√ §Ô˘› ∞ÏÙÔ˘Û¤Ú Î·È Ë ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁÈ΋·ÓÙÈÓÔÌ›· ÙÔ˘ ª·ÚÍÈÛÌÔ‡

°ÈÒÚÁÔ˜ ºÔ˘ÚÙÔ‡Ó˘¶·È‰·ÁˆÁÈÎfi ∆Ì‹Ì· ¢ËÌÔÙÈ΋˜ ∂η›‰Â˘Û˘, ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏÂÈÔ ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ £ÂÛÛ·ÏÔӛ΢

√ƒ£√§√°π∫√∆∏∆∞ ∫∞π ∞¡∆π∫∂πª∂¡π∫√∆∏∆∞ ∂¡∞¡∆π√¡ ∞™Àªª∂∆ƒ√∆∏∆∞™;

∂¿Ó ı· ı¤Ï·Ì ӷ ÂÚÈÁÚ¿„Ô˘Ì –ÂÍ·ÈÚÂÙÈο Û¯ËÌ·ÙÈο– ÙÔ ÙÚ¤¯ÔÓ ÙÔ›ÔÛÙË ıˆڛ· Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘, ı· ϤÁ·Ì fiÙÈ ·˘Ùfi ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÙ·È ÂÓ ÔÏÏÔ›˜ ·fiÙËÓ ·ÓÙ›ıÂÛË ÌÂٷ͇ ‰‡Ô ÁÂÓÈÎÒÓ Ù¿ÛˆÓ, Ô˘ ÌÔÈ¿˙Ô˘Ó ·‰‡Ó·ÙÔÓ Ó· Û˘ÓÙÂ-ıÔ‡Ó: ÌÈ·˜ Ô˘ ÂÈ̤ÓÂÈ ÛÙËÓ Î·ıÔÏÈ΋ ÂÁ΢ÚfiÙËÙ· Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ Î·È ÌÈ·˜ ¿ÏÏË˜Ô˘ ‰›ÓÂÈ ¤ÌÊ·ÛË ÛÙÔÓ ÈÛÙÔÚÈÎfi, ÎÔÈÓˆÓÈÎfi Î·È ÔÏÈÙÈÛÌÈÎfi ηıÔÚÈÛÌfi Ù˘ ÂÈ-ÛÙËÌÔÓÈ΋˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ·˜ (™ÎÔÚ‰Ô‡Ï˘ 2001). ™ÙË ‚¿ÛË ·˘Ù‹˜ Ù˘ ·ÓÙ›ıÂ-Û˘, Ê·›ÓÂÙ·È ·‰‡Ó·ÙÔ Ó· Û˘Ó‰˘¿ÛÔ˘Ì Û ÌÈ· ÂÓÈ·›· Î·È Û˘ÓÂÎÙÈ΋ ÂÈÛÙËÌÔÏÔ-Á›·, ¯ˆÚ›˜ ·ÌÔÈ‚·›Â˜ ÂÎÙÒÛÂȘ, ‰‡Ô ‚·ÛÈΤ˜ fiÛÔ Î·È ·Ó·fi‰Ú·ÛÙ˜ ‰È·ÈÛı‹-ÛÂȘ Ì·˜ ÁÈ· ÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË: ·Ê’ ÂÓfi˜, ·˘Ù‹Ó Ô˘, Ì ÙÔÓ ¤Ó·Ó ‹ ÙÔÓ ¿ÏÏÔ ÙÚfiÔ,·ÓÙÈÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È ÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË Ì fiÚÔ˘˜ ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈ΋˜ Î·È ÔÚıÔÏÔÁÈ΋˜ ÁÓÒÛ˘ηÈ, ·Ê’ ÂÙ¤ÚÔ˘, ÂΛÓË Ô˘ ÙËÓ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙ÂÈ, Ì ÙÔÓ ¤Ó·Ó ‹ ÙÔÓ ¿ÏÏÔ ÙÚfiÔ, ˆ˜ÎÔÈÓˆÓÈ΋ Ú·ÎÙÈ΋, ηıÔÚÈ˙fiÌÂÓË ·fi ÙÔ Û˘Ó·Ê¤˜ ÈÛÙÔÚÈÎfi Î·È ÎÔÈÓˆÓÈÎfiÏ·›ÛÈÔ.

∞ÎÔÏÔ˘ıÒÓÙ·˜ ÙËÓ ‰ÈÂıÓÒ˜ ηıÈÂڈ̤ÓË Ï¤ÔÓ Îˆ‰ÈÎÔÔ›ËÛË, ÌÔÚÔ‡ÌÂÓ· ÌÈÏ‹ÛÔ˘Ì ÁÈ· ÙËÓ ·ÓÙ›ıÂÛË ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙ· ıˆÚËÙÈο, ÂÚ¢ÓËÙÈο Î·È ·Î·‰Ë-Ì·˚ο ÚÔÁÚ¿ÌÌ·Ù· Ù˘ πÛÙÔÚ›·˜ Î·È ºÈÏÔÛÔÊ›·˜ Ù˘ ∂ÈÛÙ‹Ì˘ (History andPhilosophy of Science: H.P.S.), ·fi ÙË ÌÈ· ÌÂÚÈ¿, Î·È ÙˆÓ ™Ô˘‰ÒÓ ∂ÈÛÙ‹ÌË˜Î·È ∆¯ÓÔÏÔÁ›·˜ (Science and Technology Studies: S.T.S.), ·fi ÙËÓ ¿ÏÏË. √ȉ‡Ô ·˘Ù¤˜ Û˘Ì‚·ÙÈΤ˜ ÔÓÔ̷ۛ˜ ¤¯Ô˘Ó ÎÔÈÓ‹ ÌfiÓÔ ÙËÓ Ï¤ÍË “ÂÈÛÙ‹ÌË”Ø ı·ÈÛ¯˘ÚÈÛıÒ ˆÛÙfiÛÔ fiÙÈ Ë Ï¤ÔÓ ÛËÌ·›ÓÔ˘Û· ‰È·ÊÔÚ¿ ÙÔ˘˜ ¤ÁÎÂÈÙ·È ÛÙË Ï¤ÍË“ÊÈÏÔÛÔÊ›·”, ÛÙËÓ ·ÚÔ˘Û›· Ù˘ ÛÙËÓ ÚÒÙË Î·È ÛÙËÓ ·Ô˘Û›· Ù˘ ·fi Ùˉ‡ÙÂÚË, fiÔ˘ Î·È Û˘Ì˘ÎÓÒÓÂÙ·È Ë ·ÓÙ›ıÂÛË ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙȘ ÂÓ ÏfiÁˆ ‰‡Ô Ù¿ÛÂȘ:ı· ¤ÏÂÁ·, Ì ‰˘Ô ÏfiÁÈ·, fiÙÈ Ë ÊÈÏÔÛÔÊ›· οÓÂÈ ÙË ‰È·ÊÔÚ¿. Œ¯ÔÓÙ·˜ ›ÁÓˆÛË

∫ƒπ∆π∫∏ ∂¶π™∆∏ª∏ & ∂∫¶∞π¢∂À™∏: 1/05

fiÙÈ ÁÂÓÈ·ˆ Î·È ·ÏÔÔÈÒ, ·˜ ÚÔÛ·ı‹Ûˆ Ó· ·Ó·Ù‡Íˆ Û˘ÓÔÙÈο ·˘Ù‹ ÙˉȷÊÔÚ¿.

∞fi ÙË ÌÈ· ÏÂ˘Ú¿, ÏÔÈfiÓ, ÔÈ ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÛÙÈΤ˜ Î·È ÔÚıÔÏÔÁÈÛÙÈΤ˜ ÚÔÛÂÁÁ›-ÛÂȘ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘, ÂÂȉ‹ ·ÎÚÈ‚Ò˜ Û˘Û¯ÂÙ›˙Ô˘Ó Ô˘ÛȈ‰Ò˜ ÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË Ì ÙȘ·Í›Â˜ Ù˘ ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙËÙ·˜ Î·È Ù˘ ÔÚıÔÏÔÁÈÎfiÙËÙ·˜, ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ·ÔÔÈË-ıÔ‡Ó ÙËÓ ÂÎÏÂÎÙÈ΋ ÙÔ˘˜ Û˘ÁÁ¤ÓÂÈ· Ì ÙË ÊÈÏÔÛÔÊ›·, ‰ËÏ·‰‹ Ì ¤Ó· Á¤ÓÔ˜ ıˆ-ÚËÙÈÎÔ‡ ÏfiÁÔ˘ fiÔ˘ –ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ÛÙȘ ϤÔÓ ·Ú·‰ÔÛȷΤ˜ ÂΉԯ¤˜ ÙÔ˘– Ë ÂÚÈ-ÁÚ·ÊÈ΋ ‹ ÁÓˆÛȷ΋ ‰È¿ÛÙ·ÛË ‰È·Ï¤ÎÂÙ·È ·ÍÂ‰È¿Ï˘Ù· Ì ÙËÓ Î·ÓÔÓÈÛÙÈ΋ ‹ ‰ÂÔ-ÓÙÈ΋ (Montag 2003). ∏ ÊÈÏÔÛÔÊ›· ‹ ÔÈ ÊÈÏÔÛÔʛ˜ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘, ÂÓÒ Ï¤ÓÂ,Î·È Ï¤ÁÔÓÙ·˜, ÙÈ Â›Ó·È Ë ÂÈÛÙ‹ÌË, ϤÓ ›Û˘ Î·È ÙÈ Ú¤ÂÈ Ó· Â›Ó·È Ë ÂÈÛÙ‹ÌË–‹, Ú¿ÁÌ· Ô˘ Â›Ó·È ÙÔ ›‰ÈÔ, ÔÈ· Û˘ÛÙ‹Ì·Ù· ȉÂÒÓ ‹ ÂÔÈı‹ÛˆÓ, ÔÈ· ıˆÚË-ÙÈο ‹ ÁÓˆÛȷο ÂÁ¯ÂÈÚ‹Ì·Ù·, ÌÔÚÔ‡Ó, ÔÊ›ÏÔ˘Ó Î·È ·Í›˙Ô˘Ó Ó· ϤÁÔÓÙ·È ÂÈ-Ûً̘. √È ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÛÙÈΤ˜ Î·È ÔÚıÔÏÔÁÈÛÙÈΤ˜ ÊÈÏÔÛÔʛ˜ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ ÚÔ-¸Ôı¤ÙÔ˘Ó ¤ÙÛÈ fiÙÈ Ô fiÚÔ˜ “ÂÈÛÙ‹ÌË” ·ÓÙÈÛÙÔȯ› Û ÌÈ· ¤ÓÓÔÈ·, Ì ÚÔÛ‰ÈÔÚ›ÛÈ-ÌÔ ÂÚȯfiÌÂÓÔ ‹ ÓfiËÌ·, ÛÙÔ ÔÔ›Ô ˘ÂÈÛ¤Ú¯ÔÓÙ·È Ô˘ÛȈ‰Ò˜ Ë ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙËÙ·Î·È Ë ÔÚıÔÏÔÁÈÎfiÙËÙ·. ∂ÈϤÔÓ, ·˘Ù‹ Ë ¤ÓÓÔÈ· ‹ Ë Ô˘Û›· Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ Â›Ó·È Ù¤-ÙÔÈ· ÒÛÙ ӷ ÌÂÙ·ÊÚ¿˙ÂÙ·È Û ÎÚÈÙ‹ÚÈ· ‰È¿ÎÚÈÛ˘ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi ηÈÙÔ ÌË-ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi, ·Ó¿ÌÂÛ· Û fi,ÙÈ Â›Ó·È Î·È Û fi,ÙÈ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÂÈÛÙ‹ÌË, ·Ó¿ÌÂ-Û· ÛÙȘ ·˘ıÂÓÙÈΤ˜ ÂÈÛً̘ Î·È ÙȘ „¢‰Ô-ÂÈÛً̘: Ë ¤ÓÓÔÈ· ·˘Ù‹ (·fi ÎÔÈÓԇ̠ٷ Û˘Ó·Ê‹ ÎÚÈÙ‹ÚÈ·) ·ÓÙÈÚÔۈ‡ÂÈ ÙÔÓ ˘ÂÚ‚·ÙÈÎfi ηÓfiÓ· Ù˘ ÂÈÛÙ‹ÌË˜Ø˘Ô‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ ˘fi ÔÈÔ˘˜ fiÚÔ˘˜ οÙÈ ÌÔÚ› Ó· ÔÓÔÌ·Ûı› ÓƠ̂̈˜ ÂÈÛÙ‹ÌË –‹,·ÏÏÈÒ˜, ÙÈ Ú¤ÂÈ Ó· οÓÂÈ Î¿ÔÈÔ˜ Â¿Ó ı¤ÏÂÈ Ó· οÓÂÈ ÛˆÛÙ‹ ‹ ηÓÔÓÈ΋ ÂÈÛÙ‹-ÌË.1 ∂Ó Ù¤ÏÂÈ, fiϘ ÔÈ ˘·ÚÎÙ¤˜ ‹ ÔÈ Ú·ÁÌ·ÙÈΤ˜ ÂÈÛً̘, ‰ËÏ·‰‹ ·˘Ù¤˜ Ô˘ ›-Ó·È Ú¿ÁÌ·ÙÈ ÂÈÛً̘, ÔÈ ıˆڛ˜ ‹ Ù· ıˆÚËÙÈο Û˘ÛÙ‹Ì·Ù· Ô˘ ÙËÚÔ‡Ó ÙÔÓȉ·Ùfi ηÓfiÓ· Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘, Ô˘ Ú·ÁÌ·ÙÒÓÔ˘Ó ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· ‹ ÙËÓ Ô˘Û›· Ù˘ ÂÈ-ÛÙ‹Ì˘ Î·È Ô˘ ·ÓÙ·ÔÎÚ›ÓÔÓÙ·È ÛÙ· Û˘Ó·Ê‹ ÎÚÈÙ‹ÚÈ·, ‰ÂÓ Û˘ÓÈÛÙÔ‡Ó ·Ú¿ ›̤ÚÔ˘˜ ÂÎÊ¿ÓÛÂȘ Ù˘ ¤ÓÓÔÈ·˜ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘. ∫·Ù’ ·˘Ùfi ÙÔÓ ÙÚfiÔ ·Ô‰›‰ÂÙ·ÈÚÔÙÂÚ·ÈfiÙËÙ· ÛÙËÓ Ô˘Û›· ‹ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ ¤Ó·ÓÙÈ Ù˘ ‡·Ú͢ ‹ Ù˘ڷÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜ ÙˆÓ Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓˆÓ ÂÈÛÙËÌÒÓ, ÛÙË ÁÂÓÈÎfiÙËÙ· Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘¤Ó·ÓÙÈ ÙˆÓ Î·ı’ ÂοÛÙˆÓ ÂÈÛÙËÌÒÓ, ÛÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· ¤Ó·ÓÙÈ ÙˆÓ Â› ̤ÚÔ˘˜ ÂÎÊ¿ÓÛÂ-ÒÓ Ù˘. ∂›Ó·È ˘fi ÙËÓ ·fiÏ˘ÙË ÚÔ¸fiıÂÛË Ù˘ ÂÓ Á¤ÓÂÈ ÂÈÛÙ‹Ì˘ Ô˘ ÌÔÚ› Ó·ÙÂı› Î·È Ó· ··ÓÙËı› ÙÔ ÂÚÒÙËÌ· ÙÔ˘ Â¿Ó ˘¿Ú¯Ô˘Ó, ÛÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·, ÂÈ-Ûً̘ Î·È ÔȘ Â›Ó·È ·˘Ù¤˜. ¶Ôχ ·Ï¿: Â¿Ó ‰ÂÓ Í¤ÚÔ˘Ì ÚÒÙ· ÙÈ Â›Ó·È Ë ÂÈ-

°ÈÒÚÁÔ˜ ºÔ˘ÚÙÔ‡Ó˘6 ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1

11.. ¢ÂÓ Â›Ó·È Ù˘¯·›Ô fiÙÈ ÌÂÚÈΤ˜ ·fi ÙȘ ϤÔÓ ÂÌ‚ÏËÌ·ÙÈΤ˜, ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÛÙÈΤ˜ Î·È ÔÚıÔÏÔÁÈ-ÛÙÈΤ˜ ÊÈÏÔÛÔʛ˜ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘, fiˆ˜ ·˘Ù¤˜ Ô˘ ÚfiÙÂÈÓ·Ó Ô Î‡ÎÏÔ˜ Ù˘ µÈ¤ÓÓ˘ ‹ Ô∫·ÚÏ ¶fiÂÚ, ˘‹ÚÍ·Ó ÌÂıÔ‰ÔÏÔÁÈÎÔ‡ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·.

ÛÙ‹ÌË, Ò˜ ÌÔÚԇ̠ӷ ԇ̠ÔȘ ›ӷÈ, Â¿Ó ˘¿Ú¯Ô˘Ó, ÔÈ Ú·ÁÌ·ÙÈΤ˜ ÂÈÛÙ‹-̘;2 ªÂ ‰˘Ô ÏfiÁÈ·, ÔÈ ÂÓ ÏfiÁˆ ÊÈÏÔÛÔʛ˜ Ù˘ ÂÈÛً̘ Â›Ó·È Î·Ù’ ·Ó¿ÁÎËÓÔ˘ÛÈÔÎÚ·ÙÈΤ˜.

∏ ¤ÙÚ· ÙÔ˘ ÛηӉ¿ÏÔ˘, ÙÒÚ·, ÛÙÔ ÌÂÙ·-ÎÔ˘ÓÈ·Ófi ıˆÚËÙÈÎfi ÙÔ›Ô, ÙÔ˘Ï¿¯È-ÛÙÔÓ ÛÙÔÓ ·ÁÁÏÔ۷͈ÓÈÎfi ¯ÒÚÔ, Â›Ó·È ÌÈ· ÁÂÓÈ΋ ȉ¤· ··ÛÛ˘̆ÌÌÌÌÂÂÙÙÚÚfifiÙÙËËÙÙ··˜̃,, ‰ËÏ·‰‹ÌÈ·˜ ··ÛÛ˘̆ÓÓ¤¤¯̄ÂÂÈÈ··˜̃ Ì ÔÏϤ˜ fi„ÂȘ: ÚÒÙÔÓ, ·Û˘Ó¤¯ÂÈ· ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙȘ ‰È·‰Ô¯ÈΤ˜‰Ô̤˜ ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· οı ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ‡ ÎÏ¿‰Ô˘Ø ‰Â‡ÙÂÚÔÓ, ·Û˘Ó¤¯ÂÈ· (‹ ·ÏÏÈÒ˜ÌÌËË--··ÓÓ··ÁÁˆ̂ÁÁÈÈÌÌfifiÙÙËËÙÙ··) ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ˘˜ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÔ‡˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ‡˜ ÎÏ¿‰Ô˘˜ (ÛÙËÓÔÔ›· Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È Î·È Ë ÌÂÁ¿ÏË ‰È¯ÔÙÔÌ›· ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙȘ Ê˘ÛÈΤ˜ Î·È ÙȘÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ ÂÈÛً̘)Ø ·Û˘Ó¤¯ÂÈ·, Ù¤ÏÔ˜, ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙȘ ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ÂÔ¯¤˜, ÎÔÈ-ÓfiÙËÙ˜, ÎÔÈӈӛ˜, ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡˜, ÎÏ., Î·È Ù· ·ÓÙ›ÛÙÔȯ· ÁÓˆÛȷο ÂÁ¯ÂÈÚ‹Ì·Ù·.¢ÂÓ ıˆÚÂ›Ù·È Ï¤ÔÓ fiÙÈ ˘Ê›ÛÙ·Ù·È ¤Ó·˜ ˘ÂÚ‚·ÙÈÎfi˜ ηÓfiÓ·˜ ÂÈÛÙ‹Ì˘, ¤Ó· ηÈÌÔÓ·‰ÈÎfi ÚfiÙ˘Ô Î·ÓÔÓÈ΋˜ ÂÈÛÙ‹Ì˘, ·ÏÏ¿ ·ÓÙÈı¤Ùˆ˜ fiÙÈ ÙÔ Î¿ı ‰È·ÎÚÈÙfi ÂÈ-ÛÙËÌÔÓÈÎfi ÂÁ¯Â›ÚËÌ· ·ÔÙÂÏ› (ÁÈ· ÙÔÓ Â·˘Ùfi ÙÔ˘) ÙÔ ‰ÈÎfi ÙÔ˘ ¶·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ·ÎÚÈ-‚Ò˜ (ÁÈ· Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ÛÔ˘Ì ÙËÓ ÎÏ·ÛÈ΋ ÔÚÔÏÔÁ›· ÙÔ˘ ∫Ô˘Ó), ηÓÔÓÈ΋˜ ÂÈ-ÛÙ‹Ì˘: οı ¶·Ú¿‰ÂÈÁÌ· Û˘ÛÙÔȯ› Ì ÙËÓ Î·ÓÔÓÈ΋ ÂÈÛÙ‹ÌË Ô˘ ÙÔ˘ ÚÔÛȉȿ-˙ÂÈ (Û‡Ìʈӷ Ì ÙË ‰È¿ÛËÌË ı¤ÛË ÙÔ˘ ∫Ô˘Ó). ¢ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ ÎÔÈÓfi ̤ÙÚÔ ÙˆÓ ÂÈ-ÛÙËÌÔÓÈÎÒÓ ÂÁ¯ÂÈÚËÌ¿ÙˆÓ: Ù· ¶·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· Â›Ó·È ·Û‡ÌÌÂÙÚ·, ·ÓÙÈÚÔÛˆÂ‡Ô˘Ó‰ËÏ·‰‹ ·Û‡Ì‚·ÙÔ˘˜ ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜ ÙÚfiÔ˘˜ ÂÈÙ¤ÏÂÛ˘ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘.

Œ¯Ô˘Ì ‹‰Ë Â‰Ò ¤Ó· ·ÔÊ·ÛÈÛÙÈÎfi ‚‹Ì· ·ÔÌ¿ÎÚ˘ÓÛ˘ ·fi ÙËÓ Ô˘ÛÈÔÎÚ·ÙÈ-΋ Û‡ÏÏË„Ë Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ ÚÔ˜ ÌÈ· ÓÔÌÈÓ·ÏÈÛÙÈ΋ ÙÔÔı¤ÙËÛË: Ô fiÚÔ˜ “ÂÈÛÙ‹-ÌË”, ·fi ÌÈ· (ÂÓ ‰˘Ó¿ÌÂÈ) ¤ÓÓÔÈ· Ì ÚÔÛ‰ÈÔÚ›ÛÈÌÔ ÂÚȯfiÌÂÓÔ, Ù›ÓÂÈ Ó· ÂΤÛÂÈÛ ·Ïfi fiÓÔÌ·, Ô˘ ·ÏÒ˜ ‰ËÏÒÓÂÈ ·Û‡Ì‚·Ù· Î·È ÌË-Û˘ÁÎÚ›ÛÈÌ· ¶·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù·.¢ÂÓ ˘Ê›ÛÙ·Ù·È Ï¤ÔÓ, ÌÈÏÒÓÙ·˜ ΢ÚÈÔÏÂÎÙÈο, Ë ÂÓ Á¤ÓÂÈ ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘, Ù›-ÔÙ Ԣ Ó· ÌÔÚ› Ó· ÂÎÏËÊı› ˆ˜ Ë Ô˘Û›· Ù˘ ÂÈÛÙ‹ÌË˜Ø Ù· ‰È·ÊÔÚÂÙÈο (ÂÈ-ÛÙËÌÔÓÈο) ¶·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Ó Ï¤ÔÓ Ó· ıˆÚËıÔ‡Ó ˆ˜ ÂÎÊ¿ÓÛÂȘ ÌÈ·˜¤ÓÓÔÈ·˜ ÂÈÛÙ‹Ì˘, Ô˘ÛȈ‰Ò˜ ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈ΋˜ Î·È ÔÚıÔÏÔÁÈ΋˜. ªÂ ÙËÓ ›‰È· ΛÓË-ÛË, ÂÚÓ¿Ì ·fi ÙË ÊÈÏÔÛÔÊÈ΋, ·ÍÈÔÏÔÁÈ΋ Î·È Î·ÓÔÓÈÛÙÈ΋, ÛÙËÓ ÂÚÈÁÚ·ÊÈ΋ ‹ÁÓˆÛȷ΋ Ú·ÁÌ¿Ù¢ÛË Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘: ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ Ù˘ ıˆڛ·˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È Ï¤ÔÓ Ë¤ÓÓÔÈ· ‹ Ë Ô˘Û›· Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘, ·ÏÏ¿ Ù· ‰È·ÎÚÈÙ¿ ÂÈÛÙËÌÔÓÈο ÂÁ¯ÂÈÚ‹Ì·Ù·Ø Ëıˆڛ· ‰ÂÓ ÛÙԯ‡ÂÈ Ï¤ÔÓ ÛÙÔ “‰¤ÔÓ” Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ ·ÏÏ¿ ÛÙÔ “›ӷȔ ÙˆÓ ÂÈ-ÛÙËÌÒÓ, ÛÂ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˜ ÈÛÙÔÚÈΤ˜ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ˜.

√ ∞ÏÙÔ˘Û¤Ú Î·È Ë ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁÈ΋ ·ÓÙÈÓÔÌ›· ÙÔ˘ ª·ÚÍÈÛÌÔ‡ ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1 7

22.. ∏ ÏÔÁÈ΋ ·˘Ù‹˜ Ù˘ ηٿÛÙÚˆÛ˘ ‰ÂÓ ·ÏÏÔÈÒÓÂÙ·È Â¿Ó (fiˆ˜ Û˘¯Ó¿ Á›ÓÂÙ·È) ¤Ó· Û˘ÁÎÂ-ÎÚÈ̤ÓÔ ÁÓˆÛÈ·Îfi ÂÁ¯Â›ÚËÌ· ·Ó·ÁÔÚ‡ÂÙ·È ÂÎ ÚÔÔÈÌ›Ô˘ Û ηْ ÂÍÔ¯‹Ó ¤ÎÊ·ÓÛË Ù˘ ¤Ó-ÓÔÈ·˜ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘, ÛÙËÓ ÔÔ›· ·Ú¤¯ÂÈ ÚÔÓÔÌȷ΋ ÚfiÛ‚·ÛË. ∂›Ó·È ÚÔÊ·Ó¤˜ fiÙÈ ÙÔÓÚfiÏÔ ·˘Ùfi ·›˙ÂÈ Î·Ù¿ ·ÚÈÔ ÏfiÁÔ Ë Ê˘ÛÈ΋.

∏ ÏÂÁfiÌÂÓË ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ-ÔÏÈÙÈÛÌÈ΋ ÛÙÚÔÊ‹ ÛÙË ıˆڛ· Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ ¤Ú¯ÂÙ·ÈÓ· ÔÏÔÎÏËÚÒÛÂÈ ·˘Ù‹ ÙË Ú‹ÍË Ì ÙË ÊÈÏÔÛÔÊ›· Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘, ÙÔ ¤Ú·ÛÌ· ·fiÙËÓ Ô˘ÛÈÔÎÚ·Ù›· ÛÙÔÓ ÓÔÌÈÓ·ÏÈÛÌfi: ÛÙÔ Ì¤ÙÚÔ ·ÎÚÈ‚Ò˜ Ô˘ Ë “ÂÈÛÙ‹ÌË” ·‡ÂÈ Ó··ÓÙÈÛÙÔȯ› Û ÌÈ· ¤ÓÓÔÈ·, ÛÙÔ Ì¤ÙÚÔ Ô˘ ·Ô„ÈÏÒÓÂÙ·È ·fi ηıÔÚÈṲ̂ÓÔ ÂÓÓÔÈÔ-ÏÔÁÈÎfi, ·ÍÈÔÏÔÁÈÎfi Î·È Î·ÓÔÓÈÛÙÈÎfi ÂÚȯfiÌÂÓÔ, ‰ÂÓ Â›Ó·È Û ı¤ÛË Ï¤ÔÓ Ó· ˘Ô-‚·ÛÙ¿ÍÂÈ ÔÔÈ·‰‹ÔÙ ‰È¿ÎÚÈÛË ÌÂٷ͇ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ‡ Î·È ÌË-ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ‡. ∏·ÓıÚÒÈÓË ÁÓˆÛȷ΋ ÂÚȤÙÂÈ· ‰ÂÓ ‰È¯ÔÙÔÌÂ›Ù·È Ï¤ÔÓ ÛÙȘ ·˘ıÂÓÙÈΤ˜ ÂÈÛÙ‹ÌÂ˜Î·È ÛÙ· ÌË-ÂÈÛÙËÌÔÓÈο Û˘ÛÙ‹Ì·Ù· ȉÂÒÓ. ŸÏ· Ù· Û˘ÛÙ‹Ì·Ù· ÂÔÈı‹ÛÂˆÓ Î·ÈfiÏ· Ù· ÁÓˆÛȷο ÂÁ¯ÂÈÚ‹Ì·Ù·, Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚·ÓÔÌ¤ÓˆÓ Î·È ·˘ÙÒÓ Ô˘ ÛÙȘ ÎÔÈÓˆ-ӛ˜ Ì·˜ ÔÓÔÌ¿˙ÔÓÙ·È “ÂÈÛً̘”, Û˘ÓÈÛÙÔ‡Ó ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ Ú·ÎÙÈΤ˜, Î·È ˆ˜ Ù¤ÙÔÈ-˜ Ú¤ÂÈ fiϘ ·ÓÂÍ·ÈÚ¤Ùˆ˜ Ó· ÂÍËÁËıÔ‡Ó ÎÔÈÓˆÓÈο, ¯ˆÚ›˜ ·Ó·ÊÔÚ¿ Û ηÓÔÓÈ-ÛÙÈΤ˜ (ÊÈÏÔÛÔÊÈΤ˜) ·Í›Â˜ fiˆ˜ Ë ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙËÙ·, Ë ÔÚıÔÏÔÁÈÎfiÙËÙ·, ÎÏ.∞˘Ùfi ÛËÌ·›ÓÂÈ fiÙÈ ÔÊ›ÏÔ˘Ì ӷ ·¤¯Ô˘Ì ·fi οı ·ÍÈÔÏÔÁÈ΋ ÎÚ›ÛË ·Ó·ÊÔÚÈοÌ ÙË ÁÓˆÛȷ΋ ÂÁ΢ÚfiÙËÙ¿ ÙÔ˘˜ Î·È Ó· ÙȘ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÔ˘Ì ÈÛfiÙÈÌ·. µÂ‚·›ˆ˜, ÙÔ›‰ÈÔ ÔÊ›ÏÂÈ Ó· ÈÛ¯‡ÂÈ, ηٿ ·Ó·ÛÙÔ¯·ÛÙÈÎfi ÙÚfiÔ, Î·È ÁÈ· ÙËÓ ›‰È· ÙËÓ (ÂοÛÙÔ-ÙÂ) ıˆڛ· ÂÈÛÙ‹Ì˘ (McGuire 1998, ™ÎÔÚ‰Ô‡Ï˘ 2001).

∏ ÛÙ¿ÛË ·˘Ù‹ ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË ÌÔÚ› Ó· Û˘ÓÔ„ÈÛı› ·fi ÙË ‚·ÛÈ΋·Ú¯‹ Ù˘ ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ Î·È ÔÏÈÙÈÛÌÈ΋˜ ıÂÒÚËÛ˘ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘: ÙËÓ ÂÚ›ÊËÌË·Ú¯‹ Ù˘ Û˘ÌÌÂÙÚ›·˜. ∏ ÂÓ ÏfiÁˆ ·Ú¯‹ ·ÓÙ·Ó·ÎÏ¿ ¤Ó·Ó Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ÙÚfiÔ Ì ÙÔÓÔÔ›Ô Á›ÓÂÙ·È Î·Ù·ÓÔËÙ‹ Ë ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ ·Û˘ÌÌÂÙÚfiÙËÙ·˜: fiÛÔ Î·È Â¿Ó ·˘Ùfi ÌÔÈ¿˙ÂÈÌ ·Ú·‰ÔÍÔÏÔÁÈÎfi ÏÔÁÔ·›ÁÓÈÔ, ÈÛ¯˘Ú›˙ÔÌ·È (Î·È ÌfiÓÔ ˘·ÈÓÈÎÙÈο ÌÔÚÒ Ó·˘ÔÛÙËڛ͈ ‰Ò) fiÙÈ Ë È‰¤· Ù˘ ·Û˘ÌÌÂÙÚfiÙËÙ·˜ ÌfiÚÂÛ ӷ ¤¯ÂÈ ·˘Ù¤˜ ÙȘ ÛËÌ·-ÓÙÈΤ˜ ÂÈÙÒÛÂȘ ÛÙË ıˆڛ· Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ ÛÙÔ Ì¤ÙÚÔ Ô˘ Û˘ÓËı›˙Ô˘Ì ӷ ÙËÓÛÎÂÊÙfiÌ·ÛÙ ˆ˜ ÌÈ· Ô˘ÛȈ‰Ò˜ Û˘ÌÌÂÙÚÈ΋ Û¯¤ÛË, Ì ÙË ÏÔÁÈÎÔ-Ì·ıËÌ·ÙÈ΋ ¤Ó-ÓÔÈ·: ˘fi ·˘Ù‹Ó ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ·, Ù· ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ÂÈÛÙËÌÔÓÈο ¶·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· (ÁÈ· Ó·ÂÈÌ›ÓÔ˘Ì ÛÙËÓ ÔÚÔÏÔÁ›· ÙÔ˘ ∫Ô˘Ó) Â›Ó·È Û˘ÌÌÂÙÚÈÎÒ˜ ·Û‡ÌÌÂÙÚ·,3 Ú¿ÁÌ· Ô˘ÛËÌ·›ÓÂÈ fiÙÈ, Â¿Ó ÙÔ ¶·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ∞ Â›Ó·È ·Û‡ÌÌÂÙÚÔ ÚÔ˜ ÙÔ ¶·Ú¿‰ÂÈÁÌ· µ, ÙfiÙÂÙÔ ¶·Ú¿‰ÂÈÁÌ· µ Â›Ó·È Â›Û˘ (Î·È ÂÍ ›ÛÔ˘) ·Û‡ÌÌÂÙÚÔ ÚÔ˜ ÙÔ ¶·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ∞.∞˘Ùfi, Ì ÙË ÛÂÈÚ¿ ÙÔ˘, Û˘ÛÙÔȯ› Ì ÌÈ· ·ÓÙ›ÏË„Ë ÈÛfiÙËÙ·˜ Î·È ÈÛÔÙÈÌ›·˜ ÌÂٷ͇

°ÈÒÚÁÔ˜ ºÔ˘ÚÙÔ‡Ó˘8 ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1

33.. °È· Ó· ÌÂÙÚÈ·ÛÙ› οˆ˜ Ë Û‡Á¯˘ÛË Ô˘ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÚÔηϤÛÔ˘Ó ·˘Ù¤˜ ÔÈ Û¯Â‰fiÓ ÔÌfiË-¯Â˜, ·ÏÏ¿ fi¯È Û˘ÓÒÓ˘Ì˜, ÔÈÎÔÁ¤ÓÂȘ fiÚˆÓ, ÂÊ·ÚÌfi˙ˆ ÙË ‰È¿ÎÚÈÛË ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙËÓ ·Û˘Ì-ÌÂÙÚfiÙËÙ· ˆ˜ ¤ÏÏÂÈ„Ë ÎÔÈÓÔ‡ ̤ÙÚÔ˘ (ˆ˜ ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË, ‰ËÏ·‰‹, ÙÔ˘ ·ÁÁÏÈÎÔ‡ fiÚÔ˘ in-commensurability) Î·È ÙÔ˘˜ Û˘Ó·Ê›˜ fiÚÔ˘˜ Û‡ÌÌÂÙÚÔ˜/·Û‡ÌÌÂÙÚÔ˜ ÎÏ., ·fi ÙË ÌÈ· ÌÂ-ÚÈ¿, Î·È ÙË Û˘ÌÌÂÙÚ›·/·Û˘ÌÌÂÙÚ›·, Ì ÙË ÏÔÁÈÎfi-Ì·ıËÌ·ÙÈ΋ ¤ÓÓÔÈ· (·ÁÁÏÈο: sym-metry/asymmetry) Î·È ÙÔ˘˜ Û˘Ó·Ê›˜ fiÚÔ˘˜ Û˘ÌÌÂÙÚÈÎfi˜/·Û˘ÌÌÂÙÚÈÎfi˜ ‹ ÌË-Û˘ÌÌÂÙÚÈ-Îfi˜ (symmetrical/asymmetrical), ·fi ÙËÓ ¿ÏÏË.

ÙˆÓ ¶·Ú·‰ÂÈÁÌ¿ÙˆÓ: ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ ÚÔÓÔÌÈ·Îfi (ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi) ¶·Ú¿‰ÂÈÁÌ·Ø fiÏ·Â›Ó·È ÂÍ ›ÛÔ˘ Î·È ÈÛfiÙÈÌ· ÂÈÛÙËÌÔÓÈο (McGuire 1998, Latour 2000).

∏ ∂¶π™∆∏ª√§√°π∫∏ ∞¡∆π¡√ªπ∞ ∆√À ª∞ƒ•π™ª√À

£· ¤ÏÂÁ·, ÙÒÚ·, fiÙÈ Ô Ì·ÚÍÈÛÌfi˜ ›¯Â ¿ÓÙÔÙÂ-‹‰Ë ÂÓۈ̷ÙÒÛÂÈ, ˘fi ÙË ÌÔÚ-Ê‹ ÌÈ·˜ ·Ó·Áη›·˜ ¤ÓÙ·Û˘, ·˘Ù‹Ó ÙËÓ ·ÓÙ›ıÂÛË ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙȘ ‰‡Ô ·˘Ù¤˜ ÂÈÛÙË-ÌÔÏÔÁÈΤ˜ Ù¿ÛÂȘ. Ÿˆ˜ Â›Ó·È ÁÓˆÛÙfi, Ô Ì·ÚÍÈÛÌfi˜ ·ÚÔ˘Û›·Û ÂÌÊ·ÙÈο ÙÔÓ·˘Ùfi ÙÔ˘ ˆ˜ ÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË ÙÔ˘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ Î·È ÙÔ˘ ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡, Û‡Ìʈӷ Ì ÙËÓÔÔ›· Ë Ù·ÍÈ΋ ¿ÏË, Ë “ÎÈÓËÙ‹ÚÈ· ‰‡Ó·ÌË Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜”, ‰È·ÂÚÓ¿, Î·È ¿Ú· ‰È·È-Ú›, ‰È¯ÔÙÔÌ›, οı ÎÔÈÓˆÓÈÎfi Â›Â‰Ô ‹ ‚·ıÌ›‰·, οı ÎÔÈÓˆÓÈÎfi Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ ‹Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·. ™ÙÔ Ì¤ÙÚÔ Ô˘ ·˘Ùfi˜ Ô ·ÓÙ·ÁˆÓÈÛÙÈÎfi˜ ‰È¯·ÛÌfi˜ ·ÔÙÂÏ› ÁÈ·ÙÔÓ Ì·ÚÍÈÛÌfi ÔÈÔÓ› ÔÓÙÔÏÔÁÈ΋ ·Ú¯‹ ÙÔ˘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡, ··ÁÔÚ‡ÂÙ·È ÂÎ ÚÔÔÈÌ›Ô˘Î¿ı ˘ÂÚ‚·ÙÈÎfiÙËÙ· ˆ˜ ÚÔ˜ ÙËÓ ÈÛ¯‡ ÙÔ˘: ¤ÙÛÈ, ÛÙËÓ ·Ú¯‹ ·˘Ù‹ ˘¿ÁÂÙ·È Î·ÈÔÙȉ‹ÔÙ ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ì ӷ Ù·ÍÈÓÔÌ‹ÛÔ˘Ì ÁÂÓÈο ˘fi ÙËÓ Î·ÙËÁÔÚ›· Ù˘ “ÛΤ-„˘”, ÙˆÓ “ȉÂÒÓ”, ÙˆÓ “ÂÔÈı‹ÛˆӔ, ÎÏ., ·ÎfiÌ· Î·È ÔÙȉ‹ÔÙ ÂÌÊ·Ó›˙ÂٷȈ˜ ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈ΋ Î·È ÔÚıÔÏÔÁÈ΋, ‰ËÏ·‰‹ ·Ì¤ÙÔ¯Ë Î·È ·ÌÂÚfiÏËÙË, ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ÁÓÒÛË. ŒÙÛÈ, Ô Ì·ÚÍÈÛÌfi˜ ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ ÙÔÓ Ï‹ÚË ÎÔÈÓˆÓÈÎfi ηıÔÚÈÛÌfi οıÂ Û˘-ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜ ÂÔÈı‹ÛÂˆÓ ‹ ÁÓˆÛÈ·ÎÔ‡ ÂÁ¯ÂÈÚ‹Ì·ÙÔ˜, Î·È Ì¿ÏÈÛÙ· Ì fiÚÔ˘˜ ÂÓfi˜·Û˘ÌÊÈÏ›ˆÙÔ˘, Û ÙÂÏÂ˘Ù·›· ·Ó¿Ï˘ÛË, ·ÓÙ·ÁˆÓÈÛÌÔ‡ ÌÂٷ͇ Ù·ÍÈÎÒÓ ÚÔÔÙÈ-ÎÒÓ, ·ÚÂÈÛ¿ÁÔÓÙ·˜ ¤ÙÛÈ ÌÈ· ·ÎfiÌ· ‚·ıÌ›‰· ·Û˘ÌÌÂÙÚfiÙËÙ·˜. ∞fi ÙËÓ ¿ÏÏË ÌÂ-ÚÈ¿, ˆÛÙfiÛÔ, fiÏÔÈ ·˘ÙÔ› ÔÈ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÔ› Û˘ÓÈÛÙÔ‡Ó ·ÍÈÒÛÂȘ ·Ï‹ıÂÈ·˜, Ô˘ ÂÍ·ÚÙÒ-ÓÙ·È ˆ˜ ÚÔ˜ ÙËÓ ÂÁ΢ÚfiÙËÙ¿ ÙÔ˘˜ ·fi ÙÔ Î·ıÂÛÙÒ˜ ÙÔ˘ Ì·ÚÍÈÛÌÔ‡ ˆ˜ ÂÈÛÙ‹Ì˘:ÔÈ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÔ› ·˘ÙÔ› Ù›ıÂÓÙ·È ˆ˜ ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈΤ˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈΤ˜ ÁÓÒÛÂȘ, Î·È fi¯È ˆ˜ÎÔÈÓˆÓÈο Î·È ÈÛÙÔÚÈο ηıÔÚÈṲ̂Ó˜ “ȉ¤Â˜”, Ô˘ ‰ÂÓ ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ó ·Ú¿ Ó· ÂÎ-ÊÚ¿˙Ô˘Ó ÌÈ· ÂÈ̤ÚÔ˘˜ Î·È ÌÂÚÔÏËÙÈ΋ ȉÂÔÏÔÁÈ΋ ÙÔÔı¤ÙËÛË, ÚÔ˚fiÓ Î·È ·Ú¿-ÁÔÓÙ· Û˘Ó¿Ì· Ù˘ Ù·ÍÈ΋˜ ¿Ï˘. ¶·Ú’ fiÏ· ·˘Ù¿, fï˜, ı· ¤Ú ӷ Â›Ó·È Ù¤ÙÔÈ-Â˜Ø Î·È ı· ¤Ú ӷ Â›Ó·È Ù¤ÙÔȘ ÛÙÔ Ì¤ÙÚÔ ·ÎÚÈ‚Ò˜ Ô˘ Â›Ó·È “·ÏËı›˜”, ‰ËÏ·‰‹·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈΤ˜ Î·È ÔÚıÔÏÔÁÈΤ˜ ÁÓÒÛÂȘ (ª·ÏÙ¿˜ Î·È ºÔ˘ÚÙÔ‡Ó˘ 1994).

√ Ì·ÚÍÈÛÌfi˜, ÏÔÈfiÓ, ÌÔÈ¿˙ÂÈ Ó· Â›Ó·È ÂÁÎψ‚ÈṲ̂ÓÔ˜ Û ÌÈ· ·Ó·fiÊ¢ÎÙË,ÂÁÁÂÓ‹ ·ÓÙÈÓÔÌ›·, Î·È ·˘Ùfi ÂÍ·ÈÙ›·˜ ÙÔ˘ ÁÂÁÔÓfiÙÔ˜ fiÙÈ Â›Ó·È Î·Ù·ÛÙ·ÙÈο ˘Ô¯ÚÂ-ˆÌ¤ÓÔ˜ Ó· οÓÂÈ ·˘Ùfi ·ÎÚÈ‚Ò˜ Ô˘ ··ÁÔÚ‡ÂÈ ÙÔ ÙÚ¤¯ÔÓ Â‰›Ô Ù˘ ıˆڛ·˜ Ù˘ÂÈÛÙ‹Ì˘: Ó· ˘ÂÚ·ÛÈÛı› ÙfiÛÔ ÙËÓ ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙËÙ· Î·È ÔÚıÔÏÔÁÈÎfiÙËÙ· Ù˘ÂÈÛÙ‹Ì˘ (ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ÙÔ˘ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘) fiÛÔ Î·È ÙÔÓ Û˘ÁÎÚÔ˘ÛÈ·Îfi ÎÔÈÓˆÓÈÎfi η-ıÔÚÈÛÌfi Î·È ÙËÓ ·Û˘ÌÌÂÙÚfiÙËÙ· ÙˆÓ ÁÓˆÛÈ·ÎÒÓ ÂÁ¯ÂÈÚËÌ¿ÙˆÓ (Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚·ÓÔ-̤ÓÔ˘ ÙÔ˘ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘). ¢ÂÓ ı· ÂÈÌ›ӈ Â‰Ò ÛÙȘ ‰È¿ÊÔÚ˜ ·fiÂÈÚ˜ Â›Ï˘Û˘Ù˘ ÂÓ ÏfiÁˆ ·ÓÙÈÓÔÌ›·˜ ·fi ·˘Ùfi Ô˘ ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ÔÓÔÌ·Ûı› Ì·ÚÍÈÛÙÈ΋ ÊÈ-

√ ∞ÏÙÔ˘Û¤Ú Î·È Ë ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁÈ΋ ·ÓÙÈÓÔÌ›· ÙÔ˘ ª·ÚÍÈÛÌÔ‡ ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1 9

ÏÔÛÔÊ›·. £· ÂÈÎÂÓÙÚˆıÒ Û ÌÈ· ·fi ·˘Ù¤˜, ÛÙËÓ ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁÈ΋ ·Ú¤Ì‚·ÛËÙÔ˘ §Ô˘› ∞ÏÙÔ˘Û¤Ú, Ë ÔÔ›· ÈÛ¯˘Ú›˙ÔÌ·È fiÙÈ ÂÈÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È ·˘Ù‹˜ Ù˘ ηٷÛÙ·ÙÈ-΋˜ ·ÓÙÈÓÔÌ›·˜ ÙÔ˘ Ì·ÚÍÈÛÌÔ‡ Ì ÊÈÏÔÛÔÊÈ΋ ¿ÚÎÂÈ·, ·ÏÏ¿ Î·È Î·Ù¿ ȉȷ›ÙÂÚ·ÁfiÓÈÌÔ ÙÚfiÔ fiÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÙËÓ ÙÚ¤¯Ô˘Û· ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁÈ΋ Û˘˙‹ÙËÛË. ™˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ,Ô ∞ÏÙÔ˘Û¤Ú ·Ô‰¤¯ÂÙ·È ·˘Ù‹Ó ÙËÓ ·ÓÙÈÓÔÌ›· ˆ˜ ·Ó·Áη›· Î·È ÙËÓ ı¤ÙÂÈ Û ÏÂÈ-ÙÔ˘ÚÁ›·, ÙËÓ ÂÓÂÚÁÔÔÈ›, ÒÛÙ ӷ ÂÎÌÂÙ·ÏÏ¢Ù› ÙÔ ‰˘Ó·ÌÈÎfi Ù˘ ÚÔ˜ ÙËÓ Î·Ù‡-ı˘ÓÛË ÌÈ·˜ ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁ›·˜ Ô˘ ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ÙËÓ ‰ÂÍȈı›. ¶Ú·ÁÌ·Ù¢fiÌÂÓÔ˜˘’ ·˘ÙÔ‡˜ ÙÔ˘ fiÚÔ˘˜ ÙËÓ ·ÓÙ›ıÂÛË Ù˘ Û‡Á¯ÚÔÓ˘ ıˆڛ·˜ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ ˘fi ÙËÌÔÚÊ‹ Ù˘ ÂÁÁÂÓÔ‡˜ ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁÈ΋˜ ·ÓÙÈÓÔÌ›·˜ ÙÔ˘ Ì·ÚÍÈÛÌÔ‡, Ô ∞ÏÙÔ˘Û¤Ú Â›Ó·ÈÛ ı¤ÛË Ó· Û˘ÓÂÈÛʤÚÂÈ ÛÙËÓ ·ÂÌÏÔ΋ ·fi ·˘Ù‹Ó: ‰ÂÓ ÂȉÈÒÎÂÈ ¤Ó·Ó ‚ÈÒÛÈÌÔÛ˘Ì‚È‚·ÛÌfi ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ‰‡Ô ·ÓÙÈÙÈı¤ÌÂÓˆÓ Ù¿ÛÂÒÓ Ù˘, ‰ÂÓ ÂȉÈÒÎÂÈ Î·Ó ÙË Û˘-ÁÎÚfiÙËÛË ÌÈ·˜ ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁ›·˜ ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ù˘ ÔÔ›·˜ Ë ·Û˘ÌÌÂÙÚfiÙËÙ· Î·È ÔÎÔÈÓˆÓÈÎfi˜ ηıÔÚÈÛÌfi˜ ‰ÂÓ ı· ·ÔÎÏ›ÂÈ ÙËÓ ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙËÙ· Î·È ÔÚıÔÏÔÁÈÎfi-ÙËÙ· Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘, ·ÏÏ¿, Ôχ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ Î·È Î·Ù¿ ÙÚfiÔ Ôχ ÈÔ ıÂÙÈÎfi, Û˘-ÁÎÚÔÙ› ÌÈ· ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁ›· Ô˘ ·ӷ‰È·Ù˘ÒÓÂÈ ÙËÓ Î·Ù¿ÛÙÚˆÛË ÙÔ˘ fiÏÔ˘ ÚÔ-‚Ï‹Ì·ÙÔ˜ ¤ÙÛÈ ÒÛÙÂ Ë ·Û˘ÌÌÂÙÚfiÙËÙ· Ó· ·ÔÙÂÏ› ÙÔÓ ÚÔÓÔÌÈ·Îfi ÙfiÔ Ù˘ ·ÓÙÈ-ÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙËÙ·˜ Î·È ÔÚıÔÏÔÁÈÎfiÙËÙ·˜. ¶Ôχ Û¯ËÌ·ÙÈο: Ô ∞ÏÙÔ˘Û¤Ú ‰ÂÓ Ï¤ÂÈ“ÌÔÚԇ̠ӷ ¤¯Ô˘ÌÂ, ·fi ÙË ÌÈ· ÏÂ˘Ú¿, ÎÔÈÓˆÓÈÎfi ηıÔÚÈÛÌfi Î·È ·Û˘ÌÌÂÙÚfiÙË-Ù· ηÈ, ·Ú’ fiÏ· ·˘Ù¿ Ó· ¤¯Ô˘Ì ÔÚıÔÏÔÁÈÎfiÙËÙ· Î·È ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙËÙ·, ·fi ÙËÓ¿ÏÏË”Ø ·ÂÓ·ÓÙ›·˜, ϤÂÈ “¤¯Ô˘Ì ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙËÙ· Î·È ÔÚıÔÏÔÁÈÎfiÙËÙ· ÂÂȉ‹·ÎÚÈ‚Ò˜ ¤¯Ô˘Ì ÎÔÈÓˆÓÈÎfi ηıÔÚÈÛÌfi Î·È ·Û˘ÌÌÂÙÚfiÙËÙ·”. ¢ÂÓ ÚÔÛ·ı› ·ÏÒ˜Ó· ˘ÂÚ·ÛÈÛı› ‹ Ó· ‰È·ÛÒÛÂÈ ÙËÓ ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙËÙ· Î·È ÙËÓ ÔÚıÔÏÔÁÈÎfiÙËÙ· Ù˘ÂÈÛÙ‹Ì˘ ˘fi ÙÔ Ú›ÛÌ· Ù˘ ·Û˘ÌÌÂÙÚfiÙËÙ·˜, ·ÏÏ¿, ÁÈ· Ó· ÙÔ Ô‡Ì fiÛÔ Á›ÓÂÙ·ÈÈÔ ÈÛ¯˘Ú¿, Ó· ıÂÌÂÏÈÒÛÂÈ ÙËÓ ÔÚıÔÏÔÁÈÎfiÙËÙ· Î·È ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙËÙ· ÛÙËÓ ·Û˘Ì-ÌÂÙÚfiÙËÙ· Î·È ·ÓÙÈÛÙÚfiʈ˜.

ŒÙÛÈ, ·fi ÙË ÌÈ· ÏÂ˘Ú¿, Ô ∞ÏÙÔ˘Û¤Ú ·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÂÈ fiϘ ÙȘ Û˘Ó¤ÂȘ Ù˘·Û˘ÌÌÂÙÚfiÙËÙ·˜: Â›Ó·È ÚÈ˙Èο ·ÓÙÈ-Ô˘ÛÈÔÎÚ¿Ù˘ ηÈ, Ì¿ÏÈÛÙ·, ÓÔÌÈÓ·ÏÈÛÙ‹˜ (οÙÈ·Ó·ÌÂÓfiÌÂÓÔ ¿ÏψÛÙ ·fi ¤Ó·Ó ·ÓÂÈʇϷÎÙ· ÛÈÓÔ˙ÈÛÙ‹ ıˆÚËÙÈÎfi)Ø ·ÔÔÈ›-Ù·È Ï‹Úˆ˜ ÙÔ˘ ·Ú·‰ÔÛÈ·ÎÔ‡ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎÔ‡ ηı‹ÎÔÓÙÔ˜ Ó· ‰È·Ù˘ÒÛÂÈ ÌÈ· ÁÂÓÈ-΋ ¤ÓÓÔÈ· ÂÈÛÙ‹Ì˘ ηÈ, ‚¿ÛÂÈ ·˘Ù‹˜, Ó· ‰È·ÎÚ›ÓÂÈ ÙȘ ÂÈÛً̘ ·fi ÙȘ ÌË-ÂÈ-ÛÙ‹ÌÂ˜Ø ·ÚÓÂ›Ù·È (Î·È Î·Ù·ÁÁ¤ÏÏÂÈ Â›ÌÔÓ·) ÙËÓ „¢‰·›ÛıËÛË Ù˘ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜ fiÙÈÌÔÚ› Ó· ·Ú¿Û¯ÂÈ ÔÔÈ·‰‹ÔÙ ηÓÔÓÈÛÙÈ΋ Î·È ÌÂıÔ‰ÔÏÔÁÈ΋ ηıÔ‰‹ÁËÛË ÛÙȘÂÈÛÙ‹ÌÂ˜Ø Ù¤ÏÔ˜, ηٷÓÔ› ¯ˆÚ›˜ ηÓÂÓfi˜ ›‰Ô˘˜ ˘ÂÚ‚·ÙÈÎfi “˘fiÏÔÈÔ” ÙȘ ÂÈ-̤ÚÔ˘˜ ÂÈÛً̘ ˆ˜ ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ (·Ú·ÁˆÁÈΤ˜) Ú·ÎÙÈΤ˜, Î·È ÙȘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈΤ˜ÁÓÒÛÂȘ ˆ˜ Ù· ÂȉÈο ÚÔ˚fiÓÙ· ÙÔ˘˜. øÛÙfiÛÔ, ·fi ÙËÓ ¿ÏÏË, Ë ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁÈ΋ÚÔÛ¤ÁÁÈÛ‹ ÙÔ˘, ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ù˘ ÔÔ›·˜ Û˘ÓÙ›ıÂÓÙ·È ·˘Ù¤˜ ÔÈ ‚·ÛÈΤ˜ ı¤ÛÂȘ, Û˘-ÓÈÛÙ¿ ÌÈ· ıˆڛ· ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜ ÔÚıÔÏÔÁÈÎfiÙËÙ·˜ Î·È ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙËÙ·˜. ™ÙÔ

°ÈÒÚÁÔ˜ ºÔ˘ÚÙÔ‡Ó˘10 ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1

Ï·›ÛÈÔ ·˘Ù‹˜ Ù˘ ıˆڛ·˜, Ì¿ÏÈÛÙ·, ˘Ê›ÛÙ·Ù·È ‰È¿ÎÚÈÛË ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ ÂÈÛÙËÌÔ-ÓÈÎfi Î·È ÙÔ ÌË-ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi, Ì ÙËÓ ·ÔÊ·ÛÈÛÙÈ΋ ‰È·ÊÔÚ¿ fiÙÈ Ë ‰È¿ÎÚÈÛË ·˘Ù‹‰ÂÓ ÂȯÂÈÚÂ›Ù·È ·fi οÔÈÔ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎfi ·Ú¯ÈÌ‹‰ÂÈÔ ÛËÌÂ›Ô ·ÏÏ¿ ÂÈÙÂÏÂ›Ù·È ·ÓÙÈ-ÎÂÈÌÂÓÈο ·fi ÙËÓ ›‰È· ÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË, ηıÒ˜ Â›Ó·È Û‡ÌÊ˘ÙË Ì ÙËÓ ÔÚıÔÏÔÁÈ΋ ÂÈ-ÛÙËÌÔÓÈ΋ ‰È·‰Èηۛ·.

ªÂ ‚¿ÛË fiÏ· Ù· ·Ú·¿Óˆ, ·˘Ù¿ ÛËÌ·›ÓÔ˘Ó fiÙÈ Ë ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁ›· ÙÔ˘ ∞ÏÙÔ˘-Û¤Ú ¤Ú¯ÂÙ·È Ó· ·ÌÊÈÛ‚ËÙ‹ÛÂÈ ÙËÓ “·˘ıfiÚÌËÙË” Û˘Û¯¤ÙÈÛË Ù˘ ·Û˘ÌÌÂÙÚfiÙËÙ·˜ ÌÂÙËÓ ·Ú¯‹ Ù˘ Û˘ÌÌÂÙÚ›·˜, ¤Ú¯ÂÙ·È Ó· ·ÌÊÈÛ‚ËÙ‹ÛÂÈ ÙÔÓ “·˘ÙÔÓfiËÙ·” Û˘ÌÌÂÙÚÈÎfi¯·Ú·ÎÙ‹Ú· Ù˘ ·Û˘ÌÌÂÙÚfiÙËÙ·˜. ¶Ú¿ÁÌ·ÙÈ, Ë ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁÈ΋ ·Ú¤Ì‚·ÛË ÙÔ˘∞ÏÙÔ˘Û¤Ú Â›Ó·È Û ı¤ÛË Ó· ÂÓÓÔÈÔÏÔÁ‹ÛÂÈ ÂÎ Ó¤Ô˘ ÙËÓ ·Û˘ÌÌÂÙÚfiÙËÙ· ˆ˜ Ô˘ÛȈ-‰Ò˜ ·Û˘ÌÌÂÙÚÈ΋ ηÈ, ÛÙË ‚¿ÛË ·˘Ù‹˜ Ù˘ Ó¤·˜ ·ÓÙ›Ï˄˘ ÂÚ› ·Û˘ÌÌÂÙÚfiÙËÙ·˜,Ó· ıÂÌÂÏÈÒÛÂÈ ÙËÓ ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙËÙ· Î·È ÔÚıÔÏÔÁÈÎfiÙËÙ· Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘. ∞˘ÙfiÓ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÙÔÓ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌfi ı· ÚÔÛ·ı‹Ûˆ Ó· ˘ÔÛÙËڛ͈, ·Ó·ÁηÛÙÈο ηٿ ÙÚfiÔÂÏÏÂÈÙÈÎfi, Û fiÛ· ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó.

√π √ƒ√π ∆∏™ ∂¶π™∆∏ª√§√°π∫∏™ ¶∞ƒ∂ªµ∞™∏™ ∆√À ∞§∆√À™∂ƒ

°È· Ó· ·Ú¯›Ûˆ Ó· ÌÈÏÒ ÁÈ· ÙËÓ ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁ›· ÙÔ˘ ∞ÏÙÔ˘Û¤Ú, ÂÓÙ¿ÛÛÔÓÙ¿˜ ÙËÓÂÍ·Ú¯‹˜ ÛÙÔ Â‰›Ô Ù˘ ηٷÛÙ·ÙÈ΋˜ ·ÓÙÈÓÔÌ›·˜ ÙÔ˘ Ì·ÚÍÈÛÌÔ‡, ı· ‰·ÓÂÈÛÙÒ ÌÈ·‰È·Ù‡ˆÛË ÙÔ˘ ∂ÙÈ¤Ó ª·ÏÈÌ¿Ú: “Ë ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙËÙ· Ù˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜ ÁÓÒ-Û˘ (fiˆ˜ Î·È Ë ‡·ÚÍË Ù˘ ¿Ï˘ ÙˆÓ Ù¿ÍˆÓ) ·Ó‹ÎÔ˘Ó Û ÂΛӘ ÙȘ ı¤ÛÂȘÛÙȘ Ôԛ˜ Ô ∞ÏÙÔ˘Û¤Ú ˘‹ÚÍ ·Ó˘Ô¯ÒÚËÙÔ˜” (Balibar 1991). ∫·È Ú¿ÁÌ·ÙÈ, ÔÛ˘Ó‰˘·ÛÌfi˜ ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ‰‡Ô ı¤ÛÂˆÓ Â‡ÎÔÏ· ÌÔÚ› Ó· ‰È·ÎÚÈı› ÛÙËÓ ·ÊÂÙËÚȷ΋ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁÈ΋ ı¤ÛË ÙÔ˘ ∞ÏÙÔ˘Û¤Ú, Û‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ ÔÔ›· ÙÔ ÒÚÈÌÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ª·ÚÍ Û˘ÛÙ‹ÓÂÈ ÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË ÙÔ˘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ Î·È Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ ÂÓ Á¤ÓÂÈ ÛÙÔ Ì¤ÙÚÔ·ÎÚÈ‚Ò˜ Ô˘ ÎÂÓÙÚÈ΋ ¤ÓÓÔÈ¿ ÙÔ˘ Â›Ó·È Ë Ù·ÍÈ΋ ¿ÏË.

Œ¯Ô˘Ì ÏÔÈfiÓ ‰‡Ô ı¤ÛÂȘ, ÙËÓ ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙËÙ· Ù˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜ ÁÓÒÛË˜Î·È ÙËÓ ‡·ÚÍË Ù˘ Ù·ÍÈ΋˜ ¿Ï˘, Û˘Ì˘Îӈ̤Ó˜ ηٿ οÔÈÔ ÙÚfiÔ ÛÙË ı¤ÛËfiÙÈ Ô Ì·ÚÍÈÛÌfi˜ ·ÔÙÂÏ› ÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË ÙÔ˘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ Î·È ÙÔ˘ ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡, Ú¿ÁÌ·Ô˘ Û˘Ó¿ÁÂÙ·È, ·˜ ÙÔ Ô‡Ì ÂÍ·Ú¯‹˜, fiÙÈ ¿ÏÏÔÈ ÎÏ¿‰ÔÈ, Ô˘ ÌÔÈ¿˙Ô˘Ó Ó· ‰ÈÂΉÈ-ÎÔ‡Ó ÙÔ ›‰ÈÔ ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ ·fi ÌÈ· ‰È·ÊÔÚÂÙÈ΋, ·Û‡Ì‚·ÙË ÚÔÔÙÈ΋, ¯·Ú·ÎÙËÚ›-˙ÔÓÙ·È ˆ˜ ÌË-ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ›. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È, ÚÔÊ·ÓÒ˜, ÁÈ· Ôχ ÚÔÎÏËÙÈΤ˜ ı¤ÛÂȘ,ÙȘ Ôԛ˜ Ï›ÁÔÈ ı· ‹Ù·Ó ‰È·ÙÂıÂÈ̤ÓÔÈ Ó· ·Ô‰Â¯ıÔ‡Ó (ȉȷ›ÙÂÚ· Û‹ÌÂÚ·) –ÙÔ˘Ï¿-¯ÈÛÙÔÓ fi¯È a priori. ∞ÓÙÈı¤Ùˆ˜, ÔÏÏÔ› ı· ıˆÚÔ‡Û·Ó ˆ˜ ηْ ·Ú¯‹Ó ÓfiÌÈÌÔ Î·Ù¿Î¿ÔÈÔ ÙÚfiÔ Ó· ÙȘ ˘Ô‚·ıÌ›ÛÔ˘Ó, Ó· ÌÂÙÚÈ¿ÛÔ˘Ó, Ó· Û¯ÂÙÈÎÔÔÈ‹ÛÔ˘Ó Î·È Ó·˘ÔıË·ÛÔ˘Ó ÙËÓ ÈÛ¯‡ ÙÔ˘˜: Ó· ÙȘ ÂÎÏ¿‚Ô˘Ó ˆ˜ ˘Ô-ı¤ÛÂȘ, ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ÙȘ·ÔÙÈÌ‹ÛÔ˘Ó ·fi ÙË ıˆÚËÙÈ΋ ıÂÌÂÏ›ˆÛË ‹ ‰ÈηÈÔÏfiÁËÛ‹ ÙÔ˘˜, ‰ËÏ·‰‹ ˆ˜ ÚÔ-

√ ∞ÏÙÔ˘Û¤Ú Î·È Ë ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁÈ΋ ·ÓÙÈÓÔÌ›· ÙÔ˘ ª·ÚÍÈÛÌÔ‡ ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1 11

ÛˆÚÈÓ¤˜ ÚÔΛÌÂÓ˜, ÂÍ·ÚÙË̤Ó˜ ·fi ÙËÓ ÂÁ΢ÚfiÙËÙ·, ÙË Û˘Ó¤ÂÈ· Î·È ÙË Û˘ÓÂ-ÎÙÈÎfiÙËÙ· ÙˆÓ ıˆÚËÙÈÎÒÓ Û˘Ó·ÁˆÁÒÓ ÙÔ˘˜. ∞ÏÏ¿ ‰ÂÓ Â›Ó·È ·˘Ùfi˜ Ô ÙÚfiÔ˜ÙÔ˘ ∞ÏÙÔ˘Û¤ÚØ ı˘Ì›˙ˆ ÙË ÊÚ¿ÛË ÙÔ˘ ª·ÏÈÌ¿Ú: Ô ∞ÏÙÔ˘Û¤Ú Â›Ó·È ·Ó˘Ô¯ÒÚË-ÙÔ˜ ˆ˜ ÚÔ˜ ·˘Ù¤˜ ÙȘ ı¤ÛÂȘ. °È· ÙÔÓ ∞ÏÙÔ˘Û¤Ú, Ú¿ÁÌ·ÙÈ, ÔÈ ı¤ÛÂȘ ·˘Ù¤˜ ¤¯Ô˘ÓÂÈÛÙËÌÔÏÔÁÈ΋ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· Î·È Â›ÙˆÛË ÌfiÓÔÓ ˆ˜ ı¤ÛÂÈ˜Ø ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ‰ÒÛÔ˘ÓÏ·‚‹ Û ÌÈ· ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁ›·, fi¯È ÌfiÓÔÓ ‰˘Ó¿ÌÂÈ fiÛˆÓ ÚËÙ¿ ÈÛ¯˘Ú›˙ÔÓÙ·È ·ÏÏ¿ÚˆÙ·Ú¯ÈÎÒ˜ ‰˘Ó¿ÌÂÈ ÙÔ˘ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ÙÔ˘˜ ‹ ÙÔ˘ ηıÂÛÙÒÙÔ˜ ÙÔ˘˜ ˆ˜ ı¤ÛˆÓ.∂¿Ó Û˘ÓÈÛÙÔ‡Ó ÚÔΛÌÂÓ˜ ÌÈ·˜ ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁ›·˜, ÙÔ Î¿ÓÔ˘Ó fi¯È ÌfiÓÔ ‰È· ÙÔ˘ “Â-ÚȯÔ̤ÓÔ˘” ÙÔ˘˜ ·ÏÏ¿ ‰È· Ù˘ “ÌÔÚÊ‹˜” ÙÔ˘˜: ˆ˜ ı¤ÛÂȘ, ·ÎÚÈ‚Ò˜.

ªÂ ¿ÏÏ· ÏfiÁÈ·, Î·È Û ·ÓÙ›ıÂÛË Ì ÙȘ ·Ú·‰ÔÛȷΤ˜ ÊÈÏÔÛÔʛ˜ Ù˘ ÂÈÛÙ‹-Ì˘, Ô ∞ÏÙÔ˘Û¤Ú ‰ÂÓ Ú·ÁÌ·Ù‡ÂÙ·È ÙËÓ Ô˘Û›· ‹ ÙË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ·, ·ÏÏ¿ ‚‚·ÈÒÓÂÈÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ‹ ÙËÓ ‡·ÚÍË Ù˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜ ÁÓÒÛ˘ (ÂÓ ÚÔÎÂÈ̤ӈ, ÙÔ˘Ì·ÚÍÈÛÌÔ‡). ∏ Ú·ÁÌ·ÙÈ΋ ÚÔΛÌÂÓË Ù˘ ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁ›·˜ ÙÔ˘ ∞ÏÙÔ˘Û¤Ú Â›Ó·È ÙÔÁÂÁÔÓfi˜ Ù˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜ ÁÓÒÛ˘ (Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚·ÓÔ̤ÓÔ˘ ÙÔ˘ Ì·ÚÍÈÛÌÔ‡). ∞Ó·-ÙÚ¤ÂÈ ¤ÙÛÈ ÙËÓ ˘·ÁˆÁ‹ Ù˘ ‡·Ú͢ ÛÙËÓ Ô˘Û›·, Ù˘ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜ ÛÙË ‰˘Ó·-ÙfiÙËÙ·, Î·È ¤Ú¯ÂÙ·È Û ڋÍË Ì ÙËÓ Ô˘ÛÈÔÎÚ·Ù›· Ù˘ ·Ú·‰ÔÛȷ΋˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘, ·fi ÌÈ· ÓÔÌÈÓ·ÏÈÛÙÈ΋ ÙÔÔı¤ÙËÛË, ÙËÓ ÔÔ›· ‰ÂÓ ÛÙ·Ì·Ù¿ Ó· Ì·˜˘ÂÓı˘Ì›˙ÂÈ: ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ Ë ÂÈÛÙ‹ÌË, ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÌfiÓÔÓ ÔÈ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˜, ÂÈ̤ÚÔ˘˜ÂÈÛً̘. ŒÙÛÈ, ÙÔ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ ‰ÂÓ Û˘ÏÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È Ï¤ÔÓ Ì fiÚÔ˘˜Û¯¤Û˘ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙËÓ (ÂÓ Á¤ÓÂÈ) ÂÈÛÙ‹ÌË Î·È ÙȘ ‰È¿ÊÔÚ˜ ÂÎÊ¿ÓÛÂȘ Ù˘. ™˘Ó·-ÎfiÏÔ˘ı·, Ë ·ÏÙÔ˘ÛÂÚÈ·Ó‹ ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁ›· ·ÔÔÈÂ›Ù·È Î¿ı ·ÍÈÔÏÔÁÈ΋˜ Î·È Î·ÓÔ-ÓÈÛÙÈ΋˜ ·Í›ˆÛ˘: Ë ·ÏÙÔ˘ÛÂÚÈ·Ó‹ ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁ›· ‰ÂÓ ÍÂÎÈÓ¿ ˆ˜ ·Ó·˙‹ÙËÛË Ì›·˜¤ÓÓÔÈ·˜ ÂÈÛÙ‹Ì˘, Ì ‚¿ÛË ÙËÓ ÔÔ›· ı· ÌÔÚÔ‡ÛÂ Î·È ı· ¤Ú ӷ ‰Âȯı› ÔÈ-˜ ·fi ÙȘ ˘·ÚÎÙ¤˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈΤ˜ ·ÍÈÒÛÂȘ Â›Ó·È ÓfiÌÈ̘ Î·È ÔȘ fi¯È, ÔÈ· ·fiÙ· ˘·ÚÎÙ¿ ÁÓˆÛȷο ÂÁ¯ÂÈÚ‹Ì·Ù· Û˘ÓÈÛÙÔ‡Ó ÂÎÊ¿ÓÛÂȘ Ù˘. ŸÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÙÔÓÌ·ÚÍÈÛÌfi, ÂȉÈÎfiÙÂÚ·, ‰ÂÓ ¤¯Ô˘ÌÂ Â‰Ò ÙËÓ ·fiÂÈÚ· ·fi‰ÂÈ͢ ÙÔ˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ‡¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ÙÔ˘, ·ÏÏ¿ ÍÂÎÈÓ¿Ì ·fi ·˘ÙfiÓ.

∂Ó ÔÏ›ÁÔȘ, Ë ·ÏÙÔ˘ÛÂÚÈ·Ó‹ ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁÈ΋ ı¤ÛË ÌÔÚ› Ó· ‰È·Ù˘ˆı› ηٿ¤Ó·Ó ÙÚfiÔ Ô˘ ÌÔÈ¿˙ÂÈ ·ÚÔÎ¿Ï˘Ù· Ù·˘ÙÔÏÔÁÈÎfi˜: ÔÈ ÂÈÛً̘, ÔÈ ˘·ÚÎÙ¤˜ ÂÈ-Ûً̘, Â›Ó·È ÂÈÛً̘! √ ∞ÏÙÔ˘Û¤Ú ··ÚÈıÌ› Ù¤ÛÛÂÚȘ, ·Ê‹ÓÔÓÙ·˜ ÛÎfiÈÌ· ÙÔÓηٿÏÔÁÔ ·ÓÔȯÙfi: Ù· Ì·ıËÌ·ÙÈο, ÙË Ê˘ÛÈ΋, ÙÔÓ Ì·ÚÍÈÛÌfi, ÙËÓ „˘¯·Ó¿Ï˘ÛË …™ÙËÓ ··Ú›ıÌËÛË ·˘Ù‹, fiˆ˜ ‡ÎÔÏ· ÌÔÚ› Ó· ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂÈ Î·Ó›˜, ‰ÂÓ ˘ÂÈÛ¤Ú-¯ÂÙ·È Î·Ì›· ÈÂÚ¿Ú¯ËÛË ‹ ‰È¿ÎÚÈÛË, Û ·ÓÙ›ıÂÛË Ì ÌÈ· ·Ú·‰ÔÛȷ΋ Û˘ÏÏÔÁÈÛÙÈ΋Ԣ ·ÓÙÈ·Ú·‚¿ÏÏÂÈ ÙȘ Ê˘ÛÈΤ˜ ÂÈÛً̘ ÛÙȘ ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ ‹ ·ÓıÚˆÈÛÙÈΤ˜, fiÔ˘ÔÈ ‰Â‡ÙÂÚ˜ ›Ù ˘ÛÙÂÚÔ‡Ó Â›Ù ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó ÌÈ· ÌË ·Ó·ÁÒÁÈÌË ‰È·ÊÔÚ¿ ˆ˜ ÚÔ˜ÙȘ ÚÒÙ˜ –fiÔ˘ ‰ËÏ·‰‹, Û ۯ¤ÛË Ì ÙËÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfiÙËÙ· Ù˘ Ê˘ÛÈ΋˜, ÔÈ ÎÔÈ-ÓˆÓÈΤ˜ ÂÈÛً̘ Â›Ó·È ‹ οÙÈ ÏÈÁfiÙÂÚÔ ‹ ¿ÏÏÔ Ú¿ÁÌ·. ∏ ·ÏÙÔ˘ÛÂÚÈ·Ó‹ ı¤ÛË,

°ÈÒÚÁÔ˜ ºÔ˘ÚÙÔ‡Ó˘12 ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1

·ÓÙÈı¤Ùˆ˜, ϤÂÈ fiÙÈ Ë Ì·ÚÍÈÛÙÈ΋ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ÂÈÛÙ‹ÌË Â›Ó·È ÂÈÛÙ‹ÌË fiÛÔ Î·È fiˆ˜ÔÈ Ê˘ÛÈΤ˜ ÂÈÛً̘. √‡Ù ÏÈÁfiÙÂÚÔ, Ô‡Ù ·ÏÏÈÒ˜. ∂Í›ÛÔ˘ Î·È Ì ÙÔÓ ›‰ÈÔ ÙÚfiÔ.∏ Ê˘ÛÈ΋ ‰ÂÓ Â›Ó·È Ë Î·Ù’ ÂÍÔ¯‹Ó ÂÈÛÙ‹ÌË, Ô‡ÙÂ Ô fiÚÔ˜ ÂÈÛÙ‹ÌË ÂÊ·ÚÌfi˙ÂÙ·ÈÛÙÔÓ Ì·ÚÍÈÛÌfi ˘fi ‰È·ÊÔÚÂÙÈ΋ ¤ÓÓÔÈ·. √ Ì·ÚÍÈÛÌfi˜, Ë Ê˘ÛÈ΋, Î·È Î¿ı ¿ÏÏËÂÈÛÙ‹ÌË Â›Ó·È ÂÈÛً̘ ˘fi ÙËÓ ›‰È· ¤ÓÓÔÈ·, ‰ËÏ·‰‹ ÔÚıÔÏÔÁÈΤ˜ Î·È ·ÓÙÈÎÂÈÌÂ-ÓÈΤ˜ ÁÓÒÛÂȘ. ªÔÚԇ̠ÏÔÈfiÓ Ó· Û˘ÌÏËÚÒÛÔ˘Ì ÙË ‚·ÛÈ΋ ı¤ÛË Ù˘ ·ÏÙÔ˘-ÛÂÚÈ·Ó‹˜ ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁ›·˜: fiϘ ÔÈ ˘·ÚÎÙ¤˜ ÂÈÛً̘ Â›Ó·È ÈÛfiÙÈÌ· Î·È ÌÔÓÔÛ‹Ì·-ÓÙ· ÂÈÛً̘.

∂‡ÎÔÏ· ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ·ÓÙÈÙ¿ÍÂÈ Î·Ó›˜ fiÙÈ Í·Ó·‚ÚÈÛÎfiÌ·ÛÙ ·ÁÈ‰Â˘Ì¤ÓÔÈÛ ¤Ó· ϤÁÌ· ·ÓÙÈÓÔÌÈÒÓ, ·Ú¿ÁˆÁˆÓ Ù˘ ηٷÛÙ·ÙÈ΋˜ ·ÓÙÈÓÔÌ›·˜ ÙÔ˘ Ì·ÚÍÈ-ÛÌÔ‡. ∂› ·Ú·‰Â›ÁÌ·ÙÈ, ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ÚˆÙ‹ÛÂÈ Î·Ó›˜ ÙÈ ÌÔÚ› Ó· ÛËÌ·›ÓÂÈ“˘·ÚÎÙ¤˜ ÂÈÛً̘” ÛÙË ‰È·Ù‡ˆÛË Ù˘ ı¤Û˘ fiÙÈ “fiϘ ÔÈ ˘·ÚÎÙ¤˜ ÂÈÛÙ‹ÌÂ˜Â›Ó·È ÈÛfiÙÈÌ· Î·È ÌÔÓÔÛ‹Ì·ÓÙ· ÂÈÛً̘”. ∂›Ó·È ÚÔÊ·Ó¤˜ fiÙÈ Ë ı¤ÛË ·˘Ù‹ ‰ÂÓ¤¯ÂÈ Ù›ÔÙ ӷ οÓÂÈ Ì ÙËÓ ·Ú¯‹ Ù˘ Û˘ÌÌÂÙÚ›·˜, ‰ËÏ·‰‹ ‰ÂÓ ˘Ô‰ËÏÒÓÂÈ fiÙÈ ı·Ú¤ÂÈ Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÔ˘Ì ÈÛfiÙÈÌ· fiÏ· Ù· ÁÓˆÛȷο ÂÁ¯ÂÈÚ‹Ì·Ù·. ∂¿Ó ¤¯Ô˘ÌÂÚ¿ÁÌ·ÙÈ Ó· οÓÔ˘ÌÂ Â‰Ò Ì ÌÈ· ÈÛÔÙÈÌ›·, ·˘Ù‹ ¤ÁÎÂÈÙ·È ÌÂٷ͇ ÂÈÛÙËÌÒÓ Î·È fi¯ÈÁÓˆÛÈ·ÎÒÓ ÂÁ¯ÂÈÚËÌ¿ÙˆÓ ÂÓ Á¤ÓÂÈ, Ú¿ÁÌ· Ô˘ ÛËÌ·›ÓÂÈ fiÙÈ Ë ÙÔÔı¤ÙËÛË ·˘Ù‹ÂÓ¤¯ÂÈ ÙË ‰È¿ÎÚÈÛË ÌÂٷ͇ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÒÓ Î·È ÌË-ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÒÓ ÎÏ¿‰ˆÓ. ¶Ò˜ÌÔÚԇ̠ÏÔÈfiÓ Ó· ‰È·ÎÚ›ÓÔ˘Ì ÙȘ Ú·ÁÌ·ÙÈΤ˜, ÙȘ ˘·ÚÎÙ¤˜, ÂÈÛً̘, Â¿Ó fi¯ÈÂÈÛ¿ÁÔÓÙ·˜ ÂÎ Ó¤Ô˘ ÙËÓ ›‰È· ÙËÓ Ô˘ÛÈÔÎÚ·Ù›· Ô˘ ˘ÔÙ›ıÂÙ·È fiÙÈ Î·Ù·ÚÁÔ‡ÌÂ; ∫·ÈÒ˜ ÌÔÚԇ̠ӷ ÈÛ¯˘ÚÈ˙fiÌ·ÛÙ fiÙÈ ÔÈ ÂÓ ÏfiÁˆ ˘·ÚÎÙ¤˜ ÂÈÛً̘ Â›Ó·È “˘fi ÙËÓ›‰È· ¤ÓÓÔÈ·” ÂÈÛً̘, Î·È Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· Ó· ÌËÓ Û˘ÓÈÛÙÔ‡Ó ÂÎÊ¿ÓÛÂȘ Ù˘, ÂÎÊ¿Ó-ÛÂȘ ·˘Ù‹˜ ·ÎÚÈ‚Ò˜ Ù˘ ÎÔÈÓ‹˜ ¤ÓÓÔÈ·˜; ªÂ ‰˘Ô ÏfiÁÈ·, Ë ÓÔÌÈÓ·ÏÈÛÙÈ΋ ı¤ÛË ÌÔÈ¿-˙ÂÈ Ó· ˘ÔÓÔ̇ÂÙ·È ·fi ÙËÓ ÂÌÌÔÓ‹ ÛÙËÓ ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙËÙ· Î·È ÙËÓ ÔÚıÔÏÔÁÈÎfi-ÙËÙ· ˆ˜ ‰È·ÎÚÈÙÈÎfi ÁÓÒÚÈÛÌ· ÙˆÓ ÂÈÛÙËÌÒÓ.

∏ ∞§∆√À™∂ƒπ∞¡∏ ∂¶π™∆∏ª√§√°π∞ ∆∏™ √ƒ£√§√°π∫∏™ ∞™Àªª∂∆ƒ√∆∏∆∞™

∞˜ ÚÔÛ·ı‹ÛÔ˘ÌÂ, ÏÔÈfiÓ, Ó· ÛÎÈ·ÁÚ·Ê‹ÛÔ˘Ì ·‰Ú¿ ÙËÓ ·ÏÙÔ˘ÛÂÚÈ·Ó‹ ÂÈ-ÛÙËÌÔÏÔÁ›·, ÁÈ· Ó· ‰Ô‡ÌÂ Â¿Ó Î·È Ò˜ ÂÈÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È ·˘Ù‹˜ Ù˘ ÔÏ˘Â›Â‰Ë˜·ÓÙÈÓÔÌ›·˜. ∂¿Ó ¤Ú ӷ ÙË ‰È·Ù˘ÒÛˆ Ì ÌÈ· ÌfiÓÔ ÊÚ¿ÛË, ı· ¤ÏÂÁ· fiÙÈ Ë ›‰È·¤ÓÓÔÈ· ˘fi ÙËÓ ÔÔ›· ‹ Ô ÎÔÈÓfi˜ ÙÚfiÔ˜ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô ÔÈ ˘·ÚÎÙ¤˜ ÂÈÛً̘ ›ӷÈÂÍ›ÛÔ˘ Î·È ÌÔÓÔÛ‹Ì·ÓÙ· ÂÈÛً̘ ¤ÁÎÂÈÙ·È ÛÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Î¿ı ÂÈÛÙ‹ÌË Â›Ó·ÈÂÈÛÙ‹ÌË Ì ÙÔÓ ÙÚfiÔ ÙË˜Ø ‰ÂÓ ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÏÔÁÔ·›ÁÓÈÔ: ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÙËÓ ·Ï-ÙÔ˘ÛÂÚÈ·Ó‹ ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁ›· ÙˆÓ ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁÈÎÒÓ ÂÌÔ‰›ˆÓ Î·È ÙˆÓ ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁÈ-ÎÒÓ ÙÔÌÒÓ, ÂÚ·ÈÙ¤Úˆ ÂÂÍÂÚÁ·Û›· Ù˘ ȉÈfiÙ˘Ë˜ Á·ÏÏÈ΋˜ ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁÈ΋˜ ·-

√ ∞ÏÙÔ˘Û¤Ú Î·È Ë ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁÈ΋ ·ÓÙÈÓÔÌ›· ÙÔ˘ ª·ÚÍÈÛÌÔ‡ ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1 13

Ú¿‰ÔÛ˘ ÙˆÓ °Î·ÛÙfiÓ ª·ÛÂÏ¿Ú Î·È ∑ÔÚ˙ ∫·ÁÎÈÏ¤Ì (Tiles 1987). ∞ÎÔÏÔ‡ıˆ˜ı· ·ÚÔ˘ÛÈ¿Ûˆ ÂÈÁÚ·ÌÌ·ÙÈο Ù· ÎÚ›ÛÈÌ· ÛÙÔȯ›· ·˘Ù‹˜ Ù˘ ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁ›·˜ Ô˘ı· ÌÔ˘ ÂÈÙÚ¤„Ô˘Ó Ó· ˘ÔÛÙËڛ͈ ÙÔ˘˜ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÔ‡˜ ÌÔ˘.

∫ÂÓÙÚÈ΋ ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ ·ÏÙÔ˘ÛÂÚÈ·Ó‹˜ ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁ›·˜, ÏÔÈfiÓ, Â›Ó·È Ë ÂÈÛÙËÌÔ-ÏÔÁÈ΋ ÙÔÌ‹ (Balibar 1991, 1994), ‰ËÏ·‰‹ Ë ˘ÂÚÓ›ÎËÛË ÂÓfi˜ ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁÈÎÔ‡ÂÌÔ‰›Ô˘, ÙÔ ÔÔ›Ô Â›Ó·È ¿ÓÙÔÙ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi Î·È Û˘ÁÎÚÔÙËÙÈÎfi Ù˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜‰ÔÌ‹˜, Û ÌÈ· ‰Â‰Ô̤ÓË ÛÙÈÁÌ‹ Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ Ù˘. ø˜ ÂÎ ÙÔ‡ÙÔ˘, Ë ˘ÂÚÓ›ÎËÛË ·˘ÙÔ‡ÙÔ˘ ÂÌÔ‰›Ô˘ ·Ó·‰ÔÌ› ÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË Û Ӥ· ‚¿ÛË, ‰ËÏ·‰‹ ÂÈʤÚÂÈ ÌÈ· Ó¤· ÂÈÛÙË-ÌÔÓÈ΋ ‰ÔÌ‹. ∏ ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁÈ΋ ÙÔÌ‹ ÛËÌ·ÙÔ‰ÔÙ› ¤ÙÛÈ ÌÈ· ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ·Û˘Ó¤-¯ÂÈ·. ¶·Ú¿ÏÏËÏ·, Û˘ÓÈÛÙ¿ ¤Ó· ·ÌÂÙ¿ÎÏËÙÔ ÎÚÈÙÈÎfi Î·È ÁÓˆÛÈ·Îfi Û˘Ì‚¿Ó: Ë ˘ÂÚ-Ó›ÎËÛË ÙÔ˘ ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁÈÎÔ‡ ÂÌÔ‰›Ô˘ Â›Ó·È ·‰È·¯ÒÚÈÛÙË ·fi ÙËÓ ·ÔÎ¿Ï˘„Ë Î·ÈÙËÓ ÎÚÈÙÈ΋ Ù˘ ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ Û¯ÂÙÈÎfiÙËÙ¿˜ ÙÔ˘, ‰ËÏ·‰‹ ÙÔ˘ ȉÂÔÏÔÁÈÎÔ‡ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·ÙÔ˘.4 ŒÙÛÈ, Ë ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁÈ΋ ÙÔÌ‹ ÂÌÂÚȤ¯ÂÈ ¤Ó·Ó ÌË-·Ó·ÁÒÁÈÌÔ ÔÚıÔÏÔÁÈÎfi ηȷÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎfi ˘Ú‹Ó·. ∞˘Ù‹ ¤ÓÓÔÈ· ·Û˘Ó¤¯ÂÈ·˜ ÂÓ¤¯ÂÈ Â›Û˘ Î·È ··ÛÛ˘̆ÌÌÌÌÂÂÙÙÚÚfifiÙÙËËÙÙ··:: ËÂÈÛÙËÌÔÏÔÁÈ΋ ÙÔÌ‹, Ë ·ÔÎ¿Ï˘„Ë, ÎÚÈÙÈ΋ Î·È ˘ÂÚÓ›ÎËÛË ÂÓfi˜ ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁÈÎÔ‡ÂÌÔ‰›Ô˘, ÌÔÚ› Ó· Û˘Ì‚Â›, Ó· ÈÛÙÔÔÈËı›, Ó· ‰ÈηÈÔÏÔÁËı› Î·È Ó· ÂÈÎ˘Úˆı›ÌfiÓÔÓ ·fi ÙËÓ ÚÔÔÙÈ΋, Ì ٷ ̤۷ Î·È Û‡Ìʈӷ Ì ٷ ÎÚÈÙ‹ÚÈ· Ù˘ Ó¤·˜ ÂÈ-ÛÙËÌÔÓÈ΋˜ ‰ÔÌ‹˜, ÙËÓ ÔÔ›· Ë ›‰È· ÂÈʤÚÂÈ (ª·ÏÙ¿˜ 1991). øÛÙfiÛÔ, Î·È Â‰ÒÂ›Ó·È Ë ÎÚ›ÛÈÌË ‰È·ÊÔÚ¿, Ë Û¯¤ÛË ÌÂٷ͇ ‰‡Ô ‰È·‰Ô¯ÈÎÒÓ ·Û˘Ó¯ÒÓ Î·È ·Û‡ÌÌÂ-ÙÚˆÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÒÓ ‰ÔÌÒÓ Â›Ó·È Ô˘ÛȈ‰Ò˜ ÌË-Û˘ÌÌÂÙÚÈ΋ ηÈ, ˆ˜ ÂÎ ÙÔ‡ÙÔ˘, ÂÁ-ÁÂÓÒ˜ ÈÛÙÔÚÈÎ‹Ø Ë ÂÓ ÏfiÁˆ ·Û˘ÌÌÂÙÚfiÙËÙ· ›ӷÈ, ı· ϤÁ·ÌÂ, ·Û˘ÌÌÂÙÚfiÙËÙ· “ÌÔ-Ó‹˜ ηÙ‡ı˘ÓÛ˘”, Î·È Ë Û˘Ó·Ê‹˜ ·Û˘Ó¤¯ÂÈ· ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· Û˘ÏÏËÊı› ˆ˜ ÌÈ· ·Ï‹Î·È ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁÈÎÒ˜ Ô˘‰¤ÙÂÚË ÌÂÙ¿‚·ÛË ÌÂٷ͇ ÂÚ›ÎÏÂÈÛÙˆÓ, ·˘Ùfi-·Ó·ÊÔÚÈÎÒÓ‰ÔÌÒÓ, Ë ÔÔ›·, ·fi ı¤ÛË ·Ú¯‹˜ ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ, ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ Â›Ó·È Î·È ·ÓÙ›ÛÙÚÔ-ÊË: ¤ÙÛÈ, ·fi ÙË ÌÈ· ÌÂÚÈ¿, Ë Ó¤· ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ‰ÔÌ‹ ʤÚÂÈ (·ÏÏ¿ Î·È Ê¤ÚÂÙ·È ·fi)ÌÈ· ÔÚıÔÏÔÁÈ΋ ÎÚÈÙÈ΋ Ù˘ ·ÏÈ¿˜, Ë ÔÔ›· Â›Ó·È “ÔÚ·Ù‹”, ηٷÓÔËÙ‹ Î·È ‰ÈηÈÔ-ÏÔÁË̤ÓË ÌfiÓÔÓ ·fi ÙËÓ ÚÔÔÙÈ΋ Ù˘ ÚÒÙ˘, Ù˘ Ó¤·˜Ø ·fi ÙËÓ ¿ÏÏË, ‰È· Ù˘ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁÈ΋ ÙÔÌ‹˜, Ë ·ÏÈ¿ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ‰ÔÌ‹ ηı›ÛÙ·Ù·È ·Ó·ÁηÛÙÈο –‰Ë-Ï·‰‹, ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈο– ·ÏÈ¿, ·Úˆ¯Ë̤ÓË, ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁÈÎÒ˜ ··ÍȈ̤ÓË. ∂Ó ÔÏ›-ÁÔȘ, ‚¿ÛÂÈ Ù˘ ¤ÓÓÔÈ·˜ Ù˘ ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁÈ΋˜ ÙÔÌ‹˜, Ë ÂοÛÙÔÙ ÂÈÛÙ‹ÌË Â›Ó·È Ë‰ÈËÓÂ΋˜ ‰È·‰Èηۛ· ‰È· Ù˘ ÔÔ›·˜ ·˘Ù‹ Ë ›‰È· ·˘ÙÔ-·ÔÛ¿Ù·È, ·˘ÙÔ-‰È·ÎÚ›ÓÂÙ·ÈÎ·È ·˘ÙÔ-ÂÈ΢ÚÒÓÂÙ·È, ˆ˜ ÂÈÛÙ‹ÌË, ¤Ó·ÓÙÈ ÙÔ˘ ÂοÛÙÔÙ ÚÔ-ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ‡ ·-ÚÂÏıfiÓÙÔ˜ Ù˘, ÙÔ ÔÔ›Ô Ë ›‰È· ··ÍÈÒÓÂÈ Î·È ·Î˘ÚÒÓÂÈ ˆ˜ ÌË-ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi.

°ÈÒÚÁÔ˜ ºÔ˘ÚÙÔ‡Ó˘14 ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1

44.. ™ÙÔ ÛËÌÂ›Ô ·˘Ùfi ÂÌϤÎÂÙ·È ÌÈ· ÁÂÓÈÎfiÙÂÚË ¤ÓÓÔÈ· Èȉ‰ÂÂÔÔÏÏÔÔÁÁ››··˜̃,, ÚÔ˚fiÓ Ù˘ ÂÎ Ó¤Ô˘ ÂÂ-ÍÂÚÁ·Û›·˜ Ù˘ ·ÓÙ›ÛÙÔȯ˘ ·Ú·‰ÔÛȷ΋˜ Ì·ÚÍÈÛÙÈ΋˜ ¤ÓÓÔÈ·˜ ·fi ÙÔÓ ∞ÏÙÔ˘Û¤Ú, ÙËÓÔÔ›· ‚‚·›ˆ˜ ‰ÂÓ ÌÔÚԇ̠ӷ Ú·ÁÌ·Ù¢ıԇ̠‰Ò.

