô ÔÔ›Ô˜ ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ·Ó·-ÙÚÔÊÔ‰ÔÙÂ›Ù·È: ˘Ô‚¿ıÌÈÛË Î·È ·ÓÔÈÎÙ‹ Â›ıÂÛË ÛÙËÓ ÂÌ‚¤ÏÂÈ· ÙË˜ Û˘ÏÏÔÁÈÎ‹˜‰È·Ú·ÁÌ¿ÙÂ˘ÛË˜, ·‰˘Ó·Ì›· Û˘ÏÏÔÁÈÎ‹˜ ‰È·Ú·ÁÌ¿ÙÂ˘ÛË˜ ÁÈ· Ù· ÌÂÁ¿Ï· ÎÔÌÌ¿-ÙÈ· ÙÔ˘ ÂÚÁ·ÙÈÎÔ‡ ‰˘Ó·ÌÈÎÔ‡ Ô˘ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È Ï¤ÔÓ ÛÂ Â˘¤ÏÈÎÙÂ˜ ÌÔÚÊ¤˜ ··Û¯fi-ÏËÛË˜, ·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÛË ÙË˜ Ù˘ÈÎ‹˜ ··Û¯fiÏËÛË˜ Ô˘ ·ÔÙÂÏÔ‡ÛÂ ‚¿ÛË Û‡ÁÎÏÈÛË˜Î·È ÔÌÔÁÂÓÔÔ›ËÛË˜ ÙˆÓ ÂÚÁ·ÛÈ·ÎÒÓ Î·ÙËÁÔÚÈÒÓ, ÔÏÏ·Ï·ÛÈ·ÛÌfi˜ ÙˆÓ ÎÔÌÌ·-ÙÈÒÓ ÙÔ˘ ÂÚÁ·ÙÈÎÔ‡ ‰˘Ó·ÌÈÎÔ‡ Ô˘ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÂ Â˘¤ÏÈÎÙÂ˜ ÌÔÚÊ¤˜ ÂÚÁ·Û›·˜ ÂÎÙfi˜


ÓfiÌÈÌË˜ ÚÔÛÙ·Û›·˜, Û˘Ó‰ÈÎ·ÏÈÛÙÈÎ‹˜ ÂÎÚÔÛÒËÛË˜ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ ÂÏ¤Á¯Ô˘,·ÓÔÈÎÙ‹ ·Ú·‚›·ÛË ÎÂÎÙËÌ¤ÓˆÓ Î·È fi¯È ·ÎfiÌ· ·ÓÔÈÎÙ¿ ·Ó·ıÂˆÚËÌ¤ÓˆÓ ‰ÈÎ·Èˆ-Ì¿ÙˆÓ, fiˆ˜ .¯ Ô ¯ÚfiÓÔ˜ ÂÚÁ·Û›·˜.

ŸÌˆ˜ ·Ú¿ÏÏËÏ· ÌÂ ÙËÓ ·ÔÛÙ·ıÂÚÔÔ›ËÛË ÙˆÓ ÓÔÌÈÎÒÓ ıÂÛÌÈÎÒÓ Û˘ÛÙËÌ¿-ÙˆÓ Ô˘ Ú˘ıÌ›˙Ô˘Ó ÙÔ˘˜ fiÚÔ˘˜ Ì›ÛıˆÛË˜ ÙË˜ ÂÍ·ÚÙËÌ¤ÓË˜ ÂÚÁ·Û›·˜, ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·ÈÛÂ ÎÚ›ÛË, ·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÛË Î·È ÂÚÈÛÙÔÏ‹ fiÏ· Ù· ÎÔÈÓˆÓÈÎ¿ Û˘ÛÙ‹Ì·Ù· ÂÏ¤Á¯Ô˘ ÙË˜Ù·ÍÈÎ‹˜ ·ÓÈÛfiÙËÙ·˜ ‰ËÏ·‰‹ ·˘Ù¿ Ô˘ ÂÍ·ÛÊ·Ï›˙Ô˘Ó ·Á·ı¿, Î·È ˘ËÚÂÛ›Â˜ ÛÙË‚¿ÛË ÙË˜ È‰ÈfiÙËÙ·˜ ÙÔ˘ ÔÏ›ÙË, Ù· Û˘ÛÙ‹Ì·Ù· Ô˘ ÂÍ·ÛÊ·Ï›˙Ô˘Ó ÛÙËÓ ÏÂÈÔ„Ë-Ê›· ÙˆÓ ÂıÓÈÎÒÓ ÔÏÈÙÒÓ ¤Ó· ÂÏ¿¯ÈÛÙÔ Â›Â‰Ô ‰È·‚›ˆÛË˜, ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ Î·È ÎÔÈ-ÓˆÓÈÎ‹˜ Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹˜ ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙ· ·fi ÙËÓ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎ‹ ÙÔ˘˜ ı¤ÛË, ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙ· ·fiÙËÓ ÙÈÌ‹ Ô˘ ÌÔÚÂ› Ó· ·ÔÛ¿ÛÂÈ ÛÙËÓ ·ÁÔÚ¿ Ë ÂÚÁ·Û›· ÙÔ˘˜. ∏ ‰ËÌfiÛÈ· ÂÎ·›-‰Â˘ÛË, Ë ‰ËÌfiÛÈ· ˘ÁÂ›·, Ë ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹ ·ÛÊ¿ÏÈÛË, Ë ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹ Î·ÙÔÈÎ›·. ŒÙÛÈ ÛÂ ÌÈ·ÂÚ›Ô‰Ô Ô˘ ÙÔ Û‡ÛÙËÌ· ··Û¯fiÏËÛË˜ Â›Ó·È ·ÔÛÙ·ıÂÚÔÔÈËÌ¤ÓÔ Î·È ÌÂÁ¿Ï·ÎÔÌÌ¿ÙÈ· ÙÔ˘ ÂÓÂÚÁÔ‡ ÏËı˘ÛÌÔ‡ ·‰˘Ó·ÙÔ‡Ó Ó· ·ÔÎÙ‹ÛÔ˘Ó ¤Ó· ·Ô‰ÂÎÙfi ‚ÈÔ-ÔÚÈÛÙÈÎfi ÂÈÛfi‰ËÌ·, Ë ÂÈ‚›ˆÛË ÙÔ‡ Û‡Á¯ÚÔÓÔ˘ ÌÈÛıˆÙÔ‡ ÓÔÈÎÔÎ˘ÚÈÔ‡ Î·È Ë ·ÓÙÈ-ÌÂÙÒÈÛË ÙˆÓ ·Ó·ÁÎÒÓ ÙÔ˘ ÂÚÓ¿ÂÈ ÛÂ fiÏÔ Î·È ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ˘˜ ‚·ıÌÔ‡˜ ·Ô ÙËÓÎ·ı·Ú‹ ·ÁÔÚ·ÛÙÈÎ‹ ÙÔ˘ ÈÎ·ÓfiÙËÙ·.

∏ ÂÚÈÛÙÔÏ‹ ÙÔ˘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ ÎÚ¿ÙÔ˘˜ ¤¯ÂÈ Û·Ó ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÙËÓ ÎÚ›ÛË ÙÔ˘ÌÔÓÙ¤ÏÔ˘ ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹˜ ¤ÓÙ·ÍË˜ ÙË˜ ÂÍ·ÚÙËÌ¤ÓË˜ ÂÚÁ·Û›·˜ Ô˘ ÔÈÎÔ‰fiÌËÛ·Ó ÔÈ ‰˘ÙÈ-Î¤˜ ÎÔÈÓˆÓ›Â˜, Ì¤Û· ·fi ‰ÈÂÚÁ·Û›Â˜ Ô˘ ‰È‹ÚÎÂÛ·Ó ¿Óˆ ·fi ‰‡Ô ·ÈÒÓÂ˜. ∏ ·Ô-Ú‡ıÌÈÛË ÙˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ Û˘ÛÙËÌ¿ÙˆÓ Ô˘ ÂÓ¤Ù·ÛÛ·Ó ÙÔÓ ÌÈÛıˆÙfi ÏËı˘ÛÌfi ÛÙËÓÎÔÈÓˆÓ›· ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ıÂÌ¤ÏÈÔ ‹Ù·Ó Ë ÂÚÁ·Û›·, ¤¯ÂÈ ÚÔÎ·Ï¤ÛÂÈ ·˘Ùfi Ô˘ Û˘Ó‹ıˆ˜ÔÓÔÌ¿˙Ô˘ÌÂ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi ·ÔÎÏÂÈÛÌfi. ¶·Ú¿ ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Ë ¤ÓÓÔÈ· ·˘Ù‹ ¯ÚËÛÈÌÔ-ÔÈÂ›Ù·È Ï¤ÔÓ ÁÈ· Ó· ÔÚ›ÛÂÈ Î¿ıÂ Ù‡Ô ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹˜ ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜, Ë Î‡ÚÈ··Ó·Ï˘ÙÈÎ‹ ÙÔ˘ ·Í›· ¤ÁÎÂÈÙ·È ÛÙÔ fiÙÈ ·Ô‰›‰ÂÈ ÙËÓ ·ÒÏÂÈ· ÙÔ˘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ ‰ÂÛÌÔ‡-·‰˘Ó·Ì›· ÎÔÈÓˆÓÈÎ¿ ·Ô‰ÂÎÙÔ‡ ‚ÈÔÔÚÈÛÌÔ‡, ·ÒÏÂÈ· ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹˜ Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹˜,‰È¿‚ÚˆÛË ÙË˜ ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹˜ Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜, ÂÚÈıˆÚÈÔÔ›ËÛË- ÛÂ ÏËı˘ÛÌÔ‡˜ ÔÈ ÔÔ›-ÔÈ ÙËÓ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓË ÂÚ›Ô‰Ô ‹Ù·Ó ÎÔÈÓˆÓÈÎ¿ ÂÓÙ·ÁÌ¤ÓÔÈ (Paugam, 1996). ™ÙËÓÎ·ÙËÁÔÚ›· ·˘Ù‹ ·Ó‹ÎÂÈ fi¯È ÌfiÓÔ Ë ·Ú·‰ÔÛÈ·Î‹ ÂÚÁ·ÙÈÎ‹ Ù¿ÍË ·ÏÏ¿ Î·È ÎÔÌÌ¿ÙÈ·ÙË˜ ÏÂÁfiÌÂÓË˜ Ó¤·˜ ÌÈÎÚÔ·ÛÙÈÎ‹˜ Ù¿ÍË˜, ‰ËÏ·‰‹ Ë ÌË ¯ÂÈÚˆÓ·ÎÙÈÎ‹ ÂÍ·ÚÙËÌ¤ÓËÂÚÁ·Û›·, ÙË˜ ÔÔ›·˜ ÔÈ fiÚÔÈ ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹˜ ·Ó··Ú·ÁˆÁ‹˜ ¤¯Ô˘Ó ÂÍ›ÛÔ˘ ·ÔÛÙ·ıÂ-ÚÔÔÈËıÂ›. º·›ÓÂÙ·È Ò˜ Ë ·Ó·‰È¿ÚıÚˆÛË ÙË˜ ÔÈÎÔÓÔÌ›·˜ ÙÂ›ÓÂÈ Ó· ‰È·ÌÔÚÊÒÛÂÈ¤Ó· Ù·ÍÈÎfi ÙÔ›Ô ·ÈÛıËÙ¿ ‰È·ÊÔÚÔÔÈËÌ¤ÓÔ ·fi ·˘Ùfi ÙË˜ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓË˜ ÂÚÈfi-‰Ô˘ ÛÙÔ ÔÔ›Ô Î˘ÚÈ·Ú¯Â› Ë ·ÔÛÙ·ıÂÚÔÔ›ËÛË Î·È Ë ·ÒÏÂÈ· ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹˜,ÔÈÎÔÓÔ-ÌÈÎ‹˜ Î·È ÔÏÈÙÈÎ‹˜ ÈÛ¯‡Ô˜ ÙË˜ ÌÈÛıˆÙ‹˜ ÂÚÁ·Û›·˜.


ø˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÙˆÓ ·Ú·¿Óˆ ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ ÌÂÙ·Û¯ËÌ·ÙÈÛÌÒÓ Ô ÏfiÁÔ˜ Ô˘Î˘ÚÈ·Ú¯Â› Û‹ÌÂÚ· ÁÈ· ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ›· Â›Ó·È ÂÍ·ÈÚÂÙÈÎ¿ Ì˘ÛÙÈÎÔÔÈËÌ¤ÓÔ˜ Î·È Û˘ÛÎÔ-ÙÈÛÙÈÎfi˜ Î·È Ë ÔÚ·ÙfiÙËÙ· ÙˆÓ fiÔÈˆÓ Ù·ÍÈÎÒÓ ·ÓÙ·ÁˆÓÈÛÌÒÓ ÌÂÙ·ÌÔÚÊÒÓÂÙ·È ÛÂ·‰È·Ê¿ÓÂÈ·. ∂ÁÎ·Ù·ÏÂ›ÔÓÙ·È ÔÈ ‰ÔÌÈÎ¤˜ ¤ÓÓÔÈÂ˜ Î·È ·Ó·Ï˘ÙÈÎ¤˜ Î·ÙËÁÔÚ›Â˜ ÙË˜Ù·ÍÈÎ‹˜ ·Ó¿Ï˘ÛË˜ Î·È

Â·Ó·˘ÈÔıÂÙÔ‡ÓÙ·È ¤ÓÓÔÈÂ˜ fiˆ˜ ÏÔ‡ÛÈÔÈ-ÊÙˆ¯Ô›, ÂÚÈıˆÚÈ·ÎÔ›, ·ÔÎÏÂÈÛÌ¤-ÓÔÈ, ¤ÓÓÔÈÂ˜ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ‹‰Ë ÌÈ· ÈÛÙÔÚ›· ÛÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹ Û˘˙‹ÙËÛË Î˘Ú›ˆ˜ Î·Ù¿ ÙËÓÚÒÙË ÂÚ›Ô‰Ô ÙÔ˘ ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡ Î·ÈÙ·ÏÈÛÌÔ‡ (¶ÂÙÚ¿ÎË, 1998). ∏ ÂÈÛÙÚÔÊ‹ ÛÙÈ˜¤ÓÓÔÈÂ˜ ÙË˜ ÂÚÈıˆÚÈ·ÎfiÙËÙ·˜ Î·È ÙÔ˘ ·ÔÎÏÂÈÛÌÔ‡ Â›Ó·È ÂÓ‰ÂÈÎÙÈÎ‹ ÙË˜ ÔÈÛıÔ-¯ÒÚËÛË˜ ÙË˜ ÔÚÁ¿ÓˆÛË˜ ÙˆÓ Î˘ÚÈ·Ú¯Ô‡ÌÂÓˆÓ Ù¿ÍÂˆÓ ÂÓÒ Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· Ë ÌÂÁ¿ÏËÎ·ÈÙ·ÏÈÛÙÈÎ‹ Ù¿ÍË ÂÓÒ ·ÌÊÈÛ‚ËÙÂ› ÙËÓ ‡·ÚÍË ÙˆÓ Ù¿ÍÂˆÓ ‰ÈÂıÓÒ˜ ÈÛ¯˘ÚÔÔÈ-Â›Ù·È. ¶·Ú·ÙËÚÂ›Ù·È ‰ÈÂıÓÒ˜ ÌÈ· Û˘ÓÂ¯‹˜ Â¤ÎÙ·ÛË ÙˆÓ ÎÂÊ·Ï·ÈÔÎÚ·ÙÈÎÒÓ Û¯¤-ÛÂˆÓ ÛÂ ÛÊ·›ÚÂ˜ Ô˘ Ì¤¯ÚÈ ÚfiÛÊ·Ù· ‹Û·Ó ÚÔÊ˘Ï·ÁÌ¤ÓÂ˜ ·fi ÙË ÏÔÁÈÎ‹ ÙÔ˘Î¤Ú‰Ô˘˜. √È ÎÔÈÓˆÓ›Â˜ Ì·˜, ÎÔÈÓˆÓ›Â˜ «°ÂÓÈÎÂ˘Ì¤ÓÔ˘ ∫·ÈÙ·ÏÈÛÌÔ‡» (Beaud,1996), ‰È·Û¯›˙Ô˘Ó ÌÈ· Ó¤· ÂÚ›Ô‰Ô Î·Ù·ÌÂÚÈÛÌÔ‡ ÙË˜ ÂÚÁ·Û›·˜ Î·Ù¿ ÙËÓ ÔÔ›·‰ÈÂ˘Ú‡ÓÂÙ·È Î·È ÂÓÈÛ¯‡ÂÙ·È Ë ‚·ÛÈÏÂ›· ÙÔ˘ ÂÌÔÚÂ‡Ì·ÙÔ˜, ÂÓfi˜ ÂÌÔÚÂ‡Ì·ÙÔ˜ ÔÏÔ-¤Ó· Î·È ÈÔ Û‡ÓıÂÙÔ˘, ÂÓÒ Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· ÂÂÎÙÂ›ÓÂÙ·È, ·Ó Î·È ÌÂ ÙÚfiÔ ıÚ˘ÌÌ·ÙÈ-ÛÌ¤ÓÔ, Ë ÌÈÛıˆÙ‹ ÂÍ·ÚÙËÌ¤ÓË ÂÚÁ·Û›·. ∫·È ÂÓÒ ÙÔ «Ù¤ÏÔ˜ ÙË˜ ÂÚÁ·Û›·˜» (Rifkin,J.,1996) ·ÎÔÏÔ‡ıËÛÂ Î·Ù¿ ÛÂÈÚ¿ «ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙˆÓ Ù¿ÍÂˆÓ» (Darhendorf, 1978) «ÙÔÙ¤ÏÔ˜ ÙˆÓ È‰ÂÔÏÔÁÈÒÓ", «ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙË˜ ÈÛÙÔÚ›·˜» (ºÔ˘ÎÔ˘ÁÈ¿Ì·, 1993) Û‹ÌÂÚ·ÛÙ· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 20Ô˘ ·ÈÒÓ· ÔÈ Î˘Ú›·Ú¯Â˜ È‰¤Â˜ ÁÈ· ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ›· Î·È ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜Ì·˜ ÂÌÊ·Ó›˙Ô˘Ó, ÁÈ· ¿ÏÏË ÌÈ· ÊÔÚ¿, «ÙÈ˜ Û¯¤ÛÂÈ˜ ÙÔ˘˜ ·Ó·Ô‰ÔÁ˘ÚÈÛÌ¤ÓÂ˜, ÌÂ ÙÔÎÂÊ¿ÏÈ Î¿Ùˆ, Û·Ó Ì¤Û· ÛÂ ÛÎÔÙÂÈÓfi ı¿Ï·ÌÔ»(ª¿ÚÍ, 1994).

∂¶π§√°√™

ø˜ Â›ÏÔÁÔ ÌÔÚÔ‡ÌÂ Ó· ‰È·Ù˘ÒÛÔ˘ÌÂ Û˘ÌÂÚ·ÛÌ·ÙÈÎ¿ ÔÚÈÛÌ¤ÓÂ˜ Î·ÙÂ˘ı‡ÓÛÂÈ˜·Ó¿Ï˘ÛË˜.

1.∏ Ù·ÍÈÎ‹ ·Ó¿Ï˘ÛË ÙË˜ ÎÔÈÓˆÓ›·˜ Û‹ÌÂÚ· ÛÙÂÚÂ›Ù·È ÓÔÌÈÌfiÙËÙ·˜ ÛÙÔ ÂÈÛÙËÌÔ-ÓÈÎfi Â‰›Ô ÂÂÈ‰‹ ¤¯ÂÈ ÂÚÈıˆÚÈÔÔÈËıÂ› ÛÙÔ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi Â‰›Ô, ‰ËÏ·‰‹ ÂÂÈ‰‹ÔÈ ÎÔÈÓˆÓÈÎ¤˜ Î·ÙËÁÔÚ›Â˜ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó Û˘ÌÊ¤ÚÔÓ Ó· ÙËÓ ·Ó·‰Â›ÍÔ˘Ó, ‰ËÏ·‰‹ ÔÈÎ˘ÚÈ·Ú¯Ô‡ÌÂÓÂ˜ Ù¿ÍÂÈ˜, ‰ÂÓ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ·˘ÙfiÓÔÌ· ÎÔÈÓˆÓÈÎ¿ Î·È ÔÏÈÙÈÎ¿ ˘Ô-ÎÂ›ÌÂÓ·.

2. ∏ Ù·ÍÈÎ‹ Û˘ÁÎÚfiÙËÛË Î·È ¿Ú· Ë ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹ ÓÔÌÈÌÔÔ›ËÛË ÌÈ·˜ Î˘ÚÈ·Ú¯Ô‡ÌÂÓË˜Ù¿ÍË˜ ÂÌÂÚÈ¤¯ÂÈ ‰È·‰ÈÎ·Û›Â˜ Û˘Ó¿ÚıÚˆÛË˜ ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÎÔ‡, ÙÔ˘ ıÂˆÚËÙÈÎÔ‡ Î·È


ÙÔ˘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ ÛÙÔÈ¯Â›Ô˘ ¯ˆÚ›˜ Ó· Â›Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· Ô‡ÌÂ ÔÈÔ Â›Ó·È ÙÔ ·Ú¯È-Îfi ÛÙÔÈ¯Â›Ô ·˘Ù‹˜ ÙË˜ ‰È·‰ÈÎ·Û›·˜.

3.√È ıÂˆÚËÙÈÎ¤˜ ¤ÓÓÔÈÂ˜ ÛÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹ ÂÈÛÙ‹ÌË ‰È·ÔÙ›˙ÔÓÙ·È ·fi ÙÔ˘˜ ÎÔÈÓˆ-ÓÈÎÔ‡˜ Î·È ÔÏÈÙÈÎÔ‡˜ ·ÓÙ·ÁˆÓÈÛÌÔ‡˜ ÂÓÒ ·ÓÙ›ÛÙÚÔÊ· ÔÈ ıÂˆÚËÙÈÎ¤˜ ¤ÓÓÔÈÂ˜ÂÈÛÙÚ¤ÊÔ˘Ó ÛÙÔ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi Â‰›Ô ÁÈ· Ó· ÙÔ ÔÚÁ·ÓÒÛÔ˘Ó Î·È Ó· ÙÔ Î·Ù·ÛÙ‹-ÛÔ˘Ó ÔÚ·Ùfi Î·È ·Ó·ÁÓˆÚ›ÛÈÌÔ. ª ·˘Ù‹ ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· Ë ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹ ÂÈÛÙ‹ÌË ÌÔ-ÚÂ› «Ó· Û˘Ì‚¿ÏÏÂÈ ÛÙËÓ ÔÏÈÙÈÎ‹ fi¯È Û·Ó ˘ËÚ¤ÙÚÈ· ·ÏÏ¿ ˆ˜ ‰È·ÌÔÚÊˆÙÈÎ‹‰‡Ó·ÌË» (§È¿ÎÔ˜, 1987): ÌÂ ÙËÓ ÂÂÍÂÚÁ·Û›· ‰È·ÓÔËÙÈÎÒÓ ÂÚÁ·ÏÂ›ˆÓ Ô˘ÂÚÌËÓÂ‡Ô˘Ó ÙÔ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi ÎfiÛÌÔ Î·È Û˘Ì‚¿ÏÏÔ˘Ó ÛÙËÓ ˘¤Ú‚·ÛË ÙÔ˘.

4.∏ ·Ó¿Ï˘ÛË ÙÔ˘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ ÎfiÛÌÔ˘ Ô˘ ı· ·Ó·‰Â›ÍÂÈ ÙÈ˜ ·ÏÈ¤˜ Î·È ÙÈ˜ Ó¤Â˜ ÌÔÚ-Ê¤˜ ‰È·›ÚÂÛË˜ ÙË˜ ÎÔÈÓˆÓ›·˜ ‰ÂÓ ·ÔÙÂÏÂ› ¤Ó· Ô˘‰¤ÙÂÚÔ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi Úfi‚ÏËÌ··ÏÏ¿ ¤Ó· Â›‰ÈÎÔ ·ÓÙÈÎÂ›ÌÂÓÔ ÛÙÔ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi Î·È ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi Â‰›Ô Ô˘ ÂÁÎ·ÏÂ›fiÏÂ˜ ÙÈ˜ ÎÔÈÓˆÓÈÎ¤˜ ‰˘Ó¿ÌÂÈ˜ ·ÏÈ¤˜ Î·È Ó¤Â˜ Ô˘ ¤¯ÔÓÙ·˜ ÂÓ‰È·Ê¤ÚÔÓ Ó’ ·ÏÏ¿ÍÔ˘ÓÙÔÓ ÎfiÛÌÔ, ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ·Ú¿ÍÔ˘Ó ÌÈ· ·Ó¿ÁÓˆÛË ÙÔ˘ ÏÈÁfiÙÂÚÔ ·ÔÎÚ˘ÙÈÎ‹.

∞¡∞º√ƒ∂™

∞‚‰ÂÏ¿, Œ. (1995), «H ∫ÔÈÓˆÓÈÎ‹ Ù¿ÍË ÛÙË Û‡Á¯ÚÔÓË ‚È‚ÏÈÔÁÚ·Ê›·», ∆· ÈÛÙÔ-ÚÈÎ¿, 22, 1995, Û.173-204.

Beaud, ª. (1996), «∏ ÂÔ¯‹ ÙÔ˘ ÁÂÓÈÎÂ˘Ì¤ÓÔ˘ Î·ÈÙ·ÏÈÛÌÔ‡», Manière de voir /Le ªonde Diplomatique, ÂÏ. ¤Î‰., Ù¯ 10, 1996.

Bourdieu, P. (1974), «Classement, déclassement, reclassement», Actes de larecherche en sciences sociales, 24, 1974, Û. 2-22.

Bourdieu, P. (1980·), Questions de sociologie, les éditions de Minuit, Paris.Bourdieu, P. (1980b), «L identité et la représentation, éléments pour une

réflexion critique sur l idée de région», Actes de la recherche en sciencessociales, 35, 1980, Û. 63-72.

Bourdieu, P. (1985), «Espace social et genèse des “classes”», Actes de larecherche en sciences sociales, 59, Û. 3-12.

Castel, R. (1995), Les Métamorphoses de la Question Sociale, Une Chroniquedu Salariat, ed. Fayard, Paris.

Paugam, S. (1996), (dir), L’Exclusion, l’Etat des Savoirs, éd. la Découverte, Paris.Darhendorf, R. (1978), La classe ouvrière en érosion, La Découverte, Paris.Desbrousses, H., Peloile B., (1996), Petite histoire de classe, Alternatives

Economiques, 29, hors serie, Les classes sociales font de la résistance, Û.14-16.


Hobsbawm, E. (1997), ∏ ∂Ô¯‹ ÙˆÓ ÕÎÚˆÓ. √ ™‡ÓÙÔÌÔ˜ ∂ÈÎÔÛÙfi˜ ∞ÈÒÓ·˜1914-1991, ÂÎ‰fiÛÂÈ˜ £ÂÌ¤ÏÈÔ, ∞ı‹Ó·.

Le Goff, J. (1985), Du Silence à la Parole, Droit du Travail, Société, Etat(1830-1985), Calligrammes/La Digitale, Paris.

Portis, L. (1988), Les Classes Sociales en France, Un Débat inachevé (1789-1989), les Editions Ouvrières, Paris.

§È¿ÎÔ˜, ∞. (1987), «∏ ·ÏÏËÏÂÍ¿ÚÙËÛË ÔÏÈÙÈÎÒÓ Î·È ÌÂıÔ‰ÔÏÔÁÈÎÒÓ ÚÔÛÂÁÁ›-ÛÂˆÓ ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ ÂÚÁ·ÙÈÎÔ‡ ÎÈÓ‹Ì·ÙÔ˜», ªÓ‹ÌˆÓ, ÙÔÌ.11, Û. 247-254.

Marshall, T.H., Bottomore T. (1995), π‰ÈfiÙËÙËÙ· ÙÔ˘ ¶ÔÏ›ÙË Î·È ∫ÔÈÓˆÓÈÎ‹∆¿ÍË, Gutenberg, Aı‹Ó·.

ª¿ÚÍ, K. (1845), ∏ °ÂÚÌ·ÓÈÎ‹ π‰ÂÔÏÔÁ›·, ÂÏ. ¤Î‰. Gutenberg, ∞ı‹Ó·, 1994.Ministère du Travail, de l’Emploi et de la Formation Professionnelle (1989)

L’Evolution des Formes d’Emploi, Actes du colloque de la revue Travail etEmploi, 3-4 nov. 1988, La Documentation Française, Paris.

ª·ÏÈÌ¿Ú, ∂., µ·ÏÏÂÚÛÙ¿ÈÓ, π. (1991), º˘Ï‹, ŒıÓÔ˜, ∆¿ÍË, √ ¶ÔÏ›ÙË˜, ∞ı‹Ó·.Offe, Cl. (1980), «¢‡Ô ÏÔÁÈÎ¤˜ ÙË˜ Û˘ÏÏÔÁÈÎ‹˜ ‰Ú¿ÛË˜», ÂÏ. ¤Î‰. ÛÙÔ ∫ÔÈÓˆÓ›·

ÙË˜ ∂ÚÁ·Û›·˜, ÂÎ‰. ¡‹ÛÔ˜, ∞ı‹Ó·, 1993√ffe, Cl., (1983), «∏ ÂÚÁ·Û›· ˆ˜ ÎÔÈÓˆÓÈÔÏÔÁÈÎ‹ Î·ÙËÁÔÚ›·- ÎÏÂÈ‰›», ÂÏ. ¤Î‰.

ÛÙÔ ∫ÔÈÓˆÓ›· ÙË˜ ∂ÚÁ·Û›·˜, ¡‹ÛÔ˜, ∞ı‹Ó·, 1993. ¶ÂÙÚ¿ÎË, °. (1997), «∫Ú¿ÙÔ˜ Î·È Ù·ÍÈÎÔ› Û˘Û¯ÂÙÈÛÌÔ› ÛÙËÓ ·ÁÔÚ¿ ÂÚÁ·Û›·˜»,

∆ÂÙÚ¿‰È· ÂÚÁ·Û›·˜ π¡∂, 8-9, Û.26-30.¶ÂÙÚ¿ÎË, °., (1998), «∫ÔÈÓˆÓÈÎfi˜ ·ÔÎÏÂÈÛÌfi˜: ¶·Ï·È¤˜ Î·È Ó¤Â˜ "·Ó·ÁÓÒÛÂÈ˜"

ÙÔ˘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ ÚÔ‚Ï‹Ì·ÙÔ˜», ÛÙÔ ∫ÔÈÓˆÓÈÎ¤˜ ·ÓÈÛfiÙËÙÂ˜ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈÎfi˜·ÔÎÏÂÈÛÌfi˜, 6Ô ∂ÈÛÙËÌÔÓÈÎfi Û˘Ó¤‰ÚÈÔ π‰Ú‡Ì·ÙÔ˜ ™¿ÎË ∫·Ú¿ÁÂˆÚÁ·,¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ ª·ÎÂ‰ÔÓ›·˜, 27-30 ¡ÔÂÌ‚Ú›Ô˘ 1996, ∞ı‹Ó·.

Pincon, M., Pincon-Charlot, M. (1996), «La grande bourgeoisie: Une classemobilisée», Alternatives Economiques hors serie no 29, Les classes socialesfont de la résistance, p.30-33.

Rifkin, J. (1996), ∆Ô ∆¤ÏÔ˜ ÙË˜ ∂ÚÁ·Û›·˜ Î·È ÙÔ ª¤ÏÏÔÓ ÙË˜, ¡¤· ™˘ÓÔÚ·, ∞ı‹Ó·Terrail, J.P. (1990), Destins Ouvriers, La Fin d’une Classe?, P.U.F., Paris. ∆Ô˘Ù˙È·Ú¿ÎË˜, ∞. °. (1990), «∏ ÂÏ·ÛÙÈÎÔÔ›ËÛË ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘ ÂÚÁ·Û›·˜ Î·È Ë

ÎÚ›ÛË ÙË˜ Î·ÓÔÓÈÎ‹˜ Û¯¤ÛË˜ ÂÚÁ·Û›·˜», ∂ÈıÂÒÚËÛË ∫ÔÈÓˆÓÈÎÒÓ ∂ÚÂ˘ÓÒÓ,76, Û. 174-200.

ºÔ˘ÎÔ˘ÁÈ¿Ì·, º. (1993), ∆Ô ∆¤ÏÔ˜ ÙË˜ πÛÙÔÚ›·˜ Î·È Ô ∆ÂÏÂ˘Ù·›Ô˜ ÕÓıÚˆÔ˜,¡¤· ™‡ÓÔÚ·, ∞ı‹Ó·.



ª¤ıÔ‰Ô˜, ·fi‰ÂÈÍË Î·È ·Ï‹ıÂÈ· ÛÙËÓ ÎÏ·ÛÈÎ‹ ÂÈÛÙ‹ÌË. ™ÙÔÈ¯Â›· ÁÈ· ÌÈ· ÎÚÈÙÈÎ‹ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË ÙË˜ ÓÂˆÙÂÚÈÎfiÙËÙ·˜.

¢ËÌ‹ÙÚÈÔ˜ Aı·Ó·Û¿ÎË˜¶·È‰·ÁˆÁÈÎfi ∆Ì‹Ì· ¢ËÌÔÙÈÎ‹˜ ∂Î·›‰Â˘ÛË˜, ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ £ÂÛÛ·Ï›·˜

EI™A°ø°H

™ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ O ÎfiÛÌÔ˜ ÙÔ˘ ¶·ÚÌÂÓ›‰Ë: ‰ÔÎ›ÌÈ· ÁÈ· ÙÔÓ ÚÔÛˆÎÚ·ÙÈÎfi ‰È·Êˆ-ÙÈÛÌfi, Ô Karl Popper ¤‰ÂÈÍÂ ÙËÓ ·ÚÌÂÓ›‰ÂÈ· Î·Ù·ÁˆÁ‹ ÙÔ˘ ÓÂfiÙÂÚÔ˘ ÔÚıÔÏÔÁÈ-ÛÌÔ‡, ·ÓÙÏÒÓÙ·˜ ÂÈ¯ÂÈÚ‹Ì·Ù· ·fi ÙËÓ Â›ÌÔÓË ·Ó·˙‹ÙËÛË ÙˆÓ Ê˘ÛÈÎÒÓ ÛÙ·-ıÂÚÒÓ ¿Óˆ ÛÙÈ˜ ÔÔ›Â˜ ıÂÌÂÏÈÒÓÂÙ·È Ë ÎÏ·ÛÈÎ‹ Ê˘ÛÈÎ‹ (Popper, 1998). ¶ÚÈÓ·fi ÙÔÓ Popper, ¤Ó·˜ ¿ÏÏÔ˜ ÌÂÁ¿ÏÔ˜ ÊÈÏfiÛÔÊÔ˜ ÙË˜ ÂÈÛÙ‹ÌË˜, Ô AlexandreKoyré, ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘. Afi ÙÔÓ ÎÏÂÈÛÙfi ÎfiÛÌÔ ÛÙÔ ¿ÂÈÚÔ Û‡Ì·Ó, ¤ÛÙÚÂ„Â ÙËÓÚÔÛÔ¯‹ ÙË˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ‹˜ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜ ÛÙÔ Ï·ÙˆÓÈÎfi ˘fi‚·ıÚÔ ÙË˜ ÓÂfiÙÂÚË˜ÊÈÏÔÛÔÊÈÎ‹˜ Î·È ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ‹˜ ÛÎ¤„Ë˜, ¯¿ÚË ÛÙÔ ÔÔ›Ô ÙÔ ‰fiÁÌ· ÙË˜ ·ı·Ó·-Û›·˜ ÙË˜ „˘¯‹˜ ‰È·ÙËÚ‹ıËÎÂ ·Ó¤·ÊÔ ·Ú¿ ÙË ‚·ıÈ¿ ıÂˆÚËÙÈÎ‹ ÙÔÌ‹ Ô˘ Â¤-ÊÂÚÂ Ë ÌË¯·ÓÈÛÙÈÎ‹ Ê˘ÛÈÎ‹ (Koyré, 1973). ∂ÁÁÚ¿ÊÔÓÙ·˜ ÙÔ ÂÁ¯Â›ÚËÌ¿ Ì·˜ ÛÙÔÓÂÚÌËÓÂ˘ÙÈÎfi ÔÚ›˙ÔÓÙ· ÙˆÓ ¤ÚÁˆÓ ÙÔ˘ Popper Î·È ÙÔ˘ Koyré, ı· ÚÔÛ·ı‹ÛÔ˘-ÌÂ ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· Ó· ·Ó·‰Â›ÍÔ˘ÌÂ ÙÔÓ Î·ıÔÚÈÛÙÈÎfi ÚfiÏÔ Ô˘ ‰È·‰Ú·Ì¿ÙÈÛÂ ÙÔÂ˘ÎÏÂ›‰ÂÈÔ Ì·ıËÌ·ÙÈÎfi ÚfiÙ˘Ô Î·È Ë ·Ô‰ÂÈÎÙÈÎ‹ ÌÔÚÊ‹ Ô˘ ·ÔÚÚ¤ÂÈ ·fi·˘Ùfi ÛÙË Û˘ÁÎÚfiÙËÛË ÙÔ˘ ÓÂfiÙÂÚÔ˘ ÔÚıÔÏÔÁÈÛÌÔ‡. ™ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ·˘Ù‹˜ ÙË˜ ·Ó¿Ï˘-ÛË˜, ı· ÂÈ¯ÂÈÚ‹ÛÔ˘ÌÂ Ó· ··ÓÙ‹ÛÔ˘ÌÂ ÛÙÔ ÂÚÒÙËÌ· ÙË˜ «ÓÂˆÙÂÚÈÎfiÙËÙ·˜» ÙË˜ÓÂfiÙÂÚË˜ ÂÈÛÙ‹ÌË˜.

H «°EøMETPIKH» ME£O¢O™

™Â ÙÚ›· ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ·fi Ù· ¤ÚÁ· Ô˘ Û˘ÓÈÛÙÔ‡Ó ·fi ÎÔÈÓÔ‡ ÙË ‚¿ÛË ÙÔ˘ ÓÂfiÙÂ-ÚÔ˘ ÔÚıÔÏÔÁÈÛÌÔ‡, Ë ·ÚÈÛÙÔÙÂÏÈÎ‹ Â·ÁˆÁ‹, Ë ÔÔ›· ¯·Ú·ÎÙ‹ÚÈÛÂ ÙÔ Û‡ÓÔÏÔ

48 ¢ËÌ‹ÙÚÈÔ˜ Aı·Ó·Û¿ÎË˜

Û¯Â‰fiÓ ÙË˜ ÌÂÛ·ÈˆÓÈÎ‹˜ ÂÈÛÙ‹ÌË˜, ÂÁÎ·Ù·ÏÂ›ÂÙ·È Â˘ı‡˜ ÂÍ·Ú¯‹˜, Î·È ÙË ı¤ÛË ÙË˜Î·Ù·Ï·Ì‚¿ÓÂÈ Ë Â˘ÎÏÂ›‰ÂÈ· ··ÁˆÁÈÎ‹ Ì¤ıÔ‰Ô˜, fiˆ˜ ·˘Ù‹ ÂÊ·ÚÌfiÛÙËÎÂ ÌÂ ÙÚfiÔ˘Ô‰ÂÈÁÌ·ÙÈÎfi ÁÈ· ÚÒÙË ÊÔÚ¿ ÛÙ· ™ÙÔÈ¯Â›·. ª·ÚÙ˘ÚÂ› ÁÈ’ ·˘Ùfi Î·Ù·Ú¯‹Ó Ë ÛÈ-ÓÔ˙ÈÎ‹ HıÈÎ‹, Ë ÔÔ›·, fiˆ˜ ÛËÌÂÈÒÓÂÙ·È ‹‰Ë ÛÙÔÓ ˘fiÙÈÙÏÔ ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘, Â›Ó·È«·Ô‰Â‰ÂÈÁÌ¤ÓË ÌÂ ÁÂˆÌÂÙÚÈÎ‹ Ù¿ÍË» (ordine geometrico demonstrata).¶Ú¿ÁÌ·ÙÈ, ÛÙÈ˜ ÙÚÂÈ˜ ÚÒÙÂ˜ ÛÂÏ›‰Â˜ ÙË˜ HıÈÎ‹˜ Ô ·Ó·ÁÓÒÛÙË˜ ¤Ú¯ÂÙ·È ·ÓÙÈÌ¤Ùˆ-Ô˜ ÌÂ ¤Ó· Û‡ÓÔÏÔ «ÔÚÈÛÌÒÓ» (definitiones) Î·È «·ÍÈˆÌ¿ÙˆÓ» (axiomata), ÌÂ ÙË‚Ô‹ıÂÈ· ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ı· ·Ô‰ÂÈ¯ıÔ‡Ó ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· Ù· ÙÚÈ¿ÓÙ· ¤ÍÈ ıÂˆÚ‹Ì·Ù· ÙÔ˘¶ÚÒÙÔ˘ Ì¤ÚÔ˘˜ ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘. ∞˘ÙÔ› ÔÈ ÔÚÈÛÌÔ› Î·È Ù· ·ÍÈÒÌ·Ù· ‰ÂÓ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ‰Â˘-ÙÂÚÂ‡Ô˘Û·˜ ÛËÌ·Û›·˜ ÚÔÂÈÛ·ÁˆÁÈÎ¤˜ ÚÔÙ¿ÛÂÈ˜, ÙÈ˜ ÔÔ›Â˜ Ô ·Ó·ÁÓÒÛÙË˜ ı·ÌÔÚÔ‡ÛÂ ÌÂ Â˘ÎÔÏ›· Ó· ·ÓÙÈ·Ú¤ÏıÂÈØ ·ÓÙ›ıÂÙ· Û˘ÓÈÛÙÔ‡Ó Ù· ›‰È· Ù· ıÂÌ¤ÏÈ· ÙÔ˘Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜, ¯ˆÚ›˜ Ù· ÔÔ›· ·˘Ùfi ı· ‹Ù·Ó ·‰‡Ó·ÙÔ Ó· ·Ó·Ù˘¯ıÂ›. ∞‰È¿„Â˘ÛÙÔÙÂÎÌ‹ÚÈÔ ÙË˜ ÛËÌ·Û›·˜ ÙˆÓ ÂÓ·ÚÎÙ‹ÚÈˆÓ ÔÚÈÛÌÒÓ Î·È ·ÍÈˆÌ¿ÙˆÓ ÙË˜ HıÈÎ‹˜ ·Ô-ÙÂÏÂ› ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Ô Spinoza Ú·ÁÌ·ÙÂ‡ÂÙ·È ÂÎÂ› ıÂÌÂÏÈÒ‰ÂÈ˜ ¤ÓÓÔÈÂ˜ ÙË˜ ÊÈÏÔ-ÛÔÊÈÎ‹˜ ÛÎ¤„Ë˜, fiˆ˜ ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· ÙÔ˘ £ÂÔ‡ (Ô˘, fiˆ˜ ı· ÂÍËÁËıÂ› ·ÚÁfiÙÂÚ·,Ù·˘Ù›˙ÂÙ·È Ï‹Úˆ˜ ÌÂ ÙË º‡ÛË), ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· ÙË˜ ÂÏÂ˘ıÂÚ›·˜, ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· ÙË˜ ·ÈˆÓÈfi-ÙËÙ·˜, ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· ÙË˜ ·ÈÙÈfiÙËÙ·˜ Î·È ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· ÙË˜ ·Ï‹ıÂÈ·˜ (Spinoza, 1972).

∆ËÓ ›‰È· ÁÂˆÌÂÙÚÈÎ‹ ·Ô‰ÂÈÎÙÈÎ‹ Ù¿ÍË ·ÎÔÏÔ˘ıÂ› Ô NÂ‡ÙˆÓ ÛÙ· Principia. ∆ÔÚÒÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘, ·ÊÈÂÚˆÌ¤ÓÔ ÛÙËÓ Î›ÓËÛË ÙˆÓ ÛˆÌ¿ÙˆÓ (De motucorporum), ·Ú¯›˙ÂÈ ÌÂ ÌÈ· ÛÂÈÚ¿ ÔÚÈÛÌÒÓ, ÛÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ÂÂÍËÁÔ‡ÓÙ·È ‰È·‰Ô¯ÈÎ¿ÔÈ ıÂÌÂÏÈÒ‰ÂÈ˜ fiÚÔÈ ÙË˜ ÎÏ·ÛÈÎ‹˜ Ê˘ÛÈÎ‹˜: ÔÛfi ‡ÏË˜ (quantitas materiae), ÔÛfiÎ›ÓËÛË˜ (quantitas motus), ÂÓ‰È¿ıÂÙË ‰‡Ó·ÌË (vis insita), ÌÂÙ·‰È‰fiÌÂÓË ‰‡Ó·ÌË(vis impressa), ÎÂÓÙÚÔÌfiÏÔ˜ ‰‡Ó·ÌË (vis centripeta) ÎÏ. AÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó Ù· «·ÍÈÒ-Ì·Ù· ‹ ÓfiÌÔÈ ÙË˜ Î›ÓËÛË˜» (axiomata, sive leges motus): ÓfiÌÔ˜ ‹ ·Ú¯‹ ÙË˜ ·‰Ú¿-ÓÂÈ·˜, ·Ó·ÏÔÁ›· ÌÂÙ·Í‡ ÙË˜ ·ÛÎÔ‡ÌÂÓË˜ ‰‡Ó·ÌË˜ Î·È ÙË˜ ÌÂÙ·‚ÔÏ‹˜ ÙË˜ ÎÈÓËÙÈÎ‹˜Î·Ù¿ÛÙ·ÛË˜ ÙÔ˘ ÛÒÌ·ÙÔ˜, ÈÛfiÙËÙ· ‰Ú¿ÛË˜ Î·È ·ÓÙ›‰Ú·ÛË˜ (Newton, 1999). ™ÙÔÛËÌÂ›Ô ·˘Ùfi Â›Ó·È ÂÈ‚Â‚ÏËÌ¤ÓË Ë ·ÎfiÏÔ˘ıË ·Ú·Ù‹ÚËÛË: Ù· ÓÂ˘ÙÒÓÂÈ· «·ÍÈÒÌ·-Ù· ‹ ÓfiÌÔÈ ÙË˜ Î›ÓËÛË˜», fiˆ˜ ÂÍ¿ÏÏÔ˘ Î·È ÔÈ ıÂÌÂÏÈÒ‰ÂÈ˜ «ÓfiÌÔÈ ÙË˜ º‡ÛË˜» (loisde la Nature) Ô˘ Â›¯Â ‰È·Ù˘ÒÛÂÈ ÛÙÔ ÚÒÙÔ ÌÈÛfi ÙÔ˘ 17Ô˘ ·ÈÒÓ· Ô Descartes,‰ÂÓ ·Ô‰ÂÈÎÓ‡ÔÓÙ·È ÌÂ ÙËÓ ·˘ÛÙËÚ‹ ¤ÓÓÔÈ· ÙÔ˘ fiÚÔ˘ (‰ÂÓ ÚÔÎ‡ÙÔ˘Ó, ‰ËÏ·‰‹, ˆ˜·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÏÔÁÈÎ‹˜ ·Ú·ÁˆÁ‹˜). ∆Ô ›‰ÈÔ ·ÎÚÈ‚Ò˜ Û˘Ó¤‚·ÈÓÂ ÌÂ Ù· Â˘ÎÏÂ›‰ÂÈ··ÍÈÒÌ·Ù· ‹ ÎÔÈÓ¤˜ ¤ÓÓÔÈÂ˜, ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ Ë ‚Â‚·ÈfiÙËÙ· ıÂˆÚÔ‡ÓÙ·Ó ÚÔÁÂÓ¤ÛÙÂÚËÎ¿ıÂ ÏÔÁÈÎ‹˜ ·Ú·ÁˆÁ‹˜, ÁÂÁÔÓfi˜ Ô˘ Î·ıÈÛÙÔ‡ÛÂ ˘ÔıÂÙÈÎ¤˜ — Î·È Û˘ÓÂÒ˜ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÎ¤˜ ˆ˜ ÚÔ˜ ÙËÓ ÂÁÎ˘ÚfiÙËÙ¿ ÙÔ˘˜ — ÙÈ˜ ÚÒÙÂ˜ ·Ú¯¤˜ (Euclide, 1990).