∞˜ ‰Ô‡Ì › ÙÚÔ¯¿‰ËÓ ÙȘ Û˘Ó¤ÂȘ ·˘Ù‹˜ Ù˘ ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁ›·˜. ¶ÚÒÙÔÓ, Ë ·Û˘-Ó¤¯ÂÈ· Î·È ·Û˘ÌÌÂÙÚfiÙËÙ· ηı›ÛÙ·Ù·È ÙÔ ÛËÌÂ›Ô ·ÎÚÈ‚Ò˜ fiÔ˘ οı ÊÔÚ¿ ÂÈÙÂÏ›-Ù·È Ë ‰È¿ÎÚÈÛË ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ‡ Î·È ÌË-ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ‡, Î·È fi¯È ÙÔ ·ÎÚÈ‚Ò˜ ·ÓÙ›ıÂÙÔ,‰ËÏ·‰‹ ÙÔ ÛËÌÂ›Ô fiÔ˘ ·˘Ù‹ Ë ‰È¿ÎÚÈÛË ·‡ÂÈ Ó· ¤¯ÂÈ ÓfiËÌ·. øÛÙfiÛÔ, ‰ÂÓ ÚfiÎÂÈ-Ù·È ÁÈ· ÌÈ· ˘ÔÛÙ·Ûȷ΋ ‰È¿ÎÚÈÛË, Ô˘ ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ÂÈÙÂÏÂÛı› ·fi ¤Ó· Â͈ÙÂ-ÚÈÎfi, ·Ú¯ÈÌ‹‰ÂÈÔ ÛËÌ›Ô: Ì ¿ÏÏ· ÏfiÁÈ·, ‰ÂÓ ÂÓ·fiÎÂÈÙ·È ÛÙË ÊÈÏÔÛÔÊ›· Ó· ÎÚ›ÓÂÈÎ·È Ó· ‰È·-ÎÚ›ÓÂÈ, ‚¿ÛÂÈ Î·ıÔÏÈÎÒÓ ÎÚÈÙËÚ›ˆÓ Ô˘ Έ‰ÈÎÔÔÈÔ‡Ó ÙËÓ Ô˘Û›· Ù˘ ÂÈ-ÛÙ‹Ì˘, ÔÈ· ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ·Í›ˆÛË Â›Ó·È ÓfiÌÈÌË ·ÏÏ¿, ·ÓÙÈı¤Ùˆ˜, Ë ÂοÛÙÔÙ ÂÈ-ÛÙ‹ÌË Â›Ó·È ·˘Ù‹ Ô˘ ‰È·ÎÚ›ÓÂÈ, ÂÈ΢ÚÒÓÂÈ Î·È ÓÔÌÈÌÔÔÈ› ÙÔÓ Â·˘Ùfi Ù˘, ‚¿ÛÂÈ ÙˆÓ‰ÈÎÒÓ Ù˘ ÎÚÈÙËÚ›ˆÓ, Ì ÙËÓ ›‰È· ·ÎÚÈ‚Ò˜ ΛÓËÛË Ô˘ ·Î˘ÚÒÓÂÈ Î·È ··ÍÈÒÓÂÈ ÁÓˆ-Ûȷο ÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ Ù˘, ·fi ÙÔ ÔÔ›Ô ·˘Ùfi-·ÔÛ¿Ù·È. ¢Â‡ÙÂÚÔÓ, Ë ·ÏÙÔ˘ÛÂÚÈ·Ó‹ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁ›· ÙÔÔıÂÙ› ÙËÓ ·Û˘Ó¤¯ÂÈ· Î·È ÙËÓ ·Û˘ÌÌÂÙÚÔÙËÙ· ÛÙËÓ Î·Ú‰È¿ Ù˘ η-ÓÔÓÈ΋˜ ‰È·‰Èηۛ·˜ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ –‰ËÏ·‰‹, ·Ó·ÈÚ› ÙËÓ ÎÔ˘ÓÈ·Ó‹ ‰È¿ÎÚÈÛË ÌÂٷ͇ηÓÔÓÈ΋˜ ÂÈÛÙ‹Ì˘ Î·È ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÒÓ Â·Ó·ÛÙ¿ÛˆӖ ηÈ, ÙÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚÔ, ı¤-ÙÂÈ ÙËÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ·Û˘Ó¤¯ÂÈ· Î·È ·Û˘ÌÌÂÙÚfiÙËÙ· ˆ˜ ÙÔ ÚÔÓÔÌÈ·Îfi ÛËÌÂ›Ô Ù˘ÔÚıÔÏÔÁÈÎfiÙËÙ·˜ Î·È ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙËÙ·˜ οı ÂÈÛÙ‹Ì˘, ÙÔ ÛËÌÂ›Ô fiÔ˘ ·˘Ù‹ ÂÎ-‰ËÏÒÓÂÙ·È, Î·È fi¯È ˆ˜ ÙÔ ·ÎÚÈ‚Ò˜ ·ÓÙ›ıÂÙÔ, ‰ËÏ·‰‹ ˆ˜ ÙÔ ·Í¤ڷÛÙÔ fiÚÈfi Ù˘.

∂¿Ó ÏÔÈfiÓ ı· ı¤Ï·Ì ӷ ‰È·Ù˘ÒÛÔ˘Ì ÙËÓ “¤ÓÓÔÈ·” ÂÈÛÙ‹Ì˘ Ô˘ ·Ú¤¯ÂÈ Ë·ÏÙÔ˘ÛÂÚÈ·Ó‹ ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁ›·, ı· ϤÁ·Ì fiÙÈ Ë ÂοÛÙÔÙ ÂÈÛÙ‹ÌË Â›Ó·È Ë ›‰È· Ë·˘Ùfi-‰È¿ÎÚÈÛË Î·È ·˘Ùfi-ÂÈ·ڈۋ Ù˘, ˆ˜ ÂÈÛÙ‹Ì˘, ¤Ó·ÓÙÈ ·˘ÙÔ‡ Ô˘ Ë ›‰È··ÔÚÚ›ÙÂÈ ˆ˜ ÌË-ÂÈÛÙ‹ÌË. ™‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ ÂÓ ÏfiÁˆ “¤ÓÓÔÈ·”, Ë ‡·ÚÍË Ù˘ ÂÈ-ÛÙ‹Ì˘, Ë ‰È¿ÎÚÈÛË Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ ·fi fi,ÙÈ ‰ÂÓ Û˘ÓÈÛÙ¿ ÂÈÛÙ‹ÌË, ·fi ÙÔÓ ÕÏÏÔÙ˘, Î·È Ë ÂÈ·ڈۋ Ù˘, ˆ˜ ÂÈÛÙ‹Ì˘, ¤Ó·ÓÙÈ ÙÔ˘ ÕÏÏÔ˘ Ù˘, ·ʛÂÙ·È ÛÙËÓ·ÚÌÔ‰ÈfiÙËÙ· Ù˘ ÂοÛÙÔÙ ÂÈÛÙ‹Ì˘. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· Ì›· ¿ÎÚˆ˜ ȉȿ˙Ô˘Û· “¤Ó-ÓÔÈ·”, ÁÈ· ÌÈ· ¿ÎÚˆ˜ ȉȿ˙Ô˘Û· ÌÔÚÊ‹ ÁÂÓÈÎfiÙËÙ·˜, Ë ÔÔ›· ÂίˆÚ› ÙËÓ ˘·Áˆ-Á‹ ÙÔ˘ ÂÈ̤ÚÔ˘˜ ÛÙÔ ÁÂÓÈÎfi, ÙËÓ ˘·ÁˆÁ‹ Ù˘ ¤ÎÊ·ÓÛ˘ ÛÙËÓ ¤ÓÓÔÈ·, ÛÙËÓ ›‰È· ÙˉÈηÈÔ‰ÔÛ›· ÙÔ˘ ÂÈ̤ÚÔ˘˜, Ù˘ ¤ÎÊ·ÓÛ˘. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ¤Ó· “ÂÏ¿¯ÈÛÙÔ ÁÂÓÈÎfiÙË-Ù·˜” Ô˘ Ù›ıÂÙ·È fiÛÔ ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È ÁÈ· Ó· ·Î˘Úˆı›. ∂‰Ò ·ÎÚÈ‚Ò˜ ¤ÁÎÂÈÙ·È Ë Û˘ÓÂ-‹˜ ·ÓÙÈ-Ô˘ÛÈÔÎÚ·ÙÈ΋ ÙÔÔı¤ÙËÛË, Ô Û˘Ó‹˜ ÓÔÌÈÓ·ÏÈÛÌfi˜, ·˘Ù‹˜ Ù˘ ÂÈÛÙËÌÔ-ÏÔÁ›·˜, ‰ËÏ·‰‹ Ë ·Ó·ÙÚÔ‹ Î·È Ë ·Î‡ÚˆÛË Ù˘ ˘·ÁˆÁ‹˜ Ù˘ ‡·Ú͢ ÛÙËÓ Ô˘-Û›·, Ù˘ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜ ÛÙË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ·. ∂›Ó·È ηْ ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ “ÎÔÈÓfi” ÙÚfiÔÔ˘ Ë ÂοÛÙÔÙ ˘·ÚÎÙ‹ ÂÈÛÙ‹ÌË Â›Ó·È ÂÈÛÙ‹ÌË, ÈÛfiÙÈÌ· Î·È ÌÔÓÔÛ‹Ì·ÓÙ·, ÌÂÙÔÓ ÙÚfiÔ Ù˘: οı ÂÈÛÙ‹ÌË ÂÈʤÚÂÈ ÙË ‰È΋ Ù˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfiÙËÙ·, ÙËÓ ÂÈÛÙË-ÌÔÓÈÎfiÙËÙ· Ô˘ Ù˘ ÚÔÛȉȿ˙ÂÈØ ˆ˜ ÂÎ ÙÔ‡ÙÔ˘, ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ ÌÈ· Î·È ÌÔÓ·‰È΋, η-ıÔÏÈ΋ ÔÚıÔÏÔÁÈ΋ ̤ıÔ‰Ô˜ Û‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ ÔÔ›· οı ÂÈÛÙ‹ÌË ÔÊ›ÏÂÈ Ó·ÂÁηıÈ‰Ú˘ı› Î·È Ó· ÂÈÎ˘Úˆı›, ·ÏÏ¿ οı ÂÈÛÙ‹ÌË Ê¤ÚÂÈ (Î·È Ê¤ÚÂÙ·È ·fi) ÙˉÈ΋ Ù˘ ̤ıÔ‰Ô, ÙË ‰È΋ Ù˘ ÔÚıÔÏÔÁÈÎfiÙËÙ·.(ºÔ˘ÚÙÔ‡Ó˘ 1998).

√ ∞ÏÙÔ˘Û¤Ú Î·È Ë ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁÈ΋ ·ÓÙÈÓÔÌ›· ÙÔ˘ ª·ÚÍÈÛÌÔ‡ ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1 15

∞¡∞º√ƒ∂™

Balibar E., (1991), “Tais-toi encore, Althusser!”, ÛÙÔ Écrits pour Althusser. Édi-tions de la découverte, ¶·Ú›ÛÈ

Balibar E., (1994), “Coupure et refonte”, ÛÙÔ Lieux et noms de la vérité, Édi-tions de l’aube, ¶·Ú›ÛÈ

McGuire J. E., (1998), “∂ÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ·ÏÏ·Á‹: ¶ÚÔÔÙÈΤ˜ Î·È ÚÔÙ¿ÛÂȘ” ÛÙÔSalmon M., Î.¿, ∂ÈÛ·ÁˆÁ‹ ÛÙË ºÈÏÔÛÔÊ›· Ù˘ ∂ÈÛÙ‹Ì˘, ¶·ÓÂÈÛÙËÌȷΤ˜∂ΉfiÛÂȘ ∫Ú‹Ù˘, ∏Ú¿ÎÏÂÈÔ

Montag W., (2003), Louis Althusser, Palgrave Macmillan, New YorkTiles M., (1987), “Epistemological History: the Legacy of Bachelard and Can-

guilhem” ÛÙÔ Griffiths A.P. (ed.), Contemporary French Philosophy, Cam-bridge University Press, Cambridge

Latour B., (2000), O˘‰¤ÔÙ ˘‹ÚÍ·Ì ÌÔÓÙ¤ÚÓÔÈ, ™‡Ó·ÏÌ·, ∞ı‹Ó·ª·ÏÙ¿˜ ∞., (1991), “√ÚıÔÏÔÁÈÎfiÙËÙ·, ·ÏÏ·Á‹ ıˆÚÈÒÓ Î·È È‰ÂÔÏÔÁ›·”, £Âˆ-

Ú›· Î·È ∫ÔÈÓˆÓ›· 5, ∞ı‹Ó·ª·ÏÙ¿˜ ∞. Î·È °. ºÔ˘ÚÙÔ‡Ó˘, (1994), √ §Ô˘› ∞ÏÙÔ˘Û¤Ú Î·È ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ ÎÏ·-

ÛÈÎÔ‡ Ì·ÚÍÈÛÌÔ‡, ∂ΉfiÛÂȘ √ ¶ÔÏ›Ù˘, ∞ı‹Ó·™ÎÔÚ‰Ô‡Ï˘ ∫., (2001), “∏ ÔÏÈÙÈÛÌÈ΋ ÛÙÚÔÊ‹ ÛÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË”, ÛÙÔ ∫Ô˘Ì·Ú¿˜

¶., ™¤ÚÔÁÏÔ˘ º., ™ÎÔÚ‰Ô‡Ï˘ ∫. (ÂÈÌ.), ∏ Û˘Ì‚ÔÏ‹ Ù˘ πÛÙÔÚ›·˜ Î·È ºÈÏÔ-ÛÔÊ›·˜ ÙˆÓ º˘ÛÈÎÒÓ ∂ÈÛÙËÌÒÓ ÛÙË ¢È‰·Ûηϛ· ÙˆÓ º˘ÛÈÎÒÓ ∂ÈÛÙËÌÒÓ,∂ΉfiÛÂȘ ÃÚÈÛÙÔ‰Ô˘Ï›‰Ë, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË

ºÔ˘ÚÙÔ‡Ó˘ °., (1998), §Ô˘› ∞ÏÙÔ˘Û¤Ú: ÙÔ ·Ó·fi‰Ú·ÛÙÔ ÌÈ·˜ ·‰‡Ó·Ù˘ ıˆڛ·˜‰È‰·ÎÙÔÚÈ΋ ‰È·ÙÚÈ‚‹, ∞ı‹Ó·

°ÈÒÚÁÔ˜ ºÔ˘ÚÙÔ‡Ó˘16 ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1

√ÚÈÔı¤ÙËÛË ÙÔ˘ ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÛÌÔ‡ ÁÈ· ÙËÓ ·ÍÈÔÏfiÁËÛË: ∆Ô ÙÈ, ÙÔ ˆ˜ Î·È ÙÔ ÁÈ·Ù› Ù˘ ·ÍÈÔÏfiÁËÛ˘

∂˘ÁÂÓ›· ∫ÔϤ˙·¶·È‰·ÁˆÁÈÎfi ∆Ì‹Ì· ¢ËÌÔÙÈ΋˜ ∂η›‰Â˘Û˘, ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ πˆ·ÓÓ›ÓˆÓ

∂π™∞°ø°∏

∏ ·ÍÈÔÏfiÁËÛË ÙÔ˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ ¤ÚÁÔ˘ ·ÊÔÚ¿ ÙfiÛÔ ÙÔ Û¯Â‰È·ÛÌfi Ù˘ Û˘ÓÔ-ÏÈ΋˜ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈ΋˜ ‰È·‰Èηۛ·˜ Ë ÔÔ›· ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ÙÔ˘˜ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡˜ ÛÙfi-¯Ô˘˜, Ù· ·Ó·Ï˘ÙÈο ÚÔÁÚ¿ÌÌ·Ù·, Ù· Ì·ıËÛȷο ̤۷, ÙÔ˘˜ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡˜,ÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜, ÙȘ ÌÂıfi‰Ô˘˜ ‰È‰·Ûηϛ·˜ Î·È Û˘ÓÔÏÈο fiÏÔ ÙÔ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi Û‡-ÛÙËÌ·, fiÛÔ Î·È ÙÔ ÙÂÏÈÎfi ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ·. “ª¤Û· ·fi ÙËÓ ·ÍÈÔÏfiÁËÛË ÂȉÈÒÎÂÙ·ÈÓ· ‰È·ÈÛÙˆı› Ô ‚·ıÌfi˜ ›Ù¢Í˘ ÙˆÓ ·Ú¯Èο ۯ‰ȷÛÌ¤ÓˆÓ ÛÙfi¯ˆÓ Î·È ÔÂÓÙÔÈÛÌfi˜ ÙˆÓ ·Ú·Ì¤ÙÚˆÓ Ô˘ Û˘Ó¤‚·Ï·Ó ıÂÙÈο ‹ ·ÚÓËÙÈο ÛÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÔ-Ô›ËÛ‹ ÙÔ˘˜” (∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˘, 2002, ÛÂÏ.13).

¶ÈÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ, ̤ۈ Ù˘ ·ÍÈÔÏfiÁËÛ˘ ·Ó·˙ËÙÂ›Ù·È ·¿ÓÙËÛË Û ÙÚ›· ‚·-ÛÈο ÂÚˆÙ‹Ì·Ù·:

ñ ¶ÔÈ· Â›Ó·È Ë ÔÈfiÙËÙ· ÙÔ˘ Ã; (fiÔ˘ ÙÔ Ã Â›Ó·È, .¯. ÙÔ Û¯ÔÏ›Ô, Ô‰¿ÛηÏÔ˜, Ô Ì·ıËÙ‹˜, ‹ ÔÏfiÎÏËÚÔ ÙÔ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi Û‡ÛÙËÌ·)

ñ ∂›Ó·È Ë ÔÈfiÙËÙ· ÈηÓÔÔÈËÙÈ΋ Û ۯ¤ÛË Ì ·˘Ùfi Ô˘ ı¤ÏÔ˘ÌÂ;

ñ ¶fiÛÔ Î·Ï¿ ÙÔ Ã Û˘ÌϤÂÈ Ì ÙÔ˘˜ ÛÙfi¯Ô˘˜ Ì·˜;

ŸÙ·Ó ·Ó·ÊÂÚfiÌ·ÛÙ Û ·ÍÈÔÏfiÁËÛË ÙÔ˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ ¤ÚÁÔ˘, Ù· ÙÚ›· ·˘Ù¿ÂÚˆÙ‹Ì·Ù· ·ÊÔÚÔ‡Ó fiÏ· Ù· ˘ÔÛ˘ÛÙ‹Ì·Ù· ÙÔ˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜, ÛÂÙÔÈÎfi ‹ ÂıÓÈÎfi ›‰Ô.

ªÔÚÔ‡ÌÂ, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, Û ÙÔÈÎfi Â›Â‰Ô Ó· ‰ÈÂÚ¢ӋÛÔ˘Ì ·˘Ù¿ Ù·ÂÚˆÙ‹Ì·Ù· Û ۯ¤ÛË Ì ÙÔ Ì·ıËÙ‹ ‹ ÙÔ ‰¿ÛηÏÔ: ¶fiÛÔ Î·Ïfi˜ Â›Ó·È ·˘Ùfi˜ Ô Ì·-ıËÙ‹˜ Û ·˘Ùfi ‹ ÂΛÓÔ ÙÔ ı¤Ì· ‹ Û ÔÈÔ ‚·ıÌfi η٤¯ÂÈ ·˘Ù‹ ‹ ÂΛÓË ÙËÓ Èη-ÓfiÙËÙ· ‹ ‰ÂÍÈfiÙËÙ·; ¶ÔȘ ‚ÂÏÙÈÒÛÂȘ ÛÙËÓ Â›‰ÔÛ‹ ÙÔ˘ ¤Î·Ó ÙȘ ÙÂÏÂ˘Ù·›Â˜ ̤-Ú˜, ‚‰ÔÌ¿‰Â˜, ‹ Ì‹Ó˜; (∫¿ÔÈÔÈ ‚¤‚·È· ÂÓ‰¤¯ÂÙ·È Ó· ‰È·Ù˘ÒÛÔ˘Ó ·˘Ù¤˜ ÙȘÂÚˆÙ‹ÛÂȘ Ì ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎfi ÙÚfiÔ: ∆È ‚·ıÌfi ‹ÚÂ; £· ÂÚ¿ÛÂÈ ÙË Ù¿ÍË; £· ¿-

∫ƒπ∆π∫∏ ∂¶π™∆∏ª∏ & ∂∫¶∞π¢∂À™∏: 1/05

ÚÂÈ Ù˘¯›Ô;) √ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ˜ ‰¿ÛηÏÔ˜ Â›Ó·È ·ÚÎÂÙ¿ ηÏfi˜ ÒÛÙ ӷ ·Ó·Ï¿‚ÂÈ·˘Ù‹ ÙË ‰‡ÛÎÔÏË Ù¿ÍË;

™Â Û¯¤ÛË Ì ÙÔ Û¯ÔÏÂ›Ô ‹ ÙË Û¯ÔÏ‹ ‹ ÙÔ ·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ: ŸÏÔ Î·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ¿ÓıÚˆÔÈ ıˆÚÔ‡Ó fiÙÈ “ÙÔ Û¯ÔÏÂ›Ô ·›˙ÂÈ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ÚfiÏÔ” Î·È fiÙÈ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÛË-Ì·ÓÙÈΤ˜ ‰È·ÊÔÚ¤˜ ÛÙËÓ ÔÈfiÙËÙ· ÌÂٷ͇ ÙˆÓ Û¯ÔÏ›ˆÓ ‹ ÙˆÓ Û¯ÔÏÒÓ. √È ÁÔÓ›˜ı· ÚˆÙ‹ÛÔ˘Ó - Â›Ó·È ·˘Ùfi ÙÔ Î·Ï‡ÙÂÚÔ Û¯ÔÏÂ›Ô ÁÈ· ÙÔ ·È‰› ÌÔ˘; √È ÛÔ˘‰·ÛÙ¤˜ı· οÓÔ˘Ó ÙȘ ÂÈÏÔÁ¤˜ ÙÔ˘˜, ÌÂÚÈΤ˜ ÊÔÚ¤˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÒÓÙ·˜ ÙÔ˘˜ ηٷÏfiÁÔ˘˜Ô˘ ‰ËÌÔÛȇÔÓÙ·È ÛÙ· ÂÚÈÔ‰Èο.

™Â ÂıÓÈÎfi Â›Â‰Ô ÔÈ ÂÚˆÙ‹ÛÂȘ Â›Ó·È ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ˜: ¶fiÛÔ Î·Ïfi Â›Ó·È ÙÔ ÂηÈ-‰Â˘ÙÈÎfi Ì·˜ Û‡ÛÙËÌ· ¯ ÛÙ· ª·ıËÌ·ÙÈο Û ۯ¤ÛË Ì ¿ÏÏ· Û˘ÛÙ‹Ì·Ù·; ∆È ‰Â›-¯ÓÔ˘Ó Ù· ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù· Û ‰ÈÂıÓ›˜ ‰È·ÁˆÓÈÛÌÔ‡˜ (TIMSS, PISA);

¶fiÛÔ Î·Ï¿ Â›Ó·È Ù· Û¯ÔÏ›· Ì·˜, ÔÈ ‰¿ÛηÏÔÈ Ì·˜ Î·È ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ Ì·˜ ÁÂÓÈο;∂›Ó·È ÙÔ Û‡ÛÙËÌ· ·ÚÎÂÙ¿ ‡ηÌÙÔ ÒÛÙ ӷ ÂÈÙÚ¤„ÂÈ ÛÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜ Ó· ‰È·Ï¤-ÍÔ˘Ó ÙȘ ηχÙÂÚ˜ ¢ηÈڛ˜ ÛÙÔ ¯ÒÚÔ ÂÚÁ·Û›·˜; ¶ÂÚȤ¯ÂÈ ÙÔ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi Ì·˜Û‡ÛÙËÌ· ηÈÓÔÙƠ̂˜/ÂÚÂı›ÛÌ·Ù·;

°ÂÓÈο, Ë ‰È·‰Èηۛ· ·ÍÈÔÏfiÁËÛ˘, ˆ˜ ˘Ô¯Ú¤ˆÛË ‹ ¢ı‡ÓË Ó· ηٷ‰Âȯı› Ë·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ÂÓfi˜ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜, ·Ó·Ï‡ÂÙ·È Û ¤ÓÙ ʿÛÂȘ:

ñ ∆Ë Ê¿ÛË ÂÚÈÁÚ·Ê‹˜ ÙˆÓ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎÒÓ ÙÔ˘ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜

ñ ∆Ë Ê¿ÛË ·Ó¿Ù˘Í˘ ÙˆÓ ÚÔÙ‡ˆÓ Ô˘ ηıÔÚ›˙Ô˘Ó ÙȘ ÂÈı˘ÌËÙ¤˜ Â΂¿ÛÂȘ

ñ ∆Ë Ê¿ÛË Ù˘ ·ÍÈÔÏfiÁËÛ˘ Ù˘ ÚÔfi‰Ô˘ Û ۯ¤ÛË Ì ·˘Ù¤˜ ÙȘ Â΂¿ÛÂȘ

ñ ∆ËÓ ·Ó¿Ï˘ÛË ÙˆÓ ÚÔ΢ÙfiÓÙˆÓ ÛÙÔȯ›ˆÓ

ñ ∆Ë ‰ÈÔÚıˆÙÈ΋ ‰Ú¿ÛË

ªÈ· Ù¤ÙÔÈ· ‰È·‰Èηۛ· ˘ÂÚ‚·›ÓÂÈ ÙËÓ ·Ï‹ ηٷÁÚ·Ê‹ –Û˘ÏÏÔÁ‹, ÔÚÁ¿ÓˆÛËÎ·È ˘Ô‚ÔÏ‹ ÌÈ·˜ ¤ÎıÂÛ˘ ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ. ™Â οı ÌÈ· ·fi ÙȘ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓ˜ Ê¿-ÛÂȘ, Ô ·ÍÈÔÏÔÁËÙ‹˜ ηÏÂ›Ù·È Ó· ··ÓÙ‹ÛÂÈ ÛÂ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˜ ÂÚˆÙ‹ÛÂȘ. √È ÂÚˆ-Ù‹ÛÂȘ ·˘Ù¤˜ ÂÓÙ¿ÛÛÔÓÙ·È Û ÙÚÂȘ ‚·ÛÈΤ˜ ηÙËÁÔڛ˜: ÂÚÈÁÚ·ÊÈΤ˜ (descrip-tive), ηÓÔÓÈÛÙÈΤ˜ (normative) Î·È ÂÚˆÙ‹ÛÂȘ ·ÓÙ›ÎÙ˘Ô˘ (impact).

√È “ÂÚÈÁÚ·ÊÈΤ˜ ÂÚˆÙ‹ÛÂȘ” ÂÚÈÁÚ¿ÊÔ˘Ó ÙË ÙÚ¤¯Ô˘Û· ηٿÛÙ·ÛË, ÔÈ “ηÓÔ-ÓÈÛÙÈΤ˜ ÂÚˆÙ‹ÛÂȘ” Û˘ÁÎÚ›ÓÔ˘Ó “ÙÈ Â›Ó·È” Ì ÙÔ “ÙÈ Ú¤ÂÈ Ó· ›ӷȔ, Î·È ÔÈ “ÂÚˆ-Ù‹ÛÂȘ ·ÓÙ›ÎÙ˘Ô˘” ηıÔÚ›˙Ô˘Ó ÔÈ· ‰È·ÊÔÚ¿ ı· ÚÔ·„ÂÈ ·fi ÙËÓ Â¤Ì‚·ÛË.

°È· Ó· ··ÓÙËı› ÔÔÈ·‰‹ÔÙ ÂÚÒÙËÛË ÂÚÈÁÚ·ÊÈÎÔ‡ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·. Ú¤ÂÈ Ó·ÚÔÁÚ·ÌÌ·ÙÈÛı› ÚÔÛÂÎÙÈο Ë fiÏË ‰È·‰Èηۛ· Î·È Ë ÂÎÙ¤ÏÂÛË Î¿ı ‚‹Ì·ÙÔ˜ ÚÔ-ÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ÚÔ·„Ô˘Ó ÔÏÔÎÏËڈ̤Ó˜ ··ÓÙ‹ÛÂȘ. ¶Ú¤ÂÈ Ó· ˘¿ÚÍÂÈ ÛÔ‚·Úfi˜ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÛÌfi˜ Û¯ÂÙÈο ÌÂ:

ñ ∆Ô ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ Ù˘ ·ÍÈÔÏfiÁËÛ˘ (ÔÈfiÓ ‹ ÙÈ ·ÍÈÔÏÔÁÔ‡ÌÂ)

ñ ∆Ô ˘ÔΛÌÂÓÔ Ù˘ ·ÍÈÔÏfiÁËÛ˘ (ÔÈÔ˜ ·ÍÈÔÏÔÁ›)

∂˘ÁÂÓ›· ∫ÔϤ˙·18 ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1

ñ ∆Ș Û˘Óı‹Î˜ οو ·fi ÙȘ Ôԛ˜ Á›ÓÂÙ·È Ë ·ÍÈÔÏfiÁËÛË, Î·È Ù· ÂÚÁ·Ï›·Ì¤Ûˆ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ı· Á›ÓÂÈ Ë ·ÍÈÔÏfiÁËÛË, ÒÛÙ ӷ Â›Ó·È ¤Á΢ÚË, ·ÍÈfiÈÛÙË Î·È·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈ΋ (ˆ˜ ·ÍÈÔÏÔÁÔ‡ÌÂ)

¶·ÚfiÌÔÈ· ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË ·ÎÔÏÔ˘ıÂ›Ù·È Î·È ÁÈ· ÙȘ ηÓÔÓÈÛÙÈΤ˜ ÂÚˆÙ‹ÛÂȘ Ì ÙËÌfiÓË ‰È·ÊÔÚ¿ fiÙÈ Û ·˘Ù‹ ÙË ÂÚ›ÙˆÛË Ú¤ÂÈ Ó· ‰È·Û·ÊËÓÈÛı› ÙÔ “ÙÈ ÂȉÈÒ-ÎÔ˘Ì ̤ۈ Ù˘ ·ÍÈÔÏfiÁËÛ˘”. ∆Ô “ÙÈ ÂȉÈÒÎÔ˘Ì ̤ۈ Ù˘ ·ÍÈÔÏfiÁËÛ˘” ηıÔ-Ú›˙ÂÙ·È Û ۯ¤ÛË Ì ۷ÊÒ˜ ‰È¢ÎÚÈÓÈṲ̂ÓÔ˘˜ ÛÙfi¯Ô˘˜ ‹ Û ۯ¤ÛË Ì ηٿÏÏËÏ·ÚfiÙ˘·.

∆¤ÏÔ˜, Û ÔÔÈ·‰‹ÔÙ ·ÍÈÔÏfiÁËÛË Ì ÂÚˆÙ‹ÛÂȘ Ô˘ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÔ˘Ó Î·È ÙÔÓ·ÓÙ›ÎÙ˘Ô Ù˘ ¤̂·Û˘, ÙÔ Û¯¤‰ÈÔ ·ÍÈÔÏfiÁËÛ˘ Ú¤ÂÈ Ó· Â›Ó·È Û ı¤ÛË Ó· ·Ô-ÎÏ›ÛÂÈ ¿ÏϘ ÂÊÈÎÙ¤˜ ÂÍËÁ‹ÛÂȘ. ¶Ú¤ÂÈ ‰ËÏ·‰‹ Ó· ›̷ÛÙ ‚¤‚·ÈÔÈ fiÙÈ ÔÔÈÂÛ-‰‹ÔÙ ·ÏÏ·Á¤˜ Ô˘ ·Ú·ÙËÚ‹ıËηÓ, ÔÊ›ÏÔÓÙ·Ó ÛÙËÓ ‰ÈÔÚıˆÙÈ΋ ¤̂·ÛË Î·Èfi¯È Û οÙÈ ¿ÏÏÔ.

¶ÈÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ, οÔÈ· ·fi Ù· ‚·ÛÈο ÂÚˆÙ‹Ì·Ù· Ô˘ Ù›ıÂÓÙ·È Û ÌÈ· ‰È·-‰Èηۛ· ·ÍÈÔÏfiÁËÛ˘ ÙÔ˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ ¤ÚÁÔ˘ –Î·È Ù· ÔÔ›· ı· ·Ó·Ï‡ÛÔ˘Ì ÛÙËÛ˘Ó¤¯ÂÈ·– ‰È·Ù˘ÒÓÔÓÙ·È:

ñ ™Â Û¯¤ÛË Ì ÙÔ “ÙÈ ·ÍÈÔÏÔÁÔ‡ÌÂ;”: ∆È ÂÓÓÔԇ̠fiÙ·Ó ·Ó·ÊÂÚfiÌ·ÛÙ ÛÙËÓ“·fi‰ÔÛË” ÂÓfi˜ Ì·ıËÙ‹, ‰·ÛοÏÔ˘, ‹ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ ȉڇ̷ÙÔ˜; ∆È ÂÓÓÔÔ‡ÌÂÌ ÙÔÓ fiÚÔ “ÔÈfiÙËÙ·” ÛÙËÓ Âη›‰Â˘ÛË;

ñ ™Â Û¯¤ÛË Ì ÙÔ “ÔÈÔ˜ ·ÍÈÔÏÔÁ›;”: ∞fi ÔÈÔ˘˜ ‰È·Ù˘ÒÓÔÓÙ·È ÔÈ ÛÙfi¯ÔÈ;

ñ ™Â Û¯¤ÛË Ì ÙÔ “ˆ˜ ·ÍÈÔÏÔÁÔ‡ÌÂ;”: ™Â Û¯¤ÛË Ì ÔÈÔ˘˜ ÛÙfi¯Ô˘˜ ·ÍÈÔÏÔÁ›ٷÈοı ˘ÔÛ‡ÛÙËÌ· ÙÔ˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜; ª¤Ûˆ ÔÈÒÓ ÂÚÁ·Ï›ˆÓ,·ÍÈÔÏÔÁÔ‡ÓÙ·È Ù· “Ì·ıËÛȷο ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù·”, ‹ Ù· ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù· ÌÈ·˜ ÂηÈ-‰Â˘ÙÈ΋˜ ·Ú¤Ì‚·Û˘;

∆O “TI” ∆∏™ ∞•π√§√°∏™∏™

™Â ηӤӷ ·fi Ù· ÂÚˆÙ‹Ì·Ù· Ô˘ ·ÊÔÚÔ‡Ó ÙÔ “ÙÈ ·ÍÈÔÏÔÁԇ̔ Ë ·¿ÓÙËÛˉÂÓ Â›Ó·È ÚÔÊ·Ó‹˜. °È· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, “ÙÈ ÂÓÓÔԇ̠fiÙ·Ó Ï¤Ì fiÙÈ ¤Ó·˜ ‰¿ÛηÏÔ˜ÚÔÛʤÚÂÈ “ÔÈÔÙÈ΋” Âη›‰Â˘ÛË;”

º˘ÛÈο, ηı¤Ó·˜ ·fi Ì·˜ ¤¯ÂÈ ÌÈ· ‰È·ÈÛıËÙÈ΋ ηٷÓfiËÛË ÙÔ˘ ÙÈ ÛËÌ·›ÓÂÈ“ÔÈÔÙÈ΋” Âη›‰Â˘ÛË. £·˘Ì¿˙Ô˘ÌÂ, ·Ú·‰Â›ÁÌ·ÙÔ˜ ¯¿ÚÈÓ, ÙËÓ ÈηÓfiÙËÙ· ÂÓfi˜‰·ÛοÏÔ˘, Ô˘ Â›Ó·È Û ı¤ÛË Ó· ÂÍËÁ‹ÛÂÈ Û ·È‰È¿ 8 ‹ 9 ÂÙÒÓ, ¯ˆÚ›˜ ÙË ¯ÚËÛÈÌÔ-Ô›ËÛË ÂÚ›ÏÔÎˆÓ ÌÔÓ٤ψÓ, ·Ú¯¤˜ Î·È ¤ÓÓÔȘ Ù˘ ÂÚÈÛÙÚÔÊ‹˜ Ù˘ Á˘ Î·È Ù˘ÛÂÏ‹Ó˘ Á‡Úˆ ·fi ÙÔÓ ‹ÏÈÔ Î·È Ì ·˘Ùfi ÙÔÓ ÙÚfiÔ Ù· ‚ÔËı¿ÂÈ Ó· ηٷÓÔ‹ÛÔ˘Ó ÙȘ¤ÓÓÔȘ ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘, Ù˘ Ë̤ڷ˜ Î·È Ó‡¯Ù·˜, Ù˘ ·Ï›ÚÚÔÈ·˜ Î.Ï… Î·È Ó· ·ÓÙÈÏË-

√ÚÈÔı¤ÙËÛË ÙÔ˘ ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÛÌÔ‡ ÁÈ· ÙËÓ ·ÍÈÔÏfiÁËÛË… ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1 19

ÊıÔ‡Ó ÙËÓ ÙÂÚ¿ÛÙÈ· ÛËÌ·Û›· ÙˆÓ ·Ó·Î·Ï‡„ÂˆÓ ÙˆÓ Brahe, Galilei Î·È ¿ÏψÓÂÈÛÙËÌfiÓˆÓ ÙÔ 16Ô ·ÈÒÓ·. ¢ÂÓ ı· ‰ÈÛÙ¿˙·Ì ӷ ԇ̠fiÙÈ Ô Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ˜ ‰¿-ÛηÏÔ˜ ÚÔÛʤÚÂÈ ÔÈÔÙÈ΋ Âη›‰Â˘ÛË.

∂›Ì·ÛÙ ۛÁÔ˘ÚÔÈ fï˜ fiÙÈ Ô ÙÚfiÔ˜ Ô˘ ηٷÓÔԇ̠ÂÌ›˜ ‰È·ÈÛıËÙÈο ÙËÓ“ÔÈÔÙÈ΋ Âη›‰Â˘ÛË” Ù·˘Ù›˙ÂÙ·È Ì ÙÔÓ ÙÚfiÔ Ô˘ ÙËÓ Î·Ù·ÓÔÔ‡Ó ÙÔ Û¯ÔÏ›Ô, ÔÈÁÔÓ›˜, ÔÈ ÂȯÂÈÚ‹ÛÂȘ, Ë ÎÔÈÓˆÓ›·;

°È· οÔÈÔ˘˜ (ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ-ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ ηÙ‡ı˘ÓÛË), “ÔÈÔÙÈ΋ Âη›‰Â˘ÛË” ›-Ó·È ÌÈ· ÌÔÚÊ‹ Âη›‰Â˘Û˘, Ô˘ ÛÙԯ‡ÂÈ ÛÙÔ “Ó· ·Ó·Ù‡ÍÂÈ ÛÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜ ÙȘÈηÓfiÙËÙ˜ Î·È ÙȘ ‰ÂÍÈfiÙËÙ˜….Ô˘ ··ÈÙÔ‡Ó ÔÈ ‰È¿ÊÔÚÔÈ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ› ÙÔÌ›˜,fiˆ˜ Â›Ó·È ÙÔ Û‡ÛÙËÌ· ··Û¯fiÏËÛ˘” (∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˘ 2002, ÛÂÏ. 41). ∫¿Ùˆ ·fi·˘Ù‹ ÙË ÏÔÁÈ΋, “ÔÈ ‰È¿ÊÔÚÔÈ ÎÔÈÓˆÓÈο ÚÔÛ‰ÈÔÚÈṲ̂ÓÔÈ ÚÔÛ·Ó·ÙÔÏÈÛÌÔ› (·-Ú·ÁˆÁ‹, ·ÓÙ·ÁˆÓÈÛÌfi˜, ÂÈÏÔÁ‹), ÌÂÙ·ÊÚ¿˙ÔÓÙ·È Û “ÛÙfi¯Ô˘˜ Ì¿ıËÛ˘” (Ô...,ÛÂÏ 28).

°È· οÔÈÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜ (∞ÙÔÌÔÎÂÓÙÚÈΤ˜ ıˆڛ˜ - ¶·È‰·ÁˆÁÈ΋ ·ÔÛÙÔÏ‹ ÙÔ˘Û¯ÔÏ›Ԣ) “ÔÈÔÙÈ΋ Âη›‰Â˘ÛË” Â›Ó·È ÂΛÓË Ô˘ ‰È·ÌÔÚÊÒÓÂÈ ÙȘ ÚÔ¸Ôı¤ÛÂȘ“Ô˘ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ÏËÛȤÛÙÂÚ· ÛÙȘ ÁÓˆÛÙÈΤ˜, ÓÔËÙÈΤ˜ Î·È Û˘Ó·ÈÛıËÌ·ÙÈΤ˜ ·Ó¿-ÁΘ ÙÔ˘ Ì·ıËÙ‹, ·ÏÏ¿ Î·È ÛÙ· ÂӉȷʤÚÔÓÙ¿ ÙÔ˘…”. (Ô..., ÛÂÏ 41) “ÂΛÓË Ô˘Ï·Ì‚¿ÓÂÈ Ù· ·Ó¿ÏÔÁ· ̤ÙÚ· ÁÈ· Ó· Û˘Ì‚¿ÏÂÈ ÛÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË Î·È ‰È·ÌfiÚʈÛË Ù˘ÚÔÛˆÈÎfiÙËÙ¿˜ ÙÔ˘” (Ô..., ÛÂÏ 43).

∞ÎfiÌ· ÏÈÁfiÙÂÚÔ ÚÔÊ·Ó‹˜ Â›Ó·È Ë ·¿ÓÙËÛË ÛÙÔ, “ÙÈ ÂÓÓÔԇ̠fiÙ·Ó ·Ó·ÊÂÚfi-Ì·ÛÙ ÛÙËÓ “ÈηÓfiÙËÙ·” ÂÓfi˜ ‰·ÛοÏÔ˘;

™ÙË ‰ÈÂıÓ‹ ‚È‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· Ë ‰È·‰Èηۛ· ·ÍÈÔÏfiÁËÛ˘ ÙÔ˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ ¤ÚÁÔ˘ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÙ·È Û·Ó ÌÈ· ÚÔÛ¿ıÂÈ· ÁÈ· ·Ó¿Ù˘ÍË ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈÎÒÓ Û˘ÛÙËÌ¿ÙˆÓÁÈ· ÙËÓ ·ÍÈÔÏfiÁËÛË Î·È Î·Ù·ÁÚ·Ê‹ Ù˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈ΋˜ ÈηÓfiÙËÙ·˜ Î·È ÙÔ˘ ÂηÈ-‰Â˘ÙÈÎÔ‡ ·ÔÙÂϤÛÌ·ÙÔ˜ (van Bruggen 2000).

∞Í›˙ÂÈ Ó· ÂÛÙÈ¿ÛÔ˘Ì ÙËÓ ÚÔÛÔ¯‹ Ì·˜ ÛÙÔ ˙‡ÁÔ˜: ∂Î·È‰Â˘ÙÈ΋ ÈηÓfiÙËÙ·Î·È ∂Î·È‰Â˘ÙÈ΋ ›‰ÔÛË (‘performance and achievement’).

√ fiÚÔ˜ “ÂÎ·È‰Â˘ÙÈ΋ ÈηÓfiÙËÙ·” ·Ú·¤ÌÂÈ Û ¤Ó· Û‡ÓÔÏÔ ‰Ú¿ÛˆÓ, ÂÓÂÚ-ÁÂÈÒÓ ÙÔ˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡. ∏ “ÂÎ·È‰Â˘ÙÈ΋ ›‰ÔÛË”, Â›Ó·È ÔÈ ·ÔÎÙËı›Û˜ (·fiÙÔ ‰¿ÛηÏÔ ‹/ Î·È ÙÔÓ Ì·ıËÙ‹) ÁÓÒÛÂȘ, ÈηÓfiÙËÙ˜, ‰ÂÍÈfiÙËÙ˜, ÛÙ¿ÛÂȘ. ∆fiÛÔÁÈ· ÙËÓ “ÂÎ·È‰Â˘ÙÈ΋ ÈηÓfiÙËÙ·” fiÛÔ Î·È ÁÈ· ÙËÓ “ÂÎ·È‰Â˘ÙÈ΋ ›‰ÔÛË” ÔÚ›˙Ô-ÓÙ·È Î¿ÔÈÔÈ “‰Â›ÎÙ˜ ÔÈfiÙËÙ·˜” (¶.π., 1999). ∞˜ ¿ÚÔ˘Ì ˆ˜ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÙËÓÂÚ›ÙˆÛË Ù˘ ·ÍÈÔÏfiÁËÛ˘ ÙÔ˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡. ø˜ ‰Â›ÎÙ˜ ÔÈfiÙËÙ·˜ Ù˘ ÂηÈ-‰Â˘ÙÈ΋˜ ÈηÓfiÙËÙ·˜, ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ıˆÚËıÔ‡Ó:ñ Ë ÔÈfiÙËÙ· Ù˘ ‰È‰·Ûηϛ·˜ (‰È‰·ÎÙÈ΋ ÌÂıÔ‰ÔÏÔÁ›· Î·È ÛÙÚ·ÙËÁÈΤ˜ ÔÚÁ¿Óˆ-

Û˘ Ù˘ Ù¿Í˘, ‰ÈÔ›ÎËÛË Ù˘ Ù¿Í˘, ·È‰·ÁˆÁÈ΋ Û¯¤ÛË, ·Ó¿ıÂÛË Î·È ·ÍÈÔÔ›-ËÛË ÂÚÁ·ÛÈÒÓ, ۯ‰ȷÛÌfi˜ Ù˘ ‰È‰·Ûηϛ·˜),

∂˘ÁÂÓ›· ∫ÔϤ˙·20 ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1

ñ Ë ÔÈfiÙËÙ· Ù˘ Ì¿ıËÛ˘ (ÂÌÏÔ΋ ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ ÛÙË ‰È·‰Èηۛ· Ì¿ıËÛ˘, ·Ï-ÏËÏ›‰Ú·ÛË ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ Î·Ù¿ ÙË ‰È·‰Èηۛ· Ì¿ıËÛ˘), ηÈ

ñ Ë ‰È·‰Èηۛ· ·ÍÈÔÏfiÁËÛ˘ ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ (̤ıÔ‰ÔÈ ¿ÓÙÏËÛ˘, ÂÚÌËÓ›·˜ ηȷÚÔ˘Û›·Û˘ ÙˆÓ ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ, Ì ‚¿ÛË ÙȘ Ôԛ˜ ·ÍÈÔÏÔÁÂ›Ù·È Ô Ì·ıËÙ‹˜,Û‡Ó‰ÂÛË Ù˘ ·ÍÈÔÏfiÁËÛ˘ Ì ÙÔ ÂÚȯfiÌÂÓÔ Î·È ÙÔ˘˜ ÛÙfi¯Ô˘˜ Ù˘ ‰È‰·Ûη-Ï›·˜, ·ÍÈÔÔ›ËÛË ÙˆÓ ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ Ô˘ ÚÔ·ÙÔ˘Ó Î·Ù¿ ÙËÓ ·ÍÈÔÏfiÁËÛË).

ø˜ ‰Â›ÎÙ˜ ÔÈfiÙËÙ·˜ Ù˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈ΋˜ ›‰ÔÛ˘, ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ıˆÚËıÔ‡Ó:

ñ Ë ºÔ›ÙËÛË-ƒÔ‹-¢È·ÚÚÔ‹ ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ

ñ Ë ∂›‰ÔÛË-¶ÚfiÔ‰Ô˜ ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ (Û ·ÙÔÌÈÎfi Î·È Û¯ÔÏÈÎfi ›‰Ô)

ñ Ë ∞ÙÔÌÈ΋ Î·È ∫ÔÈÓˆÓÈ΋ ·Ó¿Ù˘ÍË ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ

√È Î·Ù¢ı‡ÓÛÂȘ ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ (ÈηÓÔÔ›ËÛË ÙˆÓ ·ÔÊÔ›ÙˆÓ ·fi ÙËÓ ·Î·‰Ë-Ì·˚΋ Î·È Â·ÁÁÂÏÌ·ÙÈ΋ ÙÔ˘˜ ÂͤÏÈÍË, Â›Â‰Ô ÚÔÂÙÔÈÌ·Û›·˜ ÙˆÓ ·ÔÊÔ›ÙˆÓ,ıÂÙÈ΋ ÛÙ¿ÛË ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙÔ Û¯ÔÏÂ›Ô Î·È ÛÙË ‰È· ‚›Ô˘ Âη›‰Â˘ÛË).

∂›Ó·È Ôχ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi Ó· ÂÈÛËÌ¿ÓÔ˘Ì fiÙÈ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ Î·Ì›· ÁÚ·ÌÌÈ΋, ·ÈÙÈÒ-‰Ë˜ Û¯¤ÛË ÌÂٷ͇ Ù˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈ΋˜ ÈηÓfiÙËÙ·˜ Î·È Ù˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈ΋˜ ›‰ÔÛ˘.

¶ˆ˜ ÌÔÚÔ‡ÌÂ, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, Ó· ·ÍÈÔÏÔÁ‹ÛÔ˘Ì ÙËÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈ΋ ÈηÓfiÙË-Ù· ÂÓfi˜ ‰·ÛοÏÔ˘ Ô˘ ‰È‰¿ÛÎÂÈ Ì·ıËÌ·ÙÈο Û ÌÈ· Ù¿ÍË 30 ·ÙfïÓ; ™ÙËÓ Ô˘Û›·,Â›Ó·È ·ÌÊ›‚ÔÏÔ ·Ó ÌÔÚԇ̠ӷ ‰È·¯ˆÚ›ÛÔ˘Ì ϋڈ˜ ηٿ ÙË ‰È·‰Èηۛ· Ù˘·ÍÈÔÏfiÁËÛ˘, ÈηÓfiÙËÙ˜ Î·È ÂȉfiÛÂȘ.

°ÂÓÈο, Û ÔÔÈ·‰‹ÔÙÂ Û˘˙‹ÙËÛË Û¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ ·ÍÈÔÏfiÁËÛË ÙÔ˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈ-ÎÔ‡ ¤ÚÁÔ˘, Ú¤ÂÈ Ó· Ï¿‚Ô˘Ì ˘fi„Ë fiÙÈ Ë Âη›‰Â˘ÛË Â›Ó·È ÌÈ· ·ÓıÚÒÈÓË ·ÏÏË-Ï›‰Ú·ÛË, ÛÙËÓ ÔÔ›· ÙÔ Ê¿ÛÌ· ÙˆÓ ÂȉڿÛÂˆÓ ÌÂٷ͇ ‰·ÛοψÓ, Ì·ıËÙÒÓ,ÔÏÈÙ›·˜, Â›Ó·È Ôχ ÂÚ›ÏÔÎÔ, Î·È Û˘¯Ó¿ Â›Ó·È ‰‡ÛÎÔÏÔ Ó· ‰È·ÎÚ›ÓÂÈ Î·Ó›˜ ÙÔ‚·ıÌfi ÛÙÔÓ ÔÔ›Ô ÂÓ¤ÚÁÂȘ Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓˆÓ Û˘ÓÙÂÏÂÛÙÒÓ (¯ ÙˆÓ ˘Â‡ı˘ÓˆÓ ÁÈ·ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ÚÔÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ ÛÔ˘‰ÒÓ) ÌÔÚ› Ó· Â›Ó·È ·ÔÊ·ÛÈÛÙÈ΋˜ ÛËÌ·Û›·˜ÁÈ· ÙËÓ ·fi‰ÔÛË ¿ÏÏˆÓ Û˘ÓÙÂÏÂÛÙÒÓ ÙÔ˘ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜ (¯ ‰·ÛοψÓ, Ì·ıËÙÒÓ).

ŒÓ·˜ ‰Â›ÎÙ˘ ›‰ÔÛ˘ ÁÈ· ÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜, ‰ÂÓ Â›Ó·È Û˘Á¯ÚfiÓˆ˜ ‰Â›ÎÙ˘ ÈηÓfi-ÙËÙ·˜ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ‰·ÛοÏÔ˘˜; ∫·È ‰ÂÓ Â›Ó·È Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈ΋ ÈηÓfiÙËÙ· ÙÔ˘ ‰¿ÛηÏÔ˘‰Â›ÎÙ˘ ›‰ÔÛ˘ ÙÔ˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜;

∏ Âη›‰Â˘ÛË ÂÔ̤ӈ˜ Â›Ó·È ÌÈ· ·ÓıÚÒÈÓË ·ÏÏËÏ›‰Ú·ÛË, ÛÙËÓ ÔÔ›· ÔÈ·Ï˘Û›‰Â˜ ÙˆÓ ÂȉڿÛÂˆÓ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ‰·ÛÎ¿ÏˆÓ Î·È ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ Â›Ó·È Ôχ Â-Ú›ÏÔΘ. πηÓfiÙËÙ˜ Î·È ÂȉfiÛÂȘ ·ÏÏËÏÔÛ˘Ó‰¤ÔÓÙ·È. √È ÈηÓfiÙËÙ˜ ÙÔ˘ ÂÓfi˜ÂȤ‰Ô˘, ÛÙËÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈ΋ ˘Ú·Ì›‰·, ÌÔÚ› Ó· Â›Ó·È ·ÔÊ·ÛÈÛÙÈΤ˜ ÁÈ· ÙȘ ÂÈ-‰fiÛÂȘ Û ¤Ó· ¿ÏÏÔ Â›Â‰Ô Ù˘ ˘Ú·Ì›‰·˜. “™Â ¤Ó· ÔÏ‡Ù˘¯Ô ÔÚÁ·ÓÈÛÌfi ÂÚÁ·-Û›·˜ Â›Ó·È ‰‡ÛÎÔÏÔ Ó· ÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÙ› Î·È Ó· ·ÔÙÈÌËı› Ì ۷ʋÓÂÈ· Û ÔÈÔ ‚·ı-Ìfi Ë Â›‰ÔÛË ÙÔ˘ ηıÂÓfi˜ ·ÔÙÂÏ› ·ÔÎÏÂÈÛÙÈο ·ÙÔÌÈ΋ ˘fiıÂÛË ‹ Â›Ó·È ·ÔÙ¤-

√ÚÈÔı¤ÙËÛË ÙÔ˘ ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÛÌÔ‡ ÁÈ· ÙËÓ ·ÍÈÔÏfiÁËÛË… ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1 21

ÏÂÛÌ· ‰È·ÏÔ΋˜ ÔÏ˘¿ÚÈıÌˆÓ ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎÒÓ ‹ ¿ÏÏˆÓ ·Ú·ÁfiÓÙˆÓ Ô˘ Û¯ÂÙ›˙Ô-ÓÙ·È Ì ÙÔ Û‡ÛÙËÌ· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·˜ ÙÔ˘ ÂÚÁ·ÛÈ·ÎÔ‡ ¯ÒÚÔ˘…Ë Â›‰ÔÛË ÙÔ˘ ÂÎ·È‰Â˘-ÙÈÎÔ‡ ÛÙÔ Û¯ÔÏÈÎfi ¯ÒÚÔ, ÂÎÙfi˜ ·fi ÙË ‰È΋ ÙÔ˘ ·ÁÁÂÏÌ·ÙÈ΋ ηٿÚÙÈÛË Î·È ÚÔ-ÛˆÈ΋ ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÔ›ËÛË, ÂÍ·ÚÙ¿Ù·È Û·ÊÒ˜ ·fi ÙË Û‡ÓıÂÛË Ù˘ Ù¿Í˘ Î·È ÙËÓ›‰ÔÛË ÙˆÓ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓˆÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ Ô˘ ÂÚÁ¿ÛıËÎ·Ó Ì ÙÔ˘˜ ›‰ÈÔ˘˜ Ì·ıË-Ù¤˜, Ù· ·Ó·Ï˘ÙÈο ÚÔÁÚ¿ÌÌ·Ù·, ÙÔÓ ÂÍÔÏÈÛÌfi, ÙËÓ ˘ÏÈÎÔÙ¯ÓÈ΋ ˘Ô‰ÔÌ‹ ÙÔ˘Û¯ÔÏ›Ԣ, ηıÒ˜ Î·È ·fi ¿ÏÏÔ˘˜ ·Ú¿ÁÔÓÙ˜…” (∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˘ 2002, ÛÂÏ. 23).

∂Ô̤ӈ˜ Ù· Û˘ÛÙ‹Ì·Ù· Ù˘ ·ÍÈÔÏfiÁËÛ˘ Ú¤ÂÈ Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙Ô˘Ó ÙȘ ÈηÓfi-ÙËÙ˜ Î·È ÙȘ ÂȉfiÛÂȘ οıÂ Û˘ÓÙÂÏÂÛÙ‹ ÙÔ˘ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜ (ÙˆÓ Û¯ÔÏ›ˆÓ, ÙˆÓ ‰·-ÛÎ¿ÏˆÓ Î·È ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ), ˆ˜ ·ÏÏËÏÔÛ¯ÂÙÈ˙fiÌÂÓ˜ ·Ú·Ì¤ÙÚÔ˘˜, Î·È fi¯È ηْ·fiÏ˘ÙË ÙÈÌ‹.

°È· ÙËÓ ·ÍÈÔÏfiÁËÛË ÂÓfi˜ ‰·ÛοÏÔ˘, Ú¤ÂÈ Ó· ÏËÊı› ˘’ fi„Ë ¤Ó· ¢ڇ Ê¿-ÛÌ· ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÒÓ ·Ú·Ì¤ÙÚˆÓ fiˆ˜: ηÓÔÓÈÛÌÔ› ÙÔ˘ ˘Ô˘ÚÁ›Ԣ Û¯ÂÙÈο Ì ÙȘÂÍÂÙ¿ÛÂȘ, ÔÈfiÙËÙ· Î·È Â˘ÂÏÈÍ›· Ù˘ ‰È·‰Èηۛ·˜ ηٿÚÙÈÛ˘ ÙˆÓ ‰·ÛοψÓ, ÔÈ-fiÙËÙ· ÂÎ·È‰Â˘ÙÈ΋˜ ‰È·¯Â›ÚÈÛ˘ ÛÙ· Û¯ÔÏ›·, ÔÈfiÙËÙ· ‰È‰·Ûηϛ·˜, ‚·ıÌfi˜ÎÚ·ÙÈ΋˜ ̤ÚÈÌÓ·˜ ÁÈ· ÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜ Ì ̷ıËÛȷΤ˜ ‰˘ÛÎÔϛ˜, ÎÏ…. ∏ “ÈηÓfi-ÙËÙ·” ÂÓfi˜ ‰·ÛοÏÔ˘ ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· ·ÍÈÔÏÔÁËı› ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙ· ·fi ·˘Ù¤˜ ÙȘ ·Ú·-̤ÙÚÔ˘˜.

∂Ô̤ӈ˜, ı· ‹Ù·Ó Ï·Óı·Ṳ̂ÓÔ Ó· ÚÔÛ·ı‹ÛÔ˘Ì ӷ ·ÍÈÔÏÔÁ‹ÛÔ˘Ì ÙÔ ‰¿-ÛηÏÔ, Û ۯ¤ÛË ÌfiÓÔ Ì ÙËÓ Â›‰ÔÛË ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ ÙÔ˘. ∏ Ì¿ıËÛË ‰ÂÓ Û˘ÓÙÂÏ›-Ù·È ·˘ÛÙËÚ¿ Î·È ÌfiÓÔ Û ۯÔÏÈÎfi Ï·›ÛÈÔ. ∆· ·È‰È¿ Û˘¯Ó¿ ‰ÂÓ Ì·ı·›ÓÔ˘Ó ·˘ÙfiÔ˘ ÚÔÔÚ›˙ÂÙ·È Ó· Ì¿ıÔ˘Ó, Ì·ı·›ÓÔ˘Ó Û˘¯Ó¿ Ôχ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ·, ·fi ÙËÓ ÙËÏÂfi-Ú·ÛË, ·fi ÙÔ Û›ÙÈ, ·fi ÙȘ ÂÌÂÈڛ˜ Ù˘ ηıËÌÂÚÈÓ‹˜ ˙ˆ‹˜, ηıÒ˜ ›Û˘ ηȷfi ÙÔ “¿Ù˘Ô ÚfiÁÚ·ÌÌ· ÛÔ˘‰ÒÓ”.

£· ‹Ù·Ó ›Û˘ Ï·Óı·Ṳ̂ÓÔ Ó· ÚÔÛ·ı‹ÛÔ˘Ì ӷ ·ÍÈÔÏÔÁ‹ÛÔ˘Ì ÙÔ ‰¿Ûη-ÏÔ Ì ÛËÌÂ›Ô ·Ó·ÊÔÚ¿˜ ÙÔ˘˜ ÛÙfi¯Ô˘˜ Ô˘ Ù›ıÂÓÙ·È ÛÂ Â›Â‰Ô ÎÚ·ÙÈ΋˜ ÂÎ·È‰Â˘-ÙÈ΋˜ ÔÏÈÙÈ΋˜, Î·È ÔÈ ÔÔ›ÔÈ (ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ Î¿ÔÈÔÈ ·’ ·˘ÙÔ‡˜) ÂÎÊÚ¿˙ÔÓÙ·È̤۷ ·fi Ù· ·Ó·Ï˘ÙÈο ÚÔÁÚ¿ÌÌ·Ù· ÛÔ˘‰ÒÓ. √È ‰¿ÛηÏÔÈ ‰ÂÓ Î¿ÓÔ˘Ó ÌfiÓÔfiÏ· ÂΛӷ Ô˘ ÔÈ ÚÔ˚ÛÙ¿ÌÂÓÔÈ ‹ ÙÔ Û¯ÔÏÂ›Ô ˙ËÙÔ‡Ó… ÌÂÚÈΤ˜ ÊÔÚ¤˜ οÓÔ˘ÓÔχ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ·fi fiÛ· Ù˘Èο ˘Ô¯ÚÂÒÓÔÓÙ·È. ∂¿Ó ÈÛÙ‡ԢÌ ‹ ÂÈı˘ÌÔ‡ÌÂÙËÓ ·Ó¿ÏË„Ë ÚˆÙÔ‚Ô˘ÏÈÒÓ ·fi ÙÔ˘˜ ‰·ÛοÏÔ˘˜, Ù· Û¯ÔÏ›· Ú¤ÂÈ Ó· Â›Ó·È ÈÔ·˘ÙfiÓÔÌ·, Ë ‰È‰·Ûηϛ· ‰ÂÓ Ú¤ÂÈ Ó· ηıÔÚ›˙ÂÙ·È Ï‹Úˆ˜ ·fi ÙÔ˘˜ ηÓfiÓ˜ ÛÂÂ›Â‰Ô ÎÂÓÙÚÈÎÔ‡ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜.

∞˘Ùfi fï˜ ‰ÂÓ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ› ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· ÛÂ Â›Â‰Ô ÎÂÓÙÚÈ΋˜ ·ÍÈÔÏfiÁËÛ˘;¡·È, ·Ó ϤÁÔÓÙ·˜ ·ÍÈÔÏfiÁËÛË, ÂÓÓÔԇ̠¤ÏÂÁ¯Ô.

ŒÓ· ‚·ÛÈÎfi ÛËÌ›Ô, ÂÔ̤ӈ˜, ÛÙÔ ÔÔ›Ô Ú¤ÂÈ Ó· ÛÙ·ıÔ‡ÌÂ Â›Ó·È Ë ‰È·‰Èη-Û›· ÙÔ˘ ÂϤÁ¯Ô˘ Ô˘ ˘Ô‚fiÛÎÂÈ Û ÌÈ· ‰È·‰Èηۛ· ·ÍÈÔÏfiÁËÛ˘.

∂˘ÁÂÓ›· ∫ÔϤ˙·22 ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1

√È Newmann, King Î·È Rigdon (1997) ÂÚÈÁÚ¿ÊÔ˘Ó ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· ÙÔ˘ ÂϤÁ¯Ô˘,ˆ˜ ÌÈ· Û¯¤ÛË ÌÂٷ͇ οÔÈÔ˘ Ô˘ ·Ú¤¯ÂÈ ÌÈ· ˘ËÚÂÛ›· Î·È Î¿ÔÈÔ˘ Ô˘ ¤¯ÂÈ Ùˉ‡Ó·ÌË Ó· ÙÔÓ ·ÓÙ·Ì›„ÂÈ, Ó· ÙÔÓ ÙÈ̈ڋÛÂÈ ‹ Ó· ÙÔÓ ·ÓÙÈηٷÛÙ‹ÛÂÈ. ∏ ‰È·‰Èη-Û›· ÂϤÁ¯Ô˘ Â›Ó·È ÌÈ· ‰È·‰Èηۛ· ̤۷ ·fi ÙËÓ ÔÔ›· ‰È¿ÊÔÚÔÈ ÊÔÚ›˜ (Û¯ÔÏÈΤ˜ÌÔÓ¿‰Â˜, ÁÔÓ›˜, ÎÚ¿ÙË) ÚÔÛ·ıÔ‡Ó Ó· ÂÍ·ÛÊ·Ï›ÛÔ˘Ó fiÙÈ ÔÈ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈΤ˜ ÌÔÓ¿-‰Â˜ ÂÎÏËÚÒÓÔ˘Ó ÙÔ˘˜ ÛÙfi¯Ô˘˜ ÙÔ˘˜.

¶·ÚfiÌÔÈÔÈ ÔÚÈÛÌÔ› ÚÔÙ›ÓÔÓÙ·È Î·È ·fi ¿ÏÏÔ˘˜ Û˘ÁÁÚ·Ê›˜, Û‡Ìʈӷ ÌÂÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜, Ô ¤ÏÂÁ¯Ô˜ Â›Ó·È ÌÈ· ‰È·‰Èηۛ· Û˘ÏÏÔÁ‹˜, ·Ó¿Ï˘Û˘ Î·È ¯Ú‹Û˘ ÙˆÓÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ Ô˘ Û˘ÁÎÂÓÙÚÒÓÔ˘Ó Ù· ÂÎ·È‰Â˘ÙÈο ȉڇ̷ٷ, ÔÈ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ› ηȿÏÏÔÈ ·ÚÌfi‰ÈÔÈ ÊÔÚ›˜ Û¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ ·fi‰ÔÛË ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ/ ÛÔ˘‰·ÛÙÒÓ(Husain 1998).

√ Frymier (1996) Û˘Ó‰¤ÂÈ ÙË ‰È·‰Èηۛ· ÂϤÁ¯Ô˘ Ì ÙË ‰È·‰Èηۛ· ·ÍÈÔÏfiÁË-Û˘ Ì ‚¿ÛË ÙÔÓ ·ÎfiÏÔ˘ıÔ Û˘ÏÏÔÁÈÛÌfi: ∂ϤÁ¯ÂÙ·È Î¿ÔÈÔ˜, ˆ˜ ÚÔ˜ οÙÈ ÁÈ· ÙÔÔÔ›Ô Â›Ó·È ˘Â‡ı˘ÓÔ˜. √ ¤ÏÂÁ¯Ô˜ ‰ÈÂÓÂÚÁÂ›Ù·È Û ۯ¤ÛË Ì οÔÈÔ ÎÚÈÙ‹ÚÈÔ. ∏ÂÎÙ›ÌËÛË ÛÙÔȯ›ˆÓ Û‡Ìʈӷ Ì οÔÈÔ ÎÚÈÙ‹ÚÈÔ, Û˘ÓÈÛÙ¿ ·ÍÈÔÏfiÁËÛË. ø˜ ÂÎ ÙÔ‡-ÙÔ˘ Ô ¤ÏÂÁ¯Ô˜ Á›ÓÂÙ·È Ì¤Ûˆ Ù˘ ·ÍÈÔÏfiÁËÛ˘. ∂Ô̤ӈ˜ Ë ·ÍÈÔÏfiÁËÛË ÙÔ˘ ÂηÈ-‰Â˘ÙÈÎÔ‡ ¤ÚÁÔ˘, Â›Ó·È ÌÈ· ÌÔÚÊ‹ ÂϤÁ¯Ô˘. ∞˘Ùfi˜ Â›Ó·È Î·È ¤Ó·˜ ·fi ÙÔ˘˜ ÏfiÁÔ˘˜Ô˘ ‰ÈÂıÓÒ˜ ÔÈ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ› Â›Ó·È ÂÈÊ˘Ï·ÎÙÈÎÔ› Û ‰È·‰Èηۛ˜ ·ÍÈÔÏfiÁËÛ˘.

√ MacPherson (1998) ÙÔÓ›˙ÂÈ fiÙÈ ÔÈ ‰È·‰Èηۛ˜ ÂϤÁ¯Ô˘ ÛÙËÚ›˙ÔÓÙ·È Û ËıÈ-Τ˜ ·Í›Â˜, ÔÏÈÙÈΤ˜ ȉÂÔÏÔÁ›Â˜ Î·È ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁ›Â˜, Î·È ÂÛÙÈ¿˙ÂÈ ÛÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Ôۯ‰ȷÛÌfi˜ ÂÓfi˜ ÂϤÁ¯Ô˘ ¤¯ÂÈ Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÂÈ ËıÈο, ÔÈÎÔÓÔÌÈο Î·È ÔÏÈÙÈο ‰È-Ï‹ÌÌ·Ù·. ™·Ó χÛË ÚÔÙ›ÓÂÈ ÙËÓ ÂÓ‰˘Ó¿ÌˆÛË Î·È ·ÓÂÍ·ÚÙËÛ›· ÙˆÓ Û¯ÔÏÈÎÒÓ ÌÔ-Ó¿‰ˆÓ Î·È Â·Ó·ÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÌfi ÙÔ˘ ÚfiÏÔ˘ ÙˆÓ ÊÔÚ¤ˆÓ Ô˘ ı· ‰ÈÂÓÂÚÁ‹ÛÔ˘Ó ÙÔÓ¤ÏÂÁ¯Ô.

∆O “¶ø™” ∆∏™ ∞•π√§√°∏™∏™

∆Ô “ˆ˜” Ù˘ ·ÍÈÔÏfiÁËÛ˘ ÂÌÂÚȤ¯ÂÈ ‰‡Ô ‚·ÛÈο ÂÚˆÙ‹Ì·Ù·:

ñ ¶ÔÈÔ˜ ·ÍÈÔÏÔÁ›; ηÈ

ñ ™Â Û¯¤ÛË Ì ÔÈÔ˘˜ ÛÙfi¯Ô˘˜ Á›ÓÂÙ·È Ë ·ÍÈÔÏfiÁËÛË Î·È Ì¤Ûˆ ÔÈÒÓ ÂÚÁ·Ï›ˆÓ;

™¯ÂÙÈο Ì ÙÔ: ÔÈÔ˜ ·ÍÈÔÏÔÁ›, ı· ı›ÍÔ˘Ì ÙÚ›· ÛËÌ·ÓÙÈο ˙ËÙ‹Ì·Ù·:

1. √ ·ÍÈÔÏÔÁËÙ‹˜ ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· η٤¯ÂÈ ¤Ó·Ó ‰ÈÏfi ÚfiÏÔ. ¢ÂÓ ÌÔÚ› Ó· ›ӷÈÛ˘Á¯ÚfiÓˆ˜ Î·È ·ÍÈÔÏÔÁËÙ‹˜, Î·È Û‡Ì‚Ô˘ÏÔ˜ ÛÙÔ˘˜ ‰·ÛοÏÔ˘˜. ∞˘Ùfi, ÁÈ·Ù› Ôȉ¿ÛηÏÔÈ ‰ÂÓ ·ÈÛı¿ÓÔÓÙ·È ¿ÓÂÙ· Ó· ˙ËÙ‹ÛÔ˘Ó ÙȘ Û˘Ì‚Ô˘Ï¤˜ Î·È ÙËÓ ˘ÔÛÙ‹ÚÈ-ÍË ·fi ÙÔ ›‰ÈÔ ÚfiÛˆÔ Ô˘ ÌÂÙ¿ ·fi ¤Ó·Ó Ì‹Ó· ‹ ¤Ó· ¤ÙÔ˜ ı· ÎÏËı› ÁÈ· Ó··ÔÊ·Û›ÛÂÈ Û¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ ÂͤÏÈÍË ÙÔ˘˜.

√ÚÈÔı¤ÙËÛË ÙÔ˘ ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÛÌÔ‡ ÁÈ· ÙËÓ ·ÍÈÔÏfiÁËÛË… ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1 23

2. ∂ÎÙfi˜ ·fi ÙË ‰È¢ÎÚ›ÓÈÛË ÙÔ˘ ÛÙfi¯Ô˘ Ù˘ ·ÍÈÔÏfiÁËÛ˘, ÔÈ ·ÍÈÔÏÔÁÔ‡ÌÂÓÔÈÚ¤ÂÈ Ó· Â›Ó·È ÂÓ‹ÌÂÚÔÈ Û¯ÂÙÈο Ì ÙÔ ‚·ıÌfi Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹˜ ÙÔ˘˜ ÛÙËÓ Û˘ÓÔÏÈ΋‰È·‰Èηۛ·. °È· ÙÔ Î·Ù¿ fiÛÔ, ‰ËÏ·‰‹, Ë ·ÍÈÔÏfiÁËÛË ÌÔÚ› Ó· ÂËÚ·ÛÙ› ‹Ó· ‰È·¯ÂÈÚÈÛÙ› ·fi Ù· ÂÌÏÂÎfiÌÂÓ· ̤ÏË. ™Â ÔÈÔ ‚·ıÌfi ¤Ó·˜ ‰¿ÛηÏÔ˜ ÌÔ-Ú› Ó· ÂÌϷΛ ÛÙË ‰È·‰Èηۛ· ·ÍÈÔÏfiÁËÛ‹˜ ÙÔ˘ ‹ ÛÙË ‰È·‰Èηۛ· ·ÍÈÔÏfiÁË-Û˘ Ù˘ Û¯ÔÏÈ΋˜ ÌÔÓ¿‰·˜; ∫·Ù¿ fiÛÔ, ‰ËÏ·‰‹, ÔÈ ‰¿ÛηÏÔÈ ·ÈÛı¿ÓÔÓÙ·È fiÙÈË fiÏË ‰È·‰Èηۛ· ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ˘fi ÙÔÓ ¤ÏÂÁ¯Ô ÙÔ˘˜, ‹ Â›Ó·È ·Ï¿ Ù· ı‡Ì·Ù· ÛÂοÔÈ· ·ÓÒÙÂÚË ·Ú¯‹.

3. ∏ ·ÍÈÔÏÔÁËÙÈ΋ ¤ÎıÂÛË Ú¤ÂÈ ÁÓˆÛÙÔÔÈËı› Î·È Ó· ˘ÔÁÚ·Ê› ·fi ÙÔ ‰¿-ÛηÏÔ, Ô˘ Ú¤ÂÈ Ó· Â›Ó·È ÂÓ‹ÌÂÚÔ˜, ¯ˆÚ›˜ ··Ú·Èًو˜ Ó· Û˘ÌʈÓ› Ì ÙÔÂÚȯfiÌÂÓÔ. ∏ ¤ÎıÂÛË Ú¤ÂÈ Ó· Û˘˙ËÙÈ¤Ù·È Ì ÙÔ ‰¿ÛηÏÔ. ∞˘Ùfi Â›Ó·È Ô Ìfi-ÓÔ˜ ÙÚfiÔ˜ Ó· ‚ÂÏÙȈı› Ë ‰È·‰Èηۛ· Âη›‰Â˘Û˘. ∂›Ó·È ··Ú·›ÙËÙÔ Ó· ÎÂÚ-‰Ëı› Ë ÂÌÈÛÙÔÛ‡ÓË ÙˆÓ ‰·ÛÎ¿ÏˆÓ Û¯ÂÙÈο Ì ÙÔ Û‡ÛÙËÌ· ·ÍÈÔÏfiÁËÛ˘ Ô˘ı· ÂÊ·ÚÌÔÛı›.

™¯ÂÙÈο Ì ÙÔ˘˜ ÛÙfi¯Ô˘˜ ˆ˜ ÚÔ˜ ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ Á›ÓÂÙ·È Ë ·ÍÈÔÏfiÁËÛË∂ÈÒıËΠfiÙÈ ÌÈ· ‰È·‰Èηۛ· ·ÍÈÔÏfiÁËÛ˘ ÛÙËÚ›˙ÂÙ·È Û ¤Ó· Û‡ÓÔÏÔ ÛÙfi¯ˆÓ

Î·È ÚÔÙ‡ˆÓ, Ï‹Úˆ˜ ηٷÓÔËÙÒÓ ·fi fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ÂÌÏÂÎfiÌÂÓÔ˘˜. ™Ùfi¯ÔÈ Î·ÈÚfiÙ˘· ‰ÂÓ Â›Ó·È ¿ÓÙ· Ù·˘ÙfiÛË̘ ¤ÓÓÔȘ. À¿Ú¯Ô˘Ó ‰È¿ÊÔÚ· ˙ËÙ‹Ì·Ù· Ô˘··ÈÙÔ‡Ó ‰ÈÂÚ‡ÓËÛË ÙfiÛÔ Û¯ÂÙÈο Ì ÙÔ ÚfiÏÔ ÙˆÓ ÚÔÙ‡ˆÓ ÛÙË ‰È·‰Èηۛ··ÍÈÔÏfiÁËÛ˘, fiÛÔ Î·È Û¯ÂÙÈο Ì ÙË Û¯¤ÛË ÛÙfi¯ˆÓ Î·È ÚÔÙ‡ˆÓ.

∆· ÚfiÙ˘·, ÂÍËÁÔ‡Ó, Ì ‚¿ÛË ÙËÓ ¤Ú¢ӷ, ÙÈ ·Ó·Ì¤ÓÂÙ·È Ó· ͤÚÔ˘Ó Î·È Ó· ÌÔ-ÚÔ‡Ó Ó· οÓÔ˘Ó ÔÈ ·ÍÈÔÏÔÁÔ‡ÌÂÓÔÈ, ÂÚÈÁÚ¿ÊÔ˘Ó Ù· ÂÈı˘ÌËÙ¿ ›‰· ›‰ÔÛË˜Î·È ‰È¢ÎÚÈÓ›˙Ô˘Ó ÛÙÔ˘˜ ·ÍÈÔÏÔÁËÙ¤˜ ÙÔ ÙÈ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ·Ó·Ì¤ÓÔ˘Ó Ì·ÎÚÔÚfiıÂÛÌ·.

™¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ ˘ÈÔı¤ÙËÛË ÚÔÙ‡ˆÓ ÛÙË ‰È·‰Èηۛ· ·ÍÈÔÏfiÁËÛ˘ ÙˆÓ Ì·ıË-ÙÒÓ, Ô Elmore (1996), ÂÈÛËÌ·›ÓÂÈ fiÙÈ ÙÔ Ó· ˘¿Ú¯Ô˘Ó Â͈ÙÂÚÈΤ˜ ÓfiÚ̘ ›ӷÈοÙÈ ÙÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi, ÂÂȉ‹ ıÂÛÌÔÔÈ› ÙËÓ È‰¤· fiÙÈ ÔÈ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ› Â›Ó·È ·˘ÙÔ› ÔÈ›‰ÈÔÈ ·ÚÌfi‰ÈÔÈ ÁÈ· ÙËÓ ‰ÈÂÚ‡ÓËÛË, ÂÎÙ›ÌËÛË, ˘ÈÔı¤ÙËÛË ‹ ÌË ÙˆÓ ÚÔÎÏ‹ÛÂˆÓ ÛÂÛ˘Ó‰˘·ÛÌfi Ì ÙȘ ÂÛˆÙÂÚÈΤ˜ ·Í›Â˜. Èڛ˜ ¤Ó· ›‰Ô˜ Â͈ÙÂÚÈ΋˜ ηÓÔÓÈÛÙÈ΋˜ ‰Ô-Ì‹˜, ÔÈ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ› ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ηӤӷ ΛÓËÙÚÔ Ó· ÛÎÂÊÙÔ‡Ó ÙËÓ Ú·ÎÙÈ΋ ÙÔ˘˜ ˆ˜Ù›ÔÙ· ¿ÏÏÔ ÂÎÙfi˜ ·fi ¤Ó· Û‡ÓÔÏÔ ˘Ô¯ÚÂÒÛˆÓ. ∏ ‡·ÚÍË ÈÛ¯˘ÚÒÓ Â͈ÙÂÚÈÎÒÓηÓfiÓˆÓ-ÚÔÙ‡ˆÓ ÓÔÌÈÌÔÔÈ› ›Û˘ ÂΛÓÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡˜ Ô˘ ·Ó·Ï·Ì-‚¿ÓÔ˘Ó Î¿ÔȘ ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›Â˜ –Èı·ÓfiÓ Î·È ¤Íˆ ·fi Ù· ηıÈÂڈ̤ӷ– ·ÏÏ¿ Ô˘¤¯Ô˘Ó ¤ÚÂÈÛÌ· Û ÂÈÛÙËÌÔÓÈΤ˜ Ú·ÎÙÈΤ˜. ∆· ÚfiÙ˘· ·Ú¤¯Ô˘Ó ‰È·Ê¿ÓÂÈ· ηÈ·ÚÔ˜ Û ÂΛÓÔ˘˜ Ô˘ Ù· Ï·Ì‚¿ÓÔ˘Ó ˘’ fi„Ë.

À¿Ú¯Ô˘Ó ÔÏÏ¿ ·ÌÊÈÛ‚ËÙÔ‡ÌÂÓ· Î·È Û‡ÓıÂÙ· ˙ËÙ‹Ì·Ù· Û¯ÂÙÈο Ì ٷ ÚfiÙ˘-· ·fi ÙËÓ ·Ú¯È΋ Û‡ÓÙ·ÍË, ̤¯ÚÈ ÙËÓ ÙÂÏÈ΋ ˘ÈÔı¤ÙËÛË. ¶·Ú·‰Â›ÁÌ·ÙÔ˜ ¯¿ÚÈÓ, Ô

∂˘ÁÂÓ›· ∫ÔϤ˙·24 ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1

Strike (1998) ı¤ÙÂÈ ÙÔ ÂÚÒÙËÌ· ÙÔ˘ Â¿Ó Ë ÏÔ˘Ú·ÏÈÛÙÈ΋ ʇÛË Ù˘ ÎÔÈÓˆÓ›·˜ Ì·˜ÌÔÚ› Ó· Û˘ÌÊÈÏȈı› Ì ÌÈ· ÎÏÂÈÛÙ‹ ‰È·Ù‡ˆÛË Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓˆÓ ÛÙfi¯ˆÓ. ¶ÚÔ-Ù›ÓÂÈ “˘ÎÓ¿ (ˆ˜ ÚÔ˜ ÙÔ ÂÚȯfiÌÂÓÔ) ·ÏÏ¿ ÂÏ·ÛÙÈο ÚfiÙ˘· .. .Ô˘ ÂÈÙÚ¤-Ô˘Ó, Ì ‚¿ÛË ¤Ó· ÎÔÈÓfi ˘Ú‹Ó·, ÙÔÈΤ˜ ÚÔÛ·ÚÌÔÁ¤˜”.

∏ ηٷÓfiËÛË Ù˘ ÔÚÔÏÔÁ›·˜, ›Û˘, ÛÙË ‰È·Ù‡ˆÛË ÙˆÓ ÚÔÙ‡ˆÓ Â›Ó·È Ô˘-ÛÈ·ÛÙÈ΋. ªÈ· ‚·ÛÈ΋ ‰È¿ÎÚÈÛË ˘¿Ú¯ÂÈ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ÚÔÙ‡ˆÓ-ÂÚȯÔ̤ÓÔ˘ (ÙÈÚ¤ÂÈ Ó· ͤÚÂÈ Î·È Ó· Â›Ó·È Û ı¤ÛË Ó· οÓÂÈ ¤Ó·˜ Ì·ıËÙ‹˜), Î·È ÙˆÓ ÚÔÙ‡ˆÓ-›‰ÔÛ˘ (ÔÈÔ Â›Â‰Ô Â›‰ÔÛ˘ Â›Ó·È ·Ô‰ÂÎÙfi).

√È Murphy Î·È Doyle (1998) ˘ÔÛÙËÚ›˙Ô˘Ó fiÙÈ Ù· ÚfiÙ˘· Ú¤ÂÈ Ó· Á›ÓÔ˘ÓηٷÓÔËÙ¿ ˆ˜ ÂÚÁ·Ï›· Î·È fi¯È ˆ˜ ·˘ÙÔÛÎÔfi˜, Î·È fiÙÈ Ë ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚË ÚfiÎÏË-ÛË Â›Ó·È Ë Ì¤ÙÚËÛË Ù˘ ·fiÛÙ·Û˘ ·fi Ù· ÚfiÙ˘· Î·È Ô ÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÌfi˜ ÙˆÓ ·È-ÙÈÒÓ Î·È ÙˆÓ Û˘ÓÂÂÈÒÓ Ù˘ ·ÔÙ˘¯›·˜.

¶ÔÏÏ¿ Û‡ÓÔÏ· ÚÔÙ‡ˆÓ ¤¯Ô˘Ó ·Ó·Ù˘¯ı› Ù· ÙÂÏÂ˘Ù·›· ¯ÚfiÓÈ·, ·ÏÏ¿ Û¯ÂÙÈ-ο Ï›Á· ¤¯Ô˘Ó ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÂÈ ÙÔ ˙‹ÙËÌ· ÁÈ· ÙÔ Ò˜ Ú¤ÂÈ Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈËıÔ‡Ó ÁÈ·Ó· ÂÈÙ‡¯Ô˘Ó ÙÔ˘˜ ·Ú¯ÈÎÔ‡˜ Î·È Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ˘˜ ÛÎÔÔ‡˜ ÙˆÓ È‰È·›ÙÂÚˆÓ ·ÍÈÔÏÔ-Á‹ÛˆÓ. ∆· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ۯ‰ȷÛÙ› ¤¯ÔÓÙ·˜ ηٿ ÓÔ˘ ÌÈ· ÂӉ¯fiÌÂÓË·ÍÈÔÏfiÁËÛË.

¡ÂÒÙÂÚ˜ ÌÔÚʤ˜ ·ÍÈÔÏfiÁËÛ˘ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ÚÔÙ·ı› ˆ˜ ηٷÏÏËÏfiÙÂÚ˜ Ù˘·Ô‰Ô¯‹˜ ÚÔÙ‡ˆÓ, fiˆ˜ Ë ¯Ú‹ÛË ¯·ÚÙÔÊ˘Ï·Î›ˆÓ, ¤¯Ô˘Ó ›Û˘ ÂÈÎÚÈı› ¢ڤ-ˆ˜. °È· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· Ô Koretz (1998) ‰È·Ù˘ÒÓÂÈ ÙËÓ ¿Ô„Ë fiÙÈ Ë “·ÍÈÔÏfiÁËÛË̤ۈ ¯·ÚÙÔÊ˘Ï·Î›ˆÓ ¤¯ÂÈ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο Ô˘ ÙËÓ Î¿ÓÔ˘Ó È‰È·›ÙÂÚ· ÂÏ΢ÛÙÈ΋ ÛÂÂΛÓÔ˘˜ Ô˘ ÂÈı˘ÌÔ‡Ó Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ÛÔ˘Ó ÙËÓ ·ÍÈÔÏfiÁËÛË ÁÈ· Ó· ÂÓı·ÚÚ‡ÓÂÈÌÈ· ÂÚÈÂÎÙÈÎfiÙÂÚË ‰È‰·Ûηϛ·…·ÏÏ¿, ÌÂÚÈο ·fi ·˘Ù¿ Ù· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ÌÔ-Ú› Ó· ˘ÔÓÔ̇ÛÔ˘Ó ÙË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· Û˘ÁÎÚÈÙÈ΋˜ ·ÍÈÔÏfiÁËÛ˘ ÌÂٷ͇ Û¯ÔÏ›ˆÓ.ŒÓ· ̤ÁÂıÔ˜, ‰ÂÓ Ù·ÈÚÈ¿˙ÂÈ Û fiÏÔ˘˜” (ÛÂÏ. 334).

∏ ‰È¢ÎÚ›ÓÈÛË Ù˘ Û¯¤Û˘ ÌÂٷ͇ ÛÙfi¯ˆÓ Î·È ÚÔÙ‡ˆÓ Â›Ó·È Â›Û˘ ¤Ó· ‚·ÛÈ-Îfi ı¤Ì· ÛÙ· Ï·›ÛÈ· Ù˘ ·ÍÈÔÏfiÁËÛ˘:

ŒÓ· ÚÒÙÔ ÎÚ›ÛÈÌÔ ˙‹ÙËÌ· Û ۯ¤ÛË Ì ٷ ÚfiÙ˘· Î·È ÙËÓ ·ÍÈÔÏfiÁËÛË Â›Ó·ÈË Â˘ı˘ÁÚ¿ÌÌÈÛË ÙÔ˘˜ Ì ÙÔ˘˜ ÛÙfi¯Ô˘˜ ÙÔ˘ ÚÔÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜ ÛÔ˘‰ÒÓ.

ªÈ· Ù¤ÙÔÈ· ¢ı˘ÁÚ¿ÌÌÈÛË, fi¯È ÌfiÓÔ ·Ú¤¯ÂÈ ·ÎÚȂ›˜ Ô‰ËÁ›Â˜ ÁÈ· ·˘Ù¿ Ô˘ ›-Ó·È ÛËÌ·ÓÙÈο Ó· ‰È‰·¯ıÔ‡Ó ·fi ÙÔ˘˜ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡˜ Î·È Ó· Ì¿ıÔ˘Ó ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜,·ÏÏ¿ ÂÍ·Ï›ÊÂÈ Â›Û˘ ÙËÓ ·Ó¿ÁÎË ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡˜ Ó· ÌÔÈÚ¿ÛÔ˘Ó ÙÔ ¯Úfi-ÓÔ ÙÔ˘˜ ÌÂٷ͇ Ù˘ ‰È‰·Ûηϛ·˜ ÂÓfi˜ ÚÔÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜ ÛÔ˘‰ÒÓ Ô˘ ÙÔÓ›˙ÂÈ ¤Ó· ›-‰Ô˜ ÁÓÒÛÂˆÓ Î·È ‰ÂÍÈÔًوÓ, Î·È Ù˘ ÚÔÂÙÔÈÌ·Û›·˜ ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ ÁÈ· ÙȘ Ù˘Ô-ÔÈË̤Ó˜ ÂÍÂÙ¿ÛÂȘ Ô˘ ·ÍÈÔÏÔÁÔ‡Ó ¤Ó· ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎfi ›‰Ô˜ ÁÓÒÛÂˆÓ (¯ ηÏԛ̷ıËÙ¤˜ ÛÙ· Ì·ıËÌ·ÙÈο ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÛÙfi¯Ô˘˜ ÙÔ˘ Û¯ÔÏ›Ԣ, ·ÏÏ¿ fi¯È ηÏÔ› ÁÈ· ÙÔ‰ÈÂıÓ¤˜ Û‡ÛÙËÌ· ·ÍÈÔÏfiÁËÛ˘ Ù˘ PISA)

√ÚÈÔı¤ÙËÛË ÙÔ˘ ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÛÌÔ‡ ÁÈ· ÙËÓ ·ÍÈÔÏfiÁËÛË… ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1 25

ŒÓ· ‰Â‡ÙÂÚÔ ˙‹ÙËÌ·: ∆· ÚfiÙ˘· Ú¤ÂÈ Ó· Â›Ó·È ·˘ÛÙËÚ¿ ηıÔÚÈṲ̂ӷ, ÁÂ-ÁÔÓfi˜ fï˜, Ô˘ ÂÌÔ‰›˙ÂÈ ÙËÓ ·Ó›¯Ó¢ÛË ÛÙfi¯ˆÓ Û¯ÂÙÈÎÒÓ Ì ·ÓÒÙÂÚÔ˘ ÂȤ-‰Ô˘ ÁÓˆÛÙÈΤ˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›Â˜ ‹ Ì ÌË ÁÓˆÛÙÈΤ˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›Â˜ (ÛÙ¿ÛÂȘ, Û˘Ó·ÈÛı‹Ì·-Ù· ÎÏ).

ŒÓ· ÙÚ›ÙÔ ˙‹ÙËÌ· ·ÊÔÚ¿ ÙË ‰˘ÛÎÔÏ›· ·ÓÙÈÛÙÔ›¯ËÛ˘ ÛÂ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ, ·ÎÚÈ‚‹ÚfiÙ˘·, ÛÙfi¯ˆÓ Ô˘ ‰È·Ù˘ÒÓÔÓÙ·È Ì ÁÂÓÈÎÔ‡˜ fiÚÔ˘˜ (.¯., “fiÏÔÈ ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜Ú¤ÂÈ Ó· ¤¯Ô˘Ó ÂΛӘ ÙȘ ÈηÓfiÙËÙ˜-‰ÂÍÈfiÙËÙ˜ Ô˘ ı· ÙÔ˘˜ ÂÈÙÚ¤„Ô˘Ó Ó· Û˘Ì-ÌÂÙ¤¯Ô˘Ó ÂÓÂÚÁ¿ ÛÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ›·”),

™¯ÂÙÈο Ì ٷ ÌÂıÔ‰ÔÏÔÁÈο ÂÚÁ·Ï›· Ô˘ ı· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈËıÔ‡Ó ÁÈ· ÙËÓ ·ÍÈÔ-ÏfiÁËÛË, ··ÈÙÂ›Ù·È ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÛÌfi˜ Û ۯ¤ÛË Ì ٷ ·Ú·Î¿Ùˆ ˙ËÙ‹Ì·Ù·:

¶ÚÒÙÔÓ, ˆ˜ ÌÔÚ› οÔÈÔ˜ Ó· ÂÁÁ˘Ëı› ÁÈ· ÙËÓ ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙËÙ· ÙÔ˘ ˘ÏÈ-ÎÔ‡ Î·È ÙˆÓ Ì¤ÛˆÓ Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·È; ∞˘Ùfi Â›Ó·È ¤Ó· ıÂÌÂÏÈ҉˜ ˙‹ÙËÌ·, Ô˘Ú¤ÂÈ Ó· ÙÂı› ÚÈÓ ·fi ÙËÓ ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ Ù˘ ‰È·‰Èηۛ·˜ ·ÍÈÔÏfiÁËÛ˘. ∞·ÈÙ›ÂÈÚ·Ì·ÙÈΤ˜ ÌÂϤÙ˜ ÁÈ· Ó· ÂÍÂÙ·ÛÙ› Ë ÈÛ¯‡˜ Î·È Ë ·ÍÈÔÈÛÙ›· ÙˆÓ Ì¤ÛˆÓ Ô˘ ˘È-ÔıÂÙÔ‡ÓÙ·È ÛÙË ‰È·‰Èηۛ· ·ÍÈÔÏfiÁËÛ˘. ¶ÔÏÏÔ› ˘ÔÛÙËÚ›˙Ô˘Ó fiÙÈ Ë ·ÍÈÔÏfiÁËÛËÙˆÓ ·ÔÙÂÏÂÛÌ¿ÙˆÓ ÌÔÚ› Ó· Á›ÓÂÈ ÌfiÓÔ Ì ÙȘ ÂÍÂÙ¿ÛÂȘ. ∞˘Ùfi ‰ÂÓ ÈÛ¯‡ÂÈ. ∞ÍÈÔ-ÏfiÁËÛË Ù˘ ÔÈfiÙËÙ·˜ ‰ÂÈÎÙÒÓ fiˆ˜: “‰È‰·Ûηϛ·” “·È‰·ÁˆÁÈÎfi Îϛ̷ ÙˆÓ Ù¿-͈Ӕ, “Ì¿ıËÛË”, “‰È·¯Â›ÚÈÛË Ù¿Í˘”, “ÂÍ·ÛÊ¿ÏÈÛË ÔÈfiÙËÙ·˜ Û ¤Ó· Û¯ÔÏ›Ԕ,“ÚfiÁÚ·ÌÌ· ÛÔ˘‰ÒÓ”, “‰È‰·ÎÙÈÎfi˜ Û˘ÓÙÔÓÈÛÌfi˜ Û ¤Ó· ÌÂÁ¿ÏÔ ›‰Ú˘Ì· ‰Â˘ÙÂÚÔ-‚¿ıÌÈ·˜ Âη›‰Â˘Û˘”, ÎÏ. ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· Á›ÓÔ˘Ó Ì ۯÂÙÈο ·ÏÔ‡˜ ˘ÔÏÔÁÈ-ÛÌÔ‡˜. ªÈ· χÛË (Eisner 1985) ı· ‹Ù·Ó ¤Ó· Û‡ÛÙËÌ· ˘ÔÎÂÈÌÂÓÈ΋˜ ÎÚ›Û˘, Ô˘·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÔ˘Ó Î·Ù·ÚÙÈṲ̂ÓÔÈ ·Ú·ÙËÚËÙ¤˜, Âȉ‹ÌÔÓ˜, Ì ¤Á΢ÚË ÂÎ·È‰Â˘ÙÈ΋ÂÌÂÈÚ›·.

§fiÁˆ , ÂÔ̤ӈ˜, ÙÔ˘ ÔχÏÔÎÔ˘ Î·È Û‡ÓıÂÙÔ˘ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ÙÔ˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡¤ÚÁÔ˘, “Â›Ó·È ·Ó·Áη›Ô Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·È ÔÏ˘Âȉ›˜ ̤ıÔ‰ÔÈ ¤Ú¢ӷ˜, Ô˘ÚÔÛʤÚÔ˘Ó ÔÈΛϘ ÔÙÈΤ˜ ÁˆÓ›Â˜ …fiϘ ÔÈ Ì¤ıÔ‰ÔÈ ‰ÈÂÚ‡ÓËÛ˘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓηٷÛÙ¿ÛÂˆÓ ¤¯Ô˘Ó ÂÚÈÔÚÈṲ̂Ó˜ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ˜. ŸÌˆ˜ ηıÂÌÈ¿ ·fi ·˘Ù¤˜ Ú¤ÂÈÛÙÔȯÂȈ‰Ò˜ Ó· ÂȉÈÒÎÂÈ Ù· ÛÙÔȯ›· Ù˘ ÂÁ΢ÚfiÙËÙ·˜ Î·È Ù˘ ·ÍÈÔÈÛÙ›·˜… ÁÈ·ÙËÓ ÂÍ·ÛÊ¿ÏÈÛË Ù˘ ÂÁ΢ÚfiÙËÙ·˜ Î·È Ù˘ ·ÍÈÔÈÛÙ›·˜ ıˆÚÂ›Ù·È ¯Ú‹ÛÈÌË Ë “ÙÚÈ-ÁˆÓÔÔ›ËÛË”, Ë ¯Ú‹ÛË, ‰ËÏ·‰‹, ‰‡Ô, ÙÚÈÒÓ, ‹ ÂÚÈÛÛÔÙ¤ÚˆÓ Ù¯ÓÈÎÒÓ Û˘ÏÏÔÁ‹˜ÛÙÔȯ›ˆÓ… ÒÛÙ ӷ ÂÈÙ˘Á¯¿ÓÂÙ·È Ë ‰È·ÛÙ·‡ÚˆÛË ÙˆÓ ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ Ô˘ Û˘ÏϤ-¯ıËηӔ (¶.π. 1999, Û. 152-153)

¢Â‡ÙÂÚÔÓ, ÙÔ ÂÚ¢ÓËÙÈÎfi ÂÚÁ·Ï›Ô, Ú¤ÂÈ Ó· ¤¯ÂÈ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˜ “·ÚÂÙ¤˜”. ∞˘-Ù¤˜ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ·Ó·Ï˘ÙÈο ÛÙÔ (ILL, 1999, Û. 154). £ÂˆÚԇ̠ˆ˜ ÙËÓ Ï¤ÔÓÛËÌ·ÓÙÈ΋, Û‡Ìʈӷ Ì ÙÔ ÛÎÂÙÈÎfi Ô˘ ¤¯Ô˘Ì ·Ó·Ù‡ÍÂÈ ¤ˆ˜ ÙÒÚ·, ÙËÓ ·Ô‰Ô-¯‹ ÙÔ˘ ·fi fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ÂÌÏÂÎfiÌÂÓÔ˘˜.

∂˘ÁÂÓ›· ∫ÔϤ˙·26 ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1

∆O “°π∞∆π” ∆∏™ ∞•π√§√°∏™∏™

ŒÓ· ·fi Ù· ‰ÈÏ‹ÌÌ·Ù· Ô˘ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙Ô˘Ó ÔÈ ‰¿ÛηÏÔÈ, Â›Ó·È Ë ÂÔ›ıËÛËfiÙÈ, ÌÔÚ› ÌÂÓ Ë ‰È·‰Èηۛ· ·ÍÈÔÏfiÁËÛ˘ Ó· Ô‰ËÁ‹ÛÂÈ ÛÙËÓ Â·ÁÁÂÏÌ·ÙÈ΋ ÂÓ‰˘-ӿ̈ÛË Î·È ÂͤÏÈÍË ÙÔ˘˜, Û˘Á¯ÚfiÓˆ˜ fï˜, ·Ú¤¯ÂÈ ¤Ó· ¤ÙÔÈÌÔ fiÏÔ ÛÙ· ¯¤ÚÈ·ÙˆÓ ‰ÈÔÈÎËÙÈÎÒÓ ˘ËÚÂÛÈÒÓ. ∞˘Ùfi Ô˘ Â›Ó·È ÂÓ ‰˘Ó¿ÌÂÈ Î·Ïfi, ÌÔÚ› Ó· ıˆÚËı›ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈο ‰fiÏÈÔ (Shinkfield & Stufflebeam, 1995).

∆Ô Ó· ÎÂÚ‰›ÛÂÈ ¤Ó· Û‡ÛÙËÌ· ·ÍÈÔÏfiÁËÛ˘ ÙËÓ ÂÌÈÛÙÔÛ‡ÓË ÙˆÓ ‰·ÛοψÓ, ›-Ó·È ··Ú·›ÙËÙË ÚÔ¸fiıÂÛË ÁÈ· ÙËÓ ÂÈÙ˘¯›· ÙÔ˘ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜.

∆Ô ‰˘ÛÎÔÏfiÙÂÚÔ Úfi‚ÏËÌ· Ù˘ ·ÍÈÔÏfiÁËÛ˘ ‰·ÛοψÓ, ‰ÂÓ Â›Ó·È Ë ·Ó¿Ù˘ÍËÂÓfi˜ ηÏÔ‡ ÂÚÁ·Ï›Ԣ. ¶ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ Ù· ÔÚÁ·ÓˆÙÈο ı¤Ì·Ù· Ô˘ ·Ú¯›˙Ô˘Ó Ì ÙÔÓÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÛÌfi Û¯ÂÙÈο Ì ÙÔ Ò˜ ÌÔÚ› οÔÈÔ˜ Ó· ˘ÂÚÓÈ΋ÛÂÈ ÙËÓ ·ÓÙ›ÛÙ·ÛËÎ·È ÙȘ ·ÚÓËÙÈΤ˜ ÛÙ¿ÛÂȘ Ô˘ ˘¿Ú¯Ô˘Ó Û¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ ·ÍÈÔÏfiÁËÛË ÙˆÓ ‰·Ûο-ÏˆÓ (McLaughlin & Pfeiffer, 1998)

™Â ¤Ú¢Ó˜ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó Á›ÓÂÈ ‰ÈÂıÓÒ˜, ÔÈ ‰¿ÛηÏÔÈ Â¤ÎÚÈÓ·Ó ÙȘ ›ÛË̘ Ú·-ÎÙÈΤ˜ ›‚Ï„˘ Î·È ·ÍÈÔÏfiÁËÛ˘… (ϤÁÔÓÙ·˜) fiÙÈ ‰ÂÓ Â›Ó·È.. ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈΤ˜ÁÈ· ÙË ‚ÂÏÙ›ˆÛË… ÔÈ Èı‡ÓÔÓÙ˜ Â›Ó·È Û¿ÓÈ· ¤ÙÔÈÌÔÈ Ó· ÚÔÛʤÚÔ˘Ó… ¯Ú‹ÛÈÌÂ˜Û˘Ì‚Ô˘Ï¤˜… Ô˘ÛÈ·ÛÙÈο ÔÙ¤… ·Ú¤¯ÔÓÙ·˜ ÌÈ· ¢ηÈÚ›· ÁÈ·…Ì¿ıËÛË… Ë Ú·-ÎÙÈ΋ Ù˘ ·ÍÈÔÏfiÁËÛ˘ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙ÂÙ·È ˆ˜ ıÂÛÌÈ΋ ˘Ô¯Ú¤ˆÛË Ô˘ ·Ï¿ ·Ó¤¯Ô-ÓÙ·È ÔÈ ·ÍÈÔÏÔÁÔ‡ÌÂÓÔÈ, ·Ú¿ ˆ˜ ÌÈ· ¢ηÈÚ›· ·fi ÙËÓ ÔÔ›· ÌÔÚÔ‡Ó Ì οÔÈÔÓÙÚfiÔ Ó· ˆÊÂÏËıÔ‡Ó (Johnson 1990)

°È· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ÛÙËÓ ∞ÁÁÏ›·, Ë ÂÚ¢ÓËÙÈ΋ ÔÌ¿‰· ÙÔ˘ Exeter ‰È·›ÛÙˆÛ fiÙÈÔÈ ‰È¢ı˘ÓÙ¤˜ Î·È ÔÈ Û‡Ì‚Ô˘ÏÔÈ, ·˘ÙÔ› ÔÈ ›‰ÈÔÈ, ‹Ù·Ó ·ÚÓËÙÈÎÔ› ·¤Ó·ÓÙÈ Û ÌÈ· ‰È·-‰Èηۛ· ηٿÚÙÈÛ‹˜ ÙÔ˘˜ ÒÛÙ ӷ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ‹ÛÔ˘Ó ˆ˜ ·ÍÈÔÏÔÁËÙ¤˜, Ì ÙÔ Âȯ›ÚË-Ì· fiÙÈ: Â¿Ó ˆÏÂ›Ù·È ¤Ó· ÚÔ˚fiÓ Ô˘ ÌÂÙ¿ ‚›·˜ οÔÈÔ˜ ÙÔ ı¤ÏÂÈ, Î·È Ô˘ ¤¯ÂÈ Û¯Â-‰È·ÛÙ› ¿Û¯ËÌ·, Ë ‰È·‰Èηۛ· ‰ÂÓ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ› Ú·ÁÌ·ÙÈο, ÂÈϤÔÓ ÙÔ ·È¯Ó›‰È ›-Ó·È ¯·Ì¤ÓÔ ·fi ÙËÓ ·Ú¯‹ ·Ó ÔÈ ÂӉȷÊÂÚfiÌÂÓÔÈ ¤¯Ô˘Ó ÂÓËÌÂÚˆı› ÌfiÓÔ ÌÈ· Ë̤ڷÚÈÓ ·fi Î·È ‰ÂÓ Î·Ù·Ï·‚·›ÓÔ˘Ó Ú·ÁÌ·ÙÈο ÙË ‰È·‰Èηۛ· Ô‡Ù ·˘ÙÔ› ÔÈ ›‰ÈÔÈ(Chamberlin, Wragg et al, 2000 ).

™ÙËÓ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ¤Ú¢ӷ, ÂÓÒ ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ‰¿ÛηÏÔÈ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ˘ÂÚ‚ÔÏÈοÂÈÎÚÈÙÈÎÔ› Ì ÙÔ ÚfiÏÔ Ô˘ ‰È·‰Ú·Ì·Ù›ÛÙËΠ·fi ÙÔ˘˜ ÚÔ˚Ûٷ̤ÓÔ˘˜ ÛÙȘ ·ÍÈÔÏÔ-Á‹ÛÂȘ ÙÔ˘˜, ÌÂÚÈÎÔ›, ÂȉÈο ÂΛÓÔÈ Ô˘ ·¤Ù˘¯·Ó, ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍ·Ó fiÙÈ ‹Ù·Ó ı‡Ì· ÙԢηÙÂÛÙË̤ÓÔ˘. ªfiÓÔ ÂÙ¿ ·fi ÙÔ˘˜ 174 ·ÓÂÈÙ˘¯Â›˜ ‰·ÛοÏÔ˘˜ ıÂÒÚËÛ·Ó fiÙÈ ËÎÚ›ÛË Ù˘ ˘fiıÂÛ˘ ÙÔ˘˜ ‰ÈηÈÔÏÔÁ‹ıËÎÂ, ÔÈ ¿ÏÏÔÈ 167 ‹Ù·Ó “Û˘ÁÎÏÔÓÈṲ̂ÓÔÈ”“ÂÍ·ÁÚȈ̤ÓÔÈ” ‹ “·ÔÁÔËÙÂ˘Ì¤ÓÔÈ”.

∞fi Ù· ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓ· ÚÔ·ÙÂÈ fiÙÈ Ô ‚·ÛÈÎfi˜ ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÛÌfi˜ ÙˆÓ ‰·Ûο-ψÓ, ·ÊÔÚ¿ ÙÔ ÛÙfi¯Ô Ù˘ ·ÍÈÔÏfiÁËÛ˘. √ ÛÙfi¯Ô˜ Â›Ó·È Ë ‚ÂÏÙ›ˆÛË ÙÔ˘ ‰·Ûο-

√ÚÈÔı¤ÙËÛË ÙÔ˘ ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÛÌÔ‡ ÁÈ· ÙËÓ ·ÍÈÔÏfiÁËÛË… ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1 27

ÏÔ˘, ‹ ·ÁÁÂÏÌ·ÙÈο ˙ËÙ‹Ì·Ù· ÚÔÒıËÛ˘ ‹ ·fiÚÚȄ˘; ∏ ·Ó·Ù˘Íȷ΋ ‰È·‰È-ηۛ· ·ÍÈÔÏfiÁËÛ˘ Ô˘ ÛÙԯ‡ÂÈ ÛÙË ‚ÂÏÙ›ˆÛË ÙˆÓ ‰·ÛοψÓ, ‰È·Ê¤ÚÂÈ ·fi ÌÈ·‰È·‰Èηۛ· ÎÚ›Û˘ Ô˘ ÛÙԯ‡ÂÈ ÛÙË ÛÙÂϤ¯ˆÛË ÙÔ˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜.

√È ÛÙfi¯ÔÈ ÌÈ·˜ ·Ó·Ù˘Íȷ΋˜ ·ÍÈÔÏfiÁËÛ˘ (·ÍÈÔÏfiÁËÛË ·fi‰ÔÛ˘ Ì ÛÙfi¯ÔÙË ‚ÂÏÙ›ˆÛË ÙÔ˘ ÚÔÛÊÂÚfiÌÂÓÔ˘ ¤ÚÁÔ˘) Î·È ÌÈ·˜ ·Ô‰ÔÙÈ΋˜ ·ÍÈÔÏfiÁËÛ˘ (·ÍÈÔ-ÏfiÁËÛË Â›‰ÔÛ˘ Ì ÛÙfi¯Ô ÙË ÂͤÏÈÍË ÛÙÔ ¯ÒÚÔ ÂÚÁ·Û›·˜ ‹ ÙËÓ ·fiÚÚÈ„Ë) –ÛÂÂ›Â‰Ô ‰·ÛοψӖ Â›Ó·È ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÔ›, ÂÂȉ‹ Â͢ËÚÂÙÔ‡Ó ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÔ‡˜ ÛÙfi-¯Ô˘˜ ÛÂ Â›Â‰Ô ÂıÓÈ΋˜ ÔÏÈÙÈ΋˜. ∆· ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù· Ù˘ ·Ó·Ù˘Íȷ΋˜ ·ÍÈÔÏfi-ÁËÛ˘ ÂÓËÌÂÚÒÓÔ˘Ó ÙÔ ‰¿ÛηÏÔ ÁÈ· ÙËÓ ÔÈfiÙËÙ· Ù˘ ‰È‰·Ûηϛ·˜ ÙÔ˘, ÙˆÓ Èη-ÓÔÙ‹ÙˆÓ Î·È ÙˆÓ ·‰˘Ó·ÌÈÒÓ ÙÔ˘. ™ÙÔ¯Â‡Ô˘Ó Ó· ‚ÔËı‹ÛÔ˘Ó ÙÔ ‰¿ÛηÏÔ, ˆ˜ ¿ÙÔ-ÌÔ, Î·È ˆ˜ ·ÁÁÂÏÌ·Ù›· ÁÈ· Ó· ÂÎÏËÚÒÛÂÈ ÙÔ˘˜ ÛÙfi¯Ô˘˜ ÙÔ˘.

∏ ‰Â‡ÙÂÚË, Ë ·Ô‰ÔÙÈ΋ ·ÍÈÔÏfiÁËÛË, ·Ô‚ϤÂÈ ÛÙÔ Ó· ·ÔÊ·ÛÈÛÙ› ·Ó ο-ÔÈÔ˜ ı· ¤¯ÂÈ Â·ÁÁÂÏÌ·ÙÈ΋ Ì ۇÁ¯ÚÔÓË ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ ·Ó·‚¿ıÌÈÛË, ·Ó ı· Á›ÓÂÈ ‰È-¢ı˘ÓÙ‹˜, ‹ Û‡Ì‚Ô˘ÏÔ˜, ‹ ÚÔ˚ÛÙ¿ÌÂÓÔ˜.

ŸÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÙË ÚÒÙË ÌÔÚÊ‹ ·ÍÈÔÏfiÁËÛ˘, ÙËÓ ·Ó·Ù˘Íȷ΋, Ú¤ÂÈ Ó· ÙÔÓ›-ÛÔ˘Ì fiÙÈ ˘¿Ú¯ÂÈ ¤Ó·˜ ıÂÙÈÎfi˜ Û˘Û¯ÂÙÈÛÌfi˜ ÌÂٷ͇ Ù˘ ‚ÂÏÙ›ˆÛ˘ Ù˘ ›‰ÔÛË˜Î·È Ù˘ ·Ó·ÙÚÔÊÔ‰fiÙËÛ˘ Ô˘ ÂȉÈÒÎÂÙ·È ·fi ÙÔÓ ›‰ÈÔ ÙÔ ‰¿ÛηÏÔ. ∂Ӊ¯Ô̤-Óˆ˜, ̤ۈ ÂÓfi˜ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜ ·˘ÙÔ·ÍÈÔÏfiÁËÛ˘ ı· ÌÔÚ¤ÛÔ˘Ó Ó· ·Ó·Ù˘¯ıÔ‡Ó ÌË-¯·ÓÈÛÌÔ›, ÒÛÙÂ Ô ‰¿ÛηÏÔ˜ ·˘Ùfi˜ Ô ›‰ÈÔ˜, Ó· Â›Ó·È Û ı¤ÛË Ó· ÂÓËÌÂÚÒÛÂÈ ÙÔ Û‡-ÛÙËÌ· Û¯ÂÙÈο Ì ÙÔ ¿ÙÔÌÔ ÙÔ˘ Î·È ÁÈ· ÙÔ ÙÈ ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È ·fi ÙËÓ ¿Ô„Ë Ù˘ Û˘ÓÂ-¯Ô‡˜ ÂÈÌfiÚʈÛ˘ Î·È Ù˘ ·ÁÁÂÏÌ·ÙÈ΋˜ ·Ó¿Ù˘Í˘.

¶Ú¤ÂÈ Ó· ÙÔÓ›ÛÔ˘ÌÂ, ›Û˘, fiÙÈ ÙÔ ˙‹ÙËÌ· Ù˘ Û‡Ó‰ÂÛ˘ Ù˘ ·Ó·Ù˘Íȷ΋˜·ÍÈÔÏfiÁËÛ˘ Ì ÙËÓ ·Ô‰ÔÙÈ΋ ·ÍÈÔÏfiÁËÛË, Â›Ó·È ÂÍ·ÈÚÂÙÈο ÛËÌ·ÓÙÈÎfi.

¶ÔÈΛϷ Û˘ÛÙ‹Ì·Ù· ·ÓÙ·ÌÔÈ‚‹˜ Â›Ó·È ‰È·ı¤ÛÈÌ·, ·ÏÏ¿ Ë ‚·ÛÈ΋ Ù·ÍÈÓfiÌËÛËÂ›Ó·È ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ÂÁÁÂÓÒÓ Î·È Â͈ÁÂÓÒÓ ·ÓÙ·ÌÔÈ‚ÒÓ. ∆Ô ÚÒÙÔ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙ·Û˘Ó·ÈÛı‹Ì·Ù· Ù˘ ÈηÓÔÔ›ËÛ˘ Ô˘ ÚÔ·ÙÔ˘Ó ·fi ÙÔ Ê¿ÛÌ· ÙˆÓ ‰Ú·ÛÙËÚÈÔ-Ù‹ÙˆÓ ÛÙÔ ¯ÒÚÔ ÂÚÁ·Û›·˜. ∂›Ó·È ÙÔ Û˘Ó·›ÛıËÌ· Ó· ¤¯ÂÈ Î¿ÓÂÈ Î·Ï¿ ÙË ‰Ô˘ÏÂÈ¿ÙÔ˘. ∞˘Ùfi Â›Ó·È ¤Ó· ›‰Ô˜ ·ÓÙ·ÌÔÈ‚‹˜ Ô˘ οı ‰¿ÛηÏÔ˜ ı¤ÏÂÈ Ó· ·ÈÛı·Óı›. £·ÌÔÚÔ‡Û οÔÈÔ˜ Ó· ÂÈ fiÙÈ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ›‰Ô˘˜ ÔÈ ·ÓÙ·ÌÔÈ‚¤˜ Â›Ó·È Ë Î·Ù¢ı˘ÓÙ‹-ÚÈ· ‰‡Ó·ÌË ›Ûˆ ·fi ÙÔ˘˜ Û‡Á¯ÚÔÓÔ˘˜ ‰·ÛοÏÔ˘˜.

∫·È Ù· ÚÔ˚fiÓÙ·, fï˜, ÌÈ·˜ ıÂÙÈ΋˜ ·Ô‰ÔÙÈ΋˜ ·ÍÈÔÏfiÁËÛ˘ Â›Ó·È ÂÍ’ ›ÛÔ˘ÛËÌ·ÓÙÈο. Ÿˆ˜ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ Ì ÔÔÈÔ‰‹ÔÙ ÂÚÁ·˙fiÌÂÓÔ, ¤Ó·˜ ‰¿ÛηÏÔ˜ Ú¤ÂÈÓ· ÏËÚÒÛÂÈ ÙÔ ÏÔÁ·ÚÈ·ÛÌfi ÙÔ˘ Ú‡̷ÙÔ˜ Î·È ÙÔ˘ ÙËÏÂÊÒÓÔ˘, Ó· ·ÁÔÚ¿ÛÂÈ ¤Ó··˘ÙÔΛÓËÙÔ, Ó· ÌÔÚÊÒÛÂÈ Ù· ·È‰È¿ ÙÔ˘ ÎÏ…. ™˘ÓÂÒ˜, ÔÈ ÚÔÔÙÈΤ˜ ÂͤÏÈÍË˜Î·È ÔÈ ˘ÏÈΤ˜ ·ÓÙ·ÌÔÈ‚¤˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Ó ˆ˜ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ΛÓËÙÚÔ.

∏ ·fi‰ÔÛË ÙˆÓ ÂÚÁ·˙Ô̤ӈÓ, ·˘Í¿ÓÂÙ·È Ì·˙› Ì ÙȘ ·˘Í‹ÛÂȘ ÙˆÓ ·ÓÙ·ÌÔÈ-‚ÒÓ. ∆Ô ıÂÒÚËÌ· Â›Ó·È ·Ïfi. √È ·ÓÙ·ÌÔÈ‚¤˜ ·ÛÎÔ‡Ó ıÂÙÈ΋ ›‰Ú·ÛË: fiÛÔ Â-

∂˘ÁÂÓ›· ∫ÔϤ˙·28 ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1

ÚÈÛÛfiÙÂÚÔ Î¿ÔÈÔ˜ ·ÈÛı¿ÓÂÙ·È ÈηÓÔÔÈË̤ÓÔ˜ Ì ÙÔ ÌÈÛıfi Î·È ÙÔÓ ÂÚÁ·ÛÈ·ÎfiÙÔ˘ ¯ÒÚÔ, ÙfiÛÔ ÌÈÎÚfiÙÂÚÔ Â›Ó·È ÙÔ ÔÛÔÛÙfi Û˘ÛÙËÌ·ÙÈ΋˜ ·Ô¯‹˜ ÙÔ˘ ·fi ÙËÓÂÚÁ·Û›·.

∆· ΛÓËÙÚ·, ¤¯Ô˘Ó ¿ÌÂÛË Û¯¤ÛË Ì ÙȘ ÚÔÛ‰Ô˘: ÙÔ Î›ÓËÙÚÔ Û¯ÂÙ›˙ÂÙ·È ¿ÌÂ-Û· Ì ÙÔ ‚·ıÌfi Ô˘ ¤Ó·˜ ‰¿ÛηÏÔ˜ ›ıÂÙ·È fiÙÈ ÔÈ ÚÔÛ¿ıÂȘ ÙÔ˘ ı· ·ÓÙ·ÌÂÈ-ÊıÔ‡Ó, Î·È fi¯È ÌfiÓÔ ˆ˜ ÚÔ˜ ÙÔ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎfi ÛΤÏÔ˜. √ ÌÈÛıfi˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È ¿ÓÙ·, ‹ÙÔ ÌfiÓÔ Î›ÓËÙÚÔ fiÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÙÔ˘˜ ‰·ÛοÏÔ˘˜. ∏ ·Ó¿ıÂÛË ˘Â˘ı˘ÓÔÙ‹ÙˆÓ ÌÔÚ››Û˘ Ó· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ‹ÛÂÈ ˆ˜ ΛÓËÙÚÔ. ∫·È ›Ûˆ˜ Â›Ó·È ·fi Ù· ÈÔ ÛËÌ·ÓÙÈο ΛÓËÙÚ·,ÁÈ· Ó· ÂÍ·ÛÊ·Ï›ÛÔ˘Ì fiÙÈ Ô Î·Ïfi˜ ‰¿ÛηÏÔ˜ ı· ·Ú·Ì›ÓÂÈ ‰¿ÛηÏÔ˜. ¶Ú¤ÂÈÓ· Û˘ÓÂȉËÙÔÔÈ‹ÛÔ˘Ì fiÙÈ Ô Î·Ïfi˜ ‰¿ÛηÏÔ˜ Ú¤ÂÈ Ó· ·Ú·Ì›ÓÂÈ ÛÙËÓ Ù¿ÍË,Î·È fiÙÈ ÙÔ Û‡ÛÙËÌ· ·ÍÈÔÏfiÁËÛ˘ Ú¤ÂÈ Ó· ÂÍ·ÛÊ·Ï›ÛÂÈ fiÙÈ ÔÈ ¿ÚÈÛÙÔÈ ‰¿ÛηÏÔÈÚ¤ÂÈ Ó· Û˘Ó¯›ÛÔ˘Ó ·˘Ùfi Ô˘ ͤÚÔ˘Ó Î·Ï‡ÙÂÚ·: ÙË ‰È‰·Ûηϛ· ÛÙȘ Ù¿ÍÂȘ.

∂¿Ó ÈÛÙÂ‡Ô˘Ó fiÙÈ ÙÔ Û‡ÛÙËÌ· ÈÛÔ‰ÒÓÂÈ Î·È ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙ· ·fi ÙËÓ ÚÔÛ¿-ıÂÈ· ‰ÂÓ ı· ·ÓÙ·ÌÂÈÊıÔ‡Ó , ‰ÂÓ ı· ÚÔÛ·ı‹ÛÔ˘Ó Ó· ÚÔÛʤÚÔ˘Ó ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ.

°È· Ó· ԇ̠fiÙÈ ÌÈ· ‰È·‰Èηۛ· ·ÍÈÔÏfiÁËÛ˘ ÍÂΛÓËÛÂ, ÚÔ¸ÔÙ›ıÂÙ·È fiÙÈ ÔÈÛÎÔÔ› ¤¯Ô˘Ó Á›ÓÂÈ Ï‹Úˆ˜ ηٷÓÔËÙÔ› Î·È Ó· ÙÔ˘˜ ÂÓÛÙÂÚÓ›˙ÔÓÙ·È fiÏÔÈ ÔÈ Û˘ÌÌÂ-Ù¤¯ÔÓÙ˜ (Darling Hammond, Wise & Pease, 1983; Sliggans & Duke, 1990).™ËÌ·›ÓÂÈ Â›Û˘ fiÙÈ ˘¿Ú¯ÂÈ ÎÔÈÓ‹ ‰¤ÛÌ¢ÛË ˆ˜ ÚÔ˜ ÙËÓ È‰¤· Î·È ÙÔ ÂÚȯfiÌÂÓÔÙ˘ ‚ÂÏÙ›ˆÛ˘ ˆ˜ ÛËÌ·ÓÙÈÎÔ‡ ÛÎÔÔ‡ Ù˘ ·ÍÈÔÏfiÁËÛ˘. Èڛ˜ ÌÈ· Ù¤ÙÔÈ· ÎÔÈÓ‹·ÓÙ›ÏË„Ë ÙˆÓ Ú·ÁÌ¿ÙˆÓ, Ë ·ÍÈÔÏfiÁËÛË ÙˆÓ ‰·ÛÎ¿ÏˆÓ ˘Ô‚È‚¿˙ÂÙ·È Û ¤Ó·¿ÛÎÔÔ Î·È, ·fi ÔÏϤ˜ ·fi„ÂȘ, ˘ÔÎÚÈÙÈÎfi ·È¯Ó›‰È ÛÙÔ ÔÔ›Ô ÔÈ ‰¿ÛηÏÔÈ Î·ÈÔÈ ‰ÈÔÈÎËÙÈÎÔ›, Ì ÙÔ˘˜ ÙÚfiÔ˘˜ ÙÔ˘˜, Û˘ÓˆÌÔÙÔ‡Ó ÛȈËÏ¿, ¤ÙÛÈ ÒÛÙ ӷ ÚÔÛÙ·-Ù‡ÛÔ˘Ó ÙÔ ‰ÈÎfi ÙÔ˘˜ ¤‰·ÊÔ˜. ∞˘Ùfi ÛËÌ·›ÓÂÈ, Û˘Ó‹ıˆ˜, ÙËÓ ÂÈÌÂÏ‹ ·ÔÊ˘Á‹ Ù˘ÛÔ‚·Ú‹˜ ‰¤ÛÌ¢Û˘ ˆ˜ ÚÔ˜ Ù· “ÛÎÏËÚ¿” ˙ËÙ‹Ì·Ù·, Ù· ÔÔ›· fï˜ ·ÔÙÂÏÔ‡ÓÚÔ¸Ôı¤ÛÂȘ ÁÈ· ÌÈ· Ú·ÁÌ·ÙÈ΋ ‚ÂÏÙ›ˆÛË ÛÙËÓ ÔÈfiÙËÙ· ‰È‰·Ûηϛ·˜.

√È ‰¿ÛηÏÔÈ ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ·Ô‰Â¯ÙÔ‡Ó, Î·È Ù· Û¯ÔÏ›· ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Ó “Ó·ÂÊ·ÚÌfiÛÔ˘Ó” ÔÔÈÔ‰‹ÔÙÂ Û˘ÛÙ‹Ì·Ù· ·ÍÈÔÏfiÁËÛ˘, Â¿Ó ‰ÂÓ Í¤ÚÔ˘Ó ÁÈ·Ù› ÙÔ Î¿-ÓÔ˘Ó. ∞·ÓÙ‹ÛÂȘ ÛÙ· “ÁÈ·Ù›” - ··ÓÙ‹ÛÂȘ Ô˘ Â›Ó·È ·Ô‰ÂÎÙ¤˜ Û fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜Û˘ÌÌÂÙ¤¯ÔÓÙ˜, ı· ··ÈÙ‹ÛÔ˘Ó Â¤Ó‰˘ÛË ¯ÚfiÓÔ˘ Î·È ÂÓ¤ÚÁÂÈ·˜.

¶ÚÔÊ·ÓÒ˜, Ë ÙÔÔı¤ÙËÛË Û ۯ¤ÛË Ì fiÏ· ·˘Ù¿ Ù· ˙ËÙ‹Ì·Ù· ¤¯ÂÈ ¤Ó· ·Ó·Ì-ÊÈÛ‚‹ÙËÙÔ ÎfiÛÙÔ˜ (ÔÏÈÙÈÎfi, ÔÈÎÔÓÔÌÈÎfi, ÎÔÈÓˆÓÈÎfi), ·ÏÏ¿ ¤Ó· ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi Û‡-ÛÙËÌ· Ô˘ ı¤ÏÂÈ Ó· ¯ÂÈÚÈÛÙ› ‰›Î·È· ÙÔ˘˜ ‰·ÛοÏÔ˘˜, ÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜ Î·È ÙËÓ ÎÔÈÓˆ-Ó›· Ú¤ÂÈ Ó· Â›Ó·È ¤ÙÔÈÌÔ Ó· ÏËÚÒÛÂÈ ·˘Ùfi ÙÔ ˘„ËÏfi ÎfiÛÙÔ˜.

∆Ô ÎfiÛÙÔ˜ ·˘Ùfi ¤¯ÂÈ ÙȘ ˘ÏÈΤ˜ Î·È ÙȘ ·ÓıÚÒÈÓ˜ Ù˘¯¤˜ ÙÔ˘. ∆Ô ÚÒÙÔ ·Ó·-ʤÚÂÙ·È ÛÙÔ ¤ÓÙ˘Ô ˘ÏÈÎfi, ÙËÓ ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓË ·Ú·Ù‹ÚËÛË (Â›Â‰Ô Û¯ÔÏ›ˆÓ Î·È Ù¿-͈Ó), Î·È ÌÈ· ÛÂÈÚ¿ ¿ÏÏˆÓ Î·ıÔÚÈÛÙÈÎÒÓ ·Ú·ÁfiÓÙˆÓ. ∆Ô ‰Â‡ÙÂÚÔ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·ÈÛÙÔ ÚÔÛˆÈÎfi Ô˘ ··ÈÙÂ›Ù·È ÁÈ· Ó· ‰È¢ı‡ÓÂÈ Î·Ù¿ÏÏËÏ· ÙË ‰È·‰Èηۛ· ·ÍÈÔÏfi-

√ÚÈÔı¤ÙËÛË ÙÔ˘ ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÛÌÔ‡ ÁÈ· ÙËÓ ·ÍÈÔÏfiÁËÛË… ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1 29

ÁËÛ˘. ∂ÓÙÔ‡ÙÔȘ, Ú¤ÂÈ Ó· ¤¯Ô˘Ì ηٿ ÓÔ˘ fiÙÈ, fiÛÔ ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙÂÚÔ˜ Â›Ó·È ÔÛÙfi¯Ô˜, ÙfiÛÔ ÈÔ ‰··ÓËÚfi˜. ∞˘Ùfi ÔÊ›ÏÂÙ·È ÛÙÔÓ ·˘Í·ÓfiÌÂÓÔ ·ÚÈıÌfi ·ÓıÚÒÈ-ÓÔ˘ ‰˘Ó·ÌÈÎÔ‡ Î·È Ù˘ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚ˘ ÚÔÛ¿ıÂÈ·˜ Ô˘ Ú¤ÂÈ Ó· ηٷ‚ÏËı›.

ªÈ· ¿ÏÏË ‰˘ÛÎÔÏ›· Ô˘ Ú¤ÂÈ Ó· ÂÍÂÙ·ÛÙ› ÚÔ¤Ú¯ÂÙ·È ·fi ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ·ÎfiÌË Î·È ÙÔ ÙÂÏÂÈfiÙÂÚÔ Î·È ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙÂÚÔ Û‡ÛÙËÌ· ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ı· Â›Ó·È È‰È·›ÙÂÚ·˘ÔÎÂÈÌÂÓÈÎfi. ∫·È ·˘Ùfi Â›Ó·È Î¿ÙÈ Ô˘ Ú¤ÂÈ Ó· ‰Â¯Ùԇ̠a priori. ∞ÎfiÌ· ÎÈ ·Ó ·‡-ÚÈÔ ÌÈ· ΢‚¤ÚÓËÛË ÂÚ¿ÛÂÈ ¤Ó· Ó¤Ô ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎfi Û‡ÛÙËÌ· ·ÍÈÔÏfiÁËÛ˘, ·˘Ùfi ‰ÂÓı· ‰È·ÚΤÛÂÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·fi 10 ¤ˆ˜ 15 ¯ÚfiÓÈ·, ÚÔÙÔ‡ Ó· ÚÔÙ·ı› ¤Ó· ¿ÏÏÔ Û‡-ÛÙËÌ·, ÂÂȉ‹ ÙÔ ÙÚ¤¯ÔÓ ı· ÂÓۈ̷ÙÒÛÂÈ ˘ÔÎÂÈÌÂÓÈο ÛÙÔȯ›·, ÁÈ· ÙÔÓ ·Ïfi ÏfiÁÔfiÙÈ ÂÊ·ÚÌfi˙ÂÙ·È ·fi ·ÓıÚÒÔ˘˜. Ÿ,ÙÈ ÌÔÚԇ̠ӷ ÂÏ›ÛÔ˘ÌÂ Â›Ó·È Ë ÂÏ·¯ÈÛÙÔÔ›-ËÛË Ù˘ ˘ÔÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙËÙ·˜, Ô˘ Â›Ó·È ¤ÌÊ˘ÙË Û ÔÔÈ·‰‹ÔÙ ‰È·‰Èηۛ· ·ÍÈÔÏfiÁË-Û˘. ∏ ·Ó·ÙÚÔÊÔ‰fiÙËÛË Â›Ó·È ÎÚ›ÛÈÌË fiÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÛÙËÓ ·ÍÈÔÏfiÁËÛË.

∂¶π§√°√™

1 ∆Ô ı¤Ì· Ù˘ Âη›‰Â˘Û˘ ·ÔÙÂÏ› ¤Ó· Ôχ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ˙‹ÙËÌ·, ΢ڛˆ˜ ÁÈ·ÙÔ˘˜ ÔÏÈÙÈÎÔ‡˜, Û ۯ¤ÛË Ì ÙË ‰ËÌfiÛÈ· ··›ÙËÛË ÁÈ· ÙË ‚ÂÏÙ›ˆÛË Ù˘ ÔÈfi-

ÙËÙ·˜ Ì¿ıËÛ˘. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ·›ÙËÌ· Ô˘ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ›Ûˆ ·fi ÔÔÈ·‰‹ÔÙ ÌÂ-Ù·ÚÚ˘ıÌÈÛÙÈ΋ ÔÏÈÙÈ΋. ªÈ· ·fi ÙȘ ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚ˜ ·ÓËÛ˘¯›Â˜ ÙˆÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈ-ÎÒÓ Û‡Ìʈӷ Ì ÙÔ˘˜ Cibulka Î·È Derlin (1998b, ÛÂÏ. 502) Â›Ó·È fiÙÈ “Û ÔÏÏ¿ÎÚ¿ÙË, ÚÔÙÔ‡ ÔÈ ‰È¿ÊÔÚ˜ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈΤ˜ ÔÏÈÙÈΤ˜ ÚÔÏ¿‚Ô˘Ó Ó· ·Ó·Ï˘ıÔ‡Ó Û‚¿ıÔ˜ Î·È Ó· ÂÊ·ÚÌÔÛıÔ‡Ó, ·Ó·ÙÚ¤ÔÓÙ·È ‹ ·Ó·ıˆÚÔ‡ÓÙ·È ·fi ¤Ó·Ó Ó¤Ô ˘Ô˘Ú-Áfi, ¤Ó·Ó ·ÓÒÙÂÚÔ ÔÏÈÙÈÎfi Û٤ϯԘ, ¤Ó· ‰È¿Ù·ÁÌ·, ‹ ÌÈ· ÙÚÔÔÏÔÁ›·.”

√È Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔÈ ÂÚ¢ÓËÙ¤˜, Û˘ÓÈÛÙÔ‡Ó È‰È·›ÙÂÚË ÚÔÛÔ¯‹ Û ÙÚÂȘ Ù˘¯¤˜ÔÔÈ·Û‰‹ÔÙ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈ΋˜ ÔÏÈÙÈ΋˜, ÙfiÛÔ ÛÙÔ ÛÙ¿‰ÈÔ Ù˘ ˘ÈÔı¤ÙËÛ˘ ÂÓfi˜ Û¯Â-‰›Ô˘ ‰Ú¿Û˘, fiÛÔ Î·È ÛÙÔ ÛÙ¿‰ÈÔ ÂÊ·ÚÌÔÁ‹˜:

ñ ™Ù· ıÂÛÌÈο ˙ËÙ‹Ì·Ù· Ô˘ ··ÈÙÔ‡Ó ¤Ó·Ó Û˘Ì‚È‚·ÛÌfi ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ‚·ÛÈÎÒÓÛ˘ÌÌÂÙ¯fiÓÙˆÓ

ñ ™Ù· Ù¯ÓÈο ˙ËÙ‹Ì·Ù· Ô˘ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÔ˘Ó ÙȘ ÂÎÙÂÏÂÛÙÈΤ˜ ÂÈÙÒÛÂȘ ηÈ,

ñ ™Ù· ÂÚÌËÓ¢ÙÈο ˙ËÙ‹Ì·Ù·, ‰Â‰Ô̤ÓÔ˘ fiÙÈ ¤ÓÓÔȘ Ô˘ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Ì ÌÈ·Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ÔÏÈÙÈ΋ Â›Ó·È ÂÁÁÂÓÒ˜ ˘ÔÎÂÈÌÂÓÈΤ˜ Î·È ·ÓÔÈÎÙ¤˜ ÛÙËÓ ·ÚÂÚÌË-Ó›·.

™ÙËÓ ·Ó¿Ï˘ÛË ÙˆÓ ¿ÚıÚˆÓ Ô˘ ÂÍÂÙ¿˙Ô˘Ó ÙËÓ “ÔÏÈÙÈ΋ ÙÔ˘ ÂϤÁ¯Ô˘”, ÔÈMacPherson, Cibulka, Monk Î·È Wong (1998) ıˆÚÔ‡Ó fiÙÈ, ÁÈ· Ó· ÂÙ‡¯Ô˘Ó ÔÈÔÏÈÙÈΤ˜ ·ÍÈÔÏfiÁËÛ˘ Ú¤ÂÈ Ó· Â›Ó·È “ÂÎ·È‰Â˘ÙÈ΋˜” ʇÛ˘, ‰ËÏ·‰‹ ÂȉÂÎÙÈ-Τ˜ ·ÏÏ·Á‹˜ Û ۯ¤ÛË Ì ÙËÓ ÂÌÂÈÚ›·.

∂˘ÁÂÓ›· ∫ÔϤ˙·30 ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1

2 °È· Ó· Â›Ó·È ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈ΋ ÌÈ· ·ÍÈÔÏfiÁËÛË ÙÔ˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ ¤ÚÁÔ˘, fiÏÔÈ ÔÈÛ˘ÌÌÂÙ¤¯ÔÓÙ˜ Ú¤ÂÈ Ó· ηٷϿ‚Ô˘Ó ÁÈ·Ù› Ú¤ÂÈ Ó· Á›ÓÂÈ Î·È Ó· ˘¿Ú¯ÂÈ Û˘Ì-

ʈӛ· ˆ˜ ÚÔ˜ Ù· ÂÈı˘ÌËÙ¿ ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù·. ∆· ÚfiÙ˘· Ú¤ÂÈ fi¯È ÌfiÓÔ Ó· ›-Ó·È Û·ÊÒ˜ ‰È·Ù˘ˆÌ¤Ó·, ·ÏÏ¿ Ó· ÂÓۈ̷وıÔ‡Ó ÛÙËÓ Â·ÁÁÂÏÌ·ÙÈ΋ Âη›‰Â˘-ÛË Ô˘ ı· ·ÊÔÚ¿ ΢ڛˆ˜ ÙÔ Ò˜ ÔÈ ‰¿ÛηÏÔÈ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ‚ÂÏÙÈÒÛÔ˘Ó ÙËÓ Ú·ÎÙÈ-΋ ÙÔ˘˜ Î·È fiÙÂ Î·È Ò˜ Ë Ì¿ıËÛË Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ›ٷÈ. ŒÓ·˜ ÙÚfiÔ˜ ÁÈ· Ó· Á›ÓÂÈ·˘Ùfi, Â›Ó·È ÓÓ·· ··ÓÓ··ÙÙÂÂıı›› ËË Â¢̆ıı‡‡ÓÓËË ÛÛÙÙÔÔ˘̆˜̃ ‰‰··ÛÛÎο¿ÏÏÔÔ˘̆˜̃ ÛÛÙÙÔÔ ÓÓ·· ··ÚÚ¤¤¯̄ÔÔ˘̆ÓÓ ··˘̆ÙÙÔÔ›› ÔÔÈÈ ››‰‰ÈÈÔÔÈÈÙÙ·· ÛÛÙÙÔÔÈȱ››·· fifiÙÙÈÈ ··ÓÓÙÙ··ÔÔÎÎÚÚ››ÓÓÔÔÓÓÙÙ··ÈÈ ÛÛÙÙ·· ÚÚfifiÙÙ˘̆··.. ∞˘Ùfi ÌÔÚ› Ó· Á›ÓÂÈ Ì ÙÔ Ó· ˙Ë-ÙËı› ·fi ÙÔ˘˜ ‰·ÛοÏÔ˘˜, Û ¤Ó· Ï·›ÛÈÔ Û˘ÓÂÚÁ·Û›·˜ Ì ÙÔ˘˜ Û˘Ó·‰¤ÏÊÔ˘˜ÙÔ˘˜, ÌÈ· ·Ó¿Ï˘ÛË Î·È ·ÍÈÔÏfiÁËÛË Ù˘ ÂÚÁ·Û›·˜ ÙÔ˘˜, ÌÈ· ÌÔÚÊ‹, ‰ËÏ·‰‹, ·˘ÙÔ·-ÍÈÔÏfiÁËÛ˘.

∂ÈϤÔÓ, Ë ÂÈÏÈÎÚÈÓ‹˜ Û˘ÓÂÚÁ·Û›· ·fi fiÏÔ˘˜ Â›Ó·È ··Ú·›ÙËÙË. ∞˘Ùfi Ô˘ Ú¤-ÂÈ Ó· ÂȉÈÒÍÔ˘ÌÂ Â›Ó·È Ë ‰¤ÛÌ¢ÛË ÙˆÓ ‰·ÛÎ¿ÏˆÓ ÁÈ· ÙË ‰È·‰Èηۛ· ÂÊ·ÚÌÔ-Á‹˜. ∞˘Ùfi ˘ÔÓÔ› ÌÈ· Û¯¤ÛË ·ÌÔÈ‚·ÈfiÙËÙ·˜ Î·È ÂÌÈÛÙÔÛ‡Ó˘ ÂΠ̤ÚÔ˘˜ ÙˆÓ Û˘Ì-ÌÂÙ¯fiÓÙˆÓ. ªÈ· Û¯¤ÛË Ô˘ ÛÙËÚ›˙ÂÙ·È Â¿Óˆ ÛÙÔÓ ·ÌÔÈ‚·›Ô˘˜ Û‚·ÛÌfi Î·È ÙËÓ·Ó·ÁÓÒÚÈÛË fiÙÈ fiÏ· Ù· ÂÚÈÏËÊı¤ÓÙ· Û˘Ì‚·ÏÏfiÌÂÓ· ̤ÚË Â›Ó·È ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜-ÂÎ-·È‰Â˘ÙÈÎÔ› Î·È Û˘ÓÂÒ˜ Ë ÁÚ·ÌÌ‹ ÂÈÎÔÈÓˆÓ›·˜ Ú¤ÂÈ Ó· Â›Ó·È Î·È ÔÚÈ˙fiÓÙÈ· ηÈοıÂÙË.

ªÈ· Û˘Ó¤ÂÈ· fiÏˆÓ ·˘ÙÒÓ Â›Ó·È fiÙÈ, Â¿Ó ı¤ÏÔ˘Ì ÌÈ· ηχÙÂÚË Â›‰ÔÛË ÁÈ·ÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜, Ú¤ÂÈ Ó· Û˘ÓÂȉËÙÔÔÈ‹ÛÔ˘Ì fiÙÈ ÙÔ ı¤Ì· Ù˘ ›‰ÔÛ˘ Â›Ó·È Â˘Ú‡,fiÙÈ ÂËÚ¿˙ÂÙ·È ·fi ÙÔ˘˜ Û˘ÌÌÂÙ¤¯ÔÓÙ˜ Î·È ÙȘ ηٷÛÙ¿ÛÂȘ, Î·È fiÙÈ Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈ-΋ ÔÏÈÙÈ΋ ηٿ Û˘Ó¤ÂÈ· Â›Ó·È ¿ÓÙ· ÂÚ›ÏÔÎË. ¶Ú¤ÂÈ, ÂÔ̤ӈ˜, Ó· ۯ‰ȿ-ÛÔ˘Ì ÙȘ ÂÓ¤ÚÁÂȘ Û fiÏ· Ù· ›‰·. ¶Ú¤ÂÈ Ó· ·Ó·Ï‡ÛÔ˘Ì ÚÔÛÂÎÙÈο ÙȘ Û¯¤-ÛÂȘ, ¯, Ù˘ Û˘Ó¯ԇ˜ ÂÈÌfiÚʈÛ˘ ÙˆÓ ‰·ÛÎ¿ÏˆÓ Ì ÙËÓ ·Ú·ÁˆÁ‹ ÙˆÓ Ó¤ˆÓÂÁ¯ÂÈÚȉ›ˆÓ, ÙËÓ ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ Ó¤Ô˘ Ù‡Ô˘ ÂÍÂÙ¿ÛÂˆÓ Ì ÙȘ ‰È·ÊËÌÈÛÙÈΤ˜ ÂÎÛÙÚ·Ù›-˜ ÙˆÓ ÂÊËÌÂÚ›‰ˆÓ ÁÈ· ÙËÓ ÏËÚÔÊfiÚËÛË ÙˆÓ ÁÔÓ¤ˆÓ Î.Ï… ÚÔÙÔ‡ ÛÎÂÊÙÔ‡ÌÂÙËÓ ·ÍÈÔÏfiÁËÛË ·ÔÙÂÏÂÛÌ¿ÙˆÓ Û ۯÔÏÈÎfi ›‰Ô.

∫·È fiÏÔ ·˘Ùfi ·›ÚÓÔ˘Ó ¯ÚfiÓÔ… ¤Ó·˜ ·ÎÏÔ˜ Û ¤Ó· ÚfiÁÚ·ÌÌ· ÛÔ˘‰ÒÓÛ¯ÔÏ›ˆÓ ÚˆÙÔ‚¿ıÌÈ·˜ Âη›‰Â˘Û˘ ·›ÚÓÂÈ ÂÚ›Ô˘ 6 ¤ÙË. ∞ÏÏ¿ ÔÏÏÔ› ÂηÈ-‰Â˘ÙÈÎÔ› ·Ú¿ÁÔÓÙ˜, ‚Ï¤Ô˘Ó ÙËÓ Î·Ù¿ÛÙ·ÛË fiˆ˜ ÔÈ ÌÈÎÚÔ› Ì·ıËÙ¤˜ Ô˘ Ê˘Ù‡-ÔÓÙ·˜ ¤Ó· Ê·ÛfiÏÈ, ı¤ÏÔ˘Ó ÌÂÙ¿ ·fi ÌÂÚÈΤ˜ Ë̤Ú˜ Ó· ‰Ô˘Ó Â¿Ó ¤¯ÂÈ ·Ú¯›ÛÂÈ Ó·‚Á¿˙ÂÈ Ê‡ÙÚÔ. ∂›Ó·È Ï·Óı·Ṳ̂ÓË ‹ ÂÛ¢Ṳ̂ÓË ·ÍÈÔÏfiÁËÛË, ÌÔÚ› Ó· ηٷÛÙÚ¤-„ÂÈ ¤Ó· ÌÂÁ¿ÏÔ Ì¤ÚÔ˜ Ù˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈ΋˜ ¤Ӊ˘Û˘.

™Â ÙÂÏÂ˘Ù·›· ·Ó¿Ï˘ÛË, Ù· ÂÎ·È‰Â˘ÙÈο Û˘ÛÙ‹Ì·Ù·, Ù· Û¯ÔÏ›· Î·È ÔÈ ‰¿Ûη-ÏÔÈ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÁÈ· Ó· Â͢ËÚÂÙ‹ÛÔ˘Ó ÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜ Ô˘ Ú¤ÂÈ Ó· Ì¿ıÔ˘Ó Î·È fi¯È¯¿ÚÈÓ ÙˆÓ ‰·ÛÎ¿ÏˆÓ Ô˘ Ú¤ÂÈ Ó· ÂÚÁ·ÛÙÔ‡Ó. ∆· ÂÎ·È‰Â˘ÙÈο Û˘ÛÙ‹Ì·Ù·˘¿Ú¯Ô˘Ó ÁÈ· Ó· ÈηÓÔÔÈ‹ÛÔ˘Ó ÙȘ ·Ó¿ÁΘ ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ Î·È Ù˘ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜ ¤ÙÛÈ

√ÚÈÔı¤ÙËÛË ÙÔ˘ ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÛÌÔ‡ ÁÈ· ÙËÓ ·ÍÈÔÏfiÁËÛË… ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1 31

fiÏ· Ù· ÛÙÔȯ›· ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ Û˘ÛÙËÌ¿ÙˆÓ, Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚·ÓÔ̤Ó˘ Ù˘ ·ÍÈÔÏfiÁËÛ˘ÙÔ˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ ¤ÚÁÔ˘, Ú¤ÂÈ Ó· ηÙ¢ı˘ÓıÔ‡Ó ÚÔ˜ ÙËÓ Â›Ù¢ÍË ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ÛÎÔÔ‡.

∞¡∞º√ƒ∂™

Chamberlin R. ƒ.,Wragg E.G. Haynes, G. Wragg, C.M. (2001, ) Performance-related pay and the teaching profession: A review of the literature. Paper pre-sented at BERA Annual conference, Leeds

Cibulka, J. G. & Derlin, R. L. (1998), Accountability: Policy adoption to poli-cy sustainability. Education and Urban Society, 30(4), 502-15.

Darling-Hammond, L., Wise, A.E., & Pease, S.R. (1983).,Teacher evaluationin the organizational context: A review of the literature. Review of Educa-tional Research, 53, 285-328.

Eisner, E. (1985), The Art of Educational Evaluation: A personal view .London& Philadelphia,The Palmer Press.

Elmore, R. (1996), Getting to scale with educational reform. In S.H. Fuhrman& J.A. O’Day (Eds.), Rewards and Reform: Creating Educational Incentivesthat Work.

Frymier, J. (1996), Accountability in education: Still an evolving concept.Bloomington, IN: Phi Delta Kappa Educational Foundation.

Husain, D. D. (1998), Accounting for results. Techniques, 73(7), 30-33.Johnson, B. L. (1999), The politics of research-information use in the educa-

tion policy arena. Educational Policy, 73(1-2), p. 23.Koretz, D. (1998), Large scale portfolio assessments in the US: Evidence per-

taining to the quality of measurement. Assessment in Education, 5(3), pp.309-334.

∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˘, Ã. (2002), ∏ ·ÍÈÔÏfiÁËÛË Ù˘ ›‰ÔÛ˘ ÙÔ˘ Ì·ıËÙ‹ ˆ˜ ·È‰·Áˆ-ÁÈ΋ ÏÔÁÈ΋ Î·È Û¯ÔÏÈ΋ Ú·ÎÙÈ΋, Gutenberg

MacPherson, R. J. S. (1998), Accountability in city schools: Theory and prac-tice in urban educational administration. Education and Urban Society,30(4), p. 443-458.

McLaughlin ª & Pfeiffer, R.S.(1988), Teacher Evaluation, Improvement, Ac-countability, and Effective Learning. New York Teachers College Press

MacPherson, R. J. S., Cibulka, J. G., Monk, D. H., & Wong, ∫. ∫. (1998),The politics of accountability: Research in prospect. Educational Policy,72(1-2), pp. 216-229.

∂˘ÁÂÓ›· ∫ÔϤ˙·32 ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1

Murphy, J. & Doyle, D. (1998), Standards set: So what now? School Adminis-trator, 55(3). Available online: www.aasa.org/SA/mar9805.htm.

Newmann, F. M., King, ª. µ., & Rigdon, M. (1997), Accountability andschool performance: Implications from restructuring schools. Harvard Edu-cational Review, 67(1), pp. 41-74.

¶·È‰·ÁˆÁÈÎfi πÓÛÙÈÙÔ‡ÙÔ, ∆Ì‹Ì· ∞ÍÈÔÏfiÁËÛ˘(1999), ∂ÛˆÙÂÚÈ΋ ∞ÍÈÔÏfiÁËÛËÎ·È ¶ÚÔÁÚ·ÌÌ·ÙÈÛÌfi˜ ÙÔ˘ ∂Î·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ ŒÚÁÔ˘ ÛÙË ™¯ÔÏÈ΋ ªÔÓ¿‰·: ŒÓ·Ï·›ÛÈÔ ÂÚÁ·Û›·˜ Î·È ˘ÔÛÙ‹ÚÈ͢

Sninkfield, A.J. & Stufflebeam, (1995), Teacher evaluation: Guide to effectivepractice. Boston Kluwer Academic Publishers.

Stiggans, R.J., & & Duke, (1988), The case for commitment to teachergrowth: Research on teacher evaluation. Albany, N.Y.: State University ofNew York Press.

Strike, K. A. (1998), Centralized goal formation, citizenship and educationalpluralism: Accountability in liberal democratic societies. Educational Policy,72(1-2), pp. 203-215.

Van Bruggen, J. (2000), Developing effective systems for evaluating and report-ing educational performance at national/ regional and institutional level, inConference Proceedings: Governance for Quality of Education, Budapest,6-9 April

√ÚÈÔı¤ÙËÛË ÙÔ˘ ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÛÌÔ‡ ÁÈ· ÙËÓ ·ÍÈÔÏfiÁËÛË… ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1 33

∂Í‹ÓÙ· ¯ÚfiÓÈ· ÂÈÁ¤ÓÂÛ˘

§·ÔÎÚ·Ù›· §¿Îη

∂π™∞°ø°∏

™ÙË Ó¤· ÌÂÙ·ÁÂÓÔÌÈ΋ ÂÚ›Ô‰Ô ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÔÏÏÒÓ ‚ÈÔÏfiÁˆÓ ¤¯ÂÈ ÂÈÎÂ-ÓÙÚˆı› ÛÙË ÛËÌ·Û›· Ù˘ ∂ÈÁÂÓÂÙÈ΋˜, ÌÈ·˜ ¤ÓÓÔÈ·˜ Ô˘ ÛÊ˘ÚËÏ·Ù‹ıËΠ·fiÙÔÓ Conrad Waddington ÙÔ 1940 Î·È Ë ÔÔ›· ÛÙȘ ̤Ú˜ Ì·˜ η٤ÛÙË Û¯Â‰fiÓÛ˘ÓÒÓ˘ÌË Ì ÙËÓ ∂ÈÁÂÓÂÙÈ΋ ÎÏËÚÔÓÔÌÈÎfiÙËÙ·. ∆Ô ÂӉȷʤÚÔÓ ÙˆÓ ‚ÈÔÏfiÁˆÓÁ›ÓÂÙ·È ÔÏÔÊ¿ÓÂÚÔ Î·È ·fi Ù· ÔÏ˘¿ÚÈıÌ· Û˘Ó¤‰ÚÈ· Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ÔÚÁ·Óˆı› Ì·ÓÙÈΛÌÂÓÔ ÙÔ ÂÓ ÏfiÁˆ ı¤Ì· 1. ∆Ô ÚfiÛÊ·ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÙˆÓ ‚ÈÔÏfiÁˆÓ ÁÈ· ÙËÓ∂ÈÁÂÓÂÙÈ΋ Ì·˜ ˘Ô¯ÚÂÒÓÂÈ Ó· ı¤ÛÔ˘Ì ÔÚÈṲ̂ӷ Ôχ ÛËÌ·ÓÙÈο ÂÚˆÙ‹Ì·Ù·Û¯ÂÙÈο Ì ÙÔ Ì¤ÏÏÔÓ Ù˘ BÈÔÏÔÁ›·˜, fiˆ˜:

∏ ∂ÈÁÂÓÂÙÈ΋ (Ù· ÂÈÁÂÓÂÙÈο Ê·ÈÓfiÌÂÓ·) Ì·˜ ÂÍ·Ó·Áο˙Ô˘Ó ¿Ú·Á ӷ ·Ó·-Û΢¿ÛÔ˘Ì ÙȘ ·fi„ÂȘ Ì·˜ Û¯ÂÙÈο Ì ÙË Ï·Ì·ÚÎÈ΋ ·ÓÙ›ÏË„Ë Ù˘ ÂͤÏÈ͢ ηÈÛ˘ÓÂÒ˜ Ó· ‰Â¯ıԇ̠fiÙÈ ÙÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ ÂÎÙfi˜ ·fi ÙÔÓ ÚfiÏÔ ÙÔ˘ ÛÙȘ ‰È·‰Èη-ۛ˜ Ù˘ Ê˘ÛÈ΋˜ ÂÈÏÔÁ‹˜ ‰È·ÙËÚ› Î·È ¤Ó· ‰È‰·ÎÙÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·;

√ ÔÚÈÛÌfi˜ Ù˘ ∂ÈÁÂÓÂÙÈ΋˜ ÌÔÚ› Ó· Û˘ÌÂÚÈÏ¿‚ÂÈ fiϘ ·˘Ù¤˜ ÙȘ ‰È·‰Èη-ۛ˜ Î·È ÙÔ˘˜ Ì˯·ÓÈÛÌÔ‡˜ Ù˘ ÎÏËÚÔÓÔÌÈÎfiÙËÙ·˜ Ô˘ ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÂÚÌËÓ¢-ıÔ‡Ó Ì¤Û· ·fi ÙÔ ÁÂÓÂÙÈÎfi ÚfiÁÚ·ÌÌ· Î·È ·fi ÙÔÓ ÁÂÓÂÙÈÎfi ÎÒ‰Èη;

∆· Ó¤· ÂÚ¢ÓËÙÈο ‰Â‰Ô̤ӷ ÙˆÓ ÂÈÁÂÓÂÙÈÎÒÓ Ê·ÈÓÔÌ¤ÓˆÓ Ì·˜ Ô‰ËÁÔ‡Ó ÛÂÌÈ· ·Ú·‰ÂÈÁÌ·ÙÈ΋ ÌÂÙ·ÙfiÈÛË;

¶fiÛÔ ÛËÌ·ÓÙÈο Â›Ó·È ¿Ú·Á ٷ ÂÈÁÂÓÂÙÈο Ê·ÈÓfiÌÂÓ· ÒÛÙ ӷ ‰Â¯ıÔ‡ÌÂfiÙÈ ÙÔ “¶·Ú¿‰ÂÈÁÌ·” ÙÔ˘ ÁÔÓȉ›Ô˘, ·˘Ùfi Ô˘ ˘‹ÚÍ ÙÔ ÌÔÓÙ¤ÏÔ ¿Óˆ ÛÙÔ ÔÔ›Ô·ÚıÚÒıËÎ·Ó Ù· ‰È·ÎÚÈÙÈο ÁÓˆÚ›ÛÌ·Ù· ÙÔ˘ ÏfiÁÔ˘ Ù˘ ªÔÚȷ΋˜ °ÂÓÂÙÈ΋˜,·˘Ù¿ Ô˘ ·ÊÂÓfi˜ Ù˘ ÚÔÛ¤‰ˆÛ·Ó ÙËÓ ·˘ÙÔÓÔÌ›· Ù˘ ¤Ó·ÓÙÈ Ù˘ º˘ÛÈ΋˜ ηÈÙ˘ µÈÔ¯ËÌ›·˜ Î·È ÙËÓ ËÁÂÌÔÓÈ΋ ı¤ÛË Ù˘ ¤Ó·ÓÙÈ Ù˘ ∂Ì‚Ú˘˚΋˜ ·Ó¿Ù˘Í˘,·ÊÂÙ¤ÚÔ˘ ΢ÚÈ¿Ú¯ËÛ·Ó ÛÙËÓ ÂÎÚËÎÙÈ΋ Ù˘ ·Ó¿Ù˘ÍË, ‰›ÓÂÈ ÙË ı¤ÛË ÙÔ˘ Û ¤Ó·Ó¤Ô “∂ÈÁÂÓÂÙÈÎfi ¶·Ú¿‰ÂÈÁÌ·”;

∫ƒπ∆π∫∏ ∂¶π™∆∏ª∏ & ∂∫¶∞π¢∂À™∏: 1/05

11.. Ãڈ̷ٛÓË Î·È ∂ÈÁÂÓÂÙÈ΋, 19-22 πÔ˘Ó›Ô˘ 2003 ÛÙË Ã·˚‰ÂÏ‚¤ÚÁË. ∞fi ÙËÓ ÂÈÁ¤ÓÂÛËÛÙËÓ ∂ÈÁÂÓÂÙÈ΋: ∆Ô ÁÔÓȉ›ˆÌ· Û Ϸ›ÛÈÔ, 25-28 ¡ÔÂÌ‚Ú›Ô˘ 2001 ÛÙÔ µ¤ÏÁÈÔ. ∂È-ÁÂÓÂÙÈÎÔ› Ì˯·ÓÈÛÌÔ› Ù˘ ÁÔÓȉȷ΋˜ Ú‡ıÌÈÛ˘ 1996, Cold Spring Harbor LaboratoryPress.

∆Ô Ó¤Ô ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÌÔÚ› Ó· ıÂÌÂÏȈı› ÛÙȘ ·ÌÔÈ‚·›Â˜ Û¯¤ÛÂȘ ·Ó¿ÌÂÛ·ÛÙËÓ ÁÔÓȉȷ΋ ·ÓÙ›ÏË„Ë Î·È ÛÙËÓ ÂÈÁÂÓÂÙÈ΋;

∂›Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÓ ÙÔ ÁÔÓȉ›ˆÌ· Ó· ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ı› Ó· ıˆÚÂ›Ù·È ·ÎfiÌË Ô ÌÔÓ·‰ÈÎfi˜·ÈÙÈ·Ùfi˜ ·Ú¿ÁÔÓÙ·˜ ÁÈ· ÙËÓ “ÔÈÎÔ‰fiÌËÛË Ù˘ ˙ˆ‹˜” ‹ Ì‹ˆ˜ ·˘Ù‹ Ë ·ÈÙÈ·ÙfiÙËٷηı›ÛÙ·Ù·È Ï¤ÔÓ ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈ΋;

°π∞∆π √ªø™ 60 ª√¡√ Ã√¡π∞ ∂¶π°∂¡∂™∏™;

¶ÚÈÓ ÚÔ¯ˆÚ‹ÛÔ˘Ì ÛÙËÓ ·¿ÓÙËÛË ÙˆÓ ·Ú·¿Óˆ ÂÚˆÙËÌ¿ÙˆÓ ı· ÂȯÂÈÚ‹-ÛÔ˘Ì ÌÈ· ÌÈÎÚ‹ ÈÛÙÔÚÈ΋ ‰È·‰ÚÔÌ‹ Á‡Úˆ ·fi ÙËÓ ÂͤÏÈÍË Ù˘ ¤ÓÓÔÈ·˜ Ù˘ ÂÈÁÂÓÂ-ÙÈ΋˜. ∞Ó Î·È ÙÔ ÂÈÁÂÓÂÙÈÎfi Ï·›ÛÈÔ, ¤ÙÛÈ fiˆ˜ Û‹ÌÂÚ· ÙÔ ÁÓˆÚ›˙Ô˘ÌÂ, ‰ËÏ·‰‹ ÔÈÎÏËÚÔÓÔÌÈΤ˜ ·ÏÏ·Á¤˜ ¤ÎÊÚ·Û˘ Î·È ÁÔÓȉȷ΋˜ Ú‡ıÌÈÛ˘ Ô˘ Â›Ó·È ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙ˜·fi ÙËÓ ·ÏÏËÏÔ˘¯›· ÙÔ˘ DNA Â›Ó·È ÁÓˆÛÙfi ÌfiÓÔ ÙËÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›· ÂÈÎÔÛ·ÂÙ›·, ÔfiÚÔ˜ Ù˘ ÂÈÁÂÓÂÙÈ΋˜ fï˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È ·fi ÙȘ ·Ú¯¤˜ Ù˘ ‰ÂηÂÙ›·˜ ÙÔ˘ Û·-Ú¿ÓÙ·. ∆ÔÓ ÔÚÈÛÌfi Ù˘ ∂ÈÁÂÓÂÙÈ΋˜ ÙÔÓ ÂÈÛ‹Á·ÁÂ Ô ·Ó·Ù˘ÍÈ·Îfi˜ ‚ÈÔÏfiÁÔ˜Conrad Hall Waddington ÛÙ· 1942, fiÙ·Ó ÚÔÛ·ıÔ‡Û ӷ ·ÓÙÚ¤„ÂÈ ÙËÓ ÂÌ-‚Ú˘˚΋ ıˆڛ· Ù˘ ÂÈÁ¤ÓÂÛ˘ (Û‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ ÔÔ›· Ô ÔÚÁ·ÓÈÛÌfi˜ ‰ÂÓ Â›Ó·ÈÚÔÛ¯ËÌ·ÙÈṲ̂ÓÔ˜ ÛÙ· ÛÂÚÌ·ÙÔ˙ˆ¿ÚÈ· ‹ Ù· ˆ¿ÚÈ·, ·ÏÏ¿ Û¯ËÌ·Ù›˙ÂÙ·È ÚÔÔ-‰Â˘ÙÈο ηٿ ÙËÓ ÂÌ‚Ú˘˚΋ ·Ó¿Ù˘ÍË) Ì ÙË ıˆڛ· Ù˘ ÁÂÓÂÙÈ΋˜. √ Conrad HallWaddington ¯ÚËÛÈÌÔÔ›ËÛ ÙÔÓ fiÚÔ Û¯ÂÙÈο Ì ÙË ÌÂϤÙË ÙˆÓ ‰È·‰ÈηÛÈÒÓ Ì ÙȘÔԛ˜ ÔÈ ÁÔÓfiÙ˘ÔÈ ‰›ÓÔ˘Ó Á¤ÓÂÛË ÛÙÔ˘˜ Ê·ÈÓfiÙ˘Ô˘˜, Û ·ÓÙ›ıÂÛË Ì ÙË ÌÂϤÙËÙ˘ ÁÂÓÂÙÈ΋˜ Ô˘ Û˘ÓÈÛÙ¿ ÙËÓ ¤Ú¢ӷ ÙˆÓ ÁÔÓÔÙ‡ˆÓ. √ ÏfiÁÔ˜ ÁÈ· ÙÔÓ ÔÔ›Ô ÔWaddington ¤ÓÔȈÛ ÙËÓ ·Ó¿ÁÎË Ó· Û˘ÁÎÚÔÙ‹ÛÂÈ ¤Ó· Ó¤Ô ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi ÎÏ¿‰ÔÔÊ›ÏÂÙ·È ÛÙË ‰È·›ÛÙˆÛË ÙÔ˘ fiÙÈ ÔÈ ÂÌ‚Ú˘ÔÏfiÁÔÈ Î·È ÔÈ ÁÂÓÂÙÈÛÙ¤˜ ·ÁÓÔÔ‡Û·Ó·ÌÔÈ‚·›· ÔÈ ÌÂÓ ÙÔ˘˜ ‰Â. √ Conrad Waddington Ì ÙÔÓ ÔÚÈÛÌfi ÙÔ˘ ˘ÔÓÔÔ‡ÛÂfiÙÈ Ë ÂÈÁÂÓÂÙÈ΋ ÛËÌ·›ÓÂÈ ÙË ÌÂϤÙË ÙˆÓ Ì˯·ÓÈÛÌÒÓ Ì ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ Ô ÁÔÓfiÙ˘-Ô˜, ÙÔ Û‡ÓÔÏÔ ÙˆÓ ÁÔÓȉ›ˆÓ, ÁÂÓÓ¿ÂÈ ÙÔÓ Ê·ÈÓfiÙ˘Ô, Ù· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ÙÔ˘ ÔÚ-Á·ÓÈÛÌÔ‡, fiÔ˘ ÙÔ ÚfiıÂÌ· › ‰›ÓÂÈ ¤ÌÊ·ÛË ÛÙȘ ·ÏÏ·Á¤˜ Ô˘ ÚÔ·ÙÔ˘Ó ÛÙÔÓÊ·ÈÓfiÙ˘Ô Î·È ‰ÂÓ ÂÍ·ÚÙÒÓÙ·È ·fi ÙË ÁÂÓÂÙÈ΋ (Speybroeck 2002).

√ ÚfiÛÊ·ÙÔ˜ √ÚÈÛÌfi˜ Ù˘ ∂ÈÁÂÓÂÙÈ΋˜ ηٿ ÙË Û˘Ó¿ÓÙËÛË ÛÙÔ Cold SpringHarbor Laboratory Press ÙÔ 1996 ηıÔÚ›ÛÙËΠˆ˜: “ Ë ÌÂϤÙË ÙˆÓ ÙÚÔÔÔÈ‹ÛÂ-ˆÓ Ù˘ ÁÔÓȉȷ΋˜ ¤ÎÊÚ·Û˘ Ô˘ Â›Ó·È ÎÏËÚÔÓÔÌ‹ÛÈ̘ ηٿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ Ì›-ÙˆÛ˘/Ì›ˆÛ˘, ÔÈ Ôԛ˜ fï˜ ‰ÂÓ ÚÔ·ÙÔ˘Ó ·fi ÙÚÔÔÔÈ‹ÛÂȘ Ù˘ ·ÏÏËÏÔ˘-¯›·˜ ÙÔ˘ DNA”. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È Ô˘ÛÈ·ÛÙÈο ÁÈ· ·ÏÏ·Á¤˜ Ù˘ ÁÔÓȉȷ΋˜ ¤ÎÊÚ·Û˘ Ô˘ÔÊ›ÏÔÓÙ·È ÛÙËÓ ÙÚÔÔÔ›ËÛË ÙÔ˘ DNA ‰È· ̤ÛÔ˘ Ù˘ ÌÂı˘Ï›ˆÛ˘ ‹ Ù˘ ·ÏÏ·-Á‹˜ Ù˘ ηٿÛÙ·Û˘ Ù˘ ¯ÚˆÌ·Ù›Ó˘ Ô˘ ÚÔηÏÂ›Ù·È ·fi ÙËÓ ÌÂı˘Ï›ˆÛË ‹ ·ÎÂÙ˘-Ï›ˆÛË ÙˆÓ ÈÛÙÔÓÒÓ.

§·ÔÎÚ·Ù›· §¿Îη36 ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1

∞¶√ ∆∏¡ ∂¶π°∂¡∂™∏ ™∆∏¡ ∂¶π°∂¡∂∆π∫∏

∞fi ÙËÓ ∂È-Á¤ÓÂÛË ÙÔ˘ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË ÛÙËÓ ∂ÈÁÂÓÂÙÈ΋ ÙÔ˘ Conrad Hall Waddington.√ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤Ï˘ ıˆÚÂ›Ù·È ¤Ó·˜ ·fi ÙÔ˘˜ ÚÒÙÔ˘˜ Û˘ÛÙËÌ·ÙÈÎÔ‡˜ Ô˘ ÂӉȷ-

ʤÚıËΠÁÈ· ÙËÓ ·Ó··Ú·ÁˆÁ‹ ÙˆÓ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÒÓ Î·È ÙËÓ ÂÌ‚Ú˘ÔÏÔÁ›·. ∞Ó Î·È ıÂ-ˆÚÂ›Ù·È ÂÛÊ·Ï̤ӷ ˆ˜ Ô ÚÒÙÔ˜ Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔ›ËÛ ÙÔÓ fiÚÔ Ù˘ ÂÈ-Á¤ÓÂÛ˘ (ÔfiÚÔ˜ ÂÈÁ¤ÓÂÛË ‰ÂÓ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È Ô˘ıÂÓ¿ ̤۷ ÛÙ· ΛÌÂÓ· ÙÔ˘) ˆÛÙfiÛÔ ÔÈ ÌÂϤ-Ù˜ ÙÔ˘ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÙÔ ÛËÌÂ›Ô ÂÎΛÓËÛ˘ ÁÈ· ÌÈ· ÈÛÙÔÚÈ΋ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË Ù˘ Û˘ÁÎÂÎÚÈ-̤Ó˘ ¤ÓÓÔÈ·˜. √ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤Ï˘ ‰ÂÓ ÂÚÈÔÚ›ÛÙËΠ۠ÌÈ· ÂÚÈÁÚ·Ê‹ Ù˘ ·Ó·ÙÔÌ›·˜ÙˆÓ ˙ÒˆÓ ·ÏÏ¿ ÚÔÛ¿ıËÛ ӷ ÂÚÌËÓ‡ÛÂÈ ÙË ‰˘Ó·ÌÈ΋ Ù˘ ·Ó¿Ù˘Í˘ ÂÓfi˜ ÔÚ-Á·ÓÈÛÌÔ‡ Î·È Ù˘ ÂÌ‚Ú˘ÔÏÔÁ›·˜ ÙÔ˘, ÙËÓ ÔÓÙÔÁ¤ÓÂÛË Î·È ÙË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈ΋ Û‡Ó‰ÂÛËÌÔÚÊ‹˜ Î·È ‡Ï˘ ̤۷ ·fi ÂÛˆÙÂÚÈΤ˜ ‰È·‰Èηۛ˜. ∏ ÂÌ‚Ú˘ÔÏÔÁ›· ÚÔÛ¤ÊÂÚÂÛÙÔÓ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË ¤Ó· ÂÍ·ÈÚÂÙÈÎfi ÙÔ̤· ÁÈ· ÙË ÌÂϤÙË Ù˘ ¤ÓÓÔÈ·˜ Ù¤ÏÔ˜, ÁÈ· ÙË ÌÂ-ϤÙË ‰ËÏ·‰‹ ÙˆÓ ·ÈÙ›ˆÓ ·˘ÙÒÓ Ô˘ Â›Ó·È ˘Â‡ı˘Ó· ÁÈ· ÙËÓ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÈ΋ ·Ó¿Ù˘ÍË.∏ ÂÈ-Á¤ÓÂÛË Î·Ù¿ ÙÔÓ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË (Ë Á¤ÓÂÛË ÙˆÓ ÔÚÁ¿ÓˆÓ ÌÂÙ¿ ÙË Á¤ÓÂÛË) ›ӷÈÌÈ· ‰È·‰Èηۛ· ηٿ ÙËÓ ÔÔ›· Ù· ‰È¿ÊÔÚ· fiÚÁ·Ó· ÂÓfi˜ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÔ‡ Û¯ËÌ·Ù›˙Ô-ÓÙ·È Ì ‚·ıÌÈ·›Â˜ ·ÏÏ·Á¤˜ ̤۷ ·fi ÌÈ· ·‰È·ÊÔÚÔÔ›ËÙË Ì¿˙·, ·fi ÙËÓ ÔÔ›·ÁÂÓÓÈ¤Ù·È ÙÔ ¤Ì‚Ú˘Ô. ∏ fiÏË ‰È·‰Èηۛ· ˘¿ÁÂÙ·È ÛÙ· ÙÂÏÈο ·›ÙÈ· (Ô˘ ÛËÌ·›ÓÂÈfiÙÈ Ë Ê‡ÛË ‰ÂÓ Î¿ÓÂÈ Ù›ÔÙ· ¯ˆÚ›˜ ÚfiıÂÛË). ™ÙËÓ ÚÔÎÂÈ̤ÓË ÂÚ›ÙˆÛË Ë ÛËÌ·-Û›· ÙÔ˘ Ù¤ÏÔ˘˜ ¤Ú¯ÂÙ·È Ó· ˘Ô‰ËÏÒÛÂÈ ÙËÓ Ï‹ÚË ·Ó¿Ù˘ÍË ÙÔ˘ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÔ‡, ËÌÔÚÊ‹ ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ Û ÙÂÏÈ΋ ·Ó¿Ï˘ÛË ‰ÂÓ Â›Ó·È ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙË Ù˘ ‡Ï˘ (fiˆ˜ ›-ÛÙÂ˘Â Ô ¶Ï¿ÙˆÓ·˜) ·ÏÏ¿ ÂÓۈ̷و̤ÓË Ì ÙËÓ ‡ÏË. ∞˘Ù‹ Ë ÙÂÏÂÔÏÔÁÈ΋ ¿Ô„ËÛ˘ÓÈÛÙ¿ ÌÈ· ÌÔÚÊ‹ ÂÛˆÙÂÚÈÎÔ‡ ÊÈÓ·ÏÈÛÌÔ‡, ÂÓfi˜ ÊÈÓ·ÏÈÛÌÔ‡ Ô˘ ÂÈÙÚ¤ÂÈ ÛÙÔοı ¿ÙÔÌÔ Ó· ·ÔÙÂÏ› ¤Ó· ·˘ÙÔÙÂÏ‹ ·˘Ùfi. ∏ ÂÈ-Á¤ÓÂÛË ÙÔ˘ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË ÂÚÈ-Ï·Ì‚¿ÓÂÈ fiϘ ·˘Ù¤˜ ÙȘ ·ÏÏ·Á¤˜ Ô˘ Û˘Ì‚·›ÓÔ˘Ó ÛÙ· ÂÌ‚Ú˘˚ο fiÚÁ·Ó· ÌÂÙ¿ ÙËÁ¤ÓÂÛË ÙÔ˘˜.

ªÂÙ¿ ÙÔÓ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË ÌÈ· ‰Â‡ÙÂÚË ÈÛÙÔÚÈ΋ ÛÙ¿ÛË Û¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍËÙÔ˘ fiÚÔ˘ ÂÈÁ¤ÓÂÛË Ì·˜ ʤÚÓÂÈ ÎÔÓÙ¿ ÛÙȘ ·fi„ÂȘ ÙÔ˘ °·ÏËÓÔ‡. √ ÈÛÙÔÚÈÎfi˜ G.Whitteridge ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ fiÙÈ Ô °·ÏËÓfi˜ ›ÛÙ¢ fiÙÈ fiÏ· Ù· ̤ÚË ÙÔ˘ ÛÒÌ·ÙÔ˜ ›-Ó·È ÚÔÛ¯ËÌ·ÙÈṲ̂ӷ Î·È ·Ï¿ ÌÂÁ·ÏÒÓÔ˘Ó Î·Ù¿ ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË… (·fi„ÂȘ ηٿÙÔÓ ÈÛÙÔÚÈÎfi Ô˘ ÔÊ›ÏÔÓÙ·È ÛÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Ô °·ÏËÓfi˜ ‰ÂÓ Â›¯Â ÂÍÂÙ¿ÛÂÈ fiˆ˜ Ô∞ÚÈÛÙÔÙ¤Ï˘ ÁÔÓÈÌÔÔÈË̤ӷ ·˘Á¿ ÙËÓÒÓ ·ÏÏ¿ ‚¿ÛÈ˙ ÙȘ ˘Ôı¤ÛÂȘ ÙÔ˘ ÁÈ· ÙËÓ·Ó¿Ù˘ÍË ÙˆÓ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÒÓ ÛÙȘ ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ ·Ô‚ÔÏÒÓ…), (Galen 1991).øÛÙfiÛÔ ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ÈÛÙÔÚÈÎÔ› Û˘ÌʈÓÔ‡Ó fiÙÈ ÔÈ ·fi„ÂȘ ÙÔ˘ °·ÏËÓÔ‡ ÁÈ·ÙËÓ ÂÈ-Á¤ÓÂÛË ·ÔÙÂÏÔ‡Ó Ì¿ÏÏÔÓ ÌÈ· Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÙˆÓ ·fi„ÂˆÓ ÙÔ˘ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË: “∏ʇÛË ‰ÂÓ Û˘ÓÙËÚ› ÙÔÓ ·Ú¯ÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· Ù˘ ‡Ï˘” ·Ó·Ê¤ÚÂÈ, ·ÏÏ¿ ÚÔ¯ˆÚ› ÛÂ

∂Í‹ÓÙ· ¯ÚfiÓÈ· ÂÈÁ¤ÓÂÛ˘ ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1 37

Á¤ÓÂÛË Â¿Óˆ ÛÙË Á¤ÓÂÛË –‹ ÛÙËÓ ÂÈ-Á¤ÓÂÛË– ÙˆÓ ‰È¿ÊÔÚˆÓ Û˘ÛÙ·ÙÈÎÒÓ ÙˆÓ ÂÌ-‚Ú‡ˆÓ.

ªÈ· ÙÚ›ÙË ÈÛÙÔÚÈ΋ ÛÙ¿ÛË Ì·˜ ʤÚÓÂÈ ÌÚÔÛÙ¿ ÛÙȘ ·fi„ÂȘ ÙÔ˘ WilliamHarvey (1578-1657). √ Harvey ·Û¯ÔÏ‹ıËΠ̠ÙËÓ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÈ΋ ·Ó¿Ù˘ÍË Î·ÈÚÔÛ¿ıËÛ ӷ ÂÚÌËÓ‡ÛÂÈ Ì ÈÔ Ì˯·ÓÈÛÌfi ·˘Ù‹ Ë ·ÓÔÚÁ¿ÓˆÙË ‡ÏË ‰›ÓÂÈ Á¤ÓÂÛËÛ ¤Ó· Ï‹ÚË ÔÚÁ·ÓÈÛÌfi. ¢È‡ڢÓ ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ ÂÈÁ¤ÓÂÛ˘ ‰Â¯fiÌÂÓÔ˜ fiÙÈ Ë ÂÈ-Á¤ÓÂÛË Â›Ó·È ÌÈ· ÔχÏÔÎË ‰È·‰Èηۛ· ÛÙËÓ ÔÔ›·, ÌÔÚÊ‹, ·Ó¿Ù˘ÍË Î·È Á¤ÓÂÛË¿Ó ̷˙› (Harvey 1981). ŸÌˆ˜ ÚÔ¯ÒÚËÛ ·ÎfiÌË ÈÔ ¤Ú· ‰Â‰Ô̤ÓÔ˘ fiÙÈ ‰ÂӉ¯fiÙ·Ó fiÙÈ ÙÔ Û¤ÚÌ· ÙÔ˘ ·ÚÛÂÓÈÎÔ‡ ·ÙfiÌÔ˘ Â›Ó·È ·fi ÌfiÓÔ ÙÔ˘ ˘Â‡ı˘ÓÔ ÁÈ· ÙËÓ·Ó¿Ù˘ÍË ÙÔ˘ Ó¤Ô˘ ·ÙfiÌÔ˘ (fiˆ˜ Ô ∞ÚÈÛÙÔÙ¤Ï˘).

√È Ó·ÙÔ˘Ú·ÏÈÛÙ¤˜ ÙÔ˘ 17Ô˘ ·ÈÒÓ· ÚÔÛ¿ıËÛ·Ó Ó· Û˘ÓÙ·ÈÚÈ¿ÍÔ˘Ó ÙȘ ·Ó·Ù˘-ÍȷΤ˜ ıˆڛ˜ Ì ÙË Ì˯·ÓÈÛÙÈ΋ ÊÈÏÔÛÔÊ›·. ∏ Ó·ÙÔ˘Ú·ÏÈÛÙÈ΋ Ì˯·ÓÈÛÙÈ΋ ÊÈ-ÏÔÛÔÊ›· ¤ÊÂÚ ÛÙÔ ÚÔÛ΋ÓÈÔ ÂÎ Ó¤Ô˘ ÙËÓ ·ÏÈ¿ ȉ¤· ÙÔ˘ ÚÔÛ¯ËÌ·ÙÈÛÌÔ‡ ÂÍ ·È-Ù›·˜ ÙÔ˘ ÁÂÁÔÓfiÙÔ˜ fiÙÈ ıˆÚÔ‡Û·Ó ÙËÓ ÂÈ-Á¤ÓÂÛË Á¤ÓÓËÌ· ÙÔ˘ ∞ÚÈÛÙÔÙÂÏÈÛÌÔ‡,ÙÔÓ ÔÔ›Ô ·ÌÊÈÛ‚ËÙÔ‡Û·Ó. ∂ÈϤÔÓ, Ë ÂÈÁ¤ÓÂÛË ·ÔÙÂÏÔ‡Û ÌÈ· ÂÈΛӉ˘ÓË·ıÂ˚ÛÙÈ΋ ·ÓÙ›ÏË„Ë Ô˘ ·¤‰È‰Â ÛËÌ·Û›· Î·È Î‡ÚÔ˜ ÛÙËÓ ‡ÏË Î·È ÂÓ›Û¯˘Â ÙËÓ È‰¤·Ù˘ ·˘ÙfiÌ·Ù˘ Á¤ÓÂÛ˘ Ù˘ ˙ˆ‹˜ ·fi ÓÂÎÚ¿ ˘ÏÈο ÂÓÒ Ô ÚÔÛ¯ËÌ·ÙÈÛÌfi˜ Û˘Ó‰Âfi-Ù·Ó Ì ÙËÓ È‰¤· fiÙÈ fiÏ· Ù· ¤Ì‚È· fiÓÙ· ‹Ù·Ó ÚÔÛ¯ËÌ·ÙÈṲ̂ӷ ÂӉ¯Ô̤ӈ˜ ·fiÙÔÓ ıÂfi (Pinto and Correia 1997).

√ÚÈṲ̂Ó˜ ·Ó·ÊÔÚ¤˜ Ì·˜ ‰Â›¯ÓÔ˘Ó fiÙÈ ÂÓÒ Ë ÂÈÁ¤ÓÂÛË ¤Ú·Û ÛȈËϿηٿ ÙÔÓ 17Ô ·ÈÒÓ·, Ô 18Ô˜ ·ÈÒÓ·˜ ¤ÚÈÍÂ Ó¤Ô Êˆ˜ ÛÙË ¯ÚËÛÈÌÔÔ›ËÛË ÙÔ˘ fiÚÔ˘Ù˘ ∂ÈÁ¤ÓÂÛ˘ ¯¿ÚË ÛÙȘ ÌÂϤÙ˜ ÙÔ˘ °ÂÚÌ·ÓÔ‡ Ê˘ÛÈÔÏfiÁÔ˘ Caspar FriedrichWolff Ô˘ ÛÙ· 1759 ·ÚÔ˘Û›·Û ÙË ıˆڛ· ÙÔ˘ ÁÈ· ÙȘ ·Ú¯¤˜ Ù˘ Á¤ÓÂÛ˘ ηÈÙ˘ ·Ó·Ù˘Íȷ΋˜ ‚ÈÔÏÔÁ›·˜ (Wolff 1896). √ Wolff ÔÓfiÌ·Û ÂÈÁ¤ÓÂÛË ÙË ÌÂ-ϤÙË Ù˘ ·Ó¿Ù˘Í˘ ÙÔ˘ ÂÌ‚Ú‡Ô˘ ·fi ÙÔ ÁÔÓÈÌÔÔÈË̤ÓÔ ˆ¿ÚÈÔ. ¢ËÏ·‰‹ Ô fiÚÔ˜·Ó·ÊÂÚfiÙ·Ó ÛÙ· Ê·ÈÓfiÌÂÓ· Î·È ÛÙȘ ‰È·‰Èηۛ˜ Ô˘ ›¯·Ó Û¯¤ÛË Ì ÙËÓ ÂÌ‚Ú˘˚-΋ ·Ó¿Ù˘ÍË. ∏ ÂÈÁ¤ÓÂÛË ÙÔ˘ Wolff ·Ú·ÁÎÒÓÈÛ ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· ÙÔ˘ ÚÔÛ¯ËÌ·ÙÈ-ÛÌÔ‡.

™ÙÔÓ ÂÈÎÔÛÙfi ·ÈÒÓ·, Ë ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ ÁÂÓÂÙÈ΋˜, ‰ËÏ·‰‹ Ë ÌÂϤÙË Ù˘ ÌÂÙ·‚›-‚·Û˘ ÙˆÓ ÁÔÓȉ›ˆÓ, ·Ú·ÁÎÒÓÈÛ ÂÓÙÂÏÒ˜ ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ ÂÌ‚Ú˘ÔÏÔÁ›·˜ Ô˘ÂӉȷÊÂÚfiÙ·Ó ÁÈ· ÙËÓ ¤Ú¢ӷ ÙˆÓ Î˘ÙÙ·ÚÔÏ·ÛÌ·ÙÈÎÒÓ ·Ú·ÁfiÓÙˆÓ Î·È Û‡Ìʈ-Ó· Ì ÙÔÓ ˘¤ÚÌ·¯Ô Ù˘ ÂÈÁ¤ÓÂÛ˘ Oscar Hertwig (1849-1922), ÌÈ· Ó¤· ÌÔÚÊ‹ÚÔÛ¯ËÌ·ÙÈÛÌÔ‡ ÁÂÓÓ‹ıËÎÂ, Ô˘ ›¯Â ÌÂÁ¿Ï˜ ÂÈÙÒÛÂȘ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ÎÏ·ÛÈ΋˜ ÁÂÓÂÙÈ΋˜ Î·È Ù˘ ·Ó·Ù˘Íȷ΋˜ Î·È ÂÍÂÏÈÎÙÈ΋˜ ıˆڛ·˜ ȉȷ›ÙÂÚ·(Hertwig 1894). ™ÙË Ó¤· ηٿÛÙ·ÛË Ë ÂÈÁ¤ÓÂÛË Î·È Ô ÚÔÛ¯ËÌ·ÙÈÛÌfi˜ ·ÔÙÂ-ÏÔ‡Ó ÌÈ· Û˘Ó¤¯ÂÈ·, fiÔ˘ Ë ÂÈÁ¤ÓÂÛË ÌÔÚ› Ó· ȉˆı› ˆ˜ Ë ÔÚÁ·ÓÈ΋ ÔÚÁ¿ÓˆÛËÌ fiÚÔ˘˜ ÂÛˆÙÂÚÈÎÒÓ ‰˘Ó¿ÌÂˆÓ Î·È ·ÏÏËÏÂȉڿÛˆÓ, ÂÓÒ Ô ÚÔÛ¯ËÌ·ÙÈÛÌfi˜

§·ÔÎÚ·Ù›· §¿Îη38 ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1

ÌÔÚ› Ó· ȉˆı› ˆ˜ Ë ¤ÎÊÚ·ÛË Ù˘ ÛÙ·ıÂÚfiÙËÙ·˜ Î·È Ù˘ ÔÏÔÎÏ‹ÚˆÛ˘ Ù˘ ÔÚ-Á¿ÓˆÛ˘, Ô˘ ηÙ¢ı‡ÓÂÙ·È ·fi Â͈ÙÂÚÈÎÔ‡˜ ·Ú¿ÁÔÓÙ˜ (.¯. £Âfi˜…) Î·È ·fiÂÛˆÙÂÚÈÎÔ‡˜ (ÁÔÓ›‰È·).