√ ˘ÔıÂÙÈÎfi˜ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·˜ ÙˆÓ ÚÒÙˆÓ ·Ú¯ÒÓ, Ô ÔÔ›Ô˜ ·ÔÙÂÏÂ› ÂÁÁÂÓ¤˜ ÌÂÈÔ-Ó¤ÎÙËÌ· ÙË˜ Û˘ÓıÂÙÈÎ‹˜ ‹ ··ÁˆÁÈÎ‹˜ ÌÂıfi‰Ô˘ ÛÙÈ˜ Ì·ıËÌ·ÙÈÎ¤˜ Î·È Ê˘ÛÈÎ¤˜ ÂÈ-

49

ÛÙ‹ÌÂ˜, ÙÔÓ›ÛÙËÎÂ ·fi ÙÔÓ Huygens ÛÙÔ ¢Â‡ÙÂÚÔ Ì¤ÚÔ˜ ÙÔ˘ Horologiumoscillatorium, fiÔ˘ ÂÍÂÙ¿˙ÂÙ·È Ë ÙÒÛË ÙˆÓ ÛˆÌ¿ÙˆÓ Î·È Ë Î˘ÎÏÈÎ‹ ÙÔ˘˜ Î›ÓËÛË (Dedescensu gravium et motu eorum in cycloide). ∆Ô ÚÒÙÔ ıÂÒÚËÌ· ÙÔ˘ ¢Â‡ÙÂÚÔ˘Ì¤ÚÔ˘˜ ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ ‰ÂÓ Â›Ó·È ·Ú¿ ·Ï‹ Â·Ó¿ÏË„Ë ÙÔ˘ ÓfiÌÔ˘ ÙË˜ ÙÒÛË˜ ÙˆÓÛˆÌ¿ÙˆÓ Ô˘ Â›¯Â ‹‰Ë ‰È·Ù˘ÒÛÂÈ Ô °·ÏÈÏ·›Ô˜ (Koyré, 2001). ¶ÚÈÓ ·fi ÙÔ ıÂÒÚË-Ì· ·˘Ùfi fiÌˆ˜, Ô Huygens, ÈÛÙfi˜ ÛÙËÓ Â˘ÎÏÂ›‰ÂÈ· ··ÁˆÁÈÎ‹ Ì¤ıÔ‰Ô, Â›¯Â ‰È·Ù˘-ÒÛÂÈ ÌÂ ÙË ÌÔÚÊ‹ «YÔı¤ÛÂˆÓ» (Hypothèses) ÙÈ˜ ÙÚÂÈ˜ ıÂÌÂÏÈÒ‰ÂÈ˜ ·Ú¯¤˜ ÙË˜ Î›ÓË-ÛË˜, Û‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙÈ˜ ÔÔ›Â˜ Ë ·Ú·ÙËÚÔ‡ÌÂÓË (Ú·ÁÌ·ÙÈÎ‹) Î›ÓËÛË ÙˆÓ ÛˆÌ¿ÙˆÓÔÊÂ›ÏÂÈ Ó· ÂÍËÁËıÂ› ÌÂ ‚¿ÛË ÙË ÁÂˆÌÂÙÚÈÎ‹ ÚfiÛıÂÛË ÙË˜ Â˘ı‡ÁÚ·ÌÌË˜ ·‰Ú·ÓÂÈ·Î‹˜Î›ÓËÛË˜ Î·È ÙË˜ Î›ÓËÛË˜ Ô˘ ÔÊÂ›ÏÂÙ·È ÛÙË ‰Ú¿ÛË ÙË˜ ‚·Ú‡ÙËÙ·˜ (Huygens, 1934).

√È ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓÂ˜ ÂÈÛËÌ¿ÓÛÂÈ˜ ·ÚÎÔ‡Ó ÁÈ· Ó· Î·Ù·ÛÙ‹ÛÔ˘Ó Û·Ê¤˜ fiÙÈ ÛÙËÓÎÏ·ÛÈÎ‹ ÂÔ¯‹ Ë ÂÓ·ÓÙ›ˆÛË ÛÙÔÓ ·ÚÈÛÙÔÙÂÏÈÛÌfi Â›Ó·È ¿ÚÚËÎÙ· Û˘Ó‰Â‰ÂÌ¤ÓË ÌÂ ÙËÓ˘ÈÔı¤ÙËÛË Î·È ·ÍÈÔÔ›ËÛË ÙÔ˘ Â˘ÎÏÂ›‰ÂÈÔ˘ Ì·ıËÌ·ÙÈÎÔ‡ ÊÔÚÌ·ÏÈÛÌÔ‡.™ÙÚ¤ÊÔÓÙ·˜ ÙÔÓ ∂˘ÎÏÂ›‰Ë ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙÔ˘ AÚÈÛÙÔÙ¤ÏË, ÔÈ ÓÂfiÙÂÚÔÈ Â·Ó¤ÊÂÚ·Ó ÛÙÔÚÔÛÎ‹ÓÈÔ ÌÈ· ¯ÈÏÈfi¯ÚÔÓË ıÂˆÚËÙÈÎ‹ ‰È·Ì¿¯Ë (ÙËÓ ÔÔ›· Ô MÂÛ·›ˆÓ·˜ Â›¯Â ÚÔ-ÛˆÚÈÓ¿ ‰ÈÂ˘ıÂÙ‹ÛÂÈ ˘¤Ú ÙˆÓ ·ÚÈÛÙÔÙÂÏÈÎÒÓ), Î·È Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· ·Ó·Î¿Ï˘Ù·Ó ÌÈ··Ô‰ÂÈÎÙÈÎ‹ ÌÔÚÊ‹ ¯¿ÚË ÛÙËÓ ÔÔ›· Ù· ·ÔÙÂÏ¤ÛÌ·Ù· ÙË˜ ÂÈÛÙ‹ÌË˜ ÌÔÚÔ‡Û·ÓÎ·È ¤ÚÂÂ Ó· ıÂˆÚËıÔ‡Ó fi¯È ·ÏÒ˜ ˆ˜ ·ÏËı‹, ·ÏÏ¿ ˆ˜ ·Ó·ÁÎ·›· ·ÏËı‹. ∞˘Ù‹ Ë·Ô‰ÂÈÎÙÈÎ‹ ÌÔÚÊ‹ ‰È·ÎÚÈÓfiÙ·Ó ·fi ¿ÏÏÂ˜ ÌÔÚÊ¤˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ‹˜ ·Ó·˙‹ÙËÛË˜, ÔÈÔÔ›Â˜ ‹Ù·Ó ÚÔÛ·Ó·ÙÔÏÈÛÌ¤ÓÂ˜ fi¯È ÛÙË Û˘ÛÙËÌ·ÙÈÎ‹ ¤ÎıÂÛË ÙˆÓ ÏfiÁˆÓ Ô˘ Â¤-ÙÚÂ·Ó ÙËÓ Ï‹ÚË Î·Ù·ÓfiËÛË ÙË˜ ·Ó·ÁÎ·ÈfiÙËÙ·˜ ÙˆÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÒÓ Û˘ÌÂÚ·-ÛÌ¿ÙˆÓ, ·ÏÏ¿ ÛÙÔÓ Û¯ÔÏÈ·ÛÌfi ÙˆÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›ˆÓ ·fi ‰È¿ÊÔÚÂ˜ ·fi„ÂÈ˜, fiˆ˜Û˘Ó¤‚·ÈÓÂ ÛÙË ÌÂÛ·ÈˆÓÈÎ‹ ‰È·ÏÂÎÙÈÎ‹ (Durkheim, 1999). ∫˘Ú›ˆ˜ fiÌˆ˜ ‰È·ÎÚÈÓfi-Ù·Ó ·fi ÙËÓ Â·ÁˆÁ‹, ÙË˜ ÔÔ›·˜ ÔÈ ÁÂÓÈÎÂ‡ÛÂÈ˜, ÂÂÈ‰‹ ·ÎÚÈ‚Ò˜ ‚·Û›˙ÔÓÙ·È ÛÂ¤Ó·Ó ÂÚÈÔÚÈÛÌ¤ÓÔ ·ÚÈıÌfi ÂÌÂÈÚÈÎÒÓ ‰Â‰ÔÌ¤ÓˆÓ, Â›Ó·È ·fi ÙË Ê‡ÛË ÙÔ˘˜ ÂÈ-ÛÊ·ÏÂ›˜. ∞ÛÊ·ÏÒ˜, ÛÙË Ó¤· «ÂÈÚ·Ì·ÙÈÎ‹ ÊÈÏÔÛÔÊ›·» (experimentalphilosophy), fiÚÔ˜ ÙÔÓ ÔÔ›Ô ÂÈÛ‹Á·ÁÂ Ô NÂ‡ÙˆÓ, «Ù· ıÂˆÚ‹Ì·Ù· Û˘Ó¿ÁÔÓÙ·È ·fiÙ· Ê·ÈÓfiÌÂÓ· Î·È ÁÂÓÈÎÂ‡ÔÓÙ·È Ì¤Ûˆ ÙË˜ Â·ÁˆÁ‹˜ (propositions are deducedfrom the phenomena and are made general by induction)» (Newton, 2004). ™ÙËÛ˘Ó¤¯ÂÈ· fiÌˆ˜, fiˆ˜ Ì·ÚÙ˘ÚÂ› Ë ›‰È· Ë ÂÛˆÙÂÚÈÎ‹ ‰ÔÌ‹ ÙˆÓ Principia, Ù· ıÂˆÚ‹-Ì·Ù· ·˘Ù¿ ·Ô‰ÂÈÎÓ‡ÔÓÙ·È, ‰ËÏ·‰‹ ÂÓÙ¿ÛÛÔÓÙ·È ÛÂ ¤Ó· Ì·ıËÌ·ÙÈÎfi Û‡ÛÙËÌ· fiÔ˘Ù· ¿ÓÙ· ·ÔÚÚ¤Ô˘Ó ·fi ÔÚÈÛÌ¤ÓÂ˜ ‚·ÛÈÎ¤˜ ÚÔÙ¿ÛÂÈ˜: ÔÚÈÛÌÔ›, ·ÈÙ‹Ì·Ù·, ·ÍÈÒ-Ì·Ù·. √ ÓÂfiÙÂÚÔ˜ ÔÚıÔÏÔÁÈÛÌfi˜ Â›Ó·È ·‰È·ÓfiËÙÔ˜ ¯ˆÚ›˜ ·˘Ù‹ ÙËÓ ·Ô‰ÂÈÎÙÈÎ‹ÌÔÚÊ‹, ¯¿ÚË ÛÙËÓ ÔÔ›· ÙÔ ÓÂ‡Ì· ·Ô‰¤¯ÂÙ·È Ï‹Úˆ˜ Î·È ¿ÓÂ˘ fiÚˆÓ ÙÔ ÂÚÈÂ-¯fiÌÂÓÔ ÙË˜ ÁÓÒÛË˜ ÙÔ˘, Î·È Êı¿ÓÂÈ ¤ÙÛÈ ÛÙË ‚Â‚·ÈfiÙËÙ·. ∞fi ÙËÓ ¿Ô„Ë ·˘Ù‹, ËÂ˘ÎÏÂ›‰ÂÈ· ·Ô‰ÂÈÎÙÈÎ‹ ÌÔÚÊ‹ ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È ˆ˜ Ë ÔÚÈÛÙÈÎ‹ ·¿ÓÙËÛË ÛÙËÓ Î·ÚÙÂ-

ª¤ıÔ‰Ô˜, ·fi‰ÂÈÍË Î·È ·Ï‹ıÂÈ· ÛÙËÓ ÎÏ·ÛÈÎ‹ ÂÈÛÙ‹ÌË


ÛÈ·Ó‹ ·ÌÊÈ‚ÔÏ›·, Ë ÔÔ›·, ·Ó Î·È ÂÍ·ÚÙËÌ¤ÓË ·fi ÙÈ˜ ‰ÔÁÌ·ÙÈÎ¤˜ ÛÎÔÈÌfiÙËÙÂ˜ÙÔ˘ ÂÌÓÂ˘ÛÙ‹ ÙË˜, ·ÔÙ¤ÏÂÛÂ Ì›· ·fi ÙÈ˜ ÛÔ‚·ÚfiÙÂÚÂ˜ ‰ÔÎÈÌ·Û›Â˜ ÙÔ˘ ÓÂfiÙÂÚÔ˘§fiÁÔ˘. ∂ÈÏ¤ÔÓ, Î·ıÒ˜ ‰ÂÛÌÂ‡ÂÈ ÙÔ ÓÂ‡Ì· Ì¤Û· ·fi ÙËÓ ¿ÌÂÛË ÂÌÂÈÚ›· ÙË˜ÏÔÁÈÎ‹˜ ·Ó·ÁÎ·ÈfiÙËÙ·˜, Ë Â˘ÎÏÂ›‰ÂÈ· ·Ô‰ÂÈÎÙÈÎ‹ ÌÔÚÊ‹ ·Ô‚¿ÏÏÂÈ ·fi ÙË ÁÓˆ-ÛÙÈÎ‹ ‰È·‰ÈÎ·Û›· Î¿ıÂ ˘ÔÎÂÈÌÂÓÈÎfi ÛÙÔÈ¯Â›Ô, Î·È Î·ıÈÛÙ¿ ÙË ÁÓÒÛË ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎ‹.

ºY™H KAI §O°O™

™ÙËÓ ÚÔÛ¿ıÂÈ¿ ÙÔ˘ Ó· ÂÈÏ‡ÛÂÈ ÙÔ Úfi‚ÏËÌ· ÙÔ˘ ˘ÔıÂÙÈÎÔ‡ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ÙˆÓÚÒÙˆÓ ·Ú¯ÒÓ, Ô ÓÂfiÙÂÚÔ˜ ÔÚıÔÏÔÁÈÛÌfi˜ ÚÔ¯ÒÚËÛÂ, ˆÛÙfiÛÔ, ¤Ó· ‚‹Ì· ÈÔ¤Ú· ·fi ÙÔÓ E˘ÎÏÂ›‰Ë. ¶Ú¿ÁÌ·ÙÈ, ÁÈ· ÙÔÓ Spinoza Î·È ÙÔÓ Leibniz, ÔÈ ıÂÌÂÏÈÒ-‰ÂÈ˜ ·ÔÊ¿ÓÛÂÈ˜ (ÔÚÈÛÌÔ› Î·È ·ÍÈÒÌ·Ù·) ‰ÂÓ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ·ÏÒ˜ ˘Ôı¤ÛÂÈ˜ ‹·˘ı·›ÚÂÙÂ˜ Û˘Ì‚¿ÛÂÈ˜, ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ Ë ·Ô‰Ô¯‹ ÚÔ¸Ôı¤ÙÂÈ ÙË ‰È˘ÔÎÂÈÌÂÓÈÎ‹Û˘Ó·›ÓÂÛË (‰ËÏ·‰‹, ÛÂ ÙÂÏÈÎ‹ ·Ó¿Ï˘ÛË, ÌÈ· ÎÔÈÓ‹ ·fiÊ·ÛË ‹ ÌÈ· Ú¿ÍË ÙË˜ ‚Ô‡-ÏËÛË˜). ∞ÔÙÂÏÔ‡Ó, ·ÓÙ›ıÂÙ·, ·Ó·ÁÎ·›· ·ÏËıÂ›˜ ÚÔÙ¿ÛÂÈ˜, ÌÂ ·ÊÂÙËÚ›· ÙÈ˜ ÔÔ›-Â˜ Â›Ó·È ‰˘Ó·Ù‹, ¯ˆÚ›˜ ·Ó·ÊÔÚ¿ ÛÙËÓ ˘ÔÎÂÈÌÂÓÈÎ‹ ‚Ô‡ÏËÛË, Ë Û˘ÁÎÚfiÙËÛË ÌÈ·˜··ÁˆÁÈÎ‹˜ ÂÈÛÙ‹ÌË˜ Ô˘ ÂÍËÁÂ› ÙË Ê˘ÛÈÎ‹ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ÛÙÔ Û‡ÓÔÏfi ÙË˜.¶Ò˜ fiÌˆ˜ ÁÓˆÚ›˙Ô˘ÌÂ fiÙÈ ÌÈ· Ù¤ÙÔÈ· ··ÁˆÁÈÎ‹ ÂÈÛÙ‹ÌË ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ fi¯È ÌÈ·Ê·ÓÙ·ÛÙÈÎ‹ ‹ ˘ÔıÂÙÈÎ‹ Ê‡ÛË, ·ÏÏ¿ ·˘Ù‹ ÙÔ‡ÙË ÙË º‡ÛË, ‰ËÏ·‰‹ ÙÔ ›‰ÈÔ ÙÔ Â›Ó·ÈÙˆÓ Ú·ÁÌ¿ÙˆÓ; MÂ ¿ÏÏ· ÏfiÁÈ·, ÙÈ Â›Ó·È ÂÎÂ›ÓÔ Ô˘ Ì·˜ ˘Ô¯ÚÂÒÓÂÈ Ó· ·Ó·ÁÓˆ-Ú›ÛÔ˘ÌÂ ÙËÓ ÂÁÎ˘ÚfiÙËÙ· (ÏÔÁÈÎ‹ Î·È Ê˘ÛÈÎ‹) ÙˆÓ ÓfiÌˆÓ Ô˘ Û˘Ó¿ÁÔÓÙ·È ·fi ÙÈ˜ÚÒÙÂ˜ ·Ú¯¤˜; TÔ ÁÂÁÔÓfi˜, ··ÓÙ¿ Ô Spinoza ÛÙÔ £ÂÒÚËÌ· 7 ÙÔ˘ ¢Â‡ÙÂÚÔ˘Ì¤ÚÔ˘˜ ÙË˜ HıÈÎ‹˜, fiÙÈ «Ë Ù¿ÍË Î·È Ë Û˘Ó¿ÊÂÈ· ÙˆÓ È‰ÂÒÓ Â›Ó·È Ù·˘ÙfiÛËÌÂ˜ ÌÂ ÙËÓÙ¿ÍË Î·È ÙË Û˘Ó¿ÊÂÈ· ÙˆÓ Ú·ÁÌ¿ÙˆÓ (ordo, et connexio idearum idem est, acordo, et connexio rerum)» (Spinoza, 1972).

∆Ô ıÂÒÚËÌ· ·˘Ùfi, ÛÙÔ ÔÔ›Ô Û˘ÓÔ„›˙ÂÙ·È ÌÂ ˘Ô‰ÂÈÁÌ·ÙÈÎfi ÙÚfiÔ ¤Ó· Ô˘ÛÈÒ-‰Â˜ ÛÙÔÈ¯Â›Ô ÙÔ˘ ÓÂfiÙÂÚÔ˘ ÔÚıÔÏÔÁÈÛÌÔ‡, ÂÈÙÚ¤ÂÈ ÙÔ ¤Ú·ÛÌ· ·fi ÙËÓ ·Ó·ÁÎ·È-fiÙËÙ· ÙÔ˘ ÓÔ˘ ÛÙËÓ ·Ó·ÁÎ·ÈfiÙËÙ· ÙË˜ Ê‡ÛË˜, ‹ ·ÎfiÌË ·fi ÙÈ˜ È‰¤Â˜ ÛÙ· Ú¿ÁÌ·-Ù·, ÌÂ ÙËÓ ÚÔ¸fiıÂÛË fiÙÈ ÔÈ ÚÒÙÂ˜ Û˘Ó¿ÁÔÓÙ·È ÌÂ «Ù¿ÍË» (ordo), ·fi ÙÈ˜ ÈÔÁÂÓÈÎ¤˜ ÛÙÈ˜ ÈÔ ÂÈ‰ÈÎ¤˜, Û‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙÔÓ ·˘ÛÙËÚfi Ì·ıËÌ·ÙÈÎfi Î·ÓfiÓ· ÙË˜ Â˘ÎÏÂ›-‰ÂÈ·˜ ·Ô‰ÂÈÎÙÈÎ‹˜ ÌÔÚÊ‹˜. °›ÓÂÙ·È ¤ÙÛÈ Ê·ÓÂÚfi fiÙÈ, ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÓÂfiÙÂÚÔ˘˜, Ë Ì·ıË-Ì·ÙÈÎ‹ ·fi‰ÂÈÍË Â›Ó·È Î¿ÙÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·fi Ì¤ıÔ‰Ô˜: Â›Ó·È Ë ›‰È· Ë ˘Ê‹ ÙÔ˘ Ú·Á-Ì·ÙÈÎÔ‡, Ë ‰È¿ÚıÚˆÛË Î·È Ë Û‡Ó‰ÂÛË ÙˆÓ ÌÂÚÒÓ ÙÔ˘. ∏ ÏÔÁÈÎ‹ ·ÏÏËÏÔ˘¯›· ÙˆÓÈ‰ÂÒÓ ·ÓÙÈÎ·ÙÔÙÚ›˙ÂÈ ÙË Ê˘ÛÈÎ‹ (·ÈÙÈÒ‰Ë) ‰È¿Ù·ÍË ÙˆÓ Ú·ÁÌ¿ÙˆÓ, Î·È ·ÓÙÈ-ÛÙÚfiÊˆ˜: ÛÂ ÙÔ‡ÙÔ Û˘Ó›ÛÙ·Ù·È Ô ÏÔÁÈÎÔ-Ê˘ÛÈÎfi˜ ·Ú·ÏÏËÏÈÛÌfi˜, Ô ÔÔ›Ô˜ ‚Ú›-ÛÎÂÙ·È ÛÙË ‚¿ÛË fiÏˆÓ ÙˆÓ «Û˘ÛÙËÌ·ÙÈÎÒÓ» ·Ó··Ú·ÛÙ¿ÛÂˆÓ ÙË˜ Ê‡ÛË˜ (ÊÈÏÔ-

51

ÛÔÊÈÎÒÓ Î·È ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÒÓ) ÛÙË ÓÂfiÙÂÚË ÂÔ¯‹. ™ÙÔ ıÂˆÚËÙÈÎfi Ï·›ÛÈÔ ÙÔ˘ ÏÔÁÈ-ÎÔ-Ê˘ÛÈÎÔ‡ ·Ú·ÏÏËÏÈÛÌÔ‡, ÁÈ· Ó· ÁÓˆÚ›ÛÔ˘ÌÂ ÙË Ê‡ÛË, ·ÚÎÂ› Ó· ·Ó·ÁÓˆÚ›ÛÔ˘-ÌÂ ÙËÓ ¿ÚÚËÎÙË Û˘Ó¿ÊÂÈ· ÙˆÓ È‰ÂÒÓ Ì·˜Ø ·ÚÎÂ› Ó· ÙÈ˜ ‰È·Ù¿ÍÔ˘ÌÂ ÌÂ ‚¿ÛË ÙÔ··ÁˆÁÈÎfi ÚfiÙ˘Ô ÙË˜ Ì·ıËÌ·ÙÈÎ‹˜ ·fi‰ÂÈÍË˜, «ÚÔÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ — fiˆ˜ ÛËÌÂÈÒ-ÓÂÈ Ô Spinoza ÛÙËÓ ¶Ú·ÁÌ·ÙÂ›· ÁÈ· ÙË ‰ÈfiÚıˆÛË ÙÔ˘ ÓÔ˘ —, fiÏÂ˜ ÔÈ ·ÓÙÈÏ‹„ÂÈ˜Ì·˜ Ó· Â›Ó·È Û˘Ó‰Â‰ÂÌ¤ÓÂ˜ ÌÂÙ·Í‡ ÙÔ˘˜ Î·È Ù·ÍÈÓÔÌËÌ¤ÓÂ˜» (™ÈÓfi˙·, 2000).

∞˘Ù¤˜ ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÔÈ ¤ÓÓÔÈÂ˜ ÙË˜ Û‡Ó‰ÂÛË˜ Î·È ÙË˜ Ù·ÍÈÓfiÌËÛË˜ ÙˆÓ ÓÔËÙÈÎÒÓÂÓÂÚÁËÌ¿ÙˆÓ Î·Ù¤ÛÙËÛ·Ó ‰˘Ó·Ù‹ ÛÙËÓ ÎÏ·ÛÈÎ‹ ÂÔ¯‹ ÌÈ· ÚˆÙfiÙ˘Ë ÂÓÔÔ›ËÛËÂÈÛÙ‹ÌË˜ Î·È ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜, Ê˘ÛÈÎ‹˜ Î·È ÌÂÙ·Ê˘ÛÈÎ‹˜, ÛÙË ‚¿ÛË ÌÈ·˜ ÎÔÈÓ‹˜ ÌÂıfi-‰Ô˘, ÙË˜ ··ÁˆÁ‹˜, Î·È ÌÈ·˜ ÎÔÈÓ‹˜ ÂÔ›ıËÛË˜: fiÙÈ ÔÈ ÏÔÁÈÎÔ› ‰ÂÛÌÔ› ÌÂÙ·Í‡ ÙˆÓÈ‰ÂÒÓ «ÂÎÊÚ¿˙Ô˘Ó» ÙÔ˘˜ Ê˘ÛÈÎÔ‡˜ ‰ÂÛÌÔ‡˜ ÌÂÙ·Í‡ ÙˆÓ Ú·ÁÌ¿ÙˆÓ ‹, ·ÎÚÈ‚¤ÛÙÂ-Ú·, ÌÂÙ·Í‡ ÙˆÓ ‰È·‰Ô¯ÈÎÒÓ Î·Ù·ÛÙ¿ÛÂˆÓ ÙˆÓ ‰˘Ó·ÌÈÎÒÓ Û˘ÛÙËÌ¿ÙˆÓ. ∞˘ÙfiÛËÌ·›ÓÂÈ fiÙÈ ÔÈ Ú·ÁÌ·ÙÈÎ¤˜ Ê˘ÛÈÎ¤˜ ‰ÈÂÚÁ·Û›Â˜, ·ÎfiÌË Î·È fiÙ·Ó ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙ÔÓÙ·Èˆ˜ Ë ÂÌÂÈÚÈÎ‹ ·ÊÂÙËÚ›· ÌÈ·˜ Â·ÁˆÁÈÎ‹˜ ÁÂÓ›ÎÂ˘ÛË˜, ˘¿ÁÔÓÙ·È ÂÍÔÏÔÎÏ‹ÚÔ˘ÛÙÔÓ ÏÔÁÈÎfi Î·ÓfiÓ· ÌÈ·˜ ·Ô‰ÂÈÎÙÈÎ‹˜ Ù¿ÍË˜, Ë ÔÔ›· Û˘Ì›ÙÂÈ Ï‹Úˆ˜ ÌÂ ÙËÓÙ¿ÍË ÙË˜ Ê‡ÛË˜. °›ÓÂÙ·È ¤ÙÛÈ ·ÓÙÈÏËÙ‹ Ë Ô˘ÛÈÒ‰Ë˜ ıÂˆÚËÙÈÎ‹ ÌÂÙ·ÙfiÈÛË Ô˘Ô‰‹ÁËÛÂ ÛÙË Á¤ÓÂÛË ÙÔ˘ ÓÂfiÙÂÚÔ˘ ÔÚıÔÏÔÁÈÛÌÔ‡: Ë ·Ó·ÁˆÁ‹ ÙÔ˘ Ê˘ÛÈÎÔ‡ ÛÙÔÏÔÁÈÎfi. ∆ËÓ ·Ó·ÁˆÁ‹ ·˘Ù‹ ÌÔÚÂ› Î·ÓÂ›˜ Ó· ‰È·ÎÚ›ÓÂÈ ‹‰Ë ÛÙÔ Ì·ıËÌ·ÙÈÎfi™‡Ì·Ó ÙË˜ Ê˘ÛÈÎ‹˜ ÙÔ˘ °·ÏÈÏ·›Ô˘Ø Ë Û˘ÛÙËÌ·ÙÈÎ‹ ÙË˜ ıÂÌÂÏ›ˆÛË, fiÌˆ˜, Û˘ÓÙÂ-ÏÂ›Ù·È ÁÈ· ÚÒÙË ÊÔÚ¿ ÌÂ ÙÚfiÔ ÔÏÔÎÏËÚˆÌ¤ÓÔ ÛÙÔ ¶ÚÒÙÔ Ì¤ÚÔ˜ ÙË˜ ÛÈÓÔ˙ÈÎ‹˜HıÈÎ‹˜. ∂ÎÂ› Ô Spinoza ı· ‰Â›ÍÂÈ fiÙÈ Ë Ê˘ÛÈÎ‹ ·ÈÙ›· (causa) Î·È Ë ÏÔÁÈÎ‹ ·ÈÙ›·(ratio) fi¯È ÌfiÓÔ ‰ÂÓ ‰È·Ê¤ÚÔ˘Ó ÌÂÙ·Í‡ ÙÔ˘˜, ·ÏÏ¿ ·ÓÙ›ıÂÙ· ÂÎÊÚ¿˙Ô˘Ó ·fi ‰‡Ô‰È·ÊÔÚÂÙÈÎ¤˜ ÔÙÈÎ¤˜ ÁˆÓ›Â˜ ÙÔÓ ›‰ÈÔ ·ÈÙÈ·Îfi ÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÌfi, Ô ÔÔ›Ô˜ ‰Ú· Ù·˘Ùfi-¯ÚÔÓ· Î·È ÌÂ fiÌÔÈÔ ÙÚfiÔ ÛÙËÓ Ù¿ÍË ÙË˜ Ê‡ÛË˜ Î·È ÛÙËÓ Ù¿ÍË ÙÔ˘ ÏfiÁÔ˘(Spinoza, 1972). ™ÙÔ ÂÍ‹˜, ÂÈÛÙ‹ÌË Î·È ÊÈÏÔÛÔÊ›·, ·ÎÔÏÔ˘ıÒÓÙ·˜ Ì›· Î·È ÙËÓ·˘Ù‹ Ì¤ıÔ‰Ô, ÙË ÏÔÁÈÎÔ-··ÁˆÁÈÎ‹, ı· ·Ó·Î·Ï‡ÙÔ˘Ó ·ÓÙÔ‡ Ì›· Î·È ÙËÓ ·˘Ù‹«Ù¿ÍË Î·È Û˘Ó¿ÊÂÈ·» (ordo et connexio), Ë ÔÔ›· ı· ÌÔÚÂ› Ó· ÂÚÌËÓÂ‡ÂÙ·È ·‰È·-ÎÚ›Ùˆ˜ ˆ˜ Ù¿ÍË Î·È Û˘Ó¿ÊÂÈ· È‰ÂÒÓ ‹ ˆ˜ Ù¿ÍË Î·È Û˘Ó¿ÊÂÈ· ÛˆÌ¿ÙˆÓ.

™YM¶EPA™MA

™ÙÔ ÂÚÒÙËÌ·, ÏÔÈfiÓ, Ô˘ ı¤Û·ÌÂ ÛÙËÓ ÂÈÛ·ÁˆÁ‹, ·Ó ‰ËÏ·‰‹ Ë ÓÂfiÙÂÚË ÂÈÛÙ‹ÌËÂ›Ó·È Ú¿ÁÌ·ÙÈ «ÓÂfiÙÂÚË», Ë ·¿ÓÙËÛË Â›Ó·È fi¯È Î·È Ó·È. Ÿ¯È, ‰ÈfiÙÈ Ô ÓÂfiÙÂÚÔ˜ÔÚıÔÏÔÁÈÛÌfi˜ ÚÔ¸Ôı¤ÙÂÈ, fiˆ˜ Â›‰·ÌÂ, ÙËÓ ÂÈÛÙÚÔÊ‹ ÛÙËÓ Â˘ÎÏÂ›‰ÂÈ· ·Ô‰ÂÈ-ÎÙÈÎ‹ ÌÔÚÊ‹. ¡·È, ‰ÈfiÙÈ Ë ÌÔÚÊ‹ ·˘Ù‹ ·ÔÎÙ¿ ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ Spinoza, ÙÔ˘NÂ‡ÙˆÓ· Î·È ÙÔ˘ Huygens, ¤Ó· Ê˘ÛÈÎfi ÓfiËÌ·, ÙÔ ÔÔ›Ô ·Ô˘Û›·˙Â ÂÓÙÂÏÒ˜ ·fi

ª¤ıÔ‰Ô˜, ·fi‰ÂÈÍË Î·È ·Ï‹ıÂÈ· ÛÙËÓ ÎÏ·ÛÈÎ‹ ÂÈÛÙ‹ÌË


ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ E˘ÎÏÂ›‰Ë. ∏ ÓÂfiÙÂÚË ÂÈÛÙ‹ÌË, ˆ˜ Î·ı·Ú‹ ÌÔÚÊ‹ ÔÚıÔÏÔÁÈÎ‹˜ ÁÓÒ-ÛË˜, ıÂÌÂÏÈÒÓÂÙ·È ÛÙË ‚Â‚·ÈfiÙËÙ· fiÙÈ ÔÈ Ú·ÁÌ·ÙÈÎ¤˜ Û¯¤ÛÂÈ˜ ÙˆÓ ·ÓÙÈÎÂÈÌ¤ÓˆÓÛÙË Ê‡ÛË Â›Ó·È Ù·˘ÙfiÛËÌÂ˜ (Î·È, Û˘ÓÂÒ˜, ÂÍ›ÛÔ˘ ·Ó·ÁÎ·›Â˜) ÌÂ ÙÈ˜ ÏÔÁÈÎ¤˜ Û¯¤-ÛÂÈ˜ ÙˆÓ È‰ÂÒÓ Ô˘ ·Ó··ÚÈÛÙÔ‡Ó Ù· ·ÓÙÈÎÂ›ÌÂÓ· ÛÙË ÓfiËÛË. ™Â ·ÓÙ›ıÂÛË ÌÂ ÙËÓ·Ú¯·›·, ÂÏÂ·ÙÈÎ‹ Î·È Ï·ÙˆÓÈÎ‹ ·ÓÙ›ÏË„Ë, Ë ÓÂfiÙÂÚË ¤ÓÓÔÈ· ÙË˜ ·Ó·ÁÎ·ÈfiÙËÙ·˜ÂÎÙÂ›ÓÂÙ·È ·fi ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ÙˆÓ I‰ÂÒÓ ÛÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ÙˆÓ Ê˘ÛÈÎÒÓ Ê·ÈÓÔÌ¤ÓˆÓ: ÛÂÙÔ‡ÙÔ ·ÎÚÈ‚Ò˜ Û˘Ó›ÛÙ·Ù·È Ë ÓÂˆÙÂÚÈÎfiÙËÙ· ÙÔ˘ ÓÂfiÙÂÚÔ˘ §fiÁÔ˘. ™ÙËÓ ÚÔÔÙÈÎ‹·˘Ù‹, fi¯È ÌfiÓÔ ÔÈ È‰ÈfiÙËÙÂ˜ ÙˆÓ ·ÚÈıÌÒÓ Î·È ÙˆÓ ÁÂˆÌÂÙÚÈÎÒÓ Û¯ËÌ¿ÙˆÓ, ·ÏÏ¿Î·È Ë ›‰È· Ë Ê‡ÛË ÛÂ fiÏË ÙËÓ ÔÏ˘ÏÔÎfiÙËÙ¿ ÙË˜ ÌÔÚÂ› Î·È Ú¤ÂÈ Ó· ÂÍËÁËıÂ›ÌÂ ‚¿ÛË ÙÔÓ Î·ÓfiÓ· ÌÈ·˜ ·˘ÛÙËÚ¿ ·Ô‰ÂÈÎÙÈÎ‹˜ ÂÈÛÙ‹ÌË˜, Ë ÔÔ›·, ·Ó·Î·Ï‡-ÙÔÓÙ·˜ ÙËÓ ·ÈÙÈÒ‰Ë «Ù¿ÍË Î·È Û˘Ó¿ÊÂÈ· ÙˆÓ Ú·ÁÌ¿ÙˆÓ» (ordo et connexiorerum), Ê¤ÚÓÂÈ ÛÙÔ Êˆ˜ ÙËÓ ·Ó·ÁÎ·›· ·Ï‹ıÂÈ· ÙÔ˘˜.

∞¡∞º√ƒ∂™

Durkheim, E. (1999), L’évolution pédagogique en France, PressesUniversitaires de France, Paris, Û. 160-173.

Euclide (1990), Les Éléments, traduits du texte de Heiberg, traduction et commentairespar Bernard Vitrac, Presses Universitaires de France, Paris, Û. 178-179.

Huygens, C. (1934), Oeuvres complètes, publiées par la Société Hollandaise desSciences, La Haye: Martinus Nijhoff, Vol. XVIII, Û. 125.

Koyré, A. (1973), Du monde clos à l’univers infini, Gallimard, Paris, p. 154.Koyré, A. (2001), Études galiléennes, Hermann, Paris, Û. 86-87.Newton, I. (1999), The Principia. Mathematical Principles of Natural

Philosophy, a new translation by I. Bernard Cohen and A. Whitman,University of California Press, Berkeley and Los Angeles, Û. 403-417.

Newton, I. (2004), Philosophical Writings, edited by A. Janiak, CambridgeUniversity Press, Cambridge UK Û. 92.

Popper, K. (1998), The World of Parmenides. Essays on the PresocraticEnlightenment, edited by A. F. Petersen, with the assistance of J. Mejer,Routledge, London - New York Û. 154-156.

Spinoza (1972), Opera, herausgegeben von Carl Gebhardt, Carl WintersUniversitaetsbuchhandlung, Heidelberg, Vol. II, Û. 46-47, 89, 52.

™ÈÓfi˙· (2000), ¶Ú·ÁÌ·ÙÂ›· ÁÈ· ÙË ‰ÈfiÚıˆÛË ÙÔ˘ ÓÔ˘, ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ·fi Ù· Ï·ÙÈ-ÓÈÎ¿ B. Jacquemart & B. °ÚËÁÔÚÔÔ‡ÏÔ˘, ¶fiÏÈ˜, Aı‹Ó·, Û. 76.


∏ ÃËÌÂ›· ˆ˜ ·Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÙË˜ ∞Ï¯ËÌÂ›·˜. ∏ ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁÈÎ‹ ·Ú¿‰ÔÛË ÙÔ˘Bachelard ÁÈ· ÙË Û˘ÁÎÚfiÙËÛË ÙË˜ÂÈÛÙ‹ÌË˜ ÙË˜ ¯ËÌÂ›·˜ (‰Â‡ÙÂÚÔ Ì¤ÚÔ˜)

∂˘ı‡ÌÈÔ˜ ¶. ªfiÎ·ÚË˜ ∆Ì‹Ì· ÃËÌÂ›·˜, ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ πˆ·ÓÓ›ÓˆÓ

∏ ∂¶π™∆∏ª∏ ∆∏™ Ã∏ª∂π∞™ ∫∞£π∂ƒø¡∂∆∞π ø™ ∞À∆√¡√ª∏∂¶π™∆∏ª∏ ª∂ ∆∏ ™À°∫ƒ√∆∏™∏ ∆√À ¶π¡∞∫∞ ∆√À MENDELEEV

∏ Û˘ÁÎÚfiÙËÛË ÙÔ˘ ·ÓÙÈÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ ÙË˜ ¯ËÌÂ›·˜, ÙË˜ ÂÈÛÙ‹ÌË˜ ÙˆÓ Ô˘ÛÈÒÓ, Î·È Ô‰È·¯ˆÚÈÛÌfi˜ ÙË˜ ·fi ÙË Ê˘ÛÈÎ‹ Á›ÓÂÙ·È ÌÂ ÙËÓ ÔÚÁ¿ÓˆÛË ÙˆÓ ÛÙÔÈ¯Â›ˆÓ ÙÔ˘¶›Ó·Î· ÙÔ˘ Mendeleev, ÙÔÓ ÔÔ›Ô Ô Bachelard ıÂˆÚÂ› ·fi ÙÈ˜ «ÈÔ ÊÈÏÔÛÔÊË-Ì¤ÓÂ˜ ÛÂÏ›‰Â˜ ÙË˜ ÂÈÛÙ‹ÌË˜» (Bachelard, 1940, Û. 58-59).

ªÈ· ‰ÔÌ‹ Ô˘ ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÙ·È ·fi ÙÔÓ ÏÔ˘Ú·ÏÈÛÌfi ÙˆÓ ÛÙÔÈ¯Â›ˆÓ Î·È ÙËÓ ÏËÚfiÙËÙ¿ ÙÔ˘

™ÙÔÓ ÂÚÈÔ‰ÈÎfi ›Ó·Î· Ô «ÓfiÌÔ˜ ˘ÂÚ¤¯ÂÈ ÙÔ˘ ÁÂÁÔÓfiÙÔ˜, Ë Ù¿ÍË ÙˆÓ Ô˘ÛÈÒÓ ÂÈ-‚¿ÏÏÂÙ·È ÔÚıÔÏÔÁÈÎ¿» (Bachelard, 1940, Û. 58-59). «∆È ÈÔ ˆÚ·›· ·fi‰ÂÈÍËÌÔÚÂ› Ó· ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÂÈ Î·ÓÂ›˜ ÁÈ· ÙÔÓ ÔÚıÔÏÔÁÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ÙË˜ ÂÈÛÙ‹ÌË˜ ÙˆÓÔ˘ÛÈÒÓ, Ë ÔÔ›· Î·Ù·Ê¤ÚÓÂÈ Ó· ÚÔ‚Ï¤„ÂÈ ÚÈÓ ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎ‹ ·Ó·Î¿Ï˘„Ë ÙÈ˜È‰ÈfiÙËÙÂ˜ ÌÈ·˜ ¿ÁÓˆÛÙË˜ ·ÎfiÌ· Ô˘Û›·˜;» (Bachelard 1940, Û. 58-59) «∏ ÔÚÁ·-ÓˆÙÈÎ‹ ‰‡Ó·ÌË ÙÔ˘ ¶›Ó·Î· ÙÔ˘ Mendeleev Â›Ó·È Ù¤ÙÔÈ· Ô˘ Ô ¯ËÌÈÎfi˜ Û˘ÏÏ·Ì-‚¿ÓÂÈ ÙËÓ Ô˘Û›· Ì¤Û· ÛÙËÓ Ù˘ÈÎ‹ ÙË˜ ÌÔÚÊ‹ ÚÈÓ ÙËÓ Î·Ù·ÓÔ‹ÛÂÈ ÌÂ ÙÔ ˘ÏÈÎfiÙË˜ Â›‰Ô˜. ∆Ô Á¤ÓÔ˜ ÂÈ‚¿ÏÏÂÙ·È ÛÙÔ Â›‰Ô˜. ª¿Ù·È· ı· Ì·˜ ·ÓÙÈ·Ú·ÙÂıÔ‡Ó fiÙÈÂ‰Ò ˘¿Ú¯ÂÈ ÌÈ· ÔÏ‡ ÂÈ‰ÈÎ‹ Ù¿ÛË Î·È fiÙÈ ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ¯ËÌÈÎÔ› ÛÙÔÓ Î·ıËÌÂ-ÚÈÓfi ÙÔ˘˜ Ìfi¯ıÔ ··Û¯ÔÏÔ‡ÓÙ·È ÌÂ Ô˘Û›Â˜ ˘·ÚÎÙ¤˜. ¢ÂÓ Â›Ó·È ÏÈÁfiÙÂÚÔ ·ÏËı¤˜fiÙÈ ÌÈ· ÌÂÙ·¯ËÌÂ›· ÁÂÓÓ‹ıËÎÂ ÌÂ ÙÔÓ ¶›Ó·Î· ÙÔ˘ Mendeleev Î·È fiÙÈ ‰È·ı¤ÙÂÈ ÌÈ·Ù¿ÛË ÔÚıÔÏÔÁÈÎ‹˜ ‰È¿Ù·ÍË˜ Ô˘ Ô‰‹ÁËÛÂ ÛÂ fiÏÔ Î·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÂ˜ ÂÈÙ˘¯›Â˜,

fiÏÔ Î·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÂ˜ ÂÌ‚·ı‡ÓÛÂÈ˜» (Bachelard, 1940, Û. 58-59). ∆Ô ÁÂÓÈÎfiÎ·ıÔÚ›˙ÂÈ ÙÔ ÂÈ‰ÈÎfi.

√ ÂÚÈÔ‰ÈÎfi˜ ›Ó·Î·˜ Â›Ó·È Û‡ÛÙËÌ· ÙÔ ÔÔ›Ô ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÙ·È ·fi ÏËÚfiÙËÙ·Î·È ¤Ó·Ó ‰ÔÌÈÎfi ÏÔ˘Ú·ÏÈÛÌfi. ∏ ıÂˆÚ›· Ô˘ ÛÙËÚ›˙ÂÙ·È ÛÙËÓ ÂÛˆÙÂÚÈÎ‹ ÙÔ˘Û˘ÛÙËÌ·ÙÔÔ›ËÛË Û˘ÌÏËÚÒÓÂÈ Î·È ÔÏÔÎÏËÚÒÓÂÈ ÌÂ ËÚˆÈÎfi ÙÚfiÔ ÌÈ· ·Û˘Ó¿ÚÙË-ÙË ÂÌÂÈÚ›·. ∞fi ·˘Ù‹ ÙËÓ ÛÙÈÁÌ‹ ÙÔ ¿ÁÓˆÛÙÔ ¤¯ÂÈ ‰È·Ù˘ˆıÂ› «¯ˆÚ›˜ ÙËÓ ÚÔ-ÛÊ˘Á‹ ÛÂ ·Ú¯¤˜ ¤Íˆ ·fi ÙÔ Û‡ÛÙËÌ·» (Bachelard, 1940, Û. 58-59). ∏ ·Ú¯‹ ÙË˜¤ÚÂ˘Ó·˜ ÙˆÓ Ô˘ÛÈÒÓ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È Î¿Ùˆ ·fi ÙËÓ ·fiÏ˘ÙË ÂÍ¿ÚÙËÛË ÂÓfi˜ Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤-ÓÔ˘ Û¯Â‰›Ô˘ fiÔ˘ ÙÔ ¿ÁÓˆÛÙÔ ·Ê‹ÓÂÈ ¤Ó· ÎÂÓfi ÙfiÛÔ ÊˆÙÂÈÓfi ÒÛÙÂ Ë ÌÔÚÊ‹ ÙË˜ÁÓÒÛË˜ Â›Ó·È ‹‰Ë ÚÔ‰È·ÁÂÁÚ·ÌÌ¤ÓË. ªÂ ÙÔÓ ›‰ÈÔ ÙÚfiÔ ÂÚÁ¿˙ÂÙ·È Î·È Ë ÔÚÁ·ÓÈ-Î‹ ¯ËÌÂ›·. «°ÓÒÚÈÛÂ ÙËÓ ·Ï˘Û›‰· ÚÈÓ ÙÔ˘˜ ÎÚ›ÎÔ˘˜, ÙËÓ ÛÂÈÚ¿ ÚÈÓ Ù· ÛÒÌ·Ù·,ÙËÓ Ù¿ÍË ÚÈÓ Ù· ·ÓÙÈÎÂ›ÌÂÓ·. √È Ô˘Û›Â˜ Â›Ó·È Û·Ó Ó· ÙÔÔıÂÙ‹ıËÎ·Ó ·fi ÙËÓ«ÔÚÌ‹» ÙË˜ ÌÂıfi‰Ô˘. ∂›Ó·È «·ÁˆÌ¤ÓÂ˜» Û˘Óı‹ÎÂ˜ ÂÈÏÂÁÌ¤ÓÂ˜ Î·Ù¿ ÙËÓ ÂÊ·ÚÌÔ-Á‹ ÙÔ˘ ÁÂÓÈÎÔ‡ ÓfiÌÔ˘. ªÈ· ‰‡Ó·ÌË ·ÓÙ›ıÂÙ· ÚÔ˜ ÙÔ ‰Â‰ÔÌ¤ÓÔ Ô‰ËÁÂ› ÙÔ Â›Ú·-Ì·. ∆Ô Ú·ÁÌ·ÙÈÎfi ‰ÂÓ Â›Ó·È Ï¤ÔÓ ·Ú¿ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ÛÈÌÔ. º·›ÓÂÙ·È Ì¿ÏÈÛÙ·fiÙÈ ÙÔ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfi ‰ÂÓ Ô‰ËÁÂ› ÛÂ ÁÓÒÛË ·Ú¿ ÌfiÓÔÓ ÂÊfiÛÔÓ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ıËÎÂÎ·È ÙÔÔıÂÙ‹ıËÎÂ ÛÙËÓ ·ÎÚÈ‚‹ ÁÂÈÙÓ›·ÛË ÛÙË ÛÂÈÚ¿ ÙË˜ ÛÙ·‰È·Î‹˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜»(Bachelard, 1940, Û. 58-59).

∏ ı¤ÛË ·˘Ù‹ ÙÔ˘ Bachelard ÁÈ· ÙÔÓ ‰ÔÌÈÎfi ÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÌfi ÙÔ˘ ÂÚÈÔ‰ÈÎÔ‡ ›Ó·-Î· Î·È ÙË˜ Ù¿ÛË˜ ÔÚıÔÏÔÁÈÎ‹˜ ‰È¿Ù·ÍË˜ Ô˘ ‰È·ı¤ÙÂÈ Î·È ·Ú¿ÁÂÈ ÙË ÁÓÒÛË ÙÔ˘Ú·ÁÌ·ÙÈÎÔ‡ ÂÊfiÛÔÓ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ıËÎÂ Î·È ÙÔÔıÂÙ‹ıËÎÂ ÛÙËÓ ·ÎÚÈ‚‹ ÁÂÈÙÓ›·ÛËÛÙË ÛÂÈÚ¿ ÙË˜ ÛÙ·‰È·Î‹˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜ ¤Ú¯ÂÙ·È ÛÂ ·ÓÙ›ıÂÛË ÌÂ ÂÎÂ›ÓÔÓ ÙÔ ÚÂ·ÏÈÛÌfiÔ˘ «ÙÔÔıÂÙÂ› ÙÔ ·ÓÙÈÎÂ›ÌÂÓÔ ÚÈÓ ÙËÓ ÁÓÒÛË, ÂÌÈÛÙÂ‡ÂÙ·È Â˘Î·ÈÚÈ·Î¿ ÙÔ ‰Â‰Ô-Ì¤ÓÔ Ô˘ Â›Ó·È ¿ÓÙ· ·ÛÙ‹ÚÈÎÙÔ, ¿ÓÙ· Èı·Ófi, ÔÙ¤ ÔÏÔÎÏËÚˆÌ¤ÓÔ» (Bachelard,1940,Û. 58-59).