∏ ÂÈÁÂÓÂÙÈ΋ Û‹ÌÂÚ· ·ÔÙÂÏ› ¿Ú·Á ÌÈ· ÚfiÎÏËÛË ÁÈ· ÙËÓ ÁÂÓÂÙÈ΋, ÙËÓ ÂͤÏÈÍË Î·È ÙËÓ ÂÌ‚Ú˘˚΋ ·Ó¿Ù˘ÍË;

ª¤¯ÚÈ ÚÔÛÊ¿Ùˆ˜ ÙÔ ·ÏÈfi ‰˘·‰ÈÎfi Û¯‹Ì· ÚÔÛ¯ËÌ·ÙÈÛÌÔ‡-ÂÈÁ¤ÓÂÛ˘ ‹Ù·Ó·ÎfiÌË ˙ˆÓÙ·Ófi ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ù˘ Û‡Á¯ÚÔÓ˘ ÌÔÚȷ΋˜ ‚ÈÔÏÔÁ›·˜ ‰Â‰Ô̤ÓÔ˘ fiÙÈ Ë·Ó·Ù˘Íȷ΋ ‚ÈÔÏÔÁ›· ›¯Â ·ÔÎÔ› ÁÈ· ÌÂÁ¿ÏÔ ‰È¿ÛÙËÌ· ·fi ÙË Û˘ÓıÂÙÈ΋ ıˆ-Ú›· Ù˘ ∂ͤÏÈ͢. ∞˘Ù‹ Ë ·Ú¿‰ÔÛË ÂÓÈÛ¯‡ıËΠÛÙÔ Î˘Ú›·Ú¯Ô ¶·Ú¿‰ÂÈÁÌ· Ù˘ÌÔÚȷ΋˜ ‚ÈÔÏÔÁ›·˜, ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ Ì¤¯ÚÈ ÙËÓ ·Ó·Î¿Ï˘„Ë ÙˆÓ ÁÔÓȉ›ˆÓ Ù˘ ·Ó¿Ù˘-͢, ηıfiÛÔÓ Ë ÂÌ‚Ú˘˚΋ ·Ó¿Ù˘ÍË ÂÚÌËÓ¢fiÙ·Ó ‰È· ̤ÛÔ˘ Ù˘ ·Ó·ÁˆÁ‹˜ Ù˘ÛÙËÓ ÂÎÙ¤ÏÂÛË ÂÓfi˜ ÚÔÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜. ªÂ ÙËÓ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË Ù˘ ÌÔÚȷ΋˜ ‚ÈÔÏÔÁ›·˜ÙÔ˘ 20Ô˘ ·ÈÒÓ· Ô˘ ¤ÊÂÚ ÛÙÔ Êˆ˜ ÙȘ ÌÂÙ·ÊÔÚ¤˜ Ù˘ ÁÂÓÂÙÈ΋˜ ÏËÚÔÊÔÚ›·˜,ÙÔ˘ ÁÂÓÂÙÈÎÔ‡ ÚÔÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜, Ù˘ ·ÓÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜ ÙˆÓ ÁÔÓȉ›ˆÓ, ·ӋÏı ÛÙÔÚÔÛ΋ÓÈÔ ¤Ó· Ó¤Ô Â›‰Ô˜ ÚÔÛ¯ËÌ·ÙÈÛÌÔ‡, ηıÒ˜ ÔÈ ÌÂÙ·ÊÔÚ¤˜ ·˘Ù¤˜ ·ÚÔ˘ÛÈ¿-˙Ô˘Ó ÙÔ ÁÔÓȉ›ˆÌ· ˆ˜ ¤Ó· ‚È‚Ï›Ô Ô‰ËÁÈÒÓ Ô˘ ÂÚȤ¯ÂÈ ÙȘ ··Ú·›ÙËÙ˜ ÏËÚÔÊÔ-ڛ˜ ÁÈ· ÙËÓ ÔÈÎÔ‰fiÌËÛË ÙˆÓ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÒÓ. √ ÈÛÙÔÚÈÎfi˜ Î·È ‚ÈÔÏfiÁÔ˜ Mayr ÚÔ-Û¿ıËÛ ӷ ‰ÈηÈÔÏÔÁ‹ÛÂÈ ÙÔÓ ÊÈÓ·ÏÈÛÌfi ÙˆÓ ÌÂÙ·ÊÔÚÒÓ ·˘ÙÒÓ Î·È Î˘Ú›ˆ˜ ÙÔ˘ÚÔÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜, ÂÈÓÔÒÓÙ·˜ οÔÈÔ˘˜ fiÚÔ˘˜ fiˆ˜ ·˘ÙfiÓ Ù˘ Ì˯·ÓÈÛÙÈ΋˜ ÚÔıÂ-ÙÈÎfiÙËÙ·˜ (∞ÙÏ¿Ó 2003). ™‡Ìʈӷ Ì ·˘Ù¤˜ ÙȘ ·fi„ÂȘ ÙÔ ÚfiÁÚ·ÌÌ· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›Ì ÙÔÓ ÙÚfiÔ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·˜ ÂÓfi˜ ÚÔÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜ ËÏÂÎÙÚÔÓÈÎÔ‡ ˘ÔÏÔÁÈÛÙ‹, ‰ËÏ·‰‹¯ˆÚ›˜ ÚfiıÂÛË ‹ Ì ÚfiıÂÛË ‰È·ÌÂÛÔÏ·‚ËÙÈ΋, Û·Ó ·˘Ù‹ Ô˘ ÂÌÂÚȤ¯ÂÈ Ë ÏÂÈ-ÙÔ˘ÚÁ›· Ù˘ ˘ÔÏÔÁÈÛÙÈ΋˜ Ì˯·Ó‹˜. ∂ÈϤÔÓ Ì ÙÔÓ ÙÚfiÔ ·˘Ùfi ÂÚÌËÓ¢fiÙ·Ó Î·ÈË ÂÌ‚Ú˘˚΋ ·Ó¿Ù˘ÍË Î·È Ë ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÂÓfi˜ ˙ˆÓÙ·ÓÔ‡ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÔ‡ ¯ˆÚ›˜ ÙËÓ ·Ó¿-ÁÎË ÚÔÛÊ˘Á‹˜ Û οÔÈ· ÓÂ˘Ì·ÙÈÛÙÈ΋ ‹ ÌÂÙ·Ê˘ÛÈ΋ ÓÔËÌ·ÙÈ΋ ÚfiıÂÛË, ·ÏÏ¿·ÏÒ˜ ‰È· ̤ÛÔ˘ Ù˘ Ì˯·ÓÈÛÙÈ΋˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·˜ ÙÔ˘ ÚÔÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜. √È ÌÂÙ·ÊÔÚ¤˜·˘Ù¤˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛ·Ó Ù· ıÂ̤ÏÈ·, ÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÛΤ„ˆÓ, ÛÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ÔÈÂÚ¢ÓËÙ¤˜ Ù˘ ÌÔÚȷ΋˜ ‚ÈÔÏÔÁ›·˜ ÛÙÔ¯¿ÛÙËηÓ, ۯ‰›·Û·Ó ÂÈÚ¿Ì·Ù·, ÂÚÌ‹Ó¢-Û·Ó ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù·, ÂÂÍÂÚÁ¿ÛÙËÎ·Ó ıˆڛ˜…

∞ÏÏ¿, ÔÚÈṲ̂Ó˜ ÚfiÛÊ·Ù˜ ·Ó·Î·Ï‡„ÂȘ Ô˘ ÚԤ΢„·Ó ̤۷ ÛÙÔÓ ÔÚ›˙ÔÓÙ··˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ Ï·ÈÛ›Ô˘ ÛΤ„ÂˆÓ ¤Ú¯ÔÓÙ·È ÙÒÚ· Ó· ı¤ÛÔ˘Ó Û ·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÛË ÔÏϤ˜·fi ÙȘ ·Ú¯¤˜ Î·È Ù· ‰fiÁÌ·Ù· Ô˘ ›¯·Ó Á›ÓÂÈ ÔÌfiʈӷ ·Ô‰ÂÎÙ¿, ‰›ÓÔÓÙ·˜ ÙËÓÂÓÙ‡ˆÛË fiÙÈ ‚ÚÈÛÎfiÌ·ÛÙ ÌÚÔÛÙ¿ ÛÙË Á¤ÓÂÛË ÂÓfi˜ Ó¤Ô˘ ¶·Ú·‰Â›ÁÌ·ÙÔ˜. ∂›Ó·ÈÁÓˆÛÙfi fiÙÈ Û˘¯Ó¿ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ÙˆÓ ÂÈÛÙËÌÒÓ, ÌÂıÔ‰ÔÏÔÁÈΤ˜ Ù¯ÓÈΤ˜Ô˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·È ÛÙ· Ï·›ÛÈ· ÂÓfi˜ ·Ú·‰Â›ÁÌ·ÙÔ˜, ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÔÈ ›‰È˜ Ó·ÚÔηÏÔ‡Ó ÙËÓ ·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÛË ÙˆÓ ·Ú¯ÒÓ ÙÔ˘.

∂Í‹ÓÙ· ¯ÚfiÓÈ· ÂÈÁ¤ÓÂÛ˘ ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1 39

√È ·Ó·Î·Ï‡„ÂȘ ·˘Ù¤˜ ¤ÊÂÚ·Ó ÛÙÔ Êˆ˜ Â˘Ú‹Ì·Ù· Ô˘ ¢ÓÔÔ‡Ó ÙËÓ ·ÈÚÂÙÈ΋Ϸ̷ÚÎÈ΋ ·ÓÙ›ÏË„Ë ÁÈ· ÙËÓ ÎÏËÚÔÓÔÌÈÎfiÙËÙ· ÙˆÓ Â›ÎÙËÙˆÓ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎÒÓ(Jablonka 1995). ∂Ú¢ÓËÙ¤˜ ·fi ·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ Ù˘ ¡fiÙÈ·˜ ∫·ÚÔϛӷ˜ ·¤‰ÂÈÍ·ÓfiÙÈ Ë ÙÚÔÊ‹ ÌÔÚ› Ó· ÂËÚ¿ÛÂÈ ÙÔÓ Ê·ÈÓfiÙ˘Ô ÂÓfi˜ ›‰Ô˘˜ ÔÓÙÈÎÒÓ (·ÁÎÔ‡ÙÈ)fi¯È ‰È· ̤ÛÔ˘ Ù˘ ÌÂÙ¿ÏÏ·Í˘ Ù˘ ·ÏÏËÏÔ˘¯›·˜ ÙÔ˘ DNA, ·ÏÏ¿ ‰È· ̤ÛÔ˘ Ù˘ÌÂı˘Ï›ˆÛ˘ ÙÔ˘. ¶ÔÏÏÔ› ÂÚ¢ÓËÙ¤˜ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ÛÙË Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ÂÚÁ·Û›· ˆ˜ Ó·ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÌÈ· Ó¤· ÛËÌ·ÓÙÈ΋ ·Ó·Î¿Ï˘„Ë. ∞˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ›‰Ô˘˜ ÙËÓ ÎÏËÚÔÓÔÌÈÎfi-ÙËÙ· , ÙË ÌÂÙ·‚›‚·ÛË ÌÈ·˜ ÏËÚÔÊÔÚ›·˜ Ô˘ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ Û¯¤ÛË Ì ÔÔÈ·‰‹ÔÙ ·Ï-Ï·Á‹ ÛÙËÓ ·ÏÏËÏÔ˘¯›· ÙÔ˘ DNA ÙËÓ ÔÓÔÌ¿˙Ô˘Ì ÂÈÁÂÓÂÙÈ΋. ŒÙÛÈ ÔÈ ·fi„ÂȘÁÈ· ÙËÓ ÂÈÁÂÓÂÙÈ΋ ÎÏËÚÔÓÔÌÈÎfiÙËÙ· ÙÔ˘ Waddington ‹Úı·Ó ÂÎ Ó¤Ô˘ ÛÙÔ ÚÔÛ΋-ÓÈÔ. Œ¯Ô˘Ó ÌÂÏÂÙËı› ‰ÈÂÍÔ‰Èο Â‰Ò ÙËÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›· ‰ÂηÂÙ›· Ù· ·ÙÚfiÓ Ù˘ ÌÂı˘-Ï›ˆÛ˘ ÙÔ˘ DNA, Ù· ÔÔ›· ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÙÔ˘˜ ÈÔ ÁÓˆÛÙÔ‡˜ ÂÈÁÂÓÂÙÈÎÔ‡˜ ‰Â›ÎÙ˜ÌÂÙ¿ Ê˘ÛÈο ·fi ÙÔ˘˜ Ú˘ıÌÈÛÙÈÎÔ‡˜ ÂÈÁÂÓÂÙÈÎÔ‡˜ ‰Â›ÎÙ˜ Ù˘ Âı˘Ï›ˆÛ˘ Î·È Ù˘ʈÛÊÔÚ˘Ï›ˆÛ˘ ÙˆÓ ÈÛÙÔÓÒÓ Ù˘ ¯ÚˆÌ·Ù›Ó˘. √È ÈÛÙfiÓ˜ Â›Ó·È ÔÈ ÚˆÙÂ˚ÓÈΤ˜ÌƠ̂Ә Á‡Úˆ ·fi ÙȘ Ôԛ˜ Ù˘Ï›ÁÂÙ·È ÙÔ DNA. ∏ ÙÚÔÔÔ›ËÛË ·˘ÙÒÓ ÙˆÓÈÛÙÔÓÒÓ Ê·›ÓÂÙ·È fiÙÈ ÂËÚ¿˙ÂÈ ÙËÓ ÁÂÓÂÙÈ΋ ¤ÎÊÚ·ÛË Ì ÙÔ Ó· ·ÏÏ¿˙ÂÈ ÙË ‰ÔÌ‹Ù˘ ¯ÚˆÌ·Ù›Ó˘, ηıÈÛÙÒÓÙ·˜ ÈÔ Â‡ÎÔÏË ‹ ÈÔ ‰‡ÛÎÔÏË ÙËÓ ÂÓÂÚÁÔÔ›ËÛË ÙˆÓÁÔÓȉ›ˆÓ.

∂›Ó·È ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Â›Ó·È ÈÔ Â‡ÎÔÏÔ ÁÈ· ÙÔ ÁÔÓȉ›ˆÌ· Ó· ·ÔÎÙ‹ÛÂÈ ‹ Ó··ÔÚÚ›„ÂÈ ÌÈ· ÌÂı˘ÏÈ΋ Ú›˙· ·fi ÙÔ Ó· ·ÏÏ¿ÍÂÈ ÙËÓ ·ÏÏËÏÔ˘¯›· ÙˆÓ ÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓÙÔ˘. °È ·˘Ùfi ÔÈ ÂÚ¢ÓËÙ¤˜ ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ Ù˘ ¡fiÙÈ·˜ ∫·ÚÔϛӷ˜, ˘ÔÛÙËÚ›-˙Ô˘Ó fiÙÈ Ë “ÂÈÁÂÓÂÙÈ΋ ÎÏËÚÔÓÔÌÈÎfiÙËÙ·” ÂÈÙÚ¤ÂÈ ÛÙÔÓ ÔÚÁ·ÓÈÛÌfi fiÙ·Ó Ú¤ÂÈÓ· ··ÓÙ‹ÛÂÈ Û ÌÈ· ÂÚÈ‚·ÏÏÔÓÙÈ΋ ·ÏÏ·Á‹ Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ÛÂÈ ¤Ó· “Ù·¯‡ Ì˯·-ÓÈÛÌfi ¯ˆÚ›˜ Ó· ˘Ô¯Úˆı› Ó· ·ÏÏ¿ÍÂÈ ÙÔÓ ÛÎÏËÚfi ÙÔ˘ ‰›ÛÎÔ”. ∆· ÂÈÁÂÓÂÙÈο·ÙÚfiÓ Â›Ó·È ÙfiÛÔ Â˘·›ÛıËÙ· ÛÙȘ ÂÚÈ‚·ÏÏÔÓÙÈΤ˜ ·ÏÏ·Á¤˜ Ô˘ ÛÙËÓ ÂÚ›Ùˆ-ÛË ÙˆÓ ÔÓÙÈÎÒÓ ·ÁÎÔ‡ÙÈ, ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ·ÏÏ¿ÍÔ˘Ó ¤Ó· Ê·ÈÓfiÙ˘Ô Ì ‰Ú·Ì·ÙÈÎfiÙÚfiÔ Î·È Ì¿ÏÈÛÙ· ·˘Ùfi˜ Ô Ê·ÈÓfiÙ˘Ô˜ Ó· ÎÏËÚÔÓÔÌÂ›Ù·È ÌÂÙ¿ ·fi ÌÈ· Î·È ÌfiÓÔÁÂÓ¿..

√È ÁÚ‹ÁÔÚ˜ ·ÏÏ·Á¤˜ Ù˘ ÂÈÁÂÓÂÙÈ΋˜ ÎÏËÚÔÓÔÌÈÎfiÙËÙ·˜ ‰ÂÓ Ì·˜ ı˘Ì›˙Ô˘Ó˘Ô¯ÚˆÙÈο ÙȘ ÂÈÎfiÓ˜ ÙˆÓ Ï·Ì·ÚÎÈÎÒÓ Î·ÌËÏÔ·Ú‰¿ÏÂˆÓ Ô˘ Ô Ï·ÈÌfi˜ ÙÔ˘˜ÂÈÌË·ÓıËΠÁÈ· Ó· ÌÔÚÔ‡Ó Ó· Êı¿ÛÔ˘Ó ÙȘ ÎÔÚ˘Ê¤˜ ÙˆÓ ‰¤Ó‰ÚˆÓ (Î·È Û˘ÓÂÒ˜Ó· ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÁÂÓÓÔ‡Ó ·ÔÁfiÓÔ˘˜ Ì ̷ÎÚ‡˜ Ï·ÈÌÔ‡˜) ·ÏÏ¿ ·ÛÊ·ÏÒ˜ Î·È Ì·˜Ô‰ËÁÔ‡Ó ÛÙÔ Ó· ·ÓÂÍÂÙ¿ÛÔ˘Ì ÙȘ ÂÁηٷÏÂÈÌ̤Ó˜ Â‰Ò Î·È Ôχ ηÈÚfi ¤ÓÓÔÈÂ˜Ô˘ ·ÊÔÚÔ‡Ó ÛÙËÓ ÎÏËÚÔÓÔÌÈÎfiÙËÙ· ÙˆÓ Â›ÎÙËÙˆÓ È‰ÈÔًوÓ. ∆· ÂÈÁÂÓÂÙÈοÌËӇ̷ٷ ‰ÚÔ˘Ó Û·Ó Ú·ÁÌ·ÙÈÎÔ› ·Ú¿ÁÔÓÙ˜ ÌÂÙ¿ÏÏ·Í˘. ∞˘Ù¤˜ ÔÈ ÙÚÔÔÔÈ‹-ÛÂȘ Ô˘ ¤Ú¯ÔÓÙ·È Ó· ÚÔÛÙÂıÔ‡Ó ÛÙÔ DNA, “·Ó¿‚Ô˘Ó” ‹ “Û‚‹ÓÔ˘Ó” ÙË ‰Ú¿ÛËÙˆÓ ÁÔÓȉ›ˆÓ (Cubas, Vincenrt and Coen 1999). ∂Ó ÚÔÎÂÈ̤ӈ ÙÔ DNA ÂÚȤ-

§·ÔÎÚ·Ù›· §¿Îη40 ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1

¯ÂÈ Î·Ù¿ οÔÈÔ ÙÚfiÔ ÙË ÌÓ‹ÌË ÙÔ˘ ›‰Ô˘˜ Î·È Ù˘ ÁÂÓ·ÏÔÁÈ΋˜ ÛÂÈÚ¿˜, ÂÓÒ Ù·ÂÈÁÂÓÂÙÈο Ê·ÈÓfiÌÂÓ· Û˘ÓÈÛÙÔ‡Ó ÙÔ ÚfiÁÚ·ÌÌ· Ô˘ ı· ·ÔÊ·Û›ÛÂÈ ÔÈ· ÁÔÓ›‰È·ı· ÂÓÂÚÁÔÔÈËıÔ‡Ó ‹ ÔÈ· ı· ·Ó·ÛÙ·ÏÔ‡Ó.

∆Ô ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ ÂËÚ¿˙ÂÈ Ù· ÂÈÁÂÓÂÙÈο ÌËӇ̷ٷ Ô˘ Ì ÙË ÛÂÈÚ¿ ÙÔ˘˜ ÌÔ-Ú› Î·È ·˘Ù¿ Ó· ÙÚÔÔÔÈÔ‡ÓÙ·È. √È ÂÈÌÂÙ·ÏÏ¿ÍÂȘ ·fi Ù· ÂÈÁÂÓÂÙÈο ÌËÓ‡Ì·Ù·Â›Ó·È ÈÔ Û˘¯Ó¤˜ Î·È ·fi ÙȘ ÎÏ·ÛÛÈΤ˜ ÌÂÙ·ÏÏ¿ÍÂȘ ÙÔ˘ DNA Î·È ÂÓÒ ÔÈ ‚ÈÔÏfiÁÔÈ›ÛÙ¢·Ó fiÙÈ ·˘Ù¤˜ ı· ‰È·ÁÚ¿ÊÔÓÙ·Ó Î·Ù¿ ÙÔÓ Û¯ËÌ·ÙÈÛÌfi ÙˆÓ ˆ·Ú›ˆÓ Î·È ÙˆÓÛÂÚÌ·ÙÔ˙ˆ·Ú›ˆÓ, ÙÂÏÈο ·˘Ùfi ‰ÂÓ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ. √È ÂÈÌÂÙ·ÏÏ¿ÍÂȘ ·˘Ù¤˜ Û˘ÌÌÂÙ¤-¯Ô˘Ó Ì¿ÏÈÛÙ· ÛÙȘ ‰È·‰Èηۛ˜ Ù˘ ÚÔÛ·ÚÌÔÁ‹˜ ÙˆÓ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÒÓ ÛÙÔ ÂÚÈ‚¿Ï-ÏÔÓ, fiˆ˜ ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· Û˘Ì‚·›ÓÂÈ Ì ÙËÓ ÚÔÛ·ÚÌÔÁ‹ ÙˆÓ ·ÙfiÌˆÓ Ô˘ ÚÔ-Û·ÚÌfi˙ÔÓÙ·È ÛÙË Ì›ˆÛË ÙÔ˘ Ô͢ÁfiÓÔ˘ ÛÙ· ÌÂÁ¿Ï· ˘„fiÌÂÙÚ·.

ŸÏ˜ ·˘Ù¤˜ ÔÈ ·Ó·Î·Ï‡„ÂȘ Ì·˜ Ô‰ËÁÔ‡Ó Û ¤Ó· Ó¤Ô Ï·›ÛÈÔ È‰ÂÒÓ Î·È ÛÙÔÂÍ‹˜ ÂÚÒÙËÌ·: ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÂӉ›ÍÂȘ ÁÈ· ÂÈÁÂÓÂÙÈο Ê·ÈÓfiÌÂÓ· ÎÏËÚÔÓÔÌÈÎfiÙËÙ·˜Î·È ÛÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ; ªÈ· ÛËÌ·ÓÙÈ΋ ¤Ó‰ÂÈÍË ÁÈ· ÙËÓ ÂÈÁÂÓÂÙÈ΋ ÎÏËÚÔÓÔÌÈÎfiÙËÙ·ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ ·Ó‹ÎÂÈ ÛÙÔÓ Holliday (1979), Ô ÔÔ›Ô˜ ‰È·›ÛÙˆÛ fiÙÈ ˘¿Ú¯Ô˘ÓÎÏËÚÔÓÔÌÈΤ˜ ÂÈÁÂÓÂÙÈΤ˜ ÁÔÓȉȷΤ˜ ·ÏÏ·Á¤˜ ˘Â‡ı˘Ó˜ ÁÈ· ÙËÓ ÂΉ‹ÏˆÛË ÙԢηÚΛÓÔ˘. ∆ËÓ ¤Ó‰ÂÈÍË ÙÔ˘ Holliday ÙËÓ ÂÍ·ÎÚ›‚ˆÛ·Ó Ӥ˜ ¤Ú¢Ó˜ Ô˘ ·¤‰ÂÈÍ·ÓfiÙÈ fiÓÙˆ˜ ÙÔ DNA ÔÚÈÛÌ¤ÓˆÓ Î·ÚÎÈÓÈÎÒÓ Î˘ÙÙ¿ÚˆÓ ÌÂı˘ÏÈÒÓÂÙ·È Ì ·ÓÒÌ·ÏÔÙÚfiÔ (Holliday 1979, Jones and Laird 1999). ™‹ÌÂÚ· Â›Ó·È ÁÓˆÛÙ¿ ‰È¿ÊÔÚ·ÂÈÁÂÓÂÙÈο Ê·ÈÓfiÌÂÓ· Ù˘ ·ÓıÚÒÈÓ˘ ÎÏËÚÔÓÔÌÈÎfiÙËÙ·˜ (Jablonka and Lamb1995). ∞˘Ùfi˜ Â›Ó·È Î·È ¤Ó·˜ ·fi ÙÔ˘˜ ÏfiÁÔ˘˜ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ Ë ∂ÈÁÂÓÂÙÈ΋ ¤¯ÂÈÚÔÛÂÏ·ÛÂÈ ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÙfiÛÔ ÙÔ˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ‡ ηÙÂÛÙË̤ÓÔ˘ fiÛÔ Î·È ‰È¿-ÊÔÚˆÓ ÌÂÁ¿ÏˆÓ ÂÙ·ÈÚÈÒÓ ÔÈ Ôԛ˜ ÂӉȷʤÚÔÓÙ·È ÁÈ· ÙÔ ÙÈ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ Û‹ÌÂÚ·¤Ú· ·fi ÙÔ Â›Â‰Ô ÙÔ˘ DNA. À¿Ú¯ÂÈ ‰È¿¯˘ÙË Ë ÂÔ›ıËÛË fiÙÈ Ë ∂ÈÁÂÓÂÙÈ΋ı· ʤÚÂÈ ÌÈ· Ó¤· ·ӿÛÙ·ÛË ÛÙËÓ È·ÙÚÈ΋ Î·È ÙË ÁˆÚÁ›· ∞ÏÏ¿ Ê˘ÛÈο ¯ÚÂÈ¿˙Â-Ù·È Ó· ·Ô‰Âȯı› Û ÌÔÚÈ·Îfi Â›Â‰Ô fiÙÈ fiÏ· Ù· ÂÓ ÏfiÁˆ Ê·ÈÓfiÌÂÓ· ÔÊ›ÏÔÓÙ·ÈÛ›ÁÔ˘Ú· Û Ì˯·ÓÈÛÌÔ‡˜ ÂÈÁÂÓÂÙÈÎÔ‡˜. ∞˘Ù‹ ÙËÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›· ·fi‰ÂÈÍË ÔÈ ÂÈÛÙ‹ÌÔ-Ó˜ ¢ÂÏÈÛÙÔ‡Ó Ó· ÙËÓ ·Ó·Î·Ï‡„Ô˘Ó Ì ٷ ÌÔÓ٤Ϸ ÙˆÓ ˙ÒˆÓ Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÓÛÙÔ ÂÚÁ·ÛÙ‹ÚÈÔ.

∏ ˘fiıÂÛË Ù˘ ∂ÈÁÂÓÂÙÈ΋˜ ÎÏËÚÔÓÔÌÈÎfiÙËÙ·˜ ·ÓÔ›ÁÂÈ Ó¤Ô˘˜ ÔÚ›˙ÔÓÙ˜ ÛÙËÓÂÚÌËÓ›· οÔÈˆÓ ÁÂÓÂÙÈÎÒÓ ÓÔÛËÌ¿ÙˆÓ Ô˘ ÂӉ¯Ô̤ӈ˜ ÔÊ›ÏÔÓÙ·È fi¯È Û ·Ï-Ï·Á¤˜ Ù˘ ·ÏÏËÏÔ˘¯›·˜ ÙˆÓ ÁÔÓȉ›ˆÓ ·ÏÏ¿ ÛÙȘ ÂÈÌÂÙ·ÏÏ¿ÍÂȘ. √È ÂÈÁÂÓÂÙÈÎÔ›Ì˯·ÓÈÛÌÔ› ¤¯Ô˘Ó ηٷÛÙ› ›Û˘ ÔÈ Ó¤ÔÈ ÛÙfi¯ÔÈ ÁÈ· ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÙˆÓ Ó¤ˆÓÊ·Ú̿ΈÓ. ŸÏ· ·˘Ù¿ Ù· ‰Â‰Ô̤ӷ Ê˘ÛÈο Ì·˜ Ô‰ËÁÔ‡Ó ÛÙÔ Ó· ·Ó·ıˆڋÛÔ˘ÌÂÙȘ ·fi„ÂȘ Ì·˜ ÁÈ· ÙËÓ ÎÏËÚÔÓÔÌÈÎfiÙËÙ· Î·È ÛÙÔ Ó· ˘ÂÚ·ÛÈÛÙԇ̠ÙËÓ È‰¤· fiÙȉÂÓ Â›Ì·ÛÙ ÙÔ Î·ı·Úfi ÚÔ˚fiÓ ÙˆÓ ÁÔÓȉ›ˆÓ Ì·˜.

∂Í‹ÓÙ· ¯ÚfiÓÈ· ÂÈÁ¤ÓÂÛ˘ ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1 41

¢π∞¶π™∆ø™∂π™

∂›Ó·È Ê·ÓÂÚfi fiÙÈ ·Ó¿ÏÔÁ· Ì ÙÔ ˆ˜ ı· ··ÓÙ‹ÛÔ˘Ì ÛÙ· ÂÚˆÙ‹Ì·Ù· Ô˘ ı¤-Û·Ì ÛÙËÓ ÂÈÛ·ÁˆÁ‹, Ô fiÚÔ˜ Ù˘ ∂ÈÁÂÓÂÙÈ΋˜ ÂÎÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ÂÓÙÂÏÒ˜ ‰È·ÊÔÚÂÙÈ΋ÛËÌ·Û›·. ª¤Û· ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÂÓfi˜ ‚ÈÔÏÔÁÈÎÔ‡ ÎÏ¿‰Ô˘ ÂÈÎÂÓÙڈ̤ÓÔ˘ ÛÙ· ÁÔÓ›-‰È·, Ù· ÁÔÓ›‰È· Â›Ó·È ÔÈ ·Ú¿ÁÔÓÙ˜ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ÙÔÓ ËÁÂÌÔÓÈÎfi ÚfiÏÔ Î·È Ë ÂÈÁÂÓÂÙÈ-΋ ÎÏËÚÔÓÔÌÈÎfiÙËÙ· ·ÔÙÂÏ› ¤Ó· Û˘Ìϋڈ̷. ª¤Û· Û ·˘Ùfi ÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ë ÌÂÓ-‰ÂÏÈ΋ ÁÂÓÂÙÈ΋ ¤¯ÂÈ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ Î‡ÚÔ˜. ∏ ηٷÓfiËÛË ÙˆÓ ÂÈÁÂÓÂÙÈÎÒÓ ·ÏÏ·ÁÒÓÎ·È ÙÔ˘ ÚfiÏÔ˘ ÙÔ˘˜ ÛÙËÓ ÎÏËÚÔÓÔÌÈÎfiÙËÙ· Î·È ÛÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ‰ÂÓ ‰›ÓÂÈ ÛÙËÓ ÂÈ-ÁÂÓÂÙÈ΋ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ Î‡ÚÔ˜ ·fi ·˘Ùfi Ô˘ ·Ô‰fiıËΠÛÙÔ DNA, ·ÓÔ›ÁÂÈ fϿ οÔÈ· ·Ú¿ı˘Ú· ÛÙËÓ ·Ú·¤Ú· ηٷÓfiËÛË Ù˘ ¤ÓÓÔÈ·˜ Ù˘ ÎÏËÚÔÓÔÌÈÎfi-ÙËÙ·˜.

∆· ÌÔÚȷο Â˘Ú‹Ì·Ù· Ù˘ ∂ÈÁÂÓÂÙÈ΋˜ fï˜ Ì·˜ Ô‰ËÁÔ‡Ó ¤Ú· ·fi Ù· ÁÔÓ›-‰È· Î·È Ì·˜ ÂÍ·Ó·Áο˙Ô˘Ó Ó· ·Ó·ÁÓˆÚ›ÛÔ˘Ì fiÙÈ Ë Ê˘ÛÈ΋ ÂÈÏÔÁ‹ ‰Ú· Û ‰È¿ÊÔ-ÚÔ˘˜ Ù‡Ô˘˜ ÎÏËÚÔÓÔÌÈ΋˜ ÔÈÎÈÏÔÌÔÚÊ›·˜. ª·˜ ·Ó·Áο˙Ô˘Ó Â›Û˘ Ó· ·Ú·‰Â-¯Ùԇ̠fiÙÈ Ô ÂÈÎÂÓÙڈ̤ÓÔ˜ ÛÙË ÁÔÓȉȷ΋ ‰Ú¿ÛË ‰·Ú‚ÈÓÈÛÌfi˜ (ÓÂÔ‰·Ú‚ÈÓÛÌfi˜)‰ÂÓ Â›Ó·È ·Û‡Ì‚·ÙÔ˜ Ì ÙÔÓ Í¯·Ṳ̂ÓÔ Ï·Ì·ÚÎÈÛÌfi. ™ÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ, ÔÈ ÚfiÏÔÈ ÙˆÓ‰‡Ô ıˆÚÈÒÓ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ·ÓÙ·ÁˆÓÈÛÙÈÎÔ›, ·ÏÏ¿ Û˘Ì‚·ÙÔ› Î·È Û˘ÌÏËڈ̷ÙÈÎÔ›. ™ÙÔʈ˜ ÙˆÓ Â˘ÚËÌ¿ÙˆÓ Ù˘ ÂÈÁÂÓÂÙÈ΋˜ ÎÏËÚÔÓÔÌÈÎfiÙËÙ·˜ ηı›ÛÙ·ÓÙ·È ÂÎ Ó¤Ô˘ Û˘Ì-‚·ÙÔ›. ∂Í¿ÏÏÔ˘, ›Ûˆ˜ ·Ó·ÁÓˆÚ›˙ÔÓÙ·˜ ÙÔÓ ÚfiÏÔ ÙÔ˘ ÂÈÁÂÓÂÙÈÎÔ‡ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜ ÛÙÔÏ·›ÛÈÔ Ù˘ ÂͤÏÈ͢ Ó· ÌÔÚ¤ÛÔ˘Ì ӷ ÔÈÎÔ‰ÔÌ‹ÛÔ˘Ì ÌÈ· ÈÔ Â˘¤ÏÈÎÙË Î·È ÈÔÈÛ¯˘Ú‹ ‰·Ú‚ÈÓÈ΋ ıˆڛ·, ÌÈ· ıˆڛ· Ô˘ ı· ÂÓۈ̷ÙÒÓÂÈ Î·È ı· Û˘Ó‰¤ÂÈ ÙËÓ·Ó¿Ù˘ÍË Î·È ÙËÓ ÂͤÏÈÍË Ì¤Û· ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙˆÓ È‰ÂÒÓ Ù˘.

ª¤Û· Û ·˘Ùfi ÙÔ Ó¤Ô Ï·›ÛÈÔ È‰ÂÒÓ ÙˆÓ ÔχÏÔÎˆÓ Û˘ÛÙËÌ¿ÙˆÓ:

ñ ÙÔ ÁÔÓȉ›ˆÌ· Î·È fi¯È Ù· ÁÔÓ›‰È· ı· Û˘ÓÈÛÙ¿ ÙÔ ÂÓÂÚÁfi Û‡ÛÙËÌ· ÏËÚÔÊÔ-Ú›·˜ Î·È Û˘ÓÂÒ˜ ı· ·ÔÙÂÏ› Î·È ÙÔ Â›ÎÂÓÙÚÔ Ù˘ ıˆڛ·˜ Ù˘ ÎÏËÚÔÓÔÌÈ-ÎfiÙËÙ·˜

ñ ÔÈ ∂ÈÁÂÓÂÙÈΤ˜ ÙÚÔÔÔÈ‹ÛÂȘ Î·È Ë ·Ó·‰ÈÔÚÁ¿ÓˆÛË ÙÔ˘ ÁÔÓȉȈ̷ÙÈÎÔ‡ ˘Ô-Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜ ̤۷ ·fi ÂÛˆÙÂÚÈΤ˜ Ê˘ÛÈÔÏÔÁÈΤ˜ ÁÂÓÂÙÈΤ˜ ‰È·‰Èηۛ˜ Î·È ÏÂÈ-ÙÔ˘ÚÁ›Â˜ ı· Û˘ÓÈÛÙÔ‡Ó ÙȘ ËÁ¤˜ Ù˘ ÎÏËÚÔÓÔÌÈ΋˜ ·Ó·Ó¤ˆÛ˘ Î·È ÔÈÎÈÏÔÌÔÚ-Ê›·˜, ‰›Ï· ¿ÓÙ· ·fi ÙȘ Ê˘ÛÈÎÔ¯ËÌÈΤ˜ ÌÂÙ·ÏÏ¿ÍÂȘ ÙˆÓ ÁÔÓȉ›ˆÓ ÛÙȘ ÂÍÂ-ÏÈÎÙÈΤ˜ ‰È·‰Èηۛ˜, ‰›Ï· ·fi ÙȘ Ù˘¯·›Â˜ ÌÂÙ·ÏÏ¿ÍÂȘ ÙÔ˘ ÎÏËÚÔÓÔÌÈÎÔ‡ ˘ÏÈ-ÎÔ‡, ı· Á›ÓÔÓÙ·È ·Ô‰ÂÎÙ¤˜ Î·È ÔÈ ÌÂÁ¿Ï˜, Î·È fifi¯̄ÈÈ ÙÙ˘̆¯̄··››Â˜̃ ÁÔÓȉȈ̷ÙÈΤ˜·Ó·‰ÈÔÚÁ·ÓÒÛÂȘ, Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ˆ˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÙËÓ ·Ó·Ó¤ˆÛË Ù˘ ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈ-΋˜ ‰ÔÌ‹˜ ÙÔ˘ ÁÔÓȉÈÒÌ·ÙÔ˜ Î·È Ù· ·ÙÙ·Ú· ı· ¤¯Ô˘Ó ÂÓÂÚÁfi ÚfiÏÔ Û fiϘ ÙȘ‰È·‰Èηۛ˜ ηıÒ˜ Ù· ›‰È· Ì·ÛÙÔÚÂ‡Ô˘Ó Ì ‰È‰·ÎÙÈΤ˜ ÂÚÈ‚·ÏÏÔÓÙÈΤ˜ ÂÈ-‰Ú¿ÛÂȘ ¤ÓÙÔÓ· ÙÔ DNA ÙÔ˘˜ (Shapiro 2002).

§·ÔÎÚ·Ù›· §¿Îη42 ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1

∆Ô °∂¡∂∆π∫√ ¶ƒ√°ƒ∞ªª∞

∞fi ÙÔÓ ÁÂÓÂÙÈÎfi ·Ó·ÁˆÁÈÛÌfi ˆ˜ ÙËÓ ·Ó¿‰˘ÛË ÂÓfi˜ Ó¤Ô˘ ¶·Ú·‰Â›ÁÌ·ÙÔ˜√È Î‡ÚÈÔÈ ÂÚ¢ÓËÙÈÎÔ› ¿ÍÔÓ˜ Ô˘ ηıÔÚ›˙Ô˘Ó ÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙÔ˘ ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÛÌÔ‡

ÙÔ ÔÔ›Ô ÚԤ΢„ ·fi ÙȘ ÌÂÁ¿Ï˜ ·Ó·Î·Ï‡„ÂȘ Ù˘ ÌÔÚȷ΋˜ ‚ÈÔÏÔÁ›·˜ Î·È ÙÔÔÔ›Ô Û˘ÓÂÙ¤ÏÂÛ ÛÙÔ Ó· ÁÂÓÓËı› Ì ٷ¯‡ Ú˘ıÌfi ÌÈ· Ó¤· ÌÔÚÊ‹ ·Ó·ÁˆÁÈÛÌÔ‡ Û˘-ÓÔ„›˙ÔÓÙ·È ‹‰Ë ·fi ÙÔ 1961 Û ¤Ó· ¿ÚıÚÔ ÙÔ˘ Ernst Mayr. ™ÙÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ¿Ú-ıÚÔ Ì ÙÔÓ Ù›ÙÏÔ: Cause et effet in biology (∞›ÙÈÔ Î·È ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÛÙË ‚ÈÔÏÔÁ›·),(Mayr 1961), Ô Mayr ‰È·ÎÚ›ÓÂÈ ‰‡Ô ›‰Ë ÛËÌ·ÓÙÈÎÒÓ ÚÔÛÂÁÁ›ÛˆÓ, Ô˘ ηٿÙËÓ ¿Ô„Ë ÙÔ˘ Ù·ÈÚÈ¿˙Ô˘Ó ÛÙÔ Â›‰Ô˜ ÙˆÓ ÂÚˆÙËÌ¿ÙˆÓ Ô˘ Ù›ıÂÓÙ·È ÛÙËÓ ‚ÈÔÏÔÁ›·.

∏ ÚÒÙË ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË Â›Ó·È ·˘Ù‹ Ù˘ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈ΋˜ ‚ÈÔÏÔÁ›·˜ (biologiefonctionnelle) Ô˘ ÂÚÂ˘Ó¿ ÙÔÓ ÙÚfiÔ Î·Ù·ÓfiËÛ˘ ÙˆÓ Ì˯·ÓÈÛÌÒÓ ÙˆÓ ‚ÈÔÏÔÁÈ-ÎÒÓ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈÒÓ. ∂ÓÙfi˜ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ Ï·ÈÛ›Ô˘, Ù· ÂÚˆÙ‹Ì·Ù· Ô˘ Ù›ıÂÓÙ·È Â›Ó·È Ù˘ÌÔÚÊ‹˜: “Ì ÔÈÔ ÙÚfiÔ;” Î·È Ë Ì¤ıÔ‰Ô˜ Ô˘ Û˘ÓÈÛÙ¿Ù·È Â›Ó·È Ë Ê˘ÛÈÎÔ¯ËÌÈ΋, Ë·Ó·ÁˆÁÈ΋, Ô˘ ÛÙԯ‡ÂÈ Ó· ·Ó·Á¿ÁÂÈ Ù· ·Ú·ÙËÚÔ‡ÌÂÓ· Ê·ÈÓfiÌÂÓ· ÛÙÔ˘˜ Ê˘ÛÈ-ÎÔ-¯ËÌÈÎÔ‡˜ ÙÔ˘˜ Ì˯·ÓÈÛÌÔ‡˜. øÛÙfiÛÔ, Ô Mayr, ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÂÎÙÂÓÒ˜ Û ¤Ó· Λ-ÌÂÓÔ ÙÔ˘ ∫ψÓÙ ªÂÚÓ¿Ú, Ô ÔÔ›Ô˜ ‰›ÓÂÈ ¤ÌÊ·ÛË ÛÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ÛÙË Ê˘ÛÈÎÔ¯Ë-Ì›· ÂÎÙfi˜ ·fi ÙËÓ ·Ó·ÁˆÁ‹, ··ÈÙÂ›Ù·È Ë ÚÔÛÊ˘Á‹ ÛÙËÓ ‡·ÚÍË ÌÈ·˜ ÚÔÛ¤-Ï·Û˘ Ô˘ ÙËÓ ·ÔηÏ› “Û¯¤‰ÈÔ ÔÚÁ¿ÓˆÛ˘”. ™‡Ìʈӷ Ì ÙÔÓ ∫ψÓÙ ªÂÚ-Ó¿Ú, Ë ¤ÓÓÔÈ· ÙÔ˘ ۯ‰›Ô˘ ÔÚÁ¿ÓˆÛ˘ Â›Ó·È ··Ú·›ÙËÙË, Û˘ÓÈÛÙ¿ ¤Ó· ›‰Ô˜ Û˘-ÌÏËÚÒÌ·ÙÔ˜ ÛÙË Ê˘ÛÈ΋ Î·È ÛÙË ¯ËÌ›·, ¤Ó· Û˘Ìϋڈ̷ ·Ó·Áη›Ô, ÁÈ· Ó· η-Ù·ÓÔËı› Ë Ê˘ÛÈÔÏÔÁ›·. ∂›Ó·È Ê·ÓÂÚfi fiÙÈ Ë È‰¤· ·˘Ù‹ ›¯Â Î·È ¤¯ÂÈ ¿ÓÙ· οÔÈ·‚ÈÙ·ÏÈÛÙÈ΋ ·fi¯ÚˆÛË, ·ÏÏ¿ Ô Mayr ·Ô‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ Ì ÔÈÔ ÙÚfiÔ Ë ÌÔÚȷ΋ ‚ÈÔÏÔ-Á›·, ¯¿ÚË ÛÙËÓ ·Ó·Î¿Ï˘„Ë ÙÔ˘ ÁÂÓÂÙÈÎÔ‡ ÎÒ‰Èη, ¤ÙÚ„ ÛÙËÓ È‰¤· ÙÔ˘ ∫ψÓÙªÂÚÓ¿Ú Ó· ·ӷÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÙ› Î·È Ó· ··ÏÏ·¯ı› ·fi ÙÔ ‚ÈÙ·ÏÈÛÙÈÎfi Ù˘ Ï·›-ÛÈÔ. ∏ ȉ¤· ÙÔ˘ ۯ‰›Ô˘ ÔÚÁ¿ÓˆÛ˘ ˘ÔÓÔÔ‡Û ÌÈ· ÛÎÔÈÌfiÙËÙ· Î·È ÂÈϤÔÓ Î·È¤Ó· ›‰Ô˜ ÚÔıÂÙÈÎfiÙËÙ·˜ (ÙÂÏÂÔÏÔÁ›·˜) ·fi ÙË ˙ˆ‹ ‹ Ù· ¤Ì‚È· fiÓÙ·, ÌÈ· ¿Ô„ËηıfiÏÔ˘ ·Ô‰ÂÎÙ‹ ÁÈ· ÌÈ· Ì˯·ÓÈÛÙÈ΋ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ Û˘Ó›‰ËÛË. øÛÙfiÛÔ, Ë ¿ÌÂ-ÛË ·Ú·Ù‹ÚËÛË, ΢ڛˆ˜ ·˘Ù‹ Ù˘ ÂÌ‚Ú˘˚΋˜ ·Ó¿Ù˘Í˘ ÂÈ‚¿ÏÏÂÈ Ì Ôχ Û·Ê‹ÙÚfiÔ ÙËÓ ‡·ÚÍË ÌÈ·˜ ·ÚfiÌÔÈ·˜ ÛÎÔÈÌfiÙËÙ·˜. ∫·Ù¿ ÙÔÓ Mayr, ÙÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤-ÓÔ Úfi‚ÏËÌ· ¤¯ÂÈ Ï˘ı› ¯¿ÚË ÛÙȘ ıÂÌÂÏÈÒ‰ÂȘ ·Ó·Î·Ï‡„ÂȘ Ù˘ ÌÔÚȷ΋˜ ‚ÈÔÏÔ-Á›·˜, fiˆ˜ Ù˘ ·Ó·Î¿Ï˘„˘ Ù˘ ‰ÔÌ‹˜ ÙÔ˘ DNA Î·È ÙÔ˘ ÁÂÓÂÙÈÎÔ‡ ÎÒ‰Èη. √ȷӷηχ„ÂȘ ·˘Ù¤˜ ¤ÙÚ„·Ó Ó· ÌÂÏÂÙËıÔ‡Ó ÔÈ Ì˯·ÓÈÛÌÔ› Ù˘ Û‡ÓıÂÛ˘ ÙˆÓÚˆÙÂ˚ÓÒÓ ˆ˜ Ì˯·ÓÈÛÌÔ› ÌÂÙ·ÊÔÚ¿˜ ÏËÚÔÊÔÚ›·˜ Î·È Ó· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÔ‡Ó ÔÈ ÛË-Ì·ÓÙÈΤ˜ ÌÂÁ·ÏÔÌÔÚȷΤ˜ ÂÓÒÛÂȘ, fiˆ˜ ÙÔ DNA Î·È ÔÈ ÚˆÙ½Ó˜, ˆ˜ Ù· ÌfiÚÈ·Ô˘ ÌÂٷʤÚÔ˘Ó ÏËÚÔÊÔڛ˜. ∏ ·Ó·Î¿Ï˘„Ë ÙÔ˘ ÁÂÓÂÙÈÎÔ‡ ÎÒ‰Èη, Ô˘ Û˘ÓÈÛÙ¿

∂Í‹ÓÙ· ¯ÚfiÓÈ· ÂÈÁ¤ÓÂÛ˘ ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1 43

ÙÔ ÎÏÂȉ› Ù˘ ÂÈÎÔÈÓˆÓ›·˜ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙË ‰ÔÌ‹ ÙÔ˘ DNA Î·È Û ·˘Ù‹ ÙˆÓ ÚˆÙÂ˚-ÓÒÓ, ¤ÙÚ„ ÛÙËÓ Ô˘Û›· ÁÈ· ÚÒÙË ÊÔÚ¿ Ó· ÂÈÛ·¯ı› ÛÙË ‚ÈÔÏÔÁ›· Ì ‡ÛÙÔ¯ÔÙÚfiÔ Ë È‰¤· Ù˘ ÏËÚÔÊÔÚ›·˜, Ù˘ ·ÔηÏÔ‡ÌÂÓ˘ ÁÂÓÂÙÈ΋˜ ÏËÚÔÊÔÚ›·˜. ™ÙËÛ˘Ó¤¯ÂÈ· Ô Mayr, ÌÂÙ¿ ·fi ·˘Ù‹ ÙË ‰È·Ù‡ˆÛË, ÛÙËÓ ›‰È· ·Ú¿ÁÚ·ÊÔ ÂÚÓ¿ÂÈ ÌÂÌÈ· ÂÎÏËÎÙÈ΋ ‚È·Û‡ÓË ·fi ÙÔÓ ÁÂÓÂÙÈÎfi ÎÒ‰Èη ÛÙËÓ È‰¤· ÙÔ˘ ÁÂÓÂÙÈÎÔ‡ “ÚÔ-ÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜”. ∫·Ù¿ ÙËÓ ¿Ô„Ë ÙÔ˘, Â›Ó·È ÔÏÔÊ¿ÓÂÚÔ, fiÙÈ ¤Ó· ÁÂÓÂÙÈÎfi ÚfiÁÚ·ÌÌ·Â›Ó·È ÂÁÁÂÁÚ·Ì̤ÓÔ ÛÙȘ ÓÔ˘ÎÏÂÔÙȉÈΤ˜ ·ÏÏËÏÔ˘¯›Â˜ ÙÔ˘ DNA Î·È fiÙÈ ÙÔ Úfi-ÁÚ·ÌÌ· ·˘Ùfi ÚÔÛʤÚÂÈ ÌÈ· Ì˯·ÓÈÛÙÈ΋ Î·È fi¯È ‚ÈÙ·ÏÈÛÙÈ΋ ÂÚÌËÓ›· ÛÙÔÓ ÂÌ‚Ú˘-˚Îfi ÚÔÛ·Ó·ÙÔÏÈÛÌfi ÙˆÓ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÒÓ. ∞˘Ùfi ÙÔ ÚfiÁÚ·ÌÌ·, ·Ú¿ ÙÔ fiÙÈ Ê·›ÓÂÙ·ÈfiÙÈ Â›Ó·È ÊÈÓ·ÏÈÛÙÈÎfi, ‰ÂÓ Â›Ó·È ÊÈÓ·ÏÈÛÙÈÎfi. ∂ÌÂÚȤ¯ÂÈ ÛÎÔÈÌfiÙËÙ· ·ÏÏ¿ Ì ÌË-¯·ÓÈÛÙÈ΋ ·fi¯ÚˆÛË. °È· ÙËÓ ÂÚÌËÓ›· ·˘Ù‹˜ Ù˘ ¿Ô„˘, Ô Mayr ÂÈÓfiËÛ ο-ÔÈÔ˘˜ fiÚÔ˘˜ Ô˘ ¤ÁÈÓ·Ó Ôχ ÁÓˆÛÙÔ›, fiˆ˜ ·˘ÙfiÓ Ù˘ “Ì˯·ÓÈÛÙÈ΋˜ ÚÔıÂÙÈÎfi-ÙËÙ·˜” (mechanistic purposefulness). ∫·Ù¿ Ù· Ê·ÈÓfiÌÂÓ· ˘¿Ú¯ÂÈ fiÓÙˆ˜ ÚfiıÂ-ÛË (purpose), fï˜ ÚfiÎÂÈÙ·È ÌfiÓÔ ÁÈ· Ê·ÈÓÔÌÂÓÈ΋ ÚÔıÂÙÈÎfiÙËÙ·, ÂÊfiÛÔÓ Ë‰È·‰Èηۛ· Â›Ó·È Ì˯·ÓÈÛÙÈ΋. ∏ ‰È·‰Èηۛ· ÔÏÔÎÏËÚÒÓÂÙ·È ‰È· ̤ÛÔ˘ ÙÔ˘ ÚÔ-ÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜, Ô˘ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ› Ì ÙÔÓ ÙÚfiÔ ÂÓfi˜ ÚÔÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜ ËÏÂÎÙÚÔÓÈÎÔ‡ ˘ÔÏÔ-ÁÈÛÙ‹, ‰ËÏ·‰‹ ¯ˆÚ›˜ ÚfiıÂÛË ‹ Ì ÚfiıÂÛË ‰È·ÌÂÛÔÏ·‚ËÙÈ΋, Û¿Ó ·˘Ù‹ Ô˘ ÂÌÂ-ÚȤ¯ÂÈ Ë ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· Ù˘ ˘ÔÏÔÁÈÛÙÈ΋˜ Ì˯·Ó‹˜. ∂ÈϤÔÓ, ÂÚÌËÓ‡ÂÙ·È Ë ÂÌ‚Ú˘˚΋·Ó¿Ù˘ÍË Î·È Ë ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÂÓfi˜ ˙ˆÓÙ·ÓÔ‡ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÔ‡ ¯ˆÚ›˜ ÙËÓ ·Ó¿ÁÎË ÚÔÛÊ˘-Á‹˜ Û οÔÈ· ÓÂ˘Ì·ÙÈÛÙÈ΋ ‹ ÓÔËÙÈ΋ ÚfiıÂÛË, ·ÏÏ¿ ·ÏÒ˜ ̤ۈ Ù˘ Ì˯·ÓÈ-ÛÙÈ΋˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·˜ ÙÔ˘ ÚÔÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜. √ Mayr ÂÈÓfiËÛ ›Û˘, ‹ Ì¿ÏÏÔÓ, ÁÈ· ӷ›̷ÛÙ ÈÔ ·ÎÚȂ›˜, ˘ÈÔı¤ÙËÛ ¤Ó·Ó fiÚÔ Ô˘ ›¯Â ÂÈÓÔ‹ÛÂÈ ÚÔËÁÔ˘Ì¤Óˆ˜ ÔPittendrigh: ÙÔÓ fiÚÔ Ù˘ “ÙÂÏÂÔÓÔÌ›·˜”. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÙËÓ ·ÓÙÈηٿÛÙ·ÛË ÙÔ˘ÎÏ·ÛÈÎÔ‡ ·ÚÈÛÙÔÙÂÏÈÎÔ‡ fiÚÔ˘ Ù˘ ÙÂÏÂÔÏÔÁ›·˜, ‰ËÏ·‰‹ fiÙÈ Ë ·Ó¿Ù˘ÍË ÙˆÓ ¤Ì-‚ÈˆÓ fiÓÙˆÓ Á›ÓÂÙ·È Ì οÔÈÔ ÛÎÔfi, ·fi ·˘ÙfiÓ Ù˘ ÙÂÏÂÔÓÔÌ›·˜, Ô˘ ı¤ÏÂÈ Ó·ÛËÌ·ÙÔ‰ÔÙ‹ÛÂÈ ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Ô ÛÎÔfi˜ ‰ÂÓ ÂÌÂÚȤ¯ÂÈ ÚÔıÂÙÈÎfiÙËÙ·. √Pittendrigh ·Ó·ÊÂÚfiÙ·Ó ÛÙËÓ ‰È·‰Èηۛ· ·Ó·˙‹ÙËÛ˘ ÛÎÔÔ‡ ¯ˆÚ›˜ ÚÔıÂÙÈÎfi-ÙËÙ· (non purposeful end-seeking process) ÁÈ· Ó· ÚÔÛ‰ÈÔÚ›ÛÂÈ ¤Ó· ÙÂÏÂÔÓÔÌÈÎfiÌ˯·ÓÈÛÌfi, Û ·ÓÙ›ıÂÛË Ì ÙË ‰È·‰Èηۛ· ·Ó·˙‹ÙËÛ˘ ÛÎÔÔ‡ Ì ÚÔıÂÙÈÎfiÙËÙ·(purposeful end-seeking process) ÂÓfi˜ ÙÂÏÂÔÏÔÁÈÎÔ‡ Ì˯·ÓÈÛÌÔ‡.

∏ ‰Â‡ÙÂÚË ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË Ô˘ Ô Mayr ÈÛÙ‡ÂÈ fiÙÈ ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÈ ÙËÓ ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈ-΋ Ù˘ ‚ÈÔÏÔÁ›·˜, Â›Ó·È ·˘Ù‹ Ù˘ ÂÍÂÏÈÎÙÈ΋˜ ‚ÈÔÏÔÁ›·˜. ∏ ÂÍÂÏÈÎÙÈ΋ ‚ÈÔÏÔÁ›· ‰ÂÓÂӉȷʤÚÂÙ·È ÁÈ· ÙÔ Ò˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Ó Ù· ¤Ì‚È· fiÓÙ·, ·ÏÏ¿ ÁÈ·Ù› Â›Ó·È ·˘Ù¿ Ô˘ ›-Ó·È, ÒÛÙ ӷ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Ó Ì ÙÔÓ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ÙÚfiÔ, fiÔ˘ ÙÔ ÁÈ·Ù› ÂÎÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·Èfi¯È Ì ÙË ÊÈÓ·ÏÈÛÙÈ΋ ÛËÌ·Û›· “Ì ÔÈÔ ÛÎÔfi;” ·ÏÏ¿ Ì ÙË ÛËÌ·Û›· ÙÔ˘ “ˆ˜¤ÁÈÓÂ, ˆ˜ Û˘Ó¤‚ËÎ·Ó Ù· Ú¿ÁÌ·Ù·”, (ÛÙ· ·ÁÁÏÈο Ù·ÈÚÈ¿˙ÂÈ Ì¿ÏÏÔÓ ÙÔ “howcome” ·Ú¿ ÙÔ “why”). ™˘ÓÂÒ˜ ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÙËÓ ÈÛÙÔÚÈ΋ ÂΉԯ‹ Ù˘ ‚ÈÔÏÔ-

§·ÔÎÚ·Ù›· §¿Îη44 ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1

Á›·˜ Î·È Ô Mayr ͷӷ·ӤگÂÙ·È ÛÙËÓ ÎÏ·ÛÈ΋ ÓÂÔ-‰·Ú‚ÈÓÈ΋ ıˆڛ·: ÛÙȘ ÌÂ-Ù·ÏÏ¿ÍÂȘ, ÛÙË Ê˘ÛÈ΋ ÂÈÏÔÁ‹. ∏ ÂͤÏÈÍË Â›Ó·È ·˘Ù‹ Ô˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ› Ù· ¤Ì‚È·fiÓÙ· Ì ٤ÙÔÈÔ ÙÚfiÔ, ÒÛÙ ӷ Ê·›ÓÂÙ·È fiÙÈ ·ÎÔÏÔ˘ıÂ›Ù·È ÌÈ· ÛÎÔÈÌfiÙËÙ·, Ô˘fï˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÛÙËÓ Ô˘Û›· Ú·ÁÌ·ÙÈ΋, ·ÊÔ‡ ·˘Ù¿ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Ó ‰È· ̤ÛÔ˘ ÙˆÓÚÔÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ ÙÔ˘˜.

∞˘Ù¿ ÏÔÈfiÓ Â›Ó·È Û Ôχ ·‰Ú¤˜ ÁÚ·Ì̤˜ Ù· ıÂ̤ÏÈ· ÂÓfi˜ Ôχ ηϿ ÂÂÍÂÚ-Á·Ṳ̂ÓÔ˘ ¶·Ú·‰Â›ÁÌ·ÙÔ˜, Ô˘ ‰È‰¿ÛÎÂÙ·È Â˘Ú¤ˆ˜, ÙÔ ÔÔ›Ô ÁÓÒÚÈÛ ڷÁ‰·›··Ó¿Ù˘ÍË Î·È ÙÔ ÔÔ›Ô ·ÎfiÌË Î·È Û‹ÌÂÚ· ÂÓÈÛ¯‡ÂÙ·È Ì ÂÓÙ˘ˆÛÈ·Îfi ÙÚfiÔ.øÛÙfiÛÔ, Â‰Ò Î·È Î¿ÔÈÔ ‰È¿ÛÙËÌ·, ·Ú·ÎÔÏÔ˘ıԇ̠ÌÈ· Û˘ÛÙËÌ·ÙÈ΋ ·Ô‰˘Ó¿-̈ÛË ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ¶·Ú·‰Â›ÁÌ·ÙÔ˜. ¶Ò˜ ÂÚÌËÓ‡ÂÙ·È ·˘Ùfi ÙÔ ·Ú¿‰ÔÍÔ;

∞ÔηχÊÙËΠηٿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙˆÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›ˆÓ ÙÚÈ¿ÓÙ· ¯ÚfiÓˆÓ fiÙÈ Ë ÂÎÌÂ-Ù¿ÏÏ¢ÛË ÙˆÓ ÛΤ„ÂˆÓ ·˘ÙÒÓ Ô˘ Û˘ÓÈÛÙÔ‡Ó ·˘Ùfi ÙÔ Ï·›ÛÈÔ ‹Ù·Ó Ôχ ÁfiÓÈÌËÎ·È fiÙÈ Û˘ÓÂÙ¤ÏÂÛ ÛÙËÓ ÂÓÙ˘ˆÛȷ΋ ·Ó¿Ù˘ÍË ÙˆÓ ÂÈÚ·Ì·ÙÈÎÒÓ Â˘ÚËÌ¿ÙˆÓ,·Ú¿ ÙȘ ÂÓÓÔÈÔÏÔÁÈΤ˜ ·‰˘Ó·Ì›Â˜ Ô˘ ·˘Ù¤˜ ¤¯Ô˘Ó Î·È ÛÙȘ Ôԛ˜ ÚfiÎÂÈÙ·È Ó·Â·Ó¤ÏıÔ˘ÌÂ. ∞˘Ù‹ Ë ÂÎÌÂÙ¿ÏÏ¢ÛË ·ÔÎÔÚ˘ÊÒıËΠ̠ÙÔ ÚfiÁÚ·ÌÌ· ÙÔ˘ ÚÔÛ-‰ÈÔÚÈÛÌÔ‡ Ù˘ ·ÏÏËÏÔ˘¯›·˜ ÙÔ˘ ∞ÓıÚÒÈÓÔ˘ ÁÔÓȉÈÒÌ·ÙÔ˜, ·Ó·ÊÔÚÈο Ì ÙÔÔÔ›Ô ÔÚÈṲ̂ÓÔÈ Ì·˜ ÂÍ‹ÁËÛ·Ó fiÙÈ ·ÊÔ‡ Ù· ¿ÓÙ· Â›Ó·È ÂÁÁÂÁÚ·Ì̤ӷ ÛÙÔ ÁÂÓÂÙÈ-Îfi ÚfiÁÚ·ÌÌ·, ·ÚΛ Ó· ·ÔÎÚ˘ÙÔÁÚ·ÊËı› ÙÔ ÚfiÁÚ·ÌÌ· ÁÈ· Ó· ηٷÓÔ‹ÛÔ˘ÌÂÛÙÔ Û‡ÓÔÏÔ Ù˘ ÙË Ê‡ÛË ÂÓfi˜ ¤Ì‚ÈÔ˘ fiÓÙÔ˜, ›Ù ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÙËÓ Escherichiacoli ›Ù ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÙÔÓ ÕÓıÚˆÔ Â›Ù ÁÈ· ÔÔÈÔ‰‹ÔÙ ¿ÏÏÔÓ ÔÚÁ·ÓÈÛÌfi. ∞fiÙȘ ·fi„ÂȘ ·˘Ù¤˜ ÂÎÔÚ‡ÂÙ·È Ë È‰¤· fiÙÈ, fiˆ˜ Ì ÙÔÓ Î·Ù¿ÏÔÁÔ ÂÓfi˜ ˘ÔÏÔÁÈÛÙ‹,Ë ·ÔΈ‰ÈÎÔÔ›ËÛË ÙˆÓ ·ÏÏËÏÔ˘¯ÈÒÓ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÈÓÔ˘ ÁÔÓȉÈÒÌ·ÙÔ˜ ı· Ì·˜Ô‰ËÁ‹ÛÂÈ ÛÙÔ Ó· ·Ó·Î·Ï‡„Ô˘Ì ÙË ÏÔÁÈ΋ Ù˘ ʇÛ˘ Ù˘ ·ÓıÚÒÈÓ˘ ÔÚÁ¿Óˆ-Û˘.

∞˘Ù‹ Ë ˘ÂÚ‚ÔÏÈ΋ ¯Ú‹ÛË ÙÔ˘ ¶·Ú·‰Â›ÁÌ·ÙÔ˜ ›¯Â ˆ˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· Ó· ¤ÚıÔ˘ÓÛÙÔ Êˆ˜ ÔÈ ·‰˘Ó·Ì›Â˜ ÙÔ˘, ÔfiÙ ¿Ú¯ÈÛ ӷ ÎÏÔÓ›˙ÂÙ·È ÛÔ‚·Ú¿ Î·È Ë È‰¤· Ù˘“·ÓÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜ ÙˆÓ ÁÔÓȉ›ˆÓ”. ∏ ȉ¤· ·˘Ù‹, Û‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ ÔÔ›· Ë Û˘ÓÔÏÈ΋·Ó¿Ù˘ÍË Î·È ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÙˆÓ ˙ÒÓÙˆÓ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÒÓ ‹ Ù· ÈÔ ıÂÌÂÏÈÒ‰Ë Ì¤ÚË Ù˘ηıÔÚ›˙ÔÓÙ·È ·fi ¤Ó· ÁÂÓÂÙÈÎfi ÚfiÁÚ·ÌÌ·, Ù›ÓÂÈ ÙÒÚ· ÛÈÁ¿ ÛÈÁ¿ Ó· ·ÓÙÈηٷ-ÛÙ·ı› ·fi ¤Ó· ÈÔ ÔχÏÔÎÔ ÌÔÓÙ¤ÏÔ, Ô˘ ıÂÌÂÏÈÒÓÂÙ·È ÛÙȘ ·ÓÙÈÏ‹„ÂȘ Ù˘ ·Ï-ÏËÏ›‰Ú·Û˘, ÙˆÓ ·ÌÔÈ‚·›ˆÓ Û¯¤ÛÂˆÓ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙË ÁÂÓÂÙÈ΋, ÙÔÓ ÎÂÓÙÚÈÎfi ÚfiÏÔÙ˘ ÔÔ›·˜ ‰ÂÓ ÌÔÚ› ηÓ›˜ Ó· ·ÚÓËı›, Î·È ÛÙËÓ ÂÈÁÂÓÂÙÈ΋, Ë ÛËÌ·Û›· Ù˘ÔÔ›·˜ ·Ó·Î·Ï‡ÙÂÙ·È ÚÔԉ¢ÙÈο. ∞˘Ù‹ Ë ‰ÈÔÏ›ÛıËÛË, Û˘ÓÈÛÙ¿ ÌÈ· ¤Ó‰ÂÈÍË ÁÈ·ÙËÓ ·ÏÏ·Á‹ ÙÔ˘ ¶·Ú·‰Â›ÁÌ·ÙÔ˜; ∞˜ ˘ÂÓı˘Ì›ÛÔ˘Ì fiÙÈ Û‡Ìʈӷ Ì ÙÔ ÂÚ›ÊËÌÔ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘ ∆fiÌ·˜ ∫Ô˘Ó, ∏ ‰ÔÌ‹ ÙˆÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÒÓ Â·Ó·ÛÙ¿ÛˆÓ, Ì ÙÔÓ fiÚÔ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ˘ÔÓÔԇ̠¤Ó· ›‰Ô˜ ÌÂÙ·ıˆڛ·˜, ¤Ó· Ï·›ÛÈÔ ÛΤ„˘, ÛÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈ-Îfi ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ¤¯ÂÈ ÂÈÙ¢¯ı› ÌÈ· Û˘Ó·›ÓÂÛË ÁÈ· ÙÔÓ Î·ıÔÚÈÛÌfi ÙˆÓ ÈÔ Â‡ÛÙÔ¯ˆÓ

∂Í‹ÓÙ· ¯ÚfiÓÈ· ÂÈÁ¤ÓÂÛ˘ ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1 45

ÂÚˆÙËÌ¿ÙˆÓ, ·˘ÙÒÓ ·fi Ù· ÔÔ›· ı· ÂÍ·ÚÙËıÔ‡Ó Ù· ÂÈÚ¿Ì·Ù· Ô˘ ı· ˘ÏÔÔÈË-ıÔ‡Ó Î·È Ù· ÔÔ›· ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙Ô˘Ó ÙËÓ “ηÓÔÓÈ΋ “ ÂÈÛÙ‹ÌË, ÙÔ ÔÔ›Ô Ï·›ÛÈÔÛΤ„˘ ı· ‰È·ÚΤÛÂÈ Ì¤¯ÚÈ ÙË ÛÙÈÁÌ‹ Ô˘ ı· ¤ÏıÂÈ ÌÈ· ·ÏÏ·Á‹, Ô˘ ‰ÂÓ Û˘ÓÈÛÙ¿ÌfiÓÔ Î¿ÙÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·fi ÌÈ· Ó¤· ıˆڛ·, ·ÏÏ¿ ÌÈ· ·ÏÏ·Á‹ Û fiÏË ÙËÓ ÚÔÔÙÈ-΋ ÙÔ˘ Ï·ÈÛ›Ô˘.

∆ÔÓ ª¿ÚÙÈÔ ÙÔ˘ 1997 ‰ËÌÔÛȇÙËΠÛÙÔ ÂÚÈÔ‰ÈÎfi Nature Biotechnology¤Ó· ¿ÚıÚÔ, ˘ÔÁÂÁÚ·Ì̤ÓÔ ·fi ¤Ó· ηıËÁËÙ‹ Ù˘ ΢ÙÙ·ÚÈ΋˜ Î·È ÌÔÚȷ΋˜ ‚ÈÔ-ÏÔÁ›·˜ ·fi ÙÔ ª¤ÚÎϸ, ÙÔÓ Richard Strohman (1997). ™ÙÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ¿Ú-ıÚÔ, Ô˘ ÚÔοÏÂÛ ÌÂÁ¿ÏÔ ıfiÚ˘‚Ô, Ô Strohman ·Ó¤Ï˘Â fiˆ˜ Ê·ÓÂÚÒÓÂÈ Î·È ÔÙ›ÙÏÔ˜ ÙÔ˘: ∂ÈÁ¤ÓÂÛË Î·È ÔÏ˘ÏÔÎfiÙËÙ·. ∏ ¤Ï¢ÛË Ù˘ ∫Ô˘ÓÈ΋˜ ·ӿÛÙ·Û˘ÛÙË µÈÔÏÔÁ›· (Epigenesis and complexity. The coming Kuhnian revolution inbiology), ÙËÓ ∫Ô˘ÓÈ΋ ·ӿÛÙ·ÛË Ô˘ Ï·Ì‚¿ÓÂÈ ¯ÒÚ· ηٿ ÙËÓ ¿Ô„Ë ÙÔ˘ ÛÙÔÓ¯ÒÚÔ Ù˘ ‚ÈÔÏÔÁ›·˜. °È· ÙÔÓ Strohman, ÔÈ Û˘ÓÈÛÙÒÛ˜ ÙÔ˘ ·Ó·‰˘fiÌÂÓÔ˘ ¶·Ú·-‰Â›ÁÌ·ÙÔ˜ Â›Ó·È “Ë ÂÈÁ¤ÓÂÛË Î·È Ë ÔÏ˘ÏÔÎfiÙËÙ·”, ÔÈ ‰‡Ô ¤ÓÓÔȘ ÙÔ˘ ˘fiÙÈÙ-ÏÔ˘ ÙÔ˘ ¿ÚıÚÔ˘, ÛÙȘ Ôԛ˜, ̤۷ ÛÙÔ Î›ÌÂÓÔ ÙÔ˘ ¿ÚıÚÔ˘, ÚÔÛı¤ÙÂÈ Î·È Ì›·ÙÚ›ÙË Û˘ÓÈÛÙÒÛ·, ·˘Ù‹ Ù˘ ·˘ÙÔÔÚÁ¿ÓˆÛ˘. ¶ÂÚÈÏËÙÈο, Ë Î‡ÚÈ· ȉ¤· ÙÔ˘ ¿Ú-ıÚÔ˘ Â›Ó·È Ë ÂÍ‹˜: “∏ ÂÔ¯‹ ÙÔ˘ Watson Î·È ÙÔ˘ Crick Ô˘ ¿Ú¯ÈÛ ˆ˜ ÌÈ· ıˆ-Ú›· Î·È ˆ˜ ¤Ó· ¶·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÙÔ˘ ÁÔÓȉ›Ô˘, ÚÔÛ‰ÈÔÚÈṲ̂ÓÔ˘ Ì ·ÎÚ›‚ÂÈ· Î·È Û·-Ê‹ÓÂÈ·, ¤¯ÂÈ ÂÍÂÏȯı› ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ηٿ Ï·Óı·Ṳ̂ÓÔ ÙÚfiÔ, Ô˘ ¤ÙÚ„ ÙËÓ·Ó¿ÛÙ·ÛË ÌÈ·˜ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈο ÌÔÚȷ΋˜ ÌÔÚÊ‹˜ ÁÂÓÂÙÈÎÔ‡ ÓÙÂÙÂÚÌÈÓÈÛÌÔ‡”. °È· Ó·ÛÙËÚ›ÍÂÈ ÙËÓ ¿Ô„Ë ÙÔ˘ Ô Strohman ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È Û ÔÚÈṲ̂ӷ Ï¿ıË Ù· ÔÔ›·ÚԤ΢„·Ó ηٿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙˆÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›ˆÓ ÙÚÈ¿ÓÙ· ¯ÚfiÓˆÓ, Ô˘ Ù· ·ÔηÏ›ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁÈο ‹ ıˆÚËÙÈο, Î·È Ù· ÔÔ›· ÌfiÏȘ ÙÒÚ· ·Ú¯›˙Ô˘Ó Ó· Á›ÓÔÓÙ·È Ê·-ÓÂÚ¿, ¯¿ÚË Î˘Ú›ˆ˜ ÛÙȘ ·Ó·Î·Ï‡„ÂȘ Ô˘ ÙÔ ›‰ÈÔ ÙÔ Î˘Ú›·Ú¯Ô ¶·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ¤-ÙÚ„ ӷ ÂÈÙ¢¯ıÔ‡Ó, ÔÈ Ôԛ˜ Û˘Ì‚¿ÏÏÔ˘Ó, fiˆ˜ Û˘¯Ó¿ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ, ÛÙËÓ Â›-Û¢ÛË Ù˘ ·Ó·ıÂÒÚËÛ‹˜ ÙÔ˘.

√ Strohman ÂÛÙÈ¿˙ÂÈ Ì ÂÈÌÔÓ‹ ÙËÓ ÚÔÛÔ¯‹ ÙÔ˘ Û ‰‡Ô ·ÚÈ· Ï¿ıË. ∆ÔÚÒÙÔ Ï¿ıÔ˜ ËÁ¿˙ÂÈ ·fi ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ÔÈ ·Ó·Î·Ï‡„ÂȘ Ô˘ Ô‰‹ÁËÛ·Ó ÛÙËÓÂÔ¯‹ ÙÔ˘ Watson Î·È ÙÔ˘ Crick, ÂÚÈÔÚ›ÛÙËÎ·Ó ·ÔÎÏÂÈÛÙÈο ÛÙÔÓ ·˘ÙÔ‰ÈÏ·-ÛÈ·ÛÌfi ÙÔ˘ DNA, ÛÙÔÓ ÁÂÓÂÙÈÎfi ÎÒ‰Èη Î·È ÛÙÔÓ Ì˯·ÓÈÛÌfi Ù˘ Û‡ÓıÂÛ˘ ÙˆÓÚˆÙÂ˚ÓÒÓ. ∞˘Ùfi ÙÔ Ï¿ıÔ˜ ‚¤‚·È· ›¯Â Î·È Ù· ηϿ ÙÔ˘, ·ÊÔ‡ Ë ‚ÈÔÏÔÁ›· ˘Ô¯ÚÂ-ÒıËΠηْ ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ ÙÚfiÔ Ó· ·Û¯ÔÏËı› Ì ٷ ÈÔ ‰‡ÛÎÔÏ· ÂÚˆÙ‹Ì·Ù· ÙÔ˘ ¯Ò-ÚÔ˘ Ù˘. £˘ÌÔ‡Ì·È fiÙÈ fiÙ·Ó ‹ÌÔ˘Ó ÊÔÈÙËÙ‹˜ Ë ‰È‰·Ûηϛ· Ù˘ ‚ÈÔÏÔÁ›·˜ ‰ÈÂÍ·Áfi-Ù·Ó Ì ٤ÙÔÈÔ ÙÚfiÔ ÒÛÙ ӷ ηٷÓÔԇ̠fiÏ· Ù· ¿ÏÏ·, ÂÎÙfi˜ ·fi ÙË Û‡ÓıÂÛË ÙˆÓÚˆÙÂ˚ÓÒÓ. ∫·È ÂÚfiÎÂÈÙÔ fiÓÙˆ˜ ÁÈ· ÙÔ ÛËÌÂ›Ô ÂΛÓÔ … ÂÎÙfi˜ Ê˘ÛÈο Î·È ·fiÙÔ ˘fiÛÙڈ̷ ÙÔ˘ ÁÂÓÂÙÈÎÔ‡ ˘ÏÈÎÔ‡, Ô˘ ‹Ù·Ó ÂÓÙÂÏÒ˜ ¿ÁÓˆÛÙÔ! √È Ú·Á‰·›Â˜ ÂÍÂ-Ï›ÍÂȘ ÙˆÓ ·Ó·Î·Ï‡„ÂˆÓ Ô˘ ıÂÌÂÏ›ˆÛ·Ó ÙË ÌÔÚȷ΋ ‚ÈÔÏÔÁ›· ¤‰ˆÛ·Ó ··ÓÙ‹-

§·ÔÎÚ·Ù›· §¿Îη46 ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1

ÛÂȘ Û ÌÈ· ÛÂÈÚ¿ ÛËÌ·ÓÙÈÎÒÓ ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ Ô˘ ·ÊÔÚÔ‡Û·Ó ÛÙÔ ˘fiÛÙڈ̷ ÙÔ˘ÁÂÓÂÙÈÎÔ‡ ˘ÏÈÎÔ‡, ÛÙÔÓ Ì˯·ÓÈÛÌfi Û‡ÓıÂÛ˘ ÙˆÓ ÚˆÙÂ˚ÓÒÓ Ì fiÏ· Ù· ÂӉȿÌÂÛ·ÛÙ¿‰È·, Î.Ï…..∆Ô ıˆÚËÙÈÎfi ‹ ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁÈÎfi Ï¿ıÔ˜ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙËÓ ·Í›ˆÛËfiÙÈ ÌÔÚ› Ó· ÂÚÌËÓ¢ı› ÙÔ Û‡ÓÔÏÔ ÙˆÓ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈÒÓ ÙÔ˘ ΢ÙÙ¿ÚÔ˘ ·fi ·˘Ùfi ÙÔÛÒÌ· ÙˆÓ Ó¤ˆÓ ÁÓÒÛˆÓ. ∞˘Ù‹ Ë ·˘ı·›ÚÂÙË Â¤ÎÙ·ÛË Ô‰‹ÁËÛ Û ϷÓı·Ṳ̂Ó˜ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂȘ. ∞fi ·˘Ù‹ ÙËÓ Â¤ÎÙ·ÛË ËÁ¿˙ÂÈ Ë ıÂÒÚËÛË Ô˘ ¤¯ÂÈ Î˘ÚÈ·Ú¯‹ÛÂÈÛÙȘ ̤Ú˜ Ì·˜ fiÙÈ “Ù· ¿ÓÙ· ηıÔÚ›˙ÔÓÙ·È ÁÂÓÂÙÈο”, ÂÓÒ Ì·˜ Â›Ó·È Ï¤ÔÓ ÁÓˆÛÙfifiÙÈ Ë ·ÓÙ›ÏË„Ë ·˘Ù‹ ·Ó·Û΢¿˙ÂÙ·È Ì¤Û· ·fi ÙȘ ÔχÏÔΘ ·Ó··Ú·ÛÙ¿ÛÂÈ˜Ô˘ ÂÓۈ̷ÙÒÓÔ˘Ó ÙÔ˘˜ ÂÈÁÂÓÂÙÈÎÔ‡˜ Ì˯·ÓÈÛÌÔ‡˜ ÁÈ· ÙË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÙˆÓ ¤Ì‚ȈÓfiÓÙˆÓ Î·È ÁÈ· ÙËÓ ÂÌ‚Ú˘˚΋ ÙÔ˘˜ ·Ó¿Ù˘ÍË.

™ÙË ‚¿ÛË ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ·Ú¯ÈÎÒÓ ·Ó·Î·Ï‡„ÂˆÓ ÛÙËÚ›¯ıËÎ·Ó ÔÏÏ¿ “‰fiÁÌ·Ù·”.∞˘Ù¿ Û˘Ó¤‚·Ï·Ó ÛÙÔ Ó· ÛÊ˘ÚËÏ·ÙËı› ÙÔ Î˘Ú›·Ú¯Ô ¶·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ·Ó ηÈ, ÁÈ· ÔÚÈ-Ṳ̂ӷ ·fi ·˘Ù¿, Ë ·Í›· ÙÔ˘˜ Î·È Ë ÁÂӛ΢ÛË ÙÔ˘˜, ‰È·„‡ÛÙËΠ·fi Ù· ‰Â‰Ô̤-Ó·. ∆Ô ÚÒÙÔ ‰fiÁÌ· ·Ó¿ÌÂÛ· Û ·˘Ù¿, Ô˘ ·ÔηÏÂ›Ù·È ·Ï¿ “ÎÂÓÙÚÈÎfi ‰fiÁÌ·Ù˘ ÌÔÚȷ΋˜ ‚ÈÔÏÔÁ›·˜”, Â›Ó·È ·˘Ùfi Ô˘ ·ÓÙÈÛÙÔȯ› ÛÙÔ Û¯‹Ì· Ô˘ ˘·ÁÔÚ‡ÙË-Π·fi ÙË ÌÂϤÙË Ù˘ Escherichia coli: “¤Ó· ÁÔÓ›‰ÈÔ > ¤Ó· ¤Ó˙˘ÌÔ > Ì›· ÏÂÈÙÔ˘Ú-Á›· ‹ Ì›· ȉÈfiÙËÙ· ÙÔ˘ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÔ‡”. ∂›Ó·È ÁÓˆÛÙfi ‹‰Ë ·fi ηÈÚfi fiÙÈ ÙÔ ‰fiÁÌ··˘Ùfi ‰ÂÓ ÈÛ¯‡ÂÈ ÛÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ÙˆÓ Â˘Î·Ú˘ˆÙÈÎÒÓ Î˘ÙÙ¿ÚˆÓ fiÔ˘: ÔÏÏ¿ ÁÔÓ›-‰È· ÌÔÚÔ‡Ó Ó· Û˘Ì‚¿ÏÏÔ˘Ó ÛÙËÓ ¤ÎÊÚ·ÛË ÌÈ·˜ ȉÈfiÙËÙ·˜, ÂÓfi˜ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈ-ÎÔ‡, ÂÓÒ ¤Ó· Î·È ÌÔÓ·‰ÈÎfi ÁÔÓ›‰ÈÔ ÌÔÚ› Ó· Û˘Ì‚¿ÏÏÂÈ ÛÙËÓ ¤ÎÊÚ·ÛË ÔÏÏÒÓȉÈÔًوÓ.

ªÈ· ¿ÏÏË ÛËÌ·ÓÙÈ΋ ȉ¤·, Ë ÔÔ›· ÙÒÚ· ϤÔÓ Í¤ÚÔ˘Ì fiÙÈ ‰ÂÓ ÈÛ¯‡ÂÈ ·Ú¿ÌfiÓÔ Û Ôχ ÂÍ·ÈÚÂÙÈΤ˜ ÂÚÈÙÒÛÂȘ, fiˆ˜ ·˘Ù¤˜ Ô˘ Ù˘ ¤ÙÚ„·Ó Ó· ‰È·-ÌÔÚʈı›, ·ÊÔÚ¿ ÛÙËÓ ÙÚÈۉȿÛÙ·ÙË ‰ÔÌ‹ ÙˆÓ ÚˆÙÂ˚ÓÒÓ, ·fi ÙËÓ ÔÔ›· ÂÍ·Ú-ÙÒÓÙ·È ÔÈ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›Â˜ ÙÔ˘˜ Î·È Ê˘ÛÈο Ë ÂÓ˙˘ÌÈ΋ ÙÔ˘˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ·. °È· ÌÂÁ¿-ÏÔ ‰È¿ÛÙËÌ· ÈÛÙ¤„·Ì fiÙÈ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó·‰›ÏˆÛË Ù˘ ÚˆÙ½Ó˘ ÛÙÔÓ ¯ÒÚÔ ˘¿Ú-¯ÂÈ Ì›· ÌfiÓÔ Î·È ÌÔÓ·‰È΋ ÛÙ·ıÂÚ‹ ‰È¿Ù·ÍË, Ë ÔÔ›· ηıÔÚ›˙ÂÙ·È ÌÔÓÔÛ‹Ì·ÓÙ·,·fi ÙËÓ ÌÔÓԉȿÛÙ·ÙË ‰ÔÌ‹ Ù˘, ‰ËÏ·‰‹ ÙËÓ ÁÚ·ÌÌÈ΋ ·ÏÏËÏÔ˘¯›· ÙˆÓ ·ÌÈÓÔͤ-ˆÓ, Ë ÔÔ›· Ê˘ÛÈο Έ‰ÈÎÔÔÈÂ›Ù·È ·fi ÙËÓ ·ÏÏËÏÔ˘¯›· ÙˆÓ ÓÔ˘ÎÏÂÔÙȉ›ˆÓ ÙÔ˘DNA.

∆¤ÏÔ˜, ˘¿Ú¯ÂÈ ¤Ó· ÙÚ›ÙÔ ‰fiÁÌ·, Ï›ÁÔ ÈÔ ‰˘ÛÓfiËÙÔ, ·Ô‰ÂÎÙfi ¯ˆÚ›˜ Û˘˙ËÙ‹-ÛÂȘ ·ÎfiÌË Î·È Û‹ÌÂÚ·: Ë Û‡Á¯˘ÛË, ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙËÓ Îˆ‰ÈÎÔÔ›ËÛË Î·È ÛÙÔÓ ÚÔ-ÁÚ·ÌÌ·ÙÈÛÌfi, Ô˘ ‰È·Ù‡ˆÛ ÚËÙ¿ Ô Mayr Î·È ÁÈ· ÙÔ ÔÔ›Ô Ë Û˘˙‹ÙËÛË ··ÈÙ›ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ ¯ÚÔÓÈÎfi ‰È¿ÛÙËÌ·. ∆Ô ‰fiÁÌ· ·˘Ùfi η٤ÏËÍ Û ¤Ó· Û¯‹Ì· Ô˘ ·ÓÙÈ-ÚÔۈ‡ÂÈ Ï‹ıÔ˜ ·fi ÏËÚÔÊÔڛ˜ ÌÔÓ‹˜ ηÙ‡ı˘ÓÛ˘, ·fi Ù· DNA ÚÔ˜ Ù·RNA Î·È ÚÔ˜ ÙȘ ÚˆÙ½Ó˜, ÔÈ Ôԛ˜ Â›Ó·È ¿ÌÂÛ· ˘Â‡ı˘Ó˜ ÁÈ· ÙȘ ‚ÈÔÏÔÁÈΤ˜ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›Â˜.

∂Í‹ÓÙ· ¯ÚfiÓÈ· ÂÈÁ¤ÓÂÛ˘ ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1 47

™Â ·˘Ù‹ ÙËÓ ÂÈÎfiÓ· ÌÔÚԇ̠ӷ ·ÓÙÈÙ¿ÍÔ˘Ì ÌÈ· Û¯ËÌ·ÙÈ΋ ·Ú¿ÛÙ·ÛË ÙˆÓÂÈÁÂÓÂÙÈÎÒÓ Ê·ÈÓÔÌ¤ÓˆÓ (ÂÈÎfiÓ· 1). ™ÙÔ Ï‹ıÔ˜ ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ ˘¿Ú-¯Ô˘Ó ÔÚÈṲ̂ÓÔÈ Î‡ÎÏÔÈ: ÔÚÈṲ̂Ó˜ ÚˆÙ½Ó˜ ηıÔÚ›˙Ô˘Ó ÙËÓ ÂÓÂÚÁÂȷ΋ ηٿÛÙ·-ÛË (fi¯È ÙË ‰ÔÌ‹ ·ÏÏ¿ ÙËÓ ÂÓÂÚÁÂȷ΋ ηٿÛÙ·ÛË ) ÙˆÓ DNA. ∞Ó¿ÌÂÛ· ÛÙȘ Úˆ-Ù½Ó˜ Î·È ÛÙȘ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›Â˜ ÔÊ›ÏÔ˘Ì ӷ ‰Â›ÍÔ˘Ì ٷ ‰›ÎÙ˘· ÂΛӷ ÛÙ· ÔÔ›· ËÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ‰ÂÓ Â›Ó·È ÙÔ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÌÈ·˜ Î·È ÌÔÓ·‰È΋˜ ÚˆÙ½Ó˘ ·ÏÏ¿ Ù˘ ·ÏÏË-Ï›‰Ú·Û˘ ÔÏÏÒÓ ÚˆÙÂ˚ÓÒÓ. ∆¤ÏÔ˜, ÔÊ›ÏÔ˘Ì ӷ ‰Â›ÍÔ˘Ì fiÙÈ ·˘Ù¿ Ù· ÂÈÁÂ-ÓÂÙÈο ‰›ÎÙ˘· ¤¯Ô˘Ó Ù· ›‰È· ÌÈ· ·Ï›Ó‰ÚÔÌË ·ÏÏËÏÔÚ‡ıÌÈÛË Ì ÙËÓ ÂÓÂÚÁÂȷ΋ η-Ù¿ÛÙ·ÛË ÙˆÓ DNA Î·È ÙˆÓ RNA

∂Ó Á¤ÓÂÈ, ¤Ó· Ó¤Ô ¶·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ¤Ú¯ÂÙ·È ÛÙÔ ÚÔÛ΋ÓÈÔ, ÙÔ ÔÔ›Ô ·Ó·ÓÂÒÓÂÈ ÙÔÂӉȷʤÚÔÓ Ì·˜ ÁÈ· Ù· ÌfiÚÈ· Ô˘ Â›Ó·È ÊÔÚ›˜ ÌÈ·˜ ÏËÚÔÊÔÚ›·˜, Ë ÔÔ›· ‰ÂÓ·Ó¿ÁÂÙ·È Î·Ù’ ·ÔÎÏÂÈÛÙÈÎfiÙËÙ· ÌfiÓÔ ÛÙËÓ ÏËÚÔÊÔÚ›· Ô˘ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙË ‰ÔÌ‹ÙˆÓ DNA. ∆Ô ÁÂÁÔÓfi˜ ·˘Ùfi Û˘Óԉ‡ÂÙ·È ·fi ÌÈ· ÌÂÙ·ÙfiÈÛË ÛÙÔ Î¤ÓÙÚÔ ÙÔ˘ ÂÓ-‰È·Ê¤ÚÔÓÙÔ˜, ·fi ÙËÓ È‰¤· Ù˘ “·ÓÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜ ÙˆÓ ÁÔÓȉ›ˆÓ” –fiÔ˘ fiÏ· ÙÂÏÈ-ο ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ·Ó·¯ıÔ‡Ó ÛÙËÓ ËÁ‹ Ù˘ ÏËÚÔÊÔÚ›·˜, ‰ËÏ·‰‹ ÛÙ· DNA– ÚÔ˜ÌÈ· ·Ó¿Ï˘ÛË ÂÓ Ì¤ÚÂÈ ÈÔ ÔχÏÔÎË, Ô˘ ˘·ÁÔÚ‡ÂÈ, ÛÙËÓ Î¿ı ʿÛË, Ó· Û˘-ÁÎÚÔÙËıÔ‡Ó ·Ï›Ó‰ÚÔÌÔÈ ·ÏÏËÏÔÚ˘ıÌÈÛÙÈÎÔ› ·ÎÏÔÈ Î·È Ó· ÌÂÏÂÙËı› Ë ‰ÔÌ‹ ·˘-ÙÒÓ ÙˆÓ ‰ÈÎÙ‡ˆÓ Ô˘ ·ÏÏËÏÏÔ·ÓÙȉÚÔ‡Ó. ∆¤ÏÔ˜, ÁÈ· Ó· ·Ó··Ú·ÛÙ·ı› ·˘Ù‹ ËÓ¤· ηٿÛÙ·ÛË ÙˆÓ Ú·ÁÌ¿ÙˆÓ, Â›Ó·È ÈÔ Î·Ù¿ÏÏËÏË Ë ¯Ú‹ÛË ÙˆÓ ÔÛÔÙÈÎÒÓ Î·ÈËÌÈÔÛÔÙÈÎÒÓ ÊÔÚÌ·ÏÈÛÌÒÓ, ÙˆÓ ‰˘Ó·ÌÈÎÒÓ Û˘ÛÙËÌ¿ÙˆÓ Î·È ÙˆÓ ‰ÈÎÙ‡ˆÓ ÙˆÓ·˘ÙÔÌ¿ÙˆÓ, ·Ú¿ Ë Û¯ÂÙÈο ·Ï‹ ÂÈÎfiÓ· ÂÓfi˜ ÚÔÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ˘ÔÏÔÁÈÛÙ‹.

√È ·ÚÔÛ‰fiÎËÙ˜ ·Ó·Î·Ï‡„ÂȘ Ô˘ Ô‰ËÁÔ‡Ó ÛÙȘ Ӥ˜ ÂÚ¢ÓËÙÈΤ˜ ηÙ¢ı‡Ó-ÛÂȘ, ¤¯Ô˘Ó ˘ÏÔÔÈËı› ¯¿ÚË ÛÙȘ Ù¯ÓÈΤ˜ Ù˘ ÌÔÚȷ΋˜ ÁÂÓÂÙÈ΋˜, fiˆ˜ Â›Ó·È ·˘Ù‹

§·ÔÎÚ·Ù›· §¿Îη48 ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1

∂ÈÎfiÓ· 1

Ù˘ ·Ú·ÁˆÁ‹˜ ‰È·ÁÔÓȉȷÎÒÓ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÒÓ Î·È Ù˘ ηÙ¢ı˘ÓfiÌÂÓ˘ ·‰Ú·ÓÔÔ›Ë-Û˘ (knock out) ÔÚÈÛÌ¤ÓˆÓ ÁÔÓȉ›ˆÓ, Ô˘ Ê·›ÓÂÙ·È fiÙÈ Â›Ó·È ··Ú·›ÙËÙ˜ Û‹ÌÂÚ·ÁÈ· ÙËÓ ÌÂϤÙË Ù˘ ÂÈÁ¤ÓÂÛ˘. ¶ÔÏϤ˜ ·fi ·˘Ù¤˜ ÙȘ ÂÎÏ‹ÍÂȘ ÚÔ‹Ïı·Ó ·ÊÂÓfi˜·fi Ù· ÚÒÙ· Â˘Ú‹Ì·Ù· ·fi ÙËÓ ·Ó¿Ï˘ÛË ÙˆÓ ÁÔÓÈ‰ÈˆÌ¿ÙˆÓ ÙˆÓ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÒÓ, ÔÈÔÔ›ÔÈ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ıËÎ·Ó ˆ˜ ÂÈÚ·Ì·ÙÈο Î·È ÂÚÁ·ÛÙËÚȷο ÌÔÓ٤Ϸ, ·ÊÂÙ¤ÚÔ˘·fi ÙËÓ ·Ó·Î¿Ï˘„Ë Î¿ÔÈˆÓ ÂÍ·ÈÚÂÙÈÎÒÓ ‰Â‰Ô̤ӈÓ, Ô˘ ÁÂÓÈÎÒ˜ ̤۷ ÛÙÔ Î˘-Ú›·Ú¯Ô ‚ÈÔÏÔÁÈÎfi ¶·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ›¯·Ó ıˆÚËı› ˆ˜ “·›ı·Ó· Ó· Û˘Ì‚Ô‡Ó”.

∞fi ÙËÓ ·Ó¿Ï˘ÛË ÙˆÓ ÁÔÓȉȈ̿وÓ, ÌÔÚԇ̠‹‰Ë Ó· ‰È·ÈÛÙÒÛÔ˘Ì fiÙÈ Ù·DNA ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ÔÈ ·ÏÏËÏÔ˘¯›Â˜ ¤¯Ô˘Ó ·ÔÎÚ˘ÙÔÁÚ·ÊËı›, ‰È·ı¤ÙÔ˘Ó ÙÚÂȘȉÈfiÙËÙ˜: Ù˘ ÏÂÈÔÙÚÔ›·˜, ÙÔ˘ ÏÂÔÓ·ÛÌÔ‡ Î·È Ù˘ ÔÏ˘ÏÔÎfiÙËÙ·˜. ªÂ ÙÔÓfiÚÔ ÏÂÈÔÙÚÔ›· ˘ÔÓÔÂ›Ù·È fiÙÈ ¤Ó· Î·È ÙÔ ·˘Ùfi ÁÔÓ›‰ÈÔ ÂÎÙÂÏ› ÛÙÔ˘˜ ‰È·ÊÔÚÂÙÈ-ÎÔ‡˜ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÔ‡˜ Î·È ÛÙ· ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ÛÙ¿‰È· Ù˘ ·Ó¿Ù˘Í‹˜ ÙÔ˘˜ ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›Â˜. ŒÓ· Ù¤ÙÔÈÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· Â›Ó·È ÔÈ ÌÂÙ·ÏÏ¿ÍÂȘ ÙÔ˘ ÁÔÓȉ›Ô˘ BRCA-1Ô˘ Úԉȷı¤ÙÔ˘Ó ÙÔÓ ÔÚÁ·ÓÈÛÌfi ÙˆÓ Á˘Ó·ÈÎÒÓ Ó· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ÛÂÈ ÔÚÈṲ̂Ó˜ ÌÔÚ-ʤ˜ ηÚΛÓÔ˘ ÙÔ˘ ÛÙ‹ıÔ˘˜, ÂÓÒ ÛÙÔ˘˜ ÔÓÙÈÎÔ‡˜ ÚÔηÏÔ‡Ó ·ÓˆÌ·Ï›Â˜ ÛÙËÓ ÂÌ-‚Ú˘˚΋ ·Ó¿Ù˘ÍË (Kinzler and Vogelstein 1996). ŸÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÙËÓ È‰ÈfiÙËÙ· ÙÔ˘ÏÂÔÓ·ÛÌÔ‡, ·˘Ù‹ ¤¯ÂÈ Û¯¤ÛË Î·Ù·Ú¯¿˜ Ì ÙȘ ·ӷÏËÙÈΤ˜ ·ÏÏËÏÔ˘¯›Â˜ ÙÔ˘DNA, ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ Ë ‡·ÚÍË ¤¯ÂÈ ‹‰Ë ÂÚÈÁÚ·Ê› ·fi ÙË ‰ÂηÂÙ›· ÙÔ˘ 1970 ηÈÔÈ Ôԛ˜, ÛÙȘ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ÂÚÈÙÒÛÂȘ, ‰ÂÓ Îˆ‰ÈÎÔÔÈÔ‡Ó Î¿ÔÈÔ ÚÔ˚fiÓ, ÙˆÓÔÔ›ˆÓ fï˜ ÔÈ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›Â˜, Â¿Ó fiÓÙˆ˜ ¤¯Ô˘Ó ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›Â˜, Â›Ó·È ·ÎfiÌË ÂÓÙÂÏÒ˜¿ÁÓˆÛÙ˜. ∞ÏÏ¿ Ô ÏÂÔÓ·ÛÌfi˜ ÛÙÔÓ ÔÔ›Ô ·Ó·ÊÂÚfiÌ·ÛÙ ۋÌÂÚ· ÂΉËÏÒÓÂÙ·ÈÌ ÙÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ Â›Ù Ù˘ ·ӿÏ˄˘ ÁÔÓȉ›ˆÓ Ô˘ Έ‰ÈÎÔÔÈÔ‡Ó, ›Ù ÙÌËÌ¿ÙˆÓÙˆÓ ÁÔÓȉȈ̿وÓ, ›ÙÂ Î·È ÔÏfiÎÏËÚˆÓ ÁÔÓȉȈ̿وÓ, ̤۷ ÛÙËÓ Îϛ̷η Ù˘̷ÎÚÔ-ÂͤÏÈ͢: ÙÔ ÁÔÓȉ›ˆÌ· ÙˆÓ ıËÏ·ÛÙÈÎÒÓ, ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ›¯Â ‰ËÌÈÔ˘ÚÁË-ı› ·fi ÙÔ˘˜ ‰ÈÏ·ÛÈ·ÛÌÔ‡˜, ·fi ÙȘ ·Ú·ÏÏ·Á¤˜, ¿Óˆ ÛÙË ‚¿ÛË ÂÓfi˜ ÁÔÓȉÈÒ-Ì·ÙÔ˜ ·ÚfiÌÔÈÔ˘ Ì ·˘Ùfi ÙˆÓ ‰È¿ÊÔÚˆÓ ÂȉÒÓ Ù˘ ̇Á·˜ Î·È ÙˆÓ ÛÎÔ˘ÏËÎÈÒÓ(Miklos and Rubin 1996).

∂ÈϤÔÓ, ÔÚÈṲ̂Ó˜ ÊÔÚ¤˜, ·Ú·ÙËÚÔ‡ÓÙ·È ÌË ·Ó·ÌÂÓfiÌÂÓ· Ê·ÈÓfiÌÂÓ· ÏÂÈ-ÙÔ˘ÚÁÈÎÔ‡ ÏÂÔÓ·ÛÌÔ‡, fiˆ˜: Ë Ï‹Ú˘ ·‰Ú·ÓÔÔ›ËÛË ÂÓfi˜ ÁÔÓȉ›Ô˘ Ô˘ Έ‰ÈÎÔ-ÔÈ› Ì›· ÚˆÙ½ÓË, Ë ÔÔ›· ηٿ Ù· Ê·ÈÓfiÌÂÓ· ·›˙ÂÈ ‚·ÛÈÎfi ÚfiÏÔ ÛÙËÓ Ú‡ıÌÈÛËÌÈ·˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·˜ ‹ ÌÈ·˜ ÌÂÙ·‚ÔÏÈ΋˜ Ô‰Ô‡, Ó· ÌËÓ ¤¯ÂÈ ˆ˜ Û˘Ó¤ÂÈ· ‰È¿ÊÔÚ˜ÔÚ·Ù¤˜ ΢ÙÙ·ÚÈΤ˜ ‰˘ÛÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›Â˜, Û·Ó Ó· ¤¯ÂÈ ·Ó·ÏËÚˆı› Ë ·Ó¿ÚÎÂÈ· Ô˘ ı·ÂÚfiÎÂÈÙÔ Ó· ÂÌÊ·ÓÈÛÙ› ·fi ÙËÓ ÂÓÂÚÁfi ‰Ú¿ÛË ¿ÏÏˆÓ ÁÔÓȉ›ˆÓ ‹ ·fi ·˘Ù‹ ÙˆÓÂÈÁÂÓÂÙÈÎÒÓ Ê·ÈÓÔ̤ӈÓ. ∆Ô Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ ·˘Ùfi Â›Ó·È È‰È·ÈÙ¤Úˆ˜ Ê·ÓÂÚfi ÛÙËÓ ÂÚ›-ÙˆÛË ÙˆÓ ÚˆÙÂ˚ÓÒÓ Ô˘ ÂÓ¤¯ÔÓÙ·È Û ÌÈ· ‰È·‰Èηۛ· Ô˘ ÙËÓ ÔÓÔÌ¿˙Ô˘Ì “ÌÂ-Ù·‚›‚·ÛË ÙÔ˘ ÌËӇ̷ÙÔ˜” (transduction du signal) ·fi ÙÔ˘˜ ˘Ô‰Ô¯Â›˜ Ù˘ ÌÂÌ-‚Ú¿Ó˘, Ë ÌÂϤÙË ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ·ÔÙÂÏ› ¤Ó· ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ Ù˘ ΢ÙÙ·ÚÈ΋˜ ‚ÈÔÏÔÁ›·˜

∂Í‹ÓÙ· ¯ÚfiÓÈ· ÂÈÁ¤ÓÂÛ˘ ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1 49

Ô˘ Ù· ÙÂÏÂ˘Ù·›· ¯ÚfiÓÈ· ¤¯ÂÈ ·Ó·Ù˘¯ı› ÛËÌ·ÓÙÈο (Lichstein and Atlan 1990,Bray et al 1993, Falke et al 1997, Artavanis, et al 1995, Rutherford andLindquist 1998). ∆¤ÏÔ˜, ηٿ οÔÈÔ ÈÔ ÁÂÓÈÎÂ˘Ì¤ÓÔ ÙÚfiÔ, Ê·›ÓÂÙ·È fiÙÈ Ë Û¯¤-ÛË ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙË ‰ÔÌ‹ ÂÓfi˜ ÁÔÓȉÈÒÌ·ÙÔ˜ Î·È ÛÙË ÁÔÓȉȷ΋ Ú‡ıÌÈÛË Â›Ó·È ÏÂÈ-ÙÔ˘ÚÁÈο ÂÍfi¯ˆ˜ ÈÔ ÔχÏÔÎË ·fi ·˘Ù‹ Ô˘ ·Ú¯Èο ›¯·Ì ˘ÔÏÔÁ›ÛÂÈ (Miklosand Rubin 1996).

™ÙÔ ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ Ô˘ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ÙȘ Ӥ˜ ·Ó·Î·Ï‡„ÂȘ Î·È fiÏ· fiÛ· Ú·ÁÌ·ÙÔ-ÔÈ‹ıËÎ·Ó Ù· ÙÂÏÂ˘Ù·›· ¯ÚfiÓÈ·, Ù· ÔÔ›· Û‡Ìʈӷ Ì ÙÔ Î˘Ú›·Ú¯Ô ‚ÈÔÏÔÁÈÎfi¶·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ‰ÂÓ ı· ‹Ù·Ó ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· ÂÈÙ¢¯ıÔ‡Ó, ı· ·Ó·ÊÂÚıÒ ·Ú¯Èο ÛÙËÓ·Ó·Î¿Ï˘„Ë ÙˆÓ ÚÈfiÓ˜ Î·È ÛÙ· Ê·ÈÓfiÌÂÓ· Ô˘ ÂÍ·ÚÙÒÓÙ·È ·fi Ù· ÚÈfiÓ˜ (prion-like). ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· Ù· Ê·ÈÓfiÌÂÓ· ÂΛӷ Ù· ÔÔ›· Û˘ÓÈÛÙÔ‡Ó Ù· Ó¤· ·Ú·‰Â›ÁÌ·-Ù· Ù˘ ÂÈÁÂÓÂÙÈ΋˜ ÎÏËÚÔÓÔÌÈÎfiÙËÙ·˜ Ô˘ ηıÔÚ›˙ÂÙ·È ·fi ÙȘ ÙÚÈۉȿÛٷ٘ ‰Ô-̤˜ ÙˆÓ ÚˆÙÂ˚ÓÒÓ, ÔÈ Ôԛ˜ ‰ÂÓ ·Ó¿ÁÔÓÙ·È ÛÙË ‰ÔÌ‹ ÙˆÓ DNA Î·È ÙˆÓ RNA(Wickner 1994, Coustou et al 1997). £· ÌÈÏ‹Ûˆ ›Û˘ Î·È ÁÈ· ÙËÓ ÎψÓÔÔ›Ë-ÛË ÙˆÓ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÒÓ Ì¤Ûˆ Ù˘ ÌÂÙ·ÊÔÚ¿˜ ÙˆÓ ˘Ú‹ÓˆÓ, Ë ÔÔ›· ÂÈÙÚ¤ÂÈ Ó· ‰È·-Ê·Ó› ηٿ ÙÔÓ “·ӷÚÔÁÚ·ÌÌ·ÙÈÛÌfi” ÙÔ˘ ÁÔÓȉÈÒÌ·ÙÔ˜ ÂÓfi˜ ‹‰Ë ‰È·ÊÔÚÔÔÈ-Ë̤ÓÔ˘ ΢ÙÙ¿ÚÔ˘ Ô ÚfiÏÔ˜ ÙˆÓ ÌËÙÚÈ΋˜ ÚÔ¤Ï¢Û˘ ΢ÙÙ·ÚÔÏ·ÛÌ·ÙÈÎÒÓ ·Ú·Áfi-ÓÙˆÓ (Konno 1997). £· ·ӤÏıˆ ·ÚÁfiÙÂÚ· ÛÙÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ÙÔ ı¤Ì·.

∆Ô ‰Â‡ÙÂÚÔ ıˆÚËÙÈÎfi Ï¿ıÔ˜ ·ÓÙÈÛÙÔȯ› ÛÙË ‰Â‡ÙÂÚË ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË Ù˘ ‚ÈÔÏÔ-Á›·˜ ·fi ÙÔÓ Mayr. ∞ÊÔÚ¿ ÛÙË ıˆڛ· Ù˘ ∂ͤÏÈ͢ Î·È ÛÙÔ ‰Â‰Ô̤ÓÔ fiÙÈ ¯¿ÚË,‹ ÂÍ·ÈÙ›·˜, Ù˘ ¢Ú›·˜ ¯Ú‹Û˘ ÙÔ˘ fiÚÔ˘ ÙÔ˘ ÁÂÓÂÙÈÎÔ‡ ÚÔÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜, Ë ·Ó·Ù˘-Íȷ΋ ‚ÈÔÏÔÁ›·, ‰ËÏ·‰‹ Ë ÂÌ‚Ú˘ÔÏÔÁ›·, ›¯Â Ú·ÎÙÈο ·ÔÎÔ› ÁÈ· ÔÏϤ˜ ‰Âο-‰Â˜ ¯ÚfiÓÈ· ·fi ÙË Û˘ÓıÂÙÈ΋ ıˆڛ· Ù˘ ∂ͤÏÈ͢. ∫·È Û ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ ÙÔ̤·, Ë ÌÂ-ϤÙË ÙˆÓ ÌÔÚÈ·ÎÒÓ Ì˯·ÓÈÛÌÒÓ Î·È Ù˘ ·Ó·Ù˘Íȷ΋˜ ÁÂÓÂÙÈ΋˜ ¤¯Ô˘Ó Û˘Ì‚¿ÏÂÈÚfiÛÊ·Ù· ÛÙÔ Ó· ÙÚÔÔÔÈËıÔ‡Ó ‚·ıÈ¿ ÔÈ ÂÈÎÚ·ÙÔ‡Û˜ ·ÓÙÈÏ‹„ÂȘ ÁÈ· ÙËÓ Û˘ÓÂ-¯‹ Û˘ÛÛÒÚ¢ÛË ÌÈÎÚÒÓ ÁÂÓÂÙÈÎÒÓ ·Ú·ÏÏ·ÁÒÓ ÛÙÔ˘˜ Ì˯·ÓÈÛÌÔ‡˜ Ù˘ ∂ͤÏÈ͢.√È Û˘ÓÂÚÁ·ÙÈΤ˜ ÂȉڿÛÂȘ ÙˆÓ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÒÓ ÌÂÙ·ÏϿ͈Ó, Ô˘ ÙÚÔÔÔÈÔ‡ÓÙËÓ ·Ó·Ù˘Íȷ΋ ÔÚ›·, ÂÂÌ‚·›ÓÔÓÙ·˜ ÛÙÔ˘˜ Ì˯·ÓÈÛÌÔ‡˜ Ù˘ ÛÙ·ıÂÚÔÔ›ËÛË˜Î·È Ù˘ ÈÛÙfiÙËÙ·˜ Ù˘ ÌÂÙ·‚›‚·Û˘ ÙˆÓ ÛËÌ¿ÙˆÓ Ù˘ ÂÓ‰Ô΢ÙÙ·ÚÈ΋˜ ÂÈÎÔÈÓˆ-Ó›·˜ ̤۷ ÛÙÔ˘˜ ÂÌ‚Ú˘˚ÎÔ‡˜ ÈÛÙÔ‡˜ ηٿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ ‰È·ÊÔÚÔÔ›ËÛ˘(Artavanis et al 1995), ÚÔÛʤÚÔ˘Ó ¤Ó· ÌÔÚÈ·Îfi ˘fiÛÙڈ̷ ÁÈ· ÙËÓ Â·Ó·ÊÔÚ¿ÙˆÓ Í¯·ÛÌ¤ÓˆÓ ‰È·ÈÛı‹ÛÂˆÓ ÙÔ˘ Richard Goldsmith ÁÈ· Ù· “ÁÂÌ¿Ù· ÂÏ›‰· Ù¤-Ú·Ù·”, ÔÈ Ôԛ˜ Ê˘ÛÈο ‰ÂÓ Â›¯·Ó Á›ÓÂÈ ·Ô‰ÂÎÙ¤˜ ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙÔ˘ ·Ï·ÈÔ‡ ¶·-Ú·‰Â›ÁÌ·ÙÔ˜. ∂Í¿ÏÏÔ˘, ÔÈ ıˆڛ˜ Ô˘ ‰È·ÌÔÚÊÒıËÎ·Ó ÛÙÔ ¯ÒÚÔ Ù˘ ·Ï·ÈÔÓÙÔ-ÏÔÁ›·˜, ÔÈ Ôԛ˜ ‰¤¯ÔÓÙ·È fiÙÈ Ë Ì·ÎÚÔ-ÂͤÏÈÍË Â›Ó·È ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ·Û˘Ó¯ÒÓ ·ÏÌ¿-ÙˆÓ (Eldredge 1995) Ô˘ ¯ˆÚ›˙Ô˘Ó ÌÂÁ¿Ï˜ ÂÚÈfi‰Ô˘˜ ÛÙ·ıÂÚfiÙËÙ·˜, ÂÓÈÛ¯‡Ô-ÓÙ·È ÂÌÊ·ÓÒ˜ ·fi ÙËÓ ·Ó·Î¿Ï˘„Ë ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ Ì˯·ÓÈÛÌÒÓ, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ÌÔÚÔ‡Ó Ó·

§·ÔÎÚ·Ù›· §¿Îη50 ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1

ÚÔηϤÛÔ˘Ó ·Ú·ÏÏ·Á¤˜ Ô˘ ı· ÂËÚ¿ÛÔ˘Ó ÙÔ Û‡ÓÔÏÔ ÙˆÓ ‰È·‰ÈηÛÈÒÓ Ù˘‰È·ÊÔÚÔÔ›ËÛ˘, ·ÊÔ‡ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡Ó Ó¤· Û¯¤‰È· ÁÈ· ÙËÓ ÂÌ‚Ú˘˚΋ ·Ó¿Ù˘ÍË.

∞¡∞º√ƒ∂™

Artavanis, S., Tsakonas, Matsuno K., and Fortini, M., E., (1995), Notch Sig-naling, Science 268, 225-232

Bray, D., Bourret R., B., and Simon M., I., (1993), Computer simulation ofthe phosphorulation cascade controlling bacterial chemotaxis, Mol. Biol.Cell, 5, 469-482

Coustou, V., Deleu, C., Saupe S., and Begueret, J., (1997), The protein prod-uct of the het-s heterocaryon incompatibility gene of the fungus Podosporaanserina behaves as a prion analog, Proc. Natl. Acad. Sci. USA, 94, 9773-9778

Cubas, P., Vincent C., and Coen, E., (1999), An epigenetic mutation responsi-ble for natural variation in floral symmetry, Nature 401, 157-161

Eldredge, N. (1995), Reinventing Darwin, New York, J. Wiley and SonsFalke, J., J., Bass, R., B., Butler, S., L., Chervitz S., A., and Danielson M., A.,

(1997), The two-component signaling pathway of bacterial chemotaxis: amolecular view of signal transduction by receptors, kinases and adaptationenzymes, Annu. Rev. Cell Dev. Biol., 13, 457-512

Galen, (1991), On the Natural Faculties, Harvard Univ. Press: CambridgeMassachusetts

Harvey, W., (1981), Disputations touching the generation of animals, London:Blackwell Scientific Publications

Hertwig, O., (1894), The Biological Problem of Today: preformation or epige-nesis?, New York: Macmillan

Holliday, R., (1979), A new theory of carcinogenesis, Br. J. Cancer 40, 513-522

Jablonka, E. and Lamb. M. J., (1995), Epigenetic Inheritance and Evolution.The Lamarckian Dimension, Oxford Univ. Press

Jablonka, E., and Lamb, M., J., (2002), The changing concept of Epigenetics,Ann. N.Y. Acad. Sci. 981, 82-96

Jones, P., A., and Laird, P., W., (1999), Cancer epigeneticscomes of age, Na-ture Genetics, 21, 163-167

Kinzler, K., W., and Vogelstein, B., (1996), What’s mice got to do with this?Nature, 382, 672

∂Í‹ÓÙ· ¯ÚfiÓÈ· ÂÈÁ¤ÓÂÛ˘ ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1 51

Kono, T., (1997), Nuclear transfer and reprogramming, Reviews of Reproduc-tion, 2, 74-80

Lichstein, D., and Atlan H., (1990), The cellular state: the way to regain speci-ficity and diversity in hormone action, J. Theor. Biol., 145, 287-294

Mayr, E., (1961), Cause and effect in biology, Science, 134, 1501-1506Miklos, G., L., G., and Rubin, G., M., (1996), The Role of the Genome Pro-

ject in Determining Gene Function: insights from Model Organisms, Cell,86, 521-529

Pinto-Correia, (1997), The ovary of eve-egg and sperm and proformationism,Univ. of Chicago Press

Rutherford S., L., Lindquist S., (1998), Hsp90 as a capacitor for morphologicalevolution Nature, 396, 336-342.

Shapiro, J., (2002), Genome, organization and reorganization, Ann. N. Y.Acad. Sci., 981, 111-134

Strohman, R., C., (1997), Epigenesis and complexity. The coming Kuhnianrevolution in biology, Nature Biotechnology, 15, 194-200

Van Speybroeck, L., (2002), From epigenesis to epigenetics, Ann. N.Y. Aca.Sci., 981, 61-81

Wickner R., B., (1994), (URE3) as an Altered URE2 Protein: Evidence for aPrion Analog in Saccharomyces cerevisiae, Science, 264, 566-569

Wolff, C.F., (1896), Theoria Generationis, Engelman∞ÙÏ·Ó, ∞., (2003), ∆Ô Ù¤ÏÔ˜ Ù˘ ¶·ÓÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜ ÙˆÓ ÁÔÓȉ›ˆÓ, ∂ΉfiÛÂȘ

Leaders books, ∞ı‹Ó·

§·ÔÎÚ·Ù›· §¿Îη52 ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1

∏ ÛÙ·ıÂÚ‹ ÂÍËÁËÙÈ΋ ·Í›· Ù˘ ıˆڛ·˜Ù˘ º˘ÛÈ΋˜ ∂ÈÏÔÁ‹˜

ª¿ÓÈ· °ÂˆÚÁ¿ÙÔ˘∆Ì‹Ì· ªÂıÔ‰ÔÏÔÁ›·˜, πÛÙÔÚ›·˜ Î·È £ÂˆÚ›·˜ Ù˘ ∂ÈÛÙ‹Ì˘, ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ∞ıËÓÒÓ

§Ô˘Î›· ¶Ú›ÓÔ˘¶·È‰·ÁˆÁÈÎfi ∆Ì‹Ì· ¢ËÌÔÙÈ΋˜ ∂η›‰Â˘Û˘, ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ ∞ıËÓÒÓ

∏ £ÂˆÚ›· Ù˘ ∂ͤÏÈ͢ ·Ú·Ì¤ÓÂÈ ¤Ó· ·fi Ù· ı¤Ì·Ù· Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ Ô˘¤Ó·˜ ÌÂÁ¿ÏÔ˜ ·ÚÈıÌfi˜ ·ÓıÚÒˆÓ ·ÁÓÔ›, ‰ÂÓ Î·Ù·ÓÔ›, ·ÌÊÈÛ‚ËÙ› ‹ ·ÔÚÚ›-ÙÂÈ. ∂›Ó·È ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ “ηÌÈ¿ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ıˆڛ· ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ Á›ÓÂÈ ÈÔ ‰‡ÛÎÔÏ··Ô‰ÂÎÙ‹ ·fi ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜, fiÛÔ Ë ‚ÈÔÏÔÁÈ΋ ÂͤÏÈÍË ÌÂ Ê˘ÛÈ΋ ÂÈÏÔÁ‹. ∂›-Ó·È ·ÓÙ›ıÂÙË Ì ÙËÓ ÈÛ¯˘Ú‹ ›ÛÙË ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ ÁÈ· ÙÔ fiÙÂ Î·È ˆ˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹-ıËÎÂ Ô ÎfiÛÌÔ˜ Î·È Ù· ˙ˆÓÙ·Ó¿ Ï¿ÛÌ·Ù·. À·ÈÓ›ÛÛÂÙ·È fiÙÈ ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ Â›¯·Ó“ηÙÒÙÂÚ· Ï¿ÛÌ·Ù·” ˆ˜ ÚÔÁfiÓÔ˘˜ Î·È ËÁ·›ÓÂÈ ÎfiÓÙÚ· Û fiÙÈ ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈÌÔÚÔ‡Ó Î·ı·Ú¿ Ó· ‰Ô˘Ó ηٿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘˜ fiÙÈ ‰ËÏ·‰‹ ·fi ÁÂÓÈ¿Û ÁÂÓÈ¿ Ë ˙ˆ‹ ‰ÂÓ ·ÏÏ¿˙ÂÈ. ¶.¯. Ù· ÙÚÈ·ÓÙ¿Ê˘ÏÏ· ̤ÓÔ˘Ó ÙÚÈ·ÓÙ¿Ê˘ÏÏ·, Ù·ÛÎÔ˘Ï‹ÎÈ· ̤ÓÔ˘Ó ÛÎÔ˘Ï‹ÎÈ·. ∏ Ù˘¯·›· ÂÌÊ¿ÓÈÛË Ó¤ˆÓ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎÒÓ Â›Ó·È“·Ú¿ÍÂÓË” ȉ¤· –‰‡ÛÎÔÏ· ·Ô‰ÂÎÙ‹, fi¯È ÈηÓÔÔÈËÙÈ΋ ÁÈ· ÔÏÏÔ‡˜ Î·È ÚÔ-Û‚ÏËÙÈ΋ ÁÈ· ¿ÏÏÔ˘˜” ÁÚ¿ÊÔ˘Ó ÔÈ Û˘ÓÙ¿ÎÙ˜ ÂÓfi˜ ÚÔÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜ ÁÈ· ÙÔÓ ÂÈÛÙË-ÌÔÓÈÎfi ÂÁÁÚ·ÌÌ·ÙÈÛÌfi ÙˆÓ ∞ÌÂÚÈÎ¿ÓˆÓ ÔÏÈÙÒÓ (Benchmarks for ScienceLiteracy, Project 2061, AAAS).

∞˘Ù¤˜ ÔÈ ‚·ıÈ¿ ‰ڷȈ̤Ó˜ ÂÔÈı‹ÛÂȘ ‰ÂÓ Â›Ó·È ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙ˜ ·fi Û˘ÁÎÂÎÚÈ-̤ӷ ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· Ô˘ ÂÓÙÔ›˙ÔÓÙ·È Û fiÏ· Ù· ›‰· Ù˘ Âη›‰Â˘Û˘ Î·È Ù·ÔÔ›· Û ÌÂÁ¿ÏÔ ‚·ıÌfi ·ÊÔÚÔ‡Ó ÚÔÛ¿ıÂȘ ˘ÔÓfiÌ¢Û˘ Ù˘ ‰È‰·Ûηϛ·˜ Ù˘∂ÍÂÏÈÎÙÈ΋˜ £ÂˆÚ›·˜ ¿ÏÏÔÙ ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈο (.¯. Û ÔÏÈÙ›˜ ÙˆÓ ∏.¶.∞.) ηȿÏÏÔÙÂ Û˘Ó·ÓÙÒÓÙ·˜ ÙËÓ ·ÓÙ›‰Ú·ÛË Ù˘ ÎÔÈÓˆÓ›·˜ (.¯. ÛÙËÓ πÙ·Ï›·, ™ÂÚ‚›·).

∞ÏÏ¿ ·ÎfiÌ· Î·È ÂΛ Ô˘ Ë £ÂˆÚ›· Ù˘ ∂ͤÏÈ͢ ·ÔÙÂÏ› ̤ÚÔ˜ ÙˆÓ ÂηÈ-‰Â˘ÙÈÎÒÓ ·Ó·Ï˘ÙÈÎÒÓ ÚÔÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ Ë ‰È‰·ÎÙÈ΋ Ù˘ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË Â›Ó·È Û˘¯Ó¿ ·ÓÂ-·Ú΋˜ Î·È ·Ó·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈ΋. ¶ÔÏϤ˜ ¤Ú¢Ó˜ ·Ô‰ÂÈÎÓ‡Ô˘Ó fiÙÈ Ì·ıËÙ¤˜, ÛÔ˘-‰·ÛÙ¤˜ ·ÏÏ¿ Î·È ¤Ó·˜ ÌÂÁ¿ÏÔ˜ ·ÚÈıÌfi˜ ÊÔÈÙËÙÒÓ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ÂÎ·È‰Â˘Ù› ÂȉÈÎfiÙÂ-Ú· ÛÙË µÈÔÏÔÁ›·, ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ·ÓÙÈÏËÊı› ÙÔÓ ÙÚfiÔ Ô˘ ÂÍËÁÂ›Ù·È Ë ÂͤÏÈÍË Ì¤Ûˆ

∫ƒπ∆π∫∏ ∂¶π™∆∏ª∏ & ∂∫¶∞π¢∂À™∏: 1/05

Ù˘ Ê˘ÛÈ΋˜ ÂÈÏÔÁ‹˜. √È ‰˘ÛÎÔϛ˜ ÙˆÓ ÂÎ·È‰Â˘ÔÌ¤ÓˆÓ ÂÓÙ›ÓÔÓÙ·È ·fi ÙË ÌË·ÍÈÔÔ›ËÛË ÔχÙÈÌˆÓ Û˘ÌÂÚ·ÛÌ¿ÙˆÓ ÙˆÓ ÂÚ¢ÓÒÓ Ù˘ ¢È‰·ÎÙÈ΋˜ Ù˘ µÈÔÏÔÁ›·˜.

™ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· ·Ó Î·È Ô ·Û›ÁÓˆÛÙÔ˜ Ù›ÙÏÔ˜ ÙÔ˘ ¿ÚıÚÔ˘ ÙÔ˘ ∆. Dobzhansky:“∆›ÔÙ· ÛÙË µÈÔÏÔÁ›·, ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ÓfiËÌ· ·Ú¿ ÌfiÓÔ ˘fi ÙÔ Êˆ˜ Ù˘ ÂͤÏÈ͢”(1973) ‰ÂÛfi˙ÂÈ ˆ˜ ˘fiÙÈÙÏÔ˜ ÙÔ˘ ÎÂÊ·Ï·›Ô˘ Ù˘ ∂ͤÏÈ͢ ÛÙÔ Û¯ÔÏÈÎfi ÂÁ¯ÂÈÚ›‰ÈÔµÈÔÏÔÁ›·˜ (°ã §˘Î›Ԣ) ÙÔ Û¯ÂÙÈÎfi ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ ¤¯ÂÈ ·Ê·ÈÚÂı› ·fi ÙËÓ ‰È‰·ÎÙ¤· ‡ÏË.∂›Û˘ ÔÏϤ˜ ÊÔÚ¤˜ ‰ÂÓ ‰È‰¿ÛÎÂÙ·È Ë £ÂˆÚ›· Ù˘ º˘ÛÈ΋˜ ∂ÈÏÔÁ‹˜ ÛÙÔ °˘ÌÓ¿-ÛÈÔ –›Ù ÏfiÁˆ ¤ÏÏÂȄ˘ ¯ÚfiÓÔ˘ (ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ) ›Ù ÂÍ·ÈÙ›·˜ ¿ÏÏˆÓ ÏfiÁˆÓ–Ì ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ¤Ó· ÌÂÁ¿ÏÔ ÔÛÔÛÙfi ÂÏÏ‹ÓˆÓ Ì·ıËÙÒÓ Ó· ÔÏÔÎÏËÚÒÓÂÈ ÙȘ ÛÔ˘-‰¤˜ ÙÔ˘ ¯ˆÚ›˜ Ó· ¤¯ÂÈ ‰È‰·¯ı› ÔÙ¤ ÙËÓ ∂ÍÂÏÈÎÙÈ΋ £ÂˆÚ›·. √ ·fiÊÔÈÙÔ˜ ÙˆÓ∂ÏÏËÓÈÎÒÓ Û¯ÔÏ›ˆÓ Ì ‰˘ÛÎÔÏ›· ı· ·Ó·ÁÓÒÚÈ˙ ÙËÓ £ÂˆÚ›· Ù˘ º˘ÛÈ΋˜ ∂ÈÏÔ-Á‹˜ ˆ˜ ÌÈ· ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ıˆڛ· ÂÍ‹ÁËÛ˘ Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓˆÓ ‚ÈÔÏÔÁÈÎÒÓ Ê·ÈÓÔ̤ӈÓ.

∏ £ÂˆÚ›· Ù˘ º˘ÛÈ΋˜ ∂ÈÏÔÁ‹˜ ÚÔÛʤÚÂÈ ÌÈ· ÂÍ‹ÁËÛË ÙˆÓ ÂÍÂÏÈÎÙÈÎÒÓ ·Ï-Ï·ÁÒÓ Ô˘ Û˘Ì‚·›ÓÔ˘Ó ÛÙÔ˘˜ ÏËı˘ÛÌÔ‡˜ Î·È ÙÔ˘ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈÎÔ‡/ÚÔÛ·ÚÌÔÛÙÈÎÔ‡¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ÙˆÓ ·ÏÏ·ÁÒÓ ·˘ÙÒÓ ÛÙË ‚¿ÛË ·ÈÙÈ·ÎÒÓ Ì˯·ÓÈÛÌÒÓ. π‰È·›ÙÂÚÔ ¯·Ú·-ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi ÙˆÓ ÂÍËÁ‹ÛÂˆÓ ·˘ÙÒÓ Â›Ó·È Ë ÂÍ¿ÏÂÈ„Ë Î¿ı ›‰Ô˘˜ ·Ó·ÊÔÚ¿˜ Û ÛÎÔ-ÈÌfiÙËÙ˜, Û ηÙ¢ı˘ÓfiÌÂÓ˜ ·ÏÏ·Á¤˜ ‹ Û ÙÂÏÈο ·›ÙÈ· Î·È Ë ‰È·ÛÊ¿ÏÈÛË ÂÓfi˜·ÚfiÛˆÔ˘ Î·È Î·ı·Ú¿ Ì˯·ÓÈÛÙÈÎÔ‡ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ÙˆÓ ÂÍÂÏÈÎÙÈÎÒÓ ‰È·‰ÈηÛÈÒÓ.™ÙËÓ ÂÈÛ‹ÁËÛË ·˘Ù‹ –·ÍÈÔÔÈÒÓÙ·˜ Û‡Á¯ÚÔÓË ‚È‚ÏÈÔÁÚ·Ê›·– ÂȯÂÈÚÂ›Ù·È Ë ·Ó¿-‰ÂÈÍË ·˘Ù‹˜ Ù˘ ȉȷ›ÙÂÚ˘ ÂÍËÁËÙÈ΋˜ ÛËÌ·Û›·˜ Ù˘ £ÂˆÚ›·˜ Ù˘ º˘ÛÈ΋˜ ∂ÈÏÔ-Á‹˜ Ë ÔÔ›· ·Ú·Ì¤ÓÂÈ ·Ó·ÏÏÔ›ˆÙË ·fi ÙËÓ ÂÔ¯‹ Ù˘ ÂÈÛ·ÁˆÁ‹˜ Ù˘ ·fi ÙÔÓ∫¿ÚÔÏÔ ¢·Ú‚›ÓÔ ¤ˆ˜ Û‹ÌÂÚ·.

∏ “¢∞ƒµπ¡π∫∏ ∂¶∞¡∞™∆∞™∏”

¶ÔÏÏÔ› Û‡Á¯ÚÔÓÔÈ ÌÂÏÂÙËÙ¤˜ ÙÔ˘ ¢·Ú‚›ÓÔ˘ (Mayr, Lewontin, Ruse) ·Ó¤‰ÂÈÍ·ÓÙÔ ÚÈ˙ÔÛ·ÛÙÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· Ù˘ ∂ÍÂÏÈÎÙÈ΋˜ £ÂˆÚ›·˜ ÙÔ˘, ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÒÓÙ·˜ ÙËÓ¤ÎÊÚ·ÛË “¢·Ú‚ÈÓÈ΋ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË”. ∫·È ·˘Ùfi ÁÈ·Ù› Ô ¢·Ú‚›ÓÔ˜ ¤Ú¯ÂÙ·È Û ڋÍË Ì‚·ıÈ¿ ‰ڷȈ̤Ó˜ ıÂÔÏÔÁÈΤ˜ Î·È ÊÈÏÔÛÔÊÈΤ˜ ÂÔÈı‹ÛÂȘ ÁÈ· ÙÔÓ ¤Ì‚ÈÔ ÎfiÛÌÔ.

∞˘Ù‹ ηı·˘Ù‹ Ë È‰¤· Ù˘ ÂͤÏÈ͢ ÙˆÓ ¤Ì‚ÈˆÓ fiÓÙˆÓ ‰ÂÓ ·Ó‹ÎÂÈ ÛÙÔÓ ∫¿ÚÔÏÔ¢·Ú‚›ÓÔ.À‹ÚÍ·Ó Úfi‰ÚÔÌÔÈ ÙˆÓ ÂÍÂÏÈÎÙÈÎÒÓ È‰ÂÒÓ ÛÙË °·ÏÏ›· Î·È ÛÙËÓ ∞ÁÁÏ›·(Ô ·Ô‡˜ ÙÔ˘ ∫¿ÚÔÏÔ˘, Ô ŒÚ·ÛÌÔ˜ ¢·Ú‚›ÓÔ˜). ¶¿ÓÙˆ˜ Ô ÌÂÁ¿ÏÔ˜ ÚÒÙÔ˜ ÂÈ-ÛËÁËÙ‹˜ Ù˘, Â›Ó·È Ô Jean Lamarck Ô˘ Á‡Úˆ ÛÙÔ 1809 ÂÎı¤ÙÂÈ ÙȘ ·fi„ÂȘ ÙÔ˘ÁÈ· ÙËÓ ÂͤÏÈÍË.

ŸÙ·Ó fï˜ Á›ÓÂÙ·È ·Ó·ÊÔÚ¿ ÛÙË “£ÂˆÚ›· Ù˘ ∂ͤÏÈ͢”, ··ÈÙÂ›Ù·È Ë ‰È¿ÎÚÈÛËÌÂٷ͇ Ù˘ ȉ¤·˜ Ù˘ ÂͤÏÈ͢ –Ë ÔÔ›· ‚Ú›ÛÎÂÙ·È Û ϋÚË ‰È¿ÛÙ·ÛË Ì ·fi„ÂȘÂÚ› ÛÙ·ıÂÚfiÙËÙ·˜ ÙˆÓ ÂȉÒÓ Î·È ·ÊÔÚ¿ ÛÙÔÓ ÈÛÙÔÚÈÎfi ÌÂÙ·Û¯ËÌ·ÙÈÛÌfi ÙˆÓ ÔÚÁ·-

ª¿ÓÈ· °ÂˆÚÁ¿ÙÔ˘ & §Ô˘Î›· ¶Ú›ÓÔ˘54 ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1

ÓÈÛÌÒÓ Â‰Ò Î·È 3 ‰ÈÛ. ¯ÚfiÓÈ·– Î·È Ù˘ ÂÍ‹ÁËÛ˘ Ù˘ ‰˘Ó·ÌÈ΋˜ ·˘Ù‹˜ Ù˘ ÈÛÙÔÚÈ΋˜‰È·‰Èηۛ·˜. √ ∫¿ÚÔÏÔ˜ ¢·Ú‚›ÓÔ˜ ‹Ù·Ó ÂΛÓÔ˜ Ô˘ ÚfiÙÂÈÓ ÙË ÚÈ˙ÔÛ·ÛÙÈ΋ £Â-ˆÚ›· Ù˘ º˘ÛÈ΋˜ ∂ÈÏÔÁ‹˜ ˆ˜ ÙËÓ ÂÍ‹ÁËÛË Ù˘ ÂÍÂÏÈÎÙÈ΋˜ ‰È·‰Èηۛ·˜.

¶ˆ˜ Î·È fiÙ ÁÂÓÓ‹ıËÎÂ Ë ıˆڛ· Ù˘ Ê˘ÛÈ΋˜ ÂÈÏÔÁ‹˜.

∞fi ÙÔÓ Mayr (2001) Ì·ı·›ÓÔ˘Ì fiÙÈ ÌÂÙ¿ ÙËÓ ·Ó·Î¿Ï˘„Ë Î˘Ú›ˆ˜ ÙˆÓ “ÂÁ-ÁÚ¿ÊˆÓ ÙÔ˘ ¢·Ú‚›ÓÔ˘” (ÛËÌÂÈÒÛÂȘ, ÂÈÛÙÔϤ˜, ·‰ËÌÔÛ›Â˘Ù· ¯ÂÈÚfiÁÚ·Ê· ÎÏ.)¯ÚËÛÈÌfiÙÂÚˆÓ ›Ûˆ˜, ·fi ÙËÓ ÌÂÙ¿ ÔÏÏ¿ ¯ÚfiÓÈ· ÁÚ·Ì̤ÓË ·˘ÙÔ‚ÈÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘fiÔ˘ ‰È¿ÊÔÚ· ÁÂÁÔÓfiÙ· ‹Ú·Ó ¿ÏÏË ¤ÌÊ·ÛË ÛÙË ÌÓ‹ÌË ÙÔ˘, ˘‹ÚÍ ÌÈ· ÂÚ›Ô‰Ô˜ÌÂÁ¿Ï˘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ·˜ ÛÙË ‰·Ú‚ÈÓÈ΋ ¤Ú¢ӷ Ì ‚¿ÛË ÙËÓ ÔÔ›· ÌÔÚԇ̠ӷͤÚÔ˘Ì fiÙÈ: √ ¢·Ú‚›ÓÔ˜ ÙÔÓ πÔ‡ÏÈÔ ÙÔ˘ 1837, ÌÂÙ¿ ÙËÓ ÂÈÛÙÚÔÊ‹ ÙÔ˘ Ì ÙÔBeagle ÙÔ 1836, ›¯Â ·Ô‰Â¯ı› Ï‹Úˆ˜ ÙËÓ ÂͤÏÈÍË Ì¤Ûˆ ÎÔÈÓ‹˜ ηٷÁˆÁ‹˜.

“∏ Ó¤· ÙÔ˘ ÂÚÌËÓ›· ÁÈ· ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ‰ÂÓ ÂÚÈÏ¿Ì‚·Ó ÌfiÓÔ ÙËÓ ·ÓÙÈηٿÛÙ·ÛËÂÓfi˜ ÛÙ·ıÂÚÔ‡ ÎfiÛÌÔ˘, ·fi ¤Ó·Ó ÂÍÂÏÈÛÛfiÌÂÓÔ, ·ÏÏ¿ Î·È Â›Û˘ Î·È ·˘Ùfi ›ӷÈÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚÔ, ÙËÓ ¤ÎÙˆÛË ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ ·fi ÙË ÌÔÓ·‰È΋ ı¤ÛË ÛÙÔ Û‡Ì·Ó,Î·È ÙË ÙÔÔı¤ÙËÛ‹ ÙÔ˘ ÛÙÔ Ú‡̷ Ù˘ ÂͤÏÈÍ‹˜ ÙˆÓ ˙ÒˆÓ” (Mayr 2001: 113).

∆Ô ™Â٤̂ÚÈÔ ÙÔ˘ 1838 Û˘Ó¤Ï·‚ ÙË ıˆڛ· ÙÔ˘, Ì ÙËÓ ÔÔ›· ÂȯÂÈÚÔ‡ÛÂÓ· ıÂÌÂÏÈÒÛÂÈ ÛÂ Ê˘ÛÈο ·›ÙÈ· ÙËÓ ÎÈÓËÙ‹ÚÈ· ‰‡Ó·ÌË Ù˘ ÂÍÂÏÈÎÙÈ΋˜ ·ÏÏ·Á‹˜ ηÈÓ· ÂÍËÁ‹ÛÂÈ Ì¤Ûˆ ·˘ÙÒÓ ÙËÓ ÔÏ˘ÏÔÎfiÙËÙ·, ÙËÓ Ù¿ÍË Î·È ÙËÓ ·ÚÌÔÓÈ΋ Û¯¤ÛË ÌÂÙÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ Ô˘ ·Ú·ÙËÚÂ›Ù·È ÛÙÔÓ ¤Ì‚ÈÔ ÎfiÛÌÔ. ∫‡ÚȘ ËÁ¤˜ Ù˘ ¤ÌÓÂ˘Û‹˜ÙÔ˘ ÁÈ· ÙÔ Ì˯·ÓÈÛÌfi Ù˘ ÂͤÏÈ͢, ‹Ù·Ó Ë ·Ó¿ÁÓˆÛË ÙÔ˘ ª¿ÏıÔ˘˜ ·ÏÏ¿ Î·È ËÌÂϤÙË Ù˘ ÂÈÙ˘¯›·˜ ÙˆÓ ÂÎÙÚÔʤˆÓ ˙ÒˆÓ ÛÙËÓ ·Ú·ÁˆÁ‹ Ó¤ˆÓ Ê˘ÏÒÓ. °È··˘Ùfi ÙÔ ÏfiÁÔ ÔÓfiÌ·Û ·˘Ù‹ ÙË ‰È·‰Èηۛ· “Ê˘ÛÈ΋ ÂÈÏÔÁ‹”, ÁÈ· Ó· ÙË ‰È·ÎÚ›ÓÂÈ·fi ÙË ‰È·‰Èηۛ· Ù˘ Ù¯ÓËÙ‹˜ ÂÈÏÔÁ‹˜ ÙˆÓ ÂÎÙÚÔʤˆÓ.

™Â ÁÚ¿ÌÌ· ÙÔ˘ (1844) ÛÙÔÓ Ê›ÏÔ ÙÔ˘ ‚ÔÙ·ÓÔÏfiÁÔ J. D. Hooker, ÁÚ¿ÊÂÈ:

“∆ÔÓ πÔ‡ÓÈÔ ÙÔ˘ 1842 ›¯· ÁÈ· ÚÒÙË ÊÔÚ¿ ÙËÓ ÈηÓÔÔ›ËÛË Ó· ÁÚ¿„ˆ ÌÈ·Û˘ÓÔÙÈ΋ ÂÚ›ÏË„Ë Ù˘ ıˆڛ·˜ ÌÔ˘, …Û ÙÚÈ¿ÓÙ· ¤ÓÙ ÛÂÏ›‰Â˜. ∫·Ù¿ ÙˉȿÚÎÂÈ· ÙÔ˘ ηÏÔηÈÚÈÔ‡ ÙÔ˘ 1844 ·˘Ù‹ Ë ÂÚ›ÏË„Ë ·˘Í‹ıËΠ۠‰È·ÎfiÛȘÙÚÈ¿ÓÙ· ÛÂÏ›‰Â˜ …, ¤¯ˆ ۯ‰fiÓ ÂÈÛı› fiÙÈ Ù· ›‰Ë ‰ÂÓ Â›Ó·È ·ÌÂÙ¿‚ÏËÙ·.” ηÈÚÔÛı¤ÙÂÈ “∞ÈÛı¿ÓÔÌ·È fiÙÈ ÔÌÔÏÔÁÒ ¤Ó· ÊfiÓÔ”. (°ÏËÓfi˜ 1994: 27).

∂ӉȷʤÚÔÓ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ÂÚ›Ô˘ ÙËÓ ›‰È· ¯ÚÔÓÈ΋ ÂÚ›Ô‰Ô ÔÈÊ˘ÛÈÔ‰›Ê˜ Alfred Russell Wallace Î·È Edward Blyth Û˘˙ËÙÔ‡Û·Ó ÁÈ· ÙËÓ Ê˘ÛÈ-΋ ÂÈÏÔÁ‹ ˆ˜ Èı·Ófi ÂÍËÁËÙÈÎfi Ì˯·ÓÈÛÌfi Ù˘ ÂͤÏÈ͢ ÙÔ˘ ¤Ì‚ÈÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘. ∆ÔÓπÔ‡ÓÈÔ ÙÔ˘ 1858, ‰ËÏ·‰‹ ۯ‰fiÓ 20 ¯ÚfiÓÈ· ÌÂÙ¿ ÙË Û‡ÏÏË„Ë Ù˘ ȉ¤·˜ Ù˘ Ê˘ÛÈ-΋˜ ÂÈÏÔÁ‹˜, Ô ¢·Ú‚›ÓÔ˜ ¤Ï·‚ ÌÈ· ÂÈÛÙÔÏ‹ ·fi ÙÔÓ Alfred Russell WallaceÛÙËÓ ÔÔ›· ·Ú¤ıÂÙ ÙȘ ·fi„ÂȘ ÙÔ˘ ÁÈ· ÙËÓ ÂÍ‹ÁËÛË Ù˘ ÂͤÏÈ͢ ̤ۈ Ù˘ ÎÔÈ-

∏ ÛÙ·ıÂÚ‹ ÂÍËÁËÙÈ΋ ·Í›· Ù˘ ıˆڛ·˜ Ù˘ Ê˘ÛÈ΋˜… ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1 55

Ó‹˜ ηٷÁˆÁ‹˜ Î·È Ù˘ Ê˘ÛÈ΋˜ ÂÈÏÔÁ‹˜. √ Wallace ‹Ù·Ó ·fi ÙÔ˘˜ ÂÏ¿¯ÈÛÙÔ˘˜·ÓıÚÒÔ˘˜ Ì ·ÚfiÌÔȘ ÂÌÂÈڛ˜ Ì ÙÔÓ ¢·Ú‚›ÓÔ, ¤ÙÛÈ ÙÔÓ πÔ‡ÏÈÔ ÙÔ˘ 1858 Ô¢·Ú‚›ÓÔ˜ “·Ó·ÁηṲ̂ÓÔ˜” Âͤ‰ˆÛ ÙÔÓ ¡Ô¤Ì‚ÚÈÔ ÙÔ˘ 1859 ÙÔ “°È· ÙËÓ ∫·Ù·-ÁˆÁ‹ ÙˆÓ ÂȉÒÓ”.

™Â ÁÂÓÈΤ˜ ÁÚ·Ì̤˜ ÌÔÚԇ̠ӷ ԇ̠fiÙÈ ÂÓÒ Ù· ÂȯÂÈÚ‹Ì·Ù· ÙÔ˘ ¢·Ú‚›ÓÔ˘ÁÈ· ÙËÓ ÂͤÏÈÍË ÙˆÓ ÂȉÒÓ, ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÙËÎ·Ó ıÂÙÈο, ۯ‰fiÓ Î·ıÔÏÈ΋ ‹Ù·Ó Ë·ÓÙ›ıÂÛË Ì ÙÔÓ ·ÈÙÈ·Îfi ÂÍËÁËÙÈÎfi Ì˯·ÓÈÛÌfi Ù˘ Ê˘ÛÈ΋˜ ÂÈÏÔÁ‹˜. ªÂ ÂÍ·›ÚÂÛËÙÔ˘˜ Weismann, Haeckel, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ·ÓÙÈÌ¿¯ÔÓÙ·Ó Î¿ı ÌÔÚÊ‹ ÙÂÏÂÔÏÔÁ›·˜ ηÈÙËÓ ÂÍËÁËÙÈ΋ ›ÎÏËÛË ÌË ˘ÏÈÎÒÓ – Ì˯·ÓÈÎÒÓ ‰˘Ó¿ÌˆÓ, ¢ڤˆ˜ ˘ÈÔıÂÙ‹ıËηӿÏϘ ηÙËÁÔڛ˜ ÂÍËÁ‹ÛÂˆÓ Ù˘ ÂͤÏÈ͢ Ì ÙÂÏÂÔÏÔÁÈο, Ï·Ì·ÚÎÈ·Ó¿ ‹ ·ÎfiÌ·Î·È ıÂÔÏÔÁÈο ÛÙÔȯ›· (Mayr 2001, 2002).

∂Í·›ÚÂÛË Â›Ó·È Â›Û˘ Ë ·Ú¯È΋ ÛÙ¿ÛË ÙÔ˘ ŒÓÁÎÂϘ, Ô ÔÔ›Ô˜ ÌfiÏȘ ÌÂÚÈΤ˜Ì¤Ú˜ ÌÂÙ¿ ÙËÓ ¤Î‰ÔÛË Ù˘ ∫·Ù·ÁˆÁ‹˜ (24-11-1859) ¤ÁÚ·Ê ÂÓıÔ˘ÛÈ·Ṳ̂ÓÔ˜ÛÙÔÓ ª·ÚÍ (11-12-1859):

“ÕÏψÛÙ ·˘Ùfi˜ Ô ¢·Ú‚›ÓÔ˜ ÙÔÓ ÔÔ›Ô ‰È·‚¿˙ˆ ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÙÒÚ· Â›Ó·È ÂÓÙÂÏÒ˜ÂÍ·ÈÚÂÙÈÎfi˜. ™‡Ìʈӷ Ì ÌÈ· ¿Ô„Ë, Ë ÙÂÏÂÔÏÔÁ›· ‰ÂÓ Â›¯Â ·ÎfiÌ· ηٷÛÙÚ·-Ê›. ∞˘Ùfi ÙÒÚ· ¤ÁÈÓÂ. ∂ÈϤÔÓ ‰ÂÓ Â›¯Â Á›ÓÂÈ ÔÙ¤ ˆ˜ ÙÒÚ· ÌÈ· ÙfiÛÔ ÁÈÁ·ÓÙÈ-·›· ÚÔÛ¿ıÂÈ· ÁÈ· Ó· ·Ô‰Âȯı› fiÙÈ ˘¿Ú¯ÂÈ ÈÛÙÔÚÈ΋ ÂͤÏÈÍË ÛÙË Ê‡ÛË,ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ÔÙ¤ Ì ٤ÙÔÈ· ÂÈÙ˘¯›·…”.

ŒÓ· ¯ÚfiÓÔ ·ÚÁfiÙÂÚ·, Ô ª·ÚÍ, ÛÙȘ 19 ¢ÂÎÂÌ‚Ú›Ô˘ 1860, ÁÚ¿ÊÂÈ ÛÙÔÓŒÓÁÎÂϘ: fiÙÈ ÌÂϤÙËÛÂ Î·È ·˘Ùfi˜ ÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘ Darwin ÁÈ· ÙË Ê˘ÛÈ΋ ÂÈÏÔÁ‹.§›ÁÔ ·ÚÁfiÙÂÚ·, ÛÙȘ 16 π·ÓÔ˘·Ú›Ô˘ 1861, Û’ ¤Ó· ÁÚ¿ÌÌ· ÙÔ˘ ÚÔ˜ ÙÔÓ ÂÚÁ·ÙÈÎfiËÁ¤ÙË Ferdinand Lassalle ÂÎÊÚ¿˙ÂÈ ÙËÓ ›‰È· ÛΤ„Ë, ·ÏÏ¿ ÈÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ:

“…∫·Ó›˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È Ê˘ÛÈο ˘Ô¯Úˆ̤ÓÔ˜ Ó· Û˘Ì‚È‚·ÛÙ› Ì ÙÔ ¿¯·ÚÔ ·ÁÁÏÈ-Îfi ÛÙÈÏ Ù˘ ÂȯÂÈÚËÌ·ÙÔÏÔÁ›·˜. ¶·Ú’ fiÏ· Ù· ÂÏ·ÙÙÒÌ·Ù¿ ÙÔ˘, Â›Ó·È Û’ ·˘ÙfiÙÔ ‚È‚Ï›Ô Ô˘ ÁÈ· ÚÒÙË ÊÔÚ¿ Ë “ÙÂÏÂÔÏÔÁ›·” ÛÙȘ ÂÈÛً̘ Ù˘ ʇÛ˘ fi¯ÈÌfiÓÔ ‰¤¯ÂÙ·È ¤Ó· ı·Ó¿ÛÈÌÔ Ï‹ÁÌ·, ·ÏÏ¿ Î·È ÙÔ ÏÔÁÈÎfi Ù˘ ÓfiËÌ· ¤¯ÂÈ ÂÍËÁË-ı› ÂÌÂÈÚÈο” (°ÏËÓfi˜ 1994: 31-32).

H ÂÍÂÏÈÎÙÈ΋ Û‡ÓıÂÛË

∏ ˘ÔÙ›ÌËÛË, ÂÓ·ÓÙ›ˆÛË ‹ ÌË Î·Ù·ÓfiËÛË Ù˘ Ê˘ÛÈ΋˜ ÂÈÏÔÁ‹˜ Û˘Ó¯›ÛÙËÎÂÁÈ· 80 ÂÚ›Ô˘ ¯ÚfiÓÈ· ÌÂÙ¿ ÙË ‰ËÌÔÛ›Â˘ÛË Ù˘ “∫·Ù·ÁˆÁ‹˜”. ∞fi ÙÔ 1936 ˆ˜Î·È ÙÔ 1950 Ô˘ ¤Ï·‚ ¯ÒÚ· Ë ÂÍÂÏÈÎÙÈ΋ Û‡ÓıÂÛË, Á›ÓÂÙ·È ÂÓÔÔ›ËÛË ·Ó¿ÌÂÛ· Û‰ȿÊÔÚ· ‰›· (ÁÂÓÂÙÈ΋, Û˘ÛÙËÌ·ÙÈ΋, ·Ï·ÈÔÓÙÔÏÔÁ›·), ‡ÚÂÛË ÎÔÈÓ‹˜ ÁÏÒÛÛ·˜ÌÂٷ͇ ÙˆÓ Â‰›ˆÓ Î·È ÙÔ ÍÂηı¿ÚÈÛÌ· ÔÏÏÒÓ Ù˘¯ÒÓ Ù˘ ÂͤÏÈ͢ Î·È ÙˆÓ ˘Ô-ΛÌÂÓˆÓ ÂÓÓÔÈÒÓ Ù˘. ∏ Û‡ÓıÂÛË ·ÂÙ¤ÏÂÛ ·ÓÂȂ‚·›ˆÛË Ù˘ ‰·Ú‚›ÓÂÈ·˜

ª¿ÓÈ· °ÂˆÚÁ¿ÙÔ˘ & §Ô˘Î›· ¶Ú›ÓÔ˘56 ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1

‰È·Ù‡ˆÛ˘ fiÙÈ Ë ÚÔÛ·ÚÌÔÛÙÈ΋ ÂÍÂÏÈÎÙÈ΋ ·ÏÏ·Á‹ ÔÊ›ÏÂÙ·È ÛÙË Î·Ù¢ı˘ÓÙ‹ÚÈ·‰‡Ó·ÌË Ù˘ Ê˘ÛÈ΋˜ ÂÈÏÔÁ‹˜ Ô˘ ·ÛÎÂ›Ù·È ÛÙËÓ ¿ÊıÔÓË ‰È·ı¤ÛÈÌË ÔÈÎÈÏÔÌÔÚ-Ê›· (Mayr 2001).

∏ Û‡Á¯ÚÔÓË ÂÍÂÏÈÎÙÈ΋ ıˆڛ· ·ÔÙÂÏÂ›Ù·È ·fi ¤ÓÙ ‰È·ÎÚÈÙ¿ ÛËÌ›· (Sterel-ny Î·È Griffiths 1999):

1. √ ¤Ì‚ÈÔ˜ ÎfiÛÌÔ˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÛÙ·ıÂÚfi˜ ·ÏÏ¿ ¤¯ÂÈ Û˘Ì‚Â› ÂÍÂÏÈÎÙÈ΋ ·ÏÏ·Á‹.

2. ŸÏ· Ù· ›‰Ë ÌÔÈÚ¿˙ÔÓÙ·È ÌÈ· ÎÔÈÓ‹ ÈÛÙÔÚ›·, Â›Ó·È ÂÍÂÏÈÎÙÈÎÔ› ·fiÁÔÓÔÈ ÂÓfi˜ÎÔÈÓÔ‡ Ì·ÎÚÈÓÔ‡ ÚÔÁfiÓÔ˘.

3. ∆· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· Ó¤· ›‰Ë ÚÔ·ÙÔ˘Ó fiÙ·Ó ¤Ó·˜ ÏËı˘ÛÌfi˜ ‰È·Û¿Ù·È Î·È Ù·ÙÌ‹Ì·Ù¿ ÙÔ˘ ·ÔÎÏ›ÓÔ˘Ó.

4. ∏ ÂÍÂÏÈÎÙÈ΋ ·ÏÏ·Á‹ Â›Ó·È ‚·ıÌÈ·›·.

5. √ Ì˯·ÓÈÛÌfi˜ Ù˘ ÚÔÛ·ÚÌÔÛÙÈ΋˜ ·ÏÏ·Á‹˜ Â›Ó·È Ë Ê˘ÛÈ΋ ÂÈÏÔÁ‹.

∆· Ó¤· ÁÓˆÚ›ÛÌ·Ù· ÚÔ·ÙÔ˘Ó ·fi Ù˘¯·›Â˜ ÁÂÓÂÙÈΤ˜ ·ÏÏ·Á¤˜ .¯. Ù˘¯·›Â˜ÌÂÙ·ÏÏ¿ÍÂȘ –˘Â‡ı˘Ó˜ ÁÈ· ÙË ÔÈÎÈÏfiÙËÙ· ÛÙ· ¿ÙÔÌ· ÙÔ˘ ÏËı˘ÛÌÔ‡. ™ÙË Û˘Ó¤-¯ÂÈ· ·˘Ù¿ Ù· Ó¤· ÁÓˆÚ›ÛÌ·Ù· ‰È·ÙËÚÔ‡ÓÙ·È ‹ ÂÍ·Ê·Ó›˙ÔÓÙ·È ÂÍ ·ÈÙ›·˜ Ù˘ Ê˘ÛÈ-΋˜ ÂÈÏÔÁ‹˜. ÕÙÔÌ· Ì ¤Ó· ÔÚÈṲ̂ÓÔ ÁÓÒÚÈÛÌ· (ÏÂÔÓÂÎÙÈÎfi ÛÙÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ) ‰›ÓÔ˘Ó ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ˘˜ ·ÔÁfiÓÔ˘˜ ÛÙȘ ÂfiÌÂÓ˜ ÁÂÓȤ˜. √È ÏËı˘ÛÌÔ›·ÏÏ¿˙Ô˘Ó Ì¤Ûˆ ·‡ÍËÛ˘ ‹ Ì›ˆÛ˘ Ù˘ ·Ó·ÏÔÁ›·˜ ÙˆÓ ·ÙfiÌˆÓ Ì ¤Ó· ‹ ‰È¿ÊÔÚ·ÁÓˆÚ›ÛÌ·Ù· Î·È fi¯È Ì ·ÏÏ·Á¤˜ ÛÙ· ›‰È· Ù· ¿ÙÔÌ·.

“∏ ‰·Ú‚ÈÓÈ΋ ÂͤÏÈÍË Â›Ó·È ·Û˘Ó¯‹˜ ÂÂȉ‹ Û οı ÁÂÓÈ¿ Á›ÓÂÙ·È ÌÈ· Ó¤··Ú¯‹ ÔfiÙÂ Î·È ·Ú¿ÁÂÙ·È Ó¤Ô Û‡ÓÔÏÔ ·ÙfïÓ. øÛÙfiÛÔ, ÙÔ fiÙÈ Ë ÂͤÏÈÍË Ê·›-ÓÂÙ·È ÔÏÔÎÏËÚˆÙÈο ‚·ıÌÈ·›·, ÔÊ›ÏÂÙ·È ÛÙÔ fiÙÈ Â›Ó·È ÏËı˘ÛÌȷ΋ Î·È ÂÍ·Ú-Ù¿Ù·È ·fi ÙË Ê˘ÏÂÙÈ΋ ·Ó··Ú·ÁˆÁ‹ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ÌÂÏÒÓ ÙÔ˘ ÏËı˘ÛÌÔ‡. ªÈ·Ù¤ÙÔÈ· ÂͤÏÈÍË ‰ÂÓ Â›Ó·È Î·Ù’ ·Ó¿ÁÎË ÚÔԉ¢ÙÈ΋. ∞ÔÙÂÏ› ¢ηÈÚȷ΋ ·ÓÙ›-‰Ú·ÛË Ù˘ ÛÙÈÁÌ‹˜, Î·È ˆ˜ ÂÎ ÙÔ‡ÙÔ˘ Â›Ó·È ·Úfi‚ÏÂÙË” (Mayr 2001: 77).

¶ÚÔ¸fiıÂÛË ÁÈ· ÙË ‰Ú¿ÛË Ù˘ ÂÈÏÔÁ‹˜ Â›Ó·È Ó· ˘¿Ú¯ÂÈ ÔÈÎÈÏÔÌÔÚÊ›· ÌÂÙ·-͇ ÙˆÓ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÒÓ ÙÔ˘ ›‰Ô˘˜, ·ÓÙ›ÏË„Ë Ô˘ ¤Ú¯ÂÙ·È Û ڋÍË Ì ÙËÓ ¶Ï·ÙˆÓÈ΋ԢÛÈÔÎÚ·ÙÈ΋ ‹ Ù˘ÔÏÔÁÈ΋ ηٷÓfiËÛË ÙÔ˘ ¤Ì‚ÈÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ Û‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ ÔÔ›·Ë ÂÌÊ·ÓÈ˙fiÌÂÓË ÔÈÎÈÏÔÌÔÚÊ›· ıˆÚÂ›Ù·È ˆ˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ·ÙÂÏÒÓ Î·È ·Ù˘¯ËÌ·ÙÈ-ÎÒÓ Ú·ÁÌ·ÙÒÛÂˆÓ Î¿ÔÈˆÓ È‰Âˆ‰ÒÓ Ù‡ˆÓ. ŒÙÛÈ ÛÙËÓ ÂÍ‹ÁËÛË Ì¤Ûˆ Ê˘ÛÈ΋˜ÂÈÏÔÁ‹˜ Ë ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ ÔÈÎÈÏÔÌÔÚÊ›·˜ ÙˆÓ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÒÓ Î·Ù¤¯ÂÈ ÎÂÓÙÚÈ΋ ÂÍËÁËÙÈ-΋ ı¤ÛË. ∏ ÛÙÚÔÊ‹ ÚÔ˜ ÙËÓ ÔÈÎÈÏÔÌÔÚÊ›· ·ÔÙÂÏ› ÙÔÓ ÎÔÚÌfi Ù˘ ‰·Ú‚ÈÓÈ΋˜ÛΤ„˘, ÙËÓ ÔÔ›· Ô Mayr ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÈ ˆ˜ ÏËı˘ÛÌȷ΋, ηıÒ˜ ·Ô‰›‰ÂÈ È‰È·›-ÙÂÚË ¤ÌÊ·ÛË ÛÙË ÌÔÓ·‰ÈÎfiÙËÙ· ÙÔ˘ οı ·ÙfiÌÔ˘ ̤۷ ÛÙÔÓ ÏËı˘ÛÌfi Ë ÔÔ›··Ó·‰ÂÈÎÓ‡ÂÙ·È Ì¤Û· ·fi ÙËÓ ˘¿Ú¯Ô˘Û· ÔÈÎÈÏÔÌÔÚÊ›·.

∏ ÛÙ·ıÂÚ‹ ÂÍËÁËÙÈ΋ ·Í›· Ù˘ ıˆڛ·˜ Ù˘ Ê˘ÛÈ΋˜… ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1 57

∏ ȉ¤· Ù˘ Ê˘ÛÈ΋˜ ÂÈÏÔÁ‹˜ ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÙ·È ˆ˜ ·ӷÛÙ·ÙÈ΋ ÁÈ·Ù› Â›Ó·È ÛÂı¤ÛË Ó· ÂÍËÁ› ¯ˆÚ›˜ ÙËÓ Â›ÎÏËÛË ÂÛˆÙÂÚÈÎÒÓ ‹ Â͈ÙÂÚÈÎÒÓ ÙÂÏÂÔÏÔÁÈÎÒÓ ‰˘Ó¿-ÌÂˆÓ fi¯È ÌfiÓÔ ÙËÓ ›‰È· ÙËÓ ÂÍÂÏÈÎÙÈ΋ ·ÏÏ·Á‹ ·ÏÏ¿ Î·È ÙËÓ ÌÔÚÊ‹ ÙˆÓ ÔÚÁ·ÓÈ-ÛÌÒÓ ıˆÚÔ‡ÌÂÓ˘ ˆ˜ ÚÔÛ·ÚÌÔÁ‹˜. ∞Ó Î·È ¿ÏϘ ÂÍÂÏÈÎÙÈΤ˜ ‰È·‰Èηۛ˜ fiˆ˜Ë ÁÂÓÂÙÈ΋ ·Ú¤ÎÎÏÈÛË ‹ Ë ÁÔÓȉȷ΋ ÚÔ‹ ¤¯Ô˘Ó ‰È·‰Ú·Ì·Ù›ÛÂÈ ÛÔ˘‰·›Ô ÚfiÏÔÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ ˙ˆ‹˜ ÌfiÓÔ Ë Ê˘ÛÈ΋ ÂÈÏÔÁ‹ ÌÔÚ› Ó· ÂÍËÁ‹ÛÂÈ ÙËÓ ÔÏ˘ÏÔÎfi-ÙËÙ· ÙˆÓ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎÒÓ, ÙË Û˘ÓıÂÙfiÙËÙ· ÙˆÓ Ì˯·ÓÈÛÌÒÓ Î·È ÙËÓ ÚÔÛ·ÚÌÔÁ‹ÙˆÓ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÒÓ ÛÙÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ.

ªπ∞ ™À°Ãƒ√¡∏ “¢π∞ª∞Ã∏”

ªÂ ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙˆÓ Gould Î·È Lewontin (1978) ÍÂΛÓËÛ ÌÈ· ÌÂÁ¿ÏË Û˘˙‹ÙËÛËÁÈ· ÙË Ê˘ÛÈ΋ ÂÈÏÔÁ‹ Î·È ÙÔÓ ÂÍËÁËÙÈÎfi ÚfiÏÔ Ù˘. ™ÙË Û˘˙‹ÙËÛË ·˘Ù‹ Ù¤ıËÎ·Ó Ù··ÎfiÏÔ˘ı· ˙ËÙ‹Ì·Ù· (Sterelny Î·È Griffiths 1999):

¶ÚÒÙÔÓ, Ì‹ˆ˜ Ë “ÔÚıfi‰ÔÍË” ÛÙ¿ÛË ˘ÂÚÂÎÙÈÌ¿ ÙË ÛËÌ·Û›· Ù˘ ÚÔÛ·ÚÌÔ-Á‹˜;

To 1978 ÔÈ Gould Î·È Lewontin Ì ÙÔ ¿ÚıÚÔ ÙÔ˘˜ “√È Â›Â‰Â˜ ÙÚÈÁˆÓÈΤ˜ÂÈÊ¿ÓÂȘ ÙÔ˘ ∞Á›Ô˘ ª¿ÚÎÔ˘ Î·È ÙÔ ·ÓÁÏÒÛÛÈÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·: ªÈ· ÎÚÈÙÈ΋ ÛÙÔ¶ÚÔÛ·ÚÌÔÁÈÛÙÈÎfi ÚfiÁÚ·ÌÌ·” ·ÛÎÔ‡Ó ¤ÓÙÔÓË ÎÚÈÙÈ΋ ÛÙËÓ È‰È·›ÙÂÚË ¤ÌÊ·ÛË Ô˘‰›ÓÂÙ·È ÛÙÔ ÚfiÏÔ Ù˘ ÚÔÛ·ÚÌÔÁ‹˜ ÛÙËÓ ÂÍÂÏÈÎÙÈ΋ ‰È·‰Èηۛ· Î·È “ηÙËÁÔÚԇӔοÔÈÔ˘˜ ÂÍÂÏÈÎÙÈÎÔ‡˜ fiÙÈ ı˘Ì›˙Ô˘Ó ÙÔÓ ‹Úˆ· ÙÔ˘ µÔÏÙ¤ÚÔ˘ ÛÙÔÓ ∞Á·ıÔ‡ÏË, (Ô˘ÓfiÌÈ˙ fiÙÈ ·˘Ùfi˜ Ô ÎfiÛÌÔ˜ Â›Ó·È Ô Î·Ï‡ÙÂÚÔ˜ fiÏˆÓ ÙˆÓ ‰˘Ó·ÙÒÓ ÎfiÛÌˆÓ ÎÏ.).∞ӷʤÚÔÓÙ·È ÛÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ÔÏϤ˜ ıˆÚÔ‡ÌÂÓ˜ ÚÔÛ·ÚÌÔÁ¤˜ ‹Ù·Ó ·ÏÒ˜ ÂÍÂ-ÏÈÎÙÈο ·Ú·ÚÔ˚fiÓÙ·, ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈΤ˜ ˘ÔÛÙËÚÈÎÙÈΤ˜ ‰Ô̤˜, fi¯È ۯ‰ȷṲ̂Ó˜ ÁȷοÔÈÔ È‰È·›ÙÂÚÔ ÛÎÔfi.

¶Ô‡ ÔÊ›ÏÂÙ·È Ë ·ÓÙ›ÛÙ·ÛË ÙˆÓ Gould Î·È Lewontin ÛÙÔ “ÚÔÛ·ÚÌÔÁÈÛÙÈÎfiÚfiÁÚ·ÌÌ·”;

∫·Ù¿ ÙËÓ Segestrale (2003) ‰‡Ô Â›Ó·È ÔÈ Î˘ÚÈfiÙÂÚÔÈ ÏfiÁÔÈ:

ñ ◊Ù·Ó Û·Ê¤˜ ÁÈ· ·˘ÙÔ‡˜ fiÙÈ Ë ·Ú·ÙÂٷ̤ÓË “Û˘˙‹ÙËÛË – ÁÈ· ÙËÓ ÚÔÛ·ÚÌÔ-Á‹” ÌÂÙ¤ÊÂÚ ÙÔ ·ÓÂÈı‡ÌËÙÔ ÔÏÈÙÈÎfi Ì‹Ó˘Ì·, fiÙÈ ÙÔ ÛËÌÂÚÈÓfi ÎÔÈÓˆÓÈÎfi Û‡-ÛÙËÌ· Ì ÙȘ ·ÓÈÛfiÙËÙ˜ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ·Ú¿ ÙÔ Ê˘ÛÈÎfi ÚÔ˚fiÓ Ù˘ ÚÔÛ·ÚÌÔÁ‹˜,Î·È ˆ˜ ÂÎ ÙÔ‡ÙÔ˘ ÂΠʇÛˆ˜ ηÏfi.

ñ √È Gould Î·È Lewontin ·ÓÙÈÌ¿¯ÔÓÙ·Ó ÙËÓ ÂËÚ·Ṳ̂ÓË ·fi ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈÔ‚ÈÔ-ÏÔÁ›· ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË ÂÈÏÔÁ‹˜ ÁÔÓȉ›Ô˘. ∏ ÎÔÈÓ‹ ÙÔ˘˜ ·ÓËÛ˘¯›· ‹Ù·Ó Ó· Í·Ó·‚ÚÂ-ı› ÙÔ ·ÏËıÈÓfi ÓfiËÌ· Ù˘ Ó¤Ô-¢·Ú‚ÈÓÈ΋˜ Û‡Á¯ÚÔÓ˘ Û‡ÓıÂÛ˘ ÙÔ˘ ÚÒÙÔ˘ ÌÈ-ÛÔ‡ ÙÔ˘ 20Ô˘ ·ÈÒÓ· ıˆÚÒÓÙ·˜ fiÙÈ ÔÈ ·Ú¯ÈÙ¤ÎÙÔÓ¤˜ Ù˘ ›¯·Ó ¤Ó· ¢ڇÙÂÚÔ Î·ÈÈÔ ÏÔ˘Ú·ÏÈÛÙÈÎfi fiÚ·Ì· ·fi ÙËÓ ÙÚ¤¯Ô˘Û· ÁÔÓȉÈÔ-ÂÈÏÔÁÈ΋ ¿Ô„Ë.

ª¿ÓÈ· °ÂˆÚÁ¿ÙÔ˘ & §Ô˘Î›· ¶Ú›ÓÔ˘58 ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1

ŒÓ· ‰Â‡ÙÂÚÔ ÛËÌÂ›Ô ÛÙË Û˘˙‹ÙËÛË ÁÈ· ÙÔ ÚfiÏÔ Ù˘ ÂÈÏÔÁ‹˜ ÛÙËÓ ÂͤÏÈÍË, ›-Ó·È ÌÂıÔ‰ÔÏÔÁÈÎfi Î·È ·ÊÔÚ¿ ÛÙȘ ··ÈÙÔ‡ÌÂÓ˜ ·Ô‰Â›ÍÂȘ ÁÈ· ÙËÓ ÓÔÌÈÌÔÔ›ËÛËÌÈ·˜ ÚÔÛ·ÚÌÔÁÈÛÙÈ΋˜ ˘fiıÂÛ˘. ™Â ÔÏϤ˜ ÂÚÈÙÒÛÂȘ Ô ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÌfi˜ ÁÓˆ-ÚÈÛÌ¿ÙˆÓ ˆ˜ ÚÔÛ·ÚÌÔÁÒÓ Â›Ó·È ·‰È·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÙÔ˜. À¿Ú¯Ô˘Ó fï˜ ÚÔÛ·ÚÌÔÁÈ-ÛÙÈΤ˜ ˘Ôı¤ÛÂȘ Ô˘ ÂÓÒ Ê·›ÓÔÓÙ·È ·ÏËıÔÊ·Ó›˜, ··ÈÙÂ›Ù·È ÂÚ·ÈÙ¤Úˆ ¤ÏÂÁ¯Ô˜ÁÈ· ÙË ÓÔÌÈÌÔÔ›ËÛ‹ ÙÔ˘˜. √È Gould Î·È Lewontin ·Ó·ÊÂÚfiÌÂÓÔÈ Û ·Ó¿ÏÔÁ˜ÚÔÛ·ÚÌÔÁÈÛÙÈΤ˜ ÈÛÙÔڛ˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó ÙËÓ ¤ÎÊÚ·ÛË “ÂÈÓÔË̤Ó˜ › ÙÔ‡ÙÔ˘ÈÛÙÔڛ˜” (∫ÚÈÌ¿˜ 1998) Î·È ıˆÚÔ‡Ó fiÙÈ ÂÂȉ‹ Â›Ó·È Ôχ ‡ÎÔÏÔ Ó· ÂÈÓÔÔ‡ÌÂÚÔÛ·ÚÌÔÛÙÈο ÛÂÓ¿ÚÈ· ‰ÂÓ Ú¤ÂÈ Ó· ‰Â¯fiÌ·ÛÙ ÌÈ· ÚÔÛ·ÚÌÔÛÙÈ΋ ˘fiıÂÛËÂÂȉ‹ ·ÏÒ˜ ·ÎÔ‡ÁÂÙ·È ·ÏËıÔÊ·Ó‹˜ ·ÏÏ¿ Ó· ÂÍÂÙ¿˙Ô˘Ì ¿ÓÙ· ÙÔ ÂӉ¯fiÌÂÓÔÙÔ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi Ó· ÌËÓ Â›Ó·È ÚÔÛ·ÚÌÔÁ‹.

ªÈ· ÙÚ›ÙË ÏÂ˘Ú¿ ÛÙË ‰È·Ì¿¯Ë ÁÈ· ÙÔÓ ÚÔÛ·ÚÌÔÁÈÛÌfi ·ÊÔÚ¿ ÛÙË Û¯¤ÛË ·Ó¿-ÌÂÛ· ÛÙËÓ ÂÈÏÔÁ‹ Î·È ¿ÏÏÔ˘˜ ·Ú¿ÁÔÓÙ˜ Ô˘ Û˘Ì‚¿ÏÏÔ˘Ó ÛÙËÓ ÂÍ‹ÁËÛË Ù˘ÂÍÂÏÈÎÙÈ΋˜ ·ÏÏ·Á‹˜. ªÂÏÂÙÒÓÙ·˜ ÙËÓ ÂͤÏÈÍË ÂÓfi˜ ÁÓˆÚ›ÛÌ·ÙÔ˜, ¤¯ÂÈ ÛËÌ·Û›· ËÈÛÙÔÚ›· ÙÔ˘. ∏ ÚÔÛ·ÚÌÔÁ‹ ̤ۈ Ê˘ÛÈ΋˜ ÂÈÏÔÁ‹˜, ‰ÂÓ Í·Ó·Û¯Â‰È¿˙ÂÈ ·fi ÙËÓ·Ú¯‹, ·ÏÏ¿ “Ì·ÛÙÔÚ‡ÂÈ” ÛÙ· ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù· Ù˘ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓ˘ ÈÛÙÔÚ›·˜. ∏ ÈÛÙÔ-Ú›· Î·È Ë ÂÈÏÔÁ‹ Û˘ÓˆÌÔÙÔ‡Ó Ì·˙› Ó· Ô‰ËÁÔ‡Ó ÙËÓ ÂÍÂÏÈÎÙÈ΋ ÙÚԯȿ ÙÔ˘ ÏËı˘-ÛÌÔ‡. ∫·È ÔÈ ‰‡Ô Â›Ó·È ··Ú·›ÙËÙ˜. ∫·ÌÈ¿ ‰ÂÓ Â›Ó·È Â·Ú΋˜.

ŒÓ· ÂÚ·ÈÙ¤Úˆ ˙‹ÙËÌ· Â›Ó·È fiÙÈ ÌÂÚÈο ÂÍÂÏÈÎÙÈο ÌÔÓ٤Ϸ Ê·›ÓÂÙ·È Ó· ›ӷȷÓÂÍ¿ÚÙËÙ· ·fi ÙËÓ ÂÈÏÔÁ‹. √ fiÚÔ˜ “ÂÛÙÈÁ̤ÓË ÈÛÔÚÚÔ›·” ‰fiıËΠ·fi ÙÔ˘˜Eldredge Î·È Gould (1972 Û Sterelny Î·È Griffiths 1999) Û ÌÈ· ÌÔÚÊ‹ ÂȉÔÁÂ-ÓÂÙÈ΋˜ ÂͤÏÈ͢ Ô˘ ÂͤÊÚ·Û ÙÔ˘˜ ·Ï·ÈÔÓÙÔÏfiÁÔ˘˜ ȉȷ›ÙÂÚ·, Î·È ‹Ù·Ó ÂËÚ·-Ṳ̂ÓË ·fi ÙÔÓ Mayr. ∂ÍÂÙ¿˙ÔÓÙ·˜ ÌÂÚÈΤ˜ ÛÂÈÚ¤˜ ·ÔÏÈıˆÌ¿ÙˆÓ Ì ¤Ó· Ôχ ÈÔÏ‹Ú˜ ¯ÚÔÓÈÎfi ÌËÙÚÒÔ ·fi fiÙÈ Û˘Ó‹ıˆ˜, ‚Ú‹Î·Ó Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ ÁÈ· Ì·ÎÚ¤˜ ÂÚÈfi‰Ô˘˜Î·Ù¿ ÙȘ Ôԛ˜ ‰ÂÓ Â›¯Â Û˘Ì‚Â› ·ÏÏ·Á‹. ™Â ·˘Ù¤˜ ·ÚÂÌ‚¿ÏÏÔÓÙ·Ó Û‡ÓÙÔ̘ Â-Ú›Ô‰ÔÈ Î·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ Ë ÂͤÏÈÍË Û˘Ó¤‚·ÈÓ “ÂÎÚËÎÙÈο” ÌÂÙ¿ ·fiÍ·ÊÓÈΤ˜ ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜ ·ÏÏ·Á¤˜ ÛÙÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ. √ Gould ¤‰ÈÓ ÌÂÁ¿ÏË ¤ÌÊ·ÛËÛÙË ÛËÌ·Û›· ÛËÌ·ÓÙÈÎÒÓ Í·ÊÓÈÎÒÓ ÁÂÁÔÓfiÙˆÓ ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ ˙ˆ‹˜ .¯. ËÍ·ÊÓÈ΋ Ì·˙È΋ ÂÍ·Ê¿ÓÈÛË ÂȉÒÓ ÌÂÙ¿ ·fi Û˘ÁÎÚÔ‡ÛÂȘ ÌÂÁ¿ÏˆÓ ÎÔÌËÙÒÓ Ì ÙËÁË Î·È ÙËÓ Â·ÎfiÏÔ˘ıË ·Ó¿Ù˘ÍË ÙˆÓ ÏËı˘ÛÌÒÓ ·fi ÌÈ· ÂÚÈÔÚÈṲ̂ÓË “‰ÂÍ·ÌÂ-Ó‹” ·fi ÂÈ‚ÈÒÛ·ÓÙ· ›‰Ë (Lewontin Î·È Levins 2002).

∆¤ÏÔ˜ ÛÙË Û˘˙‹ÙËÛË ÁÈ· ÙÔ ÚfiÏÔ Ù˘ ÂÈÏÔÁ‹˜, ÂÌϤÎÔÓÙ·È ÂÚˆÙ‹Ì·Ù· ÁÈ·ÙËÓ ÂÌ‚¤ÏÂÈ· ÙˆÓ ÂÍÂÏÈÎÙÈÎÒÓ ÂÍËÁ‹ÛˆÓ. ŒÓ· Û¯ÂÙÈÎfi ‰›Ô Ì ·˘Ùfi ÙÔ ı¤Ì· ›-Ó·È Ë ‰È·Ì¿¯Ë ÁÈ· ÙȘ ÂÍÂÏÈÎÙÈΤ˜ ÂÍËÁ‹ÛÂȘ Ù˘ ·ÓıÚÒÈÓ˘, „˘¯ÔÏÔÁÈ΋˜ Î·È ÎÔÈ-ÓˆÓÈ΋˜ ÔÚÁ¿ÓˆÛ˘. ∆Ô 1975 Ô E.O.Wilson ÛÙËÓ ∫ÔÈÓˆÓÈÔ‚ÈÔÏÔÁ›· ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈÌÈ· ÚÔÛ·ÚÌÔÁÈÛÙÈ΋ ÂÚÈÁÚ·Ê‹ Ù˘ ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ ÂͤÏÈ͢ ÛÙ· ˙Ò· ÙËÓ ÔÔ›· ÚÔ-ÂÎÙ›ÓÂÈ Î·È ÛÙȘ ·ÓıÚÒÈÓ˜ ÎÔÈӈӛ˜, ÚÔ¯ˆÚÒÓÙ·˜ Û ÚÔÛ·ÚÌÔÁÈÛÙÈΤ˜ ÂÚÌË-

∏ ÛÙ·ıÂÚ‹ ÂÍËÁËÙÈ΋ ·Í›· Ù˘ ıˆڛ·˜ Ù˘ Ê˘ÛÈ΋˜… ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1 59

Ó›˜ ÁÓˆÚÈÛÌ¿ÙˆÓ Ù˘ ·ÓıÚÒÈÓ˘ ˙ˆ‹˜ fiˆ˜ .¯. ‰È·ÊÔÚ¤˜ ÙˆÓ Ê‡ÏˆÓ, ÍÂÓÔ-ÊÔ‚›· ÎÏ. √È Lewontin Î·È Levins (1985, Û Sterelny Î·È Griffiths 1999)¿ÛÎËÛ·Ó ¤ÓÙÔÓË ÎÚÈÙÈ΋ ÛÙȘ ı¤ÛÂȘ ·˘Ù¤˜ ˘ÔÛÙËÚ›˙ÔÓÙ·˜ fiÙÈ Ù· ·ÓıÚÒÈÓ· „˘-¯ÔÏÔÁÈο Î·È ÎÔÈÓˆÓÈο ÁÓˆÚ›ÛÌ·Ù· Â›Ó·È ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÈÓÔ˘ ÔÏÈÙÈ-ÛÌÔ‡. ∏ ÂÍÂÏÈÎÙÈ΋ ıˆڛ· Â›Ó·È ·ÚÌfi‰È· Ó· ÂÍËÁ› ˆ˜ ηٿ ÙËÓ Ê˘ÏÔÁ¤ÓÂÛË ÙÔ˘·ÓıÚÒÔ˘ ÂÍÂÏ›¯ıËÎ·Ó ÔÈ ÈηÓfiÙËÙ˜ Ô˘ Ì·˜ η٤ÛÙËÛ·Ó ÔÏÈÙÈṲ̂ÓÔ Â›‰Ô˜.∞ÏÏ¿ Ù· ȉȷ›ÙÂÚ· ÁÓˆÚ›ÛÌ·Ù· ÙˆÓ ·ÓıÚÒÈÓˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÒÓ Â›Ó·È ÁÓˆÚ›ÛÌ·Ù· Ô-ÏÈÙÈÛÌÈο Î·È ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÂÍËÁËıÔ‡Ó ÌfiÓÔ Û ·˘Ù‹ ÙË ‚¿ÛË.

∞ÔÙÂÏÔ‡Ó ·˘Ù¤˜ ÔÈ ·ÌÊÈÛ‚ËÙ‹ÛÂȘ Ô˘ ÚԷӷʤڷÌ –ÛÙȘ Ôԛ˜ ÚˆÙÔ-ÛÙ¿ÙËÛÂ Ô Gould– Ï‹ÁÌ· ÛÙË ‰·Ú‚ÈÓÈ΋ ıˆڛ· ‹ ÌÈ· ÚÈ˙ÔÛ·ÛÙÈ΋ Ù˘ ·ӷ-ÚÔÛÛ¤ÁÁÈÛË; ∫·È ÙÈ ıˆÚÂ›Ù·È ÚÈ˙ÔÛ·ÛÙÈÎfi;

“∫·Ó¤Ó· ·fi Ù· ÂȯÂÈÚ‹Ì·Ù· ÙÔ˘ Gould ÁÈ· ÙË Û˘ÓıÂÙfiÙËÙ· Ù˘ ÂͤÏÈ͢,‰ÂÓ ·Ó·ÙÚ¤ÂÈ ÙÔ ¢·Ú‚›ÓÔ” ϤÓ ÔÈ Lewontin Î·È Levins (2002) ۠ΛÌÂÓfi ÙÔ˘˜ÁÈ· ÙÔÓ Gould Ì ٛÙÏÔ “Stephen Jay Gould: What does it mean to be a radical?”Î·È ÚÔÛı¤ÙÔ˘Ó:

“∞˘Ùfi Ô˘ ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÈ ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ Gould Â›Ó·È Ô Û˘Ó‹˜ ÚÈ˙ÔÛ·ÛÙÈÛÌfi˜ÙÔ˘. ∆Ô Ó· Â›Û·È ÚÈ˙ÔÛ·ÛÙÈÎfi˜ ÛËÌ·›ÓÂÈ Ó· ÂÍÂÙ¿˙ÂȘ Ù· Ú¿ÁÌ·Ù· ·fi ÙȘ‚·ı‡ÙÂÚ˜ Ú›˙˜ ÙÔ˘˜, Ó· ËÁ·›ÓÂȘ ›Ûˆ ÁÈ· Ó· Ù· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙ÂȘ, Ó· ÚÔÛ·-ı›˜ Ó· ·Ó·Û˘Óı¤ÛÂȘ Ú¿ÍÂȘ Î·È È‰¤Â˜ ÎÙ›˙ÔÓÙ·˜ ÙȘ ·fi ÙȘ ‚·ÛÈΤ˜ ÙÔ˘˜ ·Ú-¯¤˜. √ Gould ›¯Â ·˘Ù‹ ÙË ÚÈ˙ÔÛ·ÛÙÈ΋ ·ÚfiÚÌËÛË, Î·È ÙËÓ ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡ÛÂfiÔ˘ ›¯Â ÛËÌ·Û›·”.

∏ ÎÚÈÙÈ΋ ÙˆÓ Gould Î·È Lewontin ۠Ϣڤ˜ Ù˘ Û‡Á¯ÚÔÓ˘ ÂÍÂÏÈÎÙÈ΋˜ıˆڛ·˜ ›¯Â ˆ˜ ·ÚÈÔ ÛÙfi¯Ô ÙËÓ ÔÚÈÔı¤ÙËÛË Ù¿ÛÂˆÓ ÁÈ· Èı·ÓÔÊ·Ó›˜ ·ÊËÁ‹-ÛÂȘ Ô˘ ηٿ ÙË ÁÓÒÌË ÙÔ˘˜ ·ÂÈÏÔ‡Û·Ó ÙÔÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· Ù˘. √ÈGould Î·È Lewontin ¤ıÂÛ·Ó ı¤Ì·Ù· Ô˘ ·Ú·Ì¤ÓÔ˘Ó ·ÓÔÈÎÙ¿ ÛÙËÓ ¤Ú¢ӷ ηÈÛÙÔÓ ÛÙÔ¯·ÛÌfi ÚÔÛʤÚÔÓÙ·˜ ÌÈ· ÔχÙÈÌË ˘ËÚÂÛ›· ÛÙÔÓ ÎÏ¿‰Ô Ù˘ ∂ÍÂÏÈÎÙÈ-΋˜ µÈÔÏÔÁ›·˜.

™À°Ãƒ√¡∂™ ¶ƒ√∫§∏™∂π™ ™∆∏ ¡∂√-¢∞ƒµπ¡π∫∏ £∂øƒπ∞∫·Ù¿ ÙËÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›· ‰ÂηÂÙ›· ÙÔ˘ 20Ô˘ ·ÈÒÓ· Ë Û˘˙‹ÙËÛË Á‡Úˆ ·fi ÙËÓ ÂÍË-

ÁËÙÈ΋ ÛËÌ·Û›· Ù˘ Ê˘ÛÈ΋˜ ÂÈÏÔÁ‹˜ ÎÈÓÂ›Ù·È Û Ӥ· ›‰· Ù· ÔÔ›· ΢ڛˆ˜ÔÚ›˙ÔÓÙ·È ·fi ÂÁ¯ÂÈÚ‹Ì·Ù· Û‡ÓıÂÛ˘ ∂ÍÂÏÈÎÙÈ΋˜ Î·È ∞Ó·Ù˘Íȷ΋˜ µÈÔÏÔÁ›·˜.∫ÔÈÓfi˜ ÛÙfi¯Ô˜ ÙˆÓ ÚÔÛ·ıÂÈÒÓ ·˘ÙÒÓ Â›Ó·È Ë ‚·ı‡ÙÂÚË Î·Ù·ÓfiËÛË ÙˆÓ Û¯¤ÛÂ-ˆÓ ÌÂٷ͇ ·Ó¿Ù˘Í˘ Î·È ÂͤÏÈ͢ ÔÈ Ôԛ˜ ·ÊÔÚÔ‡Ó Â›Ù ÛÙËÓ Â›‰Ú·ÛË ÙˆÓ·Ó·Ù˘ÍÈ·ÎÒÓ ‰È·‰ÈηÛÈÒÓ ÛÙËÓ ÂÍÂÏÈÎÙÈ΋ ·ÏÏ·Á‹ ›Ù ÛÙËÓ ÂͤÏÈÍË ÙˆÓ ·Ó·-Ù˘ÍÈ·ÎÒÓ ‰È·‰ÈηÛÈÒÓ. ÀfiÚÚËÙË ÎÔÈÓ‹ ·Ú·‰Ô¯‹ ÔÏÏÒÓ ÂÍ ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ÂÁ¯ÂÈ-

ª¿ÓÈ· °ÂˆÚÁ¿ÙÔ˘ & §Ô˘Î›· ¶Ú›ÓÔ˘60 ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1

ÚËÌ¿ÙˆÓ Â›Ó·È fiÙÈ Ë ÂÍ‹ÁËÛË Ù˘ ·Ó¿Ù˘Í˘ ÙˆÓ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÒÓ ÌÔÚ› Ó· ·Ô‰Ôı›Ì ·ÈÙÈ·ÎÔ‡˜ fiÚÔ˘˜ Î·È ÌÔÓfi‰ÚÔ̘ ÁÚ·ÌÌÈΤ˜ ·ÈÙȷΤ˜ Û¯¤ÛÂȘ ÔÈ Ôԛ˜ ÂÎÎÈ-ÓÔ‡Ó ·fi ÙÔ ÁÔÓ›‰ÈÔ Î·È Î·Ù·Ï‹ÁÔ˘Ó ÛÙÔ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi ¡¤· fï˜ ‰Â‰Ô̤ӷ Ù·ÔÔ›· ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·È Î˘Ú›ˆ˜ ·fi ÙÔ Â‰›Ô Ù˘ ªÔÚȷ΋˜ µÈÔÏÔÁ›·˜ Î·È Ù· ÔÔ›·Â¤ÙÚ„·Ó Ó· ·ÓÔ›ÍÂÈ Ô ‰ÚfiÌÔ˜ ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù·ÓfiËÛË ÙˆÓ ·Ó·Ù˘ÍÈ·ÎÒÓ ‰È·‰Èη-ÛÈÒÓ, Ô‰ËÁÔ‡Ó Û Ӥ· Ï·›ÛÈ· ÚÔÛ¤ÁÁÈÛ˘ ÙˆÓ ·Ó·Ù˘ÍÈ·ÎÒÓ ÂÍËÁ‹ÛÂˆÓ ÛÙ·ÔÔ›· ÙÔ ÁÔÓ›‰ÈÔ ‰ÂÓ ·ÔÙÂÏ› ϤÔÓ ÙÔ Î˘Ú›·Ú¯Ô Î·È ÙÔ ÚÔÓÔÌÈ·Îfi ÂÍËÁËÙÈοÌfiÚÈÔ.