∞ÓÙ›ıÂÙ·, ÛÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ÙË˜ Û‡Á¯ÚÔÓË˜ ¯ËÌÂ›·˜ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ÚfiÏÔ ·›˙Ô˘Ó ÔÈÔÚıÔÏÔÁÈÎ¤˜ ·Í›Â˜ Ô˘ ·ÁÎ˘ÚÒÓÔÓÙ·È ÛÙÔÓ ıÂˆÚËÙÈÎfi Î·È ÂÈÚ·Ì·ÙÈÎfi ÙË˜ ÚÔ‚ÏË-Ì·ÙÈÛÌfi ÙË˜ Î·È fi¯È ÛÙÔ ‰È·ÏÔÁÈÛÌfi ‹ ÙÔ ÚÂ·ÏÈÛÙÈÎfi ‰Â‰ÔÌ¤ÓÔ ·ÏÏ¿ ÛÙËÓ ÈÎ·ÓfiÙËÙ¿ÙÔ˘˜, Ì¤Û· ÛÙË Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓË ‰ÔÌ‹ ÙÔ˘ ÂÚÈÔ‰ÈÎÔ‡ ›Ó·Î·, Ó· Î·ıÈÛÙÔ‡Ó ÙÔ Ú·ÁÌ·-ÙÈÎfi Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ÛÈÌÔ. ∞Ó ¿ÏÈ Î¿Ùˆ ·fi ÙÔ˘˜ ¯ËÌÈÎÔ‡˜ Ù‡Ô˘˜ ˘ÂÈÛ¤Ú¯ÂÙ·È ÙÔÎ·ÓÙÈ·Ófi ÓÔÔ‡ÌÂÓÔ ÙË˜ Ô˘Û›·˜, ·˘Ùfi ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÙÂıÂ› ÛÙÔÓ ¤ÏÂÁ¯Ô ÙË˜ ‰È·ÏÂÎÙÈÎ‹˜.

¢È·ÏÂÎÙÈÎ‹ Î·È ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁÈÎ‹ Ú‹ÍË

∏ Û˘ÁÎÚfiÙËÛË ÙÔ˘ ÂÚÈÔ‰ÈÎÔ‡ ›Ó·Î· ÔÊÂ›ÏÂÙ·È ÛÙË ‰È·ÏÂÎÙÈÎ‹ ÔÚıÔÏÔÁÈÎfiÙËÙ·Ô˘ ÂÈ‚¿ÏÏÂÈ Ë ›‰È· Ë ‰ÔÌ‹ ÙÔ˘ Î·È ·Ó·Ù‡ÛÛÂÙ·È ÛÂ ‰˘Ô ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎ¤˜ Î·ÙÂ˘-

54 E˘ı‡ÌÈÔ˜ ¶. MfiÎ·ÚË˜

ı‡ÓÛÂÈ˜: Ì¤Û· ÛÙËÓ ÂÓfiÙËÙ· ÙË˜ Ô˘Û›·˜ Î·È Ì¤Û· ÛÙÔÓ ‰ÔÌÈÎfi ÏÔ˘Ú·ÏÈÛÌfi ÙˆÓÔ˘ÛÈÒÓ (Bachelard, 1940, Û. 59-60). ™ÙËÓ ·Ú¯‹, ÛËÌÂÈÒÓÂÈ Ô Bachelard, «Î¿Ùˆ·fi ÙËÓ Ô˘Û›· Ë ¯ËÌÈÎ‹ ÊÈÏÔÛÔÊ›· ÙÔÔı¤ÙËÛÂ Û¯‹Ì·Ù· Î·È ÁÂˆÌÂÙÚÈÎ¤˜ ÌÔÚÊ¤˜Ô˘ ·fi ÚÒÙË ¿Ô„Ë ‹Ù·Ó ÙÂÏÂ›ˆ˜ ˘ÔıÂÙÈÎ¤˜ Î·È ÔÈ ÔÔ›Â˜ ÛÂ Û˘Ó‰˘·ÛÌfi ÌÂ ¤Ó·Â˘Ú‡ ıÂˆÚËÙÈÎfi Û‡ÓÔÏÔ ·Ó·‚·ıÌ›ÛıËÎ·Ó ÔÚıÔÏÔÁÈÎ¿. ŒÙÛÈ, ÙfiÙÂ ÂÌÊ·Ó›ÛıËÎÂÔÈÎÈÏ›· «ÓÔÔ‡ÌÂÓˆÓ» ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈÒÓ, È‰›ˆ˜ ÛÙËÓ ÔÚÁ·ÓÈÎ‹ ¯ËÌÂ›· Î·È ÛÙË ¯ËÌÂ›·ÙˆÓ Û˘ÌÏfiÎˆÓ. ¢ÂÓ Â›Ì·ÛÙÂ ·ÎÚÈ‚Â›˜ ÌÚÔÛÙ¿ ÛÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· ÙÔ˘ ·Ó·Ù˘ÛÛfiÌÂÓÔ˘(¯ËÌÈÎÔ‡) Ù‡Ô˘ Ï¤ÁÔÓÙ·˜ fiÙÈ ÌÈ· Ù¤ÙÔÈ· ÌÔÚÊ‹ Â›Ó·È ÌÈ· Û˘Ì‚·ÙÈÎ‹ ·Ó··Ú¿ÛÙ·-ÛË. ∂›Ó·È Ì¿ÏÏÔÓ ÌÈ· ·Ó··Ú¿ÛÙ·ÛË Ô˘ ˘Ô‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ ÙÈ˜ ÂÌÂÈÚ›Â˜. ∞fi ÙËÓÚÒÙË ÂÌÂÈÚ›· Ì¤¯ÚÈ ÙËÓ ÂÎ·È‰Â˘Ì¤ÓË ÂÌÂÈÚ›· ˘¿Ú¯ÂÈ ¤Ó· ¤Ú·ÛÌ· ·fi ÙËÓÔ˘Û›· ÛÙÔ ˘ÔÎ·Ù¿ÛÙ·ÙÔ. √ ·Ó·Ù˘ÁÌ¤ÓÔ˜ ¯ËÌÈÎfi˜ Ù‡Ô˜ Â›Ó·È ¤Ó· ÔÚıÔÏÔÁÈÎfi˘ÔÎ·Ù¿ÛÙ·ÙÔ Ô˘ ‰›ÓÂÈ, ÁÈ· ÙÔ Â›Ú·Ì·, ÌÈ· Î·ı·Ú‹ ÏÔÁÈÛÙÈÎ‹ ‰˘Ó·ÙÔÙ‹ÙˆÓ.À¿Ú¯Ô˘Ó ÛÂ ·˘Ùfi ÙÔ ÛËÌÂ›Ô ¯ËÌÈÎ¿ ÂÈÚ¿Ì·Ù· Ô˘ ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È ÂÎ ÙˆÓ ÚÔÙ¤-ÚˆÓ ·‰‡Ó·Ù· ÁÈ·Ù› Â›Ó·È ··ÁÔÚÂ˘Ì¤Ó· ·fi ÙÔ˘˜ ·Ó·Ù˘ÁÌ¤ÓÔ˘˜ (¯ËÌÈÎÔ‡˜)Ù‡Ô˘˜. ™ÙË Ê·ÈÓÔÌÂÓÈÎ‹ ÛÂÈÚ¿ Ù· Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎ¿ ÚÔÙÂÚ‹Ì·Ù· ‰ÂÓ ı· ˘Ô‰Â›ÎÓ˘·ÓÎ·ıfiÏÔ˘ Ù¤ÙÔÈÂ˜ ·ÔÎÏ›ÛÂÈ˜. ∞ÓÙ›ıÂÙ·, ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÂÈÚ¿Ì·Ù· Ù· ÔÔ›· Î·ÓÂ›˜ ‰ÂÓı· ÛÎÂÊÙfiÙ·Ó Ó· Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ÛÂÈ, Â¿Ó ‰ÂÓ Â›¯Â ÚÔ‚Ï¤„ÂÈ ÂÎ ÙˆÓ ÚÔÙ¤ÚˆÓ ÙËÓ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· ÙÔ˘˜, ÂÌÈÛÙÂ˘fiÌÂÓÔ˜ ÙÔ˘˜ ·Ó·Ù˘ÁÌ¤ÓÔ˘˜ Ù‡Ô˘˜. ™ÎÂÙfiÌ·ÛÙÂ ÌÈ·¯ËÌÈÎ‹ Ô˘Û›· ÌfiÏÈ˜ ·Ô‰Â›ÍÔ˘ÌÂ ÙÔÓ ·Ó·Ù˘ÁÌ¤ÓÔ ¯ËÌÈÎfi Ù‡Ô» (Bachelard,1940, Û. 59-60). ∂‰Ò Ô Bachelard Û¯ÔÏÈ¿˙ÂÈ Ò˜ ı· ÌÔÚÔ‡ÛÂ Ó· ıÂˆÚËıÂ› fiÙÈÛÂ Î¿ıÂ ¯ËÌÈÎ‹ ¤ÓˆÛË Â›Ó·È Û˘Ó‰Â‰ÂÌ¤ÓÔ ÙÔ Î·ÓÙÈ·Ófi ÓÔÔ‡ÌÂÓÔ (ˆ˜ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔÙË˜ ·Ï‹˜ Ô˘Û›·˜). ∞ÏÏ¿ Ô ›‰ÈÔ˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ: «∞˘Ùfi ÙÔ ÓÔÔ‡ÌÂÓÔ (ÙË˜ ¯ËÌÈÎ‹˜Ô˘Û›·˜) Â›Ó·È ÔÏ‡ÏÔÎÔ, Û˘ÁÎÂÓÙÚÒÓÂÈ ÔÏÏ·Ï¤˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›Â˜. £· Â›¯Â ·ÔÚÚÈ-ÊıÂ› ·fi ¤Ó·Ó ÎÏ·ÛÈÎfi Î·ÓÙÈÛÌfi, ·ÏÏ¿ Ô ÌË Î·ÓÙÈÛÌfi˜ ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ Ô ÚfiÏÔ˜ Â›Ó·ÈÓ· Î¿ÓÂÈ ‰È·ÏÂÎÙÈÎ¤˜ ÙÈ˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›Â˜ ÙÔ˘ Î·ÓÙÈÛÌÔ‡ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÙÔ ·Ô‰Â¯ÙÂ›.º˘ÛÈÎ¿ ı· Ì·˜ ·ÓÙÈ·Ú·ı¤ÛÔ˘Ó fiÙÈ ·˘Ùfi˜ Ô ¯ËÌÈÎfi˜ Ù‡Ô˜ ·¤¯ÂÈ ÔÏ‡ ·fi ÙÔ Ó·Â›Ó·È ·˘Ùfi Î·ı’ Â·˘Ùfi ÙÔ Ú¿ÁÌ·, fiÙÈ ¤¯ÂÈ ÛÙÂÓ‹ Û¯¤ÛË ÌÂ ÙÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ, ÌÂÙ·-ÊÚ¿˙ÔÓÙ·˜ Û˘¯Ó¿ Ï¤ÍË ÚÔ˜ Ï¤ÍË, ÛÂ ÌÈ· ÔÚıÔÏÔÁÈÎ‹ ÁÏÒÛÛ·, ¯·Ú·ÎÙ‹ÚÂ˜ Ô˘ı· ÌÔÚÔ‡ÛÂ Ó· ÂÎÊÚ¿ÛÂÈ Î·ÓÂ›˜ ÛÂ ÌÈ· ÂÈÚ·Ì·ÙÈÎ‹ ‰È¿ÏÂÎÙÔ. £· Ì·˜ ·ÓÙÈ·-Ú·ı¤ÛÔ˘Ó fiÙÈ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÌÂ Ù· ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù¿ Ì·˜ ÛÙË ¯ËÌÂ›· ÙˆÓ Û˘ÌÏfiÎˆÓÔ˘ÛÈÒÓ Î·È fiÙÈ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÂÎÙÈÌ‹ÛÔ˘ÌÂ ÙÔÓ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ÙË˜ Ô˘Û›·˜¿Óˆ ÛÙËÓ ·Ï‹ Ô˘Û›·. ∞ÏÏ¿ ·˘Ù‹ Ë ÙÂÏÂ˘Ù·›· ·ÓÙÈ·Ú¿ıÂÛË ‰ÂÓ ÛÙ¤ÎÂÈ ÁÈ·Ù› ÔÓÔÔ‡ÌÂÓÔ˜ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·˜ ¤Î·ÓÂ ÙËÓ ÂÌÊ¿ÓÈÛ‹ ÙÔ˘ ÛÙÈ˜ ·Ï¤˜ Ô˘Û›Â˜ (ÛÙÔÈ¯Â›·).∫¿ıÂ ·Ï‹ Ô˘Û›· (ÛÙÔÈ¯Â›Ô) ¤¯ÂÈ ÛÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· Ï¿‚ÂÈ ÌÈ· ˘Ô‰ÔÌ‹. ∫·ÈÂ›Ó·È ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Ë ˘Ô‰ÔÌ‹ ·˘Ù‹ ·Ó·Ù‡¯ıËÎÂ ·fi ÌÈ· Ô˘Û›·ÂÓÙÂÏÒ˜ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎ‹ ·fi ÙÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ Ô˘ ÌÂÏÂÙ‹ıËÎÂ. ∂ÍËÁÒÓÙ·˜ ÙË ¯ËÌÈÎ‹

55H XËÌÂ›· ˆ˜ ·Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÙË˜ AÏ¯ËÌÂ›·˜. H ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁÈÎ‹ ·Ú¿‰ÔÛË ...

Ê‡ÛË ÂÓfi˜ ÛÙÔÈ¯Â›Ô˘ ÌÂ ÙËÓ ÔÚÁ¿ÓˆÛË ÙˆÓ ËÏÂÎÙÚÈÎÒÓ ÛˆÌ·ÙÈ‰›ˆÓ Ë Û‡Á¯ÚÔÓËÂÈÛÙ‹ÌË ÂÁÎ·ı›‰Ú˘ÛÂ ÌÈ· ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁÈÎ‹ Ú‹ÍË. ŒÓ· Â›‰Ô˜ ÌË ¯ËÌÂ›·˜ ‰ËÌÈÔ˘Ú-Á‹ıËÎÂ ÁÈ· Ó· ˘ÔÛÙËÚ›ÍÂÈ ÙË ¯ËÌÂ›·. ∫·È ÁÈ· Ó· ÌËÓ ÌÂÚ‰Â˘fiÌ·ÛÙÂ ‰ÂÓ Â›Ó·È ËËÏÂÎÙÚÈÎ‹ Ê·ÈÓÔÌÂÓÔÏÔÁ›· Ô˘ ÙÔÔıÂÙ‹Û·ÌÂ Î¿Ùˆ ·fi ÙË ¯ËÌÈÎ‹ Ê·ÈÓÔÌÂÓÔÏÔ-Á›·. ª¤Û· ÛÙÔ ¿ÙÔÌÔ ÔÈ ÓfiÌÔÈ ÙË˜ ËÏÂÎÙÚÈÎ‹˜ Ê·ÈÓÔÌÂÓÔÏÔÁ›·˜ ¤¯Ô˘Ó Î·È ·˘ÙÔ›·ÚÂÎÎÏ›ÓÂÈ Î·È ¤¯Ô˘Ó ‰È·ÏÂÎÙÈÎÔÔÈËıÂ›. ªÂ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ¤Ó·˜ ËÏÂÎÙÚÈÛÌfi˜ ÌËÌ·ÍÔ˘ÂÏÈÎfi˜ ÚÔÛÊ¤ÚÂÙ·È ÁÈ· Ó· Û˘ÁÎÚÔÙ‹ÛÂÈ ÌÈ· ıÂˆÚ›· ÙË˜ ¯ËÌÈÎ‹˜ Ô˘Û›·˜, ÌËÎ·ÓÙÈÎ‹˜» (Bachelard, 1940, Û. 59-60). §fiÁˆ ·˘Ù‹˜ ÙË˜ ·Ó·ÁÎ·›·˜ ‰È·ÏÂÎÙÈÎÔ-Ô›ËÛË˜ ÙÔ˘ Ì·ÍÔ˘ÂÏÈÎÔ‡ ËÏÂÎÙÚÈÛÌÔ‡, fiˆ˜ ı· ‰Ô‡ÌÂ ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ·, ·ÓÙÈ·Ú¤Ú-¯ÂÙ·È ÙË ÚÂ·ÏÈÛÙÈÎ‹ ı¤ÛË fiÙÈ Ë ‡ÏË Â›Ó·È Î·Ù¿ ‚¿ıÔ˜ ËÏÂÎÙÚÈÎ‹ ÂÂÈ‰‹ «·ÁÓÔÂ› ÙËÛËÌ·Û›· ÙË˜ ÂÛˆÙÂÚÈÎ‹˜ Ê‡ÛË˜ ÙË˜ Ô˘Û›·˜» (Bachelard, 1940, Û. 59-60).

™˘ÁÎÚfiÙËÛË ÙË˜ Û˘ÛÙËÌ·ÙÈÎ‹˜ ÙÔ˘ ¶›Ó·Î·

√ ¶›Ó·Î·˜, ÂÁÎ·ıÈÛÙÒÓÙ·˜, Û·Ó ÌÈ· ÔÚÁ·ÓÈÎ‹ ÔÏfiÙËÙ·, ÙÔ Û‡ÓÔÏÔ, ¿ÏÏÔÙÂ·ÚÔÛ‰ÈfiÚÈÛÙÔ, ÙˆÓ ·ÏÒÓ ÛˆÌ¿ÙˆÓ, ÂÁÎ·ıÈÛÙ¿ Ú·ÁÌ·ÙÈÎ¿ ÙË Û˘ÁÎÚÈÙÈÎ‹¯ËÌÂ›·. «∂¿Ó ı· ¤ÚÂÂ», Ï¤ÂÈ Ô Bachelard, «Ó· ÛËÌ·‰¤„Ô˘ÌÂ ÌÂ ¤ÓÙÔÓ· ÛËÌ¿‰È·ÙÈ˜ Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎ¤˜ È‰¤Â˜, ÌÂ ÙÈ˜ ÔÔ›Â˜ ·Ó·ÓÂÒÓÂÙ·È Ë ÂÈÛÙ‹ÌË, ı· ÌÔÚÔ‡ÛÂ Ó·ÌÈÏ‹ÛÂÈ Î·ÓÂ›˜ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó·Ï˘ÙÈÎ‹ ÂÚ›Ô‰Ô ÙÔ˘ Lavoisier, Î·ÙfiÈÓ ÁÈ· ÙË Û˘ÁÎÚÈÙÈ-Î‹ ÂÚ›Ô‰Ô ÙÔ˘ Mendeleev» (Bachelard, 1953, Û. 91-92). ∏ ÎÂÓÙÚÈÎ‹ È‰¤· ÙÔ˘Mendeleev Â›Ó·È Ó· ı¤ÛÂÈ ÙÔ ˙‹ÙËÌ· ÙË˜ «ÔÌÔÈÔÁ¤ÓÂÈ·˜ ÙË˜ Û˘ÛÙËÌ·ÙÈÎ‹˜ ÙˆÓ·ÏÒÓ ÛˆÌ¿ÙˆÓ, ·ÓÙ› ÙˆÓ ÁÚ·ÌÌÈÎÒÓ Ù·ÍÈÓÔÌ‹ÛÂˆÓ Ô˘ ÔÚÁ¿ÓˆÓ·Ó Ù· ÛÙÔÈ¯Â›·ÔÈÎÔÁÂÓÂÈ·Î¿, ¯ˆÚ›˜ Ó· ÔÚÁ·ÓÒÓÔ˘Ó ÌÂÙ·Í‡ ÙÔ˘˜ ÙÈ˜ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈÂ˜ ÙˆÓ ÛÙÔÈ¯Â›ˆÓ»,Î¿Ùˆ ·fi ÌÈ· «‰È·ÛÙ·˘ÚÔ‡ÌÂÓË Ù¿ÍË, ÌÈ· Ù¿ÍË ÌÂ ‰˘Ô ÌÂÙ·‚ÏËÙ¤˜» (Bachelard,1953, Û. 91-92). ŒÙÛÈ ‹ÚÂ, ÁÈ· Ù· ·Ï¿ ÛÒÌ·Ù·, ˆ˜ ÚÒÙË ·ÊÔÚÌ‹ Î·Ù¿Ù·ÍË˜ÙÔ ·ÙÔÌÈÎfi ‚¿ÚÔ˜ Î·È ˆ˜ ‰Â‡ÙÂÚË ÙÔ ¯ËÌÈÎfi Ûı¤ÓÔ˜, ¤ÓÓÔÈÂ˜ Ô˘ Î˘ÚÈ·Ú¯Ô‡Ó ÛÙËÎÏ·ÛÈÎ‹ ¯ËÌÂ›·. ∫·È ÔÈ «‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÔ› ÚfiÏÔÈ ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ÌÂÙ·‚ÏËÙÒÓ ÔÏÏ·Ï·-ÛÈ¿ÛÙËÎ·Ó ÌÂ ÙÈ˜ ÚÔfi‰Ô˘˜ ÙË˜ ÂÈÛÙ‹ÌË˜» (Bachelard, 1953, Û. 91-92).

∏ ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁÈÎ‹ ‰ËÏ·‰‹ Ú‹ÍË ÌÂÙ·Í‡ ÙË˜ ¯ËÌÈÎ‹˜ Ê‡ÛË˜ ÂÓfi˜ ÛÙÔÈ¯Â›Ô˘ Î·ÈÙË˜ ÔÚÁ¿ÓˆÛË˜ ÙˆÓ ËÏÂÎÙÚÈÎÒÓ ÛˆÌ·ÙÈ‰›ˆÓ ı¤ÙÂÈ Í·Ó¿ ÙÔ Úfi‚ÏËÌ· ÙË˜ Û˘ÛÙË-Ì·ÙÈÎ‹˜ ÙˆÓ ÛÙÔÈ¯Â›ˆÓ ÙË˜ ‡ÏË˜, fiˆ˜ Î·È ÙÔ˘ ÓÔ‹Ì·ÙÔ˜ ÙˆÓ ÂÓÓÔÈÒÓ ÎÏ. (.¯.·ÙÔÌÈÎfi ‚¿ÚÔ˜).

∏ ¤ÓÓÔÈ· ÙÔ˘ ·ÙÔÌÈÎÔ‡ ‚¿ÚÔ˘˜

∏ ¤ÓÓÔÈ· ÙÔ˘ ·ÙÔÌÈÎÔ‡ ‚¿ÚÔ˘˜ «Ê·›ÓÂÙ·È Ó· ‰È·ÙËÚÂ› ÛÙÈ˜ ÚÒÙÂ˜ ÌÔÚÊ¤˜ ÙÔ˘›Ó·Î· ÙÔ˘ Mendeleev ¤Ó·Ó ÚÔÓfiÌÔ Î·Ù¿Ù·ÍË˜. ∞˘Ù‹ Ë ¤ÓÓÔÈ· ÙÔ˘ ·ÙÔÌÈÎÔ‡


‚¿ÚÔ˘˜, Â¿Ó ·ÔÌÔÓÒÛÔ˘ÌÂ ÙÈ˜ Ê¿ÛÂÈ˜ ÙË˜ ÂÍ¤ÏÈÍ‹˜ ÙË˜, ÌÔÚÂ› Ú¿ÁÌ·ÙÈ Ó· Ì·˜¯ÚËÛÈÌÂ‡ÛÂÈ ˆ˜ ÂÈ¯Â›ÚËÌ· ÁÈ· ÙÔÓ ÔÏ˘ÊÈÏÔÛÔÊÈÛÌfi Ô˘ ˘ÔÛÙËÚ›˙Ô˘ÌÂ ÛÙÔ·ÚfiÓ ¤ÚÁÔ» (Bachelard, 1953, Û. 92-93). ™ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· ÙÔ˘ ·ÙÔÌÈÎÔ‡ ‚¿ÚÔ˘˜, Ï¤ÂÈÔ Bachelard, «˘¿Ú¯Ô˘Ó ÂÔ¯¤˜ Ô˘ ‰ÂÓ ‰ÈÛÙ¿˙Ô˘ÌÂ Ó· ‰È·‚Â‚·ÈÒÛÔ˘ÌÂ ÙÔ ÚÂ·ÏÈ-ÛÌfi ÙË˜ ¤ÓÓÔÈ·˜, ¿ÏÏÂ˜ ÂÔ¯¤˜ Ô˘ ÛËÌÂÈÒÓÔ˘ÌÂ ÌÈ· Û·Ê‹ ı¤ÏËÛË Ó· ÂÚÈÔÚÈ-ÛÙÔ‡ÌÂ ÛÙÔ ıÂÙÈÎÈÛÌfi ÙË˜ ÂÌÂÈÚ›·˜» (Bachelard, 1953, Û. 92-93). «∫·ı’ fiÏÔ ÙÔÓ19Ô ·ÈÒÓ·, ÙÔ ·ÙÔÌÈÎfi ‚¿ÚÔ˜ ‹Ù·Ó ¤Ó·˜ Û¯ÂÙÈÎfi˜ ·ÚÈıÌfi˜, Ô˘ ˘Ô‰Â›ÎÓ˘Â ÌÈ·Û¯¤ÛË ‚¿ÚÔ˘˜» (Bachelard, 1953, Û. 92-93), ÌÈ·˜ Î·È ÙÔ «·ÙÔÌÈÎfi ‚¿ÚÔ˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È‚¿ÚÔ˜ ·ÊÔ‡ ‰ÂÓ ÛËÌ·›ÓÂÈ ·Ú¿ ÙÈ˜ ÌÂÙÚËÌ¤ÓÂ˜ Û¯¤ÛÂÈ˜ ÙˆÓ ÛˆÌ¿ÙˆÓ Ô˘ ÌÂÙ¤¯Ô˘ÓÛÙË Û‡ÓıÂÛË» (Bachelard, 1953, Û. 92-93). ∏ ÌÂÙ·Î›ÓËÛË ÚÔ˜ ÙÔ ÚÂ·ÏÈÛÌfi ÙÔ˘·ÙÔÌÈÎÔ‡ ‚¿ÚÔ˘˜ Á›ÓÂÙ·È ÌÂ ÙÈ˜ ÂÚÁ·Û›Â˜ ÙË˜ ·ÙÔÌÈÛÙÈÎ‹˜ Û¯ÔÏ‹˜ ÙÔ˘ J. Perrin,fiÔ˘ ˘ÔÏÔÁ›˙ÂÙ·È ÙÔ ·fiÏ˘ÙÔ ‚¿ÚÔ˜ ÙÔ˘ ·ÙfiÌÔ˘ ÌÈ·˜ Ô˘Û›·˜ ·fi ÙÔÓ ÚÔÛ‰ÈÔ-ÚÈÛÌfi ÙÔ˘ ·fiÏ˘ÙÔ˘ ·ÚÈıÌÔ‡ ·ÙfiÌˆÓ Ô˘ ÂÚÈ¤¯ÔÓÙ·È ÛÂ ¤Ó· ÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÌ¤ÓÔ‚¿ÚÔ˜ Ô˘Û›·˜. ∆Ô ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô ÂÈÙÂ‡¯ıËÎÂ «¯¿ÚË ÛÙËÓ ÔÚıÔÏÔÁÈÎ‹ ÔÚÁ¿ÓˆÛË ÂÓfi˜Û˘ÁÎÚÈÙÈÎÔ‡ ÂÈÚ¿Ì·ÙÔ˜ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎ¿ Û‡ÓıÂÙÔ˘. ∞ÚÎÂ› Ó· ·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÂÈ Î·ÓÂ›˜ ÙËÓÎ·Ù·Ï‹ÁÔ˘Û· ÂÍ¤ÏÈÍË ÛÂ ¤Ó·Ó ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi ÚÂ·ÏÈÛÌfi ÁÈ· Ó· ‰ÂÈ fiÛÔ ·Î›ÓËÙÂ˜Â›Ó·È ÔÈ ı¤ÛÂÈ˜ ÂÓfi˜ ¿ÌÂÛÔ˘ ÚÂ·ÏÈÛÌÔ‡ Ô˘ Â›Ó·È ¿ÓÙÔÙÂ ¤ÙÔÈÌÔ˜ Ó· Â˘ı˘ÁÚ·ÌÌ›-ÛÂÈ fiÏË ÙÔ˘ ÙË ÁÓÒÛË ÍÂÎÈÓÒÓÙ·˜ ·fi ÌÈ· È‰È·›ÙÂÚË ÂÌÂÈÚ›·. ªÂ ·˘Ù¤˜ ÙÈ˜ ÔÏ-Ï·Ï¤˜ ÙÂ¯ÓÈÎ¤˜ Î·È ÙÈ˜ fiÏÔ ÈÔ ÔÚıÔÏÔÁÈÎ¤˜ ıÂˆÚ›Â˜, Ë Û‡Á¯ÚÔÓË ¯ËÌÂ›· ÚÔÛ-‰ÈÔÚ›˙ÂÈ ¤Ó· Ú·ÁÌ·ÙÈÎfi ÊÈÏÔÛÔÊÈÎfi «Ê¿ÛÌ·» Ô˘ ÙÔÔıÂÙÂ› ÙÈ˜ ‰È¿ÊÔÚÂ˜ ¤ÓÓÔÈ-Â˜ ÌÈ·˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜ ÚˆÙ·Ú¯ÈÎ¿ ÙfiÛÔ ·Ï‹˜ fiÛÔ Î·È Ô ÚÂ·ÏÈÛÌfi˜. ∂Í¿ÏÏÔ˘ ı·Î¿Ó·ÌÂ Ï¿ıÔ˜ ·Ó ÌÏÔÎ¿Ú·ÌÂ ÙËÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ‹ ÊÈÏÔÛÔÊ›·, ¿Óˆ ÛÂ ÌÈ· ÂÈ‰ÈÎ‹Î·Ù¿ÛÙ·ÛË ÙË˜ ÂÈÛÙ‹ÌË˜… ∂ÌÌ¤ÓÂÈ ÛÙÔ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi ÓÂ‡Ì· ÌÈ· ˙ˆÓÙ·Ó‹ ÈÛÙÔ-Ú›·».

∏ ÈÛÙÔÚ›· ·˘Ù‹ Ê·›ÓÂÙ·È ÔÏ‡ ¤ÓÙÔÓ· ÛÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· ÙÔ˘ ·ÙÔÌÈÎÔ‡ ‚¿ÚÔ˘˜.∞ÎfiÌ· Î·È Û‹ÌÂÚ· ‰È·ÙËÚÂ›Ù·È ÙÔ ›¯ÓÔ˜ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡ Á›ÁÓÂÛı·È ÙË˜ ¤ÓÓÔÈ-·˜ ÛÙËÓ Î·ıËÌÂÚÈÓ‹ Ú·ÎÙÈÎ‹ ÙÔ˘ ¯ËÌÈÎÔ‡, fiÔ˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È ÙÔ ·ÙÔÌÈÎfi‚¿ÚÔ˜ Î¿Ùˆ «·fi ÙËÓ ¿Ô„Ë ÙÔ˘ ·Ó·ÏÔÁÈÎÔ‡ Û˘Ó‰˘·ÛÙÈÎÔ‡ ·ÚÈıÌÔ‡ (¤ÓÓÔÈ· ıÂÙÈ-Î‹, Î·ı·Ú‹ ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ÙˆÓ ÌÂÙÚËÌ¤ÓˆÓ Û¯¤ÛÂˆÓ Ô˘ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ÛÙÈ˜ Û˘Óı¤ÛÂÈ˜Î·È ÙÈ˜ ·Ó·Ï‡ÛÂÈ˜ ÙÔ˘ ÂÚÁ·ÛÙËÚ›Ô˘ ÙË˜ ¯ËÌÂ›·˜)» (Bachelard, 1953, Û. 92-93). √¯ËÌÈÎfi˜ fiÌˆ˜ Í¤ÚÂÈ Î·È ‰ÂÓ ÂËÚÂ¿˙ÂÙ·È ·fi ÙÔ ÂÌfi‰ÈÔ ÙÔ˘ ·ÙÔÌÈÎÔ‡ ‚¿ÚÔ˘˜.•¤ÚÂÈ fiÙÈ Ô Ê˘ÛÈÎfi˜ ·›ÚÂÈ ÙÈ˜ ˘Ôı¤ÛÂÈ˜ Î·È Â›Ì·ÛÙÂ ÛÂ ı¤ÛË ÒÛÙÂ Ó· ÌÂÙ·ÊÚ¿-˙Ô˘ÌÂ ÛÂ «ÚÂ·ÏÈÛÙÈÎ‹ ÁÏÒÛÛ· ÙÈ˜ ‰È¿ÊÔÚÂ˜ Û¯¤ÛÂÈ˜ Ô˘ ÂÎÊÚ¿˙ÔÓÙ·È ÛÙËÓ ıÂÙÈÎÈ-ÛÙÈÎ‹ ÁÏÒÛÛ·. ∏ ÚÂ·ÏÈÛÙÈÎ‹ ÁÏÒÛÛ· Â›Ó·È ÈÔ ‰˘Ó·Ù‹ …ÂÈÙÚ¤ÂÈ ÛÙÔÓ ¯ËÌÈÎfi Ó·ÚÔÛËÏˆıÂ› ÛÙ· ·ÙÔÌÈÎÈÛÙÈÎ¿ Û¯‹Ì·Ù·, ¯ˆÚ›˜ Ó· ÂÁÎ·Ù·ÏÂ›ÂÈ ÙË Û‡ÓÂÛË Ô˘Â›Ó·È Ô ÓfiÌÔ˜ ÛÙÔ ÂÚÁ·ÛÙ‹ÚÈÔ» (Bachelard, 1953, Û. 92-93).


¶·Ú¿, fiÌˆ˜, ÙËÓ ·Í›· ÙˆÓ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓˆÓ ·Ô‰Ô¯ÒÓ Î·Ù¿ ÙËÓ ÂÎÙ¤ÏÂÛË ÙË˜ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ‹˜ Ú·ÎÙÈÎ‹˜ Ô Bachelard ÂÈÛËÌ·›ÓÂÈ fiÙÈ ‰ÂÓ Ú¤ÂÈ Ó· Ù›ıÂÓÙ·È, ÏfiÁˆ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ·Ô‰Ô¯ÒÓ, Ï·Óı·ÛÌ¤Ó· ÂÚˆÙ‹Ì·Ù· ÙÔ˘ Ù‡Ô˘: ÚÂ·ÏÈÛÌfi˜ ‹ ıÂÙÈÎÈ-ÛÌfi˜; ∞Ó «ı¤ÏÂÈ Ó· ·ÔÌ·ÎÚ˘ÓıÂ› Î·ÓÂ›˜ ·fi ÙÈ˜ ÁÂÓÈÎ¤˜ ı¤ÛÂÈ˜, ·Ó ÚÔÛ‰ÈÔÚ›-ÛÔ˘ÌÂ ÙÈ˜ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎ¤˜ ·Í›Â˜ ÛÙÔ Â›Â‰Ô ÙˆÓ È‰È·›ÙÂÚˆÓ ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ»(Bachelard, 1953, Û. 92-93), ı· ‰Ô‡ÌÂ fiÙÈ Ô «ıÂÙÈÎÈÛÌfi˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÙfiÛÔ Â‡ÎÔÏÔÓ· ·Ú·ÌÂÚÈÛÙÂ› Î·È Ô ›‰ÈÔ˜ Ô ÚÂ·ÏÈÛÌfi˜ ·ÏÏ¿˙ÂÈ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ·ÏÏ¿˙ÔÓÙ·˜ Â›Â-‰Ô» (Bachelard, 1953, Û. 92-93). ªfiÓÔ Ë ·Ó¿‰ÂÈÍË ÙË˜ ¤ÓÓÔÈ·˜ ÙË˜ ¯ËÌÈÎ‹˜Ô˘Û›·˜ Ì¤Û· ·fi ÙË ‰ÔÌ‹ ÙË˜ Î·È ÙˆÓ Û¯¤ÛÂˆÓ Ô˘ ÙË Û˘ÁÎÚÔÙÔ‡Ó, Ô ‰È·ÚÎ‹˜¤ÏÂÁ¯Ô˜ ıÂˆÚ›·˜ Î·È ÂÈÚ¿Ì·ÙÔ˜, ÛÂ Î¿ıÂ ÛÙÈÁÌ‹ ÙÔ˘ ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡ ÙË˜ Á›ÁÓÂÛı·È, ı··Ú¿ÁÂÈ Î·È ÙË ÁÓÒÛË ÙË˜ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ¿˜ ÙË˜.

ŒÙÛÈ ·fi ÙÔ ıÂÙÈÎÈÛÌfi ÙË˜ ¤ÓÓÔÈ·˜ (Û¯ÂÙÈÎfi ·ÙÔÌÈÎfi ‚¿ÚÔ˜) ÛÙÔ ÚÂ·ÏÈÛÙÈÎfi·fiÏ˘ÙÔ ·ÙÔÌÈÎfi ‚¿ÚÔ˜, Ë ËÏÂÎÙÚÔÓÈaÎ‹ ·Ó¿‰ÂÈÍË ÙˆÓ ‰È·ÊfiÚˆÓ Ù‡ˆÓ ·ÙfiÌÔ˘«ı· ÌÂÙ·ÎÈÓ‹ÛÂÈ Î·È ı· Î·ı·Ú›ÛÂÈ ÙÔ ÚÂ·ÏÈÛÌfi ÙË˜ ¤ÓÓÔÈ·˜ ÙˆÓ ¯ËÌÈÎÒÓ ÛÙÔÈ¯Â›-ˆÓ» (Bachelard, 1953, Û. 92-93). ∆fiÙÂ Ë Û˘ÛÙËÌ·ÙÈÎ‹ Î·Ù¿Ù·ÍË ÙˆÓ ÛÙÔÈ¯Â›ˆÓÛÙÔÓ ÂÚÈÔ‰ÈÎfi ›Ó·Î· ·ÔÎÙ¿ ÌÈ· «Ê·ÈÓÔÌÂÓÔÏÔÁÈÎ‹ ¤ÓÓÔÈ· ÈÔ ·ÊËÚËÌ¤ÓË: Ë¤ÓÓÔÈ· ÙÔ˘ ·ÙÔÌÈÎÔ‡ ·ÚÈıÌÔ‡» (Bachelard, 1953, Û. 92-93). √ ·ÚÈıÌfi˜ ·˘Ùfi˜ Ô˘«ÛÙËÓ ·Ú¯‹ ‹Ù·Ó ¤Ó·˜ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfi˜ Ù·ÎÙÈÎfi˜ ·ÚÈıÌfi˜, ÙÂÏÈÎ¿ ‹Ù·Ó Ô ·ÚÈıÌfi˜ Ô˘Î·ıfiÚÈ˙Â ÙË ÛÂÈÚ¿ ÙˆÓ ÛÙÔÈ¯ÂÈˆ‰ÒÓ Ô˘ÛÈÒÓ ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÙˆÓ ÔÚÈ˙fiÓÙÈˆÓ ÁÚ·Ì-ÌÒÓ ÛÙÔÓ ¶›Ó·Î· Mendeleev. ºÈÏÔÛÔÊÈÎ¿ Ë ÚfiÔ‰Ô˜ Ô˘ ÂÈÙÂ‡¯ıËÎÂ ÛÙÔ Â›-Â‰Ô ÙË˜ ¤ÓÓÔÈ·˜ ÙÔ˘ ·ÙÔÌÈÎÔ‡ ·ÚÈıÌÔ‡ Û˘ÓÂÙ¤ÏÂÛÂ Â·ÎÚÈ‚Ò˜ ÛÙÔ ¤Ú·ÛÌ¿ ÙË˜·fi ÙË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÙË˜ ˆ˜ Ù·ÎÙÈÎ‹˜ ÛÂ ·fiÏ˘ÙË. ªÔÚ¤Û·ÌÂ Ó· Î·Ù·Ï¿‚Ô˘ÌÂ fiÙÈÌÂ ·˘Ù‹ ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· fi¯È ÌfiÓÔ Ù·ÍÈÓÔÌÔ‡Û·ÌÂ Ù· ÛÙÔÈ¯Â›· ·ÏÏ¿ fiÙÈ ÌÂÙÚÔ‡Û·ÌÂ Î·ÈÎ¿ÙÈ. ¶Ú¿ÁÌ·ÙÈ, ‰›Ï· ·fi ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· ÙË˜ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜ ÙˆÓ ¯ËÌÈÎÒÓ ÛÙÔÈ¯Â›ˆÓÂÁÎ·ı›ÛÙ·Ù·È ÌÈ· ÁÂÈÙÔÓÈÎ‹ ¤ÓÓÔÈ· ·ÏÏ¿ ÈÔ ÚÂ·ÏÈÛÙÈÎ‹, Ë ¤ÓÓÔÈ· ÙË˜ ËÏÂÎÙÚÔÓÈ·-Î‹˜ ‰ÔÌ‹˜ Ô˘ ‹Ù·Ó Î·ı’ ÔÏÔÎÏËÚ›·Ó ÙË˜ ÏÔÁÈÛÙÈÎ‹˜ ·ÚÌÔ‰ÈfiÙËÙ·˜ ÙˆÓ ËÏÂÎÙÚÔ-Ó›ˆÓ. ŒÙÛÈ ·fi ÙÈ˜ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 20Ô‡ ·ÈÒÓ· Ë Ê·ÈÓÔÌÂÓÔÏÔÁ›· ÙˆÓ ÛÙÔÈ¯ÂÈˆ‰ÒÓÔ˘ÛÈÒÓ ¯ˆÚ›ÛÙËÎÂ ÛÙ· ‰‡Ô Î·È ÌÈ· ËÏÂÎÙÚÔÓÈ·Î‹ Û˘ÛÙËÌ·ÙÈÎ‹ ÂÁÎ·ıÈ‰Ú‡ıËÎÂ ˆ˜‚¿ÛË ÙË˜ ¯ËÌÈÎ‹˜ Û˘ÛÙËÌ·ÙÈÎ‹˜ ÙÔ˘ Mendeleev. ∞fi ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ ·˘Ùfi ÔÈ ıÂˆÚ›Â˜ÙË˜ ‡ÏË˜ ˘Ô‰¤¯ıËÎ·Ó ÔÏÔÎ·›ÓÔ˘ÚÁÈÔ˘˜ Ù‡Ô˘˜ ÂÍËÁ‹ÛÂˆÓ ‚·ÛÈÛÌ¤ÓÔ˘˜ ÛÂ ¤Ó·Ó·ÏËıÈÓfi ÙÔÌ¤· ÔÚıÔÏÔÁÈÛÌÔ‡ ÂÊÔ‰È·ÛÌ¤ÓÔ ÌÂ ·˘ÙfiÓÔÌÂ˜ ·Ú¯¤˜: Ë Î‚·ÓÙÔÌË¯·ÓÈ-Î‹. ŒÓ· Î·ÈÓÔ‡ÚÁÈÔ ·ÓÙÈÎÂ›ÌÂÓÔ, ÙÔ ËÏÂÎÙÚfiÓÈÔ, ·Ó·˙ËÙ¿ Ú¿ÁÌ·ÙÈ ·Ú¯¤˜ ÂÈ‰ÈÎ‹˜ÔÚÁ¿ÓˆÛË˜, fiˆ˜ Ë ··ÁÔÚÂ˘ÙÈÎ‹ ·Ú¯‹ ÙÔ˘ Pauli» (Bachelard, 1953, Û. 92-93).


∞ÙÔÌÈÎfi˜ ·ÚÈıÌfi˜

√ ·ÙÔÌÈÎfi˜ ·ÚÈıÌfi˜ Î·Ù¿ ÙÔÓ Bachelard «‹Ù·Ó […] Ë ·fi‰ÂÈÍË ÙˆÓ Ù·ÎÙÈÎÒÓ‰È·Ù·Ú·¯ÒÓ ÙÔ˘ ¶›Ó·Î· ÙÔ˘ Mendeleev Ô˘ fiÊÂÈÏÂ Ó· ¯·Ú¿ÍÂÈ ÙÔ ‰ÚfiÌÔ ÌÈ·˜¤ÓÓÔÈ·˜ Î·Ù·ÏËÎÙÈÎ¿ ÁfiÓÈÌË˜, ÙË˜ ÔÔ›·˜ Ô Û¯ËÌ·ÙÈÛÌfi˜ ·ÎÔÏÔ˘ıÂ› ÌÈ· ÚfiÔ‰ÔÙfiÛÔ Û˘ÓÂ¯‹, Ô˘ ‰ÂÓ ‰È·ÎÚ›ÓÔ˘ÌÂ Î·Ï¿ ÙË ÛÙÈÁÌ‹ Î·Ù¿ ÙËÓ ÔÔ›· Ë ¤ÓÓÔÈ· ·˘Ù‹ÂÈ‚Ï‹ıËÎÂ ÛÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË […]. ¢›¯ˆ˜ ¿ÏÏÔ, ı· Ê·ÈÓfiÙ·Ó ÔÏ‡ ÙÔÏÌËÚfi Ó· ÂÁÎ·-Ù·ÏÂ›„ÂÈ Î·ÓÂ›˜ Ù· ·ÙÔÌÈÎ¿ ‚¿ÚË ˆ˜ ‚¿ÛË ÙË˜ Ù·ÍÈÓfiÌËÛË˜. ∞ÔÎ·Ï‡ÙÔÓÙ·ÓÚ¿ÁÌ·ÙÈ ˆ˜ ·Ú¿ÌÂÙÚÔÈ ÂÍ·ÈÚÂÙÈÎ¿ Â˘·›ÛıËÙÂ˜, ÍÂÂÚÓÒÓÙ·˜ ¿ÓÙˆ˜ ÙËÓ ··-Ú·›ÙËÙË ·ÎÚ›‚ÂÈ· ÛÙËÓ Ù·ÍÈÓfiÌËÛË ÙˆÓ ÁÂÓÈÎÒÓ È‰ÈÔÙ‹ÙˆÓ. ∞fi ÙËÓ ¿ÏÏË ÌÂÚÈ¿,ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ· ‰ÂÓfiÌ·ÛÙ·Ó Û˘ÛÙËÌ·ÙÈÎ¿ ÛÙÔ˘˜ Î·ı·Ú¿ Ê·ÈÓÔÌÂÓÔÏÔ-ÁÈÎÔ‡˜ ¯·Ú·ÎÙ‹ÚÂ˜ ÙË˜ ÂÈÛÙ‹ÌË˜. ∂ÊfiÛÔÓ Ù· Ê·ÈÓfiÌÂÓ· Ì·˜ ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È ·ÏÏË-Ï¤ÁÁ˘·, ÙÈ ÂÓ‰È·Ê¤ÚÂÈ Ë Ú›˙· Ô˘ ¯ˆÚ›˜ ·ÌÊÈ‚ÔÏ›· Â›Ó·È ÁÈ· ¿ÓÙ· ÎÚ˘ÌÌ¤ÓË Î¿Ùˆ·fi ÙÈ˜ ‰È·Û˘Ó‰¤ÛÂÈ˜ ÙË˜. ∆Ô Ú·ÁÌ·ÙÈÎfi ıÂÙÈÎfi ¤ÚÁÔ Ú¤ÂÈ Ó· ÂÚÈÔÚÈÛÙÂ› ÛÙËÓÂÚÈÁÚ·Ê‹ ÙˆÓ Û¯¤ÛÂˆÓ Î·È ÛÂ ·˘Ù‹ ÙËÓ ÂÚÈÁÚ·Ê‹ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ·Ú¿ ÌfiÓÔÏ›ÁÂ˜ ÂÚˆÙ‹ÛÂÈ˜ ÁÈ· Î·ı·Ú‹ Â˘ÎÔÏ›· Ô˘ Ì·˜ Î¿ÓÔ˘Ó Ó· ÚÔÙÈÌ¿ÌÂ ÌÈ· ÌÂÙ·‚ÏËÙ‹·fi ÌÈ· ¿ÏÏË. ŸÏ· ·˘Ù¿ Â›Ó·È ÂÚˆÙ‹ÛÂÈ˜ ÁÈ· Ó· ·Ú·ÌÂÏ‹ÛÔ˘ÌÂ Î¿ıÂ Û˘˙‹ÙËÛË¿Óˆ ÛÙË ıÂÌÂÏÈÒ‰Ë Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ÌÈ·˜ ÌÂÙ·‚ÏËÙ‹˜ Ô˘ ‰È·ÎÚ›ÓÂÙ·È ÛÙË ‚¿ÛËÌÈ·˜ Ê·ÈÓÔÌÂÓÔÏÔÁÈÎ‹˜ ÂÚÈÁÚ·Ê‹˜. ∂Í¿ÏÏÔ˘, ÂÊfiÛÔÓ ·ÏÏ¿˙Ô˘ÌÂ ÌÂÙ·‚ÏËÙ‹ÁÈ·Ù› Ó· ÌËÓ ˘ÈÔıÂÙ‹ÛÔ˘ÌÂ ÌÈ· ÌÂÙ·‚ÏËÙ‹ Ô˘ Ó· Â›Ó·È ÂÌÊ·Ó‹˜ ÛÙÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ,ÌÈ· ÔÛfiÙËÙ· Ô˘ ı· ÌÔÚÔ‡Û·ÌÂ Ó· ˘ÔÁÚ·ÌÌ›ÛÔ˘ÌÂ Î·È Ó· ÌÂÙÚ‹ÛÔ˘ÌÂ ÛÂ ¤Ó·Â›Ú·Ì·; ¶·Ú’ fiÏ· ·˘Ù¿ ÌÈ· ÌÂÙ·‚ÏËÙ‹ Ô˘ ÌÔÈ¿˙ÂÈ ÂÍ·ÈÚÂÙÈÎ¿ „Â‡ÙÈÎË Â›Ó·È ·˘Ù‹ÛÙËÓ ÔÔ›· ÙÂÏÈÎ¿ ·Â˘ı˘ÓfiÌ·ÛÙÂ ÂÊfiÛÔÓ ‰È·Ï¤Í·ÌÂ ˆ˜ ‚·ÛÈÎfi Î·ıÔÚÈÛÙÈÎfiÛÙÔÈ¯Â›Ô ÙÔÓ ·Ïfi ·ÚÈıÌfi ÛÂÈÚ¿˜ Ô ÔÔ›Ô˜ fiÚÈ˙Â ÙË ı¤ÛË ÙÔ˘ ¯ËÌÈÎÔ‡ ÛÙÔÈ¯Â›Ô˘ÛÙÔÓ ¶›Ó·Î· ÙÔ˘ Mendeleev, Û·Ó Ë ÛÂÏÈ‰·Ú›ıÌËÛË ÂÓfi˜ ‚È‚Ï›Ô˘ Ó· ÌÔÚÔ‡ÛÂ Ó·‰È·ÊˆÙ›ÛÂÈ ÙÔ Û¯¤‰ÈÔ. ª· ·˘Ùfi Ô˘ Â›Ó·È ·ÎfiÌË ÈÔ ÂÎÏËÎÙÈÎfi Â›Ó·È fiÙÈ ·˘Ù‹ ËÌÂÙ·‚ÏËÙ‹ Ô˘ ‹Ù·Ó ·Ú¯ÈÎ¿ ¤Ó· ÛËÌÂ›Ô ·Ó·ÊÔÚ¿˜, ¯ˆÚ›˜ Î·ÌÈ¿ ÂÌÂÈÚÈÎ‹ ¤ÓÓÔÈ·,Î·ÌÈ¿ ÔÛÔÙÈÎ‹ ¤ÓÓÔÈ·, ‹ÚÂ ÛÈÁ¿ ÛÈÁ¿ ÌÈ· ÂÂÍËÁËÌ·ÙÈÎ‹ ·Í›· ÈÔ Ï·ÙÈ¿ Î·È‚·ıÈ¿. ŒÁÈÓÂ ÌÈ· ıÂˆÚËÙÈÎ‹ ·Í›· È‰È·›ÙÂÚ· ÊˆÙÂÈÓ‹ Î·È ˘Ô‚ÏËÙÈÎ‹. µÚ‹Î·ÌÂ ÛÂ·˘Ù‹ ÌÈ· ÔÏ‡ ·Ï‹ ·ÚÈıÌËÙÈÎ‹ ¤ÓÓÔÈ·. ∆ÒÚ· Â›Ó·È ·˘Ù‹ Ë ÌÂÙ·‚ÏËÙ‹ ·ÏÏËÏ¤ÁÁ˘·ÙÔ˘ Û˘ÓfiÏÔ˘ ÙˆÓ ÛˆÌ¿ÙˆÓ Ô˘ ‰›ÓÂÈ ÙÔ Ì¤ÙÚÔ ÙË˜ ¯ËÌÈÎ‹˜ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜ ÙˆÓ‰È·ÊfiÚˆÓ ÛÙÔÈ¯Â›ˆÓ» (Bachelard, 1932, Û. 133-135).

ªÂ ÙÔÓ ·ÙÔÌÈÎfi ·ÚÈıÌfi, Ô ÔÔ›Ô˜ Â›Ó·È Ô ·ÚÈıÌfi˜ ÙˆÓ ËÏÂÎÙÚÔÓ›ˆÓ ÙÔ˘ ·Ùfi-ÌÔ˘ Î¿ıÂ ¯ËÌÈÎÔ‡ ÛÙÔÈ¯Â›Ô˘, «ÊˆÙ›˙ÔÓÙ·È fiÏ· ÛÂ ÌÈ· Î·ÈÓÔ‡ÚÁÈ· ËÏÂÎÙÚÔÓÈ·Î‹ÂÍ‹ÁËÛË ÙË˜ ¯ËÌÈÎ‹˜ Û˘ÛÙËÌ·ÙÈÎ‹˜: Ë ·Ú¯‹ ÙË˜ Î·Ù¿Ù·ÍË˜ Â›Ó·È Ô ·ÙÔÌÈÎfi˜ ·ÚÈı-Ìfi˜, ‰ÂÓ Â›Ó·È ÙÔ ·ÙÔÌÈÎfi ‚¿ÚÔ˜. ∫·È Â¿Ó ÙÔ Û‡ÛÙËÌ· ÙÔ˘ Mendeleev ÌfiÚÂÛÂ Ó·


‰ËÌÈÔ˘ÚÁËıÂ› Â›Ó·È ÂÍ·ÈÙ›·˜ ÂÓfi˜ ·Ú·ÏÏËÏÈÛÌÔ‡ (ÂÍ¿ÏÏÔ˘ ·ÙÂÏÔ‡˜ ·Ú·ÏÏËÏÈ-ÛÌÔ‡) ÌÂÙ·Í‡ ÙË˜ ·‡ÍËÛË˜ ÙÔ˘ ·ÙÔÌÈÎÔ‡ ‚¿ÚÔ˘˜ Î·È ÙË˜ ·‡ÍËÛË˜ ÙÔ˘ ·ÙÔÌÈÎÔ‡·ÚÈıÌÔ‡. […] ∫·È Ó· ÙÒÚ· Ë Û‡Ó‰ÂÛË ÙÔ˘ ·ÙÔÌÈÎÔ‡ ·ÚÈıÌÔ‡ ÌÂ ÙÈ˜ ıÂˆÚ‹ÛÂÈ˜ ÙË˜‰ÔÌ‹˜ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ‰È¿ÊÔÚÔ˘˜ Ù‡Ô˘˜ ·ÙfiÌˆÓ. √È ¯ËÌÈÎ¤˜ ÂÚ›Ô‰ÔÈ (Ì‹ÎÔ˜ ÔÚÈ˙fi-ÓÙÈˆÓ ÁÚ·ÌÌÒÓ ÙÔ˘ ›Ó·Î·) ·Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·È Ë Î·ıÂÌÈ¿ ·ÎÔÏÔ˘ıÒÓÙ·˜ ÙÔÓ ÚÔÔ-‰Â˘ÙÈÎ¿ ·˘Í·ÓfiÌÂÓÔ ·ÚÈıÌfi ÙˆÓ ËÏÂÎÙÚÔÓ›ˆÓ ÛÙËÓ ÂÍˆÙÂÚÈÎ‹ ÛÙÈ‚¿‰· ÙˆÓ ‰È·-ÊfiÚˆÓ ·ÙfiÌˆÓ ÙË˜ ÂÚÈfi‰Ô˘. ∂Í¿ÏÏÔ˘ Ë ˘fi‰ÂÈÍË ÙˆÓ ¯ËÌÈÎÒÓ Û˘ÓfiÏˆÓ Á›ÓÂÙ·ÈÌÂ ÙÔÓ ·ÚÈıÌfi ÙˆÓ ËÏÂÎÙÚÔÓ›ˆÓ ÛÙËÓ ÂÍˆÙÂÚÈÎ‹ ÛÙÈ‚¿‰·. ŸÙ·Ó Ë ÂÍˆÙÂÚÈÎ‹ ÛÙÈ-‚¿‰· ÂÚÈ¤¯ÂÈ ¤Ó· ËÏÂÎÙÚfiÓÈÔ ÙÔ ÛÙÔÈ¯Â›Ô Â›Ó·È ·ÏÎ·ÏÈÎfi, fiÙ·Ó […]. ŒÙÛÈ Ù· ¯ËÌÈ-Î¿ Û‡Ì‚ÔÏ· Ô˘ ÙfiÛÔ ‰‡ÛÎÔÏ· Ù· Û˘ÁÎÂÓÙÚÒÛ·ÌÂ ÌÂ ÙËÓ Î·ı·Ú‹ ¯ËÌÈÎ‹ Ê·ÈÓÔ-ÌÂÓÔÏÔÁ›· ‚ÔËıÔ‡ÌÂÓË ·fi Ù· ÂÈ¯ÂÈÚ‹Ì·Ù· ÙË˜ Û˘Ó‰˘·ÛÙÈÎ‹˜ ·Í›·˜ (Ûı¤ÓÔ˜) ÙˆÓÛÙÔÈ¯Â›ˆÓ, Ë ÔÔ›· ‹Ù·Ó Û˘Ó‰Â‰ÂÌ¤ÓË ÌÂ ÙÔ˘˜ ÓfiÌÔ˘˜ ÙÔ˘ Faraday ÛÙËÓ ËÏÂÎÙÚfi-Ï˘ÛË, ÂÍËÁÔ‡ÓÙ·È Û·ÊÒ˜ ËÏÂÎÙÚÈÎ¿ ‹ ÁÈ· Ó· ÌÈÏ‹ÛÔ˘ÌÂ ·ÎÚÈ‚¤ÛÙÂÚ· Ù· ¯ËÌÈÎ¿Û‡ÓÔÏ· ÂÍËÁÔ‡ÓÙ·È ËÏÂÎÙÚÔÓÈ·Î¿» (Bachelard, 1953, Û. 95-97). ŒÙÛÈ Ë ¯ËÌÈÎ‹Û˘ÛÙËÌ·ÙÈÎ‹ Ô˘ ıÂÌÂÏÈÒÓÂÙ·È ¿Óˆ ÛÂ ·˘Ù‹ ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· «·ÔÎÙ¿ ¤Ó·Ó Î·ÈÓÔ‡ÚÁÈÔÊÈÏÔÛÔÊÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·, ÙÔÓ ›‰ÈÔ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· Ô˘ ı¤Û·ÌÂ ˘fi ÙÔ ÁÓÒÚÈÛÌ· ÂÓfi˜ÂÊ·ÚÌÔÛÌ¤ÓÔ˘ ÔÚıÔÏÔÁÈÛÌÔ‡. ∏ ËÏÂÎÙÚÔÓÈÎ‹ ÔÚÁ¿ÓˆÛË Ï·Ì‚·ÓfiÌÂÓË ˆ˜ Î·È-ÓÔ‡ÚÁÈÔ˜ ÙÔÌ¤·˜ ÔÚıÔÏÔÁÈÛÌÔ‡ ÊˆÙ›˙ÂÈ ¤ÌÌÂÛ· ·ÏÏ¿ ÛÂ ‚¿ıÔ˜ ÙËÓ ÂÌÂÈÚÈÎ‹ Ì·˜ÁÓÒÛË. √ ¶›Ó·Î·˜ ÙÔ˘ Mendeleev, ·Ó·‰ÈÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓÔ˜ ÛÙÔ Â›Â‰Ô ÙˆÓ ÛËÌÂÚÈ-ÓÒÓ ÁÓÒÛÂˆÓ, ¤¯ÂÈ ÚfiÛ‚·ÛË ÛÂ ¤Ó·Ó ·ÏËıÈÓfi ·ÚÈıÌËÙÈÎfi ÔÚıÔÏÔÁÈÛÌfi ÙË˜ ‡ÏË˜»(Bachelard, 1953, Û. 95-97) ‰ËÏ. «Â›Ó·È Ú·ÁÌ·ÙÈÎfi ·ÚÈıÌËÙ‹ÚÈ Ô˘ Ì·˜ Ì·ı·›-ÓÂÈ ÙËÓ ·ÚÈıÌËÙÈÎ‹ ÙˆÓ Ô˘ÛÈÒÓ Ô˘ Ì·˜ ‚ÔËı¿ÂÈ Ó· ·ÚÈıÌÔÔÈ‹ÛÔ˘ÌÂ ÙË ¯ËÌÂ›·.∫·È Ó· ˘ÔÏÔÁ›ÛÔ˘ÌÂ Î·Ï¿ ·˘Ù‹ ÙËÓ Ô˘ÛÈÒ‰Ë ‰È·ÊÔÚ¿: Ë ‡ÏË ‰ÂÓ Â›Ó·È Ô˘ÛÈˆ‰Ò˜ËÏÂÎÙÚÈÎ‹, Â›Ó·È ·ÚÈıÌËÙÈÎ¿ ËÏÂÎÙÚÔÓÈ·Î‹. ∏ ÂÈÛÙ‹ÌË ÙË˜ ‡ÏË˜ ‰È·ÊÂ‡ÁÂÈ ÌÂ ·˘Ù‹ÙËÓ ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁÈÎ‹ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË ·fi ÙÈ˜ ÔÓÂÈÚÔÔÏ‹ÛÂÈ˜ ÙˆÓ ÈÚ·ÛÈÔÓ·ÏÈÛÙÒÓÊÈÏÔÛfiÊˆÓ. ŸÙÈ Ô ÈÚ·ÛÈÔÓ·ÏÈÛÌfi˜ Â›¯Â Û·Ó Ô˘Û›· ˘Ô‰ÂÈÎÓ‡ÂÙ·È ˆ˜ ‰ÔÌ‹»(Bachelard, 1953, Û. 95-97).

ŒÙÛÈ, ·fi ÙËÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›· ·˘Ù‹ ıÂÒÚËÛË ÚÔÎ‡ÙÂÈ ÌÈ· ·Ó·ÙÚÔ‹ ÙË˜ ˘ÊÈÛÙ¿-ÌÂÓË˜ Û¯¤ÛË˜ ÙË˜ Ô˘Û›·˜ Î·È ÙË˜ ÔÈfiÙËÙ·˜, ‰ËÏ·‰‹ ÌÈ· ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁÈÎ‹ Â·Ó¿-ÛÙ·ÛË. °È· Ó· Î·Ù·Ï¿‚ÂÈ Î·ÓÂ›˜ ·˘Ù‹ ÙËÓ ·Ó·ÙÚÔ‹ Ô Bachelard Û˘ÌÏËÚÒÓÂÈ:«√È Ô˘ÛÈÒ‰ÂÈ˜ ÔÈfiÙËÙÂ˜ Â›Ó·È ¿Óˆ ·fi ÙË ‰ÔÌÈÎ‹ ÔÚÁ¿ÓˆÛË. ¢ÂÓ Â›Ó·È ·fiÎ¿Ùˆ. √È ˘ÏÈÎ¤˜ ÔÈfiÙËÙÂ˜ Â›Ó·È ÁÂÁÔÓfiÙ· ÙË˜ Û‡ÓıÂÛË˜, ‰ÂÓ Â›Ó·È ÁÂÁÔÓfiÙ· ÌÈ·˜ÂÛˆÙÂÚÈÎ‹˜ Ô˘Û›·˜ ÙˆÓ Û˘ÓıÂÙÈÎÒÓ. ∞ÁÁ›˙Ô˘ÌÂ ¤Ó· fiÚÈÔ ÁÈ· ÙÔ ÔÔ›Ô Ô ÚÂ·ÏÈÛÌfi˜‰ÂÓ ÂÛˆÙÂÚÈÎÂ‡ÂÙ·È, ·ÓÙ›ıÂÙ· ÂÍˆÙÂÚÈÎÂ‡ÂÙ·È […]. £· Ú¤ÂÈ Ó· Î·Ù·Ï¿‚Ô˘ÌÂ fiÙÈË ‰˘·‰ÈÎfiÙËÙ· ÙË˜ ËÏÂÎÙÚÔÓÈ·Î‹˜ Î·È ÙË˜ ¯ËÌÈÎ‹˜ ÔÚÁ¿ÓˆÛË˜ ·Ú·Û‡ÚÂÈ ÛÂ ÌÈ·‰È·ÏÂÎÙÈÎ‹ Ô˘ ‰ÂÓ ÌÔÚÂ› Ó· ·Ê‹ÛÂÈ ÛÂ ·ÎÈÓËÛ›· ÙËÓ ·Ú·‰ÔÛÈ·Î‹ ·ÓÙ›ÏË„Ë ÙˆÓ


Ô˘ÛÈˆ‰ÒÓ ÔÈÔÙ‹ÙˆÓ» (Bachelard, 1953, Û. 95-97). ∂›ÛË˜ ı· Ú¤ÂÈ Ó· Î·Ù·-ÛÙ‹ÛÔ˘ÌÂ Û·Ê¤˜ fiÙÈ ÌÂÙ·Í‡ ÙˆÓ ÂÚÈfi‰ˆÓ ÙÔ˘ ·Ú¯ÈÎÔ‡ ¶›Ó·Î· ÙÔ˘ Mendeleev,Ô˘ ‚·Û›˙ÔÓÙ·È ÛÙÈ˜ ¯ËÌÈÎ¤˜ ÔÈfiÙËÙÂ˜, Î·È ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ÙÔ˘ Û‡Á¯ÚÔÓÔ˘ ›Ó·Î·,Ô˘ ‚·Û›˙ÂÙ·È ÛÙÈ˜ ËÏÂÎÙÚÔÓÈ·Î¤˜ ‰ÔÌ¤˜, ˘Ê›ÛÙ·Ù·È ÌÈ· Ô˘ÛÈÒ‰Ë˜ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎ‹‰È·ÊÔÚ¿. √È ·Ú¯ÈÎ¤˜ ÂÚ›Ô‰ÔÈ ¤ÙÛÈ «fiˆ˜ ÂÌÊ·Ó›ÛÙËÎ·Ó ÛÙÈ˜ ÂÌÂÈÚÈÎ¤˜ ÁÓÒÛÂÈ˜Â›Ó·È ÁÂÁÔÓfiÙ· ¯ˆÚ›˜ ÂÍ‹ÁËÛË. ™˘ÓÔ‰Â‡ÔÓÙ·È ·ÎfiÌ· ·fi ÙË Û˘¯ÓfiÙËÙ· ÔÈÔÙ‹-ÙˆÓ, Û˘¯Ó¿ ·Ó·ÎÚÈ‚ÒÓ Î·È Î·ÎÒ˜ ˘ÔÏÔÁÈÛÌ¤ÓˆÓ, fiˆ˜ Â›¯·Ó ÌÂÏÂÙËıÂ› ·fi ÙÔÓLothar Meyer. ŸÙ·Ó ÙÔ ¯ËÌÈÎfi Ûı¤ÓÔ˜ ÂÍËÁÂ›Ù·È ·fi ÙÈ˜ ËÏÂÎÙÚÔÓÈ·Î¤˜ ÔÚÁ·ÓÒ-ÛÂÈ˜, Ô ·Ú¯ÈÎfi˜ ÂÌÂÈÚÈÛÌfi˜ ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È Û·Ó ÌÈ· ÚÒÙË ÁÓÒÛË, ÁÓÒÛË Ô˘ ‰È·-ÈÛÙÒÓÂÈ ·ÏÏ¿ ‰ÂÓ ÂÍËÁÂ›. ∏ ËÏÂÎÙÚÔÓÈÎ‹ ıÂˆÚ›· ·ÔÎÙ¿ ÙËÓ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÙË˜ ‰ÔÌÈ-Î‹˜ ·ÈÙÈfiÙËÙ·˜ Ô˘ ÂÍËÁÂ› Ù· ÁÂÁÔÓfiÙ·. ªÈ· Ù¤ÙÔÈ· ÈÂÚ·Ú¯›· ÛÙ· ÁÂÁÔÓfiÙ· Î·ÈÛÙÈ˜ ·ÈÙ›Â˜ ‰ÂÓ Ú¤ÂÈ Ó· Î·Ù·ÚÁËıÂ›» (Bachelard, 1953, Û. 95-97).

∏ ¤ÓÓÔÈ· ÙË˜ Û˘Ó‰˘·ÛÙÈÎ‹˜ ·Í›·˜ ÙˆÓ ÛÙÔÈ¯Â›ˆÓ (ÙÔ Ûı¤ÓÔ˜ ÙˆÓ ÛÙÔÈ¯Â›ˆÓ)

∏ ¤ÓÓÔÈ· ÙË˜ Û˘Ó‰˘·ÛÙÈÎ‹˜ ·Í›·˜ ÙˆÓ ÛÙÔÈ¯Â›ˆÓ (ÙÔ Ûı¤ÓÔ˜ ÙˆÓ ÛÙÔÈ¯Â›ˆÓ), fiˆ˜Î·È Ë ¤ÓÓÔÈ· ÙÔ˘ ·ÙÔÌÈÎÔ‡ ‚¿ÚÔ˘˜, ·Ó·Ù‡ÛÛÂÙ·È Î·È ·˘Ù‹ ÛÂ ‰˘Ô Î·ÙÂ˘ı‡ÓÛÂÈ˜: ËÌÈ· Û˘ÛÙËÌ·ÙÔÔÈÂ›, Î¿Ùˆ ·fi ÙÔ ¯ËÌÈÎfi Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ ÙÔ˘ Ûı¤ÓÔ˘˜ ÙˆÓ ÛÙÔÈ¯Â›ˆÓ,ÙËÓ Î·ı·Ú‹ ¯ËÌÈÎ‹ ¿Ô„Ë Î·È Ë ¿ÏÏË ÙËÓ ËÏÂÎÙÚÔÓÈ·Î‹ ‰ÔÌ‹. °È· ÙÈ˜ ‰˘Ô ·˘Ù¤˜·fi„ÂÈ˜ Ô Bachelard ·Ó·Ê¤ÚÂÈ: «∂ÊfiÛÔÓ ÙÔ ÂÓÙÔÈÛÌ¤ÓÔ ËÏÂÎÙÚfiÓÈÔ ‰ÂÓ ·ÎÔ-ÏÔ˘ıÂ› ÙËÓ ÎÏ·ÛÈÎ‹ ÌË¯·ÓÈÎ‹, ÂÊfiÛÔÓ ÙÔ ËÏÂÎÙÚfiÓÈÔ ÛÙÔ ¿ÙÔÌÔ Î·È ÙÔ ÌfiÚÈÔ ˘·-ÎÔ‡ÂÈ ÛÙÈ˜ ·Ú¯¤˜ ÙË˜ Î‚·ÓÙÈÎ‹˜ ÌË¯·ÓÈÎ‹˜, Ô‰ËÁÔ‡Ì·ÛÙÂ ÛÂ ÌÈ· ıÂÌÂÏÈ·Î‹ ‰È·ÏÂ-ÎÙÈÎ‹. ∂›Ó·È ÌÈ· ÚÈ˙ÈÎ‹ ÌÂÙ·ÚÚ‡ıÌÈÛË [˘ÔÁÚ¿ÌÌÈÛË ‰ÈÎ‹ ÌÔ˘] Î·Ù·ÓfiËÛË˜ ÙˆÓÊ·ÈÓÔÌ¤ÓˆÓ Ô˘ ÂÈ‚¿ÏÏÂÙ·È ·Ó ı¤ÏÔ˘ÌÂ Ó· ·Ú·‚¿ÏÏÔ˘ÌÂ ÙÈ˜ ÎÏ·ÛÈÎ¤˜ ¯ËÌÈÎ¤˜ÂÂÍËÁ‹ÛÂÈ˜ Î·È ÙÈ˜ ËÏÂÎÙÚÔÓÈ·Î¤˜ ÂÂÍËÁ‹ÛÂÈ˜» (Bachelard, 1953, Û. 138).

µ¤‚·È· ÙfiÛÔ Ë ¯ËÌÈÎ‹ ÂÍ‹ÁËÛË fiÛÔ Î·È Ë ËÏÂÎÙÚÔÓÈ·Î‹ ÂÍ‹ÁËÛË ‰ÂÓ ·ÔÙÂ-ÏÔ‡Ó, Î·Ù¿ ÙÔÓ Bachelard, ÙÈ˜ ‰˘Ô ÂÎ‰Ô¯¤˜ ÙÔ˘ ›‰ÈÔ˘ ÓÔÌ›ÛÌ·ÙÔ˜, Ô˘ Ì·˜ ‰›ÓÔ˘ÓÙË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· Ó· Î·Ù·Ï¿‚Ô˘ÌÂ ÙÔ ›‰ÈÔ Ú¿ÁÌ· ÌÂ ‰˘Ô ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎ¤˜ ·fi„ÂÈ˜«ıÂÌÂÏÈÒÓÔÓÙ·˜ Ì¤Û· Ì·˜ ¤Ó· Â›‰Ô˜ alter ego» (Bachelard, 1953, Û. 138). ∫·È ÔBachelard Û˘ÓÂ¯›˙ÂÈ: «√ ÔÚıÔÏÔÁÈÛÌfi˜, ‹‰Ë ÙfiÛÔ Î·ı·Ú¿ ÔÏÏ·Ï·ÛÈ·ÛÌ¤ÓÔ˜ÛÙË Û‡Á¯ÚÔÓË Ì·ıËÌ·ÙÈÎ‹ ÊÈÏÔÛÔÊ›· ·fi ÙËÓ ÔÏÏ·ÏfiÙËÙ· ÙˆÓ ‚·ÛÈÎÒÓ ‰È·-ÏÂÎÙÈÎÒÓ, ·fi ÙËÓ ·ÓÙ›ıÂÛË ÙˆÓ ·ÍÈˆÌ¿ÙˆÓ, ‰¤¯ÂÙ·È ÛÙÔ˘˜ ÙÔÌÂ›˜ ÙË˜ Û‡Á¯ÚÔÓË˜Ê˘ÛÈÎ‹˜ Î·È ¯ËÌÂ›·˜ ÌÈ· ÔÏÏ·ÏfiÙËÙ· ÁÚ·ÌÌÈÎ‹˜ ÎÔ˘ÏÙÔ‡Ú·˜ ÛÙÔ¯Â‡ÔÓÙ·˜ ÛÙÔ›‰ÈÔ ·ÓÙÈÎÂ›ÌÂÓÔ. ∞˘Ùfi˜ Ô ÔÚıÔÏÔÁÈÛÌfi˜ ¤¯ÂÈ ‰ÈÏfi ‡ÊÔ˜, ·˘Ù¤˜ ÔÈ È‰¤Â˜ ÌÂ ‰ÈÏ‹ÈÛÙÔÚ›· ÚÔÛÙ¿˙Ô˘Ó Ó· ÍÂÊÔÚÙÒÛÔ˘ÌÂ ÙÔ ÓÂ‡Ì· ·fi ÌÈ· ÔÏ‡ Ì·ÎÚÈÓ‹ ÈÛÙÔÚ›·.


∞˘Ù¤˜ ÔÈ ‰ÈÏ¤˜ ·ÏÏËÏÔ˘¯›Â˜ ÙÂ›ÓÔ˘Ó Ó· Ì·˜ ÂÎÛ˘Á¯ÚÔÓ›ÛÔ˘Ó Ì¤Û· ÛÙËÓ ÔÚıÔÏÔ-ÁÈÎ‹ ÎÔ˘ÏÙÔ‡Ú·».

∂‰Ò ·ÛÎÂ› Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· Î·È ÎÚÈÙÈÎ‹ ÛÙÔÓ Hegel ÁÈ· ÙÔÓ ÁÚ·ÌÌÈÎfi ÙÔ˘ ÔÚıÔÏÔ-ÁÈÛÌfi, Ô ÔÔ›Ô˜ ·Ú·‚Ï¤ÂÈ ·˘Ù‹ ÙËÓ ÔÏÏ·ÏfiÙËÙ· ÙË˜ ÁÚ·ÌÌÈÎ‹˜ ÎÔ˘ÏÙÔ‡Ú·˜Ô˘ ÚÔÛÙ¿˙ÂÈ Ó· ÍÂÊÔÚÙÒÛÔ˘ÌÂ ÙÔ ÓÂ‡Ì· ·fi ÌÈ· Ì·ÎÚÈÓ‹ ÈÛÙÔÚ›· Î·È Ó· Ì·˜ÂÎÛ˘Á¯ÚÔÓ›ÛÂÈ Ì¤Û· ÛÙËÓ ÔÚıÔÏÔÁÈÎ‹ ÎÔ˘ÏÙÔ‡Ú·, Î·È ÂÈÌ¤ÓÂÈ ÛÙË ‰È·Ù‹ÚËÛË(Û˘Ó¤¯ÂÈ·) ÙË˜ ÈÛÙÔÚÈÎ‹˜ ÁÚ·ÌÌ‹˜: «ŸÙ·Ó Ô Hegel ÌÂÏÂÙÔ‡ÛÂ ÙÔ ÂÚˆÌ¤ÓÔ ÙÔ˘ÔÚıÔÏÔÁÈÎÔ‡ ˘ÔÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ ÛÙË ÁÚ·ÌÌ‹ ÙË˜ Ì¿ıËÛË˜, ‰ÂÓ ‰È¤ıÂÙÂ ·Ú¿ ¤Ó·Ó ÁÚ·Ì-ÌÈÎfi ÔÚıÔÏÔÁÈÛÌfi Ô˘ ‰È·ÙËÚÂ›Ù·È ¯ÚÔÓÈÎ¿ ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚÈÎ‹ ÁÚ·ÌÌ‹ ÙË˜ ÎÔ˘ÏÙÔ‡Ú·˜ÙË˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÒÓÙ·˜ ÙÈ˜ ‰È·‰Ô¯ÈÎ¤˜ ÛÙÈÁÌ¤˜ ‰È·ÊfiÚˆÓ ‰È·ÏÂÎÙÈÎÒÓ Î·È Û˘Óı¤ÛÂ-ˆÓ» (Bachelard, 1953, Û. 138).

O Ã∏ªπ∫√™ ™Àªµ√§π™ª√™

ªÂ ÙËÓ ·Ô‰Ô¯‹ ÙË˜ ¤ÓÓÔÈ·˜ ÙÔ˘ ÛÙÔÈ¯Â›Ô˘ ÙÔ˘ Lavoisier, ÙË˜ ·ÙÔÌÈÎ‹˜ ıÂˆÚ›·˜ÙÔ˘ Dalton Î·È ÌÂ ÙÔ Û‡ÛÙËÌ· ÁÚ·Ê‹˜ ÙˆÓ ¯ËÌÈÎÒÓ Ù‡ˆÓ ÙÔ˘ Berzelius Î·ıÈÂ-ÚÒÓÂÙ·È ÙÔ Û‡Á¯ÚÔÓÔ ÂÓÓÔÈÔÏÔÁÈÎfi Ï·›ÛÈÔ ÙË˜ ¯ËÌÂ›·˜, ÙÔ ÔÔ›Ô ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÙ·È·fi ÌÈ· ÂÛˆÙÂÚÈÎ‹ ‰È·ÏÂÎÙÈÎ‹, ÙË «‰È·ÏÂÎÙÈÎ‹ ÙÔ˘ ÔÏ˘ÊÈÏÔÛÔÊÈÛÌÔ‡» Ô˘ ¯·Ú·-ÎÙ‹ÚÈ˙Â, Î·Ù¿ ÙË Û˘ÁÎÚfiÙËÛË ÙË˜ Û˘ÛÙËÌ·ÙÈÎ‹˜ ÙÔ˘ ›Ó·Î·, ÙÈ˜ ¯ËÌÈÎ¤˜ ÂÍËÁ‹ÛÂÈ˜Î·È ÙÈ˜ ËÏÂÎÙÚÔÓÈ·Î¤˜ ‰ÔÌ¤˜.

∞˜ ·Ú·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÔ˘ÌÂ ÙË ‰È·ÏÂÎÙÈÎ‹ ÙÔ˘ ¯ËÌÈÎÔ‡ Û˘Ì‚ÔÏÈÛÌÔ‡. ø˜ ·Ú¿‰ÂÈÁ-Ì· Ô Bachelard ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ› ÙÔ ÌfiÚÈÔ ÙÔ˘ ÓÂÚÔ‡ Ô˘ Ô ·Ú¯ÈÎfi˜ ¯ËÌÈÎfi˜ ÙÔ˘ Ù‡Ô˜Â›Ó·È:

∏2√

™ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· Ë ¤ÓÓÔÈ· ÙË˜ ·Ï‹˜ ¯ËÌÈÎ‹˜ Û˘ÁÁ¤ÓÂÈ·˜ ÂÈ‚¿ÏÏÂÈ ÙÔ Û˘Ì‚ÔÏÈÛÌfi

∏-√-∏

fiÔ˘ Ë ·‡Ï· ·Ó··ÚÈÛÙ¿ ÙËÓ ·Ï‹ Û˘ÁÁ¤ÓÂÈ·. ∂ÊfiÛÔÓ, Ï¤ÂÈ Ô Bachelard, «Ú¤-ÂÈ Ó· ‰È·ÎÚ›ÓÔ˘ÌÂ ·fi Â‰Ò Î·È ÛÙÔ ÂÍ‹˜ ÙËÓ ËÏÂÎÙÚÔÛ˘ÁÁ¤ÓÂÈ· ·fi ÙËÓ ·Ï‹ Û˘Á-Á¤ÓÂÈ·, ı· Ú¤ÂÈ Ô Û˘Ì‚ÔÏÈÛÌfi˜ Ó· ¯ˆÚ›˙ÂÙ·È. °È· Ó· ˘Ô‰Â›ÍÔ˘ÌÂ ÙËÓ ËÏÂÎÙÚÔ-Û˘ÁÁ¤ÓÂÈ· ı· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ÛÔ˘ÌÂ Ù· Û‡Ì‚ÔÏ· + Î·È – Ù· ÔÔ›· ·ÔÎÙÔ‡Ó ÌÈ· ËÏÂ-ÎÙÚÈÎ‹ ¤ÓÓÔÈ·. ∆Ô ·ÓÈfiÓ ¤¯ÂÈ ÙÔ Û‡Ì‚ÔÏÔ + Î·È ÙÔ Î·ÙÈfiÓ ÙÔ Û‡Ì‚ÔÏÔ –. ŒÙÛÈ ÔÂÙÂÚÔÔÏÈÎfi˜ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·˜ ÙÔ˘ ˘‰ÚÔ¯ÏˆÚÈÎÔ‡ ÔÍ¤Ô˜ ÁÚ¿ÊÂÙ·È ∏+Cl- […]. ∞ÏÏ¿Ò˜ Ó· ·Ó··Ú·ÛÙ‹ÛÔ˘ÌÂ ÙË Û˘ÁÁ¤ÓÂÈ·; ∏ ·‡Ï· Ô˘ ‰È·ÙËÚÂ› ¤Ó· ˘ÔÓÔÔ‡ÌÂÓÔ


ÁÈ· ÙË ‰‡Ó·ÌË ÙË˜ Û‡Ó‰ÂÛË˜ Ê·›ÓÂÙ·È fiÙÈ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ·ÔÌ·ÎÚ˘ÓıÂ›. ∏ Û˘ÁÁ¤-ÓÂÈ· ÔÊÂ›ÏÂÙ·È ÛÙÔ ˙Â˘Á¿ÚˆÌ· ÙˆÓ ËÏÂÎÙÚÔÓ›ˆÓ. ∂›Ó·È ÏÔÈfiÓ ÔÏ‡ Ê˘ÛÈÎfi Ó··Ó··Ú·ÛÙ‹ÛÔ˘ÌÂ ÌÈ· ¤ÓˆÛË Û˘ÁÁ¤ÓÂÈ·˜ ‰˘Ô ÛËÌÂ›ˆÓ. ∂ÔÌ¤Óˆ˜ ÛÙË ı¤ÛË ÙË˜·‡Ï·˜ ı· Ï¿‚Ô˘ÌÂ […] ‰˘Ô ÛËÌÂ›· Î¿ıÂÙ· ÙÔÔıÂÙËÌ¤Ó·. ∞ÓÙ› ÙÔ˘ ¯ËÌÈÎÔ‡·Ú·‰ÔÛÈ·ÎÔ‡ Û˘Ì‚fiÏÔ˘ (–) ı· ¤¯Ô˘ÌÂ ÙÔ ¯ËÌÈÎfi ËÏÂÎÙÚÔÓÈÎfi Û‹Ì· (:) Î·È ÔÙ‡Ô˜ ÙÔ˘ ÓÂÚÔ‡ ı· Â›Ó·È:

∏ √ ∏

™ÙÔ ÛËÌÂ›Ô ·˘Ùfi ÂÓÂÚÁÔÔÈÂ›Ù·È ÌÈ· ‰È·ÏÂÎÙÈÎ‹ ÙfiÛÔ ÁÚ‹ÁÔÚË Ô˘ ı· ÌÔÚÔ‡-ÛÂ Î·ÓÂ›˜ Ó· ·Ú·ÁÓˆÚ›ÛÂÈ ÙËÓ ·Í›·. ∞˘Ù‹ Ë ‰È·ÏÂÎÙÈÎ‹ Û˘Óı¤ÙÂÈ ‰˘Ô ‰È·ÊÔÚÂÙÈ-Î¤˜ ÂÚÈfi‰Ô˘˜ ÙË˜ ÈÛÙÔÚ›·˜ ÙË˜ ¯ËÌÂ›·˜ […]. ∞˘Ù‹ Ë ‰È·ÏÂÎÙÈÎ‹ Û˘Ó›ÛÙ·Ù·È ÛÙÔÓ· ‰È·ÙËÚ‹ÛÂÈ ÙËÓ ·‡Ï·, ‰›ÓÔÓÙ¿˜ ÙË˜ ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· ‰˘Ô ËÏÂÎÙÚÈÎÒÓ ÛËÌÂ›ˆÓ»(Bachelard, 1953, Û. 132-135). ŒÙÛÈ Ë ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓË ËÏÂÎÙÚÔÓÈÎ‹ ÌÔÚÊ‹ ÌÂÙ·-ÙÚ¤ÂÙ·È, Û‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙËÓ ÚfiÙ·ÛË ÙÔ˘ R.Robinson, ÛÙËÓ:

∏-√-∏

™ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· Ô Eistert ÚÔÙÂ›ÓÂÈ ÌÈ· ÌÂÙ·ÙÚÔ‹ ÙÔ˘ Û˘Ì‚ÔÏÈÛÌÔ‡ ÙÔ˘Robinson. ™ÙË ı¤ÛË ÙÔ˘ ÂÏÂ‡ıÂÚÔ˘ ˙Â‡ÁÔ˘˜ ÙˆÓ ËÏÂÎÙÚÔÓ›ˆÓ Ó· ÙÂıÂ› ÌÈ· ·‡Ï·ÂÊ·ÙfiÌÂÓË, Î·Ù¿ Î¿ÔÈÔÓ ÙÚfiÔ ÂÊ·ÙfiÌÂÓÔ ÛÙÔÓ ˘Ú‹Ó· ÙÔ˘ ÌÔÚ›Ô˘:

∏-√-∏

∫·È Î·Ù·Ï‹ÁÂÈ Ô Bachelard: «ŒÙÛÈ ÌÈ· Ì·ÎÚ¿ ÈÛÙÔÚ›· ÙË˜ ¯ËÌÂ›·˜ ı· Û˘ÓÔ„È-ÛÙÂ› ÛÙËÓ ·ÎÔÏÔ˘ıÂ› ÛÂÈÚ¿ ÙˆÓ ÌÔÚÊÒÓ Ô˘ ·Ó··ÚÈÛÙÔ‡Ó ÙÔ ÌfiÚÈÔ ÙÔ˘ ÓÂÚÔ‡:

∏2√ ∏-√-∏ ∏ √ ∏ ∏-√-∏

°È· Ó· ÂÎÙÈÌ‹ÛÔ˘ÌÂ Î·Ï¿ fiÏË ÙËÓ ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁÈÎ‹ ·Í›· ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ÌÂÙ·ÙÚÔÒÓÙÔ˘ Û˘Ì‚ÔÏÈÛÌÔ‡ ı· ¤ÚÂÂ Ó· ÙËÓ ·Ú·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÔ˘ÌÂ ÛÂ ÈÔ Û‡ÓıÂÙÂ˜ ÌÔÚÊ¤˜·’ ·˘Ù¤˜ Ô˘ ·ÓÙÈÛÙÔÈ¯Ô‡Ó ÛÂ ¤Ó· ÌÈÎÚfi ÌfiÚÈÔ, fiˆ˜ ·˘Ùfi ÙÔ˘ ÓÂÚÔ‡. °È·Ù› ÙËÓÂÌ‚¤ÏÂÈ· fiÏˆÓ ÙˆÓ Î·Ù·ÛÎÂ˘¿ÛÈÌˆÓ ·ÍÈÒÓ ÌÔÚÔ‡ÌÂ Ó· ÙËÓ ÂÎÙÈÌ‹ÛÔ˘ÌÂ ÛÙÔ Â›-Â‰Ô ÙˆÓ ÈÔ ÔÏ‡ÏÔÎˆÓ Û¯¤ÛÂˆÓ. ∂›Ó·È Ë Î·ÎÔÙ˘¯›· ÙË˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜ ÙˆÓ ÂÈ-ÛÙËÌÒÓ Ô˘ Ú¤ÂÈ Ó· ÂÎÙÂıÔ‡Ó ÛÂ ·ÏÔÔÈËÌ¤ÓÂ˜ ÂÚÈÙÒÛÂÈ˜ ÂÓÒ Ë ÂÈÛÙËÌÔÓÈ-Î‹ ÛÎ¤„Ë ‰Ú· ÛÙÈ˜ ÈÔ ÂÚ›ÏÔÎÂ˜ ÂÚÈÙÒÛÂÈ˜. ŸÌˆ˜ Ô ÊÈÏfiÛÔÊÔ˜ ı· ¤ÚÂÂ Ó·


‰Â›ÍÂÈ ÂÌÈÛÙÔÛ‡ÓË ÛÙÔÓ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ·. √ ¯ËÌÈÎfi˜ ‰ÂÓ ‰˘ÛÎÔÏÂ‡ÂÈ Ù· Û‡Ì‚ÔÏ¿ ÙÔ˘ÂÏ·ÊÚ¿ ÙË Î·Ú‰›·, ·ÏÏ¿ Í¤ÚÂÈ fiÙÈ Ú¤ÂÈ Ó· Ù· Î·Ù·ÛÙ‹ÛÂÈ Î·Ù¿ÏÏËÏ· ÛÂ ÌÈ· ÂÈ-ÛÙ‹ÌË Ô˘ Á›ÓÂÙ·È ÂÚ›ÏÔÎË ÚÔÔ‰Â‡ÔÓÙ·˜. ∂‰Ò ÛÙËÓ ·Ï‹ ÁÚ·ÌÌ‹ Ô˘ ˘Ô‰Â›-Í·ÌÂ Â›Ó·È ÁÂÁÔÓfi˜: Ô Î·ÈÓÔ‡ÚÁÈÔ˜ Û˘Ì‚ÔÏÈÛÌfi˜ ÂÚÈ¤¯ÂÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÂ˜ ÛÎ¤„ÂÈ˜·fi ÙÔÓ ·ÏÈfi. ∂ÁÎÏÂ›ÂÈ fi¯È ÌfiÓÔ ÌÈ· Ú·ÁÌ·ÙÈÎ‹ ÈÛÙÔÚ›· ÙˆÓ ÚÔfi‰ˆÓ ·ÏÏ¿Ê¤ÚÓÂÈ ·ÎfiÌ· ˘Ô‰Â›ÍÂÈ˜ ÛÙËÓ ÂÌÂÈÚÈÎ‹ ¤ÚÂ˘Ó·. √ Û˘Ì‚ÔÏÈÛÌfi˜ ‚ÂÏÙÈˆÌ¤ÓÔ˜,ÂÌÏÔ˘ÙÈÛÌ¤ÓÔ˜, ¤¯ÂÈ ¤ÙÛÈ ÌÈ· Î¿ÔÈ· ˘fiÛÙ·ÛË, ¤Ó· ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁÈÎfi ‚¿ıÔ˜. ŒÓ·˜ÊÈÏfiÛÔÊÔ˜ ı· ¯·ÌÔÁÂÏ¿ÛÂÈ ¯ˆÚ›˜ ·ÌÊÈ‚ÔÏ›· fiÙ·Ó ı· ‰È·‚¿ÛÂÈ, ·ÎÔÏÔ˘ıÒÓÙ·˜ÙË Ï¤ÍË ÙÔ˘ Robinson, fiÙÈ Ë ·‡Ï· ·¤ÎÙËÛÂ Ô˘Û›·…∆ËÓ ¤ÎÊÚ·ÛË fiÌˆ˜ ‰ÂÓ ÙËÓÁÚ¿ÊÂÈ Ù˘¯·›· Ô ¯ËÌÈÎfi˜… ∞ÚÎÂ› Ó· Û˘ÏÏÔÁÈÛÙÂ› Î·ÓÂ›˜ ÙË ‰È·ÏÂÎÙÈÎ‹ Ô˘ ÍÂÎÈ-Ó¿ÂÈ ·fi ÙË Û˘Ì‚·ÙÈÎ‹ ·‡Ï·, ÂÚÓ¿ÂÈ Ì¤Û· ·fi ÌÈ· ·Ó·ÊÔÚ¿ ÛÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfi-ÙËÙ· ÙÔ˘ ˙Â‡ÁÔ˘˜ ÙˆÓ ËÏÂÎÙÚÔÓ›ˆÓ, Â·Ó¤Ú¯ÂÙ·È ÛÙËÓ ·‡Ï· ÊÔÚÙˆÌ¤ÓË ÌÂ¤ÓÓÔÈ·, ÁÈ· Ó· Î·Ù·Ï¿‚ÂÈ Î·ÓÂ›˜ ÙËÓ ·ÎÚ›‚ÂÈ· ÙË˜ Ô˘ÛÈÒ‰Ô˘˜ ˘fi‰ÂÈÍË˜ ÙÔ˘Robinson» (Bachelard, 1953, Û. 132-135).

∏ «∫√π¡ø¡π∫√¶√π∏™∏» ∆∏™ ∂¶π™∆∏ª√¡π∫∏™ ¶ƒ∞∫∆π∫∏™ ∆∏™Ã∏ª∂π∞™

∆Ô ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁÈÎfi ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ Bachelard Û˘Ó›ÛÙ·Ù·È ÛÙË «ÌÂÏ¤ÙË ÙˆÓ Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤-ÓˆÓ ÙÚfiˆÓ ÌÂ ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ Ú·ÁÌ·ÙÒÓÂÙ·È Ë ‰È·‰ÈÎ·Û›· ·Ú·ÁˆÁ‹˜ ÙˆÓ ÂÈ-ÛÙËÌÔÓÈÎÒÓ ·ÏËıÂÈÒÓ Ì¤Û· ÛÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎ‹ ÈÛÙÔÚ›· ÙˆÓ ÂÈÛÙËÌÒÓ» (Lecourt,1984). ŒÙÛÈ ÛËÌ·‰Â‡ÂÙ·È ·fi ‰˘Ô ·ÏÏËÏÔÂÍ·ÚÙÒÌÂÓÂ˜ Î·È ÛÙ·ıÂÚ¤˜ ¤ÁÓÔÈÂ˜: ÛÂÌÈ· ‰È·ÚÎ‹ ÔÏÂÌÈÎ‹ ÌÂ ÔÔÈ·‰‹ÔÙÂ ·Ú·ÏÏ·Á‹ ÙÔ˘ È‰Â·ÏÈÛÌÔ‡ Î·È ÌÂ ÙËÓ ·ÂÈ-ÎfiÓÈÛË fiÏˆÓ ÂÎÂ›ÓˆÓ ÙˆÓ ÁÂÁÔÓfiÙˆÓ Ô˘ ÚÔÎ·ÏÔ‡Ó ÌÂÙ·Û¯ËÌ·ÙÈÛÌÔ‡˜ Î·È ·Ó·-‰ÈÔÚÁ·ÓÒÛÂÈ˜ ÙË˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ‹˜ ‰Ô˘ÏÂÈ¿˜ ÛÙÈ˜ Ê˘ÛÈÎÔ¯ËÌÈÎ¤˜ ÂÈÛÙ‹ÌÂ˜(Lecourt, 1984). ∆· ÁÂÁÔÓfiÙ· ·˘Ù¿ ÂÓÙÔ›˙ÔÓÙ·È ÛÙË Û‡Ó‰ÂÛË ‰˘Ô ‰È·ÎÂÎÚÈÌ¤ÓˆÓ‰È·‰ÈÎ·ÛÈÒÓ: ÌÈ· ‰È·‰ÈÎ·Û›· ÛÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi ÙË˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ‹˜ Ú·ÎÙÈÎ‹˜ Ô˘·ÔÎ·ÏÂ› «ÎÔÈÓˆÓÈÎÔÔ›ËÛË» ÙË˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ‹˜ ‰Ô˘ÏÂÈ¿˜, ¤Ó·Ó fiÏÔ Î·È ÂÚÈÛÛfi-ÙÂÚÔ ÔÚıÔÏÔÁÈÎfi «Î·Ù·ÌÂÚÈÛÌfi» Î·ıËÎfiÓÙˆÓ Î·È ÌÈ· fiÏÔ Î·È ÛÙÂÓfiÙÂÚË «Û˘ÓÂÚ-Á·Û›·» ÙˆÓ ÂÚÁ·˙ÔÌ¤ÓˆÓ Ì¤Û· ÛÙËÓ «ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ‹ fiÏË». √È ÌÔÚÊ¤˜ ·˘Ù‹˜ ÙË˜ÂÛˆÙÂÚÈÎ‹˜ ‰È·‰ÈÎ·Û›·˜ Î·ıÔÚ›˙ÔÓÙ·È ·fi ÙË ÓfiÚÌ· Ô˘ ıÂÛ›˙ÂÈ Ë ·Ï‹ıÂÈ· ÙˆÓÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÒÓ ÁÓÒÛÂˆÓ: ÛÙÔ ‚·ıÌfi Ô˘ Ë ‰È·‰ÈÎ·Û›· ·Ú·ÁˆÁ‹˜ ÁÓÒÛÂˆÓ Á›ÓÂ-Ù·È Î¿Ùˆ ·fi ÈÛÙÔÚÈÎ¿ Î·ıÔÚÈÛÌ¤ÓÂ˜ Û¯¤ÛÂÈ˜ ·Ú·ÁˆÁ‹˜ ˘fiÎÂÈÙ·È ÛÙË ÓfiÚÌ· ÙË˜·Ï‹ıÂÈ·˜, ‰ËÏ·‰‹ Ë ÓfiÚÌ· ÙË˜ Â›Ó·È ÙÔ ·ÏËı¤˜. ∏ ÂÛˆÙÂÚÈÎ‹ fiÌˆ˜ ·˘Ù‹ ‰È·‰ÈÎ·-Û›· ·Ú·ÁˆÁ‹˜ ÁÓÒÛÂˆÓ Â›Ó·È Ì¤ÚÔ˜, ÂÓÙ¿ÛÛÂÙ·È ÛÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹ Ú·ÎÙÈÎ‹. ∞ÏÏ¿·˘Ù‹ Ë ¤ÓÙ·ÍË ÂÈ‰Ú¿ ·ÎfiÌ· Î·È Ì¤Û· ÛÙËÓ ÂÛˆÙÂÚÈÎ‹ ‰È·‰ÈÎ·Û›·. ŒÙÛÈ ·ÚÂÌ-


‚·›ÓÔ˘Ó ÌË ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ› ÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÌÔ› ÛÙËÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ‹ Ú·ÎÙÈÎ‹. ∂‰Ò ÂÚÈ¤-¯ÔÓÙ·È ÔÈ ˘ÏÈÎÔ› fiÚÔÈ Ô˘ Î·ıÔÚ›˙Ô˘Ó ·˘Ù¤˜ ÙÈ˜ ·ÚÂÌ‚¿ÛÂÈ˜, ·È‰·ÁˆÁÈÎ‹ ÙˆÓÂÈÛÙËÌÒÓ, ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ¿ ‚È‚Ï›·, ‚È‚ÏÈÔı‹ÎÂ˜, ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ¿ fiÚÁ·Ó· (Lecourt,1984).