ªÂٷ͇ ÙˆÓ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎÒÓ ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂˆÓ ÔÈ Ôԛ˜ ÂÎÊÚ¿˙Ô˘Ó ÙËÓ ·ÌÊÈÛ‚‹-ÙËÛ‹ ÙÔ˘˜ ÛÙȘ ÁÔÓȉÈÔÎÂÓÙÚÈΤ˜ ·Ó·Ù˘ÍȷΤ˜ ÂÍËÁ‹ÛÂȘ ÔÈ ÈÔ ÁÓˆÛÙ¤˜ Â›Ó·È ÂΛ-Ó˜ ÙÔ˘ Lewontin (1983, 1991, 2000) Î·È Ù˘ Keller (2000) Î·È ÈÔ ÚfiÛÊ·Ù·ˆ˜ Ë ÈÔ Û˘ÁÎÚÔÙË̤ÓË ÂÓ·ÏÏ·ÎÙÈ΋ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË ıˆÚÂ›Ù·È Ë £ÂˆÚ›· ∞Ó·Ù˘ÍÈ·-ÎÒÓ ™˘ÛÙËÌ¿ÙˆÓ Ì ·ÚÈÔ˘˜ ÂÎÊÚ·ÛÙ¤˜ ÙÔ˘˜ Oyama (2000) Griffiths Î·È Gray(1992, 1994).

∞Ó Î·È Ì ÙȘ ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ·˘Ù¤˜ ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂȘ ÂÎÊÚ¿˙ÂÙ·È ÌÈ· ÔÈÎÈÏ›· ‰È·-ÊÔÚÂÙÈÎÒÓ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎÒÓ ÂÔÈı‹ÛÂˆÓ Î·È Û˘¯Ó¿ ¤¯Ô˘Ó ˆ˜ ΛÓËÙÚÔ ‰È·ÊÔÚÂÙÈοÂÈÛÙËÌÔÓÈο Î·È ÔÏÈÙÈο ÂӉȷʤÚÔÓÙ·, fiϘ Û˘ÁÎÏ›ÓÔ˘Ó ˆ˜ ÚÔ˜ ÙËÓ ·Ó¿‰ÂÈÍËÙˆÓ ·‰ÈÂÍfi‰ˆÓ ÛÙ· ÔÔ›· ¤¯Ô˘Ó Ô‰ËÁ‹ÛÂÈ ÔÈ ÂÈÎÂÓÙڈ̤Ó˜ ÛÙÔ ÁÔÓ›‰ÈÔ ÂÍËÁ‹-ÛÂȘ ÙfiÛÔ Ù˘ ·Ó¿Ù˘Í˘ fiÛÔ Î·È Ù˘ ÂͤÏÈ͢. ∆Ô Î¤ÓÙÚÔ ‚¿ÚÔ˘˜ ÙˆÓ ÚÔÛÂÁÁ›-ÛÂˆÓ ·˘ÙÒÓ ÌÂÙ·ÙÔ›˙ÂÙ·È ·fi ÙÔ ÁÔÓ›‰ÈÔ Û ·ÓÒÙÂÚ· ›‰· ÔÚÁ¿ÓˆÛ˘ fiˆ˜ÙÔ Î‡ÙÙ·ÚÔ, Ô ÔÚÁ·ÓÈÛÌfi˜ ‹ Û ¢ڇÙÂÚ· ÙÔ˘ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÔ‡ Û˘ÛÙ‹Ì·Ù· Î·È ˘ÈÔıÂÙÔ‡-ÓÙ·È ÌÔÓ٤Ϸ ÔÏÏ·ÏÒÓ ·ÏÏËÏÔÂÍ·ÚÙÒÌÂÓˆÓ Î·È Û‡ÓıÂÙˆÓ ·ÈÙÈ·ÎÒÓ Û¯¤ÛˆÓ.

∏ ÚÔÓÔÌȷ΋ ηٷÓfiËÛË ÙˆÓ ÁÔÓȉ›ˆÓ ÛÙȘ ÁÔÓȉÈÔÎÂÓÙÚÈΤ˜ ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂȘ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÙ·È ·fi ÙȘ ÂÍ‹˜ ·ÓÙÈÏ‹„ÂȘ:

·) ÙÔ DNA ˆ˜ ÙÔ ·˘Ùfi-·ÓÙÈÁÚ·ÊfiÌÂÓÔ ÌfiÚÈÔ ÌÔÚ› Ó· ÂÍËÁ› ÙËÓ ÛÙ·ıÂÚfiÙËÙ·Ù˘ ÎÏËÚÔÓÔÌÔ‡ÌÂÓ˘ ÁÂÓÂÙÈ΋˜ ÏËÚÔÊÔÚ›·˜.

‚) ÙÔ DNA ˆ˜ ÙÔ ÏËÚÔÊÔÚÈ·Îfi ÌfiÚÈÔ ¤¯ÂÈ fiÏË ÙËÓ ··Ú·›ÙËÙË ÏËÚÔÊÔÚ›· ÁÈ·ÙËÓ ÙÂÏÈ΋-Ù˘È΋ ÌÔÚÊ‹ ÙÔ˘ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÔ‡.

Á) ∆Ô DNA ˆ˜ ÙÔ ÎÏËÚÔÓÔÌÔ‡ÌÂÓÔ ÌfiÚÈÔ ÌÔÚ› Ó· ÂÍËÁ› ÙËÓ ‰È·ÁÂÓ·ÏÔÁÈ΋ÛÙ·ıÂÚfiÙËÙ· Ù˘ ÌÔÚÊ‹˜.

∆Ô Úfi‚ÏËÌ· –fiˆ˜ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ϤÂÈ Ô Lewontin (2000)– Ì ·˘Ùfi ÙÔÂÍËÁËÙÈÎfi Û¯‹Ì· Â›Ó·È fiÙÈ ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· “η΋ ‚ÈÔÏÔÁ›·”. ∆›ÔÙ· ·fi Ù· ·Ú·¿-Óˆ ‰ÂÓ Û˘ÁÎÚÔÙ› ÌÈ· ·‰È·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÙË ÂÍËÁËÙÈ΋ ‚¿ÛË. ∂Ó‰ÂÈÎÙÈο: §ÂÙÔ̤ÚÂÈÂ˜Ô˘ ·ÊÔÚÔ‡Ó ÙÔ˘˜ Ì˯·ÓÈÛÌÔ‡˜ ÂȉÈfiÚıˆÛ˘ ÙÔ˘ DNA ·Ó·‰ÂÈÎÓ‡Ô˘Ó ÙË ÛËÌ·-Û›· ÙˆÓ Ì˯·ÓÈÛÌÒÓ ·˘ÙÒÓ Î·Ù¿ ÙËÓ ·ÓÙÈÁÚ·Ê‹ Î·È ·Ó·ÙÚ¤Ô˘Ó ·ÓÙÈÏ‹„ÂȘ ÂÚ›Ù˘ ·˘ÙÔ·ÓÙÈÁÚ·ÊÈ΋˜ ÈηÓfiÙËÙ¿˜ ÙÔ˘. ∏ ÛËÌ·Û›· ÙˆÓ ÔχÏÔÎˆÓ ‰ÈÎÙ‡ˆÓ ÂÈ-

∏ ÛÙ·ıÂÚ‹ ÂÍËÁËÙÈ΋ ·Í›· Ù˘ ıˆڛ·˜ Ù˘ Ê˘ÛÈ΋˜… ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1 61

ÁÂÓÂÙÈÎÒÓ ·ÏÏËÏÂȉڿÛÂˆÓ ˘Â‡ı˘ÓˆÓ ÁÈ· ÙËÓ Ú‡ıÌÈÛË Ù˘ ÌÂÙ·ÁÚ·Ê‹˜ ‰Â›¯ÓÂÈfiÙÈ Ë ·fi‰ÔÛË ·ÈÙȷ΋˜ ÚÔÓÔÌÈ·ÎfiÙËÙ·˜ ÛÙ· ÁÔÓ›‰È· ηٿ ÙËÓ ÂÍ‹ÁËÛË Ù˘ ·Ó¿-Ù˘Í˘ ·ÔÙÂÏ› ̤ÚÔ˜ ÂÓfi˜ ·ÏÔÔÈË̤ÓÔ˘ ÌÔÓÙ¤ÏÔ˘ ÂÚ› ‚ÈÔÏÔÁÈ΋˜ ·ÈÙÈfiÙËÙ·˜.∏ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· ÂÓfi˜ Î·È ÌÔÓ·‰ÈÎÔ‡ ·Ú¯ÈÎÔ‡ ÚÔ˚fiÓÙÔ˜ ÌÂÙ·ÁÚ·Ê‹˜ Ó· ‰›ÓÂÈ ÔÏÏ¿Î·È ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ÌËӇ̷ٷ1 ÏfiÁˆ ÔχÏÔÎˆÓ Ú˘ıÌÈÛÙÈÎÒÓ Ì˯·ÓÈÛÌÒÓ ˘ÔÓÔ-̇ÂÈ ÙËÓ ·ÓÙ›ÏË„Ë fiÙÈ ÔÈ ÚˆÙ½Ó˜ Έ‰ÈÎÔÔÈÔ‡ÓÙ·È ¿ÌÂÛ· ·fi ÙÔ DNA2

(Newmann –Held 1998, Sterelny Î·È Griffiths 1999, Lewontin 2000, Keller2000, Fogle 2000).

∏ Û‡Á¯ÚÔÓË Û˘˙‹ÙËÛË ÁÈ· ÙËÓ ÂÍËÁËÙÈ΋ ÚÔÓÔÌÈ·ÎfiÙËÙ· ÙÔ˘ ÁÔÓȉ›Ô˘ Û ۯ¤-ÛË Ì ÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜ ·Ó·Ù˘ÍÈ·ÎÔ‡˜ ·Ú¿ÁÔÓÙ˜ ·ÊÔÚ¿ ÛÙ· ·ÎfiÏÔ˘ı· ÛËÌ›·:

ñ ¶ÚÒÙÔÓ ÛÙËÓ ·fi‰ÔÛË ÈÛfiÙÈÌÔ˘ ·ÈÙÈ·ÎÔ‡ ÚfiÏÔ˘ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ÙÔ˘ ÔÚÁ·ÓÈ-ÛÌÔ‡ Û ÌË ÁÂÓÂÙÈÎÔ‡˜ ·Ú¿ÁÔÓÙ˜ –ÂÓ‰Ô΢ÙÙ·ÚÈÎÔ‡˜/ÂÈÁÂÓÂÙÈÎÔ‡˜ Î·È Â͈-΢ÙÙ·ÚÈÎÔ‡˜-ÂÚÈ‚·ÏÏÔÓÙÈÎÔ‡˜.

ñ ¢Â‡ÙÂÚÔÓ ÛÙËÓ Î·Ù·ÓfiËÛË Î·È ¿ÏÏˆÓ ·Ú·ÁfiÓÙˆÓ ˆ˜ ÊÔÚ¤ˆÓ ·Ó·Ù˘Íȷ΋˜ÏËÚÔÊÔÚ›·˜ Î·È ÙÚ›ÙÔÓ ÛÙË Â¤ÎÙ·ÛË Ù˘ ÎÏËÚÔÓÔÌÈÎfiÙËÙ·˜ (Godfrey-Smith2000).

∂ȉÈÎfiÙÂÚ· Ù· ˙ËÙ‹Ì·Ù· Ô˘ ·ÊÔÚÔ‡Ó ÛÙËÓ ÎÏËÚÔÓÔÌÈÎfiÙËÙ· ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Óȉȷ›ÙÂÚÔ ÂӉȷʤÚÔÓ Î·ıÒ˜ ·˘Ù¿ ηÙÂÍÔ¯‹Ó Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Ì ¿ÁȘ Ó¤Ô – ¢·Ú‚ÈÓÈ-Τ˜ ·ÓÙÈÏ‹„ÂȘ Î·È Ë Â¤ÎÙ·Û‹ Ù˘ Û ÌË ÁÂÓÂÙÈÎÔ‡˜ ·Ú¿ÁÔÓÙ˜ ÂÎ ÚÒÙ˘ fi„ˆ˜Ê·›ÓÂÙ·È Ó· Û˘Ó¿ÁÂÙ·È ÙËÓ ·Ô‰Ô¯‹ Ï·Ì·ÚÎÈ·ÓÒÓ ·ÓÙÈÏ‹„ÂˆÓ ÂÚ› ÎÏËÚÔÓÔÌÈ-ÎfiÙËÙ·˜ ›ÎÙËÙˆÓ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎÒÓ. Ÿˆ˜ fï˜ ÚÔ·ÙÂÈ ·fi ÙËÓ ‰ÈÂÍ·ÁfiÌÂ-ÓË Û˘˙‹ÙËÛË Ë ·Ô‰Ô¯‹ Ù˘ ÎÏËÚÔÓÔÌÈÎfiÙËÙ·˜ ÌË ÁÂÓÂÙÈÎÒÓ ·Ú·ÁfiÓÙˆÓ ‰ÂÓ ÛË-Ì·›ÓÂÈ ˘ÈÔı¤ÙËÛË Ï·Ì·ÚÎÈ·ÓÒÓ ÂÍËÁ‹ÛˆÓ.

™‡Ìʈӷ Ì ÙȘ ÈÛ¯‡Ô˘Û˜ ·ÓÙÈÏ‹„ÂȘ ÎÏËÚÔÓÔÌÂ›Ù·È ÌfiÓÔ ÙÔ ÁÂÓÂÙÈÎfi ˘ÏÈÎfiÙÔ ÔÔ›Ô Â›Ó·È ˘Â‡ı˘ÓÔ ÁÈ· ÙË ·Ú·ÁˆÁ‹ ۈ̷ÙÈÎÒÓ Î˘ÙÙ¿ÚˆÓ – ·Ó¿Ù˘ÍË /ÌÔÚÊÔÁ¤ÓÂÛË ÔÚÁ·ÓÈÛÌÒÓ. ∫¿ÔÈ· ·ÏÏ·Á‹ ÛÙ· ۈ̷ÙÈο ·ÙÙ·Ú· ‰ÂÓ ÎÏËÚÔÓÔ-ÌÂ›Ù·È Î·ıÒ˜ ı· ÚÔ¸fiıÂÙ ›Ù ÙËÓ Î·Ù¢ı˘ÓfiÌÂÓË ·ÏÏ·Á‹ ÙÔ˘ ÁÂÓÂÙÈÎÔ‡ ˘ÏÈ-ÎÔ‡, ›Ù Ì˯·ÓÈÛÌÔ‡˜ Ô˘ ı· ÂÈÙÚ¤Ô˘Ó ÙËÓ ÎÏËÚÔÓÔÌÈÎfiÙËÙ· ·˘Ù‹ ·ÓÂÍ¿ÚÙË-ÙÔ˘˜ ·fi ÙÔ˘˜ Ì˯·ÓÈÛÌÔ‡˜ Ù˘ ÁÂÓÂÙÈ΋˜ ÎÏËÚÔÓÔÌÈÎfiÙËÙ·˜.

ª¿ÓÈ· °ÂˆÚÁ¿ÙÔ˘ & §Ô˘Î›· ¶Ú›ÓÔ˘62 ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1

11.. ¶.¯. ÛÙÔ Û·ÏÈÁοÚÈ Aplysia ¤Ó· ÙÌ‹Ì· DNA ‰›ÓÂÈ ¤ÓÙÂη ÙÂÏÈο ÚˆÙÂ˚ÓÈο ÚÔ˚fiÓÙ·Ô˘ Û¯ÂÙ›˙ÔÓÙ·È Ì ÙËÓ ·Ó··Ú·ÁˆÁÈ΋ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿ ÙÔ˘.

22.. ∆Ô ÛËÌÂ›Ô ·˘Ùfi ˘ÔÛοÙÂÈ ÙËÓ ›‰È· ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· ÙÔ˘ ÁÔÓȉ›Ô˘ ˆ˜ ÌÈ·˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈ΋˜ ÌÔ-Ó¿‰·˜ ¢ÚÈÛÎfiÌÂÓ˘ ÛÙ· ¯ÚˆÌÔÛÒÌ·Ù· - ·‰˘Ó·Ì›· ·fi‰ÔÛ˘ Û˘ÓÂÎÙÈÎÔ‡ ÔÚÈÛÌÔ‡ ÙÔ˘ÁÔÓȉ›Ô˘, Û˘Ó·ÈÓÂÙÈÎfi ÁÔÓ›‰ÈÔ ‹ ÔÏÏ·Ï‹ ¯Ú‹ÛË ÙÔ˘ fiÚÔ˘ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο Ô KitcherÁÚ¿ÊÂÈ: “ÁÔÓ›‰ÈÔ Â›Ó·È ·˘Ùfi Ô˘ ¤Ó·˜ ÈηÓfi˜ ‚ÈÔÏfiÁÔ˜ ÂÈϤÁÂÈ Ó· ·ÔηϤÛÂÈ ÁÔÓ›-‰ÈÔ”. (1992: 131)

√ Maynard Smith ÛÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘ ∏ £ÂˆÚ›· Ù˘ ∂ͤÏÈ͢ (1975) ·ÍÈÔÏÔ-ÁÔ‡Û ˆ˜ ȉȷ›ÙÂÚ· ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ÙÔ ÂÚÒÙËÌ· ÂÚ› Ù˘ ʇÛ˘ Ù˘ ÎÏËÚÔÓÔÌÈÎfiÙËÙ·˜.“∂›Ó·È Ù· ÓÔ˘ÎÏÂ˚ο Ôͤ· ÔÈ ÌfiÓÔÈ ÊÔÚ›˜ ÎÏËÚÔÓÔÌÈÎfiÙËÙ·˜;”. ™ÙÔ ›‰ÈÔ ı¤Ì· ÔM. Smith ·ӤگÂÙ·È ÙÔ 1986 ·ӷ‰È·Ù˘ÒÓÔÓÙ·˜ ÙÔ ›‰ÈÔ ÂÚÒÙËÌ· Ì fiÚÔ˘˜ÂÓ·ÏÏ·ÎÙÈÎÒÓ ÊÔÚ¤ˆÓ ÎÏËÚÔÓÔÌÈÎfiÙËÙ·˜:

“∞˘Ù‹ [Ë ÎÏËÚÔÓÔÌÈÎfiÙËÙ· ›ÎÙËÙˆÓ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎÒÓ] ·ÔÎÏ›ÂÙ·È ·Ó Ù·ÓÔ˘ÎÏÂ˚ο Ôͤ· Â›Ó·È ÔÈ ÌfiÓÔÈ ÊÔÚ›˜ Ù˘ ÎÏËÚÔÓÔÌÈÎfiÙËÙ·˜ Î·È ·Ó ÙÔ ÎÂÓÙÚÈÎfi‰fiÁÌ· Â›Ó·È ÔÚıfi. ∂Âȉ‹ Â›Ó·È Ì¿ÏÏÔÓ ·›ı·ÓÔ Ó· ·Ô‰Âȯı› ÂÛÊ·Ï̤ÓÔ ÙÔÎÂÓÙÚÈÎfi ‰fiÁÌ· ÚÔ·ÙÂÈ ·Ì¤Ûˆ˜ ÙÔ ·ÎfiÏÔ˘ıÔ ÂÚÒÙËÌ·: ªÔÚ› Ó· ˘¿Ú-¯Ô˘Ó ÂÓ·ÏÏ·ÎÙÈÎÔ› ÊÔÚ›˜ Ù˘ ÎÏËÚÔÓÔÌÈÎfiÙËÙ·˜;” (M. Smith 1986: 42).

Ÿˆ˜ ÚÔ·ÙÂÈ ·fi ÙÔ ·fiÛ·ÛÌ· ·˘Ùfi ÙÔ˘ M. Smith Ë ÎÏËÚÔÓÔÌÈÎfiÙËٷ›ÎÙËÙˆÓ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎÒÓ ‰ÂÓ ·ÔÎÏ›ÂÙ·È ·Ó ·Ô‰Â¯ıԇ̠ÙËÓ ‡·ÚÍË ÂÓ·ÏÏ·-ÎÙÈÎÒÓ ÊÔÚ¤ˆÓ ÎÏËÚÔÓÔÌÈÎfiÙËÙ·˜ Î·È ÛÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ·˘Ù‹ ÙÔ ÎÂÓÙÚÈÎfi ‰fiÁÌ·Ù˘ µÈÔÏÔÁ›·˜ ‰ÂÓ ·Ú·‚È¿˙ÂÙ·È. ∫¿ÔÈÔÈ ÌË ÁÂÓÂÙÈÎÔ› ·Ú¿ÁÔÓÙ˜ ÌÔÚÔ‡Ó Ó·ıˆÚËıÔ‡Ó ˆ˜ ÎÏËÚÔÓÔÌ‹ÛÈÌÔÈ ¯ˆÚ›˜ ·˘Ùfi Ó· ÚÔ¸Ôı¤ÙÂÈ fiÙÈ ı· Ú¤ÂÈ ÔÈ ·Ú¿-ÁÔÓÙ˜ ·˘ÙÔ› Ó· ¤¯Ô˘Ó ηٿ οÔÈÔ ÙÚfiÔ ÂÓۈ̷وı› ÛÙË Á·ÌÂÙÈ΋ ÛÂÈÚ¿ ‹ Ó·˘¿Ú¯ÂÈ ÚÔ‹ ÏËÚÔÊÔÚ›·˜ ·fi ÙÔÓ ·Ú¿ÁÔÓÙ· ·˘ÙfiÓ ÚÔ˜ ÙÔ DNA (Sterelny ηÈGriffiths 1999). ∂¤ÎÙ·ÛË Ù˘ ÎÏËÚÔÓÔÌÈÎfiÙËÙ·˜ Û ÌË ÁÂÓÂÙÈÎÔ‡˜ ·Ú¿ÁÔÓÙ˜ÛËÌ·›ÓÂÈ fiÙÈ Î¿ÔȘ ·ÏÏ·Á¤˜ ÛÙË ‰ÔÌ‹ ÙˆÓ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÒÓ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÌÂÙ·‚È‚·-ÛÙÔ‡Ó ÛÙËÓ ÂfiÌÂÓË ÁÂÓÈ¿ ¯ˆÚ›˜ Ó· ÌÂÙ·ÊÚ·ÛÙÔ‡Ó ÚÒÙ· Û ÓÔ˘ÎÏÂ˚ο Ôͤ·.∫·Ù¿ Û˘Ó¤ÂÈ· Ë Â¤ÎÙ·ÛË Ù˘ ÎÏËÚÔÓÔÌÈÎfiÙËÙ·˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È ·Û‡Ì‚·ÙË Ì ÙÔ ÎÂ-ÓÙÚÈÎfi ‰fiÁÌ· Ù˘ µÈÔÏÔÁ›·˜ Ô‡ÙÂ Û˘Ó¿ÁÂÙ·È Ï·Ì·ÚÎÈ·Ó¤˜ ı¤ÛÂȘ. ∏ ·Ô‰Ô¯‹ ‹fi¯È Ù˘ ‡·Ú͢ ÌË ÁÂÓÂÙÈÎÒÓ ÎÏËÚÔÓÔÌÔ‡ÌÂÓˆÓ ·Ú·ÁfiÓÙˆÓ Â›Ó·È ¤Ó· ˙‹ÙËÌ· ÂÓ̤ÚÂÈ ÂÓÓÔÈÔÏÔÁÈÎfi ÙÔ ÔÔ›Ô ·ÊÔÚ¿ ÛÙ· ÎÚÈÙ‹ÚÈ· Ù· ÔÔ›· ÔÈ ·Ú¿ÁÔÓÙ˜ ·˘ÙÔ›ÔÊ›ÏÔ˘Ó Ó· ÏËÚÔ‡Ó ¤ÙÛÈ ÒÛÙ ӷ ıˆÚËıÔ‡Ó ˆ˜ ÎÏËÚÔÓÔÌÔ‡ÌÂÓÔÈ Î·È ÂÓ Ì¤ÚÂÈÂÌÂÈÚÈÎfi. ∏ ı¤ÛË ÂÚ› ÂÎÙÂٷ̤Ó˘ ÎÏËÚÔÓÔÌÈÎfiÙËÙ·˜ –Ë ÔÔ›· ÛÙËÚ›˙ÂÙ·È ÛÂÓ¤· ‰Â‰Ô̤ӷ ·fi Ù· ‰›· Ù˘ ÌÔÚȷ΋˜ ‚ÈÔÏÔÁ›·˜, Ù˘ ËıÔÏÔÁ›·˜ Î·È Ù˘ ÔÈÎÔ-ÏÔÁ›·˜– ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ fiÙÈ ˘¿Ú¯ÂÈ ÌÈ· ÛÂÈÚ¿ ·Ú·ÁfiÓÙˆÓ ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ÏËÚÔ‡Ó Û˘ÁÎÂ-ÎÚÈ̤ӷ ÎÚÈÙ‹ÚÈ· ÂÚ› ÎÏËÚÔÓÔÌÈÎfiÙËÙ·˜. (Griffiths Î·È Gray 1994). ™˘ÁÎÂÎÚÈ̤-ÓÔÈ Ì˯·ÓÈÛÌÔ› ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙÔÈ ·fi ÙÔ˘˜ Ì˯·ÓÈÛÌÔ‡˜ ÙÔ˘ ÁÂÓÂÙÈÎÔ‡ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜ ÎÏË-

∏ ÛÙ·ıÂÚ‹ ÂÍËÁËÙÈ΋ ·Í›· Ù˘ ıˆڛ·˜ Ù˘ Ê˘ÛÈ΋˜… ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1 63

¢È¿ÁÚ·ÌÌ· 1: Weismann Î·È ÎÂÓÙÚÈÎfi ‰fiÁÌ· Ù˘ ‚ÈÔÏÔÁ›·˜ (·fi ÙÔÓ ª. Smith 1975,1982).

ÚÔÓÔÌÈÎfiÙËÙ·˜ ÂÍ·ÛÊ·Ï›˙Ô˘Ó ÙËÓ ‰È·Ê‡Ï·ÍË Î·È ÙË ÌÂÙ·ÊÔÚ¿ ÌË ÁÂÓÂÙÈ΋˜ ÏË-ÚÔÊÔÚ›·˜. √È Ì˯·ÓÈÛÌÔ› ·˘ÙÔ› ·ÊÔÚÔ‡Ó ÙfiÛÔ ÛÙÔ Â›Â‰Ô ÙÔ˘ ΢ÙÙ¿ÚÔ˘ fiÛÔ Î·ÈÙÔ˘ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÔ‡ Î·È Û˘ÁÎÚÔÙÔ‡Ó Ù· ÂÈÁÂÓÂÙÈο Û˘ÛÙ‹Ì·Ù· ÎÏËÚÔÓÔÌÈÎfiÙËÙ·˜(Jablonka 1998) ÛÙ· ÔÔ›· Ë ÏËÚÔÊÔÚ›· ÌÂÙ·‚È‚¿˙ÂÙ·È Ì¤Ûˆ ΢ÙÙ·ÚÈÎÒÓ ‰Ô-ÌÒÓ Î·È ‚ÈÔ¯ËÌÈÎÒÓ Ì˯·ÓÈÛÌÒÓ. ∂›Û˘ Ë ÎÏËÚÔÓÔÌÈÎfiÙËÙ· ÂÂÎÙ›ÓÂÙ·È Î·ÈÂÎÙfi˜ ÙˆÓ ÔÚ›ˆÓ ÙÔ˘ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÔ‡ Û‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ ı¤ÛË ÂÚ› ÔÈÎÔÏÔÁÈ΋˜ ÎÏËÚÔ-ÓÔÌÈÎfiÙËÙ·˜. ‰ËÏ. fiÙÈ ÌÂÙ·‚È‚¿˙ÂÙ·È ·fi ÁÂÓÈ¿ Û ÁÂÓÈ¿ ÏËÚÔÊÔÚ›· Ô˘ ·ÊÔÚ¿Û¯¤ÛÂȘ ÌÂٷ͇ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÔ‡ Î·È ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙÔ˜ ÔÈ Ôԛ˜ ¤¯Ô˘Ó ÙÚÔÔÔÈËı›ÏfiÁˆ ÂÂÌ‚¿ÛÂˆÓ ÙÔ˘ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÔ‡ ÛÙÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ ÙÔ˘. (Day, Laland, Olding ηÈSmee 2003). ŒÙÛÈ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔÈ Ì˯·ÓÈÛÌÔ›, ÂÍ·ÛÊ·Ï›˙Ô˘Ó ÙËÓ ÛÙ·ıÂÚ‹ ÌÂÙ·‚›-‚·ÛË ·ÏÏ·ÁÒÓ ÔÈ Ôԛ˜ ‰ÂÓ ÂÚÈÔÚ›˙ÔÓÙ·È ÛÙÔ ÁÂÓÂÙÈÎfi Â›Â‰Ô ·ÏÏ¿ ÂÂÎÙ›ÓÔ-ÓÙ·È ÛÙÔ Â›Â‰Ô ÙÔ˘ ΢ÙÙ¿ÚÔ˘ ÙÔ˘ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÔ‡ Î·È ÙÔ˘ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙfi˜ ÙÔ˘ Î·È ‰È·-ÛÊ·Ï›˙Ô˘Ó ¤ÙÛÈ ÙËÓ Â·ÓÂÌÊ¿ÓÈÛË ÙˆÓ ›‰ÈˆÓ ÔÚÁ·ÓˆÙÈÎÒÓ Î·Ù·ÛÙ¿ÛÂˆÓ ÛÙȘ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ÁÂÓȤ˜. √È Ì˯·ÓÈÛÌÔ› ·˘ÙÔ› ÂÍËÁÔ‡ÓÙ·È ˆ˜ ÚÔ˚fiÓÙ· Ê˘ÛÈ΋˜ ÂÈÏÔ-Á‹˜. ∏ ı¤ÛË ·˘Ù‹ ·Ó·‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ ÂÌÊ·ÓÒ˜ ÙË Û˘Ì‚·ÙfiÙËÙ· ÙˆÓ ı¤ÛÂˆÓ ÂÚ› ÂÎÙÂÙ·-̤Ó˘ ÎÏËÚÔÓÔÌÈÎfiÙËÙ·˜ Ì ÙËÓ Û‡Á¯ÚÔÓË ÂÍÂÏÈÎÙÈ΋ ıˆڛ·. ∏ ÚfiÎÏËÛË Ì ÙËÓÔÔ›· ¤Ú¯ÂÙ·È ·ÓÙÈÌ¤ÙˆË Ó¤Ô ¢·Ú‚ÈÓÈ΋ ıˆڛ· ‰ÂÓ ÚÔ¤Ú¯ÂÙ·È ·fi ÙËÓ Â¤ÎÙ·-ÛË ÙˆÓ ÎÏËÚÔÓÔÌÔ‡ÌÂÓˆÓ ·Ú·ÁfiÓÙˆÓ ·ÏÏ¿ ·fi ÚfiÛÊ·Ù˜ ·Ó·Î·Ï‡„ÂȘ ÛÙÔÌÔÚÈ·Îfi Â›Â‰Ô ÔÈ Ôԛ˜ ·ÊÔÚÔ‡Ó ÛÙÔÓ ÙÚfiÔ ·Ú·ÁˆÁ‹˜ Ù˘ ÎÏËÚÔÓÔÌÔ‡ÌÂ-Ó˘ ÔÈÎÈÏfiÙËÙ·˜.

¶¿ÁÈ· ı¤ÛË ÙÔ˘ ÓÂÔ-¢·Ú‚ÈÓÈÛÌÔ‡ Â›Ó·È Ë Ù˘¯·›· –Ù˘ÊÏ‹– ·Ú·ÁˆÁ‹ Ù˘ ÎÏË-ÚÔÓÔÌÔ‡ÌÂÓ˘/ÁÂÓÂÙÈ΋˜ ÔÈÎÈÏfiÙËÙ·˜ ÛÙËÓ ÔÔ›· ‰Ú· Ë Ê˘ÛÈ΋ ÂÈÏÔÁ‹. ∏ ı¤ÛË·˘Ù‹ ˘Ô‰ËÏÒÓÂÈ ÙËÓ ·ÈÙȷ΋ ·ÓÂÍ·ÚÙËÛ›· Ù˘ ·Ú·ÁˆÁ‹˜ ·˘Ù‹˜ ·fi ÙȘ ÂÈÙ·Á¤˜ÙÔ˘ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙÔ˜ Î·È Â›Ó·È ·˘Ù‹ Ë ı¤ÛË Ô˘ ·Ó·‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ ÙÔ Ú‹ÁÌ· ÌÂٷ͇ Ù˘ۇÁ¯ÚÔÓ˘ Î·È Ù˘ Ï·Ì·ÚÎÈ·Ó‹˜ ÛΤ„˘.3 ™‡Ìʈӷ Ì ÙȘ Ӥ˜ ·Ó·Î·Ï‡„ÂȘ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÂÚÈÙÒÛÂȘ Ô˘ Ë ·Ú·ÁˆÁ‹ Ù˘ Ó¤·˜ ÎÏËÚÔÓÔÌÔ‡ÌÂÓ˘ ÔÈÎÈÏfiÙËÙ·˜‰ÂÓ Â›Ó·È Ù˘¯·›· ·ÏÏ¿ ¿ÁÂÙ·È ·fi Â͈ÙÂÚÈο ·Ó·Ù˘Íȷο ‹ ÂÚÈ‚·ÏÏÔÓÙÈοÂÚÂı›ÛÌ·Ù· Î·È ÔÏϤ˜ ÊÔÚ¤˜ ÌÔÚ› Ó· ¤¯ÂÈ ÚÔÛ·ÚÌÔÛÙÈο ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο.™ÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ·˘Ù‹ Ô ÚfiÏÔ˜ ÙÔ˘ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙÔ˜ ‰ÂÓ ÂÚÈÔÚ›˙ÂÙ·È ÛÙËÓ ÂÈÏÔÁ‹Ù˘ ÈÔ Î·Ù¿ÏÏËÏ˘ ‰È·ı¤ÛÈÌ˘ ÔÈÎÈÏÔÌÔÚÊ›·˜ ·ÏÏ¿ ›Û˘, fiˆ˜ ¯·Ú·ÎÙËÚÈ-ÛÙÈο ·Ó·Ê¤ÚÂÈ Ë Jablonka, ÙÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ “¿ÁÂÈ ¤Ó· Û‡ÓÔÏÔ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÒÓÚÔÛ·ÚÌÔÛÙÈÎÒÓ Î·Ù·ÛÙ¿ÛˆӔ (2001: 105). ∞˘Ù‹ Ë Î·Ù¢ı˘ÓfiÌÂÓË, ÚÔÛ·ÚÌÔ-

ª¿ÓÈ· °ÂˆÚÁ¿ÙÔ˘ & §Ô˘Î›· ¶Ú›ÓÔ˘64 ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1

33.. ∏ Ï·Ì·ÚÎÈ·Ó‹ ÛΤ„Ë Â¤ÙÚ ÙËÓ Î·ıÔ‰‹ÁËÛË Ù˘ ÂÍÂÏÈÎÙÈ΋˜ ·ÏÏ·Á‹˜ ·fi ÂÁÁÂÓ›˜Ù¿ÛÂȘ ÙˆÓ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÒÓ ÚÔ˜ ÔÏ˘ÏÔÎfiÙÂÚ˜ ηٷÛÙ¿ÛÂȘ, ÙËÓ ÙÚÔÔÔ›ËÛË ÙˆÓ ¯·-Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎÒÓ Û‡Ìʈӷ Ì ÙȘ ÂÚÈ‚·ÏÏÔÓÙÈΤ˜ ··ÈÙ‹ÛÂȘ (¯Ú‹ÛË-·¯ÚËÛÙ›·) Î·È ÙËÓÎÏËÚÔÓÔÌÈÎfiÙËÙ· ÙˆÓ ÙÚÔÔÔÈ‹ÛÂˆÓ ·˘ÙÒÓ.

ÛÙÈÎÔ‡ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·, ·ÏÏ·Á‹ ‰ÂÓ ·ÊÔÚ¿ ÌfiÓÔ Û ÂÈÁÂÓÂÙÈο Û˘ÛÙ‹Ì·Ù· ÎÏËÚÔÓÔÌÈ-ÎfiÙËÙ·˜ ·ÏÏ¿ Î·È ÛÙÔ ›‰ÈÔ ÙÔ ÁÂÓÂÙÈÎfi Û‡ÛÙËÌ· ÎÏËÚÔÓÔÌÈÎfiÙËÙ·˜ –‰ËÏ. ·ÊÔÚ¿ÌË Ù˘¯·›Â˜ ·ÏÏ·Á¤˜ ÙÔ˘ ÁÂÓÂÙÈÎÔ‡ ˘ÏÈÎÔ‡ ÔÈ Ôԛ˜ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· Û˘Ì‚Ô‡Ó Â›Ù ̤ۈÌÂÙ·ÏÏ¿ÍÂˆÓ Â›Ù ·Ó·Û˘Ó‰˘·ÛÌÔ‡ ÙÔ˘ ÁÔÓȉÈÒÌ·ÙÔ˜.

∏ ‡·ÚÍË Ì˯·ÓÈÛÌÒÓ Ú‡ıÌÈÛ˘ ÙˆÓ ÌÂÙ·ÏÏ¿ÍÂˆÓ ÙÔ˘ ÁÂÓÂÙÈÎÔ‡ ˘ÏÈÎÔ‡·ÔÙÂÏ› ÌÈ· ·fi ÙȘ ϤÔÓ ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜ ·Ó·Î·Ï‡„ÂȘ ÛÙÔ ¯ÒÚÔ Ù˘ ªÔÚȷ΋˜µÈÔÏÔÁ›·˜. ∆Ô Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ ·Ú·ÁˆÁ‹˜ ÌÂÙ·ÏÏ¿ÍÂˆÓ ÛÂ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˜ ı¤ÛÂȘ ηÈÛÂ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˜ Û˘Óı‹Î˜ Ì ÚÔÛ·ÚÌÔÛÙÈ΋ ÛËÌ·Û›· ¤¯ÂÈ ÌÂÏÂÙËı› ΢ڛˆ˜ÛÙ· ‚·ÎÙ‹ÚÈ· fiÔ˘ ¤¯Ô˘Ó ÂÓÙÔÈÛÙ› Ì˯·ÓÈÛÌÔ› ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ÂÈÙ·¯‡ÓÔ˘Ó ÙÔ˘˜ Ú˘ı-ÌÔ‡˜ ÙˆÓ ÌÂÙ·ÏÏ¿ÍÂˆÓ Û οÔȘ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˜ ı¤ÛÂȘ ·ÏÏ¿ Î·È ÙÔ˘˜ Ú˘ıÌÔ‡˜·˘ÙÔ‡˜ ÛÂ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˜ Û˘Óı‹Î˜ (Jablonka 2001, Keller 2000). ∂›Û˘ ·ÚÎÂ-ÙÔ› ÂÚ¢ÓËÙ¤˜ ·fi ÙÔ ¯ÒÚÔ Ù˘ ªÔÚȷ΋˜ µÈÔÏÔÁ›·˜ fiˆ˜ Ô Shapiro (2000,2002) ˘ÔÛÙËÚ›˙Ô˘Ó fiÙÈ ÔÈ Ì˯·ÓÈÛÌÔ› ÙˆÓ ·Ó·Û˘Ó‰˘·ÛÌÒÓ ÙÔ˘ ÁÔÓȉÈÒÌ·ÙÔ˜,ÔÈ ı¤ÛÂȘ Î·È Ô ¯ÚfiÓÔ˜ Ô˘ ·˘ÙÔ› Û˘Ì‚·›ÓÔ˘Ó ‰ÂÓ Â›Ó·È Ù˘¯·›ÔÈ. Ÿˆ˜ ÂÍËÁ› ÔShapiro (2000):

“[™˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ] ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· ‰Â›¯ÓÔ˘Ó fiÙÈ Ë Ê˘ÛÈ΋ ÁÂÓÂÙÈ΋ Ì˯·ÓÈ΋ Û˘Ì-‚·›ÓÂÈ ÂÂÈÛԉȷο Î·È fi¯È Ù˘¯·›· ˆ˜ ÌÈ· ·¿ÓÙËÛË ÛÂ Û˘Ì‚¿ÓÙ· Ô˘ ÚÔη-ÏÔ‡Ó È¤ÛÂȘ… ∂ÎÙfi˜ ·fi ÙË ¯ÚÔÓÈ΋ ÂÍÂȉ›Î¢ÛË ÔÏϤ˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›Â˜ ÁÂÓÂÙÈ΋˜Ì˯·ÓÈ΋˜ ÂÌÊ·Ó›˙Ô˘Ó ‚·ıÌÔ‡˜ ÂÈÏÂÎÙÈÎfiÙËÙ·˜ ˆ˜ ÚÔ˜ ÙÔ Ô‡ ı· ‰Ú¿ÛÔ˘ÓÛÙÔ ÁÔÓȉ›ˆÌ·. ∏ ÂÈÏÂÎÙÈÎfiÙËÙ· Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Î˘Ú›ˆ˜ Ì ·ÏÏËÏÂȉڿÛÂȘ ÌÂÙ·-͇ ÙˆÓ Û˘ÛÙËÌ¿ÙˆÓ ÁÂÓÂÙÈ΋˜ Ì˯·ÓÈ΋˜ Î·È Î˘ÙÙ·ÚÈÎÒÓ Û˘ÛÙËÌ¿ÙˆÓ Ô˘ÂϤÁ¯Ô˘Ó ÙËÓ ÌÂÙ·ÁÚ·Ê‹ Î·È ÙÔ ÊÔÚÌ¿ÚÈÛÌ· Ù˘ ¯ÚˆÌ·Ù›Ó˘”.

∆· Ó¤· ‰Â‰Ô̤ӷ ·fi ÙË ªÔÚȷ΋ µÈÔÏÔÁ›· Ê·›ÓÂÙ·È Ó· ÂȂ‚·ÈÒÓÔ˘Ó ÙËÓÂÈÎfiÓ· Ù˘ McClintock4 ÁÈ· ÙÔ ÁÔÓȉ›ˆÌ· ˆ˜ ÂÓfi˜ “¢·›ÛıËÙÔ˘ ÔÚÁ¿ÓÔ˘”,5 ËÔÔ›· ¤Ú¯ÂÙ·È ‚¤‚·È· Û ·ÓÙ›ıÂÛË Ì ÙËÓ Ó¤Ô ‰·Ú‚ÈÓÈ΋ ÂÈÎfiÓ· ÙÔ˘ ÁÔÓȉÈÒÌ·ÙÔ˜ˆ˜ ·ıËÙÈÎÔ‡ ˘ÔÛÙÚÒÌ·ÙÔ˜ Û ۯ¤ÛË Ì ÙÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ.

“∞ÓÙ› Ó· ›̷ÛÙ ÂÚÈÔÚÈṲ̂ÓÔÈ ÛÙË ÌÂϤÙË ÌÈ·˜ ·ÚÁ‹˜ ‰È·‰Èηۛ·˜ Ô˘ ÂÍ·Ú-Ù¿Ù·È ·fi Ù˘¯·›· ÁÂÓÂÙÈ΋ ÔÈÎÈÏfiÙËÙ· Î·È ÛÙ·‰È·Î‹ Ê·ÈÓÔÙ˘È΋ ·ÏÏ·Á‹ ›-Ì·ÛÙ ÙÒÚ· ÂχıÂÚÔÈ Ó· ÛÎÂÊÙԇ̠ڷÏÈÛÙÈÎÔ‡˜ ÌÔÚÈ·ÎÔ‡˜ ÙÚfiÔ˘˜ ÁÚ‹ÁÔ-Ú˘ ·Ó·‰ÈÔÚÁ¿ÓˆÛ˘ ÙÔ˘ ÁÔÓȉÈÒÌ·ÙÔ˜ Ë ÔÔ›· ηıÔ‰ËÁÂ›Ù·È ·fi ‚ÈÔÏÔÁÈο·Ó·‰Ú·ÛÙÈο ‰›ÎÙ˘·” (Shapiro 1999 ÛÙËÓ Keller 2000: 38).

∏ ÛÙ·ıÂÚ‹ ÂÍËÁËÙÈ΋ ·Í›· Ù˘ ıˆڛ·˜ Ù˘ Ê˘ÛÈ΋˜… ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1 65

44.. µÚ·‚Â›Ô Nobel 1983.55.. “¤Ó· ¢·›ÛıËÙÔ fiÚÁ·ÓÔ ÙÔ˘ ΢ÙÙ¿ÚÔ˘ Ô˘ ·Ú·ÎÔÏÔ˘ı› ÙȘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ¤˜ ÙÔ˘, ‰ÈÔÚ-

ıÒÓÂÈ Ù· Û˘Ó‹ıË Ï¿ıË, ·ÈÛı¿ÓÂÙ·È Ù· ·Û˘Ó‹ıË Î·È ÌË ·Ó·ÌÂÓfiÌÂÓ· ÁÂÁÔÓfiÙ· ηȷÓÙ·ÔÎÚ›ÓÂÙ·È Û ·˘Ù¿” (ÛÙËÓ Keller 2000: 33).

™Â fiϘ ·˘Ù¤˜ ÙȘ ÂÚÈÙÒÛÂȘ Ë ·Ú·ÁfiÌÂÓË Ó¤· ÔÈÎÈÏfiÙËÙ· ‰ÂÓ Â›Ó·È Ù˘¯·›·,‰ÂÓ ˘fiÎÂÈÙ·È ·Ï¿ Û ·Ó·Ù˘ÍÈ·ÎÔ‡˜ ÂÚÈÔÚÈÛÌÔ‡˜ ·ÏÏ¿ Ê·›ÓÂÙ·È ˆ˜ Â¿Ó Ó· ·-Ú¿ÁÂÙ·È Û‡Ìʈӷ Ì ÙȘ ÂÈÙ·Á¤˜ ÙÔ˘ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙÔ˜. ŒÙÛÈ ÙÔ ÎÚ›ÛÈÌÔ ÂÚÒÙËÌ·Ô˘ ÚÔ·ÙÂÈ Â›Ó·È ·Ó Ë ·Ó·Î¿Ï˘„Ë ÚÔÛ·ÚÌÔÛÙÈÎÔ‡ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ·Ú·ÁˆÁ‹ Ó¤·˜ÔÈÎÈÏfiÙËÙ·˜ Ô‰ËÁ› ÛÙËÓ ·Ô‰Ô¯‹ Ï·Ì·ÚÎÈ·ÓÒÓ ÂÍËÁËÙÈÎÒÓ Ì˯·ÓÈÛÌÒÓ ‹ ·Ó Ë·Ú·ÁˆÁ‹ ·˘Ù‹ ÌÔÚ› Ó· ÂÍËÁËı› ηٿ ÙÚfiÔ Û˘Ì‚·Ùfi Ì ÙË Û‡Á¯ÚÔÓË ÂÍÂÏÈÎÙÈ-΋ ıˆڛ·.

¶Ú¿ÁÌ·ÙÈ fiˆ˜ ÚÔ·ÙÂÈ ·fi ÙȘ ·Ó·Ï‡ÛÂȘ ÙfiÛÔ Ù˘ Jablonka (2001) fiÛÔÎ·È Ù˘ Keller (2000), Ë ÂÌÊ·ÓÈ˙fiÌÂÓË ·Û˘Ì‚·ÙfiÙËÙ· ÙˆÓ Ó¤ˆÓ ·˘ÙÒÓ ‰Â‰Ô̤-ÓˆÓ Ì ÙËÓ Ó¤Ô ¢·Ú‚ÈÓÈ΋ ıˆڛ· Â›Ó·È Ï·ÛÌ·ÙÈ΋. ∫ÔÈÓfi ÛËÌÂ›Ô ÙˆÓ ÚÔÛÂÁÁ›-ÛÂÒÓ ÙÔ˘˜ ·ÔÙÂÏ› Ë ı¤ÛË fiÙÈ Ë ‡·ÚÍË Ì˯·ÓÈÛÌÒÓ Ô˘ ÂÍ·ÛÊ·Ï›˙Ô˘Ó ÙËÓ ·-Ú·ÁˆÁ‹ Ù˘ ÔÈÎÈÏÔÌÔÚÊ›·˜ ÌÔÚ› Ó· ÂÍËÁËı› ˆ˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· Ê˘ÛÈ΋˜ ÂÈÏÔ-Á‹˜. ∆Ô Âȯ›ÚËÌ· ˘¤Ú Ù˘ ı¤Û˘ ·˘Ù‹˜ ÌÔÚ› Ó· ·Ó·Û˘ÁÎÚÔÙËı› ˆ˜ ÂÍ‹˜:

¶ÚÒÙÔÓ, ÁÈ· ÙË ‰Ú¿ÛË Ù˘ Ê˘ÛÈ΋˜ ÂÈÏÔÁ‹˜ ··Ú·›ÙËÙÔ˜ fiÚÔ˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÌfiÓÔË ‡·ÚÍË ÛÙ·ıÂÚfiÙËÙ·˜ ·ÏÏ¿ Î·È Ë ‡·ÚÍË ÔÈÎÈÏÔÌÔÚÊ›·˜.

¢Â‡ÙÂÚÔÓ, ÔÈ Ì˯·ÓÈÛÌÔ› Ô˘ ÂÍ·ÛÊ·Ï›˙Ô˘Ó ÙË ÛÙ·ıÂÚfiÙËÙ· ÙÔ˘ ÁÂÓÂÙÈÎÔ‡ ˘ÏÈ-ÎÔ‡ ηٷÓÔÔ‡ÓÙ·È ˆ˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· Ê˘ÛÈ΋˜ ÂÈÏÔÁ‹˜.

∂Í ·˘ÙÒÓ ¤ÂÙ·È fiÙÈ Î·Ù¿ ÙÔÓ ›‰ÈÔ ÙÚfiÔ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ηٷÓÔËıÔ‡Ó ˆ˜ ·ÔÙ¤-ÏÂÛÌ· Ê˘ÛÈ΋˜ ÂÈÏÔÁ‹˜ ÔÈ Ì˯·ÓÈÛÌÔ› Ô˘ ÂÍ·ÛÊ·Ï›˙Ô˘Ó ÙËÓ ·Ú·ÁˆÁ‹ ÔÈÎÈÏÔ-ÌÔÚÊ›·˜ ÛÙËÓ ÔÔ›· ı· ‰Ú¿ÛÂÈ Î·È ¿ÏÈ Ë Ê˘ÛÈ΋ ÂÈÏÔÁ‹. °ÂÓÈÎfiÙÂÚ· Ë ı¤ÛË Ô˘˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ ÙËÓ ‡·ÚÍË ÂÈÏÂÁÌ¤ÓˆÓ Ì˯·ÓÈÛÌÒÓ ÁÈ· ÙË ·Ú·ÁˆÁ‹ ÔÈÎÈÏfiÙËÙ·˜ÌÔÚ› Ó· ıˆÚËı› ˆ˜ ‡ÏÔÁË Ì¤Û· Û ¤Ó· Ï·›ÛÈÔ ÌÈ·˜ ÂÍÂÏÈÎÙÈ΋˜ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË˜ÙˆÓ ‚ÈÔÏÔÁÈÎÒÓ Ê·ÈÓÔ̤ӈÓ. £· ‹Ù·Ó ·ÍÈÔÂÚ›ÂÚÁÔ ·Ó ‰ÂÓ Â›¯Â ÂÍÂÏȯı› ¤Ó· Û‡-ÛÙËÌ· Ô˘ Ó· ÛÙԯ‡ÂÈ ÛÙËÓ ·Ú·ÁˆÁ‹ ÔÈÎÈÏfiÙËÙ·˜ ̤۷ ÛÙ· Ù¤ÛÛÂÚ· ‰ÈÛÂη-ÙÔÌ̇ÚÈ· ¯ÚfiÓÈ· Ô˘ Ë ˙ˆ‹ ¤¯ÂÈ ÂÌÊ·ÓÈÛÙ›, ÂÈÛËÌ·›ÓÂÈ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ËJablonka (2001).

∏ ÂÍ‹ÁËÛË Ù˘ ·ÚÔ˘Û›·˜ ηٿÏÏËÏˆÓ ÂȉÈÎÒÓ Ì˯·ÓÈÛÌÒÓ ÁÈ· ÙËÓ ·Ú·Áˆ-Á‹ Ó¤·˜ ÔÈÎÈÏfiÙËÙ·˜ fiˆ˜ Î·È Ì˯·ÓÈÛÌÒÓ ÁÈ· ÙË ÌÂÙ·‚›‚·ÛË ÌË ÁÂÓÂÙÈ΋˜ ÏË-ÚÔÊÔÚ›·˜ Á›ÓÂÙ·È ÛÙË ‚¿ÛË Ù˘ Ê˘ÛÈ΋˜ ÂÈÏÔÁ‹˜ ηٿ ÙÔÓ ›‰ÈÔ ÙÚfiÔ Ô˘ ÂÍË-ÁÔ‡ÓÙ·È Ù· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ÙˆÓ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÒÓ ˆ˜ ÔχÏÔΘ ÚÔÛ·ÚÌÔÁ¤˜. ∏ÂÍ‹ÁËÛË ÂÓfi˜ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎÔ‡ ˆ˜ ÚÔÛ·ÚÌÔÁ‹˜ ÂÌÊ·Ó›˙ÂÈ ÙÂÏÂÔÏÔÁÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹-Ú· ÁÈ·Ù› Â›Ó·È Î¿ÔÈÔ ·fi Ù· ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù· ÙÔ˘ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎÔ‡ Î·È Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤-Ó· Ë ¯ÚËÛÈÌfiÙËÙ¿ ÙÔ˘ ‹ Ë Û˘ÓÂÈÛÊÔÚ¿ ÙÔ˘ ÛÙËÓ ÂÈ‚›ˆÛË ÙÔ˘ ·ÙfiÌÔ˘ Ô˘ ÂÍËÁ›ÁÈ·Ù› ÙÔ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi ˘¿Ú¯ÂÈ. ªÂ ÙËÓ Â›ÎÏËÛË fï˜ ÙÔ˘ Ì˯·ÓÈÛÌÔ‡ Ù˘ Ê˘-ÛÈ΋˜ ÂÈÏÔÁ‹˜ Á›ÓÂÙ·È ¤Ó· ‚‹Ì· Ô˘ ÂÍ·ÛÊ·Ï›˙ÂÈ ÙËÓ ¯ÚÔÓÈ΋ ‰È·‰Ô¯‹ ·ÈÙ›·˜ ηȷÔÙÂϤÛÌ·ÙÔ˜ Ë ÔÔ›· ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È ·ÓÙ›ÛÙÚÔÊË ÛÙËÓ ÙÂÏÂÔÏÔÁÈ΋ ÂÍ‹ÁËÛË Î·È‰›ÓÂÙ·È Ë ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· ÂÍ‹ÁËÛ˘ ÙˆÓ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎÒÓ ˆ˜ ÚÔÛ·ÚÌÔÁÒÓ ¯ˆÚ›˜ ÙËÓ

ª¿ÓÈ· °ÂˆÚÁ¿ÙÔ˘ & §Ô˘Î›· ¶Ú›ÓÔ˘66 ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1

·Ó¿ÁÎË Â›ÎÏËÛ˘ ÂÛˆÙÂÚÈÎÒÓ ‹ Â͈ÙÂÚÈÎÒÓ ÙÂÏÂÔÏÔÁÈÎÒÓ ‹ ıÂ˚ÎÒÓ ‰˘Ó¿ÌˆÓ.∞Ó Î·È Ë ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ ÂÈÏÔÁ‹˜ ·Ú·¤ÌÂÈ Û ÌÈ· Û˘ÓÂȉËÙ‹, ÂÓÂÚÁfi ‰‡Ó·ÌË ËÔÔ›· ·ÍÈÔÏÔÁ› ‹ ÚÔÙÈÌ¿ οÔÈÔ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi ¤Ó·ÓÙÈ ¿ÏψÓ, Ë ¤ÓÓÔÈ· ÌÂÙ·-ÊÂÚfiÌÂÓË ÛÙËÓ ÂÍÂÏÈÎÙÈ΋ ıˆڛ· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ıËΠÁÈ· Ó· ˘Ô‰ËÏÒÛÂÈ ÌÈ· ηı·-Ú¿ ·ÈÙȷ΋ Û¯¤ÛË Ë ÔÔ›· ‰È·ÌÔÚÊÒÓÂÙ·È ÌÂٷ͇ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÔ‡ Î·È ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙÔ˜Î·È Ë ÔÔ›· ÂÍËÁ› ÙËÓ ÔÏ˘ÏÔÎfiÙËÙ· ÙˆÓ ÚÔÛ·ÚÌÔÁÒÓ. ∫·Ù¿ ·Ó¿ÏÔÁÔ ÙÚfiÔÌ ÙËÓ Â›ÎÏËÛË Ù˘ Ê˘ÛÈ΋˜ ÂÈÏÔÁ‹˜ ÂÍ·ÛÊ·Ï›˙ÂÙ·È ÌÈ· ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ÂÍ‹ÁËÛËÙˆÓ Ì˯·ÓÈÛÌÒÓ ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ˘fiÎÂÈÓÙ·È Ù˘ ·Ú·ÁˆÁ‹˜ ÚÔÛ·ÚÌÔÛÙÈÎÒÓ ÎÏËÚÔÓÔ-ÌÔ‡ÌÂÓˆÓ ·ÏÏ·ÁÒÓ ··ÏÏ·Á̤ÓË ÙÂÏÂÔÏÔÁÈÎÒÓ Ï·Ì·ÚÎÈ·ÓÒÓ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎÒÓ.

Ÿˆ˜ ÚÔ·ÙÂÈ ·fi Ù· ÚÔ·Ó·ÊÂÚı¤ÓÙ· ÔÈ Ó¤Â˜ ·Ó·Î·Ï‡„ÂȘ ÙfiÛÔ Ù˘ ªÔ-Úȷ΋˜ µÈÔÏÔÁ›·˜ fiÛÔ Î·È ¿ÏÏˆÓ ÂÚ¢ÓËÙÈÎÒÓ Â‰›ˆÓ fi¯È ÌfiÓÔ ‰ÂÓ ·ÌÊÈÛ‚ËÙÔ‡ÓÙËÓ ÂÍËÁËÙÈ΋ ÛËÌ·Û›· Ù˘ Ê˘ÛÈ΋˜ ÂÈÏÔÁ‹˜ ·ÏÏ¿ ·ÂÓ·ÓÙ›·˜ ÏfiÁˆ ÙˆÓ Ó¤ˆÓÂÍËÁËÙÈÎÒÓ ·Ó·ÁÎÒÓ ÙÔ ÂÍËÁËÙÈÎfi ‡ÚÔ˜ Ù˘ Ê˘ÛÈ΋˜ ÂÈÏÔÁ‹˜ ÂÂÎÙ›ÓÂÙ·È. ∏Ê˘ÛÈ΋ ÂÈÏÔÁ‹ ‰ÂÓ ÂÍËÁ› ÌfiÓÔ ÙËÓ ·ÚÔ˘Û›· ÔχÏÔÎˆÓ ÚÔÛ·ÚÌÔÛÙÈÎÒÓ ¯·-Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎÒÓ ·ÏÏ¿ Î·È ÙËÓ ‡·ÚÍË Ì˯·ÓÈÛÌÒÓ ÌÂÙ·‚›‚·Û˘ ÏËÚÔÊÔÚ›·˜ ηȷڷÁˆÁ‹˜ Ù˘ Ó¤·˜ ÔÈÎÈÏfiÙËÙ·˜.

ŸÌˆ˜ Ë Û‡Á¯ÚÔÓË ∂ÍÂÏÈÎÙÈ΋ £ÂˆÚ›· ¤Ú¯ÂÙ·È Ú¿ÁÌ·ÙÈ ·ÓÙÈÌ¤ÙˆË Ì ÌÈ· Ó¤·ÂÍËÁËÙÈ΋ ÚfiÎÏËÛË Ë ÔÔ›· ÚÔ·ÙÂÈ ·fi ÙËÓ ·Ó·Î¿Ï˘„Ë Ì˯·ÓÈÛÌÒÓ Ô˘ η-ıÔ‰ËÁÔ‡Ó ÙËÓ ·Ú·ÁˆÁ‹ Ù˘ Ó¤·˜ ÔÈÎÈÏfiÙËÙ·˜ ÛÙËÓ ÔÔ›· ‰Ú· Ë Ê˘ÛÈ΋ ÂÈÏÔ-Á‹. ∏ ‡·ÚÍË ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ Ì˯·ÓÈÛÌÒÓ ·ÊÔÚ¿ ÛÙËÓ ÈηÓfiÙËÙ· ÙˆÓ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÒÓ Ó·ÂÍÂÏ›ÛÛÔÓÙ·È Î·È ¿Ú· ÛËÌ·›ÓÂÈ ÂͤÏÈÍË ÂÍÂÏÈÎÙÈÎÒÓ Î·ÓfiÓˆÓ ÛÙÔ˘˜ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÔ‡˜.6

∞˘ÙÔ› ÔÈ ÂÍÂÏÈÎÙÈÎÔ› ηÓfiÓ˜ ηٷÓÔÔ‡ÓÙ·È ˆ˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÂÈÏÔÁ‹˜ ·ÏÏ¿ fiÙ·ÓÂÌÊ·ÓÈÛÙÔ‡Ó ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Ó fi¯È ÌfiÓÔ ÂÚÈÔÚ›˙ÔÓÙ·˜ ·ÏÏ¿ Î·È ÙÚÔ¯ÈÔ‰ÚÔÌÒÓÙ·˜7

ÙËÓ ›‰È· ÙËÓ ÂͤÏÈÍË. ŒÙÛÈ ‰ÂÓ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Ó ·Ï¿ fiˆ˜ ÔÈ ·Ó·Ù˘ÍÈ·ÎÔ› ÂÚÈÔÚÈ-ÛÌÔ› Ô˘ ÔÚ›˙Ô˘Ó ÙÔ ¯ÒÚÔ ÙÔ˘ ‰˘Ó·ÙÔ‡ ÁÈ· ÙËÓ ÂÍÂÏÈÎÙÈ΋ ·ÏÏ·Á‹ ·ÏÏ¿ ηıÔÚ›-˙Ô˘Ó ÙËÓ ›‰È· ÙËÓ ‰˘Ó·ÌÈ΋ Ù˘ ÂÍÂÏÈÎÙÈ΋˜ ·ÏÏ·Á‹˜.. ∂¿Ó fï˜ ·Ô‰Â¯ıԇ̠ÙËı¤ÛË ÂÚ› ÂÍÂÏÈÎÙÈÎÒÓ Î·ÓfiÓˆÓ Ô˘ ηıÔÚ›˙Ô˘Ó ÙË ‰˘Ó·ÌÈ΋ Ù˘ ›‰È·˜ Ù˘ ÂÍÂÏÈ-ÎÙÈ΋˜ ‰È·‰Èηۛ·˜, ÙfiÙ ı¤ÙÔ˘Ì ˘fi ·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÛË ÙËÓ ·ÁȈ̤ÓË Î·Ù·ÓfiËÛËÙÔ˘ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÔ‡ ˆ˜ ·ıËÙÈÎÔ‡ ·ÓÙÈÎÂÈ̤ÓÔ˘ ÛÙÔ ÔÔ›Ô ‰ÚÔ˘Ó Â͈ÙÂÚÈΤ˜ ÂÚÈ‚·Ï-

∏ ÛÙ·ıÂÚ‹ ÂÍËÁËÙÈ΋ ·Í›· Ù˘ ıˆڛ·˜ Ù˘ Ê˘ÛÈ΋˜… ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1 67

66.. ∏ ÈηÓfiÙËÙ· ÁÈ· ÂͤÏÈÍË ÙˆÓ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÒÓ ÂÍ·ÚÙ¿Ù·È ·fi ÙË ‰È·ı¤ÛÈÌË Ó¤· ÔÈÎÈÏfiÙË-Ù·. ∞Ó Ë ·Ú·ÁˆÁ‹ Ó¤·˜ ÔÈÎÈÏfiÙËÙ·˜ ÂϤÁ¯ÂÙ·È Î·È Î·Ù¢ı‡ÓÂÙ·È ·fi Ì˯·ÓÈÛÌÔ‡˜ÙfiÙ ÂϤÁ¯ÂÙ·È Î·È Î·Ù¢ı‡ÓÂÙ·È Ë ›‰È· Ë ÂÍÂÏÈÛÈÌfiÙËÙ· ÙˆÓ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÒÓ “∏ ÂÍÂÏÈÛÈÌfi-ÙËÙ· (evolvability) ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙËÓ ÈηÓfiÙËÙ· ·Ú·ÁˆÁ‹˜ οı ›‰Ô˘˜ ÎÏËÚÔÓÔÌÔ‡-ÌÂÓ˘ Ê·ÈÓÔÙ˘È΋˜ ÔÈÎÈÏfiÙËÙ·˜ ÛÙËÓ ÔÔ›· ÌÔÚ› Ó· ‰Ú¿ÛÂÈ Ë ÂÈÏÔÁ‹. ªÔÚ› Ó·ÛÙËÚ›˙ÂÙ·È Â›Ù Û ÌÂÙ·ÏÏ·ÍÔÁfiÓ· ÁÔÓ›‰È· ›Ù Û ‰›ÎÙ˘· ·ÓˆÙ¤ÚÔ˘ ÂȤ‰Ô˘ ÁÂÓÂÙÈο ‹ÂÈÁÂÓÂÙÈο.” (Keller 2000 :39).

77.. ªÂ ÙÔÓ fiÚÔ ÙÚÔ¯ÈÔ‰ÚfiÌËÛË ÌÂÙ·ÊÚ¿˙ÂÙ·È Ô ·ÁÁÏÈÎfi˜ fiÚÔ˜ canalization.

ÏÔÓÙÈΤ˜ ‰˘Ó¿ÌÂȘ Î·È ÂÛˆÙÂÚÈÎÔ› ÁÂÓÂÙÈÎÔ› ·Ú¿ÁÔÓÙ˜. ™ÙÔ Êˆ˜ ÙˆÓ Ó¤ˆÓ ‰Â‰Ô-Ì¤ÓˆÓ Ô ÔÚÁ·ÓÈÛÌfi˜ ÌÔÚ› Ó· ηٷÓÔËı› ˆ˜ ÂÓÂÚÁfi ˘ÔΛÌÂÓÔ –ˆ˜ ÎÈÓËÙ‹ÚÈÔ˜·Ú¿ÁˆÓ Ù˘ ›‰È·˜ Ù˘ ÂͤÏÈÍ‹˜ ÙÔ˘– ¯ˆÚ›˜ fï˜ ÙËÓ ·Ó¿ÁÎË Â›ÎÏËÛ˘ ÂÁÁÂÓÒÓÙ¿ÛÂˆÓ ‹ ÙÂÏÂÔÏÔÁÈÎÒÓ ‰˘Ó¿ÌÂˆÓ ÁÈ· ÙËÓ ÂÍ‹ÁËÛË ·˘Ù‹˜ Ù˘ ÈηÓfiÙËÙ¿˜ ÙÔ˘ ÁÈ·ÂͤÏÈÍË.

∞¡∞º√ƒ∂™

Benchmarks for Science Literacy (AAAS) http://www.aaas.org/°ÏËÓfi˜ ¢.∞.(1994), µÈÔÏÔÁÈ΋ ÂÈÛÙ‹ÌË Î·È ÎÔÈÓˆÓ›·, ÿ‰Ú˘Ì· °ÏËÓÔ‡.Day, R. Laland, K. Odling - Smee J. (2003), Rethinking Adaptation the niche

construction perspective, Perspectives in Biology and Medicine, 46(1): 80-95. Johns Hopkins University Press.

Fogle, T. (2000), The Dissolution of Protein Coding Genes in Molecular Biol-ogy, Beurton, P. Falk, R. et al. The Concept of Gene in Development andEvolution, 3-25. Cambridge University Press

Godfrey Smith, P. (2000), Explanatory Symmetries, Performation, and Devel-opmental Systems Theory. Philosophy of Science, 67 (Proceedings): S322-331.

Gray, R. (1992), Death of the Gene: Developmental Systems Strike Back, inGriffiths, P. (ed) Trees of Life, 165-210. Kluwer Academic Press.

Griffiths, P. and Gray, R. (1994), Developmental Systems and EvolutionaryExplanation. Republished in Hull, D. and Ruse, M.(eds) The Philosophy ofBiology (1998),117-145. Oxford University Press.

Jablonka, E. (2001), The Systems of Inheritance, Oyama, S. Griffiths, P. Gray,R. (eds) Cycles of Contingency, 99-116. MIT Press.

Jablonka, E. Lamb, M. Avital, E. (1998), “Lamarkian” mechanisms in darwin-ian evolution. Trends in Ecology and Evolution 13:206-210. ElsevierScience Ltd.

Keller, E. F. (2000), The Century of the Gene. Harvard University Press.Kitcher, P.(1992), Gene: Current Usages, Keller, E.F. and Lloyd, E.A. (eds)

Keywords in Evolutionary Biology,128-131. Harvard University Press.∫ÚÈÌ¿˜ ∫.(1998), ∂ÎÙ›ÓÔÓÙ·˜ ÙÔÓ ¢·Ú‚ÈÓÈÛÌfi Î·È ¿ÏÏ· ‰ÔΛÌÈ·, ÂΉ. ¡ÂʤÏË.Lewontin, R. (1978), ¶ÚÔÛ·ÚÌÔÁ‹, ¢Â˘Î·Ï›ˆÓ 23/24: 462-489.Lewontin, R. (1983), Gene, Organism and Environment. Republished in Oya-

ma, S. Griffiths, P. Gray, R (eds), Cycles of Contingency (2001), 59-66.MIT Press.

ª¿ÓÈ· °ÂˆÚÁ¿ÙÔ˘ & §Ô˘Î›· ¶Ú›ÓÔ˘68 ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1

Lewontin, R. (1991), Biology as Ideology. New York Harper.Lewontin, R. (2002), ¢ÂÓ Â›Ó·È ··Ú·›ÙËÙ· ¤ÙÛÈ, ÂΉ. ∫¿ÙÔÙÚÔLewontin, R. (2000), The Triple Helix, Harvard University PressLewontin R. & Levins (2002), “Stephen Jay Gould: What does it mean to be a

radical?”, Monthly Review 24(6).Mayr, E. (2001), √ ¢·Ú‚›ÓÔ˜ Î·È Ë Á¤ÓÂÛË Ù˘ Û‡Á¯ÚÔÓ˘ ÂÍÂÏÈÎÙÈ΋˜ ÛΤ„˘,

ÂΉ. ™‡Ó·ÏÌ·.Mayr, E. (2002), ∞˘Ù‹ Â›Ó·È Ë BÈÔÏÔÁ›·, ÂΉ. ∫¿ÙÔÙÚÔ.Maynard Smith, J. (1982) ∏ £ÂˆÚ›· Ù˘ ∂ͤÏÈ͢, ÂΉ. ÕÏÌ·ÙÚÔ˜.Maynard Smith, J. (1995) ¶ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· Ù˘ µÈÔÏÔÁ›·˜, ÂΉ. ™‡Ó·ÏÌ·.Newmann – Held, E. M. (1998), The Gene is Dead –Long Live the Gene. P.

Koslowski (ed) Sociobiology and Economics, 105-137. Berlin: Spinger –Verlag.

Oyama, S. (2000), second edition. The Ontogeny of Information. DukeUniversity Press.

Segestrale U. (2003), Stephen Jay Gould: Intuitive Marxist and Biologist ofFreedom, Rethinking Marxism vol. 15 (4), 465-477.

Shapiro, J. (2000), Transponsable elements as the key to 21st century view ofevolution. Genetica 107:171-179. Kluwer Academic Press.

Sterelny, ∫. and Griffiths, P. (1999), Sex and Death, The University of Chica-go Press.

∏ ÛÙ·ıÂÚ‹ ÂÍËÁËÙÈ΋ ·Í›· Ù˘ ıˆڛ·˜ Ù˘ Ê˘ÛÈ΋˜… ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1 69

ª·ÚÍÈÛÙÈΤ˜ ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂȘ ÙÔ˘ µ˘˙·ÓÙ›Ô˘·fi ÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋ ÈÛÙÔÚÈÔÁÚ·Ê›·

°È¿ÓÓ· ∫·ÙÛÈ·ÌÔ‡Ú·

∂›Ó·È ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·, Ë ÂÈÎfiÓ· Ô˘ ¤¯ÂÈ Û¯ËÌ·ÙÈÛÙ› ·fi ÙÔ Â˘Ú‡ÎÔÈÓfi ÁÈ· ÙË µ˘˙·ÓÙÈÓ‹ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›· ‰È·ÎÚ›ÓÂÙ·È Î˘Ú›ˆ˜ ·fi ÛÙÂÚÂfiÙ˘· Ô˘·Ó··Ú¿ÁÔÓÙ·È Û˘Ó¯Ҙ, ÎÔÈÓÔÙԛ˜, ȉÂÔÏÔÁÈΤ˜ ηٷÛ΢¤˜ Î·È ·Á΢ÏÒÛÂȘ.¢ÂÓ ÏÂ›Ô˘Ó Ù· ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù·, ·ÚΛ Ó· ‰ÂÈ Î·Ó›˜ ÙȘ ·Ó·ÊÔÚ¤˜ ÛÙÔÓ Ù‡Ô, ÌÂÙË “‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ ÌÂÁ·ÏÔÚ¤ÂÈ·” Ó· Û˘Ó·ÁˆÓ›˙ÂÙ·È ÛÂ Û˘¯ÓfiÙËÙ· ÙȘ “‚˘˙·ÓÙÈÓ¤˜Ì˯·ÓÔÚڷʛ˜” ‹ ÙȘ Û˘¯Ó¤˜ ÂÈÎÏ‹ÛÂȘ ÛÙËÓ ÓÂ˘Ì·ÙÈÎfiÙËÙ· Î·È ÙÔ ÚfiÏÔ Ù˘ÔÚıÔ‰ÔÍ›·˜. ∞fi ÙË Ì›· ÚÔÛ¿ıÂÈ· ·Ó¿‰ÂÈ͢ ÂÓfi˜ ÌÂÁ·ÏÔÚÂÔ‡˜ Î·È ¯ÚÈ-ÛÙÈ·ÓÈÎÔ‡ ÛÙ· fiÚÈ· ÙÔ˘ Ì˘ÛÙÈÎÈÛÌÔ‡ µ˘˙¿ÓÙÈÔ˘, Ô˘ Û˘ÓÙÂÏ› ÛÙÔ ÎϤԘ Ù˘ ·-Ú¿‰ÔÛ˘ ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÛÌÔ‡, ·fi ÙËÓ ¿ÏÏË, Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ·, ÚÔ‚ÔÏ‹ ÙˆÓ Ì˯·ÓÔÚÚ·-ÊÈÒÓ Ì ٷ˘Ùfi¯ÚÔÓË ·fi‰ÔÛË Û¯ÔÏ·ÛÙÈÎÈÛÌÔ‡ Û fiÔÈÔÓ ·Û¯ÔÏÂ›Ù·È Ì ÙËÓ Â-Ú›Ô‰Ô. ∏ ÔÔ›· ÂÓÙ¤ÏÂÈ ·ÔÁ˘ÌÓÒÓÂÙ·È ·fi οı ÛÙÔÈ¯Â›Ô Î·ıËÌÂÚÈÓÔ‡ ‹ ÔÏÈÙÈ-ÛÌÈÎÔ‡ ‚›Ô˘ Ô˘ ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ Û˘Ì‚¿ÏÂÈ ÛÙËÓ Î·Ù·ÓfiËÛ‹ Ù˘.

∞˘Ù‹ Ë ÂÈÎfiÓ· Û˘Ó‰¤ÂÙ·È ¿ÌÂÛ· Ì ÙÔÓ ÙÚfiÔ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô ·Ó·Ù‡¯ıËΠÙÔÂӉȷʤÚÔÓ ÙˆÓ ¡ÂÔÂÏÏ‹ÓˆÓ ÈÛÙÔÚÈÎÒÓ ÁÈ· ÙÔ µ˘˙¿ÓÙÈÔ ÙÔÓ 19Ô ·ÈÒÓ·, Ì ÙËÛ‡ÛÙ·ÛË ÙÔ˘ Ó¤Ô˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÎÚ¿ÙÔ˘˜, ·ÏÏ¿ Î·È Ôχ ·ÚÁfiÙÂÚ·, Ì ÙȘ ÛËÌ·ÛÈÔ-‰ÔÙ‹ÛÂȘ ÔÈ Ôԛ˜ ÙÔ˘ ·Ô‰fiıËÎ·Ó ·fi “¯ıÚ¿ Î·È Ê›Ï· ÎÂÈ̤ÓÔ˘˜”.

∫·Ù¿ ÙÔ ‰Â‡ÙÂÚÔ ÌÈÛfi ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ· –Â›Ó·È Û¯ÂÙÈο ÁÓˆÛÙ¿, ‚¤‚·È·, ·˘Ù¿Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È Â‰Ò Î·Ù’ ÔÈÎÔÓÔÌ›·Ó, Ôχ Û˘ÓÔÙÈο Î·È Û¯ËÌ·ÙÔÔÈË̤ӷۯ‰fiÓ ‚¿Ó·˘Û·– Û ¤Ó· ·fi Ù· ·ÚÈ· ÈÛÙÔÚÈÔÁÚ·ÊÈο ·ÈÙ‹Ì·Ù· ÛÙÔ Ó¤Ô ÂÏÏË-ÓÈÎfi ÎÚ¿ÙÔ˜ ·Ó·‰Â›¯ıËÎÂ Ë ‰fiÌËÛË ÂÓfi˜ ·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜ Ô˘ ı· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Û ˆ˜Û˘ÓÂÎÙÈÎfi˜ ÈÛÙfi˜ ÁÈ· ¤Ó·Ó ¢ڇÙÂÚÔ ÁˆÁÚ·ÊÈÎfi ¯ÒÚÔ, ÙÔÓ ÔÔ›Ô ÂÚÈÂÏ¿Ì‚·ÓÂÙÔ fiÚ·Ì· Ù˘ ªÂÁ¿Ï˘ π‰¤·˜. ªÂ ·˘Ùfi ÙÔÓ ÙÚfiÔ ı· ¯·Ï˘‚‰ˆÓfiÙ·Ó Î·È Ë ‰ÈÂÎ-‰›ÎËÛË Ù˘ Ú·ÁÌ·ÙÔÔ›ËÛ˘ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ÔÚ¿Ì·ÙÔ˜. ∆Ô ∞Ó·ÙÔÏÈÎfi ∑‹ÙËÌ· ¿Ï-ψÛÙ ·˘Ù‹ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ·ÔÙÂÏ› ÊϤÁÔÓ ı¤Ì·, ÙÔ ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎfi Û˘˙ËÙ›ٷȷÎfiÌË ÂÓÒ ÔÈ µ·ÏοÓÈÔÈ Á›ÙÔÓ˜, ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙˆÓ ÔÈΛˆÓ ‰ÈÂΉÈ΋ÛˆÓ, ÚÔ-‚¿ÏÏÔ˘Ó ··ÈÙ‹ÛÂȘ ÁÈ· ÌÂÚ›‰ÈÔ ·fi ÙÔ ‚˘˙·ÓÙÈÓfi ·ÚÂÏıfiÓ. ™ÙËÓ ∂˘ÚÒË ‰Â,·ÎÚÈ‚Ò˜ Ë ‰È·Ê·ÈÓfiÌÂÓË ‰È¿Ï˘ÛË Ù˘ √ıˆÌ·ÓÈ΋˜ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜, ÙÔ˘ “ÌÂÁ¿-ÏÔ˘ ∞ÛıÂÓÔ‡˜”, ˘‹ÚÍ ¤Ó· ÂÈϤÔÓ ÂÚ¤ıÈÛÌ· ÙÔ˘ ÂӉȷʤÚÔÓÙÔ˜ ÙˆÓ ÈÛÙÔÚÈ-ÎÒÓ ÁÈ· ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ µ·ÏηÓÈ΋˜. ∆ËÓ ¤ÓÙ·ÍË ÏÔÈfiÓ Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ ÙÔ˘ µ˘˙·-

∫ƒπ∆π∫∏ ∂¶π™∆∏ª∏ & ∂∫¶∞π¢∂À™∏: 1/05

ÓÙ›Ô˘ ÛÙÔÓ ÎÔÚÌfi Ù˘ ÂıÓÈ΋˜ ÈÛÙÔÚ›·˜ ÙÔ˘ Ó·ÚÔ‡ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÎÚ¿ÙÔ˘˜, ÛÙÔ Ï·›-ÛÈÔ ‚¤‚·È· Î·È ÙÔ˘ Â˘Úˆ·˚ÎÔ‡ ÚÔÌ·ÓÙÈÎÔ‡ Îϛ̷ÙÔ˜, ·ÏÏ¿ Î·È ÙÔ˘ ÚÔÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛ˘ ÙˆÓ ·fi„ÂˆÓ ÙÔ˘ º·ÏÌÂÚ¿˘ÂÚ (™ÎÔÂÙ¤· 1999), ÚÒÙÔÈ Ú·ÁÌ·-ÙÔÔ›ËÛ·Ó Ô ™˘Ú›‰ˆÓ ∑·Ì¤ÏÈÔ˜, ÛÙÔ µ˘˙·ÓÙÈÓ·› ÌÂÏ¤Ù·È (1857), Î·È Ô ∫ˆÓ-ÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˜ ¶··ÚÚËÁfiÔ˘ÏÔ˜, ÛÙÔ πÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ¤ıÓÔ˘˜ (1853). ŒÙÛÈ ÙÔ··ÍȈ̤ÓÔ ·fi ÙÔ˘˜ ÊÔÚ›˜ ÙÔ˘ ¢È·ÊˆÙÈÛÌÔ‡ µ˘˙¿ÓÙÈÔ ÂÓÙ¿ÛÛÂÙ·È ÛÙËÓ ÙÚÈÌÂ-Ú‹ ıÂÒÚËÛË Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ¤ıÓÔ˘˜ (‰ËÏ·‰‹ ÙÔ˘ ÎÚ¿ÙÔ˘˜, ÛÙËÓ ÂÚ›Ô-‰Ô ÙˆÓ ÂıÓÈÎÒÓ ÎÚ·ÙÒÓ ¿ÏψÛÙ ·Ó·ÊÂÚfiÌ·ÛÙÂ): ∞Ú¯·ÈfiÙËÙ·, µ˘˙¿ÓÙÈÔ, ¡ÂfiÙÂ-ÚÔ˜ ÂÏÏËÓÈÛÌfi˜. Ÿ¯È ‚¤‚·È· ¯ˆÚ›˜ ·ÓÙÈÛÙ¿ÛÂȘ ·fi ÙËÓ ÏÂ˘Ú¿ ¿ÏÏˆÓ ÌÂÏÂÙËÙÒÓÙÔ˘ ·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜, fiˆ˜ ÙÔ˘ ™Ù. ∫Ô˘Ì·ÓÔ‡‰Ë, Ô·‰ÒÓ Ù˘ ¿Ô„˘ fiÙÈ Ë Û‡Ó‰ÂÛË·ÔÎÏÂÈÛÙÈο Ì ÙÔ ·Ú¯·›Ô ·ÚÂÏıfiÓ ·ÚÎÔ‡Û ÁÈ· Ó· ·ÔηٷÛÙ·ı› ÌÈ· ÔÏÈÙÈ΋ÂÓfiÙËÙ·, ÎÏËÚÔÓÔÌÈ¿ ·Ú΋˜ ÛÙËÓ ÔÔ›· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ÛÙËÚȯı› ÙÔ Û‡Á¯ÚÔÓÔÎÚ¿ÙÔ˜. ¡· ÛËÌÂȈı› fiÙÈ Ô ™Ù. ∫Ô˘Ì·ÓÔ‡‰Ë˜ Â›Ó·È Ô ÂÌÓ¢ÛÙ‹˜ Ù˘ ··ÍȈÙÈ-΋˜ ¤ÎÊÚ·Û˘ “˙·ÌÂÏÈÔ··ÚÚËÁÔÔ‡ÏÂÈÔ˜ ÈÛÙÔÚÈ΋ Û¯ÔÏ‹” (∫ˆÓÛÙ·ÓÙ·ÎÔ-Ô‡ÏÔ˘ 1999). √ ‰È¿ÏÔÁÔ˜ Ô˘ ·ÊÔÚÔ‡Û ÙËÓ ¤ÓÙ·ÍË ‹ fi¯È ÙÔ˘ µ˘˙·ÓÙ›Ô˘ ÛÙËÓÂıÓÈ΋ ÈÛÙÔÚ›· ‹Ù·Ó Ô͇˜ Î·È ·ÎÌ·›Ô˜, Ì ηٿÏËÍË ‚¤‚·È· ÙËÓ ÂÈÎÚ¿ÙËÛË ÙÔ˘ÚÔ·Ó·ÊÂÚı¤ÓÙÔ˜ ÙÚÈÌÂÚÔ‡˜ Û¯‹Ì·ÙÔ˜, Ô˘ Î¿Ï˘Ù ÂÓÙ¤ÏÂÈ ÙȘ ȉÂÔÏÔÁÈΤ˜ ·Ó¿-ÁΘ Ù˘ ÂÚÈfi‰Ô˘. ∞fi ÂΛ Î·È ¤Ú·, ÙÔ µ˘˙¿ÓÙÈÔ, ˆ˜ “ÂÏÏËÓÔÚıfi‰ÔÍÔ˜” ‚˘˙·-ÓÙÈÓfi˜ ÔÏÈÙÈÛÌfi˜, Û‡Ìʈӷ Ì ÙÔ ÓÂÔÏÔÁÈÛÌfi Ô˘ ÂÈÛ‹¯ıË ÙÔ 1854, ıˆڋıËηӷfiÛ·ÛÙÔ Ì¤ÚÔ˜ Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ ÈÛÙÔÚ›·˜. ŸÛÔ ‰Â ÚÔ¯ˆÚÔ‡ÛÂ Ô Î·ÈÚfi˜, ηÈÂȉÈο ÛÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 20Ô‡ ·ÈÒÓ·, ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÙÔ˘ ÎÚ¿ÙÔ˘˜ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿‰ÂÈÍË·˘Ù‹˜ Ù˘ ÈÛÙÔÚÈÔÁÚ·ÊÈ΋˜ ¿Ô„˘ ·˘Í·ÓfiÙ·Ó. ∏ ÌÈÎÚ·ÛÈ·ÙÈ΋ ÂÎÛÙÚ·Ù›· ‰ÂÓı· ·ÚÁÔ‡ÛÂ, ¿ÏψÛÙÂ. ŒÙÛÈ, ÂÓÙ¿¯ıËΠÙÔ Ì¿ıËÌ· Ù˘ ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹˜ ÈÛÙÔÚ›·˜ ÛÙÔ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ, ÁÈ· Ó· ·ÔÙÂϤÛÂÈ Î·È ·˘ÙÔÙÂÏ‹ ¤‰Ú· ÙÔ 1920, ÂÓÒ ¤‰Ú· ‚˘˙·ÓÙÈ-Ó‹˜ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁ›·˜ Î·È Ù¤¯Ó˘ ›¯Â ıÂÛÈÛÙ›, Ì ·fiÊ·ÛË Ù˘ ΢‚¤ÚÓËÛ˘ µÂÓÈ˙¤-ÏÔ˘, ÙÔ 1912 ÎÏ. (∫ÈÔ˘ÛÔÔ‡ÏÔ˘ 2003).

∏ ÌÂϤÙË ÏÔÈfiÓ ÙÔ˘ µ˘˙·ÓÙ›Ô˘, ÓÔËÌ·ÙÔ‰ÔÙË̤ÓË ÂıÓÈο, Á›ÓÂÙ·È ·Ô‰ÂÎÙ‹ˆ˜ ÂÚ¢ÓËÙÈÎfi ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ Î·È ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·. øÛÙfiÛÔ, ·ÎÚÈ‚Ò˜ ·˘Ù‹ Ë ·Ó¿ÁÓˆÛ‹ÙÔ˘ ˆ˜ ÂÚÈfi‰Ô˘ ÂÏÏËÓÔ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎÔ‡ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ ›Ûˆ˜ ¤‰Ú·Û ·Ó·ÛÙ·ÏÙÈο ÁÈ· ÙËÌÂϤÙË ÙÔ˘ ·fi ÙËÓ ÏÂ˘Ú¿ ÙˆÓ ÚÔԉ¢ÙÈÎÒÓ ÂÈÛÙËÌfiÓˆÓ. ¢ÂÓ ı· Á›ÓÂÈ ÂÍ¿ÏÏÔ˘Â‰Ò Ô‡Ù ·Ó·ÊÔÚ¿ ÛÙÔ ÚfiÏÔ ÙˆÓ Û‡Á¯ÚÔÓˆÓ ·Ó·ÁÓÒÛÂˆÓ Ô˘ ÂÓÙ¿ÛÛÔÓÙ·È ÛÙȘÓÂÔÚıfi‰Ô͘ ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂȘ, Ì ÙËÓ ÂÍÔÌÔ›ˆÛË µ˘˙·ÓÙ›Ô˘ Î·È “¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋˜ Ó¢-Ì·ÙÈÎfiÙËÙ·˜”, ¤Ó· ˙‹ÙËÌ· Ô˘ ··ÈÙ› ȉȷ›ÙÂÚË Ú·ÁÌ¿Ù¢ÛË (°Ô˘Ó·Ú›‰Ë˜ 1999).

√ ÚÒÙÔ˜ Ì·ÚÍÈÛÙ‹˜ Ô˘ ı· ·ÔÙÔÏÌ‹ÛÂÈ Ó· ·Û¯ÔÏËı› ÂÓ ∂ÏÏ¿‰È Ì ÙË Û˘-ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ÂÚ›Ô‰Ô ı· Â›Ó·È Ô °È¿Ó˘ ∫ÔÚ‰¿ÙÔ˜, ËÁÂÙÈÎfi Û٤ϯԘ ÙÔ˘ ™∂∫∂·fi ÙÔ 1920 Î·È ÁÚ·ÌÌ·Ù¤·˜ ÙÔ˘ ÙÔ 1922. ∞ÚÁfiÙÂÚ·, ÛÙÔÓ ªÂÛÔfiÏÂÌÔ, ̤ÏÔ˜Ù˘ ∫ÂÓÙÚÈ΋˜ ∂ÈÙÚÔ‹˜ ÙÔ˘ ∫∫∂, ·’ fiÔ˘ ‰È·ÁÚ¿ÊËΠÙÔ 1927, ÛÙÔ 3Ô ™˘Ó¤-

°È¿ÓÓ· ∫·ÙÛÈ·ÌÔ‡Ú·72 ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1

‰ÚÈÔ, ηÙËÁÔÚÔ‡ÌÂÓÔ˜ ÁÈ· ·ÛÙÈ΋ ·Ú¤ÎÎÏÈÛË, ÏfiÁˆ ΢ڛˆ˜ ÙˆÓ ı¤ÛÂÒÓ ÙÔ˘ ÁÈ·ÙÔ ª·Î‰ÔÓÈÎfi, ·ÎÔÏÔ‡ıËÛ ¤ÎÙÔÙ ÌÈ· Û¯ÂÙÈο ÌÔÓ·¯È΋ ÔÚ›·. ∂‰Ò Ó· Á›ÓÂÈÌÈ· ·Ó·Áη›· ·Ú¤Î‚·ÛË: ‚ÚÈÛÎfiÌ·ÛÙ ÛÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô Ô˘ ÙÔ ·›ÙËÌ· ÁÈ· ÙË ÌÂϤÙËÙ˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ ÔÚ›˙ÂÙ·È Î·È ˆ˜ Â͢ËÚ¤ÙËÛË Ù˘ ·ÁÎfiÛÌÈ·˜ ·ӿÛÙ·Û˘, fiÔ˘ Ëοı ȉȷÈÙÂÚfiÙËÙ· ÙÔ˘ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ˘ ÌÔÚ› Î·È Ó· ˘Ô‚·ıÌÈÛÙ› ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó·˘ËÚÂÙËıÔ‡Ó Ù· οı ÏÔÁ‹˜ Û¯‹Ì·Ù·. £· Á›ÓÂÈ Î·È ·ÚÁfiÙÂÚ· ÏfiÁÔ˜ ÁÈ’ ·˘Ùfi.

√ °È¿Ó˘ ∫ÔÚ‰¿ÙÔ˜ ÁÂÓÓ‹ıËΠÛÙË ∑·ÁÔÚ¿ ÙÔ˘ ¶ËÏ›Ô˘. √ ·Ù¤Ú·˜ ÙÔ˘,¤ÌÔÚÔ˜ Î·È Ì ÎÙËÌ·ÙÈ΋ ÂÚÈÔ˘Û›·, ÊÚfiÓÙÈÛÂ Ô ÁÈÔ˜ ÙÔ˘ Ó· Ï¿‚ÂÈ ÌÈ· ÂÈÌÂÏË̤-ÓË Âη›‰Â˘ÛË, ¤ÙÛÈ ÛÔ‡‰·Û ÛÙË ™Ì‡ÚÓË, Ì ÙÔÓ ¢. °ÏËÓfi ÛÙÔ “∂ÏÏËÓÔÁÂÚÌ·ÓÈ-Îfi §‡ÎÂÈÔ”, ÛÙËÓ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË, ÛÙÔÓ µfiÏÔ Î·È ÂÓ Ù¤ÏÂÈ ÛÙË ¡ÔÌÈ΋ ∞ıË-ÓÒÓ. ◊Ù·Ó Ô ÚÒÙÔ˜ ÂÚ¢ÓËÙ‹˜ Ô˘ ÚÔÛ¿ıËÛ ӷ ÌÂÏÂÙ‹ÛÂÈ ÙË ÓÂÔÂÏÏËÓÈ΋ÈÛÙÔÚ›· ·ÎÔÏÔ˘ıÒÓÙ·˜ ÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡ ˘ÏÈÛÌÔ‡. ∂›Ó·È ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈΤ˜ ÔÈÔχ Û˘¯Ó¤˜ ·Ó·ÊÔÚ¤˜ ÙÔ˘ ÛÙËÓ ∫·Ù·ÁˆÁ‹ Ù˘ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜ ÙÔ˘ ŒÓÁÎÂϘ ·ÏÏ¿Î·È ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ª·ÚÍ. ø˜ ÛÙfi¯Ô ÙÔ˘ ¤ıÂÙÂ, fï˜, ÙËÓ fiÛÔ ÙÔ ‰˘Ó·ÙfiÓ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂ-ÚË ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙËÙ·, Û ÌÈ· ÂÚ›Ô‰Ô Ô˘ ÙÔ ·›ÙËÌ· Ù˘ ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙËÙ·˜ ¯·Ú·-ÎÙËÚÈ˙fiÙ·Ó ·fi ÙÔÓ ÛÔ‚ÈÂÙÔÎÂÓÙÚÈÎfi Ì·ÚÍÈÛÌfi “·ÛÙÈ΋ ·Ûı¤ÓÂÈ·”. ∆Ô ÂӉȷʤ-ÚÔÓ ÁÈ· ÙË ÓÂÔÂÏÏËÓÈ΋ ÈÛÙÔÚ›· ·ÏÏ¿ Î·È Ù· fiÛ· Û˘Ó¤‚·ÈÓ·Ó ÛÙË µ·ÏηÓÈ΋ ÛÙÔÓªÂÛÔfiÏÂÌÔ ÙÔÓ Ô‰‹ÁËÛ ӷ ·Û¯ÔÏËı› Î·È Ì ÙË ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ ÂÚ›Ô‰Ô, ÛÙÔ Ï·›-ÛÈÔ ÙˆÓ ·Ó·˙ËÙ‹ÛÂÒÓ ÙÔ˘ ÁÈ· ÙË Û˘ÁÎÚfiÙËÛË ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ¤ıÓÔ˘˜. √ ∫ÔÚ‰¿ÙÔ˜˘ÔÛÙ‹ÚÈ˙ fiÙÈ ÙÔ ¤ıÓÔ˜ Â›Ó·È ¤Ó· ÈÛÙÔÚÈÎfi Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ Ô˘ ·ÊÂÙËÚÈ¿˙ÂÙ·È ÛÙÔ Ù¤-ÏÔ˜ ÙÔ˘ ªÂÛ·›ˆÓ·, fiÙ·Ó Ë ÊÂÔ˘‰·Ú¯›· ˘Ô¯ˆÚ› ÎÈ ·Ú¯›˙ÂÈ Ë ¿ÓÔ‰Ô˜ Ù˘ ·ÛÙÈ΋˜Ù¿Í˘. ŸÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋ ÂÚ›ÙˆÛË, ÂÏÏËÓÈ΋ Û˘Ó›‰ËÛË ·Ú¯›˙Ô˘Ó Ó··ÔÎÙÔ‡Ó ÔÈ Î¿ÙÔÈÎÔÈ ÙˆÓ ÂÌÔÚÈÎÒÓ Î·È ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÒÓ Î¤ÓÙÚˆÓ ÙÔ˘ µ˘˙·ÓÙ›Ô˘(∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË, ª˘ÛÙÚ¿˜) ·fi Ù· Ù¤ÏË Ô˘ 14Ô˘ ·ÈÒÓ·. √È‚·ÛÈÎÔ› ·Ú¿ÁÔÓÙ˜ Ô˘ ηْ ·˘ÙfiÓ Û˘ÓÂÙ¤ÏÂÛ·Ó ÛÙȘ ‰È·‰Èηۛ˜ Û¯ËÌ·ÙÈÛÌÔ‡·˘Ù‹˜ Ù˘ Û˘Ó›‰ËÛ˘ Â›Ó·È ÔÈ ·ÎfiÏÔ˘ıÔÈ: ÔÈ ÂχıÂÚ˜ ·ÁÚÔÙÈΤ˜ ÎÔÈÓfiÙËÙ˜ ÙÔ˘8Ô˘ Î·È ÙÔ˘ 9Ô˘ ·ÈÒÓ·, ÔÈ ·‰ÂÏÊfiÙËÙ˜ ÙˆÓ ¶·˘ÏÈÎÈ·ÓÒÓ, ÙÔ ÂÈÎÔÓÔÌ·¯ÈÎfi ΛÓË-Ì· Î·È ÔÈ ÂÍÂÁ¤ÚÛÂȘ ÙˆÓ µ˘˙·ÓÙÈÓÒÓ ¯ˆÚÈÎÒÓ. ∫˘Ú›ˆ˜ ‰ËÏ·‰‹ ·Ó·‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ ÙÈ˜Û˘ÓÔÌ·‰ÒÛÂȘ ÂΛӘ Ô˘ ‰ÈÂΉ›ÎËÛ·Ó ÙË ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎfiÙËÙ¿ ÙÔ˘˜ ı· ϤÁ·Ì ۋÌÂ-Ú· Î·È ÌÈ·˜ ÌÔÚÊ‹˜ ·ÓÂÍ·ÚÙËÛ›·, Û˘ÁÎÚÔÙ‹ıËÎ·Ó ‰Â Û ÌÈ· ‰È·‰Èηۛ· ·ÓÙ›ıÂÛ˘Ì ÙË ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ ÎÂÓÙÚÈ΋ ÂÍÔ˘Û›·.