∏ ·Ó¿Ï˘ÛË ·˘Ù‹ ÙÔ˘ Bachelard Â›Ó·È ‚·ıÈ¿ ˘ÏÈÛÙÈÎ‹ Î·È ‰È·Ù˘ˆÌ¤ÓË ÌÂ Ì·Ú-ÍÈÛÙÈÎÔ‡˜ fiÚÔ˘˜ ·fi ÙÔÓ Althusser (Althusser, 1978b) ÂÚ› ÙË˜ Û¯¤ÛË˜ Ú·ÁÌ·-ÙÈÎÔ‡ Î·È ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ‡ ·ÓÙÈÎÂÈÌ¤ÓÔ˘, ÔÈ ÂÍˆÙÂÚÈÎÔ› ÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÌÔ› ÙÔ˘ Ú·ÁÌ·ÙÈ-ÎÔ‡ ·ÓÙÈÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ ‰ÂÓ Â›Ó·È ·Ú¿ ÔÈ «ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÔ›», «ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ›», «ÔÏÈÙÈÎÔ›», «È‰Â-ÔÏÔÁÈÎÔ›» fiÚÔÈ ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ˘fiÎÂÈÓÙ·È ÛÙÔ˘˜ ÂÛˆÙÂÚÈÎÔ‡˜ fiÚÔ˘˜ (ÙË ÓfiÚÌ· ÙÔ˘ ·ÏË-ıÔ‡˜) ÙË˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ‹˜ Ú·ÎÙÈÎ‹˜.

∂›Ó·È ÂÔÌ¤Óˆ˜ ·‰‡Ó·ÙÔÓ Ó· Û˘Ì‚Â› Á¤ÓÂÛË ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÒÓ ÂÓÓÔÈÒÓ ÛÙË ‚¿ÛËfiÛˆÓ Â›Ó·È ÁÓˆÛÙÔ› ˆ˜ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ›, ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÔ› ‹ „˘¯ÔÏÔÁÈÎÔ› fiÚÔÈ ÙË˜ ÂÈÛÙË-ÌÔÓÈÎ‹˜ Ú·ÎÙÈÎ‹˜ Î·È ·Ó·‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ ÙÔ ‰‡ÛÎÔÏÔ Úfi‚ÏËÌ· ÙË˜ ·Ú¤Ì‚·ÛË˜ ÙˆÓ˘ÔÎÂÈÌ¤ÓˆÓ (ÙˆÓ ÂÈÛÙËÌfiÓˆÓ, ÙË˜ ·ÙÔÌÈÎ‹˜ „˘¯ÔÏÔÁÈÎ‹˜ ÙÔ˘˜ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙË-Ù·˜) ÛÙËÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ‹ Ú·ÎÙÈÎ‹. ∞fi Â‰Ò ·Ó·Î‡ÙÂÈ Î·È ÙÔ ˙‹ÙËÌ· ÙˆÓ ÂÌÔ-‰›ˆÓ ÙÔ˘ Bachelard.

ŒÙÛÈ, Î·Ù¿ ÙË ‰ÈÂÍ·ÁˆÁ‹ ÙË˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ‹˜ Ú·ÎÙÈÎ‹˜ ÙˆÓ ¯ËÌÈÎÒÓ ·fi ÙËÓÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ‹ fiÏË Î·È ÙË˜ «ÎÔÈÓˆÓÈÎÔÔ›ËÛË˜» ÙË˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ‹˜ ÙÔ˘˜ ÂÚÁ·Û›·˜˘ÂÈÛ¤Ú¯ÔÓÙ·È ÌÈ· ÛÂÈÚ¿ ÂÍˆÙÂÚÈÎÔ› fiÚÔÈ, Ô˘ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÙÂıÔ‡Ó ÛÂ ¤ÏÂÁ¯Ô,fiˆ˜ Ù· ˙ËÙ‹Ì·Ù· ÙË˜ ÔÌÔÈÔÁ¤ÓÂÈ·˜ ÙˆÓ ˘ÏÒÓ, ÙË˜ ·ÏfiÙËÙ·˜ (ÙÔ ·Ïfi ˆ˜ ÙÔfiÚÈÔ ÙË˜ ·Ó¿Ï˘ÛË˜), ÙË˜ Î·ı·ÚfiÙËÙ·˜ ÙˆÓ ·ÓÙÈ‰Ú·ÛÙËÚ›ˆÓ (Ë ‚ÈÔÌË¯·ÓÔÔ›ËÛËÙË˜ ·Ú·ÁˆÁ‹˜ ·ÓÙÈ‰Ú·ÛÙËÚ›ˆÓ) ÎÏ. Î·È ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ÂÈ‰ÚÔ‡Ó ÛÙËÓ ÂÛˆÙÂÚÈÎ‹ ‰È·-‰ÈÎ·Û›· ÙË˜ ÂÈÛÙ‹ÌË˜.

∆¤ÏÔ˜, ÔÈ ¤ÓÓÔÈÂ˜ ÙÔ˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ‡ ·ÓÙÈÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ˘Ê›ÛÙ·ÓÙ·È‰È·ÚÎÒ˜ ¤ÏÂÁ¯Ô ˆ˜ ÚÔ˜ ÙÔ ÂÌÂÈÚÈÎfi ÙÔ˘˜ Ì¤ÚÔ˜ Ô˘ ·Ô‰›‰ÂÙ·È ÛÂ ÂÍˆÙÂÚÈÎÔ‡˜·Ú¿ÁÔÓÙÂ˜. ∆·˘Ùfi¯ÚÔÓ·, fiÌˆ˜, ÙÔ ÂÌÂÈÚÈÎfi Ì¤ÚÔ˜ ÙˆÓ ÂÓÓÔÈÒÓ ‰È·ÛÊ·Ï›˙ÂÈ ÙËÓ·fi‰ÔÛË ÙˆÓ ÂÓÓÔÈÒÓ ·˘ÙÒÓ ÛÙÔ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfi ·ÓÙÈÎÂ›ÌÂÓÔ. ŒÙÛÈ, Ë ‡·ÚÍË ÂÓfi˜Ù¤ÙÔÈÔ˘ ÌË¯·ÓÈÛÌÔ‡ ÂÈÙÚ¤ÂÈ ÛÙÈ˜ ÂÈÚ·Ì·ÙÈÎ¤˜ ÙÂ¯ÓÈÎ¤˜ Ó· ÂÈÙÂÏ¤ÛÔ˘Ó ÙÔ ¤ÚÁÔÙÔ˘˜, ‰ËÏ·‰‹ ÙÔÓ ¤ÏÂÁ¯Ô ÙË˜ ÈÛ¯‡Ô˜ ÙˆÓ ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯ˆÓ Û¯¤ÛÂˆÓ ÌÂÙ·Í‡ ÙˆÓ ÂÓÓÔÈ-ÒÓ (ª·ÏÙ¿˜, 1991).

∆· ÂÌfi‰È· Î·Ù¿ ÙÔ ÌÂÙ·Û¯ËÌ·ÙÈÛÌfi ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ÂÓÓÔÈÒÓ Ú·ÁÌ·ÙÂ‡ÂÙ·È Â‰ÒÔ Bachelard.

√ÌÔÈÔÁ¤ÓÂÈ·

ªÂ ÙËÓ ÂÁÎ·Ù¿ÏÂÈ„Ë ÙˆÓ ÙÂÛÛ¿ÚˆÓ ÛÙÔÈ¯Â›ˆÓ ÙÔ˘ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË Î·È Ì¤¯ÚÈ ÙËÓ ·Ô-


‰Ô¯‹ ÙˆÓ ÛÙÔÈ¯Â›ˆÓ ÙÔ˘ Lavoisier ÌÂÛÔÏ·‚Â› ÌÈ· ÂÚ›Ô‰Ô˜ ÛÙËÓ ÔÔ›· Â·Ó·ÙÔ-ÔıÂÙÂ›Ù·È Ë ·¤Ú·ÓÙË ÔÈÎÈÏ›· ÙˆÓ ÛÙÂÚÂÒÓ ÛˆÌ¿ÙˆÓ, Ë ¤ÚÂ˘Ó· ÛÙÚ¤ÊÂÙ·È ÛÙËÌÂÏ¤ÙË ÙˆÓ Á‹ÈÓˆÓ ˘ÏÒÓ Î·È Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· ÂÈ¯ÂÈÚÂ›Ù·È Ë ÂÏ¿ÙÙˆÛË ·˘Ù‹˜ ÙË˜ ÔÈ-ÎÈÏ›·˜ ÌÂ ÙËÓ Ù·ÍÈÓfiÌËÛ‹ ÙË˜. ŒÙÛÈ ÂÁÎ·Ù·ÏÂ›ÊıËÎÂ Ë ¤ÓÓÔÈ· ÙË˜ «ÂÛˆÙÂÚÈÎ‹˜ ÔÈ-ÎÈÏ›·˜» (Bachelard, 1953, Û. 62-63) ÙˆÓ ÛˆÌ¿ÙˆÓ Î·È ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ıËÎÂ Ë ¤ÓÓÔÈ·ÙË˜ «ÂÛˆÙÂÚÈÎ‹˜ ÔÌÔÈÔÁ¤ÓÂÈ·˜» (Bachelard, 1953, Û. 62-63). ªÈ· ‡ÏË ıÂˆÚÔ‡Ù·ÓÔÌÔÁÂÓ‹˜ fiÙ·Ó ÌÂÙ·‚¿ÏÏÔÓÙ·˜ ÙËÓ ÔÛfiÙËÙ¿ ÙË˜ ‹ ÙÔ Û¯‹Ì· ÙË˜ ‰ÂÓ ÌÂÙ·‚·ÏÏfi-Ù·Ó Ë Ô˘Û›· ÙË˜ (Ô˘ ‹Ù·Ó ÙÔ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÙË˜ Î·ıËÌÂÚÈÓ‹˜ ÂÌÂÈÚ›·˜). ∏ ·ÓÙ›ÏË-„Ë ·˘Ù‹ ÙË˜ ÂÛˆÙÂÚÈÎ‹˜ ÔÌÔÈÔÁ¤ÓÂÈ·˜ ÙË˜ ‡ÏË˜ ÎÈÓËÙÔÔÈÂ› ¤Ó·Ó Î·Ù’ ·Ú¯‹Ó ÂÍÔÚ-ıÔÏÔÁÈÛÌfi: «ªÂ ÙË ıÂÒÚËÛË ÙˆÓ ÔÌÔÁÂÓÒÓ Ô˘ÛÈÒÓ Â›Ó·È ‰˘Ó·Ùfi˜ ¤Ó·˜ ·˘ÛÙËÚfi˜Î·ÚÙÂÛÈ·ÓÈÛÌfi˜. º·›ÓÂÙ·È fiÙÈ ¤Ó· Â›‰Ô˜ ˘ÏÈÎ‹˜ ÏÔÁÈÎ‹˜ ‚·ÛÈÛÌ¤ÓË ÛÙË ¯ËÌÈÎ‹ÂÌÂÈÚ›· ¯ÂÈÚ›˙ÂÙ·È ÙÈ˜ ÔÌÔÈÔÁÂÓÂ›˜ ‡ÏÂ˜ fiˆ˜ Ë Ù˘ÈÎ‹ ÏÔÁÈÎ‹ ¯ÂÈÚ›˙ÂÙ·È ÙÔ˘˜ ÔÏ‡Î·ıÔÚÈÛÌ¤ÓÔ˘˜ fiÚÔ˘˜» (Bachelard, 1953, Û. 62-63). ¶Ò˜ ÙÒÚ· Ô ÔÚıÔÏÔÁÈÛÌfi˜·˘Ùfi˜ ÂÍ·ÛÊ·Ï›˙ÂÈ ÙËÓ ÂÁÎ˘ÚfiÙËÙ¿ ÙÔ˘; √ ¯ËÌÈÎfi˜, Ï¤ÂÈ Ô Bachelard, «ÚÈÓ Î·Ù·-Ï‹ÍÂÈ ÛÙÔ Â˘ÚÂÙ‹ÚÈÔ ÙˆÓ ÔÌÔÈÔÁÂÓÒÓ ÛÙÔÈ¯Â›ˆÓ, ÙˆÓ ¯ËÌÈÎÒÓ ÛÙÔÈ¯Â›ˆÓ, ¤¯ÂÈ ·Ó¿-ÁÎË ·fi ÔÏ˘¿ÚÈıÌÂ˜ ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂÈ˜ Î·È ÂÌÂÈÚ›Â˜. ∏ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ‰ÂÓ ÚÔ-ÛÊ¤ÚÂÈ Û˘¯Ó¿ ·Ú¿ ¯ÔÓ‰ÚÔÂÈ‰‹ ÎÚ¿Ì·Ù·, Û˘ÁÎÂ¯˘Ì¤ÓÂ˜ ˘ÏÈÎ¤˜ ÔÈÎÈÏ›Â˜. ªÈ·«¿ÌÂÛË ·Ó¿Ï˘ÛË» Â›Ó·È ÏÔÈfiÓ ÌÈ· ··Ú·›ÙËÙË ÚÔÂÈÛ·ÁˆÁÈÎ‹ ÙÂ¯ÓÈÎ‹. ∞ÏÏ¿ Ë ÂÓÏfiÁˆ ÛÙÔÈ¯ÂÈÒ‰Ë˜ ÙÂ¯ÓÈÎ‹ ¤¯ÂÈ Î·È ·˘Ù‹ ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ÙË˜» (Bachelard, 1953, Û. 62-63). ∫·È fiÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÙÔ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ·˘Ù‹˜ ÙË˜ ÙÂ¯ÓÈÎ‹˜ ÙË˜ ·Ó¿Ï˘ÛË˜ ‰ÂÓ Â›Ó·ÈÎ¿ÙÈ ÙÔ ÛÙ·ıÂÚfi: «π‰Ô‡ ¤Ó· ÁÓÒÚÈÛÌ· ÛÙÔ ÔÔ›Ô Ú¤ÂÈ Ó· ÂÈÌ¤ÓÔ˘ÌÂ: Ë Ê·ÈÓÔ-ÌÂÓÔÏÔÁ›· ÙˆÓ ÔÌÔÁÂÓÒÓ Ô˘ÛÈÒÓ ·Ó Î·È ÌÔÚÂ› ˆ˜ Ê·›ÓÂÙ·È Ó· ‚ÚÂÈ ·Ú·‰Â›ÁÌ·-Ù· ÛÙÈ˜ Ê˘ÛÈÎ¤˜ Ô˘Û›Â˜ Â›Ó·È ·ÏÏËÏ¤ÁÁ˘· ÌÈ·˜ Ê·ÈÓÔÌÂÓÔÙÂ¯ÓÈÎ‹˜. ∂›Ó·È ÌÈ·Î·ÙÂ˘ı˘ÓfiÌÂÓË Ê·ÈÓÔÌÂÓÔÏÔÁ›·. £· ÍÂ¯ÓÔ‡ÛÂ Î·ÓÂ›˜ ÙÔÓ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·Â¿Ó ·Ú·ÌÂÏÔ‡Û·ÌÂ ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹ ¿Ô„Ë ÙË˜ ˘ÏÈÛÙÈÎ‹˜ ¤ÚÂ˘Ó·˜» (Bachelard,1953, 65-66).

ŒÙÛÈ Ë ÔÌÔÈÔÁ¤ÓÂÈ· ÙˆÓ «˘ÏÒÓ», ÂÎÎÈÓÒÓÙ·˜ ·fi ÌÈ· ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË ÂÌÂÈÚÈÎÔ‡¯·Ú·ÎÙ‹Ú·, Î·ı›ÛÙ·Ù·È ÈÔ «·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎ‹» ÌÂ ÙË ¯Ú‹ÛË ÙË˜ ÙÂ¯ÓÈÎ‹˜ ÙË˜ ·Ó¿Ï˘-ÛË˜, Ë ÔÔ›· Â›Ó·È Î·È ·˘Ù‹ ÈÛÙÔÚÈÎ¿ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈÎ¿ Î·ıÔÚÈÛÌ¤ÓË. ∫¿ıÂ ÂÔ¯‹ ¤¯ÂÈÙË ‰ÈÎ‹ ÙË˜ ÔÌÔÈÔÁ¤ÓÂÈ·, Ï¤ÂÈ Ô Bachelard. «£· ÌÔÚÔ‡ÛÂ ÏÔÈfiÓ Î·ÓÂ›˜ Ó· ÁÚ¿-„ÂÈ fiÏË ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ÙË˜ ¯ËÌÂ›·˜ ÂÍÈÛÙÔÚÒÓÙ·˜ ÙÈ˜ ··ÈÙ‹ÛÂÈ˜ ÙË˜ ÔÌÔÁÂÓÔÔ›ËÛË˜ÛÙ· ‰È¿ÊÔÚ· ÛÙ¿‰È· ÚÔfi‰Ô˘ ÙÔ˘ ÂÈÚ¿Ì·ÙÔ˜» (Bachelard 1953, 62-63).

¶Ò˜ ÂÔÌ¤Óˆ˜ ·ÛÎÂ›Ù·È Ë ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ‹ Ú·ÎÙÈÎ‹; ™Â ·Ó·ÊÔÚ¿ ÌÂ ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ·ÙË˜ ÔÌÔÈÔÁ¤ÓÂÈ·˜, Ï¤ÂÈ Ô Bachelard, «˘‹ÚÍÂ Û·Ó ¤Ó· Â›‰Ô˜ Î·ÙËÁÔÚ›·˜ ÙÔ˘ ˘ÏÈ-ÛÌÔ‡. ∂›Ó·È ·fi ÔÏÏ¤˜ ÏÂ˘Ú¤˜ ÌÈ· ·Ó¿·˘Ï· ÛÙËÓ ÚfiÔ‰Ô ÙˆÓ ÁÓÒÛÂˆÓ ÙË˜


‡ÏË˜. ∞ÏÏ¿ ·˘Ù‹ Ë ·Ó¿·˘Ï· Â›Ó·È ¿ÓÙ· ÚfiÛÎ·ÈÚË. ∂›Ó·È ÙÔ ÛËÌÂ›Ô ¤Ó·ÚÍË˜ÌÈ·˜ ˘ÏÈÛÙÈÎ‹˜ ‰È·ÏÂÎÙÈÎ‹˜: Ô ¯ËÌÈÎfi˜ „¿¯ÓÂÈ ¿ÓÙ· ÙËÓ ÔÌÔÈÔÁ¤ÓÂÈ· ÙË˜ Ô˘Û›·˜,ÂÓÒ ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ı¤ÙÂÈ Í·Ó¿ ˘fi ·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÛË ÙËÓ ÔÌÔÈÔÁ¤ÓÂÈ· „¿¯ÓÔÓÙ·˜ Ó· ·ÓÈ-¯ÓÂ‡ÛÂÈ ÙÔ ¿ÏÏÔ ÛÙ· ¤ÁÎ·Ù· ÙÔ˘ ›‰ÈÔ˘, ÙËÓ ÎÚ˘ÌÌ¤ÓË ·ÓÔÌÔÈÔÁ¤ÓÂÈ· ÛÙ· ¤ÁÎ·Ù· ÙË˜ÚÔÊ·ÓÔ‡˜ ÔÌÔÈÔÁ¤ÓÂÈ·˜. ∏ ÔÌÔÁÂÓ‹˜ Ô˘Û›· Â›Ó·È ¤Ó· Èı·Ófi ÍÂÎ›ÓËÌ· ÁÈ· ÌÈ·ÌÂÏ¤ÙË ÙË˜ ‡ÏË˜» (Bachelard, 1953, Û. 62-63).

∆¤ÏÔ˜, ÁÈ· Ó· Î·Ù·‰Â›ÍÂÈ Ô Bachelard fiÙÈ ‰ÂÓ Ú¤ÂÈ Ó· ·›ÚÓÔ˘ÌÂ ÙÔ ÂÈÛÙË-ÌÔÓÈÎfi ‰Â‰ÔÌ¤ÓÔ ˆ˜ «‰Â‰ÔÌ¤ÓÔ» ÂÂÈ‰‹ Ê¤ÚÓÂÈ ÌÈ· Ì·ÎÚÈ¿ ÈÛÙÔÚ›· ÂÍˆÂÈÛÙËÌÔ-ÓÈÎÒÓ ÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÌÒÓ, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ÌÂ ÙÔ˘˜ ÂÈÚ·Ì·ÙÈÎÔ‡˜ ÂÏ¤Á¯Ô˘˜ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÒÓÈÛÙÔÚÈÎÒÓ ÛÙÈÁÌÒÓ ¤¯Ô˘Ó ÙÂıÂ› ÛÂ ÂÚÈÔÚÈÛÌfi, Ô˘ Ì¤Û· ·fi ¤Ó·Ó ‰È·ÚÎ‹ ÂÈÛÙË-ÌÔÓÈÎfi ¤ÏÂÁ¯Ô ·ÔÊÔÚÙ›˙ÔÓÙ·È ·fi ÙÔ ÂÌÂÈÚÈÎfi ÙÔ˘˜ ÂÚÈÂ¯fiÌÂÓÔ, ÁÈ· Ó· ÌËÓıÂˆÚËıÂ› ÙÔ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi ‰Â‰ÔÌ¤ÓÔ ÌÈ·˜ ÈÛÙÔÚÈÎ‹˜ ÛÙÈÁÌ‹˜ ·fi ÙÔ˘˜ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓÂ˜ˆ˜ ÂÛ·Â› «‰Â‰ÔÌ¤ÓÔ», ıÂˆÚÂ› ·Ó·ÁÎ·›· ÙËÓ „˘¯·Ó¿Ï˘ÛË ÙÔ˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ‡ ÓÂ‡-Ì·ÙÔ˜ Î·È ÙËÓ ·Ô‚ÔÏ‹ ÙÔ˘ „˘¯ÔÏÔÁÈÎÔ‡ ‚¿ÚÔ˘˜, ·ÎfiÌ· Î·È ·fi Ù· ÁÚ·Ù¿ ¤ÚÁ·ÌÂÁ¿ÏˆÓ ÂÈÛÙËÌfiÓˆÓ, fiˆ˜ ÙÔ˘ Liebig, Ù· ÔÔ›· Ú¤ÂÈ Ó· ˘ÔÛÙÔ‡Ó ÙËÓ ÎÚÈÙÈ-Î‹. ø˜ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ·Ó·Ê¤ÚÂÈ Ô Bachelard Ù· ÏfiÁÈ· ÙÔ˘ Liebig, «·Ó Û˘ÁÎÂÓÙÚÒÓ·-ÌÂ ÛÂ ¤Ó· ÙÚ·¤˙È Ù· ÂÓ‹ÓÙ· ¤ÍÈ ·Ï¿ ÛÒÌ·Ù·, ¤Ó· ·È‰› ı· ÌÔÚÔ‡ÛÂ Ó· Ù·¯ˆÚ›ÛÂÈ ÛÂ ‰˘Ô ÌÂÁ¿ÏÂ˜ Î·ÙËÁÔÚ›Â˜ ·Ó¿ÏÔÁ· ÌÂ ÙÈ˜ ÂÍˆÙÂÚÈÎ¤˜ ÙÔ˘˜ È‰ÈfiÙËÙÂ˜ (ÛÂÌ¤Ù·ÏÏ· Î·È ÌÂÙ·ÏÏÔÂÈ‰‹)» Î·È Û¯ÔÏÈ¿˙ÂÈ: «∫·Ó¤Ó· Ó¤Ô ÓÂ‡Ì· ·Ú·‰ÔÌ¤ÓÔ ÛÙÔÓ¿ÌÂÛÔ ÂÌÂÈÚÈÛÌfi ‰ÂÓ ı· ‚¿ÏÂÈ ÛÂ ÌÈ· ›‰È· Î·È ÌfiÓË Î·ÙËÁÔÚ›·: ÙÔ ıÂÈ¿ÊÈ, ÙÔ ‚ÚÒ-ÌÈÔ, ÙÔ ÈÒ‰ÈÔ, ÙÔ ÔÍ˘ÁfiÓÔ. ∂›Ó·È ‰‡ÛÎÔÏÔ ¯ˆÚ›˜ ‰¿ÛÎ·ÏÔ Ó· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ÛÂÈ Î·ÓÂ›˜ÙËÓ Î·ÙËÁÔÚ›· ÙˆÓ ÌÂÙ·ÏÏÔÂÈ‰ÒÓ. ∂›Ó·È Û¿ÓÈÔÈ ÔÈ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓÂ˜ Ô˘ ÂÓ‰È·Ê¤ÚÔ-ÓÙ·È ÁÈ· ÙÔ ÛÎÔÙÂÈÓfi ·ÚÂÏıfiÓ ÙˆÓ ÂÓÓÔÈÒÓ. ŒÓ·˜ ¿ÓıÚˆÔ˜ ÙfiÛÔ ıÂÙÈÎfi˜ fiÛÔ ÔLiebig ‰›ÓÂÈ ÛÂ ·˘Ù¤˜ ÙÈ˜ Î·ıËÁËÙÈÎ¤˜ ÙÔ˘ ‰È·‚Â‚·ÈÒÛÂÈ˜ ¤Ó· Î˘Ú›·Ú¯Ô „˘¯ÔÏÔÁÈ-Îfi ‚¿ÚÔ˜. °È’ ·˘Ùfi Ù· „˘¯ÔÏÔÁÈÎ¿ ¤ÁÚ·Ê· ÙˆÓ Î·Ï‡ÙÂÚˆÓ ÂÈÛÙËÌfiÓˆÓ Ú¤ÂÈ Ó·˘ÔÛÙÔ‡Ó ÙËÓ ÎÚÈÙÈÎ‹. ª¤ÓÂÈ Ë „˘¯·Ó¿Ï˘ÛË ÙÔ˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ‡ ÓÂ‡Ì·ÙÔ˜. ŸÙ·ÓÏÔÈfiÓ ·ÎÔÏÔ˘ıÂ› Î·ÓÂ›˜ ÙËÓ ÚfiÔ‰Ô ÙÔ˘ «ÂÎ·È‰Â˘Ì¤ÓÔ˘» ˘ÏÈÛÌÔ‡, ‚Ï¤ÂÈ fiÙÈ ‰ÂÓÌÔÚÂ› Ó· ÂÌÈÛÙÂ˘ıÂ› Î·ıfiÏÔ˘ ÌÈ· Â˘·›ÛıËÙË ÔÌÔÈÔÁ¤ÓÂÈ·, ÌÈ· ÔÌÔÈÔÁ¤ÓÂÈ· ÙÔ˘‰Â‰ÔÌ¤ÓÔ˘. ∏ ÔÌÔÈÔÁ¤ÓÂÈ· Ô˘ Û˘ÁÎÚ·ÙÂ›Ù·È ·fi ÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË ¤Ú·ÛÂ ·fi ÙËÓÂÎ·›‰Â˘ÛË ÙÔ˘ ‰È˘ÏÈÛÌÔ‡, ÂÈÙÂ‡¯ıËÎÂ ¿ÌÂÛ· ÌÂ ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ ‰ÔÎÈÌ·ÛÌ¤ÓˆÓ ÙÂ¯ÓÈ-ÎÒÓ, ÙÂ¯ÓÈÎÒÓ Û˘ÓÂ¯Ò˜ ‚ÂÏÙÈÔ‡ÌÂÓˆÓ. Ã·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÈ ÌÈ· ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ‹ ÂÔ¯‹.¶¤Ú· ·fi ÙÈ˜ ÌÂıfi‰Ô˘˜ ÔÌÔÈÔÁÂÓÔÔ›ËÛË˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ¿ ıÂÌÂÏÈˆÌ¤ÓÂ˜, Ë ÔÌÔÈÔ-Á¤ÓÂÈ· ¤¯ÂÈ ÌÈ· ·ÌÊ›‚ÔÏË ·Í›·» (Bachelard, 1953, Û. 65-66).


∏ ·ÏfiÙËÙ·, ÙÔ ¿ÌÂÛÔ, ÙÔ ÚˆÙfiÙ˘Ô

√ ÚÈ˙ÈÎfi˜ ÌÂÙ·Û¯ËÌ·ÙÈÛÌfi˜ ÙË˜ ¤ÓÓÔÈ·˜ ÙË˜ ·ÏfiÙËÙ·˜, fiˆ˜ Î·È ÛÙËÓ ÂÚ›Ùˆ-ÛË ÙË˜ ÔÌÔÈÔÁ¤ÓÂÈ·˜, Ê·›ÓÂÙ·È fiÙ·Ó ‰È·ÙÚ¤ÍÂÈ Î·ÓÂ›˜ ÈÛÙÔÚÈÎ¿ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ·fi Ù·Ù¤ÛÛÂÚ· ÛÙÔÈ¯Â›· ÙÔ˘ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË Ì¤¯ÚÈ Ù· ÛÙÔÈ¯Â›· ÙË˜ Û‡Á¯ÚÔÓË˜ ¯ËÌÂ›·˜. ŒÙÛÈ·fi ÙËÓ ÚˆÙ·Ú¯ÈÎ‹ ı¤ÛË fiÙÈ Ù· Ù¤ÛÛÂÚ· ÛÙÔÈ¯Â›· Â›Ó·È ·Ï¿ (ÂÂÈ‰‹ ¤ÙÛÈ ‚Ú¤ıË-Î·Ó ÛÙËÓ Ê‡ÛË) ÌÂ ÙËÓ ·‡ÍËÛË ÙÔ˘ ·ÚÈıÌÔ‡ ÙˆÓ ÛÙÔÈ¯Â›ˆÓ ÛÙÔÓ 18Ô Î·È ÙÔÓ 19Ô·ÈÒÓ· ÂÁÎ·ÈÓÈ¿˙ÂÙ·È ÌÈ· Ó¤· ·ÓÙ›ÏË„Ë ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË˜ ÙË˜ ·ÏfiÙËÙ·˜ ÙˆÓ ÛÙÔÈ¯Â›-ˆÓ. √È Ô˘Û›Â˜ ‰ÂÓ ıÂˆÚÔ‡ÓÙ·È ·Ï¤˜ ÂÂÈ‰‹ ¤ÙÛÈ ‚Ú¤ıËÎ·Ó ÛÙË Ê‡ÛË ·ÏÏ¿ Ë·ÏfiÙËÙ· ÙˆÓ Ô˘ÛÈÒÓ «ı· ÂÌÊ·ÓÈÛÙÂ› Û·Ó ¤Ó· fiÚÈÔ ÛÂ Î¿ıÂ ÚÔÛ¿ıÂÈ· ·Ó¿Ï˘-ÛË˜. ∏ ·ÏfiÙËÙ· Â›Ó·È ÏÔÈfiÓ ÙË˜ Ù¿ÍË˜ ÂÓfi˜ ·ÔÙÂÏ¤ÛÌ·ÙÔ˜. ◊Ù·Ó ÙÔÔıÂÙË-Ì¤ÓË ˆ˜ ÚˆÙ·Ú¯ÈÎ‹ ÛÙÔ ‰fiÁÌ· ÙˆÓ ÙÂÛÛ¿ÚˆÓ ÛÙÔÈ¯Â›ˆÓ, Â›Ó·È ÙÒÚ· ÙÂÏÈÎ‹»(Bachelard, 1953, Û. 73-76). ∫È fiˆ˜ ÛÙËÓ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓË ·Ú¿ÁÚ·ÊÔ ·Ô‰ÂÈ-ÎÓ‡ÂÙ·È fiÙÈ Ë ÙÂ¯ÓÈÎ‹ ÙË˜ ·Ó¿Ï˘ÛË˜ ÚÔÛ‰ÈÔÚ›˙ÂÙ·È ÈÛÙÔÚÈÎ¿, ÙÔ ›‰ÈÔ ÈÛ¯‡ÂÈ Î·È ÁÈ·ÙÔ fiÚÈÔ ÙË˜ ·Ó¿Ï˘ÛË˜: «¶Ú¿ÁÌ·ÙÈ ÙÔ Ó· ı¤ÛÂÈ˜ ÙÔ ·Ïfi ˆ˜ ¤Ó· fiÚÈÔ ÛÙËÓ ·Ó¿Ï˘-ÛË ‰ÂÓ ÚÔ‰ÈÎ¿˙ÂÈ ÙÔÓ ·fiÏ˘ÙÔ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ÔÚ›Ô˘. ∫·È Â›Ó·È ÌfiÓÔ ÛÙËÛ‡Á¯ÚÔÓË ÂÚ›Ô‰Ô Ô˘ ÂÁÎ·ı›ÛÙ·Ù·È ¤Ó· Â›‰Ô˜ Û˘ÓÔ¯‹˜ ÙˆÓ ·ÏÒÓ Ô˘ÛÈÒÓ, Û˘ÓÔ-¯‹ Ô˘ ·Ú¤¯ÂÈ ÛÙ· ÛÙÔÈ¯Â›· ¤Ó· Î·ıÂÛÙÒ˜ Î·Ï¿ ÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÌ¤ÓÔ, ÛÙÔÈ¯ÂÈÒ‰Ô˘˜Ô˘Û›·˜» (Bachelard, 1953, Û. 73-76).

°È· Ó· Î·Ù·‰Â›ÍÂÈ Ô Bachelard ÙÔÓ ÚÈ˙ÈÎfi ÌÂÙ·Û¯ËÌ·ÙÈÛÌfi ÙË˜ ¤ÓÓÔÈ·˜ ÙË˜·ÏfiÙËÙ·˜ Î·È ÙË˜ «ÙÒÛË˜» ÙÔ˘ ¿ÌÂÛÔ˘ Ô˘ ÙËÓ «ÙÚÔÊÔ‰ÔÙÂ›» Î·È Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ·Ó· ·Ó·‰Â›ÍÂÈ ÙÔ ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁÈÎfi ‚¿ıÔ˜ Ô˘ ÚÔÎ‡ÙÂÈ ·fi ·˘Ùfi ÙÔ ÌÂÙ·Û¯ËÌ·ÙÈ-ÛÌfi, ·Û¯ÔÏÂ›Ù·È ÌÂ ÙË ÊÈÏÔÛÔÊÈÎ‹ ÛËÌ·Û›· ÙˆÓ ·Ó·Î·Ï‡„ÂˆÓ ÙÔ˘ Cavendish (ÙÔÓÂÚfi ‰ÂÓ Â›Ó·È ·Ïfi ÛÙÔÈ¯Â›Ô, ·ÔÙÂÏÂ›Ù·È ·fi ˘‰ÚÔÁfiÓÔ Î·È ÔÍ˘ÁfiÓÔ) Î·È ÙÔ˘·¤Ú· ÙÔ˘ Lavoisier: «∆¤ÙÔÈÂ˜ ·Ó·Î·Ï‡„ÂÈ˜ Û˘ÓÙÚ›‚Ô˘Ó ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›·. ™ËÌÂÈÒÓÔ˘ÓÌÈ· Ï‹ÚË ‹ÙÙ· ÙÔ˘ ¿ÌÂÛÔ˘. ∂ÌÊ·Ó›˙Ô˘Ó ÙÔ ‚¿ıÔ˜ ÙÔ˘ ¯ËÌÈÎÔ‡ Î¿Ùˆ ·fi ÙÔ Ê˘ÛÈ-Îfi ‹ ÌÂ ¿ÏÏ· ÏfiÁÈ· ÙË ¯ËÌÈÎ‹ ·ÓÔÌÔÈÔÁ¤ÓÂÈ· Î¿Ùˆ ·fi ÙË Ê˘ÛÈÎ‹ ÔÌÔÈÔÁ¤ÓÂÈ·»(Bachelard, 1953, Û. 73-76). ∫È ·˘Ùfi ‰ÂÓ Û˘Ó¤‚Ë Ù˘¯·›·: «À¿Ú¯ÂÈ Â‰Ò ÌÈ· ÂÓ‰fi-Ì˘¯Ë ‰È·ÏÂÎÙÈÎ‹ Ô˘ Î¿ıÂ ˘ÏÈÎ‹ ÎÔ˘ÏÙÔ‡Ú· ÔÊÂ›ÏÂÈ Ó· ‰È·Û¯›ÛÂÈ ÁÈ· Ó· Êı¿ÛÂÈÛÙÔÓ ÂÎ·È‰Â˘Ì¤ÓÔ ˘ÏÈÛÌfi» (Bachelard, 1953, Û. 73-76). ∞˜ ·Ó·ÊÂÚıÔ‡ÌÂ, Ï¤ÂÈ ÔBachelard, «Û’ ·˘Ù‹Ó ÙËÓ ÂÎÏËÎÙÈÎ¿ ÈÛÙÔÚÈÎ‹ ÛÙÈÁÌ‹ fiÔ˘ ÌÔÚ¤Û·ÌÂ Ó· ·Ó·Á-ÁÂ›ÏÔ˘ÌÂ fiÙÈ ÙÔ ÓÂÚfi Â›Ó·È ÙÔ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÙË˜ Û‡ÓıÂÛË˜ ÙˆÓ ‰˘Ô ·ÂÚ›ˆÓ!»(Bachelard, 1953, Û. 73-76) £ÂˆÚÂ› fiÙÈ ‰ÂÓ Î·Ù·ÚÚ›ÙÂÙ·È ÌfiÓÔ Ë ·ÓÙ›ÏË„Ë ÙÔ˘ÓÂÚÔ‡ ˆ˜ ·ÏÔ‡ ÛÒÌ·ÙÔ˜ ·ÏÏ¿ Î·È fiÏÔ ÙÔ «‚·Û›ÏÂÈÔ ÙˆÓ ÓÂ˘Ì¿ÙˆÓ»: «¶ÚÈÓ ·fiÙÔÓ Cavendish, ÚÈÓ ·fi ÙÔÓ Lavoisier Ë ¤ÓÓÔÈ· ÙÔ˘ ·ÂÚ›Ô˘ Û˘ÌÌÂÙ¤¯ÂÈ ·ÎfiÌË ÛÙËÓ¤ÓÓÔÈ· ÙÔ˘ ÚÂ˘ÛÙÔ‡. ∆Ô ÚÂ˘ÛÙfi ÛÙËÓ ÚÔÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ‹ ÛÎ¤„Ë ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ Â‡ÎÔ-


Ï· ÙÈ˜ ÈÔ Û˘ÁÎÂ¯˘Ì¤ÓÂ˜ ·Í›Â˜: Â›Ó·È Ì·ÁÓËÙÈÎfi, Â›Ó·È ˙ˆÙÈÎfi, Ê¤ÚÂÈ ÙË ˙ˆ‹, Ê¤ÚÂÈÙÔ ı¿Ó·ÙÔ. ∆Ô Â›Ú·Ì· ÙÔ˘ Cavendish Â›Ó·È Î·ıÔÚÈÛÙÈÎfi, ‰È·ÁÚ¿ÊÂÈ ÌÂ ·fiÙÔÌÔÙÚfiÔ fiÏË ÙËÓ ˙ˆÙÈÎfiÙËÙ· ÙÔ˘ «‚·ÛÈÏÂ›Ô˘ ÙˆÓ ÓÂ˘Ì¿ÙˆÓ». √È ‰˘Ô ˘ÏÈÛÌÔ› ÙË˜·Ù‹˜ Ô˘Û›·˜ (ÙÔ ÓÂÚfi) Î·È ÙË˜ ·fiÚ·ÙË˜ Ô˘Û›·˜ (Ù· ·¤ÚÈ·) Ù›ıÂÓÙ·È ÛÂ Ï‹ÚËÛ˘Û¯ÂÙÈÛÌfi» (Bachelard, 1953, Û. 73-76).

¶Ò˜ ÎÈÓËÙÔÔÈÂ›Ù·È fiÌˆ˜ Ô ˘ÏÈÛÌfi˜, Ò˜ «˘ÏÔÔÈÂ›Ù·È» Ë «‰È·ÏÂÎÙÈÎ‹ ÙË˜ ˘ÏÈ-Î‹˜ ÎÔ˘ÏÙÔ‡Ú·˜», Ò˜ ÔÚÁ·ÓÒÓÂÙ·È ıÂˆÚËÙÈÎ¿ Î·È Ú·ÎÙÈÎ¿ Ë ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ‹ Ú·-ÎÙÈÎ‹ ÒÛÙÂ Ó· ÊÙ¿ÛÂÈ ÛÙËÓ ·Ô‰Ô¯‹ ÙË˜ Û‡ÓıÂÛË˜ ÙÔ˘ ÓÂÚÔ‡ ·fi ‰˘Ô ·¤ÚÈ·, ÙËÓ·Ô‰Ô¯‹ ÙÔ˘ ÔÍ˘ÁfiÓÔ˘ ˆ˜ ÛÙÔÈ¯Â›Ô˘, Î·ıÔÚÈÛÙÈÎÔ‡ ÛÙËÓ Î·‡ÛË, ÛÙËÓ ·Ô‰Ô¯‹ÙˆÓ ÛÙÔÈ¯Â›ˆÓ ÎÏ. ÛÙË ‰È·ÌfiÚÊˆÛË ÙÔ˘ Ó¤Ô˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ‡ ÓÂ‡Ì·ÙÔ˜; ∂‰Ò ÔBachelard ·Ó·Ê¤ÚÂÈ fiÙÈ ÎÈÓËÙÔÔÈÔ‡ÓÙ·È ‰˘Ô ˘ÏÈÛÌÔ›: Ô ˘ÏÈÛÌfi˜ «ÙÔ˘ ÁÂÓÈÎÔ‡, ÔÔÔ›Ô˜ ·ÏÒÓÂÈ ÙËÓ Î˘ÚÈ·Ú¯›· ÙÔ˘ ·ÎÔÏÔ˘ıÒÓÙ·˜ ÚÔÔ‰Â˘ÙÈÎ¿ ÂÈÚ¿Ì·Ù·»(Bachelard, 1953, Û. 73-76) Î·È Ô ˘ÏÈÛÌfi˜ ÙË˜ «ÚˆÙ·Ú¯ÈÎ‹˜ ÂÈ‚Â‚·›ˆÛË˜ Ô˘ÈÛÙÂ‡ÂÈ ¿ÓÙÔÙÂ fiÙÈ Ë ·Ù‹ ‡ÏË ‰›ÓÂÈ Ù· ÈÔ Î·ıÔÚÈÛÙÈÎ¿ Ì·ı‹Ì·Ù·» (Bachelard,1953, Û. 73-76). ™ÙÔÓ ÚÒÙÔ ˘ÏÈÛÌfi ·ÓÙÈÛÙÔÈ¯Â› fiÏÔ «ÙÔ Û‡ÓÔÏÔ ÙˆÓ ÂÈÚ·Ì¿ÙˆÓÙ· ÔÔ›· ÚÔÛ‰ÈfiÚÈÛ·Ó ÙÔÓ ÛÙÔÈ¯ÂÈ·Îfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ÙÔ˘ ÔÍ˘ÁfiÓÔ˘ Î·È ÙÔ˘ ˘‰ÚÔÁfi-ÓÔ˘. ¢¤Î· ¯ÚfiÓÈ· „˘¯ÔÏÔÁ›·˜ ÙÔ˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ‡ ÓÂ‡Ì·ÙÔ˜ ˙ˆÓÙ·ÓÂ‡Ô˘Ó ÌfiÓÔ·fi ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ÙË˜ ·Ó·Î¿Ï˘„Ë˜ ÙÔ˘ ÔÍ˘ÁfiÓÔ˘. ¡· ·Ó·ÌÂ›ÍÔ˘ÌÂ ÌfiÓÔ ÙÔ ÔÍ˘Áfi-ÓÔ ÌÂ ÙÔ ¿˙ˆÙÔ ÛÙÔÓ ·¤Ú· ÂÓÒ Â›Ó·È Û˘Ó‰˘·ÛÌ¤ÓÔ ÌÂ ÙÔ ˘‰ÚÔÁfiÓÔ ÛÙÔ ÓÂÚfi, ÌÂ Ù·Ì¤Ù·ÏÏ· ÛÙ· ÔÍÂ›‰È·, Ó· ÙÈ ÌÔÚÂ› Ó· ÚÔÎ·Ï¤ÛÂÈ ÔÏÏ¿ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎ¿ ÚÔ‚Ï‹Ì·-Ù·» (Bachelard, 1953, Û. 73-76). √ ‰Â‡ÙÂÚÔ˜ ˘ÏÈÛÌfi˜ Û‚‹ÓÂÈ ÔÏ‡ ÁÚ‹ÁÔÚ· ÙËÓÚÔÔÙÈÎ‹ ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ‰Ú·Ì¿ÙˆÓ ÙË˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ‹˜ ÎÔ˘ÏÙÔ‡Ú·˜ Î·È Î·Ù·Ï‹ÁÂÈ Â›ÙÂÛÙÔÓ ÂÌÂÈÚÈÛÌfi ÙˆÓ Û¯ÔÏÈÎÒÓ ‚È‚Ï›ˆÓ, Â›ÙÂ ÛÙÔÓ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎfi È‰Â·ÏÈÛÌfi, Ô˘fiˆ˜ ÂÈÛËÌ¿Ó·ÌÂ ÛÙËÓ ÂÈÛ·ÁˆÁ‹ ÙÔ˘ ·ÚfiÓÙÔ˜ ÎÂÊ·Ï·›Ô˘ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÂÌfi‰È·ÛÙËÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ‹ ÛÎ¤„Ë, fiˆ˜ ÂÓ ÚÔÎÂÈÌ¤Óˆ Ë ¤ÓÓÔÈ· ÙË˜ ·ÏfiÙËÙ·˜ Î·È ÙÔ˘¿ÌÂÛÔ˘.

°È· ÙÔÓ ÂÌÂÈÚÈÛÌfi ÙˆÓ Û¯ÔÏÈÎÒÓ ‚È‚Ï›ˆÓ: «∆· Û¯ÔÏÈÎ¿ ‚È‚Ï›· Î¿ÓÔ˘Ó ·Ì¤-Ûˆ˜ ÛÙÔ Ì¿ıËÌ· ÙÔ˘ ÔÍ˘ÁfiÓÔ˘ ¤Ó· ÌÔÓÙ¤ÏÔ ·ÏÔ‡ ÂÌÂÈÚÈÛÌÔ‡. ∞ÚÎÂ› Ó· ˙ÂÛÙ¿-ÓÔ˘ÌÂ Ì¤Û· ÛÂ ¤Ó·Ó ÛˆÏ‹Ó· ÔÚÈÛÌ¤Ó· ÔÍÂ›‰È·, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÙÔ ÔÍÂ›‰ÈÔ ÙÔ˘ Ì·Á-Á·Ó›Ô˘ ÁÈ· Ó· ÂÙ‡¯Ô˘ÌÂ ÙÔ ˘¤ÚÔ¯Ô ·¤ÚÈÔ Ô˘ ‰˘Ó·ÌÒÓÂÈ ÙË ÊÏfiÁ· ÙÔ˘ Û›ÚÙÔ˘[…]. ∞˘Ù‹ Ë ·ÏfiÙËÙ· ÙË˜ ÂÎÌ¿ıËÛË˜ ÎÚ‡‚ÂÈ ÙË ÏÂÙ‹ ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁÈÎ‹ ‰ÔÌ‹ ÂÓfi˜ÂÈÚ¿Ì·ÙÔ˜, ÚˆÙ·Ú¯ÈÎ¿ ÂÓÙ·ÁÌ¤ÓË ÛÂ ÌÈ· ÔÏ‡ÌÔÚÊË ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÎ‹. ∂‰Ò Â›Ó·ÈÔ˘ ÌÈ· ÚÔÙÚÔ‹ ÚÔ˜ ÙË Û‡ÓıÂÙË ÈÛÙÔÚÈÎ‹ Î·Ù¿ÛÙ·ÛË Â›Ó·È ¯Ú‹ÛÈÌË ÁÈ· Ó··ÈÛı·ÓıÂ› Î·ÓÂ›˜ Ò˜ ÂÌÏÔ˘Ù›˙ÂÙ·È Ë ˘ÏÈÛÙÈÎ‹ ÛÎ¤„Ë. ∆Ô ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ÙÔ ÔÍ˘Áfi-ÓÔ ˘‹ÚÍÂ ÁÈ· ÌÂÚÈÎ¤˜ ‰ÂÎ·ÂÙ›Â˜ Ì¤ÚÔ˜ ÙˆÓ ÔÚ˘ÎÙÒÓ, ÙÔ˘ ·¤Ú·, ÙÔ˘ ÓÂÚÔ‡, ÙˆÓ ÈÔ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÒÓ ÛˆÌ¿ÙˆÓ ÛÙËÓ ÎÔÈÓ‹ ÂÌÂÈÚ›·, ÂÍËÁÂ› ÙÔ ÁÈ·Ù› ÚÔÔÚÈ˙fiÙ·Ó ÙÔ È‰È-


·›ÙÂÚÔ ¯ËÌÈÎfi ÛÒÌ· Ó· Ï¿‚ÂÈ ÌÈ· È‰È·›ÙÂÚË ı¤ÛË ÛÂ ÌÈ· ÛËÌ·ÓÙÈÎ‹ ÛÂÈÚ¿. ∂›Ó·ÈÚ·ÁÌ·ÙÈÎ¿ Ô ÂÚ¯ÔÌfi˜ ÌÈ·˜ «ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ‹˜» Ô˘Û›·˜» (Bachelard, 1953, Û. 73-76).

∂¿Ó ¯·ıÂ› Ë Û‡ÓıÂÙË ·˘Ù‹ ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÎ‹ ÙË˜ ˘ÏÈÛÙÈÎ‹˜ ÛÎ¤„Ë˜ Î·È ÂÈÎÚ·Ù‹-ÛÂÈ Ë Î˘ÚÈ·Ú¯›· ÙÔ˘ Û˘Ì‚¿ÓÙÔ˜, ÙfiÙÂ ÙÔ ÔÍ˘ÁfiÓÔ ÌÔÚÂ› Â‡ÎÔÏ· Ó· ıÂˆÚËıÂ› Ë«ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ‹ Ô˘Û›·» Ô˘ Ô‰ËÁÂ› ÙÔÓ Lavoisier ÛÙË Ï¿ıÔ˜ ı¤ÛË fiÙÈ Â›Ó·È ÙÔ ¯·Ú·-ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi ÙˆÓ ÔÍ¤ˆÓ, Î·ıÒ˜ Î·È ÛÙËÓ È‰Â·ÏÈÛÙÈÎ‹ ·ÚÂÚÌËÓÂ›·: «°È· ·Ú¿‰ÂÈÁ-Ì· Ô Hegel Û˘Û¯¤ÙÈÛÂ Ù· Ù¤ÛÛÂÚ· ÛÙÔÈ¯Â›·: ¿˙ˆÙÔ, ÔÍ˘ÁfiÓÔ, ˘‰ÚÔÁfiÓÔ Î·È ¿ÓıÚ·-Î· Û·Ó ÌÈ· ÔÚÁ¿ÓˆÛË ÂÓÓÔÈÒÓ Ô˘ Û¯ËÌ·Ù›˙ÂÈ «ÙËÓ ÔÏfiÙËÙ· ÙË˜ ¤ÓÓÔÈ·˜».•·Ó·‰È·‚¿˙ÔÓÙ·˜ Ù¤ÙÔÈÂ˜ ÛÂÏ›‰Â˜ ı· ¤¯Ô˘ÌÂ ÊˆÙÂÈÓ¿ ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· ‚Â‚È·ÛÌ¤ÓË˜·Ô‰Ô¯‹˜ ÙÔ˘ È‰Â·ÏÈÛÌÔ‡ ÛÂ ÂÈÚ·Ì·ÙÈÎ¤˜ ·Í›Â˜. √ È‰Â·ÏÈÛÌfi˜ „¿¯ÓÂÈ , ¯ˆÚ›˜ÛÎÔfi, Ó· ÂÓÔÔÈ‹ÛÂÈ ÙÔ Â›Ú·Ì· ¯ˆÚ›˜ Ó· ·›ÚÓÂÈ ˘fi„Ë ÙÔ˘ ÌÈ· ÛˆÛÙ‹ ÂÎÙ›ÌË-ÛË ÙˆÓ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÒÓ ‰˘Ó·ÙÔÙ‹ÙˆÓ ÙÔ˘ ÂÈÚ¿Ì·ÙÔ˜. […] √ È‰Â·ÏÈÛÌfi˜ Â›Ó·È ÌÈ·ÊÈÏÔÛÔÊ›· ÔÏ‡ ·ÔÌ·ÎÚ˘ÛÌ¤ÓË ·fi ÙÔ Î¤ÓÙÚÔ ‰Ú¿ÛË˜ ÙË˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ‹˜ ÛÎ¤-„Ë˜ ÒÛÙÂ Ó· ÂÎÙÈÌ‹ÛÔ˘ÌÂ ÙÔÓ ·ÌÔÈ‚·›Ô ÚfiÏÔ ÙˆÓ ÌÂıfi‰ˆÓ ¤ÚÂ˘Ó·˜ Î·È ÙˆÓ ÂÈ-Ú·Ì¿ÙˆÓ Â·Ï‹ıÂ˘ÛË˜. Œ¯Ô˘ÌÂ Â‰Ò ÌÈ· Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓË ·fi‰ÂÈÍË ÙË˜ ·‰˘Ó·Ì›·˜ÂÓfi˜ È‰Â·ÏÈÛÌÔ‡ ÙÔ˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ‡ ÂÈÚ¿Ì·ÙÔ˜. ∆›ÔÙ· ‰ÂÓ ÊˆÙ›˙ÂÙ·È ÛÙÔ Û˘Ï-ÏÔÁÈÛÌfi ÌÈ·˜ ÌÔÓ·‰ÈÎ‹˜ ÂÚ›ÙˆÛË˜ fiÔ˘ ÌfiÓÔ ¤Ó· Â›Ú·Ì· ı· ·ÔÎ¿Ï˘ÙÂ fiÏËÙË ‰‡Ó·ÌË ÙË˜ ÁÓÒÛË˜ ÙÔ˘ ˘ÔÎÂÈÌ¤ÓÔ˘. ¶Ú¤ÂÈ Ó· ‰Â¯ÙÔ‡ÌÂ fiÏÂ˜ ÙÈ˜ ıÂÙÈÎ¤˜ ÂÂ-ÎÙ¿ÛÂÈ˜ fiÏˆÓ ÙˆÓ ıÂÌ¿ÙˆÓ. ™ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· Ë ‰È·ÏÂÎÙÈÎ‹ ÙË˜ ÔÍÂ›‰ˆÛË˜Î·È ÙË˜ ·Ó·ÁˆÁ‹˜ Ô˘ ¤‰ˆÛÂ ·ÊÔÚÌ‹ ÛÂ ÙfiÛÔ ÔÏ˘¿ÚÈıÌÂ˜ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎ¤˜ ÛÎ¤„ÂÈ˜‰ÂÓ Â›Ó·È ·Ú¿ ÌÈ· ˘ÏÈÎ‹ ·ÌÔÈ‚·ÈfiÙËÙ· ·ÚÌ¤ÓË ÌÂÙ·Í‡ ÔÏÏÒÓ ¿ÏÏˆÓ ·ÌÔÈ‚·›-ˆÓ ‰È·‰ÈÎ·ÛÈÒÓ Û‡ÓıÂÛË˜ Î·È ·Ó¿Ï˘ÛË˜ […]. √ È‰Â·ÏÈÛÌfi˜ ¤¯ÂÈ ÙË Ú›˙· ÙÔ˘ ÛÙÔ¿ÌÂÛÔ. ∆Ô ÓÂ‡Ì· Â›Ó·È Î·Ù¿ Î¿ÔÈÔ ÙÚfiÔ ¿ÌÂÛÔ ÛÙÔÓ Â·˘Ùfi ÙÔ˘. ∫È fiÌˆ˜ ‰ÂÓ˘¿Ú¯ÂÈ Ï¤ÔÓ ¿ÌÂÛÔ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi Â›Ú·Ì·» (Bachelard, 1953, Û. 73-76). ŒÙÛÈÔÈ È‰Â·ÏÈÛÙ¤˜ ÊÈÏfiÛÔÊÔÈ ¤ÊÙÔ˘Ó ı‡Ì·Ù· ÙË˜ «ÚˆÙÔÙ˘›·˜» ÙË˜ ·Ó·Î¿Ï˘„Ë˜ ÙÔ˘ÔÍ˘ÁfiÓÔ˘: «£¤ÏËÛ·Ó Ó· ·ÊÔÌÔÈÒÛÔ˘Ó ÌÈ· ÂÎÏËÎÙÈÎ‹ ·Ó·Î¿Ï˘„Ë ÛÙËÚÈ˙fiÌÂÓÔÈ–ÁÈ· ÙÔ Î·Ï‡ÙÂÚÔ!– ÛÂ ÔÚıÔÏÔÁÈÛÌÔ‡˜ Î·Ù’ ·Ú¯‹Ó ¯ˆÚ›˜ Ó· ÊÚÔÓÙ›ÛÔ˘Ó Ó· ÂÁÎ·-Ù·ÛÙ‹ÛÔ˘Ó ÙÔÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi ÔÚıÔÏÔÁÈÛÌfi ÚÔÂÙÔÈÌ·ÛÌ¤ÓÔ ÈÛÙÔÚÈÎ¿ ·fi ÌÈ· ÚÔ-Ô‰Â˘ÙÈÎ‹ ÚÔÛ·ÚÌÔÁ‹ ÙË˜ ıÂˆÚ›·˜ Î·È ÙÔ˘ ÂÈÚ¿Ì·ÙÔ˜» (Bachelard, 1953, Û. 73-76).

∏ Î·ı·ÚfiÙËÙ·. ∏ Î·ı·ÚfiÙËÙ· ÙˆÓ ·ÓÙÈ‰ÚÒÓÙˆÓ

H Î·ı·ÚfiÙËÙ· ÙˆÓ Ô˘ÛÈÒÓ (‰ËÏ·‰‹ ÙË˜ ·ÔÌ¿ÎÚ˘ÓÛË˜ ÙˆÓ ·Î·ı·ÚÛÈÒÓ) ÂÓÒ·fi ÙË ÌÈ· ÚÔ¸ÔÙ›ıÂÙ·È ÛÙËÓ ÔÌÔÈÔÁ¤ÓÂÈ· ÙˆÓ ÛˆÌ¿ÙˆÓ, ·fi ÙËÓ ¿ÏÏË ÂÍ·ÚÙ¿-


Ù·È ·fi ÙË ÌÂıÔ‰ÔÏÔÁ›· Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È. √ Bachelard ·Ó·Ê¤ÚÂÈ fiÙÈ ÛÙÔ‚·ıÌfi Ô˘ Î¿ıÂ Î·ı·ÚÈÛÌfi˜ Ú¤ÂÈ Ó· Û˘ÓÔ‰Â‡ÂÙ·È ·fi ¤Ó· ÎÚÈÙ‹ÚÈÔ Î·ı·ÚfiÙË-Ù·˜, «Î·ı·Úfi Â›Ó·È ¤Ó· ÛÒÌ· Ô˘ ‰ÂÓ ˘Ê›ÛÙ·Ù·È ˘ÏfiÙÚÔÔ˘˜ ÌÂÙ·Û¯ËÌ·ÙÈÛÌÔ‡˜ÛÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi ÙÔ˘ ÙÔÌ¤· ÙË˜ Î·ı·ÚfiÙËÙ·˜» (Bachelard, 1928, Û. 80), Ù·˘Ùfi¯ÚÔ-Ó· Â›Ó·È «ÙfiÛÔ Ì¿Ù·ÈÔ fiÛÔ Î·È Ï·Óı·ÛÌ¤ÓÔ Ó· ¯ˆÚ›ÛÂÈ˜ ÙÔ ÎÚÈÙ‹ÚÈÔ ÙË˜ Î·ı·Úfi-ÙËÙ·˜ ·fi Ù· fiÚÁ·Ó· Ô˘ ÙË ÌÂÏÂÙÔ‡Ó» (Bachelard, 1928,Û. 80).

√È Û‡Á¯ÚÔÓÔÈ ¯ËÌÈÎÔ› ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó Î·Ù¿ ÙËÓ ¿ÛÎËÛË ÙË˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ‹˜ ÙÔ˘˜Ú·ÎÙÈÎ‹˜ Ù· «¯ËÌÈÎ¿ ·ÓÙÈ‰Ú·ÛÙ‹ÚÈ·». ∆· ·ÓÙÈ‰Ú·ÛÙ‹ÚÈ· ·˘Ù¿ Â›Ó·È ÙÔ ·ÔÙ¤ÏÂ-ÛÌ· ÙË˜ ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹˜ Ú·ÎÙÈÎ‹˜ Î·È Î¿ıÂ ÈÛÙÔÚÈÎ‹ ÂÚ›Ô‰Ô˜ ÙË˜ ÂÈÛÙ‹ÌË˜ ¤¯ÂÈ ÙË‰ÈÎ‹ ÙË˜ ÂÁÁ‡ËÛË Î·ı·ÚfiÙËÙ·˜: «∆›ÔÙ· ‰ÂÓ ÌÔÚÂ› Ó· ·Ô‰Â›ÍÂÈ Î·Ï‡ÙÂÚ· ÙÔÓÂÍ·ÈÚÂÙÈÎ¿ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ÙË˜ Û‡Á¯ÚÔÓË˜ ÂÈÛÙ‹ÌË˜ ·Ú¿ ÔÈ ÙÂ¯ÓÈÎ¤˜ Î·ı·-ÚÈÛÌÔ‡. ¶Ú¿ÁÌ·ÙÈ ÔÈ ÌË¯·ÓÈÛÌÔ› ÙÔ˘ Î·ı·ÚÈÛÌÔ‡ ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ·Ó·Ù˘¯ıÔ‡Ó·Ú¿ ÌfiÓÔ ÌÂ ÙË ¯Ú‹ÛË ÙÔ˘ Û˘ÓfiÏÔ˘ ÙˆÓ ·ÓÙÈ‰ÚÒÓÙˆÓ Î·È ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ Ë Î·ı·-ÚfiÙËÙ· ¤Ï·‚Â ¤Ó· Â›‰Ô˜ ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹˜ ÂÁÁ‡ËÛË˜ […] ∫¿ıÂ ÂÔ¯‹ ÙË˜ ÂÈÛÙ‹ÌË˜ ÛÙËÛ‡Á¯ÚÔÓË ·Ó¿Ù˘Í‹ ÙË˜ ÂÁÎ·Ù¤ÛÙËÛÂ ¤Ó· Â›‰Ô˜ ˘ÏÈÎÔ‡ ÛÒÌ·ÙÔ˜ ÙˆÓ ·ÓÙÈ‰ÚÒÓÙˆÓÔ˘ ·ÓÙÈÛÙÔÈ¯Â› ÛÂ ¤Ó· Â›Â‰Ô Î·ı·ÚÈÛÌÔ‡ Î·Ï¿ Î·ıÔÚÈÛÌ¤ÓÔ. À¿Ú¯Ô˘Ó ‰È¿ÊÔ-ÚÂ˜ ÎÔÈÓˆÓÈÎ¤˜ ÂÚ›Ô‰ÔÈ ÁÈ· ÙËÓ ˘ÏÈÛÙÈÎ‹ Î·ı·ÚfiÙËÙ· Î·È Ë ‰ÈÎ‹ Ì·˜ ÂÚ›Ô‰Ô˜˘Ô‰ÂÈÎÓ‡ÂÙ·È ˆ˜ ¤Ó·˜ Ù¤ÙÔÈÔ˜ ÂÍÂ˘ÁÂÓÈÛÌfi˜ Î·ı·ÚÈÛÌÔ‡, Î·È ÌÔÚÔ‡ÌÂ Ó· Ô‡ÌÂfiÙÈ Ë Û‡Á¯ÚÔÓË ÂÈÛÙ‹ÌË Î·Ù¤¯ÂÈ Î·ÈÓÔ‡ÚÁÈ· ·ÓÙÈ‰Ú·ÛÙ‹ÚÈ·, Î·ÈÓÔ‡ÚÁÈ· ÂÚÁ·ÏÂ›·Ô˘ Î·ÌÈ¿ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓË ÂÔ¯‹ ‰ÂÓ ÁÓÒÚÈÛÂ. ∏ ˘ÏÈÛÙÈÎ‹ ÙÂ¯ÓÈÎ‹ ÙË˜ Û‡Á¯ÚÔÓË˜¯ËÌÂ›·˜ Ì·˜ ·Ú¤¯ÂÈ ÌÈ· Î·ÈÓÔ‡ÚÁÈ· Ê‡ÛË. ∂›Ó·È ‚·ÛÈÎ¿ ÌÈ· ‰Â‡ÙÂÚË ÂÎÎ›ÓËÛË ÙÔ˘˘ÏÈÛÌÔ‡» (Bachelard, 1953, Û. 77-79). ¶ÚÒÙË ÂÎÎ›ÓËÛË ÙÔ˘ ˘ÏÈÛÌÔ‡ ıÂˆÚÂ› ÔBachelard ÙËÓ ÔÌÔÁÂÓ‹ Ô˘Û›·.

™‹ÌÂÚ· Ù· «¯ËÌÈÎ¿ ·ÓÙÈ‰Ú·ÛÙ‹ÚÈ·» Â›Ó·È ÚÔ˚fiÓÙ· ÌÈ·˜ ÔÏ‡ÏÔÎË˜ ‚ÈÔÌË¯·-ÓÈÎ‹˜ ‰È·‰ÈÎ·Û›·˜ Î·ı·ÚÈÛÌÔ‡ ÙˆÓ Ô˘ÛÈÒÓ ÌÂ ÙÈ˜ Û‡Á¯ÚÔÓÂ˜ ÙÂ¯ÓÈÎ¤˜. ∞˘Ùfi˜ ÔÎ·ı·ÚÈÛÌfi˜ «‰ÂÓ ˘¿ÁÂÙ·È ÛÙËÓ ·ÙÔÌÈÎ‹ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· […] ··ÈÙÂ› ÌÈ· ·Ï˘ÛÈ-‰ˆÙ‹ ‰Ô˘ÏÂÈ¿, ·Ï˘ÛÈ‰ˆÙÔ‡˜ Î·ı·ÚÈÛÌÔ‡˜, Û˘ÓÔÙÈÎ¿ ÙÔ ÂÚÁÔÛÙ¿ÛÈÔ-ÂÚÁ·ÛÙ‹ÚÈÔÂ›Ó·È Ï¤ÔÓ ÌÈ· ‰Â‰ÔÌ¤ÓË Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· […] ÔÈ ¯ÂÈÚÈÛÌÔ› Î·ı·ÚÈÛÌÔ‡ Ù›ıÂÓÙ·ÈÛÙÔÓ ¤ÏÂÁ¯Ô ÙË˜ ‰È·ÛÙ·‡ÚˆÛË˜, Â›Ó·È ‰ËÏ·‰‹ Î·ı·ÚÈÛÌÔ› Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ˘ÔÛÙÂ› ·fiÔÏÏ¤˜ ·fi„ÂÈ˜ ‰ÈÔÚıÒÛÂÈ˜, ÂÈ‚Â‚·ÈˆÌ¤ÓÂ˜ ·fi ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎ¿ ·ÓÙÈ‰Ú·ÛÙ‹ÚÈ·.™ÎÂÊÙfiÌÂÓÔÈ fiÏÔ ·˘Ùfi ÙÔ Ï¤ÁÌ· ÙˆÓ ¯ËÌÈÎÒÓ ‰È·‰ÈÎ·ÛÈÒÓ Ô˘ ··ÈÙÔ‡ÓÙ·È ÁÈ·ÙËÓ ·Ú·ÁˆÁ‹ ÌÈ·˜ È‰È·›ÙÂÚË˜ Ô˘Û›·˜ ÌÂ fiÏÂ˜ ÙÈ˜ ÂÁÁ˘‹ÛÂÈ˜ Î·ı·ÚfiÙËÙ·˜, ı·Î·Ù·Ï¿‚Ô˘ÌÂ fiÙÈ ·˘Ùfi ÙÔ ÂÚÁÔÛÙ¿ÛÈÔ ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡ÌÂ ·Ú¿ Ó· ÙÔ ‰È·ÓÔËıÔ‡ÌÂ ÛÙËÓÎÔÚ˘Ê‹ ÌÈ·˜ Î·ÏÏÈ¤ÚÁÂÈ·˜ Î·È fiÙÈ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈÂ›Ù·È ÛÂ ÌÈ· fiÏË Ô˘ ÂÎ‚ÈÔÌË¯·-Ó›˙ÂÈ ÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË ÂÎ ‚·ı¤ˆÓ» (Bachelard, 1953, Û. 77-79).


™ÙÔ ‚·ıÌfi Ô˘ Ë Î·ı·ÚfiÙËÙ· ÙˆÓ ·ÓÙÈ‰Ú·ÛÙËÚ›ˆÓ ÂÍ·ÚÙ¿Ù·È ·fi ÙÔ ÎÔÈÓˆ-ÓÈÎfi-ÈÛÙÔÚÈÎfi Ï·›ÛÈÔ ·Ú·ÁˆÁ‹˜ ÙÔ˘˜, Ù›ıÂÙ·È ÙÔ ÂÚÒÙËÌ· ÙË˜ ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙË-Ù·˜ ÙË˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ‹˜ ÁÓÒÛË˜. Ÿˆ˜ ÂÈÛËÌ¿Ó·ÌÂ Î·È ÛÙËÓ ÂÈÛ·ÁˆÁ‹ ÙÔ˘ ÎÂÊ·-Ï·›Ô˘ ·˘ÙÔ‡, Ë ·Ú·ÁˆÁ‹ ÙË˜ ÁÓÒÛË˜ Î·Ù¿ ÙÔÓ Bachelard, fiˆ˜ Î·È Î¿ıÂ ·Ú·-ÁˆÁ‹ Â›Ó·È Î¿Ùˆ ·fi ÙÈ˜ Û¯¤ÛÂÈ˜ ·Ú·ÁˆÁ‹˜ Î·È ¤ÙÛÈ ‰È·ÛÊ·Ï›˙ÂÙ·È Ë ÓfiÚÌ· ÙË˜·Ï‹ıÂÈ·˜, ÁÈ·Ù› Ë ÓfiÚÌ· Â›Ó·È ÙÔ ·ÏËı¤˜. ∏ ˘ÏÈÛÙÈÎ‹ ·˘Ù‹ ı¤ÛË Â›Ó·È ÚÈ˙ÈÎ¿ ·ÓÙ›-ıÂÙË ÚÔ˜ Î¿ıÂ È‰Â·ÏÈÛÌfi Ô˘ ·Ó·˙ËÙ¿ ÂÍˆÙÂÚÈÎ¿ ÎÚÈÙ‹ÚÈ· ÂÁÎ˘ÚfiÙËÙ·˜ ÙË˜ ÂÈ-ÛÙËÌÔÓÈÎ‹˜ ÁÓÒÛË˜. °È’ ·˘Ùfi Î·È ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ Ô Bachelard ÙË ı¤ÛË fiÙÈ Ô ÈÛÙÔÚÈÎ¿Î·ıÔÚÈÛÌ¤ÓÔ˜ ‚·ıÌfi˜ Î·ı·ÚfiÙËÙ·˜ ·ÔÙÂÏÂ›, fiˆ˜ ÚÔ·Ó·Ê¤ÚıËÎÂ, «ÌÈ· ÂÎÎ›-ÓËÛË ÙÔ˘ ˘ÏÈÛÌÔ‡», ÂÓfi˜ ˘ÏÈÛÌÔ‡ ÙÔ˘ ·ÚfiÓÙÔ˜. ™Ùfi¯Ô˜ ÙË˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ‹˜ Ú·-ÎÙÈÎ‹˜ Â›Ó·È Ó· ı¤ÛÂÈ ÛÂ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi ¤ÏÂÁ¯Ô ÙÈ˜ ÎÔÈÓˆÓÈÎ¤˜-ÈÛÙÔÚÈÎ¤˜ Û˘Óı‹ÎÂ˜(ÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÌÔ‡˜) Î·ıÔÚÈÛÌÔ‡ ÙÔ˘ ‚·ıÌÔ‡ Î·ı·ÚfiÙËÙ·˜, ÔÈ ÔÔ›Â˜ Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ··ÔÙÂÏÔ‡Ó Î·È ÙËÓ ·Ó·ÁÎ·ÈfiÙËÙ· ·˘Ù‹˜ ÙË˜ «ÂÎÎ›ÓËÛË˜ ÙÔ˘ ˘ÏÈÛÌÔ‡». ™ÙÔ Ù¤ÏÔ˜·˘Ù‹˜ ÙË˜ ‰È·‰ÈÎ·Û›·˜ Î·ı·ÚÈÛÌÔ‡ Ë ›‰È· Ë ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ‹ Ú·ÎÙÈÎ‹ ı¤ÙÂÈ ¤Ó·Ó Ó¤Ô‚·ıÌfi Î·ı·ÚfiÙËÙ·˜: «∆· ÂÚÁ·ÏÂ›· Î·ı·ÚÈÛÌÔ‡, Ô˘ Â›Ó·È Ù· ·ÓÙÈ‰Ú·ÛÙ‹ÚÈ·, Ó··fi Â‰Ò Î·È ÛÙÔ ÂÍ‹˜ ÌÈ· ·fiÏ˘ÙË ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹ Û˘ÓÂÈÛÊÔÚ¿. √ ·ÔÌÔÓˆÌ¤ÓÔ˜¯ËÌÈÎfi˜ ‰ÂÓ ı· Â›¯Â ÙËÓ ·Í›ˆÛË Ó· Ù· ·ÓÙÈÎ·Ù·ÛÙ‹ÛÂÈ ÌÂ ÚÔÛˆÈÎ¿ ÂÚÁ·ÏÂ›· ¤Ó·Û‡ÓÔÏÔ ·fi ·ÓÙÈ‰ÚÒÓÙ· ÛÒÌ·Ù· Ô˘ Â›Ó·È ÙÔ ÚÔ˚fiÓ ÌÈ·˜ ÚÔÛˆÈÎ‹˜ ÚÔÂÙÔÈ-Ì·Û›·˜, Í·Ó·Î¿ÓÔÓÙ·˜ ÁÈ· ÏÔÁ·ÚÈ·ÛÌfi ÙÔ˘ fiÏË ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ÙË˜ ¯ËÌÂ›·˜. ∏ Û‡Á-¯ÚÔÓË ¯ËÌÂ›· Î¿ÓÂÈ ÔÈÎÔÓÔÌ›· ÙË˜ Ì·ÎÚ¿˜ ÈÛÙÔÚÈÎ‹˜ ÙË˜ ÚÔÂÙÔÈÌ·Û›·˜. ∂›Ó·È ÌÈ··fi ÙÈ˜ ÈÔ ÊˆÙÂÈÓ¿ ˙ˆÓÙ·Ó¤˜ ÂÈÛÙ‹ÌÂ˜ ÛÙÔ ·ÚfiÓ ÙË˜. √ ¯ËÌÈÎfi˜ Ì·›ÓÂÈ ÛÙÔÂÚÁ·ÛÙ‹ÚÈÔ, ÛÙÔ ÔÔ›Ô ‚Ú›ÛÎÂÈ ¤Ó· ·fiÏ˘ÙÔ ·ÚfiÓ, ÙÔ ·fiÏ˘ÙÔ ·ÚfiÓ ÙˆÓ ÙÂ¯ÓÈ-ÎÒÓ ‰Â‰ÔÌ¤ÓˆÓ, ‰Â‰ÔÌ¤Ó· Ô˘ ÚÔÛÊ¤ÚÔÓÙ·È ÛÙÔ Û‡ÓÔÏfi ÙÔ˘˜ ÛÙËÓ ÔÏfiÙËÙ¿ÙÔ˘˜, ÌÂ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· Ó· Â›Ó·È ÔÏ‡ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎ¿ ÙˆÓ Ê˘ÛÈÎÒÓ ‰Â‰ÔÌ¤ÓˆÓ Ô˘Û˘Ó·ÓÙ‹Û·ÌÂ ÛÙÔÓ Â˘Î·ÈÚÈ·Îfi-·ÈÛıËÛÈ·Îfi ÂÌÂÈÚÈÛÌfi. √ Û‡Á¯ÚÔÓÔ˜ ¯ËÌÈÎfi˜ ÍÂÎÈ-Ó¿ ·fi ·˘Ùfi ÙÔÓ ˘ÏÈÛÌfi ÂÓfi˜ ·fiÏ˘ÙÔ˘ ·ÚfiÓÙÔ˜, ·fi ·˘Ùfi ÙÔÓ ˘ÏÈÛÌfi Ô˘ ÂÓÙ¿Û-ÛÂÈ ÙÈ˜ ÙÂ¯ÓÈÎ¤˜ ÙˆÓ ·ÓÙÈ‰Ú·ÛÙËÚ›ˆÓ. √ÊÂ›ÏÂÈ Ó· ÂÁÁÚ¿„ÂÈ ÙËÓ Î·ıËÌÂÚÈÓ‹ ÙÔ˘ÂÚÁ·Û›· ÛÙÔ ·ÚfiÓ ÙË˜ ÂÈÛÙ‹ÌË˜, ÛÂ ¤Ó· ·ÓıÚÒÈÓÔ Û‡ÓÔÏÔ ÛÙÔ ÔÔ›Ô ‹‰ËÂÓÙ¿ÛÛÂÙ·È, ¤¯ÔÓÙ·˜ ‹‰Ë Î·Ù·ÎÙ‹ÛÂÈ, ·fi ıÂˆÚËÙÈÎ‹ ¿Ô„Ë, ÌÈ· ÎÔ˘ÏÙÔ‡Ú· Ô˘·ÔÙÂÏÂ› ÌÈ· ·Ó·ÁÎ·ÈfiÙËÙ· ÁÈ· ÙËÓ ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈÎ‹ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ‹ ‰Ú¿ÛË».

∂ÊfiÛÔÓ ¤ÙÛÈ ·ÛÎÂ›Ù·È Ë ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ‹ Ú·ÎÙÈÎ‹ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ·Ó¿ÁÎË Ô BachelardÂÍˆÙÂÚÈÎ¿ ›‰Â·ÏÈÛÙÈÎ¿ ÎÚÈÙ‹ÚÈ· ÂÁÎ˘ÚfiÙËÙ·˜, fiˆ˜ ÙËÓ ·Ó¿Ù˘Í‹ ÙË˜ ¤ÓÓÔÈ·˜ ÙÔ˘Î·ıÂ·˘ÙÔ‡ Î·ı·ÚÔ‡ ÛÒÌ·ÙÔ˜ ‹ ÙËÓ Î·Ù·ÛÎÂ˘‹ ÌÈ·˜ ÎÏ›Ì·Î·˜ Î·ı·ÚfiÙËÙ·˜. ∂‰ÒÔ ›‰ÈÔ˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ: «¢ÂÓ ı· Ù·›ÚÈ·˙Â Ó· ‰ÒÛÔ˘ÌÂ ÌÈ· ¿ÓÂ˘ fiÚˆÓ ·Í›· ÛÙËÓ ¤ÓÓÔÈ·ÙÔ˘ Î·ı’ Â·˘ÙÔ‡ Î·ı·ÚÔ‡. ∆Ô ·›ÙËÌ· ÙË˜ Î·ı’ Â·˘Ùfi Î·ı·ÚfiÙËÙ·˜ Â·Ó·Ê¤ÚÂÈ ÙÔÌ‡ıÔ ÙË˜ Ê˘ÛÈÎ‹˜ Î·ı·ÚfiÙËÙ·˜. ¶Ú¿ÁÌ·ÙÈ ÂÊfiÛÔÓ Ë ıÂÙÈÎ‹ ÂÈÛÙ‹ÌË Û˘Ó·ÚÙ¿ ÙËÓ


¤ÓÓÔÈ· ÙË˜ Î·ı·ÚfiÙËÙ·˜ ÌÂ ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· ÙÔ˘ ÙÚfiÔ˘ Î·ı·ÚÈÛÌÔ‡, ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡ÌÂ Ó··Ú·ÌÂÚ›ÛÔ˘ÌÂ ÙË Û¯ÂÙÈÎfiÙËÙ· ÙË˜ Î·ı·ÚfiÙËÙ·˜. ∞Ó¿ÏÔÁ· ÌÂ ÙË ‰È·‰ÈÎ·Û›·Î·ı·ÚÈÛÌÔ‡ Ô˘ ·ÎÔÏÔ˘ı‹Û·ÌÂ ÌÔÚÔ‡ÌÂ Ó· Ï¿‚Ô˘ÌÂ, ÁÈ· ÙÔ ›‰ÈÔ ÚÔ˚fiÓ, ‰È·ÊÔ-ÚÂÙÈÎÔ‡˜ ‚·ıÌÔ‡˜ Î·ı·ÚfiÙËÙ·˜. ∞ÏÏ¿ ‰ÂÓ Â›Ó·È Â˘ÓfiËÙÔ fiÙÈ ÌÔÚÔ‡ÌÂ Ó· Î·Ù·-Ù¿ÍÔ˘ÌÂ ·˘ÙÔ‡˜ ÙÔ˘˜ ‚·ıÌÔ‡˜ Î·ı·ÚfiÙËÙ·˜ ÂÂÈ‰‹ ·˘Ù‹ Ë Î·ı·ÚfiÙËÙ· Ï·Ì‚¿ÓÂ-Ù·È Û˘¯Ó¿ ÛÙÔ Â›Â‰Ô ÌÈ·˜ È‰È·›ÙÂÚË˜ ÔÈfiÙËÙ·˜. ªÂÚÈÎ¤˜ ÊÔÚ¤˜ ÌÈ· È‰È·›ÙÂÚËÔÈfiÙËÙ· Ô˘ ‰ÂÓ ‰ÂÛÌÂ‡ÂÈ ÛÂ ‚¿ıÔ˜ ÙÔ Û‡ÓÔÏÔ ÙˆÓ ¯ËÌÈÎÒÓ È‰ÈÔÙ‹ÙˆÓ ÌÔÚÂ› Ó··Ó·‰ÂÈ¯ıÂ› ·›ÛÙÂ˘Ù· Â˘·›ÛıËÙË ÛÙËÓ ·Ú·ÌÈÎÚ‹ ·Î·ı·ÚÛ›· […]. ∞˜ Î·Ù·Ï¿-‚Ô˘ÌÂ Î·Ï¿ fiÙÈ ‰ÂÓ ı· ÌÔÚÔ‡Û·ÌÂ Ó· ‚¿ÏÔ˘ÌÂ ÛÂ ÛÂÈÚ¿ Ê˘ÛÈÎ¤˜ Î·ı·ÚfiÙËÙÂ˜ÛÙÔ¯Â‡ÔÓÙ·˜ ÛÂ ÌÈ· Î·ı’Â·˘Ùfi Î·ı·ÚfiÙËÙ·. ∂ÈÏ¤ÔÓ, ÂÎÙfi˜ ÙÔ˘ fiÙÈ fiÏÂ˜ ÔÈ ÚÔ-Û¿ıÂÈÂ˜ ÙÔ˘ ˘ÏÈÛÌÔ‡ Â›Ó·È Ú¿ÁÌ·ÙÈ ÙÂ¯ÓÈÎ¤˜, Ë ÁÚ·ÌÌ‹ Î·ı·ÚÈÛÌÔ‡ ‰ÂÓ Â›Ó·ÈÔÙ¤ ‚¤‚·ÈË fiÙÈ ÛÙÔ¯Â‡ÂÈ ÛÂ ÌÈ· ·fiÏ˘ÙË Î·ı·ÚfiÙËÙ·. £· ·ÚÎÔ‡ÓÙ·Ó ÛÙË ı¤ÛÈ-ÛË ÂÓfi˜ Î·ÈÓÔ‡ÚÁÈÔ˘ Ù‡Ô˘ ÂÈÚ·Ì¿ÙˆÓ ÁÈ· Ó· ÙÂıÂ› ÙÔ Úfi‚ÏËÌ· Î¿Ùˆ ·fi ÌÈ·Î·ÈÓÔ‡ÚÁÈ· ÌÔÚÊ‹. ∂ÔÌ¤Óˆ˜ Ë Î·ı·ÚfiÙËÙ· ÌÈ·˜ Ô˘Û›·˜ Â›Ó·È ·ÓıÚÒÈÓÔ ¤ÚÁÔ.¢ÂÓ ı· ÌÔÚÔ‡ÛÂ Ó· ÂÎÏËÊıÂ› Û·Ó ¤Ó· Ê˘ÛÈÎfi ‰Â‰ÔÌ¤ÓÔ. ¢È·ÙËÚÂ› ÙËÓ Ô˘ÛÈÒ‰ËÛ¯ÂÙÈÎfiÙËÙ· ÙˆÓ ·ÓıÚÒÈÓˆÓ ¤ÚÁˆÓ. ∆Ô Â›Ó·È ÙË˜ Î·ıÔÚ›˙ÂÙ·È ·fi ¤Ó· Ì·ÎÚ‡·ÚÂÏıfiÓ ÂÈÚ·Ì¿ÙˆÓ ÂÈ‰ÈˆÎfiÌÂÓ· ÛÙÈ˜ Ô‰Ô‡˜ ÂÓfi˜ Û˘ÓÂ¯Ò˜ ·˘Í·ÓfiÌÂÓÔ˘ „Â‡-‰Ô˘˜. ªÂ Î¿ıÂ ÙÚfiÔ ÙÔ „Â˘‰¤˜ ‰›ÓÂÈ ·Û‡ÁÎÚÈÙ· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚË ÂÁÁ‡ËÛË ·fi ÙÔÊ˘ÛÈÎfi» (Bachelard, 1953, Û. 77-79).

∏ ∂¶π™∆∏ª√¡π∫∏ ∂¡¡√π∞ ∆∏™ À§∏™ ™∆∏¡ ™À°Ãƒ√¡∏ Ã∏ª∂π∞

√ Bachelard ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ fiÙÈ ÌÂ ÙË Û‡Á¯ÚÔÓË ¯ËÌÂ›· Î·Ù·Ï·‚·›ÓÔ˘ÌÂ ÙËÓ ÂÓÂÚÁÂÈ-·Î‹ ÔÚÁ¿ÓˆÛË ÙË˜ ‡ÏË˜ Î·È ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ fiÙÈ ‰ÂÓ ÈÛ¯‡ÂÈ ˆ˜ Ë ‡ÏË ¤¯ÂÈ ÂÓ¤ÚÁÂÈ··ÏÏ¿ fiÙÈ Ë ‡ÏË Â›Ó·È ÂÓ¤ÚÁÂÈ·: «∏ Î˘ÚÈ·Ú¯›· ÙÔ˘ ¤¯ˆ ·Ó·ÙÚ¤ÂÙ·È. ∞Ó·ÙÚ¤ÂÙ·È ÂÎ‚¿ıÔ˘˜, fi¯È ÌfiÓÔ ÚÔ˜ fiÊÂÏÔ˜ ÙÔ˘ Â›Ó·È ·ÏÏ¿ ÚÔ˜ fiÊÂÏÔ˜ ÙË˜ ÂÓ¤ÚÁÂÈ·˜. ∏ÂÓ¤ÚÁÂÈ· Â›Ó·È ÙÔ ÛÙ‹ÚÈÁÌ· fiÏˆÓ. ¢ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ Ï¤ÔÓ Ù›ÔÙ· ›Ûˆ ·fi ÙËÓ ÂÓ¤Ú-ÁÂÈ·» (Bachelard, 1953, Û. 176-178). £ÂˆÚÂ› fiÙÈ ÁÈ· Ó· ÌÔÚ¤ÛÔ˘ÌÂ Ó· Î·Ù·Ï¿-‚Ô˘ÌÂ ÙËÓ ÂÓÂÚÁÂÈ·Î‹ ÔÚÁ¿ÓˆÛË ÙË˜ ‡ÏË˜ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ·ÔÎ·Ù·ÛÙ·ıÂ› Ë ¤ÓÓÔÈ·ÙË˜ ÂÓ¤ÚÁÂÈ·˜ ÛÙÔ Â›Â‰Ô ÙˆÓ «ıÂÌÂÏÈˆ‰ÒÓ ÂÓÓÔÈÒÓ» ÛÙÔ ‚·ıÌfi Ô˘ Î·Ù¿ÎÙËÛÂÙËÓ «Î·ı·ÚfiÙËÙ¿» ÙË˜ Ì¤Û· ·fi ÌÈ· «Û˘ÁÎÂ¯˘Ì¤ÓË ÈÛÙÔÚ›·». ∫·È Â›Ó·È ·fi ·˘Ù‹ÙËÓ Î·Ù¿ÎÙËÛË Ô˘ Ú¤ÂÈ Ó· ÍÂÎÈÓ‹ÛÂÈ ÙÔ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi ÓÂ‡Ì·, ÙËÓ Î·Ï¿ Î·ıÔ-ÚÈÛÌ¤ÓË ¤ÓÓÔÈ· Î·È fi¯È ÌÂ ÙÈ˜ ¤ÓÓÔÈÂ˜ ÙË˜ Ì·ÎÚ¿˜ ÈÛÙÔÚ›·˜ ÙË˜: «°È· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·,ı· ·ÁÁ›˙·ÌÂ ¤Ó· Â˘·›ÛıËÙÔ ÛËÌÂ›Ô ÙË˜ ÂÍ¤ÏÈÍË˜ ÙˆÓ È‰ÂÒÓ ÌÂÏÂÙÒÓÙ·˜ ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ·ÌÂ ÙË ÌË¯·ÓÈÎ‹ ÙË˜ ÌÔÚÊ‹, ‹‰Ë ÔÏ‡ ÂÍÔÚıÔÏÔÁÈÛÌ¤ÓË ÛÙÈ˜ Û¯¤ÛÂÈ˜ ÙË˜ ÌË¯·ÓÈ-Î‹˜ ÙÔ˘ Descartes, ÛÙË ÌË¯·ÓÈÎ‹ ÙÔ˘ Leibniz. √È Û˘˙ËÙ‹ÛÂÈ˜ Á‡Úˆ ·fi ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ·


ÙË˜ ˙ÒÛ·˜ ‰‡Ó·ÌË˜ ˘‹ÚÍ·Ó ÔÏ˘¿ÚÈıÌÂ˜ Î·È Û˘ÁÎÂ¯˘Ì¤ÓÂ˜. £· ˘¿Ú¯ÂÈ ¿ÓÙ·ÔÏÈÙÈÛÌÈÎfi ÂÓ‰È·Ê¤ÚÔÓ ÁÈ· Ó· Í·Ó·˙‹ÛÂÈ Î·ÓÂ›˜ ·˘Ù¤˜ ÙÈ˜ ÔÏÂÌÈÎ¤˜. ∞ÏÏ¿ Ô ÛÎÔ-fi˜ Ì·˜ ÛÂ ·˘Ùfi ÙÔ ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ Â›Ó·È Ó· ÍÂÎÈÓ‹ÛÂÈ˜ ·fi ÙÔ Û˘ÛÙ·ı¤Ó ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfiÓÂ‡Ì·. ªÈ· ÔÏ‡ Ì·ÎÚ¿ ÈÛÙÔÚ›· ı· ‰È·Ù¿Ú·˙Â ·˘Ù‹ ÙË ‰‹ÏˆÛË ÔÚıÔÏÔÁÈÎ‹˜ÚÔÙÂÚ·ÈfiÙËÙ·˜ Ô˘ Ú¤ÂÈ Ó· Î¿ÓÔ˘ÌÂ ÁÈ· Ó· ÍÂÎÈÓ‹ÛÂÈ Ë Û‡Á¯ÚÔÓË ÂÓÂÚÁÂÈ·Î‹ÂÈÛÙ‹ÌË, ÁÈ· Ó· Î·Ù·Ï¿‚Ô˘ÌÂ ÙËÓ ÂÓÂÚÁÂÈ·Î‹ ÔÚÁ¿ÓˆÛË ÙË˜ ‡ÏË˜» (Bachelard,1953, Û. 176-178).

∞ÓÙ›ıÂÙ· ÌÂ ÙËÓ ¿Ô„Ë Ô˘ ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ fiÙÈ Ë ‡ÏË ¤¯ÂÈ ÂÓ¤ÚÁÂÈ·, Ô Bachelard·Ó·Ê¤ÚÂÈ: «∂›Ó·È Û·Ó Ó· Û˘Ó‰¤Ô˘Ó ÌÈ· ÂÓ¤ÚÁÂÈ· ÛÙËÓ ‡ÏË fiˆ˜ ˙Â‡Ô˘Ó ¤Ó· ¿ÏÔÁÔÛÙÔ ·Ï¤ÙÚÈ. ∫¿ÓÔÓÙ·˜ ¤ÙÛÈ ÂÚÈfiÚÈ˙·Ó, ÌÂ ÌÈ· Û‡ÓÙÔÌË ‰È·ÏÂÎÙÈÎ‹, ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· ÙË˜‡ÏË˜ ÛÙÔ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ÙË˜ ·‰Ú·ÓÔ‡˜ ‡ÏË˜, ‡ÏË ÁÈ· ÙËÓ ÔÔ›· ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ Ë ·Ó¿ÁÎËÓ· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÔ˘ÌÂ ÌÈ· ÂÛˆÙÂÚÈÎ‹ ÂÓ¤ÚÁÂÈ·. µÂ‚·›ˆ˜ Â›¯·Ó ‰›ÎÈÔ Ó· ‰È·Ï¤ÍÔ˘Ó·˘Ùfi ÙÔÓ ÂÚÈÔÚÈÛÌfi, Ó· ÂÈ‚¿ÏÏÔ˘Ó ·˘Ù‹ ÙË ‰È·ÏÂÎÙÈÎ‹ ÛÂ ÔÚÈÛÌ¤ÓÔ˘˜ ÙÔÌÂ›˜ ÙË˜ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ‹˜ ÔÚÁ¿ÓˆÛË˜, ÛÂ ¤Ó·Ó ÙÔÈÎfi ÔÚıÔÏÔÁÈÛÌfi fiˆ˜ Ë ÔÚıÔÏÔÁÈÎ‹ÌË¯·ÓÈÎ‹, fiÔ˘ Â›Ó·È ·‰È¿ÊÔÚÔ Ó· Í¤ÚÂÈ Î·ÓÂ›˜ ÙÔ Î›ÓËÙÚÔ ÙË˜ Î›ÓËÛË˜, ·Ó Â›Ó·È·fi Û›‰ÂÚÔ, ·fi ¤ÙÚ· ‹ ·fi ¯·ÏÎfi. ∞ÏÏ¿ ·˘Ùfi˜ Ô ÂÍˆÙÂÚÈÎÂ˘Ì¤ÓÔ˜ ˘ÏÈÛÌfi˜, Ô˘ÏÈÛÌfi˜ Ô˘ Û˘ÓÔ„›˙ÂÙ·È ÛÙËÓ ·‰Ú¿ÓÂÈ· ÙË˜ ‡ÏË˜ Â›Ó·È ÛÙÂÚËÌ¤ÓÔ˜ ÂÛˆÙÂÚÈÎ‹˜ÂÓ¤ÚÁÂÈ·˜, ‰ÂÓ Â›Ó·È ·ÚÎÂÙfi˜ ÁÈ· Ó· ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂÈ Î·ÓÂ›˜ ÙË Û‡Á¯ÚÔÓË ¯ËÌÈÎ‹ ÂÈ-ÛÙ‹ÌË, ÌfiÏÈ˜ ı¤ÏÂÈ Ó· Ï¿‚ÂÈ ÁÓÒÛË fi¯È ÌfiÓÔ ÙˆÓ ¯ËÌÈÎÒÓ Ê·ÈÓÔÌ¤ÓˆÓ ·ÏÏ¿ Î·ÈÙË˜ ›‰È·˜ ÙË˜ ‰˘Ó·ÌÈÎ‹˜ ÙˆÓ ¯ËÌÈÎÒÓ Ê·ÈÓÔÌ¤ÓˆÓ, ‰˘Ó·ÌÈÎ‹ Ë ÔÔ›· Ê¤ÚÓÔÓÙ·˜ÙËÓ ·ÎÚÈ‚‹ ÂÍ‹ÁËÛË ÙË˜ ˘ÏÈÎ‹˜ Ê·ÈÓÔÌÂÓÔÏÔÁ›·˜, ·ÓÔ›ÁÂÈ ÙÔ ‰ÚfiÌÔ ÁÈ· ÔÏÔÎ·›-ÓÔ˘ÚÁÈ· ÂÈÙÂ‡ÁÌ·Ù·» (Bachelard, 1953, Û. 176-178). ∂›ÛË˜ ˆ˜ ÚÔ˜ ÙÔ Ê·ÈÓfi-ÌÂÓÔ ÙË˜ Ô˘Û›·˜: «¢ÂÓ Â›Ó·È ÌÈ· ·Ï‹ fi„Ë Ô˘ ÌÔÚÂ› Î·ÓÂ›˜ Ó· ÂÚÈÔÚÈÛÙÂ› ÛÙËÓÂÚÈÁÚ·Ê‹. ∂›Ó·È Ë ÂÎ‰‹ÏˆÛË ÙË˜ ÂÓ¤ÚÁÂÈ·˜. √È ¯ËÌÈÎ¤˜ ·ÓÙÈ‰Ú¿ÛÂÈ˜ Â›Ó·È ÂÓÂÚ-ÁÂÈ·Î¤˜ Û¯¤ÛÂÈ˜. ∂¿Ó ‰ÂÓ ÁÓˆÚ›˙ÂÈ Î·ÓÂ›˜ ·˘Ù¤˜ ÙÈ˜ ÂÓÂÚÁÂÈ·Î¤˜ Û¯¤ÛÂÈ˜, ‰ÂÓ ÌÔ-ÚÂ› Ó· ÂÎÌÂÙ·ÏÏÂ˘ÙÂ› fiÏÂ˜ ÙÈ˜ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙÂ˜ ‰Ú¿ÛË˜ Ô˘ ¤¯Ô˘ÌÂ ÛÙÔ ÂÍ‹˜ ÁÈ· ÙË‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÙˆÓ Î·ÈÓÔ‡ÚÁÈˆÓ Ô˘ÛÈÒÓ» (Bachelard, 1953, Û. 176-178).