øÛÙfiÛÔ, ·˘Ùfi ÛÙÔ ÔÔ›Ô ÂÈ̤ÓÂÈ Î·È ÚÔÛ·ı› Ó· ·Ó·‰Â›ÍÂÈ Ô ∫ÔÚ‰¿ÙÔ˜ ›-Ó·È Ë ·ÓÙ›ıÂÛ‹ ÙÔ˘ ÛÙË ÏÔÁÈ΋ Ù˘ “Û˘Ó¤¯ÂÈ·˜” Î·È Ù˘ ÙÚÈÛ¯ÈÏÈÂÙÔ‡˜ ÈÛÙÔÚ›·˜ ÙÔ˘ÂÏÏËÓÈÛÌÔ‡, Ë ÔÔ›·, fiˆ˜ ›‰·ÌÂ, ‹Ù·Ó ȉÂÔÏÔÁÈο ΢ڛ·Ú¯Ë ÛÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙÔ˘. √›‰ÈÔ˜ ıˆÚÔ‡Û fiÙÈ ÔÈ ¡ÂÔ¤ÏÏËÓ˜ ‰ÂÓ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È ÌÂ Î·Ó¤Ó·Ó È‰ÂÔÏÔÁÈÎfi ‹ ¿ÏÏÔ‰ÂÛÌfi Ì ÙÔ˘˜ µ˘˙·ÓÙÈÓÔ‡˜ ‹ ÙÔ˘˜ ·Ú¯·›Ô˘˜ ŒÏÏËÓ˜, ÁÈ’ ·˘Ùfi ηÈ, fiˆ˜ ‰ËÏÒÓÂÈηْ ·Ú¯‹Ó, ÁÚ¿ÊÂÈ ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ ∂ÏÏ¿‰·˜, ÎÈ fi¯È ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ, Ì fi,ÙÈ ·˘Ùfi Û˘ÓÂ-

ª·ÚÍÈÛÙÈΤ˜ ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂȘ ÙÔ˘ µ˘˙·ÓÙ›Ô˘ ·fi ÙËÓ… ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1 73

¿ÁÂÙ·È. √˘ÛÈ·ÛÙÈο, ÎÚÈÙ‹ÚÈÔ ÁÈ· ÙÔ ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ ÌÂϤÙ˘ ÙÔ˘ Â›Ó·È Ô ¯ÒÚÔ˜ ÎÈ fi¯ÈÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ. ™Â ·˘Ùfi ÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÂÓÙ¿ÛÛÂÈ Î·È ÙËÓ ·ÓÙ›ıÂÛ‹ ÙÔ˘ ÛÙÔÓ º·ÏÌÂÚ¿˘ÂÚÁÈ· ÙÔ Û¯‹Ì· Ô˘ ˘ÔÛÙ‹ÚÈ˙ ÙËÓ ·Ú·ÎÌ‹ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ (Î·È Û ·˘Ùfi ÙÔ ˙‹ÙËÌ·ÙÔ˘ ·Û΋ıËΠÎÚÈÙÈ΋ ·fi ÙËÓ Â›ÛËÌË ∞ÚÈÛÙÂÚ¿, fiÙÈ ‰ËÏ·‰‹ ‰ÂÓ ¤Ï·‚ ˘fi„Ë ÙÔ˘Ù· Û˘ÌÂÚ¿ÛÌ·Ù· Ù˘ ÛÔ‚ÈÂÙÈ΋˜ ÈÛÙÔÚÈÔÁÚ·Ê›·˜ Î·È ·ÓıÚˆÔÏÔÁ›·˜ (.¯. ª¤-͢ 1975)).

∆Ô ¿ÏÏÔ ÌÂÁ¿ÏÔ ˙‹ÙËÌ· Ô˘ ··Û¯ÔÏ› ÙÔÓ ∫ÔÚ‰¿ÙÔ Î·È ÛÙ· ‰‡Ô ¤ÚÁ· ÙÔ˘Û¯ÂÙÈο Ì ÙÔ µ˘˙¿ÓÙÈÔ, ‰ËÏ·‰‹ Ù· πÛÙÔÚ›· Ù˘ µ˘˙·ÓÙÈÓ‹˜ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜ ηÈ∞ÎÌ‹ Î·È ·Ú·ÎÌ‹ ÙÔ˘ µ˘˙·ÓÙ›Ô˘, Â›Ó·È ÙÔ ·Ú·ÁˆÁÈÎfi: ÔÈ·˜ ÌÔÚÊ‹˜ ·Ú·ÁˆÁÈ-Îfi Û‡ÛÙËÌ· ›Û¯˘Â ÛÙË µ˘˙·ÓÙÈÓ‹ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·. ™‡Ìʈӷ Ì ÙÔ ÁÓˆÛÙfi Ì·ÚÍÈ-ÛÙÈÎfi Û¯‹Ì·, ÔÈ ÈÛÙÔÚÈΤ˜ ÎÔÈӈӛ˜ ¤Ú·Û·Ó Ù· ÂÍ‹˜ ÙÚ›· ÛÙ¿‰È·: ‰Ô˘ÏÔÎÙËÙÈÎfi,ÊÂÔ˘‰·ÏÈÎfi, ηÈÙ·ÏÈÛÙÈÎfi. ™ÙȘ ÌÂ۷ȈÓÈΤ˜ ÎÔÈӈӛ˜, ηٿ ÙÔ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓÔÛ¯‹Ì·, ·ÓÙÈÛÙÔȯ› ÙÔ ÊÂÔ˘‰·ÏÈÎfi. ◊‰Ë ÙËÓ ÂÔ¯‹ Ô˘ ‰ËÌÔÛȇÂÙ·È Ë ÈÛÙÔÚ›·ÙÔ˘ ∫ÔÚ‰¿ÙÔ˘, ÙË ‰ÂηÂÙ›· ÙÔ˘ ’50, Ë ÛÔ‚ÈÂÙÈ΋ ÈÛÙÔÚÈÔÁÚ·Ê›· ›¯Â ÂÈÛ¿ÁÂÈ ·˘Ù‹ÙËÓ Î·Ù¿ÙÌËÛË. √ ∫ÔÚ‰¿ÙÔ˜ ·ÎÔÏÔ˘ı› ·˘Ù‹ ÙËÓ ¿Ô„Ë, Ì ‰È·ÊÔÚÔÔÈ‹ÛÂȘˆÛÙfiÛÔ: ıˆÚ› fiÙÈ Ë ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ ÔÈÎÔÓÔÌ›· ‹Ù·Ó ¤Ó·˜ Û˘Ó‰˘·ÛÌfi˜ ·ÓÔÈÎÙ‹˜·ÓÙ·ÏÏ·ÎÙÈ΋˜ Ì ÎÏÂÈÛÙ‹ ÁˆÚÁÈ΋ ÔÈÎÔÓÔÌ›·. £ÂˆÚ› ‚¤‚·È· fiÙÈ Ì ÙÔ ¤Ú·ÛÌ·ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘, ÔÈ ÌÂÁ¿ÏÔÈ ÎÙË̷ٛ˜ ·ÔÎÙÔ‡Û·Ó ‰ÈÂ˘Ú˘Ì¤ÓË ‰‡Ó·ÌË ÂȘ ‚¿ÚÔ˜ ÙˆÓÎÔÈÓÔًوÓ, Ô˘ η٤ÏËÍ ÛÙË ‰È¿Û·ÛË Ù˘ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜ ÛÙ· ÂÈ̤ÚÔ˘˜ ÌÔÚ-ÊÒÌ·Ù·, Ù· ‰ÂÛÔٿٷ. ∆Ô ÙÂÏÈÎfi ÙÔ˘ Û˘Ì¤Ú·ÛÌ· Â›Ó·È fiÙÈ Ë ÔÈÎÔÓÔÌ›· ÙÔ˘ µ˘-˙·ÓÙ›Ô˘ ‰ÂÓ ÂÍÂÏ›¯ıËΠ۠ÎÂÊ·Ï·ÈÔÎÚ·ÙÈ΋, Ë ÊÂÔ˘‰·Ú¯›· ˆÛÙfiÛÔ ÔÏÔÎÏËÚÒ-ıËÎÂ Î·È ÛÙ¿ıËÎÂ Ë “ÙÚÔ¯Ô¤‰Ë Ô˘ ÛÙ·Ì¿ÙËÛ ÙËÓ ·Ú·¤Ú· ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ ÔÈÎÔ-ÓÔÌ›·˜ Î·È ÙÔ Ô‰‹ÁËÛ ÛÙËÓ ·Ú·ÎÌ‹, ÛÙËÓ ÙÒÛË Î·È ÙÔÓ ÂÍ·Ê·ÓÈÛÌfi ÙÔ˘ ·fiÙÔ ÚÔÛ΋ÓÈÔ Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜” (∫ÔÚ‰¿ÙÔ˜ 1973, 240).

™Â ÁÂÓÈΤ˜ ÁÚ·Ì̤˜, Ô °È¿Ó˘ ∫ÔÚ‰¿ÙÔ˜ ÂÈÛ‹Á·Á ÙË Ì·ÚÍÈÛÙÈ΋ ıÂÒÚËÛË ÙÔ˘µ˘˙·ÓÙ›Ô˘ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·, ÂÛÙÈ¿˙ÔÓÙ·˜ ÛÂ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ˘˜ ÙÔÌ›˜, fiˆ˜ ÚÔ·Ó·-ʤÚıËÎÂ. øÛÙfiÛÔ, ıˆÚ› fiÙÈ ÁÈ· Ó· Á›ÓÂÈ Î·Ï‡ÙÂÚ· ηٷÓÔËÙ‹ Ë ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ ÎÔÈ-ÓˆÓ›·, ı· Ú¤ÂÈ Ó· ·Ó·‰ÂȯıÔ‡Ó ÌÈ· ÛÂÈÚ¿ ÎÔÈÓˆÓÈο Î·È ıÂÛÌÈο ˙ËÙ‹Ì·Ù·, Û·ÓÙ›ıÂÛË Ì ÙÔÓ ÙÚfiÔ Ô˘ ˆ˜ ÙfiÙ ›¯·Ó ·ÚÔ˘ÛÈ·ÛÙ› ·fi ÙÔ˘˜ ÌË Ì·ÚÍÈÛÙ¤˜ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡˜, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ Ô‰ËÁÔ‡ÓÙ·Ó Î˘Ú›ˆ˜ ·fi ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÙÔ˘˜ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ·˘ÙÔ-ÎÚ¿ÙÔÚ˜ Î·È ÙÔ ÈÛ¯˘Úfi ‰ÈÔÈÎËÙÈÎfi ÚfiÙ˘Ô, fiˆ˜ Ô ›‰ÈÔ˜ ÙÔÓ›˙ÂÈ (∫ÔÚ‰¿ÙÔ˜1959-60). ∆¤ÙÔÈ· ˙ËÙ‹Ì·Ù· Â›Ó·È ÔÈ ·ÈÚ¤ÛÂȘ Î·È ÔÈ ‰ÔÁÌ·ÙÈΤ˜ ¤Úȉ˜, Ô ıÂÛÌfi˜ÙˆÓ ‰‹ÌˆÓ, Ë ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›· Ù˘ ¡›Î·È·˜, Ë ÂÈÎÔÓÔÌ·¯›·, ÔÈ Ù·ÍÈΤ˜ ·ÓÙÈı¤ÛÂȘ ÂÓÙ¤ÏÂÈ fiˆ˜ ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·Ó Ì¤Û· ·fi Ï·˚Τ˜ ÂÍÂÁ¤ÚÛÂȘ Î·È ·˘ÏÈΤ˜ Û˘ÓˆÌÔۛ˜(∫ÔÚ‰¿ÙÔ˜ 1959-60).

√ ‰Â‡ÙÂÚÔ˜ ŒÏÏËÓ·˜ Ì·ÚÍÈÛÙ‹˜ ÈÛÙÔÚÈÎfi˜ Ô ÔÔ›Ô˜ ı· ·Ó·ÊÂÚı› ÛÙË Û˘Ó¤-¯ÂÈ· Â›Ó·È Ô ¡›ÎÔ˜ ™‚ÔÚÒÓÔ˜, Ô ÔÔ›Ô˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛÂ, Ì ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘, ‰È·ÌÔÚʈً

°È¿ÓÓ· ∫·ÙÛÈ·ÌÔ‡Ú·74 ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1

ÙˆÓ ·fi„ÂˆÓ ÌÂÁ¿ÏÔ˘ ̤ÚÔ˘˜ Ù˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜ fiÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÙË ‚˘-˙·ÓÙÈÓ‹ ÈÛÙÔÚ›· ·ÏÏ¿ ‰¤¯ıËÎÂ Î·È ‰ÈÒÍÂȘ ·fi ÙËÓ ÏÂ˘Ú¿ ÙÔ˘ ›ÛËÌÔ˘ ÎÚ¿ÙÔ˘˜Î·È ·ÙÂÏ›ˆÙ˜ ÎÚÈÙÈΤ˜ ·fi ÙËÓ ÏÂ˘Ú¿ Ù˘ ∞ÚÈÛÙÂÚ¿˜ ÙÔ˘ ∫∫∂.

√ ¡. ™‚ÔÚÒÓÔ˜ ÁÂÓÓ‹ıËΠÛÙË §Â˘Î¿‰· ÙÔ 1911 Î·È ÛÔ‡‰·Û ÛÙËÓ ∞ı‹Ó·,ÛÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ ªÂÛÔÔϤÌÔ˘. ª¤Ûˆ ÙˆÓ ÊÔÈÙËÙÈÎÒÓ ˙˘ÌÒÛÂˆÓ ÛÙȘ ÔÔ›Â˜Û˘ÌÌÂÙ›¯Â, Ô ›‰ÈÔ˜ ¿ÏψÛÙ ‰‹ÏˆÓ fiÙÈ ‹Ù·Ó “ÊÔÈÙËÙ‹˜ ÙÔ˘ ÚÔ·˘Ï›Ô˘” (™‚ÔÚÒ-ÓÔ˜ 1995), ‹Úı Û ·ʋ Ì ÙȘ Ì·ÚÍÈÛÙÈΤ˜ ·Ú¯¤˜ Î·È ‰È·ÌÔÚÊÒıËÎÂ Ë ·ÚÈÛÙÂÚ‹ÙÔ˘ ÙÔÔı¤ÙËÛË. ∆Ô 1945, ·ÊÔ‡ ¤¯ÂÈ Û˘ÌÌÂÙ¿Û¯ÂÈ ÛÙËÓ ∂∞ªÈ΋ ·ÓÙ›ÛÙ·ÛË ˆ˜Ì¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ ∂§∞™ ∞ıËÓÒÓ Î·È ÚÔÛ¯ˆÚ‹ÛÂÈ ÛÙÔ ∫∫∂, ʇÁÂÈ ÛÙË °·ÏÏ›· Ì ˘Ô-ÙÚÔÊ›·, ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÂÓfi˜ ۯ‰›Ô˘ ÙÔ˘ √ÎÙ¿‚ÈÔ˘ ªÂÚÏȤ ÁÈ· ÙË ‰È¿ÛˆÛË ·ÚÈÛÙÂ-ÚÒÓ ‰È·ÓÔÔ˘Ì¤ÓˆÓ, fiÔ˘ Î·È ı· Ì›ÓÂÈ Ì¤¯ÚÈ ÙÔ 1975, fiÙ·Ó ·Ó·ÎÙ¿ ÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋Èı·Á¤ÓÂÈ· Ô˘ ÙÔ˘ ›¯Â ·Ê·ÈÚÂı›.

√ ™‚ÔÚÒÓÔ˜ ·Ú¯›˙ÂÈ Ó· ·Û¯ÔÏÂ›Ù·È Ì ÙÔ µ˘˙¿ÓÙÈÔ Û ÌÈ· ÂÚ›Ô‰Ô Î·Ù¿ ÙËÓÔÔ›· Ë ÈÛÙÔÚÈÔÁÚ·Ê›· ÂÓ ∂ÏÏ¿‰È ›¯Â Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÂÈ Ù· ÂÍ‹˜: ·fi ÙË Ì›· ÙÔÓÂıÓÈÎÈÛÙÈÎfi ÈÛÙÔÚÈÔÁÚ·ÊÈÎfi ÏfiÁÔ, fiˆ˜ ÂÎÊÂÚfiÙ·Ó ·fi ÙÔ˘˜ ›ÛËÌÔ˘˜ ıÂÛÌÔ‡˜Î·È Ú¤Û‚Â˘Â fiÙÈ ÁÈ· ÙÔ ¤ıÓÔ˜ ·ÏËıÈÓfi Â›Ó·È ·˘Ùfi Ô˘ Â›Ó·È ÂıÓÈÎfi, ·fi ÙËÓ ¿ÏÏËÙËÓ ÈÛÙÔÚÈÔÁÚ·Ê›· ÛÙËÓ ˘ËÚÂÛ›· Ù˘ ·ӿÛÙ·Û˘, fiˆ˜ ÚԷӷʤÚıËÎÂ. ¢ËÏ·-‰‹ ›¯Â Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÂÈ ÙËÓ È‰ÂÔÏÔÁÈ΋ ¯Ú‹ÛË Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜. √ ›‰ÈÔ˜ Â›Ó·È Ì·ÚÍÈ-ÛÙ‹˜, ıˆÚ› ÎÈÓËÙ‹ÚÈÔ ‰‡Ó·ÌË Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ ÙËÓ Ù·ÍÈ΋ ¿ÏË, ‰ÂÓ ·ÚÎÂ›Ù·È fï˜ÛÙÔ ‰Â‰Ô̤ӷ ÌÔÓ٤Ϸ. ŸÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÙÔ Î·ı·˘Ùfi ‚˘˙·ÓÙÈÓÔÏÔÁÈÎfi ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ, ÛÙfi-¯Ô˜ ÙÔ˘ Â›Ó·È Ë ÎÔÈÓˆÓÈ΋ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· fiˆ˜ ‰È·ÌÔÚÊÒıËΠÈÛÙÔÚÈο. ŒÙÛÈ ÂÎ-ÎÈÓ› ·fi ÙËÓ ÔÈÎÔÓÔÌ›· Î·È ÙÔÓ ÙÚfiÔ ·Ú·ÁˆÁ‹˜. ∏ ÌÂϤÙË ÙÔ˘, Ë ÔÔ›· ÂÛÙÈ¿˙Â-Ù·È ÛÙÔÓ ÂÎÊÂÔ˘‰·ÏÈÛÌfi Ù˘ ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹˜ ÎÔÈÓˆÓ›·˜ ηٿ ÚÒÙÔ ÏfiÁÔ, ¯·Ú·ÎÙËÚ›-˙ÂÙ·È ·fi ÙË ÌË ‰ÔÁÌ·ÙÈ΋ ·Ô‰Ô¯‹ ÙÔ˘ ÙÚÈÌÂÚÔ‡˜ Û¯‹Ì·ÙÔ˜ “‰Ô˘ÏÔÎÙËÙÈÎfi˜ ÙÚfi-Ô˜ ·Ú·ÁˆÁ‹˜, ÊÂÔ˘‰·Ú¯›·, ηÈÙ·ÏÈÛÌfi˜” (™‚ÔÚÒÓÔ˜ 1991), ·ÊÔ‡ ıˆÚ› fiÙÈË ÈÛÙÔÚÈ΋ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· Â›Ó·È ·˘Ù‹ Ô˘ Ú¤ÂÈ Ó· ηıÔ‰ËÁ› ÙËÓ ¤Ú¢ӷ Î·È fi¯ÈÙÔ ·ÓÙ›ÛÙÚÔÊÔ, Ù· ‰Â‰Ô̤ӷ ÌÔÓ٤Ϸ Ó· Û˘ÌȤ˙Ô˘Ó ÙËÓ ÈÛÙÔÚÈ΋ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·.

∂Ê·ÚÌfi˙ÔÓÙ·˜ ·˘Ù‹ ÙËÓ ·Ú¯‹, Ô‰ËÁ‹ıËΠÛÙÔ Û˘Ì¤Ú·ÛÌ· fiÙÈ Ô ÙÚfiÔ˜ ·-Ú·ÁˆÁ‹˜ ÛÙÔ µ˘˙¿ÓÙÈÔ Â›Ó·È ·Ó¿ÏÔÁÔ˜ ·ÏÏ¿ fi¯È ›‰ÈÔ˜ Ì ÙÔÓ ÊÂÔ˘‰·Ú¯ÈÎfi, ÂÈ̤-ÓÔÓÙ·˜ fiÙÈ Ì¤¯ÚÈ ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ Ù˘ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜ ÙÔ Û‡ÛÙËÌ· ·Ú¤ÌÂÈÓ “ÚÔ-ÊÂÔ˘-‰·Ú¯ÈÎfi”. ™Ùfi¯Ô˜ Ù˘ ÌÂϤÙ˘ ÙÔ˘ ‹Ù·Ó Ë ·Ó¿‰ÂÈÍË ÙˆÓ ÔÏÏ·ÏÒÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎÔ-Ù‹ÙˆÓ ÛÙË µ˘˙·ÓÙÈÓ‹ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›· Î·È Ë ·ÔÊ˘Á‹ ÙˆÓ ÁÂÓÈ·ÛÂˆÓ Ï·Ì‚¿ÓÔ-ÓÙ·˜ ˘fi„Ë ÙÔ˘ Ù· ÔÏÏ·Ï¿ ÈÛÙÔÚÈο ÛÙÔȯ›· ÙÔ˘ ÙÚfiÔ˘ ·Ú·ÁˆÁ‹˜ (™‚ÔÚÒ-ÓÔ˜ 1991). ™ÙÔ Ï·›ÛÈÔ ·˘Ùfi ÂÍÂÙ¿˙ÂÈ ÙȘ ‰ÈηÈÈΤ˜ Î·È ÙȘ ÊÔÚÔÏÔÁÈΤ˜ ËÁ¤˜, ‰›-ÓÔÓÙ·˜ ȉȷ›ÙÂÚÔ ‚¿ÚÔ˜ ÛÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÔÏÔÁÈ΋ ¤Ú¢ӷ Î·È ÛÙ· ËÁ·˚ο ‰Â‰Ô̤ӷ,Î·È ÚÔÛ·ı› Ó· ‰ÂÈ ÙË Û¯¤ÛË ÌÂٷ͇ Ì¤ÛˆÓ ·Ú·ÁˆÁ‹˜, Û¯¤ÛÂˆÓ ·Ú·ÁˆÁ‹˜Î·È ÓÂ˘Ì·ÙÈÎÔ‡ ÂÔÈÎÔ‰ÔÌ‹Ì·ÙÔ˜.

ª·ÚÍÈÛÙÈΤ˜ ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂȘ ÙÔ˘ µ˘˙·ÓÙ›Ô˘ ·fi ÙËÓ… ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1 75

∆Ô ¿ÏÏÔ ÌÂÁ¿ÏÔ ˙‹ÙËÌ· Ô˘ ··Û¯fiÏËÛÂ Î·È ÙÔÓ ™‚ÔÚÒÓÔ Â›Ó·È ÙÔ ÂıÓÈÎfi. ∏‰È·ÌfiÚʈÛË ÂÏÏËÓÈ΋˜ ÂıÓÈ΋˜ Û˘Ó›‰ËÛ˘, ηٿ ÙÔÓ ™‚ÔÚÒÓÔ, ·Ú¯›˙ÂÈ ÛÙÔ µ˘-˙¿ÓÙÈÔ ·fi ÙÔÓ 11Ô ·ÈÒÓ·, fiÙ·Ó ÔÈ ŒÏÏËÓ˜ ÙÔ˘ µ˘˙·ÓÙ›Ô˘ ·Ú¯›˙Ô˘Ó, Ì ÙËÓ ·-ÚÔ˘Û›· ÙˆÓ Â͈ÙÂÚÈÎÒÓ Â¯ıÚÒÓ Ô˘ ÙÔ˘˜ Û˘ÚÚÈÎÓÒÓÂÈ Â‰·ÊÈο Î·È ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍËÎÚ·ÙÈÎÒÓ ˘Ú‹ÓˆÓ ÛÙË µ·ÏηÓÈ΋, Ó· Û˘ÓÂȉËÙÔÔÈÔ‡Ó fiÙÈ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ·ÏÒ˜ ¤Ó·Ì¤ÚÔ˜ Ù˘ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜ ÙˆÓ ƒˆÌ·›ˆÓ. ¢ÂÓ ıˆÚ› Ù˘¯·›Ô fiÙÈ ÂÚ›Ô˘ ÙËÓ ›‰È·ÂÚ›Ô‰Ô ÔÈ µ˘˙·ÓÙÈÓÔ› ÏfiÁÈÔÈ ·Ó·Î·Ï‡ÙÔ˘Ó ÙÔ˘˜ ‰ÂÛÌÔ‡˜ Ô˘ ıˆÚÔ‡Ó fiÙÈ ÙÔ˘˜Û˘Ó‰¤Ô˘Ó ¿ÌÂÛ· Ì ÙËÓ ·Ú¯·›· ÂÏÏËÓÈ΋ ÛΤ„Ë ÂÓÒ ·Ú¿ÏÏËÏ· ·Ú¯›˙ÂÈ Ó· ¯ÚËÛÈ-ÌÔÔÈÂ›Ù·È ÛÙË ÏÔÁÔÙ¯ÓÈ΋ ·Ú·ÁˆÁ‹ Ë Ï·˚΋ ÁÏÒÛÛ·.

∆Ô ˙‹ÙËÌ· Ù˘ ÚÒÙ˘ ‰È·ÌfiÚʈÛ˘ Ù˘ ÂıÓÈ΋˜ Û˘Ó›‰ËÛ˘ ·ÔÙ¤ÏÂÛ ¿ÏÏÔ¤Ó· ÛËÌÂ›Ô ÙÚÈ‚‹˜ Û¯ÂÙÈο Ì ÙÔÓ ™‚ÔÚÒÓÔ. ¢¤¯ıËΠÔχ ÛÎÏËÚ‹ ÎÚÈÙÈ΋ ·fi ÙËÓ∞ÚÈÛÙÂÚ¿, ·Ó Î·È Ô ›‰ÈÔ˜, Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È Î·È ÛÙËÓ ¤ÓÙÔÓË ‰È·ÊˆÓ›· ÙÔ˘ Ì ÙÔÓ∑·¯·ÚÈ¿‰Ë ÙÔ 1945, ıˆÚ› fiÙÈ ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ·ÚÂÍ‹ÁËÛË Ë ÔÔ›· ÔÊ›ÏÂÙ·È ÛÙËÛ‡Á¯˘ÛË ÌÂٷ͇ ‰È·ÌfiÚʈÛ˘ ÂıÓÈ΋˜ Û˘Ó›‰ËÛ˘ Î·È ·ÈÙ‹Ì·ÙÔ˜ ÂıÓÈÎÔ‡ ÎÚ¿-ÙÔ˘˜, Ê·ÈÓÔ̤ÓÔ˘ Ôχ ‡ÛÙÂÚÔ˘, Ô˘ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ÙËÓ ¿ÓÔ‰Ô Ù˘ ·ÛÙÈ΋˜ Ù¿Í˘(™‚ÔÚÒÓÔ˜ 1995).

∆Ô ÙÚ›ÙÔ ÌÂÁ¿ÏÔ ı¤Ì· Ô˘ ··Û¯fiÏËÛ ÙÔÓ ™‚ÔÚÒÓÔ Â›Ó·È ÔÈ ÏfiÁÔÈ Ù˘ ·Ô-‰˘Ó¿ÌˆÛ˘ ÙÔ˘ µ˘˙·ÓÙ›Ô˘, ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ÂÓÙÔ›˙ÂÈ ¿ÏÈ ÛÙÔ ·Ú·ÁˆÁÈÎfi Û‡ÛÙËÌ·Ô˘ ›¯Â ÂÈÎÚ·Ù‹ÛÂÈ, ÙÔ ÔÔ›Ô ‰ÂÓ Â¤ÙÚ η̛· ¤Ӊ˘ÛË. ŒÙÛÈ Ë ·Ô‰˘Ó¿Ìˆ-ÛË Ù˘ ÔÈÎÔÓÔÌ›·˜ Ì ÙËÓ ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Ë ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ ‰È›ۉ˘ÛË Ô‰‹ÁËÛ·Ó ÛÙËÓ ·Ô‰˘-ӿ̈ÛË Î·È ÂÓÙ¤ÏÂÈ ÛÙËÓ ÙÒÛË ÙÔ˘.

∞˘Ù¿ Ù· ÙÚ›· ˙ËÙ‹Ì·Ù·, ·Ú·ÁˆÁÈÎfi Û‡ÛÙËÌ·, ‰È·ÌfiÚʈÛË ÂıÓÈ΋˜ Û˘Ó›‰Ë-Û˘ Î·È ·›ÙÈ· Ù˘ ·Ô‰˘Ó¿ÌˆÛ˘ Ù˘ µ˘˙·ÓÙÈÓ‹˜ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜, Â›Ó·È ÔÈ ÙÔÌ›˜ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó Ù· ÛËÌ›· ÙÚÈ‚‹˜ ÁÂÓÈο ÁÈ· ÙÔ˘˜ Ì·ÚÍÈÛÙ¤˜ ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡˜ ¤ˆ˜Û‹ÌÂÚ·. ∂ÎÙfi˜ ·fi Ù· ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓ·, Ù· ÔÔ›· Î·È Ô ›‰ÈÔ˜ Ô ™‚ÔÚÒÓÔ˜ ‰ÂÓ ıˆÚ›ÂÚ¢ÓËÙÈο ÂڷȈ̤ӷ, ÙÔ ÂÚ¢ÓËÙÈÎfi ÙÔ˘ ÂӉȷʤÚÔÓ ÛÙÚ¿ÊËÎÂ Î·È Û ÙÔÌ›˜Ô˘ ıˆÚÔ‡ÓÙ·È ˘ÂÚÔÈÎÔ‰fiÌËÌ·, .¯. ÙÔÓ ıÂÛÌÈÎfi Î·È ÙÔÓ ÓÂ˘Ì·ÙÈÎfi, ·ÊÔ‡ ıÂ-ˆÚ› fiÙÈ Ô ˘ÏÈÎfi˜ Î·È Ô ÓÂ˘Ì·ÙÈÎfi˜ ·Ú¿ÁˆÓ Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ ‰ÂÓ ¯ˆÚ›˙ÔÓÙ·È ·fiÏ˘-Ù·, ÂÍÂÏ›ÛÛÔÓÙ·È Û ·ÏÏËÏÂÍ¿ÚÙËÛË, ·fi ÙË ÛÙÈÁÌ‹ Ô˘ ÙÔ ›‰ÈÔ ÙÔ ˘ÂÚÔÈÎÔ‰fiÌË-Ì· ÌÔÚ› ·fi οÔÈ· ÛÙÈÁÌ‹ Î·È ¤Ú·, ÂÍÂÏÈÛÛfiÌÂÓÔ, Ó· ÂËÚ¿ÛÂÈ ÙËÓ ˘ÏÈ΋‚¿ÛË. ŒÙÛÈ ÙÔ ÂÚ¢ÓËÙÈÎfi ÚfiÁÚ·ÌÌ¿ ÙÔ˘ ÛÙÔȯÂÈÔıÂÙ‹ıËΠ̠‚¿ÛË ÙËÓ ·ÓÙ›ÏË„‹ÙÔ˘ ÁÈ· ÙË ÛÙÂÓ‹ ·˘Ù‹ Û¯¤ÛË Î·È ·ÓÙÈΛÌÂÓfi ÙÔ˘ η٤ÛÙË Î·È Ô ÙÚfiÔ˜ Ì ÙÔÓÔÔ›Ô Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È ÔÈ ‰È¿ÊÔÚÔÈ ·Ú¿ÁÔÓÙ˜ Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜. ∏ ÛÙ·‰ÈÔ‰ÚÔÌ›· ÙÔ˘ ÛÙË°·ÏÏ›· Î·È Ë Â·Ê‹ ÙÔ˘ Ì ٷ Û‡Á¯ÚÔÓ· Ì·ÚÍÈÛÙÈο Ú‡̷ٷ Ê·›ÓÂÙ·È, ¿ÏψÛÙÂ,·˜ ԇ̠ÛÙÔÓ ÙÚfiÔ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô ·Ó·‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ ÙȘ ‰Ô̤˜ Ô˘ ‰È›·Ó ÙË ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ÎÔÈÓˆÓ›·, ¿ÓÙ· ‚¤‚·È· ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙÔ˘ ÛÙfi¯Ô˘ ÙÔ˘ ÁÈ· ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÂÓfi˜ Û˘ÓÔ-ÏÈÎÔ‡ ÂÈ ‰˘Ó·ÙfiÓ Û¯‹Ì·ÙÔ˜ ·fi Ù· ÂÈ̤ÚÔ˘˜.

°È¿ÓÓ· ∫·ÙÛÈ·ÌÔ‡Ú·76 ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1

∆Ô ÚfiÁÚ·ÌÌ· ·˘Ùfi ÙÔ˘ ¡. ™‚ÔÚÒÓÔ˘ ¤¯ÂÈ ‰È·ÌÔÚÊÒÛÂÈ Î·Ù¿ Ôχ ÙȘ Û‡Á-¯ÚÔÓ˜ ·Ó·˙ËÙ‹ÛÂȘ ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ ÙÔ˘, Ì ÙËÓ Â˘Ú›· ¤ÓÓÔÈ·, ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·, fiˆ˜ı· ·Ó·ÊÂÚı› ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ·.

∆¤ÏÔ˜, ˘¿Ú¯ÂÈ Î·È ÌÈ· ¿ÏÏË ÂΉԯ‹ Ù˘ Ì·ÚÍÈÛÙÈ΋˜ ÈÛÙÔÚ›·˜ ÛÙË Û‡Á¯ÚÔÓË∂ÏÏ¿‰·, fiˆ˜ ÂÎÚÔÛˆÂ›Ù·È ·fi ÙÔÓ ∆ËϤ̷¯Ô §Ô˘ÁÁ‹ ΢ڛˆ˜ ÛÙËÓ ∂ÈÛÎfiË-ÛË Ù˘ ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹˜ ÈÛÙÔÚ›·˜ ÙÔ˘ (ÛÙËÓ ¤Î‰ÔÛË ÙÔ˘ 1998). ∏ ¤Î‰ÔÛË ·˘Ù‹ ›ӷȷÔÙ¤ÏÂÛÌ· Ù˘ ·fiÊ·Û˘ ÙÔ˘ °Ú·Ê›Ԣ ÙÔ˘ πÛÙÔÚÈÎÔ‡ ∆Ì‹Ì·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ∫ª∂, ÌÂÛÙfi¯Ô ÙËÓ “ÂÎÏ·˝Î¢ÛË ÙˆÓ ÔÚÈÛÌ¿ÙˆÓ Ù˘ ¤Ú¢ӷ˜ ÙˆÓ Ì·ÚÍÈÛÙÒÓ ‚˘˙·ÓÙÈÓÔÏfi-ÁˆÓ ˆ˜ Û‹ÌÂÚ·” (Û. 9). ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÛÙÚ·ÙÂ˘Ì¤ÓË ÚÔÛ¿ıÂÈ·, Ë ÔÔ›· ·Ó·Ê¤-ÚÂÙ·È Û¯Â‰fiÓ ·ÔÎÏÂÈÛÙÈο ÛÙÔ˘˜ ™Ô‚ÈÂÙÈÎÔ‡˜ ‚˘˙·ÓÙÈÓÔÏfiÁÔ˘˜ (§¤‚ÙÛÂÓÎÔ ·Ú¯È-ο Î·È Ë ÙÚ›ÙÔÌË πÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ µ˘˙·ÓÙ›Ô˘, Ô˘ ΢ÎÏÔÊfiÚËÛ ÛÙË ªfiÛ¯· ÙÔ 1967).∏ ¿Ô„Ë ·˘Ù‹ ı¤ÙÂÈ ˆ˜ ΢ڛ·Ú¯Ô ηْ ·ÔÎÏÂÈÛÙÈÎfiÙËÙ· Úfi‚ÏËÌ· Ù˘ ‚˘˙·ÓÙÈ-Ó‹˜ ÈÛÙÔÚ›·˜ ÙËÓ ‡·ÚÍË Ù˘ ÊÂÔ˘‰·Ú¯›·˜, ÙËÓ ÔÔ›· ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ. ∂›Ó·È ÙÔ ÙÚÈÌÂ-Ú¤˜ Û¯‹Ì· Ô˘ ÚԷӷʤÚıËΠÎÈ Â‰Ò. ∆Ô Âȯ›ÚËÌ·, fiˆ˜ ‰È·Ù˘ÒÓÂÙ·È, ¤¯ÂÈÓ· οÓÂÈ Ì ÙËÓ ÂÓ·ÓÙ›ˆÛË Û fiÛÔ˘˜ ÈÛ¯˘Ú›˙ÔÓÙ·È fiÙÈ ÙÔ ·Ú·ÁˆÁÈÎfi Û‡ÛÙËÌ· ÛÙÔµ˘˙¿ÓÙÈÔ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ›‰ÈÔ Ì ÙË ÊÂÔ˘‰·Ú¯›· fiˆ˜ ÂÍÂÏ›¯ıËΠÛÙË ¢‡ÛË, ÙÔ˘˜ ÔÔ›-Ô˘˜ Û˘ÏÏ‹‚‰ËÓ ÂÓÙ¿ÛÛÂÈ ÛÙÔ˘˜ ·ÛÙÔ‡˜ ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡˜ (·ÊÔÚ¿ Î·È ÙÔÓ ™‚ÔÚÒÓÔ) ÂÓÒË ‡·ÚÍË ·˘Ù‹ ÙÂÎÌËÚÈÒÓÂÙ·È Î˘Ú›ˆ˜ Ì ÙÔ fiÙÈ Î·È Ë ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ ‹Ù·Ó ÌÂ۷ȈÓÈ΋·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·. ∞˘Ùfi ÙÔ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô Û˘ÌÏËÚÒÓÂÙ·È Ì ÙËÓ ·Ú¯‹ fiÙÈ, Û‡Ìʈӷ Ì ÙËÌ·ÚÍÈÛÙÈ΋ ÈÛÙÔÚ›·, Ë ÊÂÔ˘‰·Ú¯›· ıˆÚÂ›Ù·È “Û·Ó ··Ú·›ÙËÙ· ηıÔÚÈṲ̂ÓÔ ÛÙ¿-‰ÈÔ ·Ó¿Ù˘Í˘ ÙˆÓ ·Ú·ÁˆÁÈÎÒÓ ‰˘Ó¿ÌˆÓ, Û·Ó ÓÔÌÔÙÂÏÂÈ·Îfi ÛÙ¿‰ÈÔ ·Ó¿Ù˘Í˘Ù˘ ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹˜ ÎÔÈÓˆÓ›·˜” (Û. 26).

∞fi ÂΛ Î·È ¤Ú·, ·Ó·ÁÓˆÚ›˙ÔÓÙ·È ÔÈ ÙÔÈΤ˜ ȉÈÔÌÔÚʛ˜ Ù˘ ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹˜ ÎÔÈ-ÓˆÓ›·˜, ¯ˆÚ›˜ ˆÛÙfiÛÔ Ó· ıˆÚÔ‡ÓÙ·È ÈηӤ˜ Ó· ÌÂÙ·‚¿ÏÏÔ˘Ó ÙÔ ‰Â‰Ô̤ÓÔ Û¯‹-Ì·, ·Ó ÎÈ Â‰Ò ‚Ú›ÛÎÔ˘Ì ÌÈ· ÛÂÈÚ¿ ·ÓÙÈÊ¿ÛÂȘ, ·Ú·‰Â›ÁÌ·ÙÔ˜ ¯¿ÚÈÓ fiÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ÙÔÓ ∫¿˙ÓÙ·Ó, ÙÔÓ ÔÔ›Ô ÂÈηÏÂ›Ù·È ÁÈ· ÙȘ ÁÂÓÈΤ˜ ÈÛÙÔÚÈÔÁÚ·ÊÈΤ˜ ·Ú¯¤˜ ¯ˆÚ›˜Ó· ·Ó·Ê¤ÚÂÈ ÙËÓ ¿Ô„‹ ÙÔ˘ ÁÈ· ÙÔ ·Ú·ÁˆÁÈÎfi Û‡ÛÙËÌ·, Ë ÔÔ›· Û˘ÌʈÓ› ÌÂÂΛÓË ÙÔ˘ ™‚ÔÚÒÓÔ˘ ÎÏ. ∞fi ÙËÓ ¿ÏÏË, ·˘Ùfi Ô˘ ϤÁÂÙ·È “ÔÏÈÙÈÛÙÈÎfi˜ ÙÔ̤·˜”ÂÓÙ¿ÛÛÂÙ·È ·ÛÊ·ÏÒ˜ ÛÙÔ ÂÔÈÎÔ‰fiÌËÌ· Î·È ÌfiÓÔ ˆ˜ Ù¤ÙÔÈÔ ÂÍÂÙ¿˙ÂÙ·È, ‹ Ì¿ÏÏÔÓı· ÂÍÂÙ·ÛÙ›, Û ÂfiÌÂÓ˜ ÌÂϤÙ˜, Û‡Ìʈӷ Ì ÙÔ ÂΉÔÙÈÎfi ÚfiÁÚ·ÌÌ· ÙÔ˘ ∫¤-ÓÙÚÔ˘ ª·ÚÍÈÛÙÈÎÒÓ ∂Ú¢ÓÒÓ.

∆· ÚÔÂȈı¤ÓÙ· ÚÔÛ¿ıËÛ·Ó Ó· ·Ó·‰Â›ÍÔ˘Ó ÙË ‰È·ÊÔÚÔÔ›ËÛË Î·È Ù· ÛË-Ì›· ÙÚÈ‚‹˜ fiÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÙËÓ ÈÛÙÔÚÈÔÁÚ·Ê›· ÁÈ· ÙË ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ ÂÚ›Ô‰Ô. ∞ÏÒ˜ ı·¿ÍÈ˙ ӷ ·Ó·ÊÂÚı› Î·È ÌÈ· ÙÂÏÂ˘Ù·›· ÂÎÙ›ÌËÛË Ù˘ ¿Ô„˘ ÙÔ˘ §Ô˘ÁÁ‹, Ô ÔÔ›Ô˜ÎÚ›ÓÂÈ ··Ú·›ÙËÙÔ Ó· ·Ó·Ê¤ÚÂÈ fiÙÈ Ô ª·ÚÍ Î·È Ô ŒÓÁÎÂϘ, “Û·Ó ÚÔԉ¢ÙÈÎÔ› ¿Ó-ıÚˆÔÈ Ù˘ ÂÔ¯‹˜ ÙÔ˘˜, ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· ı·˘Ì¿˙Ô˘Ó ÙÔ µ˘˙¿ÓÙÈÔ, Ô˘ ÂÈ-ϤÔÓ, ÂΛÓË ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÙËÓ ÂÔ¯‹, ›¯Â ·Ú¯›ÛÂÈ Ó· ‰¤¯ÂÙ·È ÙËÓ ·Á¿Ë Ù˘ ·ÛÙÈ΋˜

ª·ÚÍÈÛÙÈΤ˜ ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂȘ ÙÔ˘ µ˘˙·ÓÙ›Ô˘ ·fi ÙËÓ… ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1 77

ÈÛÙÔÚÈÔÁÚ·Ê›·˜” (Û. 13). ∞˘Ùfi ÙÔ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô ͷӷʤÚÓÂÈ ÛÙËÓ ·Ú¯È΋ ·Ó·ÊÔÚ¿Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜ ÙÔ˘ µ˘˙·ÓÙ›Ô˘ Î·È Ò˜ ¤¯ÂÈ ‰È·ÌÔÚʈı› ÛÙÔ Â˘Ú‡ ÎÔÈÓfi…

¶¿ÓÙˆ˜, ·Ó ı· ‹ıÂÏÂ Û˘ÌÂÚ·ÛÌ·ÙÈο Ó· ‰ÒÛÂÈ Î·Ó›˜ ÌÈ· ÂÈÎfiÓ· ÙÔ˘ ÂÚ¢ÓË-ÙÈÎÔ‡ ÚÔÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜ ÙˆÓ Û‡Á¯ÚÔÓˆÓ ‚˘˙·ÓÙÈÓÔÏÔÁÈÎÒÓ ÌÂÏÂÙÒÓ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·,Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ÂËÚ·ÛÙ› Û ÌÈÎÚfiÙÂÚÔ ‹ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ ‚·ıÌfi ·fi ÙÔ Ì·ÚÍÈÛÌfi, ı·¤‚Ï fiÙÈ ¤¯ÂÈ ÂÈÎÚ·Ù‹ÛÂÈ ÙÂÏÈο Ô Û˘Ó‰˘·ÛÌfi˜ ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋˜, ıÂÛÌÈ΋˜ Î·È ÔÏÈ-ÙÈÛÌÈ΋˜ ÈÛÙÔÚ›·˜, ηٿ ÙÔ ÚfiÙ˘Ô ÙÔ˘ ™‚ÔÚÒÓÔ˘. ¢ÂÓ ı· ·Ó·ÊÂÚıÔ‡Ó ÔÓfiÌ·Ù·,·Í›˙ÂÈ ˆÛÙfiÛÔ Ó· ·Ó·ÊÂÚıÔ‡Ó ÂÚ¢ÓËÙÈÎÔ› ÛÙfi¯ÔÈ Î·È ÙÔÌ›˜ Ô˘ ·Ó·‰Â›¯ıËηӈ˜ ÂÚ¢ÓËÙÈο ·ÓÙÈΛÌÂÓ·. ∆¤ÙÔÈÔÈ Â›Ó·È ·˘ÙÔ› Ô˘ ¿ÙÔÓÙ·È Ù˘ ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ Ú·Á-Ì·ÙÈÎfiÙËÙ·˜, ·ÏÏ¿ Î·È Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ ÙˆÓ È‰ÂÒÓ Î·ıÒ˜ Î·È ÙÔ˘ ÙÚfiÔ˘ Ì ÙÔÓÔÔ›Ô Û˘Ó·ÚÌfi˙ÔÓÙ·È. ∞˜ ·Ó·ÊÂÚıÔ‡Ó, ·Ú·‰Â›ÁÌ·ÙÔ˜ ¯¿ÚÈÓ, ÔÈ ÌÂϤÙ˜ ÁÈ· ÙËÓÎÔÈÓˆÓÈ΋ Û‡ÓıÂÛË, fiˆ˜ ·ÂÈÎÔÓ›˙ÂÈ ÙËÓ ÈÛÙÔÚÈ΋ ‰È¿ÛÙ·ÛË Ù˘ ¿Ï˘ ÙˆÓ Ù¿ÍÂ-ˆÓ, ÁÈ· ÙË Û¯¤ÛË ÙˆÓ ‰È·ÓÔÔ˘Ì¤ÓˆÓ Ì ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙÔ˘˜, ÁÈ· ÙËÓ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛË Î·ÈÙËÓ ÂÈÎfiÓ· ÙÔ˘ Ê˘ÛÈÎÔ‡ ÎfiÛÌÔ˘, ÁÈ· ÙȘ ÂÈÛً̘, ÍÂÎÈÓÒÓÙ·˜ ·fi ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓÙÔ˘ ›‰ÈÔ˘ ÙÔ˘ ™‚ÔÚÒÓÔ˘, Ô ÔÔ›Ô˜ ‰ËÏÒÓÂÈ fiÙÈ ‰ÂÓ ÚfiÏ·‚ ӷ ·Û¯ÔÏËı› Ì ·˘ÙfiÙÔ ˙‹ÙËÌ·, ÁÈ· Ù· ÎÈÓ‹Ì·Ù· Ô˘ ͤ۷۷Ó, .¯. ÙˆÓ ∞ÚÛÂÓÈ·ÙÒÓ ÎÏ. ∂›Ó·È ÙÔÌ›˜ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ÂÓ Ù¤ÏÂÈ Ê·ÓÂÚÒÓÔ˘Ó fiÙÈ ÙÔ µ˘˙¿ÓÙÈÔ ‹Ù·Ó ÌÈ· ˙ˆÓÙ·Ó‹ ÎÔÈÓˆÓ›·, Ì ÙȘ·ÓÙÈÊ¿ÛÂȘ Ù˘. ™Â ·˘Ùfi ÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙËÓ “ÎÏÂÈÛÙ‹” Î·È Û¯ÔÏ·ÛÙÈ΋ ·Ó¿ÁÓˆÛË ÙˆÓËÁÒÓ Ù›ÓÂÈ Ó· ÙËÓ ·ÓÙÈηٷÛÙ‹ÛÂÈ Ë ÚÔÛ¿ıÂÈ· ·Ó¿ÁÓˆÛ˘ Ì ÛÙfi¯Ô ÙË ‰ËÌÈ-Ô˘ÚÁ›· ÂÓfi˜ ¢ڇÙÂÚÔ˘ Û¯‹Ì·ÙÔ˜. ŸÛÔ ·˘Ùfi ÚÔ¯ˆÚ›, ÌÔÚ› ÂÓ Ù¤ÏÂÈ Ó· Á›ÓÂÈ Î·-Ù·ÓÔËÙfi fiÙÈ Î·È ÛÙÔ µ˘˙¿ÓÙÈÔ Î¿ÔÈÔÈ ·Û¯ÔÏÔ‡ÓÙ·Ó Ì ÙȘ ÂÈÛً̘, fi¯È ÌfiÓÔ ÌÂÙËÓ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋ ÓÂ˘Ì·ÙÈÎfiÙËÙ· Ô‡Ù Ì ÙȘ ÔÏÈÙÈΤ˜ Ì˯·ÓÔÚڷʛ˜.

∞¡∞º√ƒ∂™

°Ô˘Ó·Ú›‰Ë˜ ¶. (1999), “∆Ô µ˘˙¿ÓÙÈÔ ÛÙË ÛËÌÂÚÈÓ‹ ηıËÌÂÚÈÓfiÙËÙ·”, ∆· ÈÛÙÔÚÈ-ο, 31, ÙfiÌ. 16Ô˜, 447-454

∫ÔÚ‰¿ÙÔ˜ °. (1959-60), πÛÙÔÚ›· Ù˘ µ˘˙·ÓÙÈÓ‹˜ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜, ÙfiÌ. 1-2, ∞ı‹-Ó·: ∂ΉfiÛÂȘ 20fi˜ ∞ÈÒÓ·˜

∫ÔÚ‰¿ÙÔ˜ °. (1953), ∞ÎÌ‹ Î·È ·Ú·ÎÌ‹ ÙÔ˘ µ˘˙·ÓÙ›Ô˘, ∞ı‹Ó·: ∫·Ú·‚¿ÎÔ˜∫ÈÔ˘ÛÔÔ‡ÏÔ˘ ∆. (2003), “∏ ÌÂϤÙË ÙÔ˘ µ˘˙·ÓÙ›Ô˘ ÛÙË ÓÂfiÙÂÚË ∂ÏÏ¿‰·”,

∞Ú¯·ÈÔÏÔÁ›·, 88∫ˆÓÛÙ·ÓÙ·ÎÔÔ‡ÏÔ˘ ∞. (1999), “√È ¡ÂÔ¤ÏÏËÓ˜ Î·È ÙÔ µ˘˙¿ÓÙÈÔ π. ∏ Û˘Ì‚ÔÏ‹

ÛÙË Û˘ÁÎÚfiÙËÛË Ù˘ ÂıÓÈ΋˜ Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜ ÙÔÓ 19Ô ·ÈÒÓ·”, ∂Óı¤Ì·Ù· ∞˘Á‹˜,17.1.1999

§Ô˘ÁÁ‹˜ ∆. (1998), ∂ÈÛÎfiËÛË µ˘˙·ÓÙÈÓ‹˜ πÛÙÔÚ›·˜, 324-1204, ∞ı‹Ó·: ™‡Á-¯ÚÔÓË ∂Ô¯‹

°È¿ÓÓ· ∫·ÙÛÈ·ÌÔ‡Ú·78 ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1

ª¤Í˘ ¢. (1975), √ ÈÛÙÔÚÈÎfi˜ °. ∫ÔÚ‰¿ÙÔ˜ Î·È ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘, ∞ı‹Ó·: ªÔ˘ÎÔ˘-Ì¿Ó˘

™‚ÔÚÒÓÔ˜ ¡. (1991), ∏ ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ ·گ›·, ∞ı‹Ó·: ∂Ù·ÈÚ›· ™Ô˘‰ÒÓ ¡ÂÔÂÏ-ÏËÓÈÎÔ‡ ¶ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ Î·È °ÂÓÈ΋˜ ¶·È‰Â›·˜

™‚ÔÚÒÓÔ˜ ¡., ¢ËÌ·Ú¿˜ ∫.£. (1995), ∏ ̤ıÔ‰Ô˜ Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜: ÈÛÙÔÚÈο Î·È ·˘-ÙÔ‚ÈÔÁÚ·ÊÈο Û¯fiÏÈ·, ∞ı‹Ó·: ÕÁÚ·

™ÎÔÂÙ¤· ∂. (1999), º·ÏÌÂÚ¿˘ÂÚ. ∆¯ӿÛÌ·Ù· ÙÔ˘ ·ÓÙÈ¿ÏÔ˘ ‰¤Ô˘˜, ∞ı‹Ó·: £Â-̤ÏÈÔ

™Àª¶§∏ƒøª∞∆π∫∏ µπµ§π√°ƒ∞ºπ∞

Fallmerayer I.F. (1984), ¶ÂÚ› Ù˘ ηٷÁˆÁ‹˜ ÙˆÓ ÛËÌÂÚÈÓÒÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ, ∞ı‹Ó·:¡ÂʤÏË

Haldon J.F. (1992), ª·ÚÍÈÛÌfi˜ Î·È ÈÛÙÔÚÈÔÁÚ·Ê›·, ∞ı‹Ó·: ∂ª¡∂-ªÓ‹ÌˆÓSvoronos N., Lemerle P. (1973), Etudes sur l’organisation intérieure, la société

et l’économie de l’Empire Byzantin, London:Variorum ReprintsSvoronos N. (1959), Rechercher sur le Cadastre Byzantin et la fiscalité aux XIe

et XIIe siècles: le Cadastre de Thèbes, Paris: Ecole Française d’ Athènes∑·Ì¤ÏÈÔ˜ ™. π. (1857), µ˘˙·ÓÙÈÓ·› ÌÂϤٷÈ, ∞ı‹Ó·: Ù˘. ºÈÏ·‰ÂÏʇ˜, Ã. ¡È-

ÎÔÏ·˝‰Ô˘,∫ÔÚ‰¿ÙÔ˜ °. (1975), ∏ ÎÔÌÌÔ‡Ó· Ù˘ £ÂÛÛ·ÏÔӛ΢, 1342-1349, ∞ı‹Ó·: ∂È-

ηÈÚfiÙËÙ·∫ÔÚ‰¿ÙÔ˜ °. (1959), ∆· ÙÂÏÂ˘Ù·›· ¯ÚfiÓÈ· Ù˘ µ˘˙·ÓÙÈÓ‹˜ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜, ∞ı‹-

Ó·: “20fi˜ ∞ÈÒÓ·˜”-¡. ∫·Ú·ÁÂÒÚÁÔ˜§Ô˘ÁÁ‹˜ ∆. (1989), µ·ıÈ¿ ·Ó¿Ï˘ÛË Î·È Û‡ÓıÂÛË ÙÔ˘ ÌÂ۷ȈÓÈÎÔ‡ ÎfiÛÌÔ˘, ∞ı‹-

Ó·: ¢fiÌÔ˜§Ô˘ÁÁ‹˜ ∆. (1985), ¢ÔΛÌÈÔ ÁÈ· ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ÂͤÏÈÍË ÛÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙˆÓ ÏÂÁÔ̤-

ÓˆÓ “ÛÎÔÙÂÈÓÒÓ ·ÈÒÓˆÓ”, ∞ı‹Ó·: ∫¤ÓÙÚÔ µ˘˙·ÓÙÈÓÒÓ ∂Ú¢ÓÒÓ/∂π∂§Ô˘ÁÁ‹˜ ∆. (1982), √È “Ó¤ÔÈ ÚÔÛ·Ó·ÙÔÏÈÛÌÔ›” ÙˆÓ πÛ·‡ÚˆÓ, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË:

∂ÏÏËÓÈ΋ πÛÙÔÚÈ΋ ∂Ù·ÈÚ›·¶··ÚÚËÁfiÔ˘ÏÔ˜ ∫. (1853), πÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ¤ıÓÔ˘˜: ·fi ÙˆÓ ·Ú¯·ÈÔÙ¿-

ÙˆÓ ¯ÚfiÓˆÓ Ì¤¯ÚÈ Ù˘ Û‹ÌÂÚÔÓ, ÚÔ˜ ‰È‰·Ûηϛ· ÙˆÓ ·›‰ˆÓ, ∞ı‹Ó·: Ù˘.∫ÔÚÔÌËÏ¿˜ ∞Ó‰Ú¤·˜

™‚ÔÚÒÓÔ˜ ¡. (1982), ∞Ó¿ÏÂÎÙ· ÓÂÔÂÏÏËÓÈ΋˜ ÈÛÙÔÚ›·˜ Î·È ÈÛÙÔÚÈÔÁÚ·Ê›·˜, ∞ı‹-Ó·: £Â̤ÏÈÔ

™‚ÔÚÒÓÔ˜ ¡. (1976), ∂ÈÛÎfiËÛË ÓÂÔÂÏÏËÓÈ΋˜ ÈÛÙÔÚ›·˜, ∞ı‹Ó·: £Â̤ÏÈÔ

ª·ÚÍÈÛÙÈΤ˜ ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂȘ ÙÔ˘ µ˘˙·ÓÙ›Ô˘ ·fi ÙËÓ… ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1 79

∞fi ÙȘ ÎÚÈÙÈΤ˜ ÛÙËÓ æ˘¯ÔÏÔÁ›· ÛÙËÓ ∫ÚÈÙÈ΋ æ˘¯ÔÏÔÁ›·: √ÚÈṲ̂Ó˜ ÌÂıÔ‰ÔÏÔÁÈΤ˜ ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ

¶·‡ÏÔ˜ ¶·ÓÙ·˙‹˜¶·È‰·ÁˆÁÈÎfi ∆Ì‹Ì· ¢ËÌÔÙÈ΋˜ ∂η›‰Â˘Û˘, ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏÂÈÔ ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ £ÂÛÛ·ÏÔӛ΢

∂π™∞°ø°∏

∏ ∫ÚÈÙÈ΋ æ˘¯ÔÏÔÁ›·, ¤Ó· Û¯ÂÙÈο ÚfiÛÊ·Ù· ·Ó·‰˘fiÌÂÓÔ Â‰›Ô, ÔÚ›˙ÂÙ·ÈÌ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÔ‡˜ ÙÚfiÔ˘˜ ·fi ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÔ‡˜ ÂÚ¢ÓËÙ¤˜. ∆Ô Â›ıÂÙÔ ‘ÎÚÈÙÈÎfi˜’¤¯ÂÈ ·ÚÎÂÙ¤˜ ÛË̷ۛ˜ Î·È ÂÚÌËÓ›˜ ÛÙ· ÛËÌ·ÛÈÔÏÔÁÈο Î·È ÂÚÌËÓ¢ÙÈο ÏÂÍÈο.∫·Ù¿ ·ÚfiÌÔÈÔ ÙÚfiÔ, Ë ¤ÓÓÔÈ· ‘ÎÚÈÙÈ΋ „˘¯ÔÏÔÁ›·’ ·ÔÎÙ¿ ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ÛË-̷ۛ˜ ÛÙ· ΛÌÂÓ· ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÒÓ Û˘ÁÁڷʤˆÓ. øÛÙfiÛÔ, ÌÔÚԇ̠ӷ ˘Ô-ÁÚ·ÌÌ›ÛÔ˘Ì ÔÚÈṲ̂ÓÔ˘˜ ÎÔÈÓÔ‡˜ ÙfiÔ˘˜ ÛÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ı· Û˘Ó¤ÎÏÈÓ·Ó ÔÏϤ˜Î·È ÔÏÏÔ›1 „˘¯ÔÏfiÁÔÈ Ô˘ ÂÚÁ¿˙ÔÓÙ·È Û’ ·˘Ùfi ÙÔ ÓÂfiÙ¢ÎÙÔ ÌÂÓ ·ÏÏ¿ ‰ÈÂ˘Ú˘Ì¤-ÓÔ Â‰›Ô Ô˘ ÔÈ ›‰ÈÔÈ ·ÔηÏÔ‡Ó ∫∫ÚÚÈÈÙÙÈÈÎ΋‹ ææ˘̆¯̄ÔÔÏÏÔÔÁÁ››··.. √È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ Û˘ÁÁÚ·-Ê›˜ ı· Û˘ÌʈÓÔ‡Û·Ó fiÙÈ ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ¤Ó· ΛÓËÌ· ÙÔ ÔÔ›Ô ÚÔ(Û)ηÏ› ÙË ‰Â-Ûfi˙Ô˘Û· „˘¯ÔÏÔÁ›·, ‹ ¿Ïψ˜ ÙËÓ „˘¯ÔÏÔÁ›· ÙÔ˘ ΢ڛ·Ú¯Ô˘ Ú‡̷ÙÔ˜, Ó· ÂÚ-Á·ÛÙ› ÁÈ· ÙË ¯ÂÈڷʤÙËÛË Î·È ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ‰ÈηÈÔÛ‡ÓË, ¤Ó· ΛÓËÌ· ÙÔ ÔÔ›Ô·ÓÙÈ·Ú·Ù›ıÂÙ·È, ıˆÚËÙÈο Î·È Ú·ÎÙÈο, ÛÙȘ Û˘Ó‹ıÂȘ ¯Ú‹ÛÂȘ Ù˘ „˘¯ÔÏÔÁ›·˜ÁÈ· ÙËÓ Â̤‰ˆÛË Ù˘ ηٷ›ÂÛ˘ Î·È Ù˘ ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ ·‰ÈΛ·˜.2

ªÂ ÙÔÓ fiÚÔ „˘¯ÔÏÔÁ›· ÙÔ˘ ΢ڛ·Ú¯Ô˘ Ú‡̷ÙÔ˜ ÔÈ ÎÚÈÙÈÎÔ› „˘¯ÔÏfiÁÔÈ ·Ó·-ʤÚÔÓÙ·È ÛÙËÓ „˘¯ÔÏÔÁ›· Ô˘ Û˘ÓËı¤Ûٷٷ ‰È‰¿ÛÎÂÙ·È ÛÙ· ·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈ· ηÈ

∫ƒπ∆π∫∏ ∂¶π™∆∏ª∏ & ∂∫¶∞π¢∂À™∏: 1/05

11.. ™ÙÔ ·ÚfiÓ Î›ÌÂÓÔ ÔÈ ¯Ú‹ÛÂȘ ‹ ÙÔ˘ ·ÚÛÂÓÈÎÔ‡ ‹/Î·È ÙÔ˘ ıËÏ˘ÎÔ‡ Á¤ÓÔ˘˜ ‰ÂÓ ˘Ô‰ËÏÒ-ÓÔ˘Ó Î·Ì›· ˘ÂÚÔ¯‹ ‹ ÚˆÙÔηı‰ڛ· ÙÔ˘ ÂÓfi˜ ‹/› ÙÔ˘ ¿ÏÏÔ˘. ÕÏψÛÙÂ, Ì ÙË ÛËÌ›-ˆÛË ·˘Ù‹ ı¤Ïˆ Ó· ‰ËÏÒÛˆ Î·È ÌÈ· ıÂÌÂÏÈÒ‰Ë ı¤ÛË ÔÏÏÒÓ ÎÚÈÙÈÎÒÓ „˘¯ÔÏfiÁˆÓ fiÙÈÔ ÏfiÁÔ˜ ηٷÛ΢¿˙ÂÙ·È Ì¤Û· ÛÂ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˜ ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ Ú·ÎÙÈΤ˜ Î·È Ì ÙË ÛÂÈÚ¿ÙÔ˘ ηٷÛ΢¿˙ÂÈ ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ Ú·ÎÙÈΤ˜. ™ÙË Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ÂÚ›ÙˆÛË Ì ÙËÓ ¤ÎÊÚ·ÛËÔÏϤ˜ Î·È ÔÏÏÔ› ·Ó·Ê¤ÚÔÌ·È ÛÙË ‚·Ú‡ÓÔ˘Û· Û˘ÓÂÈÛÊÔÚ¿ Ô˘ ¤¯ÂÈ Ë ÊÂÌÈÓÈÛÙÈ΋ „˘-¯ÔÏÔÁ›· ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙˆÓ ÎÚÈÙÈÎÒÓ ÛÙËÓ „˘¯ÔÏÔÁ›·.

22.. µÏ. Austin & Prilleltensky (2001)

·ÛÎÂ›Ù·È ·fi ÙË Û˘ÓÙÚÈÙÈ΋ ÏÂÈÔÓfiÙËÙ· ÙˆÓ ÂȉÈÎÒÓ, .¯. ÙˆÓ ÎÏÈÓÈÎÒÓ, ÙˆÓÂÚ¢ÓËÙÒÓ, ÙˆÓ Û˘Ì‚Ô‡ÏˆÓ Î.Ô.Î.: ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÌÈ· „˘¯ÔÏÔÁ›· Ô˘ ηٷÓÔ›ٷÈÎ·È ÂÊ·ÚÌfi˙ÂÙ·È ˆÛ¿Ó Ó· Â›Ó·È ÌÈ· ÂÈÛÙ‹ÌË Ì ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎÔ‡˜ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜, ÔÈÔÔ›ÔÈ Ì ۇÛÙÔÈ¯Ô ÙÚfiÔ ·ÔηχÙÔ˘Ó ÙËÓ ·Ï‹ıÂÈ· ÁÈ· ÙËÓ ·ÓıÚÒÈÓË Û˘ÌÂÚÈ-ÊÔÚ¿ Î·È ‚ÔËıÔ‡Ó Ù· ¿ÙÔÌ· Ó· ÚÔÛ·ÚÌÔÛÙÔ‡Ó ÛÙȘ ··ÈÙ‹ÛÂȘ Ô˘ ı¤ÙÂÈ Ë Û‡Á-¯ÚÔÓË ÎÔÈÓˆÓ›·.3

√È ÎÚÈÙÈÎÔ› „˘¯ÔÏfiÁÔÈ ‚Ï¤Ô˘Ó Ù· Ú¿ÁÌ·Ù· οˆ˜ ‰È·ÊÔÚÂÙÈο, ÙfiÛÔ ıˆ-ÚËÙÈο fiÛÔ ‚¤‚·È· Î·È Ú·ÎÙÈο. ∂ÍÂÙ¿˙Ô˘Ó ‰ËÏ·‰‹ ·Ó ÔÈ ıˆڛ˜ Î·È ÔÈ Ú·-ÎÙÈΤ˜ ÙˆÓ „˘¯ÔÏfiÁˆÓ –ÂÎÔ˘Û›ˆ˜ ‹ ·ÎÔ˘Û›ˆ˜– ¤¯Ô˘Ó ‹ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó Û˘Ó¤ÂȘÛÙËÓ ÂÓ›Û¯˘ÛË ÌÈ·˜ ¿‰È΢ Î·È ÌË ÈηÓÔÔÈËÙÈ΋˜ ηıÂÛÙË΢›·˜ Ù¿Í˘. ∂Ô̤-Óˆ˜, ÙÔ ‚·ÛÈÎfi ÂÚÒÙËÌ· ‘ÙÈ Â›‰Ô˘˜ „˘¯ÔÏÔÁ›· ı¤ÏÔ˘ÌÂ’ ·›ÚÓÂÈ ¿ÏÏË ÌÔÚÊ‹ ÁÈ·ÙÔ˘˜ ÎÚÈÙÈÎÔ‡˜ „˘¯ÔÏfiÁÔ˘˜: ÚÒÙ· ÔÊ›ÏÔ˘Ì ӷ ··ÓÙ‹ÛÔ˘Ì ÛÙÔ ÂÚÒÙËÌ· ‘ÙÈ›‰Ô˘˜ ÎÔÈÓˆÓ›· ı¤ÏÔ˘ÌÂ’ Î·È ·ÎÔÏÔ‡ıˆ˜ ÛÙÔ ÂÚÒÙËÌ· ‘ÙÈ Â›‰Ô˘˜ „˘¯ÔÏÔÁ›· ı¤-ÏÔ˘ÌÂ’.

∏ ÎÚÈÙÈ΋ „˘¯ÔÏÔÁ›·, ˆ˜ Û˘ÁÎÚÔÙË̤ÓÔ Î›ÓËÌ· ÙÔ ÔÔ›Ô ·ÌÊÈÛ‚ËÙ› ÙȘ ·Ú·-‰ÔÛȷΤ˜ Î·È ÂÈÎÚ·ÙÔ‡Û˜ ·fi„ÂȘ Ù˘ Û‡Á¯ÚÔÓ˘ „˘¯ÔÏÔÁ›·˜ ÙfiÛÔ ÛÙÔ˘˜ ÂÈ̤-ÚÔ˘˜ ÎÏ¿‰Ô˘˜ Ù˘ fiÛÔ Î·È ÛÙÔ Û‡ÓÔÏfi Ù˘, ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ Ì·ÎÚ¿ ‰È¿ÚÎÂÈ· ˙ˆ‹˜. ™‹ÌÂÚ··Ó·ÊÂÚfiÌ·ÛÙ ϤÔÓ Û ∫ÚÈÙÈΤ˜ æ˘¯ÔÏÔÁ›Â˜ Î·È fi¯È Û ̛· Î·È ÂÓÈ·›· ∫ÚÈÙÈÎ‹æ˘¯ÔÏÔÁ›·. øÛÙfiÛÔ, ˘¿Ú¯Ô˘Ó ‰‡Ô ÌÂÁ¿Ï· Î·È Â˘‰È¿ÎÚÈÙ· Ú‡̷ٷ. ™ÙȘ ·Ú¯¤˜Ù˘ ‰ÂηÂÙ›·˜ ÙÔ˘ 1970 ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È ÙÔ Ú‡̷ Ù˘ ÁÂÚÌ·ÓÈ΋˜ ∫ÚÈÙÈ΋˜ æ˘¯ÔÏÔ-Á›·˜, ˆ˜ ÚÔ˚fiÓ ÙÔ˘ ‰È·ÓÔËÙÈÎÔ‡ ·Ó·‚Ú·ÛÌÔ‡ Ô˘ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ÙȘ ÂÍÂÏ›ÍÂȘ ηÈÙËÓ ÔÚ›· ÙÔ˘ ÊÔÈÙËÙÈÎÔ‡ ÎÈÓ‹Ì·ÙÔ˜ ÛÙÔ ÙfiÙ ¢˘ÙÈÎfi µÂÚÔÏ›ÓÔ, ÛÙ· Ù¤ÏË Ù˘ ‰Â-ηÂÙ›·˜ ÙÔ˘ 1960, Ì Âͤ¯Ô˘Û· ÌÔÚÊ‹ ÙÔÓ Klaus Holzkamp.4

∂›ÎÔÛÈ ¯ÚfiÓÈ· ·ÚÁfiÙÂÚ·, ¿Ú¯ÈÛ ӷ ·Ó·‰‡ÂÙ·È ¤Ó· ¿ÏÏÔ Ú‡̷ ∫ÚÈÙÈ΋˜ æ˘¯Ô-ÏÔÁ›·˜, ÂΛÓÔ Ô˘ ·ÔηÏÒ Â‰Ò ·ÁÁÏÔÛ·ÍÔÓÈ΋ ∫ÚÈÙÈ΋ æ˘¯ÔÏÔÁ›·.5 ∆Ô 1993·˘Ùfi ÙÔ Ú‡̷ ¿Ú¯ÈÛ ӷ ·ÔÎÙ¿ ¤Ó·Ó, ηٿ οÔÈÔ ÙÚfiÔ, ıÂÛÌÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·ÛÙÔ ÂÚÈıÒÚÈÔ ÙˆÓ ÂÚÁ·ÛÈÒÓ ÂÓfi˜ Û˘Ó‰ڛԢ Ù˘ ∞ÌÂÚÈηÓÈ΋˜ æ˘¯ÔÏÔÁÈ΋˜∂Ù·ÈÚ›·˜, fiÔ˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ıËΠÙÔ ¢›ÎÙ˘Ô ƒÈ˙ÔÛ·ÛÙÈ΋˜ æ˘¯ÔÏÔÁ›·˜ (Radical

¶·‡ÏÔ˜ ¶·ÓÙ·˙‹˜82 ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1

33.. µÏ. Prilleltensky & Fox (2003)44.. µÏ. Holzkamp (1972), van Ijzendoorn & van der Veer (1984), Tolman (1994)55.. ∞ÔηÏÒ ·˘Ùfi ÙÔ Ú‡̷ ·ÁÁÏÔÛ·ÍÔÓÈ΋ ∫ÚÈÙÈ΋ æ˘¯ÔÏÔÁ›·, ηıÒ˜ ÔÈ „˘¯ÔÏfiÁÔÈ Ô˘

ÂÚÁ¿˙ÔÓÙ·È Â¿Óˆ Û’ ·˘Ù‹ ÙËÓ ÂΉԯ‹ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó ÙËÓ ·ÁÁÏÈ΋ ÁÏÒÛÛ· Î·È ÂÚÁ¿˙Ô-ÓÙ·È Û ·ÁÁÏfiÁψÛÛ˜ ¯ÒÚ˜, fiˆ˜ ÛÙË µfiÚÂÈÔ ∞ÌÂÚÈ΋ (∏ӈ̤Ó˜ ¶ÔÏÈÙ›˜ Î·È ·Á-ÁÏfiʈÓÔ˜ ΢ڛˆ˜ ∫·Ó·‰¿˜), ÛÙË µÚÂÙ·Ó›·, ÙËÓ ∞˘ÛÙÚ·Ï›·, ÙË ¡¤· ∑ËÏ·Ó‰›· Î·È ÙË¡fiÙÈ· ∞ÊÚÈ΋. µ¤‚·È·, ˘¿Ú¯Ô˘Ó Û˘Ó¿‰ÂÏÊÔÈ Û ÈÛ·ÓfiʈÓ˜ ¯ÒÚ˜, fiˆ˜ Ë πÛ·Ó›·Î·È Ë µÚ·˙ÈÏ›·, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È Ôχ ÎÔÓÙ¿ ÛÙȘ ı¤ÛÂȘ Ù˘ ·ÁÁÏÔÛ·ÍÔÓÈ΋˜ ∫ÚÈÙÈ-΋˜ æ˘¯ÔÏÔÁ›·˜.

Psychology Network) ÙÔ ÔÔ›Ô Û˘ÓÙÔÓ›˙ÂÙ·È ·fi ÙÔÓ Dennis Fox Î·È ÙÔÓ IsaacPrilleltensky, Î·È ·ÔÙÂÏ› ÙÔÓ ‰È·‰ÈÎÙ˘·Îfi ÙfiÔ Û˘Ó¿ÓÙËÛ˘6 ÂÚ›Ô˘ ‰È·ÎÔÛ›ˆÓ·ÙfïÓ, ΢ڛˆ˜ „˘¯ÔÏfiÁˆÓ, ·’ fiÏÔ ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ.

øÛÙfiÛÔ, Ë ÎÚÈÙÈ΋ ·fi ÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi Ù˘ ›‰È·˜ Ù˘ „˘¯ÔÏÔÁ›·˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È Î·È-ÓÔ‡ÚÈ· ˘fiıÂÛË. ∫ÚÈÙÈΤ˜ ·fi„ÂȘ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ·fi ·ÏÈfiÙÂÚ·. ∆¤ÙÔȘ ÛÔÚ·‰ÈΤ˜ÎÚÈÙÈΤ˜ ʈӤ˜ ¤¯Ô˘Ó ηٿ ηÈÚÔ‡˜ ηٷ‰Â›ÍÂÈ Ì ÔÈÔ˘˜ ÙÚfiÔ˘˜ ÔÈ ˘¿Ú¯ÔÓÙ˜ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ› ıÂÛÌÔ› ‰˘Û¯ÂÚ·›ÓÔ˘Ó ÙËÓ ·ÔÓÔÌ‹ Ù˘ ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ ‰ÈηÈÔÛ‡Ó˘ Î·È Ë„˘¯ÔÏÔÁ›· ¤¯ÂÈ ÙË ‰È΋ Ù˘ Û˘Ì‚ÔÏ‹ ÚÔ˜ ·˘Ù‹ ÙËÓ Î·Ù‡ı˘ÓÛË. ∏ ÎÚÈÙÈ΋ ·fi ÙÔÂÛˆÙÂÚÈÎfi ¤¯ÂÈ ÌÂÓ Ù· ÏÂÔÓÂÎÙ‹Ì·Ù¿ Ù˘ ·ÏÏ¿ ‰ÂÓ Ê·›ÓÂÙ·È Ó· Â›Ó·È ·ÔÙÂÏÂ-ÛÌ·ÙÈ΋. ŸÛÔÈ ·ÛÎÔ‡Ó ÎÚÈÙÈ΋ ÛÙËÓ „˘¯ÔÏÔÁ›· ÙÔ˘ ΢ڛ·Ú¯Ô˘ Ú‡̷ÙÔ˜ ¤¯Ô˘Ó·¤Ó·ÓÙ› ÙÔ˘˜ ÙËÓ ÈÛ¯˘Ú‹ ·Ú¿‰ÔÛË Ù˘ ÏÂÈÔÓfiÙËÙ·˜, Ô˘ ·ÎÔ‡ÂÈ Â˘ÁÂÓÈο ÙȘÎÚÈÙÈΤ˜ ·Ó·˙ËÙ‹ÛÂȘ, Ô˘ ÔÚÈṲ̂Ó˜ ÊÔÚ¤˜ ‰ËÌÔÛȇÂÈ ÙȘ ÎÚÈÙÈΤ˜ ·fi„ÂȘ, ·ÏÏ¿Ë ›‰È· Ë ÏÂÈÔÓÔÙÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË Û˘Ó¯›˙ÂÈ Ó· ÂÚÁ¿˙ÂÙ·È ·ÓÂÓfi¯ÏËÙ· Î·È ·Ù¿Ú·¯·.

∂Ô̤ӈ˜, ·fi οÔÈÔ ÛËÌÂ›Ô Î·È ‡ÛÙÂÚ·, ÁÈ· ÔÚÈṲ̂ÓÔ˘˜ „˘¯ÔÏfiÁÔ˘˜, ÔÈÔÔ›ÔÈ ‰ÂÓ ·ÈÛı¿ÓÔÓÙ·È ‚ÔÏÈο Ì ÙÔ Î˘Ú›·Ú¯Ô Ú‡̷, ÙÔ ı¤Ì· ‰ÂÓ Â›Ó·È Ó· ÁÚ¿-ÊÔ˘Ó ·ÏÒ˜ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿ÁÎË Ù˘ ·ÏÏ·Á‹˜ ÛÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi Ù˘ „˘¯ÔÏÔÁ›·˜, ·ÏÏ¿ ÙÔÒ˜ ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ·ÏÏ¿ÍÔ˘Ó Ô˘ÛÈ·ÛÙÈο Ù· Ú¿ÁÌ·Ù·. √ ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÛÌfi˜ÚÔ˜ ·˘Ù‹ ÙËÓ Î·Ù‡ı˘ÓÛË ·Ô‰ÂÈÎÓ‡ÂÙ·È ˙ˆÙÈ΋˜ ÛËÌ·Û›·˜, ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ë „˘¯Ô-ÏÔÁ›· Ó· ÍÂÂÚ¿ÛÂÈ ÙËÓ ÔÏÈÙÈ΋ Ù˘ ·ıˆfiÙËÙ· Î·È Ó· ηٷÛÙ› ¤Ó·˜ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚԢ‡ı˘ÓÔ˜ ÚˆÙ·ÁˆÓÈÛÙ‹˜ Ù˘ ‰ËÌfiÛÈ·˜ ˙ˆ‹˜. √ ÛÙfi¯Ô˜ ‰ËÏ·‰‹, ‰ÂÓ Â›Ó·È·ÏÒ˜ Ó· ÁÎÚÈÓÈ¿˙Ô˘Ì ÛÙȘ ·Ú˘Ê¤˜ Ù˘ „˘¯ÔÏÔÁ›·˜ ·ÏÏ¿ Ó· ·ÏÏ¿ÍÔ˘Ì ÙÔ Î·-ÙÂÛÙË̤ÓÔ Ù˘.7

√È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ÚˆÙÔfiÚÔÈ Ù˘ ÎÚÈÙÈ΋˜ „˘¯ÔÏÔÁ›·˜ (.¯. Hozkamp, Fox,Prilleltensky, Parker), ۠ΛÌÂÓ¿ ÙÔ˘˜ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ÛÙË ‰¤ÛÌÂ˘Û‹ ÙÔ˘˜ Ó· ÂÚÁ·-ÛÙÔ‡Ó ÁÈ· ¤Ó·Ó Ô˘ÛÈ·ÛÙÈο ηχÙÂÚÔ ÎfiÛÌÔ, ·ÎfiÌË Î·È fiÙ·Ó ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ó fiÙÈ Ë ÚÔ-Û¿ıÂÈ¿ ÙÔ˘˜ ‰ÂÓ ÚfiÎÂÈÙ·È ÔÙ¤ Ó· ÂÈÙ‡¯ÂÈ Û fiÏË Ù˘ ÙËÓ ¤ÎÙ·ÛË. ÀÔÁÚ·ÌÌ›-˙Ô˘Ó ·ÎfiÌË, fiÙÈ Ë ‰Ô˘ÏÂÈ¿ ÙÔ˘˜ ÂÌÓ¤ÂÙ·È ·fi ÙË Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÙÔ˘˜ Û ÎÔÈÓˆÓÈο ÎÈ-Ó‹Ì·Ù· Ù· ÔÔ›· ·ÓÙÈÛÙ¤ÎÔÓÙ·È ÛÙ· ÔÈÎÈÏfiÌÔÚÊ· ·È¯Ó›‰È· ÂÍÔ˘Û›·˜. ∫·È ÙÔ Î˘-ÚÈfiÙÂÚÔ, ÚÔÛ·ıÔ‡Ó Ó· ηٷȷÛÙÔ‡Ó Ì ˙ËÙ‹Ì·Ù· Ô˘ ·ÊÔÚÔ‡Ó ÙË ‰È΋ ÙÔ˘˜ÈÛ¯‡ Î·È ˘ÔÎÚÈÛ›·, Ô˘ ÂӉ¯Ô̤ӈ˜ ËÁ¿˙ÂÈ ·fi ÙȘ ı¤ÛÂȘ ÂÍÔ˘Û›·˜ Ô˘ ÂÓ›ÔÙÂη٤¯Ô˘Ó. £ÂˆÚÔ‡Ó fiÙÈ ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ (ÎÚÈÙÈÎÔ‡) „˘¯ÔÏfiÁÔ˘ Â›Ó·È Ó· Û˘Ì‚¿ÏÏÂÈ

∞fi ÙȘ ÎÚÈÙÈΤ˜ ÛÙËÓ æ˘¯ÔÏÔÁ›· ÛÙËÓ ∫ÚÈÙÈ΋ æ˘¯ÔÏÔÁ›·… ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1 83

66.. ™ÙÔ ‰È·‰›ÎÙ˘Ô ÌÔÚ› Ó· ‚ÚÂÈ Î·Ó›˜ ÔÏÔ¤Ó· Î·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ˘ÏÈÎfi Î·È ÏËÚÔÊÔڛ˜ Û¯Â-ÙÈο Ì ÙȘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ ÙˆÓ „˘¯ÔÏfiÁˆÓ Ô˘ Â›Ó·È Ì¤ÏË ÙÔ˘ ¢ÈÎÙ‡Ô˘ ƒÈ˙ÔÛ·ÛÙÈ΋˜æ˘¯ÔÏÔÁ›·˜ (Radical Psychology Network) ÛÙË ‰È‡ı˘ÓÛË http://www.radpsynet.org/Î·È Ù˘ ¢ÈÂıÓÔ‡˜ ÙˆÓ ∫ÚÈÙÈÎÒÓ æ˘¯ÔÏfiÁˆÓ (Critical Psychology International) ÛÙË ‰È-‡ı˘ÓÛË http://www.criticalpsychology.com/

77.. Fox & Prilleltensky (2003).

ÛÙËÓ ·ÔÎ¿Ï˘„Ë Ù˘ ˘ÔÎÚÈÛ›·˜ Ô˘ ˘¿Ú¯ÂÈ ÛÙȘ ÚÔÛˆÈΤ˜ Û¯¤ÛÂȘ, ÛÙÔ Â¿Á-ÁÂÏÌ¿ Ì·˜, ÛÙË ‰ËÌfiÛÈ· ˙ˆ‹ Î·È ÛÙÔÓ Â·˘Ùfi Ì·˜.8

¢∂™¶√∑√À™∞ æÀÃ√§√°π∞ ∫∞π ∫ƒπ∆π∫∏ æÀÃ√§√°π∞:¶ø™ ∂ƒ°∞∑√ª∞™∆∂

∞Ó Î·È fiˆ˜ ÛËÌÂÈÒıËΠÚÔËÁÔ˘Ì¤Óˆ˜ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ Ì›· Î·È ÌÔÓ·‰È΋ ÂÓÈ·›·¿Ô„Ë ÂÚ› ÙÔ˘ ÙÈ Â›Ó·È ÎÚÈÙÈ΋ „˘¯ÔÏÔÁ›·,9 Ù· ÙÂÏÂ˘Ù·›· ÙÚÈ¿ÓÙ·-Û·Ú¿ÓÙ· ¯ÚfiÓÈ·¤¯Ô˘Ó Û˘ÓÙÂÏÂÛÙ› ÂÓÙfi˜ ÙÔ˘ ‰›Ô˘ Ù˘ „˘¯ÔÏÔÁ›·˜ ÔÚÈṲ̂Ó˜ ıˆÚËÙÈΤ˜ Î·È ÌÂ-ıÔ‰ÔÏÔÁÈΤ˜ ÂÂÍÂÚÁ·Û›Â˜ Ô˘ ‰›ÓÔ˘Ó ÙËÓ ÂÓÙ‡ˆÛË ‚·ıÈÒÓ Î·È ÚÈ˙ÔÛ·ÛÙÈÎÒÓ·ÏÏ·ÁÒÓ. ∂›Ì·ÛÙ ̿ÚÙ˘Ú˜ ÌÈ·˜ ·fi Ì·ÎÚÔ‡ ‰È·ÊˆÓ›·˜, ΢ڛˆ˜ ÛÙȘ ∏¶∞ ηÈÔχ ÏÈÁfiÙÂÚÔ ÛÙËÓ ∂˘ÚÒË, ÌÂٷ͇ ÙÔ˘ Ì˯‚ÈÔÚÈÛÙÈÎÔ‡ ΢ڛ·Ú¯Ô˘ Ú‡̷ÙÔ˜–ÙÔ ÔÔ›Ô, ·ÊÔ‡ ÌÂÙ·ÏÏ¿¯ÙËÎÂ, ‰ÈÔÁÎÒıËΠٷ ¯ÚfiÓÈ· ÙÔ˘ ÂÓ‹ÓÙ· Î·È ÙÔ˘ ÂÍ‹-ÓÙ· Ì ÙȘ ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂȘ Ù˘ ÂÂÍÂÚÁ·Û›·˜ ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ Î·È Ù˘ ‘ÁÓˆÛȷ΋˜ ÂÈ-ÛÙ‹Ì˘’– Î·È ÌÈ·˜ ÌÈÎÚ‹˜ ÌÂÓ ·ÏÏ¿ ÂÓÙfiÓˆ˜ ÂÎÊÚ·˙fiÌÂÓ˘ Ê·ÈÓÔÌÂÓÔÏÔÁÈ΋˜·ÓÙÈÔÏ›Ù¢Û˘.

∏ Ê·ÈÓÔÌÂÓÔÏÔÁ›· Î·È Ë ÂÚÌËÓ¢ÙÈ΋ ¤ÌÂÏÏ ӷ Á›ÓÔ˘Ó ‰‡Ô ·fi ÙȘ ÈÔ ÛËÌ·-ÓÙÈΤ˜ ËÁ¤˜ ÁÈ· ÙËÓ Ô˘Ì·ÓÈÛÙÈ΋ ÎÚÈÙÈ΋ Ù˘ „˘¯ÔÏÔÁ›·˜ Ô˘ ÂÌÊ·Ó›ÛÙËΠÛÙ·¯ÚfiÓÈ· ÙÔ˘ ÂÍ‹ÓÙ·-‚‰ÔÌ‹ÓÙ·. √È Û˘˙ËÙ‹ÛÂȘ ÁÈ· ÙËÓ ·Í›· ÙÔ˘ ÂÚÁ·ÛÙËÚ›Ô˘ ηÈÙÔ˘ ÂÈÚ¿Ì·ÙÔ˜, ΢ڛˆ˜ ÛÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ „˘¯ÔÏÔÁ›· ηٿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ ‘ÎÚ›Û˘’–ÙȘ ‰‡Ô ‰ÂηÂٛ˜ Ô˘ ·ÎÔÏÔ‡ıËÛ·Ó ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ ¢Â˘Ù¤ÚÔ˘ ¶·ÁÎÔÛÌ›Ô˘ ¶ÔϤ-ÌÔ˘ Î·È ÙÔ ı¿Ó·ÙÔ ÙÔ˘ Kurt Lewin– ˘Ô‰·˘Ï›˙ÔÓÙ·Ó Û˘¯Ó¿ ·fi ÙËÓ ·ÓÙ›ıÂÛË ÌÂ-ٷ͇ Ì˯‚ÈÔÚÈÛÌÔ‡ Î·È Ê·ÈÓÔÌÂÓÔÏÔÁ›·˜, Î·È ¤ÙÛÈ Ô ‘·˘Ùfi˜’ Î·È ·ÎÔÏÔ‡ıˆ˜ ˢÔÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙËÙ·, ¤ÁÈÓ·Ó Ë ·Ú¤Ó· ÁÈ· ÙËÓ ·ÓÙÈ·Ú¿ıÂÛË ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ‰‡Ô ·˘ÙÒÓ·Ú·‰fiÛˆÓ.

øÛÙfiÛÔ, Â¿Ó Ë „˘¯ÔÏÔÁ›·, fiˆ˜ ı¤ÏÂÈ ÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË Ô F. Bacon ÚÈÓ ·fi ÙÂ-ÙÚ·ÎfiÛÈ· ¯ÚfiÓÈ· ‘‰ÂÓ Â›Ó·È ÌÈ· ÁÓÒÌË ÁÈ· Ó· ˘ÔÛÙËÚȯı›, ·ÏÏ¿ ÌÈ· ÂÚÁ·Û›· ÁÈ·Ó· ÂÈÙÂÏÂÛÙ›’,10 ÙfiÙ ÙÔ ıÂÌÂÏÈ҉˜ ÂÚÒÙËÌ· Â›Ó·È Û¯ÂÙÈÎfi Ì ÙË Ê‡ÛË Ù˘ ÂÚÁ·-Û›·˜ ÙˆÓ „˘¯ÔÏfiÁˆÓ.

¶·‡ÏÔ˜ ¶·ÓÙ·˙‹˜84 ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1

88.. ÛÙÔ ›‰ÈÔ.99.. ¢ÂÓ Â›Ó·È ÛÙȘ ÚÔı¤ÛÂȘ ÌÔ˘ ÛÙÔ ·ÚfiÓ Î›ÌÂÓÔ Ó· ÛÎÈ·ÁÚ·Ê‹Ûˆ ÙȘ Ù·˘Ù›ÛÂȘ Î·È ÙȘ

‰È·ÊÔÚÔÔÈ‹ÛÂȘ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ‰‡Ô ¢‰È¿ÎÚÈÙˆÓ ‘Û¯ÔÏÒÓ’ Ù˘ ∫ÚÈÙÈ΋˜ æ˘¯ÔÏÔÁ›·˜, Ù˘ÁÂÚÌ·ÓÈ΋˜ Î·È Ù˘ ·ÁÁÏÔÛ·ÍÔÓÈ΋˜. °È· ÙËÓ ¿Ô„‹ ÌÔ˘, Ë ÌÂϤÙË ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ ÙÔ˘Tolman (1994) Î·È ÙˆÓ Fox &Prilleltensky (1997) ˘Ô‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ ÙȘ Û˘ÁÎÏ›ÛÂȘ Î·È ÙȘ·ÔÎÏ›ÛÂȘ ÙÔ˘˜, ·fi ÙȘ ‚·ÛÈΤ˜ ÊÈÏÔÛÔÊÈΤ˜ ˘Ôı¤ÛÂȘ ˆ˜ ÙȘ ‰È·‰Èηۛ˜ Ù˘ ¤Ú¢ӷ˜Î·È Ù˘ Ú·ÎÙÈ΋˜ ÂÊ·ÚÌÔÁ‹˜.

1100.. Warhaft 1965: 310.