∞fi ÙËÓ ÏÂ˘Ú¿ ÙË˜ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎ‹˜ ıÂÒÚËÛË˜, ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ Ô Bachelard, ËÂÓ¤ÚÁÂÈ· ·›˙ÂÈ ÙÔ ÚfiÏÔ ÙÔ˘ Ú¿ÁÌ·ÙÔ˜ Î·ı’ Â·˘ÙÔ‡ : «∞˘Ù‹ Ë ·ÏÈ¿ ¤ÓÓÔÈ· ÙË˜ÔÔ›·˜ ÙfiÛÔ ÔÏ‡ ¤¯Ô˘Ó Î·Ù·ÁÁÂ›ÏÂÈ ÙÔÓ ÙÂÚ·ÙÒ‰Ë ·ÊËÚËÌ¤ÓÔ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·, Ó¿ÙËÙÒÚ· ÂÓÙÂÏÒ˜ Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓË. ∆Ô˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ÌÔÚÔ‡ÌÂ Ó· ÙÔÔıÂÙ‹ÛÔ˘ÌÂ ÊÈÏÔÛÔ-ÊÈÎ¿ ÙËÓ ÂÓ¤ÚÁÂÈ· fiˆ˜ ÙÔÔıÂÙÔ‡Û·Ó ÙÔ Ú¿ÁÌ· ÛÙÔ Â›Ó·È ÙÔ˘: Â›Ó·È ÙÔ Ô˘ÛÈÒ-‰Â˜ ÛÙ‹ÚÈÁÌ· ÙˆÓ Ê·ÈÓÔÌ¤ÓˆÓ. ŒÙÛÈ Î·È ·ÏÏÈÒ˜, ·Ó ı¤ÏÔ˘ÌÂ Ó· ·Ê‹ÛÔ˘ÌÂ Ó· ÎÔÈ-ÌÔ‡ÓÙ·È ÛÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ Ù· Ê·ÓÙ¿ÛÌ·Ù· ÙË˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜ ı· Ú¤ÂÈ ¿ÓÙ· Ó· Û˘Ì-ÊˆÓÔ‡ÌÂ fiÙÈ Ë ÂÓ¤ÚÁÂÈ· Â›Ó·È Ë Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· Ô˘ Ú¤ÂÈ Ó· ÌÂÏÂÙ‹ÛÔ˘ÌÂ ÛÂ


‰Â‡ÙÂÚË Ê¿ÛË, ·ÊÔ‡ ¯ˆÚ›˜ ·ÌÊÈ‚ÔÏ›· ı· ¤¯Ô˘ÌÂ ÂÚÈÁÚ¿„ÂÈ Ù· Ê·ÈÓfiÌÂÓ· Ô˘ÚÔÎ‡ÙÔ˘Ó ·fi ÙÈ˜ ¯ËÌÈÎ¤˜ ·ÓÙÈ‰Ú¿ÛÂÈ˜, ·ÏÏ¿ ÌÂ ÌÈ· ·Ó·fiÊÂ˘ÎÙË ·Ó·ÁÎ·ÈfiÙË-Ù·, fiÙ·Ó ı¤ÏÔ˘ÌÂ Ó· Î·Ù·Ï¿‚Ô˘ÌÂ Ù· Ê·ÈÓfiÌÂÓ· ÛÙÔ ‚¿ıÔ˜ ÙÔ˘˜, Û˘Á¯ÚfiÓˆ˜ ÛÙÈ˜‚·ıÈ¤˜ ·ÈÙ›Â˜ Î·È ÛÙË ‚·ÛÈÎ‹ ÙÔ˘˜ ÏÔÁÈÎ‹. √ ˘ÏÈÛÌfi˜ ¤¯ÂÈ ÂÓÂÚÁÂÈ·Îfi ‚¿ıÔ˜. ∂›Ó·È·fi ÙÔ˘˜ ÓfiÌÔ˘˜ ÙË˜ ÂÓ¤ÚÁÂÈ·˜ ·fi ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ÌÔÚÔ‡ÌÂ Ó· ·ÓÙÈÏËÊıÔ‡ÌÂ Ù·Ê·ÈÓfiÌÂÓ· ÙË˜ ‡ÏË˜» (Bachelard, 1953, Û. 176-178).

ø™ ™Àª¶∂ƒ∞™ª∞

™˘ÓÔÙÈÎ¿ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ‰È·Ù˘ˆıÔ‡Ó ÔÈ ÂÍ‹˜ ı¤ÛÂÈ˜ ÙÔ˘ Bachelard ÁÈ· ÙË Û˘ÁÎÚfi-ÙËÛË ÙË˜ ÂÈÛÙ‹ÌË˜ ÙË˜ ¯ËÌÂ›·˜:

1. H ¯ËÌÂ›· ‰ÂÓ ·ÔÙÂÏÂ› Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÙË˜ ·Ï¯ËÌÂ›·˜. ∏ ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁÈÎ‹ Ú‹ÍË ÚÔ˜ÙÔ ·Ï¯ËÌÈÎfi ÂÌfi‰ÈÔ ÂÈ‚¿ÏÏÂÈ ÙÔ Ó¤Ô ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi ÓÂ‡Ì· ÙË˜ ¯ËÌÂ›·˜.

2. ∏ ÂÈÛÙ‹ÌË ÙË˜ ¯ËÌÂ›·˜ Î·ıÈÂÚÒÓÂÙ·È ˆ˜ ·˘ÙfiÓÔÌË ÂÈÛÙ‹ÌË ÌÂ ÙË Û˘ÁÎÚfiÙË-ÛË ÙÔ˘ ÂÚÈÔ‰ÈÎÔ‡ ›Ó·Î· ÙˆÓ ÛÙÔÈ¯Â›ˆÓ. √ ÂÚÈÔ‰ÈÎfi˜ ›Ó·Î·˜ Â›Ó·È Û‡ÛÙË-Ì·, ÌÈ· ‰ÔÌ‹ Ô˘ ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÙ·È ·fi ÙËÓ ÏËÚfiÙËÙ·, ÙÔÓ ‰ÔÌÈÎfi ÏÔ˘Ú·ÏÈÛÌfiÙˆÓ ÛÙÔÈ¯Â›ˆÓ Î·È ÙË ‰È·ÏÂÎÙÈÎ‹ ÔÚıÔÏÔÁÈÎfiÙËÙ· Ô˘ ÂÈ‚¿ÏÏÂÈ Ë ›‰È· Ë ‰ÔÌ‹ÙÔ˘ Î·È ·Ó·Ù‡ÛÛÂÙ·È ÛÂ ‰˘Ô ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎ¤˜ Î·ÙÂ˘ı‡ÓÛÂÈ˜: Ì¤Û· ÛÙËÓ ÂÓfiÙËÙ·ÙË˜ Ô˘Û›·˜ Î·È Ì¤Û· ÛÙÔÓ ‰ÔÌÈÎfi ÏÔ˘Ú·ÏÈÛÌfi ÙˆÓ Ô˘ÛÈÒÓ. ∫¿ıÂ Ô˘Û›· Î·Ù·-ÎÙ¿ ÙË ı¤ÛË ÙË˜ ˆ˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÂÓfi˜ ÁÂÓÈÎfiÙÂÚÔ˘ Û¯Â‰›Ô˘ Û˘ÁÎÚfiÙËÛË˜ ÙÔ˘›Ó·Î· Î·È ÙˆÓ Û¯¤ÛÂÒÓ ÙË˜ ÌÂ ÙÈ˜ ¿ÏÏÂ˜ Ô˘Û›Â˜ ¯ˆÚ›˜ ÙËÓ ÚÔÛÊ˘Á‹ ÛÂ ·Ú¯¤˜¤Íˆ ·fi ÙÔ Û‡ÛÙËÌ·. ∏ ÔÚÁ·ÓˆÙÈÎ‹ ‰‡Ó·ÌË ÙÔ˘ ¶›Ó·Î· ÙÔ˘ Mendeleev Â›Ó·ÈÙ¤ÙÔÈ· Ô˘ Ô ¯ËÌÈÎfi˜ Û˘ÏÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ÙËÓ Ô˘Û›· Ì¤Û· ÛÙËÓ Ù˘ÈÎ‹ ÙË˜ ÌÔÚÊ‹ ÚÈÓÙËÓ Î·Ù·ÓÔ‹ÛÂÈ ÌÂ ÙÔ ˘ÏÈÎfi ÙË˜ Â›‰Ô˜. ∆Ô Á¤ÓÔ˜ ÂÈ‚¿ÏÏÂÙ·È ÛÙÔ Â›‰Ô˜. ∏ ı¤ÛË·˘Ù‹ ÙÔ˘ Bachelard ÁÈ· ÙË Û˘ÁÎÚfiÙËÛË ÙÔ˘ ÂÚÈÔ‰ÈÎÔ‡ ›Ó·Î· Â›Ó·È ˘ÏÈÛÙÈÎ‹,·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÙË˜ ›‰È·˜ ÙË˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ‹˜ Ú·ÎÙÈÎ‹˜ Î·È ·ÓÙÈÙ›ıÂÙ·È ÛÙËÓ È‰Â·-ÏÈÛÙÈÎ‹ ÊÈÏÔÛÔÊ›·.

3. ∏ ‰ÔÌÈÎ‹ ıÂÒÚËÛË ÙÔ˘ ÂÚÈÔ‰ÈÎÔ‡ ›Ó·Î· Î·È ÙË˜ Ù¿ÛË˜ ÔÚıÔÏÔÁÈÎ‹˜ ‰È¿Ù·-ÍË˜ Ô˘ ‰È·ı¤ÙÂÈ, ·Ú¿ÁÂÈ ÙË ÁÓÒÛË ÙÔ˘ Ú·ÁÌ·ÙÈÎÔ‡ ÂÊfiÛÔÓ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹-ıËÎÂ Î·È ÙÔÔıÂÙ‹ıËÎÂ ÛÙËÓ ·ÎÚÈ‚‹ ÁÂÈÙÓ›·ÛË ÛÙË ÛÂÈÚ¿ ÙË˜ ÛÙ·‰È·Î‹˜ ‰ËÌÈ-Ô˘ÚÁ›·˜, ¤Ú¯ÂÙ·È ÛÂ ·ÓÙ›ıÂÛË ÌÂ ÂÎÂ›ÓÔÓ ÙÔ ÚÂ·ÏÈÛÌfi Ô˘ «ÙÔÔıÂÙÂ› ÙÔ ·ÓÙÈ-ÎÂ›ÌÂÓÔ ÚÈÓ ·fi ÙËÓ ÁÓÒÛË, ÂÌÈÛÙÂ‡ÂÙ·È Â˘Î·ÈÚÈ·Î¿ ÙÔ ‰Â‰ÔÌ¤ÓÔ Ô˘ Â›Ó·È¿ÓÙ· ·ÛÙ‹ÚÈÎÙÔ, ¿ÓÙ· Èı·Ófi, ÔÙ¤ ÔÏÔÎÏËÚˆÌ¤ÓÔ».

4. ∆Ô ıÂˆÚËÙÈÎfi Û‡ÛÙËÌ· Ô˘ Î·ıÔ‰ËÁÂ› ÙÔ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi ·ÓÙÈÎÂ›ÌÂÓÔ ÙË˜ ¯ËÌÂ›-·˜ ˘Ê›ÛÙ·Ù·È ÌÈ· ÛÂÈÚ¿ ÚÈ˙ÈÎ¤˜ ÌÂÙ·ÙÔ›ÛÂÈ˜, ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁÈÎ¤˜ Ú‹ÍÂÈ˜ ÌÂÙ·Í‡


ÙË˜ ¯ËÌÈÎ‹˜ ¿Ô„Ë˜ Î·È ÙË˜ ËÏÂÎÙÚÔÓÈ·Î‹˜ ‰ÔÌ‹˜ Ô˘ ÂËÚÂ¿˙Ô˘Ó ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯·Î·È ÙÔ ÂÓÓÔÈÔÏÔÁÈÎfi Ï·›ÛÈÔ ÙË˜ ¯ËÌÂ›·˜.

5. ∏ ¯ËÌÂ›· ˆ˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ‹ Ú·ÎÙÈÎ‹ Â›Ó·È Ì¤ÚÔ˜ ÙË˜ ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹˜ Ú·ÎÙÈÎ‹˜ ÌÂ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÙËÓ Â›‰Ú·ÛË ÂÍˆÙÂÚÈÎÒÓ ·Ú·ÁfiÓÙˆÓ (ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ, ÔÈÎÔÓÔÌÈ-ÎÒÓ, ÊÈÏÔÛÔÊÈÎÒÓ ÎÏ.) ÛÙËÓ ›‰È· ÙËÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ‹ Ú·ÎÙÈÎ‹. ∏ ˘·ÁˆÁ‹ ÙË˜ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ‹˜ Ú·ÎÙÈÎ‹˜ ÛÙÈ˜ ·Ú·ÁˆÁÈÎ¤˜ Û¯¤ÛÂÈ˜ ‰È·ÛÊ·Ï›˙ÂÈ ÙËÓ ˘ÏÈÎfiÙË-Ù¿ ÙË˜ Î·È Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· Ë ›‰È· Ë ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ‹ Ú·ÎÙÈÎ‹ ·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÂÈ ÙÔ ¤ÚÁÔÙË˜ Ú‹ÍË˜ ÙˆÓ ÂÌÔ‰›ˆÓ ÙÔ˘ ‰Â‰ÔÌ¤ÓÔ˘, ÙË ÊÈÏÔÛÔÊÈÎ‹ ÚÔÎ·Ù¿ÏË„Ë (.¯. ÙÔ¿ÌÂÛÔ, ÙÔ ÔÌÔÈÔÁÂÓ¤˜) Î·È ÙˆÓ ›‰ÈˆÓ ÚÔ˚fiÓÙˆÓ ÙË˜ ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹˜ Ú·ÎÙÈÎ‹˜ Ô˘·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÙË ‚¿ÛË ÂÎÙ¤ÏÂÛË˜ ÙË˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ‹˜ ÂÚÁ·Û›·˜ (.¯. Î·ı·ÚfiÙËÙ·¯ËÌÈÎÒÓ ·ÓÙÈ‰Ú·ÛÙËÚ›ˆÓ).

6. ∏ ÔÈfiÙËÙ· ÙˆÓ Ô˘ÛÈÒÓ Â›Ó·È ¿Óˆ ·fi ÙË ‰ÔÌÈÎ‹ ÔÚÁ¿ÓˆÛË.

7. ∆· ÌfiÚÈ· ÙˆÓ Ô˘ÛÈÒÓ ‰ÂÓ Â›Ó·È ·Ï¿ ÙÔ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÙÔ˘ ÔÛÔÙÈÎÔ‡ ·ıÚÔ›ÛÌ·-ÙÔ˜ ÙˆÓ ·ÙfiÌˆÓ ·ÏÏ¿ Û˘ÁÎÚÔÙÔ‡Ó ‰ÔÌ‹, Â›Ó·È ÙÔ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ‰ÔÌÈÎÒÓ Û˘ÁÎÚÔ-Ù‹ÛÂˆÓ.

8. ªÂ ÙË Û˘ÁÎÚfiÙËÛË ÙË˜ Ô˘Û›·˜ ˆ˜ ‰ÔÌ‹˜ ÌÔÚÔ‡ÌÂ Ó· ·ÓÙÈÏËÊıÔ‡ÌÂ ÙË Û‡Á-¯ÚÔÓË ˘ÂÚÌÔÚÈ·Î‹ ¯ËÌÂ›·, Ù· ‰È·ÛÙÂÚÂÔ˚ÛÔÌÂÚ‹, ÙËÓ «·˘ÙÔÔÚÁ¿ÓˆÛË» ÙË˜‡ÏË˜ (.¯. Ó·ÓÔÛˆÏ‹ÓÂ˜), ‚ÈÔÏÔÁÈÎ¿ ÌfiÚÈ·, Ù· ÊÔ˘ÏÂÚ¤ÓÈ· ÎÏ.

9. ∏ ÌÂÙ·‚ÔÏ‹ ÙˆÓ «ÌÔÚÈ·ÎÒÓ» Î·È «·ÙÔÌÈÎÒÓ» Û˘ÁÎÚÔÙËÌ¿ÙˆÓ ÚÔ¸Ôı¤ÙÂÈ Î·È˘Ê›ÛÙ·Ù·È Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· ÌÂ ÙËÓ ÂÛˆÙÂÚÈÎ‹ ÂÓÂÚÁÂÈ·Î‹ ÌÂÙ·‚ÔÏ‹ ÙÔ˘˜.

10. ∏ Û¯¤ÛË ÔÛfiÙËÙ·˜-ÔÈfiÙËÙ·˜ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙ÂÙ·È ·fi ÙË ÛÎÔÈ¿ ÙË˜ ‰ÔÌÈÎ‹˜Û˘ÁÎÚfiÙËÛË˜ Î·È ÙË˜ ÂÓÂÚÁÂÈ·Î‹˜ ÌÂÙ·‚ÔÏ‹˜.

∞¡∞º√ƒ∂™

Althusser, L. (1978), °È· ÙÔÓ ª·ÚÍ, ÌÙÊÚ. ∆. ∫·ÊÂÙ˙‹˜, °Ú¿ÌÌ·Ù·, ∞ı‹Ó·. Althusser, L. (1978b), £¤ÛÂÈ˜ (1964-1975), ÌÙÊÚ. •. °È·Ù·Á¿Ó·˜, £ÂÌ¤ÏÈÔ,

∞ı‹Ó·. Bachelard, G. (1928), Essai sur la connaissance approchée, Vrin, Paris.Bachelard, G. (1932), Le pluralisme cohérent de la chimie moderne, Vrin,

Paris.Bachelard, G. (1940), La Philosophie du Non, Presses Universitaires de France,

Paris.Bachelard, G. (1953), Le Matérialisme rationnel, Presses Universitaires de

France, Paris.


Bachelard, G. (1993), La Formation de l’ Esprit Scientifique, quinzième tirage,Paris: Librairie Philosophique J. Vrin, Paris.

Jones, M. (2002), The Formation of the Scientific Mind, Clinamon Press. Bachelard, G. (1993b), «∆Ô ÚÒÙÔ ÂÌfi‰ÈÔ: Ë ÚÒÙË ÂÌÂÈÚ›·», ÛÙo °. ∫Ô˘˙¤ÏË˜

(ÂÈÌ.), ∂ÈÛÙËÌÔÏÔÁ›·-∫Â›ÌÂÓ·, ¡‹ÛÔ˜, ∞ı‹Ó·. Beretta, M. (1993), The Enlightenment of Matter, Watson Publishing

International.Berthelot, M. (1885), Les Origines de l’alchimie, Paris: Steinheil G., ÌÙÊÚ. ÛÙ·

ÂÏÏËÓÈÎ¿ ™ÙÂÊ·Ó›‰Ë˜, ª. (1906), ∏ ÙË˜ ∞Ï¯ËÌÂ›·˜ °¤ÓÂÛÈ˜, T‡ÔÈ˜ ¶.¢.™·ÎÂÏÏ·Ú›Ô˘, ∞ı‹Ó·.

Berthelot, M. (1886), Science et Philosophie, Galman-Levy, Paris. Lecourt, D. (1984), «ª·ÚÍÈÛÌfi˜ Î·È ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁ›·», ÌÙÊÚ µ. ∫ÈÓÙ‹,

O ¶ÔÏ›ÙË˜, 38. Lecourt, D. (1992), Bachelard Epistémologie, 5e ∂dition, Presses Universitaires

de France, Paris.∫Ô‡Ì·˜, ∫. (1808), ÃËÌÂ›·˜ ∂ÈÙÔÌ‹, µÈ¤ÓÓË. ªÂÙ¿ÊÚ·ÛË ÙË˜ "ÃËÌÂ›·˜" ÙÔ˘

Pierre.-Auguste Adet.ª·ÏÙ¿˜, ∞. (1991), «¶ÚfiÙ·ÛË ÁÈ· ÙË Û˘ÁÎÚfiÙËÛË ÙË˜ ¤ÓÓÔÈ·˜ ÂÈÛÙ‹ÌË˜»,

§fiÁÔ˘ ¯¿ÚÈÓ, 2.ªÈÙÛ¿ÎË˜, ∂. (1996), «ÕÙÔÌ· Î·È ªfiÚÈ·: ªÈ· ‰‡ÛÎÔÏË Û¯¤ÛË ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›·»,

ÛÙÔ ∏ πÛÙÔÚÈÎ‹ ∂Í¤ÏÈÍË ÙË˜ ÃËÌÂ›·˜ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·, ŒÓˆÛË ∂ÏÏ‹ÓˆÓÃËÌÈÎÒÓ, ∫¤ÓÙÚÔ ¡ÂÔÂÏÏËÓÈÎÒÓ ∂ÚÂ˘ÓÒÓ/∂π∂, ∞ı‹Ó·.

¡ÈÎÔÏ·˝‰Ë˜, ∂. (2003), «πÛÙÔÚÈÔÁÚ·Ê›· ÙˆÓ ÂÈÛÙËÌÒÓ ÛÙË ÓÂÒÙÂÚË ∂ÏÏ¿‰·»,ÛÙÔ ∫. ™ÎÔÚ‰Ô‡ÏË˜, Ã·ÏÎÈ¿, §. (ÂÈÌ.), ∏ Û˘Ì‚ÔÏ‹ ÙË˜ πÛÙÔÚ›·˜ Î·ÈºÈÏÔÛÔÊ›·˜ ÙˆÓ º˘ÛÈÎÒÓ ∂ÈÛÙËÌÒÓ ÛÙË ¢È‰·ÛÎ·Ï›· ÙˆÓ º˘ÛÈÎÒÓ∂ÈÛÙËÌÒÓ, ¶Ú·ÎÙÈÎ¿ 2Ô˘ ¶·ÓÂÏÏ‹ÓÈÔ˘ ™˘ÓÂ‰Ú›Ô˘, ∞ı‹Ó·.

™ÙÂÊ·Ó›‰Ë˜, ª. (1908), æ·ÌÌÔ˘ÚÁÈÎ‹ Î·È ÃËÌÂ›·, ª˘ÙÈÏ‹ÓË.™ÙÂÊ·Ó›‰Ë˜, ª. (1920), ¶ÂÚ› ÙË˜ ·Ú¯‹˜ Î·È ÙË˜ ¯ÚËÛÈÌfiÙËÙÔ˜ ÙË˜ πÛÙÔÚ›·˜ ÙˆÓ

º˘ÛÈÎÒÓ ∂ÈÛÙËÌÒÓ, ∞ı‹Ó·.™ÙÂÊ·Ó›‰Ë˜, ª. (1926), ∞È º˘ÛÈÎ·› ∂ÈÛÙ‹Ì·È ÂÓ ∂ÏÏ¿‰È-¶ÚÔ ÙË˜

∂·Ó·ÛÙ¿ÛÂˆ˜, ¶.¢. ™·ÎÂÏÏ·Ú›Ô˘, ∞ı‹Ó·.


Επιστήµες στην οθωµανική αυτοκρατορία: Οι εκπαιδευτικοί θεσµοί

Βιβλιογραφική παρουσίαση από το έργο:Ekmeleddin Ihsanoglu (ed.), History of the Ottoman State, Society andCivilization, Research Center for Islamic History, Art and Culture – IRCΙCA,Istanbul, vol. 1, 2001, XXXVIII + 829 σελ., vol. 2, 2002, XXV + 822 σελ.

Θόδωρος ΚεχαγιάςΠαιδαγωγικό Τµήµα ∆.Ε., Πανεπιστήµιο Αθηνών

Η αναζήτηση της πραγµατικής διάστασης της ανάπτυξης και προόδου της επι-στήµης και της εκπαίδευσης την περίοδο της Οθωµανικής αυτοκρατορίας είναιένα πολυσυζητηµένο ιστοριογραφικά θέµα.

Η παλαιότερη ιστοριογραφική άποψη, αυτή του Abdulak Adnan, La sciencechez les Turcs Ottomans, Paris, 1939 υποστηρίζει την κεµαλική άποψη περί από-λυτου σκότους και λανθασµένης και ελλιπούς µεταφοράς της επιστήµης τωνΑράβων. Αντίθετοι µε αυτές τις απόψεις παρουσιάζονται οι πιο σύγχρονοι ιστορι-κοί των επιστηµών, όπως ο Ekmeleddin Ihsanoglu, ο οποίος µε το πολύ πλούσιοερευνητικό και συγγραφικό του έργο έχει αναδείξει πολλές άγνωστες πτυχές τωνοθωµανικών επιστηµών και της οθωµανικής επιστηµονικής παιδείας. ∆υστυχώς,το µεγαλύτερο τµήµα του έργου του καθώς και των Τούρκων συναδέλφων τουείναι απρόσιτο σε όσους δεν γνωρίζουν την τουρκική γλώσσα. Όµως µια εκτενήςπερίληψη των ερευνών αυτών παρουσιάζονται στα αγγλικά στον 2ο τόµο του συλ-λογικού έργου History of the Ottoman State, Society and Civilization.

Στο έργο αυτό ο ίδιος ο E. Ihsanoglu έχει γράψει το τµήµα επιστήµες και παι-δεία (Ottoman educational and scholarly – scientific institutions, τ. 2, σ. 361-518και The Ottoman scientific – scholarly literature, τ. 2, σ. 519-606). Στη βιβλιογρα-φική αυτή παρουσίαση θα αναφερθούµε στο πρώτο µέρος του τµήµατος αυτού,το οποίο αφορά στους εκπαιδευτικούς θεσµούς. Στο προσεχές τεύχος τηςΚριτικής θα παρουσιάσουµε το δεύτερο µέρος, το οποίο αφορά τα επιστηµονικάχειρόγραφα και βιβλία.

Aπό την ίδρυση του κράτους των Σελτζούκων έως και την εγκαθίδρυση τη δεύ-

βι

βλ

ιο

πα

ρο

υσ

ία

ση


τερη δεκαετία του 20ου αιώνα του κοσµικού καθεστώτος, υπήρξαν αρκετές προ-σπάθειες ανάπτυξης των επιστηµών και από κάποιο σηµείο και µετά (19ος αιώνας)οι προσπάθειες αυτές άρχισαν να επηρεάζουν γενικότερα το χαρακτήρα της κοινω-νίας. Το Οθωµανικό κράτος προσπάθησε κατά καιρούς να ακολουθήσει τις εξελί-ξεις στην Ευρώπη ιδίως στην Ιατρική και το Στρατό. Πολλές όµως από αυτές τις προ-σπάθειες προσέκρουσαν σε οικονοµικά προβλήµατα, στο γεγονός ότι έθιγαν αρκε-τά στέρεα θρησκευτικά κατεστηµένα, καθώς και στο µέγεθος της Αυτοκρατορίαςκαι την πολυµορφία (πολιτιστικής, θρησκευτική, γλωσσική) των κατοίκων της. Έτσιπολλές αποφάσεις παρέµειναν ανενεργές ή εφαρµόστηκαν ελάχιστα.

Η εκπαίδευση των Οθωµανών είχε δύο µορφές, Την τυπική µέσα στα επίσηµαιδρύµατα-σχολεία µε συγκεκριµένα διδακτικό πρόγραµµα και την άτυπη εκπαί-δευση η οποία παρεχόταν στις βιβλιοθήκες ή στα αρχοντικά των πλούσιωνανθρώπων της αυτοκρατορίας (konak) και της θρησκευτικής ελίτ (ulema). Τίποτααπό αυτά δεν µπορεί να αγνοηθεί, γιατί όλα συνεισέφεραν στο κοινωνικό οικο-δόµηµα και την διαµόρφωση του χαρακτήρα του κράτους. Μεταξύ τους αναπτύ-χθηκαν σχέσεις άλλοτε αλληλεπιδραστικές άλλοτε ανταγωνιστικές, αφού ειδικάτα σχολεία που είχαν τις ρίζες τους σε πιο παραδοσιακά κατεστηµένα αντιπάλε-ψαν τους νεωτερισµούς οι οποίοι επιχειρήθηκαν να θεµελιωθούν, από τις πρώτεςστιγµές που δόθηκε η δυνατότητα είτε µέσω Ευρωπαίων δασκάλων είτε µε τηναποστολή µε έξοδα του κράτους φοιτητών σε ευρωπαϊκά Πανεπιστήµια (τον 19οαιώνα) για περαιτέρω σπουδές.

H ΠΕΡΙΟ∆ΟΣ ΤΩΝ ΣΕΛΤΖΟΥΚΩΝ ΤΟΥΡΚΩΝ

∆εν υπάρχουν πολλά τεκµήρια που να αφορούν στην εκπαίδευση την εποχή τωνΣελτζούκων Τούρκων. Παρόλα αυτά, µπορεί να σκιαγραφηθεί κάποια εικόνα. ∆ύοήταν οι συνιστώσες που συνέβαλαν στην ανάπτυξη των πνευµατικών δραστηριο-τήτων. Τα µουσουλµανικά σχολεία (µεντρεσέδες) και τα νοσοκοµεία τα οποίαείχαν το διπλό ρόλο της παροχής περίθαλψης και της εκπαίδευσης για µελλο-ντικούς γιατρούς.

Οι µεντρεσέδες και τα νοσοκοµεία µετατράπηκαν, µε την εµπλοκή των τοπικώναρχόντων, σε πολιτιστικά κέντρα µε δανειστικές βιβλιοθήκες που λειτουργούσανείτε µέσα σε αυτά είτε σε τζαµιά ή άλλου είδους ιδρύµατα. Η συγκέντρωση στιςτοπικές αυλές σηµαντικού αριθµού επιστηµόνων και δασκάλων, έδωσε ώθησηστην ανάπτυξη της πνευµατικής δραστηριότητας, η οποία λόγω του ανταγωνισµούεπεκτάθηκε σε πολλούς τοµείς. Η επιστηµονικές γλώσσες αυτή την περίοδο ήταν

80 Θόδωρος Kεχαγιάς

βι

βλ

ιο

πα

ρο

υσ

ία

ση

τα περσικά και τα αραβικά. ∆εν υπάρχει ακριβής προσδιορισµός του αριθµού τωνµεντρεσέδων της σελτζουκικής περιόδου. Σηµαντικές παιδαγωγικές και εκπαιδευ-τικές υπηρεσίες προσέφεραν επίσης οι οίκοι των δερβίσηδων (τεκέδες).

Η τοπική στήριξη κάθε ιδρύµατος που µπορούσε να προσφέρει κοινωνικήυπηρεσία οποιαδήποτε µορφή,ς δηµιούργησε τον πολιτιστικό – εκπαιδευτικόπυρήνα που χαρακτηρίζει την προ-Οθωµανική περίοδο.

Πρωτοβάθµια σχολεία (Sibyan Mektepleri)

Τα σχολεία αυτά είναι συνέχεια των ισλαµικών kuttab. Ιδρύονταν από ανώτερηςβαθµίδας στρατιωτικούς ή σουλτάνους και βρίσκονταν µέσα ή δίπλα σε τζαµιάαλλά και αλλού. Επειδή οι απαιτήσεις τους δεν ήταν πολύ υψηλές για αυτό καιδηµιουργήθηκε µεγάλος αριθµός από τέτοια.

Η ηλικία εισόδου ήταν τα πέντε έτη. Ως δάσκαλοι σε αυτά τα σχολεία επιλέ-γονταν απόφοιτοι από µεντρεσέδες ή εγγράµµατοι ιµάµηδες ή επιστάτες τζαµιών.Στις τάξεις των κοριτσιών επιλέγονταν για δασκάλες γυναίκες µεγάλης ηλικίαςπου είχαν αποστηθίσει το Κοράνι. Όσον αφορά το πρόγραµµα σπουδών δενείναι βέβαιο ότι υπήρχε κάποιο επίσηµο.

Ο βασικός στόχος ήταν ο κάθε απόφοιτος να γνωρίζει γραφή και ανάγνωση.Ο βασικός πυρήνας διδασκαλίας ήταν η Ισλαµική θρησκεία αλλά παράλληλαδιδάσκονταν οι τέσσερις αριθµητικές πράξεις και διαβάζονταν συγκεκριµένα ποι-ητικά λεξικά σε Αραβικά και Περσικά. Το βασικό στοιχείο για να αποφοιτήσεικανείς δεν ήταν η ηλικία του, αλλά η ικανότητά του να διαβάσει το Κοράνι µιαφορά από την αρχή µέχρι το τέλος.

Μεντρεσέδες

Εξετάζοντας τον δηµοφιλέστερο τύπου σχολείου της εποχής των Σελτζούκων καιαργότερα των Οθωµανών, θα παρατηρήσουµε ότι αυτό που το χαρακτήριζε ήτανη αυστηρά κυρίαρχη θρησκευτική όψη των πραγµάτων. Η προετοιµασία ατόµωνµε επαρκέστατες γνώσεις στο Κοράνι, την προφητική παράδοση (hadith) και τοΙσλαµικό δίκαιο (fiqh) αποτέλεσε τον βασικό στόχο. Σε αρχικό στάδιο (11ος αιώ-νας) πολλοί µεντρεσέδες είχαν ως αποκλειστικό στόχο την προετοιµασία δικα-στών που θα δίκαζαν µε βάση το Ισλαµικό δίκαιο.

Οι σπουδές που παρέχονταν αφορούσαν το δίκαιο, τη θρησκεία και κάποιασυµπληρωµατικά µαθήµατα όπως η λογοτεχνία. Από εκεί και πέρα γίνεται ανα-φορά σε µαθήµατα µορφολογίας και συντακτικού αραβικής και περσικής γλώσ-

Επιστήµες στην οθωµανική αυτοκρατορία: Οι εκπαιδευτικοί θεσµοί 81

βι

βλ

ιο

πα

ρο

υσ

ία

ση

σας. Από τις πηγές δεν φαίνεται πουθενά πως στο πρόγραµµα σπουδών συµπε-ριλαµβάνονταν οι φυσικές επιστήµες

Τα µαθήµατα διαρκούσαν σε άλλα σχολεία όλη την εβδοµάδα και σε άλλαµόνο από Τρίτη έως Παρασκευή, ενώ όλη η εκπαίδευση ήταν πέντε χρόνια. Οιµαθητές χωρίζονταν σε τρεις κατηγορίες Οι πρωτοετείς (mubtedi), οι ενδιάµεσουσταδίου (mutavassit) και οι τελειόφοιτοι (mustedil) από τους οποίους υπήρχε ηαπαίτηση να µπορούν να γράφουν τις απόψεις τους στηριγµένες σε συµπερά-σµατα από τις πηγές πληροφόρησης τους. Όποιος παραπέρα ήθελε να εξειδι-κευτεί σε ένα πεδίο, επέλεγε δασκάλους αντίστοιχα καταρτισµένους σε αυτό,από τους οποίους έπαιρνε και το σχετικό δίπλωµα (icazet) ότι ήταν καλός γνώ-στης αυτού του πεδίου.

Από ότι διαφαίνεται από τις πηγές, η αναλογία δασκάλων – µαθητών ήταν δια-φορετική από σχολείο σε σχολείο. Αλλού γίνεται αναφορά σε ένα δάσκαλο, έναβοηθό και τριάντα οκτώ µαθητές και αλλού για ένα δάσκαλο, δύο βοηθούς καιδώδεκα µαθητές. Ο δάσκαλος ήταν το σηµαντικότερο στοιχείο αναφοράς τουσχολείου: η αξία ενός πτυχίου αναγνωριζόταν µόνο από το όνοµα του δασκάλουκαι όχι από αυτό του µεντρεσέ. Επιπρόσθετα η αξία που δινόταν στους δασκά-λους µπορεί να φανεί και από τους υψηλούς γενικά µισθούς που λάµβαναν.Επίσης ενδεικτικό της δυναµικής της θέσης του δασκάλου είναι πως η ιεράρχησητων µεντρεσέδων γίνονταν λαµβανοµένου υπόψη και του µισθού µε τον οποίοαµείβονταν οι διδάσκοντες εκεί.

ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΠΕΡΙΟ∆ΟΣ

Οι µεντρεσέδες

Στην πρώτη περίοδο που ακολούθησε την εµφάνιση και εγκαθίδρυση του κρά-τους των Σελτζούκων Τούρκων, οι µεντρεσέδες διαφύλαξαν την καθιερωµένηπαράδοση. Ο στόχος τους ήταν διπλός. Όχι µόνο η παροχή θρησκευτικής εκπαί-δευσης αλλά και η προετοιµασία διοικητικών και νοµικών στελεχών. Με αυτό τοντρόπο διατηρούταν και ενισχυόταν η κεντρική διοίκηση και το κατεστηµένο.

Την περίοδο αυτή οι δραστηριότητες στηρίζονταν σε µεγάλο βαθµό στην ανταλ-λαγή λογίων από περιοχή σε περιοχή (Αίγυπτος, Συρία, Τουρκεστάν, Ιράν) πράγµα πουθεωρείται ενδεικτικό του πολιτιστικού δυναµισµού της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας.

Η παράδοση επέβαλε το χτίσιµο των µεντρεσέδων δίπλα από τα τζαµιά σαν


βι

βλ

ιο

πα

ρο

υσ

ία

ση

επακόλουθο της κατάκτησης µιας περιοχής και της προσπάθειας γρήγορης επι-βολής της κυριαρχίας του κατακτητή σε όλες τις δραστηριότητες. Αργότερα,δίπλα από αυτά χτίστηκαν νοσοκοµειακά ιδρύµατα και χώροι για αστρονοµικέςπαρατηρήσεις. Στην αρχή µαθήµατα όπως η Φιλοσοφία, τα Μαθηµατικά και οιΦυσικές Επιστήµες διδάσκονταν µόνο κατ’ οίκον ή στα νοσοκοµεία.

Ο Μωάµεθ ο Πορθητής θέλησε εξαρχής να δώσει µια νέα πολιτιστική ταυτό-τητα στην Κωνσταντινούπολη και προσπάθησε να την µετατρέψει σε κέντρο εκπαί-δευσης και µάθησης. Χτίστηκαν νέα τζαµιά, νέοι µεντρεσέδες, νέοι οίκοι δερβί-σηδων και για το σκοπό αυτό µετατράπηκαν πολλά βυζαντινά κτήρια. Σε έναν απότους λόφους της Πόλης δηµιουργήθηκε ένα φηµισµένο συγκρότηµα, που αργό-τερα πήρε το όνοµα του Πορθητή, το συγκρότηµα του Fatih Mosque το οποίοεκτός από το τζαµί είχε 8 µεντρεσέδες ανώτερης εκπαίδευσης, 8 χαµηλότερηςκαι ένα πρωτοβάθµιο σχολείο (Daruttalim). Παράλληλα στο συγκρότηµα συµπε-ριλαµβάνονταν εστιατόριο, νοσοκοµείο και βιβλιοθήκη.

Αυτή η περίοδος θεωρείται σηµαντική, µιας και τότε έγιναν οι πρώτες προ-σπάθειες για αλλαγή των παραδοσιακών κανόνων που καθόριζαν σε µεγάλοβαθµό την εκπαίδευση. Πρώτο απ’ όλα δηµιουργήθηκαν τα επίπεδα ιεράρχησηςτων µεντρεσέδων. Βασικά κριτήρια για αυτά ήταν ο µισθός ο οποίος δινότανστους δασκάλους και τα βιβλία που χρησιµοποιούνταν. Από την άλλη πλευρά,βασικό προαπαιτούµενο για να διδάξει κάποιος σε ένα µεντρεσέ δεν είναι µόνονα κατέχει γνώσεις θρησκευτικών αλλά παράλληλα και φυσικών επιστηµών, φιλο-σοφίας και µαθηµατικών. Οι αλλαγές αυτές µε την παράλληλη πλέον διδασκαλίαθρησκευτικών και φυσικών επιστηµών αντικατοπτρίζουν την έλευση από τηΣαµαρκάνδη του Ali Kuscu.

Όπως ειπώθηκε και παραπάνω, τα µουσουλµανικά σχολεία ιεραρχούνταν µεβάση το ηµερήσιο δίδακτρο που δίνονταν στους δασκάλους. Έτσι την περίοδοτου Μωάµεθ είχαµε:

Hasiye- i Tecrid medreses µε αµοιβή 20 άσπρα.Miftah medreses µε αµοιβή 30 άσπραΤelvih medreses µε αµοιβή 40 άσπραHaric medreses µε αµοιβή 50 άσπραV-Dahil medreses µε αµοιβή 50 άσπρα Tettime medresesSahn medresesΟι ονοµασίες προέρχονταν από τους τίτλους των βιβλίων που διδάσκονταν.


βι

βλ

ιο

πα

ρο

υσ

ία

ση

Το τελευταίο (Sahn) ήταν το ανώτερο επίπεδο σχολείου και το προτελευταίο πουθεωρείτο ίδιας αξία µε το V-Dahil ήταν το προπαρασκευαστικό στάδιο για τοSahn. Υπήρξε ένας ακόµα ανώτερης βαθµίδας µεντρεσές µε αµοιβή 100 άσπρα,ισάξιος µε τον U-Serefeli, στην πόλη Edirne (Αδριανούπολη)

Η µεγάλη αλλαγή έγινε την περίοδο του Σουλεϊµάν του Μεγαλοπρεπή όταν τοσυγκρότηµα που κτίστηκε στο 2ο λόφο της Πόλης αποτέλεσε το απόγειο τηςΟθωµανικής, κουλτούρας και εκπαίδευσης. Βασικό χαρακτηριστικό των αλλα-γών ήταν ο επαναπροσδιορισµός της πολλαπλότητας των επιπέδων εκπαίδευσηςκαι η ποικιλία των ειδικοτήτων.

Ενδεικτικό της δυναµικής των µεντρεσέδων ανά τους αιώνες, είναι ότι τον 19οαιώνα κατά την περίοδο όπου εγκαινιάζονταν στην χώρα σύγχρονου τύπου εκπαι-δευτικά ιδρύµατα, µόνο και µόνο στην Κωνσταντινούπολη υπήρχαν ενεργά 166µουσουλµανικά σχολεία και φοιτούσαν σε αυτά 5369 µαθητές.

Προγράµµατα σπουδών

Όσον αφορά τις επιστήµες (µαθηµατικά- φυσικές επιστήµες), αυτές διδάσκοντανσε τρία επίπεδα. Πρώτο επίπεδο, από κείµενα χωρίς αποδείξεις (iktisar), δεύτεροαπό εγχειρίδια µε κάποια απόδειξη (iktisad) και τρίτο από άλλα που σκοπό είχαννα κριτικάρουν και να καταρρίψουν όσες αντίθετες απόψεις ακούγονταν για αυτάπου ισχυρίζονταν οι φυσικές επιστήµες (istiksa). ∆ηµιουργήθηκαν τρία επίπεδαβιβλίων, ώστε να αντιστοιχούν στα τρία επίπεδα γνώσεων όπου οι µαθητές πιστο-ποιούνταν. Κάθε κατηγορία είχε υποκατηγορίες. Επειδή η διαδικασία µελέτηςενός βιβλίου ήταν χρονοβόρα, επιλέγονταν µικρά και εύχρηστα εγχειρίδια. Οιµαθητές, ανάλογα µε τις ικανότητές τους έπαιρναν την επάρκεια του επιπέδου.

Πέρα από το καθιερωµένο πρόγραµµα, οι µαθητές το χειµώνα έλυναν παζλ,γρίφους, συνέκριναν κείµενα, ασχολούνταν µε ιστορία ποίηση, αραβικές µετα-φράσεις του Ευκλείδη. Το καλοκαίρι σε εκδροµές που πήγαιναν συζητούσαν γιαδιάφορα θέµατα όπως αριθµητική, γεωµετρία, αστρονοµία και αστρονοµικάεργαλεία (αστρολάβοι), µηχανική, επισκόπηση του χώρου και υπενθύµιση γεω-γραφικών όρων.

Ακµή και παρακµή των µεντρεσέδων

Όπως ειπώθηκε και παραπάνω τα µουσουλµανικά σχολεία γνώρισαν µεγάληακµή τον 15ο και κυρίως 16ο αιώνα, η οποία ακολουθήθηκε από µια περίοδοβαθµιαίας παρακµής το 17ο αιώνα. Οι λόγοι αυτής της παρακµής είναι πολλοί.Θα αναφερθούµε µόνο στη µείωση του ενδιαφέροντος για λόγιες σπουδές, στην


βι

βλ

ιο

πα

ρο

υσ

ία

ση

αύξηση των προνοµίων για τους απόγονους της τάξης των ulema ανάµεσα σταοποία ήταν και η δυνατότητα για σπουδές λόγω γνωριµιών, η µεταβίβαση τουδικαιώµατος του διδάσκειν µε δωροδοκίες, η πολύ µικρή διαφοροποίηση µεταξύεγγράµµατων και χαµηλού επιπέδου πολιτών, καθώς και η µη παραγωγή νέων επι-στηµονικών εργασιών. Κάποιο λόγιοι της εποχής (Katib Celebi) θεωρούν ωςαιτίες παρακµής την αποβολή των µαθηµατικών και των φυσικών επιστηµών καιτην µη ξεκάθαρη κατηγοριοποίηση των δασκάλων και των σχολείων µε βάση ταόσα παραπάνω αναφέρθηκαν για την ιεράρχηση των µεντρεσέδων

Παρόλα αυτά δεν µπορεί να µειωθεί ούτε ο ρόλος ούτε η συνεισφορά τουσυγκεκριµένου τύπου σχολείου, ο οποίος αποτέλεσε χαρακτηριστικό τηςΟθωµανικής κοινωνίας µέχρι την εγκαθίδρυση της Τουρκικής ∆ηµοκρατίας και οοποίος γαλούχησε µέσα στις αίθουσές του µεγάλο αριθµό υπηκόων προκειµέ-νου να διαφυλάξει την κατεστηµένη τάξη και ιεραρχία και την έντονη εξάρτησηαπό το Θεό και την προφητική παράδοση.

Το σχολείο του παλατιού (Enderun mektebi)

Το δεύτερο σηµαντικότερο εκπαιδευτικό ίδρυµα µετά τους µεντρεσέδες ήταν τοσχολείο του Παλατιού, το οποίο αν και αναπτύχθηκε κάτω από τα ίδια πνευµατι-κά θεµέλια εν τούτοις διέφερε σε στόχους, δοµή, µαθητές και λειτουργίες.Βασικός σκοπός του ήταν η προετοιµασία µαθητών για τις υπηρεσίες τουΠαλατιού και για υψηλόβαθµες θέσεις της αυτοκρατορικής διοικητικής δοµής.

Στο σχολείο του Παλατιού φοιτούσαν παιδιά στρατολογηµένα από χριστιανικέςοικογένειες (γενίτσαροι). Τα στρατολογηµένα παιδιά, αφού λάµβαναν τη βασική τουςεκπαίδευση, διανέµονταν σε στρατιωτικές µονάδες (cikma). Αυτά που έδειχναν ιδιαί-τερες ικανότητες και ταλέντο γίνονταν δεκτά στο Παλάτι για περαιτέρω διδασκαλία.

Πέρα από τα κλασικά µαθήµατα στο Κοράνι, την προφητική παράδοση(hadith), τον γραπτό και προφορικό λόγο, την καλλιγραφία και τα αραβικά, διδά-σκονταν και µαθήµατα ρητορικής, ποίησης, φιλοσοφίας, µαθηµατικών, γεωγρα-φίας, ιστορίας, ∆ινόταν πολύ µεγάλη έµφαση σε θέµατα διοικητικών και πολιτι-κών επιστηµών, τεχνών και οι ικανότητες πάνω στο θεωρητικό χειρισµό τέτοιωνθεµάτων αξιολογούνταν. Για να µπορέσει κάποιος να περάσει σε υψηλότερο επί-πεδο εκπαίδευσης έπρεπε να είναι επιτυχηµένος µαθητής και να µην έχει δεχθείτιµωρίες για τη συµπεριφορά του. Όσοι δεν θεωρούνταν επιτυχηµένοι, στέλνο-νταν σε διάφορες θέσεις στις επαρχίες.

Το σχολείο του Παλατιού µε αυτή περίπου την οργάνωση συνέχισε τη λει-


βι

βλ

ιο

πα

ρο

υσ

ία

ση

τουργία του µέχρι τα µέσα του 19ου αιώνα, όταν έγιναν βασικές αλλαγές µε τηνείσοδο του δυτικού τύπου σχολείων οι οποίες επηρέασαν όλα τα επίπεδα τηςεκπαίδευσης.

Τεχνολογική Εκπαίδευση

Κατά την κλασική περίοδο πριν τις µεταρρυθµίσεις του 18ου και κυρίως του19ου αιώνα, δεν µπορούµε να πούµε ότι υπήρξαν ειδικοί µεντρεσέδες επιστηµώνκαι µηχανικής. Αυτή την περίοδο µόνο ένα σχολείο εξειδικευµένο στην Ιατρικήήταν γνωστό, ο ιατρικός µεντρεσές Suleimaniye. Μέχρι την ίδρυση αντίστοιχωνιδρυµάτων στα ευρωπαϊκά πρότυπα η εκπαίδευση ειδικευµένου στρατιωτικού καιπολιτικού προσωπικού γινόταν στα παραδοσιακά πλαίσια της µαθητείας. Γιαπαράδειγµα, στο εργοστάσιο κατασκευής κανονιών εκπαιδεύονταν τεχνίτες οιοποίοι στη συνέχεια στέλνονταν σε εργοστάσια και οχυρά σε όλη την επικράτεια.Αντιστοίχως όµοια ήταν και η εκπαίδευση των ναυπηγών.

Όσο για τους αρχιτέκτονες, χωρίζονταν σε δύο τύπους που διέφεραν τόσο σεεπίπεδο εκπαίδευσης, όσο και αρµοδιοτήτων. Οι αρχιτέκτονες του Παλατιού ήΑυτοκρατορικοί (hassa) και οι «αστοί» αρχιτέκτονες (sehir).Οι πρώτοι αναλάµ-βαναν τις εργασίες για το κράτος ενώ η αρµοδιότητα των δεύτερων ήταν να επι-θεωρούν πτυχιούχους τεχνίτες (ξυλουργοί, χτίστες, πετράδες) που εµπλέκοντανσε ιδιωτικές εργασίες αστικών περιοχών.

Λόγω της εκπαίδευσης των πρώτων θα µπορούσε κάποιος να ισχυριστεί ότι ηαυτοκρατορική σχολή αρχιτεκτονικής ήταν σχολή µηχανικής και αρχιτεκτονικής.Την εκπαίδευσή αναλάµβαναν οι επικεφαλής αρχιτέκτονες και οι βοηθοί τους καιαυτή συµπεριλάµβανε σηµαντική θεωρητική κατάρτιση, κάτι που δεν είχαν οι«αστοί» αρχιτέκτονες ή λαϊκοί όπως θα µπορούσαν να ονοµαστούν. Μέσα σταπλαίσια των αρµοδιοτήτων των αρχιτεκτόνων του Παλατιού ήταν να ελέγχουν τασχέδια και τις κατασκευές των «λαϊκών» και να προβαίνουν σε αναγκαίες υπο-δείξεις και διορθώσεις.

Άτυπη Εκπαίδευση

Πέρα από την επίσηµη και τυπική εκπαίδευση υπήρχαν και άτυπες µορφές εκπαί-δευσης, µε τη µορφή διαλέξεων-µαθηµάτων που δίνονταν από επιφανείς λόγιουςδιαφόρων αντικειµένων σε πολυτελή σπίτια ισχυρών οικονοµικά παραγόντων τηςαυτοκρατορίας, σε τζαµιά, σε οίκους ∆ερβίσηδων ή σε βιβλιοθήκες. Αυτά ταµαθήµατα αφορούσαν όποιον είχε συγκεκριµένα ενδιαφέροντα, διοργανώνο-


βι

βλ

ιο

πα

ρο

υσ

ία

ση

νταν µια δυο φορές την εβδοµάδα και δεν υπήρχε κανενός είδους αµοιβής.Ονοµαστή οµάδα που προσέφερε τέτοιου είδους εκπαίδευση ήταν η λόγιασυντροφία του Besiktas η οποία ανέπτυξε τις δραστηριότητές της στην περιοχήBesiktas της Κων/πολης.

Νέα εκπαιδευτικά ιδρύµατα

Απαρχή της µοντέρνας στρατιωτικής εκπαίδευσης στα στρατεύµαταΠυροβολικού (Humbaraci Ocagi)

Αφετηρία για την νέα αυτή εποχή στην εκπαίδευση ήταν φυσικά η προσπάθειαανανέωσης του στρατού. Κοµβικό σηµείο αποτελεί η «περίοδος της τουλίπας»(θεωρείται ως η περίοδος όπου οι Οθωµανοί απεµπολούν τα χαρακτήρα τουκατακτητή και επιχειρούν να ακολουθήσουν την πρόοδο που είχε επιτευχθεί στη∆ύση) η οποία οδήγησε το Mahmud I στο θρόνο (1730). Από τις πρώτες τουκινήσεις ήταν η ίδρυση, υπό την καθοδήγηση του Γάλλου εξορισθέντος στρατη-γού Comte de Bonneval, σώµατος Πυροβολικού στο Σκουτάρι (Uscudar) το1735, εγκαινιάζοντας έτσι το νέο τύπο εκπαίδευσης του στρατού πάνω σε ευρω-παϊκά πρότυπα.

Οι δάσκαλοι ήταν Ευρωπαίοι αλλά και Οθωµανοί οι οποίοι παρείχαν µαθή-µατα σε εφαρµοσµένα µαθηµατικά και νέες στρατιωτικές τεχνικές. Πέρα απόαυτό, το πρόγραµµα περιείχε γεωµετρία, τριγωνοµετρία και µαθήµατα βαλλιστι-κής. Οι µαθητές – στρατιώτες χωρίζοντας σε ειδικότητες (µηχανικός, σχεδιαστής,εξειδικευµένος σε νέα όπλα). O θάνατος του Comte de Bonneval οδήγησε στα-διακά στη µείωση της αίγλης της σχολής

Μια δεύτερη προσπάθεια για εκµοντερνισµό ήταν η ίδρυση από τον Γάλλο αξιω-µατικό Baron de Tott σχολής Πυροβολικού και Μηχανικού και από το σουλτάνοMustafa III το 1772 αντίστοιχης σχολής υποδεέστερης εκπαίδευσης δίπλα από ταΝαυπηγεία. Η πραγµατική αναµόρφωση ήρθε το 1774 µε τη δηµιουργία του σώµα-τος ελαφρού πυροβολικού από το Γάλλο λοχία Aubert και τους συνεργάτες του.

Σχολή Μηχανικών (Hedensehane)

Η σχολή Μηχανικών ήταν ο πυρήνας της αλλαγής της τεχνολογικής εκπαιδευτι-κής κατεύθυνσης.. Χαρακτηριστικό παράδειγµα η αυτοβιογραφία ενός σπουδαί-ου µαθητή και δάσκαλου της σχολής, του Seyyid Hasan Efendi, ο οποίος γράφει:« Η επιστήµη µε την οποία είµαι ερωτευµένος είναι αυτή της ∆ύσης».

To 1775, κατόπιν επιθυµίας του Αρχιναυάρχου Gazi Hasan Pasha, ιδρύθηκε


βι

βλ

ιο

πα

ρο

υσ

ία

ση

στα Ναυπηγεία σχολή Μηχανικών, για να δώσει στο προσωπικό την κατάλληληθεωρητική κατάρτιση. Ο Γάλλος S. Kermovan και ο Campbell Mustafa Aga υπότις οδηγίες του Baron de Tott δίδαξαν στη σχολή αυτή.

Βασικός σκοπός, ειδικά από το 1776 και µετά, ήταν η προσπάθεια παροχήςεκπαίδευσης σε θέµατα πλοήγησης, χαρτογράφησης και γεωγραφίας, κάτω απότις οδηγίες του Seyyid Hasan Efendi Mε την επιστροφή στις πατρίδες τους όλωντων ξένων δασκάλων, την εκπαίδευση ανέλαβαν δάσκαλοι από την τάξη τωνulema. Κυρίαρχες µορφές στο εκπαιδευτικό προσωπικό οι µαθηµατικοίGelenbevi Ismail Efendi και Palabiyik Mehmed Efendi.

Νέα σχολή Μηχανικού (Muhendishane-i Cedid)

Η προσπάθεια αναµόρφωσης του στρατού συνεχίστηκε και από το σουλτάνοSelim III που ανέβηκε στο θρόνο το 1789. Ιδρύθηκε η νέα σχολή Μηχανικού µεστόχο την παροχή γνώσεων σε αριθµητική και γεωµετρία. Η σχολή αυτή θα µπο-ρούσε να χαρακτηριστεί η πρωτοπόρος στο άνοιγµα µιας νέας εποχής στηνεκπαίδευση µε το «πάντρεµα» του Οθωµανικού συστήµατος µε το ∆υτικό.

Η σχολή στεγαζόταν σε ένα κτίριο µε δύο ορόφους και διέθετε τυπογραφείο,βιβλιοθήκη, χώρους µελέτης. Οι µαθητές της εθεωρούντο στελέχη του στρατούκαι λάµβαναν µισθό και ηµερήσια έξοδα σίτισης. Από το 1801, όταν έγινε διευ-θυντής ο Huseyin Rifki Tamani, άρχισε να παρέχεται συστηµατική εκπαίδευσηδυτικού τύπου. Από το 1806 η σχολή χωρίστηκε σε δύο υποκατευθύνσεις, τουΠυροβολικού και του Μηχανικού. Παράλληλα, προετοιµάστηκε νέο πρόγραµµασπουδών το οποίο συµπεριλάµβανε αρκετά γνωστικά πεδία. Το µεγάλο πρόβλη-µα της σχολής ήταν ό τρόπος προαγωγής που ακολουθούσε τα παλιότερα παρα-δοσιακά πρότυπα µε το κριτήριο της αρχαιότητας να παίζει σηµαντικό ρόλο. Μεαυτό τον τρόπο ήταν δύσκολο να προσδιορίσει κανείς πόσα χρόνια διαρκούσε ηφοίτηση στη σχολή.

Όσον αφορά το Αναλυτικό Πρόγραµµα, η σχολή αποτελούταν από τέσσεριςτάξεις.

Στην πρώτη τάξη οι µαθητές διδάσκονταν καλλιγραφία, ορθογραφία, αριθµη-τική, ζωγραφική, αραβικές σπουδές, γεωµετρία, λογιστική και γαλλικά. Στη δεύ-τερη τάξη παραδίδονταν µαθήµατα ‘αλγεβρας, τριγωνοµετρίας, στρατιωτικήςιστορίας,. Στην τρίτη τάξη υπήρχαν µαθήµατα αριθµητικής, γεωµετρίας, γεωγρα-φίας, αραβικών και γαλλικών. Τέλος στην τέταρτη και τελευταία τάξη στη διδα-σκαλία συµπεριλαµβάνονταν µαθήµατα κωνικών τοµών, διαφορικών εξισώσεων,µηχανικής, αστρονοµίας, µεταλλειολογίας, ολοκληρωµάτων, γεωτρήσεων.


βι

βλ

ιο

πα

ρο

υσ

ία

ση

Μια γρήγορη εξέταση των αντικειµένων διδασκαλίας επιβεβαιώνει αυτό πουστην εισαγωγική παράγραφο ειπώθηκε για µια πρωτοπόρα σχολή. Πέρα από τηνεισαγωγή γνωστικών πεδίων µε σκοπό τη δηµιουργία εγγράµµατων επιστηµόνων– αξιωµατικών µε απώτερο στόχο την παρεµπόδιση µεγαλύτερων ηττών από ταευρωπαϊκά στρατεύµατα, καθιερώθηκε η ιεράρχηση των µαθηµάτων ανά τάξη καιη λήψη σχετικού διπλώµατος αποφοίτησης.

Άξιοι µιας σύντοµης αναφοράς είναι δύο καθηγητές της σχολής που τη σηµάδε-ψαν µε την παρουσία τους διατελώντας διευθυντές της. Ο Huseyin Rifki Tamani απότην Κριµαία, έγινε γνωστός γιατί µε τις πολλές µεταφράσεις και ερµηνείες προσπά-θησε να µεταφέρει και να εκλαϊκεύσει την ευρωπαϊκή επιστήµη. Ο γιος του EminPasha υπήρξε και αυτός σηµαντική µορφή, αν όχι σηµαντικότερη από τον πατέρα τουστην καθιέρωση του µοντέρνου τύπου εκπαίδευσης. Το δεύτερο πρόσωπο που άφησετη σφραγίδα στη σχολή ήταν o Ishak Efendi ο οποίος έγινε διευθυντής το 1830. Ησυνεισφορά του δεν περιορίζεται µόνο στην επιτάχυνση του εκµοντερνισµού τουεκπαιδευτικού συστήµατος, αλλά αφορά και ένα σηµαντικό επιστηµονικό έργο.

Με την κατάργηση των ταγµάτων των Γενιτσάρων το 1826 οι µαθητές της σχο-λής αυξήθηκαν σε εκατό. Το 1847 η σχολή αναδιοργανώθηκε και ονοµάστηκεΑυτοκρατορική Πολυτεχνική Σχολή Μηχανικών και Πυροβολικού, και θεωρείτοπλέον πολύ υψηλού κύρους σχολή. Από το 1870 πέρασε υπό τη διοίκηση τηςΣτρατιωτικής Ακαδηµίας, ενώ από το 1900 και µετά έγινε επαγγελµατική σχολήσυνδεδεµένη µε την Ακαδηµία Πολέµου και µε απόφοιτους που προσλαµβάνο-νταν άµεσα στο στρατό.

Εκπαίδευση Πολιτικών Μηχανικών

Οι απόφοιτοι του τµήµατος Μηχανικού της στρατιωτικής σχολής απασχολούντανκαι σε πολιτικά έργα. Εποµένως κατά µια έννοια σε αρχικό στάδιο δεν υπήρχεάµεση ανάγκη για πολιτικούς µηχανικούς. Αυτό διήρκησε σε όλο σχεδόν τοπρώτο µισό του 19ου αιώνα. Οι ανάγκες που δηµιουργήθηκαν µε την πρόοδο τουδευτέρου µισού του αιώνα (χρήση ατµού, ηλεκτρισµού) µε τα επακόλουθά της(τηλέγραφος, εθνικές οδοί, δηµιουργία σιδηρόδροµου) άρχισε να αυξάνει τηνανάγκη για µηχανικούς.

Οι πρώτες σχολέςπου ιδρύθηκαν ήταν η σχολή τηλεγραφητών το 1860 και ησχολή βιοµηχανίας το 1868. Η δεύτερη συνδύαζε θεωρητική και πρακτική εξά-σκηση σε αντικείµενα όπως επεξεργασία σιδήρου, υποδηµατοποιεία, ραπτική,ξυλουργική, υφαντική, βιβλιοδεσία. Η διάρκεια σπουδών ήταν πέντε χρόνια.


βι

βλ

ιο

πα

ρο

υσ

ία

ση

Το 1874 άνοιξε η σχολή Πολιτικών Μηχανικών και το 1875 έγινε κοµµάτι τουνέου Πανεπιστηµίου του Γαλατασαράι. Η εκπαίδευση που δινόταν αφορούσε τιςεπικοινωνίες και τις µεταφορές σε µια χώρα µε ραγδαία αυξανόµενο τηλεγραφι-κό και οδικό δίκτυο. Η φοίτηση ήταν τετραετής και οι απόφοιτοι προσλαµβάνο-νταν στο Υπουργείο ∆ηµόσιας Τάξης. Αργότερα, το 1881, ιδρύθηκε και σχολήεργοδηγών µε χαµηλότερου επιπέδου εκπαίδευση αρκετοί απόφοιτοι της οποίαςπροσπάθησαν να ιδιωτεύσουν χωρίς αποτέλεσµα δείχνοντας την περιορισµένηανάγκη για ιδιωτικές υπηρεσίες µηχανικής.

Στις αρχές του 20ου αιώνα η σχολή Πολιτικών Μηχανικών έκοψε τουςδεσµούς της µε το στρατό και ονοµάστηκε Ανώτατη Σχολή Μηχανικών και από το1946 έγινε κοµµάτι του Πολυτεχνείου Κωνσταντινούπολης.

Ακαδηµία Πολέµου (Mekteb-i Harbiye)

Με την κατάργηση των ταγµάτων των Γενιτσάρων το 1826, ο σουλτάνος ΜahmudII ίδρυσε νέο στρατό. Από το 1833 άρχισαν οι προσπάθειες για ίδρυση ΣχολήςΠολέµου µε σκοπό την εκπαίδευση των αξιωµατικών σε νέες τεχνικές πολέµου.Μέχρι τότε στρατολογούνταν αξιωµατικοί από τη σχολή Μηχανικού. Η πρόοδοςτων πολεµικών τεχνικών µέσα από την πρόοδο της βιοµηχανίας, καθώς και οιπολλές εξειδικεύσεις που υπήρχαν πλέον, κατέστησαν αναγκαία τη δηµιουργίασχολής στα πρότυπα των ευρωπαϊκών «Ecole Militaires».

Τελικά η σχολή άνοιξε τις πύλες της µε πρώτο διευθυντή τον Namik Pasha δια-θέτοντας όχι µόνο αίθουσες µαθηµάτων αλλά και βιβλιοθήκες, λουτρά, νοσο-κοµείο, φαρµακείο, τυπογραφείο και εξοπλισµό µεταφερµένο εξολοκλήρου απότην Ευρώπη. Οι σπουδαστές χωρίζονταν σε οκτώ διαφορετικές τάξεις. Μόλιςδύο χρόνια µετά την έναρξη της λειτουργίας της επιχειρήθηκε - µε αφορµή την επί-σκεψη του Σουλτάνου - η πρώτη αναδιαµόρφωσή της. Το αναλυτικό πρόγραµµαξαναφτιάχθηκε από καθηγητές της σχολής Μηχανικού, ενώ µεγάλος αριθµόςδασκάλων και φοιτητών πήγαν σε σχολεία στη Βιέννη και το Παρίσι, για να προ-ετοιµαστούν ως επόµενοι δάσκαλοι της σχολής.

Στην ουσία η σχολή υπολειτούργησε µέχρι που διευθυντής της έγινε το 1839ο Emin Pasha. Από εκείνο το χρονικό σηµείο άρχισε να παρέχεται καλά οργανω-µένη εκπαίδευση. Καταρχήν η σχολή χωρίστηκε σε δύο κατηγορίες. Μια τετραε-τής ανώτερη η «Σχολή Στρατιωτικής Επιστήµης» και µια τριετής κατώτερη, η«Επιστηµονική Σχολή». Μεταξύ των µαθηµάτων που διδάσκονταν ήταν η άλγεβρακαι η γεωµετρία, ενώ στην ανώτερη βαθµίδα χρησιµοποιούνταν ως εγχειρίδιο τηΣύνοψη Μηχανικής του Huseyin Rifki Tamani. Παράλληλα το πρόγραµµα περι-


βι

βλ

ιο

πα

ρο

υσ

ία

ση

λάµβανε και πολλά γυµνάσια πρακτικής υλοποίησης όσων διδάσκονταν σταµαθήµατα. Όλα αυτά διδάσκονταν είτε από Οθωµανούς δασκάλους που είχανακολουθήσει κύκλο σπουδών στην Ευρώπη είτε από Ευρωπαίους.

Στη συνέχεια αναπτύχθηκαν και άλλα τµήµατα στη σχολή, η οποία διατήρησετο υψηλό της κύρος µέχρι την εγκαθίδρυση της ∆ηµοκρατίας (µε εξαίρεση ίσωςτην περίοδο του Α΄ Παγκόσµιου Πολέµου όταν την έπληξε η γενικότερη έλλειψηπειθαρχίας στην Αυτοκρατορία). Προστέθηκαν το 1849 τµήµα Κτηνιατρικής, το1864 τµήµα Γενικού Προσωπικού και δηµιουργήθηκε το 1875 Μέση ΣχολήΣτρατιωτικών. Έτσι η ιεράρχηση των βαθµίδων στην στρατιωτική εκπαίδευση πήρετη µορφή: α) Μέση σχολή, β) Ανώτερη σχολή, γ) Ακαδηµία Πολέµου και δ)Σχολή Γενικού Προσωπικού µε τις δύο τελευταίες σε ίση αξία.

Την περίοδο που διευθυντής ήταν ο Zeki Pasha (1882) η επιρροή τηςΓερµανίας στη Σχολή ήταν εµφανής. Ήταν η περίοδος που ο σουλτάνοςAbdulahamid II δίνοντας το τίτλο του Pasha στο Γερµανό Ταγµατάρχη Von derGoltz επιχείρησε να ανοίξει άλλες πέντε παρόµοιες σχολές στην επικράτεια.

ΠΕΡΙΟ∆ΟΣ ΤΩΝ TANZIMAT.

Το 1869 µε τις Εθνικές Ρυθµίσεις για την Εκπαίδευση, µπαίνουν τα νέα θεµέλιαγια την οργάνωση των δηµοτικών σχολείων. Πρόκειται για το πρώτο ντοκουµέντοπου σκιαγραφεί την επίσηµη κρατική πολιτική η οποία στόχευε στον εκµοντερνι-σµό της εκπαίδευσης. Αρχιτέκτονας των διαταγµάτων ήταν ο Sa’ dullah Pashaυπεύθυνος του γραφείου εκπαίδευσης που λειτουργούσε υπό την επίβλεψη τουΑνώτατου Συµβουλίου. Οι ρυθµίσεις που προβλέπονταν είχαν χωριστεί σε τέσ-σερις κατηγορίες:

Γενικού περιεχοµένου που αφορούσαν την ίδρυση ενός σχολείου ανά γειτο-νιά, την καθιέρωση τετραετούς εκπαίδευσης (αγόρια 6-10 έτη, κορίτσια 7-11έτη), τη δηµιουργία ξεχωριστών ανά φύλο σχολείων, αν αυτό ήταν δυνατόν

Τάξεις και εξετάσεις όπου καθοριζόταν το Αναλυτικό Πρόγραµµα σπουδώνµε ευθύνη του Υπουργείο Παιδείας και το πρόγραµµα των εξετάσεων προαγωγήςµε την παρουσία και κοινοτικών συµβούλων για την εξασφάλιση της διαφάνειας.

Εκπαιδευτικοί. Στα σχολεία θα µπορούσαν να διδάξουν µόνο Οθωµανοί καιαπόφοιτοι της Παιδαγωγικής Ακαδηµίας – ∆ιδασκαλείου.

Έσοδα. Αυτά θα προέρχονταν από έσοδα των βακουφιών, τοπικούς φόρους,κτήµατα που ενοικιάζονταν και κληρονοµιές, από δέρµατα ζώων που σφάζοντανκαι φιλανθρωπίες.


βι

βλ

ιο

πα

ρο

υσ

ία

ση

Ibtidai (δηµοτικά σχολεία)

Το 1870 ιδρύθηκαν νέα πρωτοβάθµια σχολεία στοιχειώδους εκπαίδευσης. Αυτήη προσπάθεια γενίκευε σε όλη την αυτοκρατορία την θέληση για καθιέρωσηοργανωµένης πρωτοβάθµιας εκπαίδευσης. Τα βιβλία διέφεραν σε µορφή καιπεριεχόµενο από αυτά που χρησιµοποιούνταν µέχρι τώρα. Εντάχθηκαν στο πρό-γραµµα περισσότερες πρακτικές ασκήσεις και πειράµατα.

Σηµαντικό σηµείο στην εκπαιδευτική ιστορία της Οθωµανικής Αυτοκρατορίαςυπήρξε η θεσµοθέτηση µε το πρώτο Σύνταγµα (1876) της υποχρεωτικής φοίτησηςκαι αποφοίτησης από την πρωτοβάθµια εκπαίδευση όλων των νέων της χώρας.

∆ευτεροβάθµια σχολεία (Rusdiye Mektepelri)

Κατά τη βασιλεία του Mahmud II έγινε προσπάθεια δηµιουργίας πέρα από τα πρω-τοβάθµια σχολεία και δευτεροβάθµιου επιπέδου εκπαίδευσης. Ο ρόλος τωνrusdiye ρυθµίστηκε από το Εκπαιδευτικό Συµβούλιο το 1846 όπου θεωρήθηκαν τοπροπαρασκευαστικό στάδιο του (ανύπαρκτου ακόµα) Πανεπιστηµίου. Ένα χρόνοµετά την θεωρητική ίδρυσή τους υπήρχαν τέσσερα σχολεία στηνΚωνσταντινούπολη και πέντε χρόνια αργότερα έγιναν δέκα. Μόλις αποφοίτησαν οιπρώτοι δάσκαλοι από την Ακαδηµία η κυβέρνηση επεδίωξε τη δηµιουργία παρτό-µοιων σχολείων στην επαρχία. Ο αριθµός του προσωπικού εξαρτιόταν από τον αντί-στοιχο των µαθητών. Συνήθως υπήρχαν ένα ή δύο δάσκαλοι, ένας επόπτης και έναςεπιστάτης. Οι απόφοιτοι του rusdiye γίνονταν δεκτοί κατόπιν εξετάσεων στα idadis.

Το πρόγραµµα σπουδών τετραετούς διάρκειας περιλάµβανε θρησκευτικά,οθωµανική γραµµατική, καλλιγραφία, αριθµητική, έκθεση, αραβική και περσικήγραµµατική, λογιστική, παγκόσµια και οθωµανική ιστορία, γεωµετρία, ενώ στοτέταρτο έτος γινόταν διδασκαλία γλωσσών του ισλαµικού κόσµου παράλληλα µετην διδασκαλία γαλλικών. Το 1876 υπήρχαν 423 τέτοια σχολεία και αναφέρο-νται ότι στην Πόλη λειτουργούσαν εννέα µόνο για κορίτσια. Κατά τη περίοδο τουΡώσο-τουρκικού πολέµου η λειτουργία τους επηρεάστηκε από τις επιτάξεις των κτι-ρίων που χρησιµοποιήθηκαν για τη φιλοξενία προσφύγων ή στρατευµάτων.

Όταν επανήλθε η σταθερότητα, το γραφείο των δευτεροβάθµιων σχολείωναναδιοργανώθηκε υπό την αιγίδα του Υπουργείου Παιδείας µε διευθυντή ένανονοµαστό παιδαγωγό της εποχής, τον Selim Sabit Efendi. Η αναδιοργάνωση αυτήέφερε ταχύτατη αύξηση του αριθµού των rusdiye και του αριθµού των µαθητών.Κατά την περίοδο αυτή επιχειρήθηκαν µια σειρά από αλλαγές σε εκπαιδευτικάζητήµατα [νέο αναλυτικό πρόγραµµα, ένωση µε τα idadis (γυµνάσια) όπου ο αριθ-


βι

βλ

ιο

πα

ρο

υσ

ία

ση

µός των µαθητών δεν ήταν αρκετός, µείωση φοίτησης σε δύο και αύξησης αργό-τερα σε τρία χρόνια.

Darulmaarif

Ένας νέος τύπος εκπαιδευτικού ιδρύµατος εµφανίστηκε την περίοδο των µεταρ-ρυθµίσεων. Με πιο προηγµένο αναλυτικό πρόγραµµα όπου διδάσκονταν αντικεί-µενα που δεν υπήρχαν στα rusdiye πως γεωµετρία, φιλοσοφία, αστρονοµία, γεω-γραφία, σκόπευε στην προετοιµασία καλά προικισµένων δηµοσίων υπαλλήλων. Ηεπίσηµη έναρξη της λειτουργίας του έγινε το 1850 µε την ονοµασία «ΑνώτεροΣχολείο» ή «Σχολείο της Μητέρας του Σουλτάνου» και από τους πρώτους µαθη-τές ήταν τα παιδιά του Abdulhamecid (Murad και Fatma). Αργότερα ονοµάστηκεDarulmaarif, δηλαδή «Σχολείο της Γνώσης». Η εισαγωγή σε αυτό γινόταν µε εξε-τάσεις και υπήρχαν ειδικά διατάγµατα που καθόριζαν τη λειτουργία του (µισθοίδασκάλων, βοηθητικού προσωπικού, έξοδα λειτουργίας). Υπολογίζεται ότι οιµαθητές του ήταν αρχικά 250 και αργότερα µειώθηκαν σε 180. Αργότερα το1872 χάνοντας µεγάλο µέρος της δύναµής του, κάτι που οφείλεται στην υπερί-σχυση µέσα στους κόλπους του των συντηρητικών παραδοσιακών στοιχείωνπαρά τη µεγάλη προσπάθεια εκµοντερνισµού, αντικαταστάθηκε από τα Idadis(high school).

Lycée de Galatasaray

Αν και τα rusdiye θεωρούνταν το προπαρασκευαστικό στάδιο του πανεπιστηµίου γρή-γορα έγινε κατανοητό πως δεν µπορούσαν να ανταποκριθούν σε αυτό το ρόλο. Ηανάγκη για την ύπαρξη σχολών ανώτατου επιπέδου πλέον ήταν επιτακτική προκειµένουη χώρα να ακολουθήσει τις εξελίξεις και δείγµα αυτής της ανάγκης ήταν η προσπά-θειες για την ίδρυση προπαρασκευαστικών ιδρυµάτων για την ανώτατη εκπαίδευση.

Με το διάταγµα αναµόρφωσης (Tanzimat Fermani) του 1856 γινόταν αναφο-ρά σε παροχή ίσων ευκαιριών στην εκπαίδευση σε Μουσουλµάνους και µη.Λόγω των εµποδίων που µπορούσε να δηµιουργήσει η συνύπαρξηΜουσουλµάνων και µη κάτω από την ίδια σχολική στέγη, αποφασίστηκε ότι αυτόθα µπορούσε να γίνει µόνο για την ανώτερη βαθµίδα.

Το 1868 ο Γάλλος πρέσβης στην Πόλη M. Bourée έθεσε το θέµα δηµιουρ-γίας σχολείου στο επίπεδο των ευρωπαϊκών Lycée στον πρωθυπουργό Ali Pashaκαι τον Υπουργό των Εξωτερικών Fuad Pasha. Με την υποστήριξη της Γαλλίας οDr Alferd Levistal ήρθε στην Πόλη τον Απρίλιο του 1868 και µέσα σε πολύ µικρό


βι

βλ

ιο

πα

ρο

υσ

ία

ση

διάστηµα βρέθηκε το κατάλληλο κτίριο και άρχισαν οι εγγραφές, που οδήγησανστα επίσηµα εγκαίνια του το Σεπτέµβρη του ίδιου έτους.

Το ίδρυµα είχε δύο διευθυντές έναν Τούρκο και ένα Γάλλο και αποτελούταναπό δέκα επίπεδα τάξεων (5 προπαρασκευαστικές και 5 ανώτερες). Κατά τοπρώτο στάδιο της λειτουργίας του δέχθηκε πολύ µεγάλη κριτική, κάτι που οδή-γησε την κυβέρνηση να βεβαιώνει συνεχώς ότι θα προσαρµοσθεί στην εκπαι-δευτική της πολιτική. Παράλληλα η φοίτηση µειώθηκε στα εννέα χρόνια (3 τάξειςπροπαρασκευαστικές, 3 τάξεις β/ βάθµιες και 3 ανώτερου επιπέδου). Το 1873άλλαξε θέση σε κτίριο στο πάρκο Guilhane µε διευθυντή το Sava Pasha. Λόγωτης αύξησης του αριθµού των µη Μουσουλµάνων ανέστειλε τη λειτουργία του. Το1878 ξανάνοιξε και πρόσφερε εκπαίδευση σε δύο υποκατευθύνσεις. Στις ανθρω-πιστικές σπουδές προσφέρονταν µαθήµατα γλώσσας, ιστορίας, γεωγραφίας,φιλοσοφίας, ενώ στις θετικές επιστήµες µαθήµατα φυσικής, χηµείας, γεωµετρίαςκαι µαθηµατικών. Μετά την εγκαθίδρυση της ∆ηµοκρατίας το σχολείο ονοµά-στηκε Lycée de Galatasaray και συνεχίζει την λειτουργία του µέχρι σήµερα.

Παιδαγωγική Ακαδηµία (Darulmuallimin)

Η ανάγκη για την εκπαίδευση των δασκάλων απασχολούσε το κράτος πριν απότην περίοδο των Tanzimat. Με την ίδρυση του Υπουργείου Παιδείας το 1846 οπροβληµατισµός εντάθηκε ακόµα περισσότερο. Τελικά το 1848 άνοιξε το πρώτοίδρυµα που θα παρείχε εκπαίδευση εκπαιδευτικών έξω από τα παραδοσιακάδεδοµένα των medreses. Αρχικά ο στόχος ήταν η προετοιµασία δασκάλων για ταrusdiye ως δείγµα της προτεραιότητας της δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης.

Οι πρώτοι απόφοιτοι της σχολής βγήκαν το 1855 και παρά την αναγνώρισητου ρόλου του δασκάλου δεν άνοιξαν άλλες Ακαδηµίες µέχρι το 1868. Μετά το1862 και τη λειτουργία της στοιχειώδους εκπαίδευσης ιδρύθηκε σχολή γιαδασκάλους αυτών των σχολείων. Με τις αναµορφώσεις του 1869 ιδρύθηκε ηΜεγάλη Παιδαγωγική Ακαδηµία που προετοίµαζε δασκάλους και για τις τρειςβαθµίδες της δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης. H σχολή για τους δασκάλους τηςπρωτοβάθµιας δεν ήταν κοµµάτι της, αλλά συνδεόταν µε αυτή. Πέντε χρόνια µετά(1874) οι σχολές ενώθηκαν και η φοίτηση για την πρωτοβάθµια ήταν διετής καιγια τη δευτεροβάθµια τριετής. Μέχρι το 1891 το κοµµάτι που αφορούσε το ανώ-τερο επίπεδο των δευτεροβάθµιων σχολείων θεωρήθηκε ανεπαρκές και για αυτόλειτουργούσαν τµήµατα µόνο για πρωτοβάθµια και κατώτερη δευτεροβάθµιαεκπαίδευση. Με την αύξηση των Idadis δηµιουργήθηκε για αυτά τµήµα στην


βι

βλ

ιο

πα

ρο

υσ

ία

ση

Ακαδηµία µε δύο υποκατευθύνσεις (ανθρωπιστικές σπουδές, θετικές επιστήµες).Μέχρι τις µεταρρυθµίσεις του 1891 ο συνολικός αριθµός των µαθητών ήταν 140.

Βασικά χαρακτηριστικά της προσπάθειας για παροχή εκπαίδευσης σε υποψή-φιους εκπαιδευτικούς, ήταν η υποχρέωση του κάθε δασκάλου πριν διοριστεί σεσχολείο να περάσει από ένα στάδιο ειδίκευσης µε την παρουσία του σε ρόλοβοηθού δασκάλου, η λήψη µηνιαίας αποζηµίωσης από κάθε µαθητή η οποία επι-στρεφόταν αν ο ίδιος δεν δούλευε σα δάσκαλος. Επιπροσθέτως αξιοσηµείωτηείναι η προσπάθεια δηµιουργίας Ακαδηµιών σε επαρχιακές περιοχές όπως τοΚοσσυφοπέδιο, το Ικόνιο, τη Θεσσαλονίκη, τη Μοσούλη, τη Βαν, την Προύσακλπ. Παρότι οι νέες αυτές σχολές δεν είχαν τα επιθυµητά αποτελέσµατα, γιατί οιµαθητές στις περιοχές αυτές δεν είχαν τα απαραίτητα γνωστικά προσόντα για ναανταποκριθούν στις απαιτήσεις, εν τούτοις οι Οθωµανοί συνέχισαν να δηµιουρ-γούν και άλλες τέτοιες σχολές σε µια προσπάθεια ίσως να ελέγξουν τους πλη-θυσµούς µέσω της εκπαίδευσης, ειδικά σε περιοχές όπου υπήρχαν µεγάλες µηµουσουλµανικές µειονότητες.

Γυναικεία Παιδαγωγική Ακαδηµία (Darulmuallimat)

To 1858 δηµιουργήθηκε το πρώτο δευτεροβάθµιο σχολείο θηλέων, όποτε δηµι-ουργήθηκε η ανάγκη για εκπαίδευση δασκάλων για αυτά τα σχολεία.

Η πρώτη γυναικεία Ακαδηµία δηµιουργήθηκε το 1870 στην Αγία Σοφία καιείχε 45 µαθήτριες. Το προσωπικό της ήταν ο διευθυντής, τρεις άντρες καθηγητές,και τρεις γυναίκες από τις οποίες οι δύο (καλλιτεχνικών, ραπτικής) ήταν αλλοδα-πές. Τα πρώτα 25 χρόνια λειτουργίας της ήταν πραγµατικά χαοτικά. Συνεχείςαλλαγές σε διοίκηση, προσωπικό, προγράµµατα σε µια προσπάθεια να βρεθείµια ταυτότητα. Τελικά µετά το 1895 και µε τις προσπάθειες του διευθυντή τηςMehmet Hukusi Efendi η σχολή µπόρεσε να σταθεροποιήσει µια πορεία. Σταπρώτα 39 χρόνια λειτουργίας της αποφοίτησαν 737 δασκάλες. Σήµερα συνεχί-ζει τη λειτουργίας της σαν Capa Anatolian Lycée for Teachers.

Ανώτατη εκπαίδευση

Πανεπιστήµιο (Darulfunun)

H επαφή µε τις δυτικές επιστήµες ήταν ο βασικός παράγοντας της ίδρυσης ανώ-τατων ιδρυµάτων µετά τα µέσα του 19ου αιώνα. Η αρχική ιδέα ήταν ένα ίδρυµαπου θα διδάσκονταν όλα τα αντικείµενα και ο βασικός στόχος θα ήταν η προε-


βι

βλ

ιο

πα

ρο

υσ

ία

ση

τοιµασία των δηµοσίων υπαλλήλων, µαζί µε τη δυνατότητα να αποκτούν ολοκλη-ρωµένες σπουδές αυτοί που το επιθυµούσαν. Το Νοέµβριο του 1846 η κυβέρνη-ση ήρθε σε συµφωνία µε το αρχιτέκτονα Gaspare T. Fossati για την κατασκευήενός νέου κτιρίου στην Κωνσταντινούπολή. Παρότι το κτίσιµο ξεκίνησε αµέσως,η ολοκλήρωση του άργησε για πολλά χρόνια.

Αρκετά χρόνια αργότερα, το 1863 ο Πρωθυπουργός Fuad Pasha αποφάσισετην παράδοση µαθηµάτων και ανοικτών διαλέξεων σε όσες αίθουσες ήταν ολο-κληρωµένες χωρίς την αναµονή για την ολοκλήρωση όλου του κτιρίου. Οι δια-λέξεις εγκαινιάστηκαν το Γενάρη του 1863 µε θέµατα από τη φυσική και χηµεία.Λόγω της µεγάλης προσέλευσης που υπήρξε ακολούθησε µεγάλος αριθµόςµαθηµάτων όχι µόνο στα δύο προαναφερόµενα πεδία αλλά και στη γεωγραφία,τις φυσικές επιστήµες γενικότερα, την ιστορία. Όταν µετά από 19 χρόνια ολο-κληρώθηκε το κτίριο, δόθηκε στο Υπουργείο Οικονοµικών για τις δικές του ανά-γκες και αποφασίστηκε το χτίσιµο µικρότερου κτιρίου για το Πανεπιστήµιο.

Οθωµανικό Πανεπιστήµιο (Darulfunun-i Osmani)

Η ολοκλήρωση της κατασκευής του δεύτερου κτιρίου του Πανεπιστηµίου συνέ-πεσε µε την µεταρρύθµιση στην του 1869 στην εκπαίδευση. Τα 51 άρθρα που τηναφορούσαν ήταν σαφέστατα επηρεασµένα από τις προηγηθείσες σαρωτικέςαλλαγές στη Γαλλία.

Σύµφωνα µε τις ρυθµίσεις το ίδρυµα χωριζόταν σε τρεις διαφορετικές έδρες.Α) φιλοσοφίας και λογοτεχνίας Β) φυσικών επιστηµών και Γ) νοµικής. Η φοίτησησε αυτό θα ήταν τετραετής µε το τέταρτο έτος αφιερωµένο στην εκπόνηση τηςδιπλωµατικής εργασίας.. ∆εκτοί θα γίνονταν φοιτητές πάνω από 16 ετών και από-φοιτοι του idadis. Η κάθε έδρα θα είχε ξεχωριστά αναλυτικά προγράµµατα. Στηνέδρα της φιλοσοφίας – λογοτεχνίας θα διδάσκονταν αραβικά, περσικά, ελληνι-κά, γαλλικά, λατινικά. Στην έδρα της νοµικής πέρα από το ισλαµικό νόµο και τοισλαµικό δίκαιο θα διδάσκονταν ακόµα ο γαλλικός πολιτικός κώδικας, το ρωµαϊ-κό δίκαιο και το διεθνές δίκαιο. Πολύ µεγάλο µέρος της διδασκαλίας θα στηρι-ζόταν σε µεταφράσεις που γίνονταν από τις διάφορες ευρωπαϊκές γλώσσες,ευθύνη που αναλάµβανε η Επιτροπή Μεταφράσεων και η οποία θα ακολουθού-σε τις οδηγίες του Συµβουλίου Γνώσης, που θα είχε την ευθύνη προετοιµασίαςτων βιβλίων.

Η επίσηµη έναρξη της λειτουργίας του πανεπιστηµίου έγινε το Φεβρουάριοτου 1870 µε 450 φοιτητές και πρώτο διευθυντή τον Tashin Pasha. Ο Tashin Pashaσε αντίθεση µε τις προαναφερόµενες προβλέψεις αναδόµησε το αναλυτικό πρό-


βι

βλ

ιο

πα

ρο

υσ

ία

ση

γραµµα. και ενοποίησε τις τρεις έδρες µε µερικά κοινά µαθήµατα. Στο τέλος τηςχρονιάς οι φοιτητές έδιναν εξετάσεις και έπαιρναν τη βεβαίωση για την επιτυχίατους. Εξαιτίας του Ραµαζανιού τον Οκτώβρη του 1870 τα µαθήµατα ακυρώθηκανκαι ο διευθυντής διοργάνωσε διαλέξεις σε θέµατα βιοµηχανίας, τεχνών, λογοτε-χνίας και τέχνης. Οι τελευταίες δόθηκαν από τον Cemalledin Afgani που µε ταλεγόµενα του και το συσχετισµό τεχνών και διδασκαλίας του Προφήτη, δηµι-ούργησε αρνητικές αντιδράσεις και αυτό είχε σα συνέπεια την κατάργηση τωνδιαλέξεων και την αποµάκρυνση του διευθυντή του ιδρύµατος. Λόγω των ρήξεωντων ιθυνόντων του Πανεπιστηµίου µε τους Ισλαµιστές το ίδρυµα ανέστειλε τη λει-τουργία του το έτος 1872-1873 και δεν γνωρίζουµε αν έβγαλε αποφοίτους ήόχι.

Αυτοκρατορικό Πανεπιστήµιο Galatasaray (Darulfunun-i Sultani)

Οι προσπάθειες για νέο πανεπιστηµιακό ίδρυµα ήταν άµεσες της προηγούµενηςαποτυχίας. Το εγχείρηµα επικεντρώθηκε γύρω από το ήδη υπάρχον sultanis(β/βάθµιο σχολείο) που υπήρχε στο Galatasaray µε τη λογική ότι ήταν απαραί-τητο να προστεθεί σε αυτό ένα ακόµα παρακλάδι ανώτερης εκπαίδευσης. Το νεοϊ-δρυθέν ίδρυµα είχε τρία παρακλάδια. Τη Νοµική σχολή, τη σχολήΑνθρωπιστικών Σπουδών και τη σχολή των Επιστηµών. Γενικά η λειτουργία του δενείχε γίνει πολύ γνωστή εξαιτίας κυρίως της κατάληξης που είχε το προηγούµενοεγχείρηµα του Αυτοκρατορικού Πανεπιστηµίου.

Μετά από τετραετή φοίτηση οι σπουδαστές προετοίµαζαν τη διπλωµατικήτους διατριβή και αν αυτή ήταν επιτυχηµένη έπαιρναν τον τίτλο του «Dr» και οιαπόφοιτοι της Νοµικής προσλαµβάνονταν στο Υπουργείο ∆ικαιοσύνης και οιαπόφοιτοι της Μηχανικής / Επιστηµών στο Υπουργείο ∆ηµοσίων έργων. Οι τελει-όφοιτοι της τρίτης σχολής (Ανθρωπιστικών Σπουδών) διορίζονταν καθηγητέςφιλολογίας και λογοτεχνίας. Όσοι δεν ολοκλήρωναν τη διατριβή τους εργάζο-νταν ως δικαστές, µηχανικοί και δάσκαλοι. Με µια πολύ γρήγορη µατιά βλέπου-µε πως το καινούργιο Πανεπιστήµιο είχε προσαρµόσει απόλυτα τις κατευθύνσειςτων σπουδών στις ανάγκες του κράτους και ετοίµαζε επαγγελµατίες για συγκε-κριµένες θέσεις, όπου υπήρχε ζήτηση.

Οι πόροι για τη λειτουργία του Πανεπιστηµίου στηρίζονταν στα εισοδήµατατων βακουφιών και σε κρατική βοήθεια. Αρχικά τα έσοδα κάλυπταν τα έξοδα. Μετην πάροδο του χρόνου όµως το ίδρυµα είχε απόλυτη εξάρτηση από το κράτος.Αυτό έγινε κυρίως από τη στιγµή που οι περισσότεροι µη Μουσουλµάνοι φοιτη-τές ήταν οικότροφοι κάτι που σήµαινε ακόµα µεγαλύτερα έξοδα.


βι

βλ

ιο

πα

ρο

υσ

ία

ση

Η άνοδος του επιπέδου της δευτεροβάθµιας (ανώτερης και κατώτερης) εκπαί-δευσης και οι ανάγκες της Αυτοκρατορίας για πολύ καλά καταρτισµένους επαγ-γελµατίες σε διάφορες ειδικότητες γέννησαν την ανάγκη στο τέλος του 19ουαιώνα της δηµιουργίας ενός ιδρύµατος µε πολύ περισσότερες έδρες. Κάτι τέτοιοθα γινόταν πράξη τον 20ο αιώνα.

Αυτοκρατορικό Πανεπιστήµιο (Darulfunun-i Sahane)

Στα 25α γενέθλια του Abdulhamid ΙΙ στην εξουσία, οι υποδείξεις των αξιωµατού-χων προς αυτόν πήραν σάρκα και οστά µε την ίδρυση στις 31/8/1900 του νέουΠανεπιστηµίου, αρχικά µε τρεις έδρες (Τέχνες και Φιλοσοφία, Μαθηµατικά καιΦυσικές Επιστήµες, Θεολογία) και αργότερα µε πέντε (Νοµική και Ιατρική).Αρχικά το πρόγραµµα σπουδών ήταν τετραετές για τη Θεολογική σχολή (δείγµαπως το παραδοσιακό κατεστηµένο επηρέαζε ακόµα τις εξελίξεις) και τριετές γιατις υπόλοιπες.

Το ξεκίνηµα δεν µπορεί να χαρακτηριστεί ιδανικό λόγω ανεπαρκούς (από τηνάποψη του αριθµού και της κατάρτισης) προσωπικού, χαµηλού επιπέδου φοιτη-τών και µη κατάλληλων διδακτικών εγχειριδίων. Παράλληλα, την κατάστασηδυσχέραινε ο µικρός αριθµός των φοιτητών σε σχέση µε το µεγάλο αριθµό τάξε-ων και εφαρµογών. Οι συνταρακτικές εξελίξεις που βίωσε η οθωµανική κοινωνίαµετά την επανάσταση των Νεότουρκων σηµάδεψαν την πορεία τουΠανεπιστηµίου και του έδωσαν το 1933 την τελική του ταυτότητα ως«Πανεπιστήµιο της Κωνσταντινούπολης». Μερικές από τις αλλαγές ήταν η σύν-δεσή του µε τη Φαρµακευτική και Κτηνιατρική σχολή και την Ιατρική Σχολή της∆αµασκού, η ίδρυση εργαστηρίων που θα υποστήριζαν την έρευνα, η κατάργησητου τµήµατος Θεολογίας, η δηµιουργία τµήµατος για γυναίκες, η απόκτηση το1919 επιστηµονικής αυτονοµίας, η ίδρυση Πανεπιστηµιακού συµβουλίου (κάτιανάλογο της Συγκλήτου) και η καθιέρωση των εξαµήνων.


βι

βλ

ιο

πα

ρο

υσ

ία

ση

Kritiki, issue 3

Documents

Transcript of Kritiki, issue 3