™‡Ìʈӷ Ì ÌÈ· ¿Ô„Ë,

“Ô „˘¯ÔÏfiÁÔ˜ ˙ËÙ› Ó· ηٷÓÔ‹ÛË Î·Ù¿ ÙÚfiÔ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi Ò˜ ‚ϤÔÌ ηÈÒ˜ ·ÎÔ‡ÌÂ, (…) Ò˜ Ì·ı·›ÓÔÌÂ, Ò˜ ·ÈÛı·ÓfiÌ·ÛÙÂ Î·È Ò˜ ÂÎÊÚ¿˙ÔÌÂ Ù·Û˘Ó·ÈÛı‹Ì·Ù¿ Ì·˜, Ò˜ Û˘ÌÂÚÈÊÂÚfiÌ·ÛÙ ÚÔ˜ ÙÔ˘˜ Û˘Ó·ÓıÚÒÔ˘˜ Ì·˜”.11

™Â fi,ÙÈ ·ÊÔÚ¿ ÙȘ ÌÂıÔ‰ÔÏÔÁÈΤ˜ ÂÈÏÔÁ¤˜ Î·È Ù· Û˘Ó·Ê‹ ÂÚÁ·Ï›· Ô˘ ÚÔÛÈ-‰È¿˙Ô˘Ó ÛÙËÓ ÂÚ¢ÓËÙÈ΋ ‰Ô˘ÏÂÈ¿ ÙÔ˘ –ÎÏÈÓÈÎÔ‡ ÂÓ ÚÔÎÂÈ̤ӈ– „˘¯ÔÏfiÁÔ˘, Ë ›‰È·¿Ô„Ë ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ fiÙÈ

“(…) Ë ÎÏÈÓÈ΋ „˘¯ÔÏÔÁ›· ÙÔÓ›˙ÂÈ ÙË ¯Ú‹ÛË ÔÛÔÙÈÎÒÓ ÌÂıfi‰ˆÓ, fiˆ˜ ÌÂÙÚ‹-ÛˆÓ, ÎÏÈÌ¿ÎˆÓ (SCALES) Î·È ÙÂÛÙ, ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ηٷÓÔ‹ÛË ÙȘ ÌÔÚʤ˜Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜ ÙˆÓ ·ÛıÂÓÒÓ. √ ÎÏÈÓÈÎfi˜ „˘¯ÔÏfiÁÔ˜ ÂȯÂÈÚ› Ó· ‰È·ÁÓÒÛ˷ӈ̷ϛ˜ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜”12

“À¿Ú¯Ô˘Ó ÔÏÏÔ› ÙÚfiÔÈ Û˘ÏÏÔÁ‹˜ ‰Â‰Ô̤ӈÓ. (…) ÂÌ›˜ ÊÊ˘̆ÛÛÈÈÎο¿13 ÂӉȷÊÂ-ÚfiÌ·ÛÙ ÁÈ· ÙË Û˘ÏÏÔÁ‹ ‰Â‰ÔÌ¤ÓˆÓ Ì ÙÔ Â›Ú·Ì·”. “∞Ó fï˜ ÛÙËÓ Î·ıËÌÂÚÈÓ‹˙ˆ‹ Ë Ì¤ÙÚËÛË Â›Ó·È ·ÏÒ˜ ¯Ú‹ÛÈÌË, ÛÙȘ ÂÈÛً̘, ȉȷ›ÙÂÚ· Û’ ·˘Ù¤˜ Ô˘ Û˘ÓË-ı›Û·Ì ӷ ÔÓÔÌ¿˙ˆÌ ıÂÙÈΤ˜, Â›Ó·È ··Ú·›ÙËÙË. °È· ÙÔ˘˜ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜ ÔÈ ·ÚÈıÌÔ›Â›Ó·È Ë ÁÏÒÛÛ· Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó ÛÙËÓ ¤ÚÂ˘Ó¿ ÙÔ˘˜ Î·È ÛÙËÓ ÎÔÈÓÔÔ›ËÛË ÙˆÓ·ÔÙÂÏÂÛÌ¿ÙˆÓ Ù˘ ¤ÚÂ˘Ó¿˜ ÙˆÓ”.(…) “™Â ÙÈ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ‚ÔËı‹ÛÔ˘Ó Ù· Ì·ıË-Ì·ÙÈο ÙÔÓ „˘¯ÔÏfiÁÔ ‹ ÙÔÓ ·È‰·ÁˆÁfi; (…) ∫·È ÔÈ ‰‡Ô Ú¤ÂÈ Ó· ͤÚÔ˘Ó ÙȘ ‚·-ÛÈΤ˜ ¤ÓÓÔȘ Ù˘ ÛÙ·ÙÈÛÙÈ΋˜, ··ÓÓ ıı¤¤ÏÏÔÔ˘̆ÓÓ ËË ¤¤ÚÚ¢̆ÓÓ¿¿ ÙÙÔÔ˘̆˜̃ ÓÓ·· ››ÓÓ··ÈÈ ÛÛÔÔ‚‚··ÚÚ‹‹,, ÔÔÈÈ ÂÂÚÚÈÈ--ÁÁÚÚ··Êʤ¤˜̃ ··ÎÎÚÚÈÈ‚‚››˜̃ Îη·ÈÈ ÔÔÈÈ ÂÂÚÚÌÌËËÓÓ››Â˜̃ ÙÙÔÔ˘̆˜̃ ÏÏÔÔÁÁÈÈÎΤ¤˜̃”. (…) “º˘ÛÈο, ·ÎÚÈ‚‹˜ ÂÚÈÁÚ·-Ê‹ Û˘Ó¿ÁÂÙ·È ·˘ÛÙËÚ‹ ·Ú·Ù‹ÚËÛË, ·ÎÚÈ‚‹ ηٷÁÚ·Ê‹ ‰Â‰Ô̤ӈÓ, ÌÌÂÂÙÙ··ÙÙÚÚÔÔ--‹‹ ÙÙˆ̂ÓÓ ‰‰Â‰‰ÔÔÌ̤¤ÓÓˆ̂ÓÓ ÛÛ ··ÚÚÈÈııÌÌÔÔ‡‡˜̃,, ÌÌÂÂÏϤ¤ÙÙËË ÙÙˆ̂ÓÓ ··ÚÚÈÈııÌÌÒÒÓÓ.. √ ›‰ÈÔ˜ Ô ÂÚ¢ÓËÙ‹˜ ̤ÓÂÈ‘¤Íˆ’, fiÛÔ ·˘Ùfi Â›Ó·È ‰˘Ó·Ùfi, ·fi ÙË ‰ÈÂÍ·ÁˆÁ‹ Ù˘ ¤Ú¢ӷ˜. °›ÓÂÙ·È ‘·ÓÙÈÎÂÈÌÂ-ÓÈÎfi˜’, ¤¤ÓÓ·· ··ÏÏfifi fifiÚÚÁÁ··ÓÓÔÔ Îη·ÙÙ··ÁÁÚÚ··ÊÊ‹‹˜̃ Îη·ÈÈ ÌÌÂÂÏϤ¤ÙÙˢ̃ ··ÚÚ··ÙÙËËÚÚ‹‹ÛÛˆ̂ÓÓ”.14

∆· ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓ· ·ÔÛ¿ÛÌ·Ù· ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·È ·fi ¤Ó· ·Î·‰ËÌ·˚Îfi ÂÁ¯ÂÈÚ›‰ÈÔÂÈÛ·ÁˆÁÈÎfi ÛÙËÓ „˘¯ÔÏÔÁ›·. ∏ ÂÈÏÔÁ‹ ÙÔ˘ ‰ÂÓ Â›Ó·È ‘Ù˘¯·›·’. ∂›Ó·È ‘ηٿ Ù‡¯ËÓ’:¶·ÚfiÌÔȘ ‰ËÏÒÛÂȘ ÁÈ· ÙÔ ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ Ù˘ ‰Ô˘ÏÂÈ¿˜ ÙÔ˘ „˘¯ÔÏfiÁÔ˘, Î·È ÁÈ· ÙȘıˆÚËÙÈΤ˜ Î·È ÌÂıÔ‰ÔÏÔÁÈΤ˜ ÂÈÏÔÁ¤˜ Ô˘ Û˘Ó¿ÁÂÙ·È ·˘Ù‹ Ë ıÂÒÚËÛË ÙÔ˘·ÓÙÈÎÂÈ̤ÓÔ˘ Î·È ÙˆÓ ÌÂıfi‰ˆÓ Ù˘ „˘¯ÔÏÔÁ›·˜, ÌÔÚ› ‡ÎÔÏ· Ó· ‚ÚÂÈ Î·Ó›˜ ÛÙ·ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ·ÓÂÈÛÙËÌȷο ‚È‚Ï›· ̤ۈ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ Âηȉ‡ÔÓÙ·È ÔÈ ÊÔÈÙËÙ¤˜Û fiÏ· Ù· Ì‹ÎË Î·È Ù· Ï¿ÙË ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘.

∞fi ÙȘ ÎÚÈÙÈΤ˜ ÛÙËÓ æ˘¯ÔÏÔÁ›· ÛÙËÓ ∫ÚÈÙÈ΋ æ˘¯ÔÏÔÁ›·… ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1 85

1111.. ÃÔ˘ÛÈ¿‰·˜ (1973).1122.. ÛÙÔ ›‰ÈÔ, Û. 191133.. √È ˘ÔÁÚ·ÌÌ›ÛÂȘ ‰ÈΤ˜ ÌÔ˘.1144.. ÃÔ˘ÛÈ¿‰·˜. fi. . Û. 21, 33, 37, 38.

∆Ô ˙‹ÙËÌ· Ô˘ ı· Ú·ÁÌ·Ù¢ıÒ ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· Â›Ó·È Û¯ÂÙÈÎfi Ì ÙȘ ·Ú·‰Ô¯¤˜–ÚËÙ¤˜ ‹ ˘ÔÓÔÔ‡ÌÂÓ˜– Ô˘ ÛÙËÚ›˙Ô˘Ó Î·È Û˘Ó¿Ì· ˘ÔÓÔÌÂ‡Ô˘Ó ÌÈ· Ù¤ÙÔÈ· ·ÓÙ›-ÏË„Ë ÁÈ· ÙËÓ „˘¯ÔÏÔÁ›·. ¶ÈÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ ı· ÂȯÂÈÚ‹Ûˆ Ó· οӈ ÌÂÚÈο Û¯fi-ÏÈ· ÁÈ· ÙËÓ ÂÈÎfiÓ· ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ Ô˘ ÚÔ‚¿ÏÏÂÈ ·fi ÙËÓ „˘¯ÔÏÔÁ›· ÙÔ˘ “΢ڛ·Ú-¯Ô˘ Ú‡̷ÙÔ˜”, ÁÈ· ÙË Û¯¤ÛË ÙÔ˘ ·ÙÔÌÈÎÔ‡ Ì ÙÔ Û˘ÏÏÔÁÈÎfi, Î·È ÁÈ· ÙȘ ÌÂıÔ‰ÔÏÔ-ÁÈΤ˜ ‰ÂÛ̇ÛÂȘ Ô˘ Û˘Ó¿ÁÂÙ·È ·˘Ù‹ Ë ÂÈÎfiÓ·. ∞ÎÔÏÔ‡ıˆ˜, ı· ı¤Ûˆ ÁÈ· Û˘˙‹-ÙËÛË ÌÂÚÈΤ˜ ÚÔÛˆÚÈÓ¤˜ ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ ÁÈ· ÌÈ· ÂÓÓÔÈÔÏÔÁÈ΋ ·Ó·Û‡ÓÙ·ÍË Ù˘ ÂÈ-ÛÙ‹Ì˘ Ù˘ „˘¯ÔÏÔÁ›·˜, Î·È ı· ÙÂÏÂÈÒÛˆ Ì ÌÂÚÈΤ˜ ÌÂıÔ‰ÔÏÔÁÈΤ˜ ·Ú·ÙËÚ‹-ÛÂȘ-ÚÔÙ¿ÛÂȘ ·fi ÙË ÛÎÔÈ¿ ÌÈ·˜ ‚¿Û˘ ÂÓ·ÏÏ·ÎÙÈ΋˜15 ˆ˜ ÚÔ˜ ÙÔ Î˘Ú›·Ú¯ÔÚ‡̷.

∏ ∂π∫√¡∞ °π∞ ∆√¡ ∞¡£ƒø¶√ ™∆∏ ¢∂™¶√∑√À™∞ æÀÃ√§√°π∞

ªÂ fiϘ ÙȘ ·Á›‰Â˜ Ô˘ ÂÚȤ¯ÂÈ Ë ÂÈÏÂÎÙÈ΋ ·Ú¿ıÂÛË, ı· ‰È·ÎÈÓ‰‡Ó¢· ÙËÓηٿٷÍË ÙˆÓ ·ÔÛ·ÛÌ¿ÙˆÓ Ù· ÔÔ›· ·Ú¤ıÂÛ· ·Ú·¿Óˆ ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ Ù˘„˘¯ÔÏÔÁ›·˜ ÙÔ˘ ΢ڛ·Ú¯Ô˘ Ú‡̷ÙÔ˜. ∂ÓÓÔÒ Â‰Ò ÙËÓ „˘¯ÔÏÔÁ›· ÂΛÓË Ô˘ ÍÂÎÈ-Ó¿ÂÈ ÙË ‰È·‰ÚÔÌ‹ Ù˘ Ì ÙÔ ÂÚ›ÊËÌÔ ¿ÚıÚÔ ÙÔ˘ Watson “∏ „˘¯ÔÏÔÁ›· ·fi ÙËÛÎÔÈ¿ ÂÓfi˜ Ì˯‚ÈÔÚÈÛÙ‹” (Watson, 1913). O Watson ›ÛÙ¢ fiÙÈ Ë ÌÂϤÙË Ù˘¤Î‰ËÏ˘ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜, Î·È ÌfiÓÔÓ ·˘Ù‹, ÌÔÚ› Ó· Ì·˜ Ô‰ËÁ‹ÛÂÈ Û ·ÏËı‡ÛÈ-̘ ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ Ô˘ ‰ÂÓ ˘fiÎÂÈÓÙ·È ÛÙËÓ ˘ÔÎÂÈÌÂÓÈ΋ ÚÔηٿÏË„Ë ÙÔ˘ ÂÚ¢ÓË-Ù‹. √ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi˜ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·˜ Ù˘ „˘¯ÔÏÔÁ›·˜, Û‡Ìʈӷ ¿ÓÙ· Ì ÙÔÓWatson, ıÂÌÂÏÈÒÓÂÙ·È ÛÙËÓ ·Ó·˙‹ÙËÛË Ù˘ ıÂÌÂÏÈÒ‰Ô˘˜ ÌÔÓ¿‰·˜ Ô˘ Û˘Óı¤ÙÂÈ ÙËÛ˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿. ∂Ô̤ӈ˜, Ë ·Ó·˙‹ÙËÛË Î·È ·Ó‡ÚÂÛË ÙˆÓ Û¯¤ÛÂˆÓ ÌÂٷ͇ ÂÚÂıÈ-ÛÌ¿ÙˆÓ Î·È ·ÓÙȉڿÛÂˆÓ Û˘ÓÈÛÙ¿ ÙËÓ ÂÌÙÔ˘Û›· Ù˘ „˘¯ÔÏÔÁÈ΋˜ ¤Ú¢ӷ˜ Ô˘Ô‰ËÁ› ÛÙË Û˘Ó·Ê‹ ıˆڛ·. √È È‰¤Â˜ ÙÔ˘ Watson ÁÈ· ÙÔÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹-Ú· Ù˘ „˘¯ÔÏÔÁ›·˜ Á›ÓÔÓÙ·È ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ ÂÚ·ÈÙ¤Úˆ ÂÂÍÂÚÁ·Û›·˜ ·fi ÙÔ Skinner,Ô ÔÔ›Ô˜, ÂÎÙfi˜ ¿ÏÏˆÓ ÛËÌ·ÓÙÈÎÒÓ ıˆÚËÙÈÎÒÓ Û˘ÓÂÈÛÊÔÚÒÓ, ÙÔÓ›˙ÂÈ ÙÔ ÚfiÏÔÙ˘ ÂÓ›Û¯˘Û˘ ÛÙË ‰È·ÌfiÚʈÛË Ù˘ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜. ∆Ô ıˆÚËÙÈÎfi Ï·›ÛÈÔ ÙÔ˘Ì˯‚ÈÔÚÈÛÌÔ‡, Ì ÙÔ˘˜ ‰‡Ô ÎÔÚ˘Ê·›Ô˘˜ ÚÔ·Ó·ÊÂÚfiÌÂÓÔ˘˜ ıˆÚËÙÈÎÔ‡˜, ÂÓ‰˘-Ó·ÌÒıËÎÂ Î·È Ë ÂÈÚÚÔ‹ ÙÔ˘ ˘‹ÚÍ ÙfiÛÔ ÛËÌ·ÓÙÈ΋ ÛÙÔ Û‡ÓÔÏÔ Ù˘ „˘¯ÔÏÔÁÈ΋˜

¶·‡ÏÔ˜ ¶·ÓÙ·˙‹˜86 ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1

1155.. ∆Ș ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ ·˘Ù¤˜ ÙȘ ÔÊ›ψ ÛÙȘ ÂÍ‹˜ ËÁ¤˜: 1. ™ÙÔ “™ÂÌÈÓ¿ÚÈÔ Ù˘ ∆ÂÙ¿ÚÙ˘”ÙÔ˘ ∆Ô̤· æ˘¯ÔÏÔÁ›·˜ ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ πˆ·ÓÓ›ÓˆÓ ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜ Ù˘ ‰ÂηÂÙ›·˜ ÙÔ˘ÔÁ‰fiÓÙ·. 2. ™ÙË ‰Ô˘ÏÂÈ¿ Ô˘ Á›ÓÂÙ·È ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ù˘ ∂ÏÏËÓÈ΋˜ ∂Ù·ÈÚ›·˜ ∫ÏÈÓÈ΋˜ ∫ÔÈ-ÓˆÓÈ΋˜ ŒÚ¢ӷ˜. 3. ™Â ÔÚÈṲ̂Ó˜ ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜, ÁÈ· ÙËÓ ¿Ô„‹ ÌÔ˘, ‚È‚ÏÈÔÁÚ·ÊÈΤ˜ Ë-Á¤˜, ΢ÚÈfiÙÂÚ˜ ·fi ÙȘ Ôԛ˜ ›ӷÈ: Tolman (1994), Danziger (1990), Tolman &Maiers (1991), Tolman (1991), Harris (1997).

ÛΤ„˘ ÒÛÙ ӷ ΢Úȷگ› ÛÙÔ Û˘Ó·Ê¤˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi ÛÙÂÚ¤ˆÌ· ¤ˆ˜ Û‹ÌÂÚ· ÌÂÙȘ ÁÓˆÛÙ¤˜ Û fiÏÔ˘˜ Û˘Ó·ÚÙ‹ÛÂȘ Ù˘ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜:

∂Ú¤ıÈÛÌ·-∞ÓÙ›‰Ú·ÛË: ∂ → ∞

∂Ú¤ıÈÛÌ·-√ÚÁ·ÓÈÛÌfi˜-∞ÓÙ›‰Ú·ÛË: ∂ → √ → ∞

∆Ô Ï¤ÔÓ ÂÓÙ˘ˆÛÈ·Îfi –Î·È Û˘Ó¿Ì· “¿ÁÓˆÛÙÔ”– ÛËÌÂ›Ô ÛÙËÓ ÂÁηı›‰Ú˘ÛËÙÔ˘ Ì˯‚ÈÔÚÈÛÌÔ‡ ˆ˜ ΢ڛ·Ú¯Ô˘ Ú‡̷ÙÔ˜ Â›Ó·È fiÙÈ ·˘Ùfi ÙÔ Ú‡̷ Ù˘ „˘¯ÔÏÔ-ÁÈ΋˜ ÛΤ„˘ ıÂÌÂÏÈÒÓÂÙ·È Û ̛· ·ÓÂÈÏËÌ̤ӷ Ï·Óı·Ṳ̂ÓË (;) ·Ó¿ÁÓˆÛË Î·È·ÚÔ˘Û›·ÛË, ÔÁ‰fiÓÙ· ¯ÚfiÓÈ· ÙÒÚ·, ÂÓfi˜ ıÂÌÂÏÈ·ÎÔ‡ ÁÈ· ÙËÓ ÂÓ ÏfiÁˆ ıˆڛ· ÎÂÈ-̤ÓÔ˘ ÙˆÓ Watson Î·È Rayner (1920): √È ·Î·‰ËÌ·˚ÎÔ› „˘¯ÔÏfiÁÔÈ, ·ÎfiÌË Î·ÈfiÛÔÈ ‰ÂÓ ÚÔÙ›ıÂÓÙ·È Ó· ÚÔˆı‹ÛÔ˘Ó ÛÙË ‰È‰·Ûηϛ· ÙÔ˘˜ ÙÔ Ì˯‚ÈÔÚÈÛÌfi ˆ˜ÙËÓ ÚÔÛÊÈÏ‹ ÙÔ˘˜ ıˆڛ·, ‰È·‚¿˙Ô˘Ó (;) Î·È ‰È‰¿ÛÎÔ˘Ó fiÙÈ ÔÈ Watson ηÈRayner (1920), ·ÓÙ›ıÂÙ· ·fi fiÙÈ ÁÚ¿ÊÔ˘Ó ÔÈ ›‰ÈÔÈ ÛÙÔ ÂÁ΢ÚfiÙÂÚÔ „˘¯ÔÏÔÁÈÎfiÂÚÈÔ‰ÈÎfi Ù˘ ÂÔ¯‹˜ ÙÔ˘˜, ηٿÊÂÚ·Ó Ó· οÓÔ˘Ó ÙÔ ÌÈÎÚfi Albert Ó· ÊÔ‚¿Ù·ÈÔÙȉ‹ÔÙ ¿ÛÚÔ Î·È Ì·Ï·Îfi. ¡· ·Ó·ÁÓˆÚ›ÛÔ˘Ì ¤ÛÙˆ Â‰Ò fiÙÈ Ë ÚÔÂÙÔÈÌ·Û›·ÂÓfi˜ ·Î·‰ËÌ·˚ÎÔ‡ Ì·ı‹Ì·ÙÔ˜ ‰ÂÓ ÛÙËÚ›˙ÂÙ·È Î·Ù’ ·Ó¿ÁÎËÓ Û ¤Ó·Ó ‘·Ú¯ÂÈÔ„˘¯Ô-ÏÔÁÈÛÌfi’. øÛÙfiÛÔ, ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È Ó· ··ÓÙ‹ÛÔ˘Ì ÛÙÔ ÂÚÒÙËÌ· ÚÔ˜ ÙÈ ·˘Ù‹ Ë“·‚Ï„›·”. ™‡Ìʈӷ Ì ̛· ·Ó¿Ï˘ÛË, (Harris, 1997), ÙËÓ ÔÔ›· › ÙÔ˘ ·Úfi-ÓÙÔ˜ Û˘ÌÌÂÚ›˙ÔÌ·È, ·˘Ù‹ Ë ÛÙÚ‚ϋ Î·È Ê·ÓÙ·ÛÙÈ΋ ·Ê‹ÁËÛË Û¯ÂÙÈο Ì ÙÔ ÌÈÎÚfiAlbert, ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ› ˆ˜ ÙÔ ·ÓËÁ˘ÚÈÎfi È‰Ú˘ÙÈÎfi ̇ıÂ˘Ì· ÌÈ·˜ ÔÈÔÓ› ÓÔÌÈÌÔÔ›ËÛ˘ÙÔ˘ Ì˯‚ÈÔÚÈÛÌÔ‡ Û·Ó ÌÈ· ıˆڛ· Ì ̷ÎÚ‡ Î·È ÂÈÛÙÈÎfi ·ÚÂÏıfiÓ.

™Â‡‰ˆ Â‰Ò Ó· ·Ó·ÁÓˆÚ›Ûˆ fiÙÈ Ë Û˘ÓÂÈÛÊÔÚ¿ ÙÔ˘ ΢ڛ·Ú¯Ô˘ Ú‡̷ÙÔ˜ ‰ÂÓ Â›-Ó·È Ô‡Ù ·ÌÂÏËÙ¤·, Ô‡Ù ¯ˆÚ›˜ ıÂÙÈ΋ ·Í›· ÛÙËÓ ÂͤÏÈÍË Ù˘ „˘¯ÔÏÔÁÈ΋˜ ıˆڛ·˜Î·È ¤Ú¢ӷ˜. ∞ÓÙ›ıÂÙ· Ì¿ÏÈÛÙ·. ªÔÚÒ ÂÈϤÔÓ Ó· ˘ÔÛÙËڛ͈ fiÙÈ ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂ-ÚÔÈ „˘¯ÔÏfiÁÔÈ Â›Ó·È ‚·ı‡Ù·Ù· ÂËÚ·Ṳ̂ÓÔÈ ·fi ÙȘ ‚·ÛÈΤ˜ ȉ¤Â˜ ÙÔ˘ ΢ڛ·Ú¯Ô˘Ú‡̷ÙÔ˜ –ÔÚÈṲ̂Ó˜ ·fi ÙȘ Ôԛ˜ ı· ·Ó·Ê¤Úˆ ÂÈÁÚ·ÌÌ·ÙÈο ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ·– ÌÂÙ¤ÙÔÈÔ ÙÚfiÔ Ì¿ÏÈÛÙ· Ô˘ ÂÓÒ ıˆÚËÙÈο ÙȘ ·ÔÎËÚ‡ÛÛÔ˘Ó, Ú·ÎÙÈο ÙȘ ˘ÈÔıÂ-ÙÔ‡Ó. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÌÈ· ÂӉȷʤÚÔ˘Û· ·ÓٛʷÛË, Ô˘ Û ÔÏϤ˜ ÂÚÈÙÒÛÂȘ ‰ÂÓÂ›Ó·È Û˘ÓÂȉËÙ‹, ·ÏÏ¿ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÙÔ˘ ·ÚfiÓÙÔ˜ Ë ÂͤٷÛË ÙˆÓ fiÚˆÓ Ù˘.

£· ÌÔÚÔ‡Û·Ó ÔÏÏÔ› Ó· ‰È·Ì·ÚÙ˘ÚËıÔ‡Ó ÂÓÈÛÙ¿ÌÂÓÔÈ fiÙÈ ı¤Ùˆ Û ÎÚÈÙÈ΋ ÙÔÌ˯‚ÈÔÚÈÛÌfi, ‰ËÏ·‰‹ ÌÈ· ·ÊÂÏ‹ Î·È ÚÒÈÌË ÂΉԯ‹ ÙÔ˘ ΢ڛ·Ú¯Ô˘ Ú‡̷ÙÔ˜.øÛÙfiÛÔ, ‰ÂÓ ÚfiÎÂÈÙ·È ÂÚ› ·˘ÙÔ‡ Î·È ÌfiÓÔÓ. °È· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ÌÈ· Ì·ÙÈ¿ ÛÙ· „˘-¯ÔÏÔÁÈο ÂÚÈÔ‰Èο Î·È Î˘Ú›ˆ˜ ÛÙȘ ·Ó·ÎÔÈÓÒÛÂȘ ÛÙ· Û˘Ó·Ê‹ Û˘Ó¤‰ÚÈ·, Ì·˜ ÂÈ-ÙÚ¤ÂÈ Ó· Û¯ËÌ·Ù›ÛÔ˘Ì ÌÈ· ÂÈÎfiÓ· fiÙÈ, ·ÎfiÌ· Î·È ÛÙȘ ̤Ú˜ Ì·˜, Ë Î·ıËÌÂÚÈÓ‹ÂÚ¢ÓËÙÈ΋ Ú·ÎÙÈ΋ ÔÏÏÒÓ „˘¯ÔÏfiÁˆÓ ÛÙËÚ›˙ÂÙ·È ÛÙÔ ÏÂÁfiÌÂÓÔ “ÌÔÓÙ¤ÏÔ ÙˆÓÌÂÙ·‚ÏËÙÒÓ”. ∞˘Ùfi ÙÔ ÌÔÓÙ¤ÏÔ Û˘ÁÎÚÔÙ› ÙÔ ÌÂıÔ‰ÔÏÔÁÈÎfi ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÙÔ˘ ΢-Ú›·Ú¯Ô˘ Ú‡̷ÙÔ˜. ∞Ó ·Ó·Ï‡ÛÔ˘Ì ÙÔ ÂÚȯfiÌÂÓÔ „˘¯ÔÏÔÁÈÎÒÓ ÂÚ¢ÓÒÓ Ô˘ ÎÈ-

∞fi ÙȘ ÎÚÈÙÈΤ˜ ÛÙËÓ æ˘¯ÔÏÔÁ›· ÛÙËÓ ∫ÚÈÙÈ΋ æ˘¯ÔÏÔÁ›·… ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1 87

ÓÔ‡ÓÙ·È ÛÙË ÏÔÁÈ΋ ÙÔ˘ ΢ڛ·Ú¯Ô˘ Ú‡̷ÙÔ˜, ı· Ô‰ËÁËıԇ̠ÛÙËÓ ·Ó¿‰ÂÈÍË ÌÈ·˜ÂÈÎfiÓ·˜ ÁÈ· ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ Ô˘ ·˘Ù¤˜ ÌÂÏÂÙÔ‡Ó.

™‡Ìʈӷ Ì’ ·˘Ù‹ ÙËÓ ÂÈÎfiÓ·, Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ Â›Ó·È ¤Ó· ÔÓ Ô˘ Û˘ÌÂÚÈʤÚÂÙ·Èηٿ ¤Ó· Ì˯·ÓÈÛÙÈÎfi ÙÚfiÔ ÌÚÔÛÙ¿ ÛÙȘ ηٷÛÙ¿ÛÂȘ Ô˘ Û˘Ó·ÓÙ¿ ÛÙÔÓ Â͈ÙÂ-ÚÈÎfi ÎfiÛÌÔ: ∞ÏÒ˜ ·ÓÙȉڿ Û Â͈ÙÂÚÈο –‹ Û ÂÛˆÙÂÚÈο– ÂÚÂı›ÛÌ·Ù·. ∆Ô ¿ÙÔ-ÌÔ Î·È ÔÈ ÂÌÂÈڛ˜ ÙÔ˘ ıˆÚÔ‡ÓÙ·È Û·Ó ·ÔÎÏÂÈÛÙÈο ÚÔ˚fiÓÙ· ÙÔ˘ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔ-ÓÙÔ˜, Î·È ÂÔ̤ӈ˜ ηıÔÚ›˙ÂÙ·È ·fi ÙȘ Â͈ÙÂÚÈΤ˜ ˆ˜ ÚÔ˜ ·˘Ùfi Û˘Óı‹Î˜. ∏ÎÔÈÓˆÓÈ΋ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· Â›Ó·È Â͈ÙÂÚÈ΋ ˆ˜ ÚÔ˜ Ù· ¿ÙÔÌ· –ÂÈ‚¿ÏÏÂÙ·È ‰ËÏ·-‰‹ ¤ÍˆıÂÓ ÛÙȘ Û˘ÓÂȉ‹ÛÂȘ ÙÔ˘˜. ªÂ ¿ÏÏ· ÏfiÁÈ· –Î·È ÁÓˆÚ›˙ÔÓÙ·˜ fiÙÈ ‰È·ÎÈÓ‰˘-Ó‡ˆ Ì ÙȘ ·ÏÔ˘ÛÙ‡ÛÂȘ– ÙÔ ¿ÙÔÌÔ Û˘ÌÂÚÈʤÚÂÙ·È Û·Ó Ù· Û΢ÏÈ¿ ÙÔ˘ Pavlov, ‹Û·Ó Ù· ÔÓÙ›ÎÈ· ÙÔ˘ Skinner.

∆¤ÙÔÈÔ˘ ›‰Ô˘˜ ·Ú·‰Ô¯¤˜ –¤ÛÙˆ Î·È ¿ÚÚËÙ˜– ¤¯Ô˘Ó Î·È ÙȘ ÔÓÙÔÏÔÁÈΤ˜, ÙȘÂÈÛÙËÌÔÏÔÁÈΤ˜ Î·È ÙȘ ÌÂıÔ‰ÔÏÔÁÈΤ˜ ÙÔ˘˜ Û˘˙‡ÍÂȘ. ŒÙÛÈ, Ë ·ÙÔÌÈ΋ Ú·ÁÌ·ÙÈ-ÎfiÙËÙ· Î·È Ë ÎÔÈÓˆÓÈ΋ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· Â›Ó·È ÂΛ, ‰È·¯ˆÚÈṲ̂Ó˜ Î·È ‰È·ÊÔÚÂÙÈ-Τ˜ ÛÊ·›Ú˜, Û˘Ì·Á›˜, οÙÈ Û·Ó ·ÌÂÙ¿‚ÏËÙ˜ ηٷÛÙ¿ÛÂȘ, Î·È ÁÈ· fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜·Ú·ÙËÚËÙ¤˜ ÙÔ ›‰ÈÔ Ú·ÁÌ·ÙÈΤ˜,. ∂Ô̤ӈ˜, ÌÔÚԇ̠ӷ ÙȘ ·Ú·ÙËÚ‹ÛÔ˘ÌÂ,Ó· ÌÂÏÂÙ‹ÛÔ˘Ì ‰ËÏ·‰‹ ÙË ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜ Û¯¤ÛË, ·fi ÙËÓ ›‰È· ·fiÛÙ·ÛË Î·È Ì ÙËÓ›‰È· „˘¯Ú·ÈÌ›· Ô˘ ÌÂÏÂÙÔ‡Ó ÔÈ Ê˘ÛÈÎÔ› ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜ Ù· ·ÓÙÈΛÌÂÓ¿ ÙÔ˘˜. ∫·Ù¿Û˘Ó¤ÂÈ·, fi¯È ÌfiÓÔ ÌÔÚÔ‡ÌÂ, ·ÏÏ¿ ÂÈ‚¿ÏÏÂÙ·È ÎÈfiÏ·˜, Ó· ÌÂÏÂÙ‹ÛÔ˘Ì ٷ ·ÓÙÈ-ΛÌÂÓ¿ Ì·˜, ˆ˜ „˘¯ÔÏfiÁÔÈ, Ì ÂÚÁ·Ï›· ÔÛÔÙÈ΋˜ ̤ÙÚËÛ˘.

∫ÔÓÙÔÏÔÁ›˜, Ë ıÂÙÈÎÈÛÙÈ΋ „˘¯ÔÏÔÁÈ΋ ¤Ú¢ӷ ÙÔ˘ ΢ڛ·Ú¯Ô˘ Ú‡̷ÙÔ˜ ηıÔ-‰ËÁÂ›Ù·È ·fi ÙȘ ÂÍ‹˜ ·Ú¯¤˜:

ñ ·ÍÈÔÏÔÁÈ΋ Ô˘‰ÂÙÂÚfiÙËÙ· ÙÔ˘ ÂÚ¢ÓËÙ‹

ñ ·fiÏ˘ÙÔ˜ ‰È·¯ˆÚÈÛÌfi˜ ˘ÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Î·È ·ÓÙÈÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ù˘ ¤Ú¢ӷ˜

ñ ·ÓÙÈÛÙÚÔÊ‹ ‹ Û‡Á¯˘ÛË Ù˘ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜ Û fi,ÙÈ ·ÊÔÚ¿ ÙË Û¯¤ÛË Î·È ÙËı¤ÛË ˘ÔÎÂÈÌ¤ÓˆÓ Î·È ·ÓÙÈÎÂÈÌ¤ÓˆÓ Ù˘ ÂÌÂÈÚÈ΋˜ ¤Ú¢ӷ˜.

ŒÙÛÈ ÏÔÈfiÓ, Ë „˘¯ÔÏÔÁ›· ÂӉȷʤÚÂÙ·È ÁÈ· ÙËÓ ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈ΋ ÁÓÒÛË. ∫·È ÁÈ·Ó· ÙËÓ ·ÔÎÙ‹ÛÔ˘ÌÂ, ÔÊ›ÏÔ˘Ì ӷ ı¤ÛÔ˘Ì ηٿ ̤ÚÔ˜ ÙȘ ˘ÔÎÂÈÌÂÓÈΤ˜ ·ÓÙÈÏ‹-„ÂȘ Î·È ÁÓÒ̘, ÔÊ›ÏÔ˘Ì ‰ËÏ·‰‹ Ó· ·Ú·ÌÂÚ›ÛÔ˘Ì ÙËÓ ˘ÔÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙËÙ·.∞˘Ùfi ¿ÏψÛÙÂ Â›Ó·È Î·È ÙÔ ÓfiËÌ· Ù˘ ÛÙ·ÙÈÛÙÈ΋˜ Û˘Ó¿ıÚÔÈÛ˘ ÙˆÓ ÂÈ̤ÚÔ˘˜ ¯·-Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎÒÓ ÙˆÓ ·ÙÔÌÈÎÒÓ ˘ÔÎÂÈÌ¤ÓˆÓ –‰ËÏ·‰‹ ÙˆÓ ÌÂÙ·‚ÏËÙÒÓ Ô˘ Ù· η-ıÔÚ›˙Ô˘Ó– Ô˘ Ô‰ËÁÔ‡Ó ÙËÓ „˘¯ÔÏÔÁÈ΋ ÂÈÛÙ‹ÌË ·fi ÙÔ ·ÙÔÌÈÎfi ÛÙË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ·Ù˘ ÁÂÓ›Î¢Û˘. ¢È·ÊÔÚÂÙÈο, Û‡Ìʈӷ Ì’ ·˘Ù‹ ÙËÓ Î˘Ú›·Ú¯Ë ·ÓÙ›ÏË„Ë, ÙÔ ÂÈ-ÛÙËÌÔÓÈÎfi ·¯ÚËÛÙ‡ÂÙ·È ‹, ÛÙË ¯ÂÈÚfiÙÂÚË ÂÚ›ÙˆÛË, ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ.

™ã ·˘Ùfi ÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ù· ˙ËÙ‹Ì·Ù· Ù˘ „˘¯ÔÏÔÁ›·˜ ηٷÓÔÔ‡ÓÙ·È Û·Ó ¤Ó· Û‡ÓÔ-ÏÔ ÌÂÙÚ‹ÛÈÌˆÓ ÌÂÙ·‚ÏËÙÒÓ, ÔÈ Û¯¤ÛÂȘ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ Û¯ËÌ·Ù›˙Ô˘Ó ÙË ‚¿ÛË

¶·‡ÏÔ˜ ¶·ÓÙ·˙‹˜88 ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1

ÁÈ· fiϘ ÙȘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈΤ˜ ÚÔÙ¿ÛÂȘ. ∏ ̤ıÔ‰Ô˜ ̤۷ ·fi ÙËÓ ÔÔ›· ‚‚·ÈÒÓÔ-ÓÙ·È Ù¤ÙÔȘ Û¯¤ÛÂȘ Â›Ó·È Ë ÂÌÂÈÚÈÎÔÛÙ·ÙÈÛÙÈ΋ Î·È ÚÔ¯ˆÚ¿ÂÈ ·fi ÙË Ì¤ÙÚËÛËÛÙËÓ ·Ó¿Ï˘ÛË, Î·È ·fi ÂΛ ÛÙÔ Û˘Ì¤Ú·ÛÌ·.

∞fi ÌÈ· ÂÓ·ÏÏ·ÎÙÈ΋ ÔÙÈ΋ fï˜, ı· ϤÁ·Ì fiÙÈ Ì’ ·˘Ù‹ ÙË Ì¤ıÔ‰Ô, Ù· ÎÔÈÓˆ-ÓÈο ÁÂÁÔÓfiÙ· Ù· ÌÂÙ·¯ÂÈÚÈ˙fiÌ·ÛÙ ˆ˜ “·ÓÂÍ¿ÚÙËÙ˜ ÌÂÙ·‚ÏËÙ¤˜”, Ù· ¿ÙÔÌ· ˆ˜“··ÓÙ‹ÛÂȘ” Î·È ÙȘ ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ Û¯¤ÛÂȘ ˆ˜ “Û˘Û¯ÂÙ›ÛÂȘ ÌÂٷ͇ ÌÂÙ·‚ÏËÙÒÓ”.

∏ ¯Ú‹ÛË Ù˘ ̤ÙÚËÛ˘ ‰ÂÓ Â›Ó·È ‚¤‚·È· οÙÈ Î·ÈÓÔ‡ÚÈÔ ÛÙȘ ·ÓıÚÒÈÓ˜ ˘Ô-ı¤ÛÂȘ. √‡ÙÂ Â›Ó·È Î¿ÙÈ Î·ÈÓÔ‡ÚÈÔ ÁÈ· ÙËÓ „˘¯ÔÏÔÁ›· Ì ÙËÓ ÔÔ›· Û˘Ó‰¤ÂÙ·È ·fiÙ· ÚÒÙ· Ù˘ ‚‹Ì·Ù·. °È· ÔÏÏÔ‡˜, ·Ó fi¯È ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ˘˜ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜,Ù· ÙÂÏÂ˘Ù·›· ‰È·ÎfiÛÈ· ¯ÚfiÓÈ· ÂÈÛÙ‹ÌË Î·È Ì¤ÙÚËÛË Â›Ó·È Û˘ÓÙ·˘ÙÈṲ̂ӷ. ∆Ô ÊÈ-ÏÔÛÔÊÈÎfi ·Í›ˆÌ· ˆ˜ “Ù· ÌfiÓ· ·ÓÙÈΛÌÂÓ· Ù˘ ·ÊËÚË̤Ó˘, ıˆÚËÙÈ΋˜ ÂÈ-ÛÙ‹Ì˘ Î·È Ù˘ ·fi‰ÂÈ͢, Â›Ó·È Ë ÔÛfiÙËÙ· Î·È ÔÈ ·ÚÈıÌÔ›. ŸÏ˜ ÔÈ ¿ÏϘ ÚÔ-Û¿ıÂȘ Â›Ó·È ·ÏÒ˜ ÛÔÊÈÛÙ›˜ Î·È „¢‰Â›˜ ȉ¤Â˜”, ¤Ú¯ÂÙ·È ·fi ÙËÓ ·Ú¿‰ÔÛËÙÔ˘ Hume, ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ 18Ô˘ ·ÈÒÓ·. ∫È ·ÎfiÌ·, Û‡Ìʈӷ Ì ÙÔ §fiÚ‰Ô Kevin“fi,ÙÈ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÌÂÙÚ‹ÛÈÌÔ ·ÏÒ˜ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ”.

ªÂ ‚¿ÛË ·˘Ù‹ ÙËÓ ·ÓÙ›ÏË„Ë, Û˘Ó Ùˆ ¯ÚfiÓˆ ¤¯Ô˘Ó Á›ÓÂÈ ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ ÂÂÍÂÚÁ·-Û›·˜ fiÏÔ Î·È ÈÔ ÂÎÏÂÙ˘Ṳ̂Ó˜ ηٷÌÂÙÚËÙÈΤ˜, ·Ó·Ï˘ÙÈΤ˜ Î·È Û˘ÌÂÚ·ÛÌ·ÙÈΤ˜Ù¯ÓÈΤ˜, ÙȘ Ôԛ˜ Û˘ÓËı›˙Ô˘Ì ӷ ÙȘ Ù·˘Ù›˙Ô˘ÌÂ, ˆ˜ ¤Ó· ÌÂÁ¿ÏÔ ‚·ıÌfi, Î·È ÌÂÙË ÛËÌÂÚÈÓ‹ „˘¯ÔÏÔÁ›·.

∆Ô Úfi‚ÏËÌ· fï˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È ·˘Ù¤˜ ηı·˘Ù¤˜ ÔÈ ÌÂÙÚ‹ÛÂȘ, ÔÈ Ôԛ˜, Ô‡Ùˆ˜ ‹¿Ïψ˜, ¤¯Ô˘Ó ÙË ¯ÚËÛÈÌfiÙËÙ¿ ÙÔ˘˜. ∆Ô ˙‹ÙËÌ· ÙÔÔıÂÙÂ›Ù·È ÛÙȘ ÔÓÙÔÏÔÁÈΤ˜ÚÔ¸Ôı¤ÛÂȘ Ù˘ ÂÌÂÈÚÈÎÔÛÙ·ÙÈÛÙÈ΋˜ ÌÂıfi‰Ô˘. √È ÚÔ¸Ôı¤ÛÂȘ ·˘Ù¤˜, ηْ Ô˘-Û›·Ó, Â›Ó·È ÂΛӘ Ô˘ ‰È·Ù˘ÒıËÎ·Ó ·fi ÙÔÓ ÎÏ·ÛÈÎfi ÂÌÂÈÚÈÛÌfi Î·È ÂÓ Û˘Ó¯›··fi ÙË ıÂÙÈÎÈÛÙÈ΋ Î·È ÓÂÔıÂÙÈÎÈÛÙÈ΋ ÊÈÏÔÛÔÊ›·.

ÀÔÙ›ıÂÙ·È, ÏÔÈfiÓ, fiÙÈ Ô ÎfiÛÌÔ˜ Û˘ÓÙ›ıÂÙ·È ·fi ÛÙÔȯ›·, ·fi ÌÂÙ·‚ÏËÙ¤˜,Ô˘ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Ì ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÔ‡˜ ÙÚfiÔ˘˜ Î·È ‚·ıÌÔ‡˜. ∂ÈϤÔÓ, ÔÈ ›‰È˜ ÚÔ¸-Ôı¤ÛÂȘ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÔ˘Ó, ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ˘ÔÓÔÔ‡ÌÂÓ·, ÙÔÓ Î·ÚÙÂÛÈ·Ófi ‰˘˚ÛÌfi ˘Ô-ÎÂÈ̤ÓÔ˘ Î·È ·ÓÙÈÎÂÈ̤ÓÔ˘. ™ÙÔÓ ˘Ú‹Ó· ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ‰˘˚ÛÌÔ‡ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ¤Ó·˜ ·fiÏ˘-ÙÔ˜ Î·È ÌÂÙ·Ê˘ÛÈÎfi˜ ‰È·¯ˆÚÈÛÌfi˜ ÙÔ˘ ÁÓˆÚ›˙ÔÓÙÔ˜ ˘ÔÎÂÈ̤ÓÔ˘, Î·È ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘Ô˘ ˘ÔÙ›ıÂÙ·È fiÙÈ ÂÈı˘Ìԇ̠ӷ ÁÓˆÚ›ÛÔ˘ÌÂ. ∞˘Ù‹ Â›Ó·È ›Ûˆ˜ ÌÈ· ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈ΋ı¤ÛË Ô˘ Ô‰ËÁ› ÙÔ˘˜ ÂÚ¢ÓËÙ¤˜ ÙÔ˘ ΢ڛ·Ú¯Ô˘ Ú‡̷ÙÔ˜ Ó· ·›ÚÓÔ˘Ó Ì‡ÚȘ fiÛ˜ÌÂıÔ‰ÔÏÔÁÈΤ˜ ÚÔÊ˘Ï¿ÍÂȘ ÁÈ· Ó· ÌË ÌÔχÓÔ˘Ó Ù· ‰Â‰Ô̤ӷ ÙÔ˘˜, Ú¿ÁÌ· Ô˘ÙÔ˘˜ Ô‰ËÁ› Û ÌÈ· ·ÓٛʷÛË: ∞Ó Â›Ó·È “¿ÏÏÔ” ÙÔ ÚÔ˜ ÁÓÒÛÈÓ ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ, ÙfiÙÂÚÔ˜ ÙÈ Ô Êfi‚Ô˜ fiÙÈ ı· ÙÔ ÂËÚ¿ÛÂȘ;

ªÈ· ¿ÏÏË fi„Ë ÙÔ˘ ÌÔÓÙ¤ÏÔ˘ ÙˆÓ ÌÂÙ·‚ÏËÙÒÓ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ÙËÓ Âȉ›ˆÍË Ù˘·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙËÙ·˜, ÌÈ· Âȉ›ˆÍË Ô˘ ıˆÚÂ›Ù·È ÎÚ›ÛÈÌË Î·È Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· ·Ú·‰Â-ÎÙ‹. ∏ ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙËÙ·, ÂÎÙfi˜ ÙˆÓ ¿ÏψÓ, ‰È·ÛÊ·Ï›˙ÂÙ·È Î·È ·fi ÙÔÓ ¤ÏÂÁ¯Ô

∞fi ÙȘ ÎÚÈÙÈΤ˜ ÛÙËÓ æ˘¯ÔÏÔÁ›· ÛÙËÓ ∫ÚÈÙÈ΋ æ˘¯ÔÏÔÁ›·… ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1 89

Î·È ÙÔ ¯ÂÈÚÈÛÌfi ÙˆÓ ÌÂÙ·‚ÏËÙÒÓ. ∆· ·ÓÙÈΛÌÂÓ· Ù˘ ÁÓÒÛ˘ Á›ÓÔÓÙ·È Î·Ù·ÓÔËÙ¿fiÙ·Ó ‚¿ÏÔ˘ÌÂ, Ì οÔÈÔ ÙÚfiÔ (Ì·ıËÌ·ÙÈÎÔ-ÏÔÁÈÎfi) Ì·˙› ÙȘ ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙ˜ Î·È ÙȘÂÍ·ÚÙË̤Ó˜ ÌÂÙ·‚ÏËÙ¤˜. √È ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙ˜ ÌÂÙ·‚ÏËÙ¤˜, Û˘Ó‰˘¿˙ÔÓÙ·È Ë ÌÈ· Ì ÙËÓ¿ÏÏË, Ì’ ¤Ó· ÙÚfiÔ ÚÔÛıÂÙÈÎfi, ÁÈ· Ó· Û¯ËÌ·Ù›ÛÔ˘Ó ÙËÓ ÔÏ˘ÏÔÎfiÙËÙ· ·˘ÙÔ‡Ô˘ ·ÔηÏԇ̠ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ, ‹ ÂÚ¤ıÈÛÌ·, ‹ ·›ÙÈÔ. ∫·Ù’ ·ÓÙÈ·Ú·‚ÔÏ‹Ó, ÙÔ ˘ÔΛ-ÌÂÓÔ, ÂÓÓÔÈÔÔÈÂ›Ù·È Û·Ó ÌÈ· ·ÚfiÌÔÈ· ÚÔÛıÂÙÈ΋ Î·È Û‡ÓıÂÙË Û˘ÏÏÔÁ‹ ‰È·ÎÚÈ-ÙÒÓ ÂÍ·ÚÙËÌ¤ÓˆÓ ÌÂÙ·‚ÏËÙÒÓ.

™Â fi,ÙÈ ·ÊÔÚ¿ ÙÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ, ‰ËÏ·‰‹ ÙȘ ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙ˜ ÌÂÙ·‚ÏËÙ¤˜, Ë fi„Ë·˘Ù‹ ÙÔ˘ ÌÔÓÙ¤ÏÔ˘ ÌÔÈ¿˙ÂÈ Ó· ÌËÓ Â›Ó·È Î·ıfiÏÔ˘ ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈ΋. ∏ ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎfi-ÙËÙ· Â‰Ò ÈÛÔ‡Ù·È Ì ÙËÓ ·ÍÈfiÈÛÙË ÂÚÈÁÚ·Ê‹ Ù˘ Â͈ÙÂÚÈ΋˜ ˆ˜ ÚÔ˜ ÙÔ ¿ÙÔÌÔηٿÛÙ·Û˘. ∆· Ú¿ÁÌ·Ù· fï˜ ÂÚÈϤÎÔÓÙ·È Î¿ˆ˜ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ fiÙ·Ó ¿ÌÂÛÙËÓ ÏÂ˘Ú¿ ÙÔ˘ ˘ÔÎÂÈ̤ÓÔ˘, ‰ËÏ·‰‹ ÛÙȘ ÂÍ·ÚÙË̤Ó˜ ÌÂÙ·‚ÏËÙ¤˜. ∞Ó Ì·˜ ÂÓ-‰È·Ê¤ÚÂÈ ÌÈ· ȉȷ›ÙÂÚË ·ÓÙ›‰Ú·ÛË, .¯. ÌÈ· ÎÈÓËÙÈ΋ ·ÓÙ›‰Ú·ÛË, Ë ‰˘ÛÎÔÏ›· ›ӷÈÂÏ¿¯ÈÛÙË ‹ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ Î·ıfiÏÔ˘. ∆È Û˘Ì‚·›ÓÂÈ fï˜ fiÙ·Ó ÂӉȷÊÂÚfiÌ·ÛÙ .¯.ÁÈ· ÙÔÓ ÙÚfiÔ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô ¤Ó· ¿ÙÔÌÔ ·ÈÛı¿ÓÂÙ·È, ÚÔÛÏ·Ì‚¿ÓÂÈ, ˘ÔÎÂÈÌÂÓÈÎÔ-ÔÈ› ÌÈ· ηٿÛÙ·ÛË;

∏ χÛË Ô˘ ÚÔÎÚ›ÓÂÙ·È ·fi ÙÔ ÎÏ·ÛÈÎfi ÌÔÓÙ¤ÏÔ Â›Ó·È Ô ÂÎ ÙˆÓ ÚÔÙ¤ÚˆÓÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÌfi˜, Î·È Ì¿ÏÈÛÙ· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈÎfi˜, ÙˆÓ ÌÂÙ·‚ÏËÙÒÓ. ª’ ·˘Ùfi ÙÔÓ ÙÚfiÔÔ‰ËÁԇ̷ÛÙ ÛÙÔ ·Û›ÁÓˆÛÙÔ Úfi‚ÏËÌ· ÙÔ˘ “Ì·‡ÚÔ˘ ÎÔ˘ÙÈÔ‡”, ÙÔ ÔÔ›Ô ‰ÂÓ Â›-Ó·È Ù›ÔÙ ·Ú·¿Óˆ ·fi ÙÔ Ó· η̈ÓfiÌ·ÛÙ ˆ˜ ·ÁÓÔԇ̠¤Ó·Ó ÔÏfiÎÏËÚÔ Î˘-ÎÂÒÓ· Ô˘ ˘¿Ú¯ÂÈ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙȘ ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙ˜ Î·È ÙȘ ÂÍ·ÚÙË̤Ó˜ ÌÂÙ·‚ÏËÙ¤˜.

∏ ∂π∫√¡∞ °π∞ ∆√¡ ∞¡£ƒø¶√ ™∆∏¡ ∫ƒπ∆π∫∏ æÀÃ√§√°π∞

∫·È ÁÈ· Ó· ·Ú¯›Ûˆ Ó· ÌÈÏÒ ÁÈ· ÙËÓ ·Ô‰¤ÛÌÂ˘Û‹ Ì·˜ ·fi ÙÔ ÌÔÓÙ¤ÏÔ ÙˆÓ ÌÂ-Ù·‚ÏËÙÒÓ, Î·È ÁÈ· ÙË ÌÂÙ·ÙfiÈÛ‹ Ì·˜ ÚÔ˜ ÙȘ ÂÓ·ÏÏ·ÎÙÈΤ˜ ıˆڋÛÂȘ, ı· Û˘Ì-ʈÓÔ‡Û· fiÙÈ ·˘Ùfi˜ Ô Î˘ÎÂÒÓ·˜ Â›Ó·È Ô˘ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ÙËÓ ˘ÔÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙËÙ·.∂Âȉ‹ fï˜ ÙÔ Úfi‚ÏËÌ· Ù˘ ˘ÔÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙËÙ·˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È Â‡ÎÔÏÔ Ó· ·Ú·ÌÂÚÈ-ÛÙ›, ÂÈÛ‹¯ıËÛ·Ó ÛÙÔÓ ÂÚ¢ÓËÙÈÎfi ۯ‰ȷÛÌfi ÔÈ “·ÚÂÌ‚·›ÓÔ˘Û˜ ÌÂÙ·‚ÏËÙ¤˜”.ŒÙÛÈ, ·Ú·‰Â›ÁÌ·ÙÔ˜ ¯¿ÚÈÓ, Ë ¤ÓÓÔÈ· “¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο Ù˘ ÚÔÛˆÈÎfiÙËÙ·˜” ÛÙËÓ„˘¯ÔÏÔÁÈ΋ ¤Ú¢ӷ ÙÔ˘ ΢ڛ·Ú¯Ô˘ Ú‡̷ÙÔ˜ ÂÎÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È Û·Ó ÌÈ· ·ÚÂÌ‚·›ÓÔ˘Û·ÌÂÙ·‚ÏËÙ‹, ¤Ó· Â͈ÙÂÚÈÎfi ÌÂÙÚ‹ÛÈÌÔ Û˘Ì‚¿Ó, ‰ËÏ·‰‹ οÙÈ Û·Ó ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙË ÌÂÙ·-‚ÏËÙ‹.

√ Leontyev ÁÚ¿ÊÂÈ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο, fiÙÈ ·˘Ùfi Ô˘ ÎÂÚ‰‹ıËΠ̠٤ÙÔȘ Ú˘ıÌ›-ÛÂȘ ‰ÂÓ Â›Ó·È Ù›ÔÙ ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚÔ ·fi ÙÔ Ó· Ì¿ıÔ˘Ì fiÙÈ ¤Ó· ÂÈÓ·Ṳ̂ÓÔ ÎÈ ¤Ó·¯ÔÚÙ¿ÙÔ ˙ÒÔ ı· ·ÓÙȉڿÛÔ˘Ó ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ÌÚÔÛÙ¿ Û’ ¤Ó· ÂÚ¤ıÈÛÌ· ÙÚÔÊ‹˜, ÎÈfiÙÈ ¤Ó·˜ Ô‰ÔÛÊ·ÈÚfiÊÈÏÔ˜ ı’ ·ÓÙȉڿÛÂÈ ÂÓÙÂÏÒ˜ ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ÛÙÔ ÙÂÏÈÎfi ·ÔÙ¤-

¶·‡ÏÔ˜ ¶·ÓÙ·˙‹˜90 ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1

ÏÂÛÌ· ÂÓfi˜ ·ÁÒÓ·, ·’ fiÙÈ ¤Ó·˜ Ô˘ ‰ÂÓ ÂӉȷʤÚÂÙ·È ÁÈ· ÙÔ ·È¯Ó›‰È. ŒÙÛÈ, ÙÔ˘ÔΛÌÂÓÔ-¿ÓıÚˆÔ˜, ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ Ë ÈÔ ÛËÌ·ÓÙÈ΋ ȉÈfiÙËÙ· Â›Ó·È Ë ÈηÓfiÙËÙ¿ ÙÔ˘Ó· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ› Û˘Óı‹Î˜, ÌÂıÔ‰ÔÏÔÁÈο ·fi-˘ÔÎÂÈÌÂÓÈÎÔÔÈÂ›Ù·È Û ¤Ó· ÌË-˘Ô-ΛÌÂÓÔ ÙÔ ÔÔ›Ô ·ÏÒ˜ Î·È ÌfiÓÔÓ ·ÓÙȉڿ ÛÂ Û˘Óı‹Î˜.

™ÙÔ ‚·ıÌfi Ô˘ Ë ˘ÔÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙËÙ· ‰ÂÓ ÌÔÚ› ·Ú¿ Ó· Â›Ó·È Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· ‰È˘-ÔÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙËÙ·, ÎÈ ·˘Ù‹ ›Û˘ ˘Ô‚·ıÌ›˙ÂÙ·È ‹/Î·È ‰È·ÁÚ¿ÊÂÙ·È Ì ÙȘ ÂÌÂÈÚÈ-ÎÔÛÙ·ÙÈÛÙÈΤ˜ ÌÂıfi‰Ô˘˜. ŒÙÛÈ, Ë Û¯¤ÛË ˘ÔÎÂÈ̤ÓÔ˘-ÂÚ¢ÓËÙ‹/ÂÈÚ·Ì·ÙÈÛÙ‹ ›ӷÈÌÈ· Ï›·Ó ȉÈfiÌÔÚÊË Û¯¤ÛË: Ô ÂÈÚ·Ì·ÙÈÛÙ‹˜, ȉˆ‰Ò˜, Ú¤ÂÈ Ó· Â›Ó·È ·fiÚ·ÙÔ˜, ‹Ù˘ÔÔÈË̤ÓÔ˜, Û·Ó ¤Ó· ÎÔÌÌ¿ÙÈ ÙÔ˘ ÂÈÚ·Ì·ÙÈÎÔ‡ ÂÍÔÏÈÛÌÔ‡, “¤Ó· ·Ïfi fiÚÁ·ÓÔηٷÁÚ·Ê‹˜ Î·È ÌÂϤÙ˘ ·Ú·ÙËÚ‹ÛˆӔ.

¶Ò˜ ı· ··ÁÎÈÛÙÚˆıԇ̠·fi ÙÔ ‰È·¯ˆÚÈÛÌfi, ·fi ÙË Û¯¿ÛË

ñ ˘ÔÎÂÈ̤ÓÔ˘-·ÓÙÈÎÂÈ̤ÓÔ˘

ñ ÂÛˆÙÂÚÈÎÔ‡-Â͈ÙÂÚÈÎÔ‡

ñ ÂÚ¢ÓËÙ‹-ÂÚ¢ÓÒÌÂÓÔ˘

ñ ˘ÔÎÂÈÌÂÓÈÎÔ‡-·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎÔ‡

ñ ȉȈÙÈÎÔ‡-‰ËÌfiÛÈÔ˘

Î.Ô.Î.∞fi ÙË ‰ÂηÂÙ›· ÙÔ˘ ã70 ‹‰Ë, Ê·›ÓÂÙ·È fiÙÈ Ë „˘¯ÔÏÔÁ›· ÙÔ˘ ΢ڛ·Ú¯Ô˘ Ú‡̷-

ÙÔ˜ ·Ú¯›˙ÂÈ Ó· ¤ÊÙÂÈ ÛÙȘ ÚÔÙÈÌ‹ÛÂȘ ÙˆÓ „˘¯ÔÏfiÁˆÓ, ¯ˆÚ›˜ ˆÛÙfiÛÔ Ó· ¯¿ÛÂÈÙËÓ ÚˆÙÔηı‰ڛ·.

¶ÔÏÏÔ› „˘¯ÔÏfiÁÔÈ ÌÂÙ·ÙÔ›˙ÔÓÙ·È ÚÔ˜ ¿ÏϘ ÂÓ·ÏÏ·ÎÙÈΤ˜ “·ÊËÁ‹ÛÂȘ” Ô˘Ê¤ÚÓÔ˘Ó ÛÙÔ ÚÔÛ΋ÓÈÔ ÙË Û˘˙‹ÙËÛË ÁÈ· ÙËÓ ˘ÔÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙËÙ·.

ñ ·ÓıÚˆÈÛÙÈ΋ „˘¯ÔÏÔÁ›·

ñ Ê·ÈÓÔÌÂÓÔÏÔÁÈ΋ „˘¯ÔÏÔÁ›·

ñ „˘¯·Ó·Ï˘ÙÈ΋ „˘¯ÔÏÔÁ›·

ñ ˘·ÚÍÈÛÙÈ΋ „˘¯ÔÏÔÁ›·

ñ ÎÚÈÙÈ΋ „˘¯ÔÏÔÁ›·, ‹, ÛˆÛÙfiÙÂÚ·, ÎÚÈÙÈΤ˜ „˘¯ÔÏÔÁ›Â˜

Î.Ô.Î.™Â ÌÂÚÈΤ˜ ÂÚÈÙÒÛÂȘ ·Ú·ÙËÚԇ̠ÌÈ· ·Ó·ÛÙÚÔÊ‹ Ù˘ ÚÔÙÂÚ·ÈfiÙËÙ·˜ ÙÔ˘

·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎÔ‡ › ÙÔ˘ ˘ÔÎÂÈÌÂÓÈÎÔ‡. ™ÙËÓ Ô˘Û›· ÚfiÎÂÈÙ·È ¿ÏÈ ÁÈ· ÌÈ· ·Ô‰Ô¯‹ÙˆÓ ÚÔΛÌÂÓˆÓ ÙÔ˘ ΢ڛ·Ú¯Ô˘ Ú‡̷ÙÔ˜: ÙÔ ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎfi Î·È ÙÔ ˘ÔÎÂÈÌÂÓÈÎfiÛ˘ÁÎÚÔ‡ÔÓÙ·È, ‰ÂÓ Û˘Ó˘¿Ú¯Ô˘Ó.

∂›Ì·ÛÙ ÂÔ̤ӈ˜ ·Ó·ÁηṲ̂ÓÔÈ Ó· ÚԂԇ̠۠ÌÈ· ÂÈÏÔÁ‹;ªÔÚ› Ó· ‰È·ÎÈÓ‰˘Ó‡ˆ ¿ÏÈ ÙË Û¯¤ÛË ÌÔ˘ Ì ÙÔ˘˜ ÊÈÏÔÛfiÊÔ˘˜, ·ÏÏ¿ ı·

ÚÔ¯ˆÚ‹Ûˆ ¿ÏÈ Ì ۯËÌ·ÙÔÔÈ‹ÛÂȘ, ÂӉ¯Ô̤ӈ˜ ‰ËÏ·‰‹ Ì ·ÏÔ˘ÛÙ‡ÛÂȘ.

∞fi ÙȘ ÎÚÈÙÈΤ˜ ÛÙËÓ æ˘¯ÔÏÔÁ›· ÛÙËÓ ∫ÚÈÙÈ΋ æ˘¯ÔÏÔÁ›·… ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1 91

√È ÚÔÛ¿ıÂȘ ˘¤Ú‚·Û˘ ÙÔ˘ ‰˘˚ÛÌÔ‡ ˘̆ÔÔÎΛ›ÌÌÂÂÓÓÔÔ--··ÓÓÙÙÈÈÎΛ›ÌÌÂÂÓÓÔÔ ¤¯Ô˘Ó ʤÚÂÈÛÙÔ ÚÔÛ΋ÓÈÔ 3 ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ı¤ÛÂȘ:

ñ √È ·ÎÚ·›ÔÈ ˘ÏÈÛÙ¤˜ (ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ˘¿ÁÔ˘Ó ÙÔ ˘ÔÎÂÈÌÂÓÈÎfi Ï‹Úˆ˜ ÛÙÔ ·ÓÙÈÎÂÈÌÂ-ÓÈÎfi)

ñ √È ·ÎÚ·›ÔÈ È‰Â·ÏÈÛÙ¤˜ (ÔÈ ÔÔ›ÔÈ Î¿ÓÔ˘Ó ÙËÓ ·ÓÙ›ıÂÙË ·Ó·ÁˆÁ‹)

ñªÈ· ÙÚ›ÙË Ï‡ÛË ıÂÌÂÏÈÒÓÂÙ·È ÛÙË ‰È·ÏÂÎÙÈ΋ ÏÔÁÈ΋.

∞˘Ù‹ Ë ÙÂÏÂ˘Ù·›· ı¤ÛË ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ fiÙÈ ÙÔ ˘ÔΛÌÂÓÔ Î·È ÙÔ ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ Â›Ó·È‰È·ÊÔÚÂÙÈο ÙÔ ¤Ó· ·fi ÙÔ ¿ÏÏÔ, ·ÏÏ¿ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÂÓÙÂÏÒ˜ ‰È·¯ˆÚÈṲ̂ӷ. ∞˘ÙfiÛ˘Ì‚·›ÓÂÈ ÂÂȉ‹ ÙÔ ˘ÔΛÌÂÓÔ Â›Ó·È ÌÈ· ÂÍÂÏÈÎÙÈ΋, ÈÛÙÔÚÈ΋, ·Ó·Ù˘Íȷ΋ ¤-ÎÙ·ÛË ÙÔ˘ ·ÓÙÈÎÂÈ̤ÓÔ˘. To ˘ÔΛÌÂÓÔ ÍÂÎÈÓ¿ÂÈ Î·È ·Ú·Ì¤ÓÂÈ ¤Ó· ÙÌ‹Ì· Ù˘ Û˘-ÓÔÏÈ΋˜ ‰ÈÂÚÁ·Û›·˜ ÙÔ˘ ·ÓÙÈÎÂÈ̤ÓÔ˘.

ªÂ ÙÔ˘˜ fiÚÔ˘˜ Ù˘ ‰È·ÏÂÎÙÈ΋˜ ÏÔÁÈ΋˜ ÌÔÚԇ̠ӷ ‰Ô‡Ì Ҙ ÙÔ ˘ÔΛÌÂÓÔÎ·È ÙÔ ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ Â›Ó·È “¤Ó· Î·È ÙÔ ·˘Ùfi”, ÂÓÙÔ‡ÙÔȘ “‰È·ÊÔÚÂÙÈο” ÙËÓ ›‰È· ÛÙÈÁ-Ì‹. ∏ Ù·˘ÙfiÙËÙ· ‰ÂÓ ·ÔÎÏ›ÂÈ ÙËÓ ÂÙÂÚfiÙËÙ·, Î·È ·ÓÙÈÛÙÚfiʈ˜.

∂Ô̤ӈ˜, Ë ˘ÔÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙËÙ· ·Ó·‰‡ÂÙ·È Û ÌÈ· ÂÍÂÏÈÎÙÈ΋ ‰ÈÂÚÁ·Û›·, Ù·˘Ùfi-¯ÚÔÓ· Ì ÙÔÓ ÎÔÈÓˆÓÈ·Îfi (=ÙÔÓ ·ÓıÚÒÈÓ· ÎÔÈÓˆÓÈÎfi) ÙÚfiÔ ‡·Ú͢. ø˜ Ù¤ÙÔÈ·,Ë ˘ÔÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙËÙ· Ï·Ì‚¿ÓÂÈ ¯ÒÚ· ÌfiÓÔ Ì¤Û· ÛÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ›· Î·È Ì ÙÚfiÔ ÌfiÓÔ‰È˘ÔÎÂÈÌÂÓÈÎfi”.

∫·Ù’ ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ ÙÚfiÔ Ë ÛÎÔÈ¿ Ù˘ ˘ÔÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙËÙ·˜ ‰ÂÓ ·ÔÎÏ›ÂÈ ÙȘ ·ÓÙÈ-ÎÂÈÌÂÓÈΤ˜ Û˘Óı‹Î˜. ª¿ÏÏÔÓ ÙȘ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ. ∞˘Ùfi Ô˘ ÌÔÚ› Ó· ·ÔÎÏ›ÂÈ ÌÈ·Ù¤ÙÔÈ· ÌÂıÔ‰ÔÏÔÁÈ΋ ıÂÒÚËÛË, Â›Ó·È Ë ‰È·ÛÙÚ‚ψ̤ÓË ÂÎÙ›ÌËÛË ÙˆÓ ˘ÔÎÂÈÌÂÓÈ-ÎÒÓ Ì·˜ Û¯¤ÛÂˆÓ Ì ÙȘ ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈΤ˜ Û˘Óı‹Î˜. ∏ ‰È·ÛÙÚ‚ψ̤ÓË ÂÎÙ›ÌËÛË Á›-ÓÂÙ·È ·fi ÙËÓ ÂÚ¢ÓËÙÈ΋ ÌÂıÔ‰ÔÏÔÁ›· ÙÔ˘ ΢ڛ·Ú¯Ô˘ Ú‡̷ÙÔ˜ Ô˘ ÌÂÏÂÙ¿ ·¤ÍˆÎ·È “·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈο” ¯ˆÚ›˜ ‰È˘ÔÎÂÈÌÂÓÈ΋ Ì·ÙÈ¿ ÙÔ ·ÓÙÈΛÌÂÓfi Ù˘.

™À¡√æπ∑√¡∆∞™

°È· ÌÈ· ÂÓ·ÏÏ·ÎÙÈ΋ ÚÔ˜ ÙÔ Î˘Ú›·Ú¯Ô Ú‡̷ ıÂÒÚËÛË, Î·È ÂȉÈÎfiÙÂÚ· ·fi ÙËÛÎÔÈ¿ ÌÈ·˜ ∫ÚÈÙÈ΋˜ æ˘¯ÔÏÔÁ›·˜, Ù· ‚·ÛÈο Û˘ÛÙ·ÙÈο Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒ-Ô˘ Î·È Ù˘ Û¯¤Û˘ ÙÔ˘ Ì ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ¤¯Ô˘Ó ˆ˜ ÂÍ‹˜:

ñ √ ÎfiÛÌÔ˜ ÁÈ· ÙÔÓ ÔÔ›Ô Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ ÚÔÂÙÔÈÌ¿˙ÂÙ·È ‚ÈÔÏÔÁÈο ·fi ÙËÓ ÂͤÏÈ-ÍË, Î·È ÛÙÔÓ ÔÔ›Ô Ú¤ÂÈ Ó· ·Ó·Ù˘¯ı› Â›Ó·È ¤Ó·˜ ÎÔÈÓˆÓÈ·Îfi˜ (= Ô Ù˘ ·Ó-ıÚÒÈÓ˘ ÎÔÈÓˆÓ›·˜) ÎfiÛÌÔ˜.

ñ ∂›Ó·È ¤Ó·˜ ÎfiÛÌÔ˜ ÓÔËÌ·ÙÈÎÒÓ ‰ÔÌÒÓ Î·È fi¯È ¤Ó·˜ “Ê˘ÛÈÎfi˜” ÎfiÛÌÔ˜. ∞˘ÙfiÛËÌ·›ÓÂÈ fiÙÈ ÔÈ ‰Ú¿ÛÂȘ Ì·˜ Û ۯ¤ÛË Ì’ ·˘ÙfiÓ ‰È·ÌÂÛÔÏ·‚Ô‡ÓÙ·È ·fi ¤Ó·ÓÛÙÔ¯·ÛÌfi ÌÂÛÙfi ÓÔ‹Ì·ÙÔ˜.

¶·‡ÏÔ˜ ¶·ÓÙ·˙‹˜92 ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1

ñ ∫¿ÓÔ˘Ì ÏfiÁÔ Î·È ·Ó·˙ËÙԇ̠ÙÔ˘˜ ÏÏfifiÁÁÔÔ˘̆˜̃ ÙˆÓ ‰Ú¿ÛÂˆÓ Ì·˜ Î·È fi¯È ÙȘ ·Èٛ˜ˆ˜ ÂÚÂı›ÛÌ·Ù·.

ñ √ ¿ÓıÚˆÔ˜, ·ÓÙ›ıÂÙ· ·fi Ù· ˙Ò·, ‰ÂÓ ·ÓÙ·ÔÎÚ›ÓÂÙ·È Ì’ ¤Ó·Ó ·‰È·ÌÂÛÔÏ¿-‚ËÙÔ ÙÚfiÔ ÛÙȘ ··ÈÙ‹ÛÂȘ Ô˘ ı¤ÙÂÈ ÙÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ ÙÔ˘. ∞ÓÙ› ÁÈ’ ·˘Ùfi , ÔÈ··ÈÙ‹ÛÂȘ Ù˘ ˙ˆ‹˜ ÂÌÊ·Ó›˙Ô˘Ó ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ Ì ÂÈÏÔÁ¤˜, Ì ÂÓ·ÏÏ·ÎÙÈ-Τ˜ χÛÂȘ, ‚·ÛÈÎfiÙÂÚË ÌÔÚÊ‹ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ Â›Ó·È ÙÔ Ó· ‰ÚÔ˘Ó ‹ Ó· ÌË ‰ÚÔ˘Ó.∞’ ·˘Ù‹ ÙËÓ ¿Ô„Ë, Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ ‰È·ı¤ÙÂÈ ·ÚÎÂÙÔ‡˜ ‚·ıÌÔ‡˜ ÂÏ¢ıÂÚ›·˜.

ñ ™˘Ó‰ÂfiÌ·ÛÙÂ Î·È Û¯ÂÙÈ˙fiÌ·ÛÙ Ì ÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ Î·È ÂΛ ·Ó·‰‡ÂÙ·È Ë˘ÔÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙËÙ·. ŸÌˆ˜, Ë ˘ÔÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙËÙ· ·Ó·‰‡ÂÙ·È ÌfiÓÔ Ì¤Û· Û’ ¤Ó· Ï·›-ÛÈÔ Û˘ÓÂÚÁ·ÙÈÎÒÓ ‹ Û˘ÁÎÚÔ˘ÛÈ·ÎÒÓ Î·È ÂÈÎÔÈÓˆÓÈ·ÎÒÓ ·ÌÔÈ‚·›ˆÓ Û¯¤ÛÂˆÓ ÌÂÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜, ‰ËÏ·‰‹ ̤۷ Û’ ¤Ó· Û‡ÓÔÏÔ ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ Û¯¤ÛˆÓ.

ñ ∫ÔÓÙÔÏÔÁ›˜ Ë ˘ÔÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙËÙ· ·Ó·‰‡ÂÙ·È Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· ˆ˜ ‰È˘ÔÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙËÙ·.

ñ ∆Ô ˘ÔΛÌÂÓÔ Î·È ÙÔ ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ, fiˆ˜ ¤ÏÂÁ· ÓˆÚ›ÙÂÚ·, Â›Ó·È “ÂÓ Î·È ÙÔ‡-ÙÔÓ”, ÂÓÙÔ‡ÙÔȘ ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ÙËÓ ›‰È· ÛÙÈÁÌ‹.

ñ ªÈ· Ù¤ÙÔÈ· ηٷÓfiËÛË Ù˘ Û¯¤Û˘ ÙÔ˘ ·ÙÔÌÈÎÔ‡ Ì ÙÔ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi, Ì·˜ ÂÈÙÚ¤-ÂÈ Ó· ÂÈÛ·Á¿ÁÔ˘Ì ÛÙÔ ıˆÚËÙÈÎfi Î·È ÙÔ ÌÂıÔ‰ÔÏÔÁÈÎfi Û¯‹Ì· Ù˘ „˘¯ÔÏÔ-Á›·˜ ÛÙÔȯ›· fiˆ˜ ÙÔ Ì¤ÏÏÔÓ, ÙÔ ·ÓÙÈÊ·ÙÈÎfi, ÙÔ ‰ÈÊÔÚÔ‡ÌÂÓÔ, ÙÔ ·ÓÔ›ÎÂÈÔ, ÙÔÛ˘ÁÎÚÔ˘ÛÈ·Îfi, Ë ‰ÈÂÚÁ·Û›·, ÙÔ ¿ÁÓˆÛÙÔ, ÙÔ ·ÚÔÛ‰fiÎËÙÔ, Ë ÈÛÙÔÚÈÎfiÙËÙ·.

ñ À¿Ú¯Ô˘Ó οÔȘ ÚÔÊ·Ó›˜ Û˘Ó¤ÂȘ ÁÈ· ÙËÓ „˘¯ÔÏÔÁÈ΋ ̤ıÔ‰Ô ÌÂϤÙ˘Ù˘ ˘ÔÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙËÙ·˜ Ô˘ ‰ÂÓ ÌÔÚ› ·Ú¿ Ó· Â›Ó·È ‰È˘ÔÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙËÙ·. ∞˘-Ù¤˜ ÔÈ Û˘Ó¤ÂȘ ·ÔÚÚ¤Ô˘Ó ·fi ÙËÓ ·Ó·ÁÓÒÚÈÛË fiÙÈ ÔÈ ÂÚ¢ÓËÙ¤˜, Â›Ó·È Â›Û˘˘ÔΛÌÂÓ·, fiˆ˜ ·ÎÚÈ‚Ò˜ Î·È Ù· ÚfiÛˆ· Ô˘ ·Ú·‰ÔÛȷο ÔÈ ›‰ÈÔÈ Ù· ·Ô-ηÏÔ‡Ó “˘ÔΛÌÂÓ·”.

∆¤ÏÔ˜, ı· ÎÏ›ۈ Ì οÔȘ Û‡ÓÙÔ̘ ÂÈÛËÌ¿ÓÛÂȘ ÔÚÈÛÌ¤ÓˆÓ ‚·ÛÈÎÒÓ ÛË-Ì›ˆÓ ÌÈ·˜ ÂÚ¢ÓËÙÈ΋˜ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋˜ Ô˘ Â›Ó·È Û‡ÛÙÔÈ¯Ë Ì ÙȘ ıˆÚËÙÈΤ˜ ·Ú¯¤˜ÌÈ·˜ ÂÓ·ÏÏ·ÎÙÈ΋˜ ˆ˜ ÚÔ˜ ÙÔ Î˘Ú›·Ú¯Ô Ú‡̷ ÔÙÈ΋˜, fiˆ˜ ÙËÓ ·¤‰ˆÛ· ÂÈ-ÁÚ·ÌÌ·ÙÈο ÚÔËÁÔ˘Ì¤Óˆ˜.

ñ ∫ÚÈÙÈ΋ ÙˆÓ Û¯¤ÛÂˆÓ ÂÍÔ˘Û›·˜/΢ÚÈ·Ú¯›·˜ ÂÚ¢ÓËÙ‹-ÂÚ¢ÓÒÌÂÓÔ˘.

ñ ∂ÁηٿÏÂÈ„Ë Ù˘ ÏÔÁÈ΋˜ ÙˆÓ ÌÂÙ·‚ÏËÙÒÓ.

ñ ∂ÁηٿÏÂÈ„Ë Ù˘ ÊÂÓ¿Î˘ Ô˘ ϤÁÂÙ·È Ô˘‰ÂÙÂÚfiÙËÙ· ÙÔ˘ ÂÚ¢ÓËÙ‹.

ñ ∂ÌÏÔ΋ ÙÔ˘ ÂÚ¢ÓËÙ‹.

ñ ¢ÈÂÚ‡ÓËÛË ÙÔ˘ ÓÔ‹Ì·ÙÔ˜ Î·È Ù˘ ‚Ȉ̤Ó˘ ÂÌÂÈÚ›·˜.

ñ ™˘ÓÂÚÂ˘Ó¿Ó, Û˘Ì·Ú¿ÁÂÈÓ, Û˘Ó-ÓÔËÌ·ÙÔ‰ÔÙ›Ó.

ñ ∞ÌÔÈ‚·›Ô Û˘ÌʤÚÔÓ Û˘ÓÂÚ¢ÓËÙÒÓ.

∞fi ÙȘ ÎÚÈÙÈΤ˜ ÛÙËÓ æ˘¯ÔÏÔÁ›· ÛÙËÓ ∫ÚÈÙÈ΋ æ˘¯ÔÏÔÁ›·… ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1 93

ñ ∂ÁηٿÏÂÈ„Ë Ù˘ η¯‡ÔÙ˘ ÛÙ¿Û˘ ÙÔ˘ ÂÚ¢ÓËÙ‹ ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙ· “˘ÔΛÌÂÓ·”Ù˘ ¤Ú¢ӷ˜.

ñ ∆¤ÏÔ˜, ·Ó¿Ï˘ÛË Ù˘ ˘ÔÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙËÙ·˜ Î·È Ù˘ ‰È˘ÔÎÂÈÌÂÓÈ΋˜ ·ÏÏËÏ›‰Ú·Û˘.

∫·È ¿ÓÙˆ˜ ·˜ ¤¯Ô˘Ì ηٿ ÓÔ˘Ó fiÙÈ ÂӉ¯Ô̤ӈ˜ Ó· ÌËÓ ÏËÁÒÓÂÙ·È ÙÔ ÊÂÁ-Á¿ÚÈ fiÙ·Ó ÙÔ ·Ú·ÙËÚÔ‡ÌÂ, ·ÏÏ¿ ‰ÂÓ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ ÙÔ ›‰ÈÔ Ì ÙÔ ıˆÚËÙÈÎfi Î·È ÂÚ¢-ÓËÙÈÎfi ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ Ù˘ „˘¯ÔÏÔÁ›·˜.

µπµ§π√°ƒ∞ºπ∞

Austin, S. & Prilleltensky, I. (2001). Diverse Origins, Common Aims: TheChallenge of Critical Psychology. Radical Psychology, 2,2.

Danziger, K. (1990). Constructing the Subject: Historical Origins of Psycho-logical Research. New York: Cambridge University Press.

Fox, D. & Prilleltensky, I. (Eds), Critical Psychology: An Introduction. Lon-don: Sage.

Fox, D. & Prilleltensky, I. (2003). ¶ÚfiÏÔÁÔ˜. ™ÙÔ: D. Fox & π. Prilleltensky(∂ÈÌ.), ∫ÚÈÙÈ΋ æ˘¯ÔÏÔÁ›·. ∂ÈÛ·ÁˆÁ‹ (ÛÛ. 17-25). ∞ı‹Ó·: ∂ÏÏËÓÈο °Ú¿Ì-Ì·Ù·.

Harris, B. (1997). Repoliticizing the History of Psychology. In: D. Fox & I.Prilleltensky (Eds), Critical Psychology: An Introduction. (21-33). London:Sage.

Holzkamp, ∫. (1972). Kritische Psychologie: Vorbereitende Arbeiten. Frank-furt?M.: Fischer-Verlag.

Prilleltensky, I & Fox, D. (2003). ∂ÈÛ·ÁˆÁ‹ ÛÙËÓ ÎÚÈÙÈ΋ „˘¯ÔÏÔÁ›·: ·Í›Â˜, ˘Ô-ı¤ÛÂȘ Î·È ÙÔ status quo. ™ÙÔ: D. Fox & π. Prilleltensky (∂ÈÌ.), ∫ÚÈÙÈ΋ æ˘-¯ÔÏÔÁ›·. ∂ÈÛ·ÁˆÁ‹ (ÛÛ. 29-59). ∞ı‹Ó·: ∂ÏÏËÓÈο °Ú¿ÌÌ·Ù·.

Tolman, C. (1994). Psychology, Society and Subjectivity. An Introduction toGerman Critical Psychology. London: Routledge.

Tolman, C., & Maiers, W. (Eds) (1991). Critical Psychology: Contributions toan Historical Science of the Subject. Cambridge: Cambridge UniversityPress.

Tolman, C. (Ed.) (1991). Positivism in Psychology: Historical and Contempo-rary Problems. New York: Springer-Verlag.

van Ijzendoorn, M.H. & van der Veer, R. (1984). Main Currents of CriticalPsychology. New York: Irvington.

Watson, J. & Rayner, R. (1920). Condiotioned Emorional Reactions. Journalof Experimental Psychology, 3, pp.1-14

¶·‡ÏÔ˜ ¶·ÓÙ·˙‹˜94 ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1

Warhaft, S. (1965). Francis Bacon: A Selection of his Works. Toronto:Macmillan.

ÃÔ˘ÛÈ¿‰·˜, §. (1973). £¤Ì·Ù· °ÂÓÈ΋˜ Î·È ¶ÂÈÚ·Ì·ÙÈ΋˜ æ˘¯ÔÏÔÁ›·˜. £ÂÛÛ·-ÏÔÓ›ÎË.

∞fi ÙȘ ÎÚÈÙÈΤ˜ ÛÙËÓ æ˘¯ÔÏÔÁ›· ÛÙËÓ ∫ÚÈÙÈ΋ æ˘¯ÔÏÔÁ›·… ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1 95

∆Ô ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ Ù˘ ¢È‰·ÎÙÈ΋˜ÙˆÓ ª·ıËÌ·ÙÈÎÒÓ: ¶·Ú·‰Ô¯¤˜ Î·È ˙ËÙÔ‡ÌÂÓ·

¢ËÌ‹ÙÚ˘ ÷ۿ˘¶·È‰·ÁˆÁÈÎfi ∆Ì‹Ì· ¢ËÌÔÙÈ΋˜ ∂η›‰Â˘Û˘, ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏÂÈÔ ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ £ÂÛÛ·ÏÔӛ΢

∂π™∞°ø°π∫∞ ™Ã√§π∞

¶ÔÈÔ Â›Ó·È ÙÔ ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ Ù˘ ‰È‰·ÎÙÈ΋˜ ÙˆÓ Ì·ıËÌ·ÙÈÎÒÓ, ˆ˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ-΋˜ Ú·ÎÙÈ΋˜; ∞ÎÚÈ‚¤ÛÙÂÚ·, ÔÈÔ ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ ·Ô‰›‰ÂÙ·È ¿ÌÂÛ· ‹ ¤ÌÌÂÛ· ÛÙˉȉ·ÎÙÈ΋ ÙˆÓ Ì·ıËÌ·ÙÈÎÒÓ ·fi ÙȘ ‰ËÌÔÛȇÛÂȘ ıˆÚËÙÈÎÒÓ ·Ó·Ï‡ÛÂˆÓ Î·ÈÂÌÂÈÚÈÎÒÓ ÂÚ¢ÓÒÓ, ·fi Ù· Ú·ÎÙÈο ÙˆÓ Û˘Ó·ÊÒÓ Û˘Ó‰ڛˆÓ Î·È ·fi Ù· Û¯Â-ÙÈο ÂÚ¢ÓËÙÈο ÚÔÁÚ¿ÌÌ·Ù·;

∏ ·¿ÓÙËÛË ÛÙÔ ÂÚÒÙËÌ· ·˘Ùfi Ê·›ÓÂÙ·È ·˘ÙÔÓfiËÙË: Ë Ì¿ıËÛË Î·È Ë ‰È‰·-Ûηϛ· ÙˆÓ Ì·ıËÌ·ÙÈÎÒÓ. ¢ÂÓ Â›Ó·È fï˜, ÁÈ·Ù› ·˘Ù‹ Ë ·¿ÓÙËÛË ÚÔ¸Ôı¤ÙÂÈÙËÓ ·Ú·‰Ô¯‹ fiÙÈ ÙÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ Ù˘ Ì¿ıËÛ˘ ¤¯ÂÈ Ô˘ÛȈ‰Ò˜ ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ¯·Ú·-ÎÙËÚÈÛÙÈο ÁÈ· ÙË Ì·ıËÌ·ÙÈ΋ ÁÓÒÛË ·fi ÂΛӷ Ù· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο Ô˘ ¤¯ÂÈ ËÌ¿ıËÛË Î¿ı ¿ÏÏ˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜ ÁÓÒÛ˘. ™ÙËÓ ›‰È· ‚¿ÛË, Ë ‰È‰·Ûηϛ· ÙˆÓÌ·ıËÌ·ÙÈÎÒÓ ‰È·ÊÔÚÔÔÈÂ›Ù·È ·fi ÙË ‰È‰·Ûηϛ· ¿ÏÏˆÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÒÓ ÁÓÒ-ÛˆÓ, ˆ˜ ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÒÓ ‰Â‰ÔÌ¤ÓˆÓ Ù· ÔÔ›· ÚÔ·ÙÔ˘Ó ·fi ÙË ÌÂ-ϤÙË Ù˘ Ì¿ıËÛ˘ ÙˆÓ Ì·ıËÌ·ÙÈÎÒÓ. ∏ ·Ú·‰Ô¯‹ ·˘Ù‹, fï˜, ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ô‡ÙÂÓ· ıˆÚÂ›Ù·È ÂÎ ÚÔÔÈÌ›Ô˘ ·˘ÙÔÓfiËÙË Ô‡ÙÂ Â›Ó·È ‚¤‚·È· ηıÔÏÈο ·Ô‰ÂÎÙ‹.

ø˜ Û˘Ó¤ÂÈ·, Ù›ıÂÙ·È ˘fi ÂÚÒÙËÛË ÙÔ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi ηıÂÛÙÒ˜ Ù˘ ‰È‰·ÎÙÈ΋˜ÙˆÓ Ì·ıËÌ·ÙÈÎÒÓ, ·ÏÏ¿ Î·È Ì ·Ó¿ÏÔÁ· ÂȯÂÈÚ‹Ì·Ù· fiÏˆÓ ÙˆÓ ‰È‰·ÎÙÈÎÒÓ, ÔÈÔԛ˜ ÂÓÙ¿ÛÛÔÓÙ·È ÛÙËÓ ÂÓfiÙËÙ· ÙˆÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÒÓ Ú·ÎÙÈÎÒÓ, ÔÈ Ôԛ˜ ÔÓÔ-Ì¿˙ÔÓÙ·È “ÂÈÛً̘ Ù˘ ·ÁˆÁ‹˜” Î·È ÔÈ Ôԛ˜ Û˘ÁÎÚÔÙÔ‡ÓÙ·È ÛÙË ‚¿ÛË ·Úfi-ÌÔÈˆÓ ·Ú·‰Ô¯ÒÓ ÁÈ· ÙÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ Ù˘ Ì¿ıËÛ˘.

∏ ·ÚÔ‡Û· ÂÈÛ‹ÁËÛË ı¤ÙÂÈ ÚˆÙ›ÛÙˆ˜ ÂÚˆÙËÌ·ÙÈο ÁÈ· ÙÔ ˙‹ÙËÌ· ·˘Ùfi ηÈÂȯÂÈÚ› Ó· ÛÎÈ·ÁÚ·Ê‹ÛÂÈ ··ÓÙ‹ÛÂȘ, ·ÔÛ·ÛÌ·ÙÈο Î·È ·Ó·fiÊ¢ÎÙ· ÂÏÏÂÈ-ÙÈο, ˘ÈÔıÂÙÒÓÙ·˜ ‚·ÛÈΤ˜ ·Ú¯¤˜ Ù˘ ∞ÏÙÔ˘ÛÂÚÈ·Ó‹˜ ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁÈ΋˜ ÔÙÈ΋˜,fiˆ˜ ¤¯Ô˘Ó ·Ó·Ù˘¯ı› ·fi ÙÔÓ ª·ÏÙ¿ (1990) Î·È Û˘ÓÔ„›˙ÔÓÙ·È ÂÈÏÂÎÙÈοÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ·.

∫ƒπ∆π∫∏ ∂¶π™∆∏ª∏ & ∂∫¶∞π¢∂À™∏: 1/05

∫¿ı ÂÈÛÙ‹ÌË ¤¯ÂÈ ÙÔ ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ Ù˘, ÙÔ ÔÔ›Ô Ë ›‰È· Û˘ÁÎÚÔÙ› Î·È ÙÔ ÔÔ›ÔÙ·˘Ùfi¯ÚÔÓ· ·ÔÙÂÏ› Û˘ÛÙ·ÙÈÎfi Ù˘ ÛÙÔȯ›Ô. ∫¿ı ÂÈÛÙ‹ÌË Û˘ÁÎÚÔÙ› ÙÔ ·ÓÙÈ-ΛÌÂÓÔ Ù˘ ÂÈϤÁÔÓÙ·˜, ÔÚ›˙ÔÓÙ·˜ Î·È ÂÚÈÁÚ¿ÊÔÓÙ·˜ Ê·ÈÓfiÌÂÓ· Ù˘ Ú·ÁÌ·ÙÈ-ÎfiÙËÙ·˜, ·Ó·Î·Ù·Û΢¿˙ÔÓÙ·˜ ÂÓÓÔÈÔÏÔÁÈο Ù· Ê·ÈÓfiÌÂÓ· ·˘Ù¿ Î·È ÂÓÙ¿ÛÛÔÓÙ·˜Ù· ÂÈÏÂÁ̤ӷ Î·È ÂÓÓÔÈÔÏÔÁÈο ·Ó·Î·Ù·Û΢·Ṳ̂ӷ Ê·ÈÓfiÌÂÓ· ÛÙÔ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfiÙ˘ ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ. ∏ ‰È·‰Èηۛ· Û˘ÁÎÚfiÙËÛ˘ ÙÔ˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ‡ ·ÓÙÈÎÂÈ̤ÓÔ˘ ÌÈ·˜ÂÈÛÙ‹Ì˘ ·ÔÙÂÏ› Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· Î·È ‰È·‰Èηۛ· Û˘ÁÎÚfiÙËÛ˘ Ù˘ ›‰È·˜ Ù˘ ÂÈÛÙ‹-Ì˘, ·ÊÔ‡ ÚÔ¸Ôı¤ÙÂÈ Î·È ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ›, ÂÓÒ ÙË ›‰È· ÛÙÈÁÌ‹ ·Ú¿ÁÂÈ, ÙÔ ÂÓÓÔÈÔ-ÏÔÁÈÎfi Û‡ÛÙËÌ· Î·È ÙȘ ÂÚ¢ÓËÙÈΤ˜ ÌÂıfi‰Ô˘˜, Ô˘ ÚÔÛȉȿ˙Ô˘Ó ÛÙË Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤-ÓË ÂÈÛÙ‹ÌË. ∆Ô ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ, ÙÔ ÂÓÓÔÈÔÏÔÁÈÎfi Û‡ÛÙËÌ· Î·È ÔÈ ÂÚ¢-ÓËÙÈΤ˜ ̤ıÔ‰ÔÈ ÌÈ·˜ ÂÈÛÙ‹Ì˘ Û˘ÁÎÚÔÙÔ‡ÓÙ·È, ÂÔ̤ӈ˜, Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· ̤۷ ·fiÌÈ· ‰ÈÂÚÁ·Û›· ·ÌÔÈ‚·›ˆÓ ÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÌÒÓ Î·È ÂϤÁ¯ˆÓ, fiÔ˘ ηı¤Ó· ·fi Ù· ÛÙÔÈ-¯Â›· ·˘Ù¿ ÚÔ¸Ôı¤ÙÂÈ ÙËÓ ‡·ÚÍË ÙˆÓ ¿ÏψÓ. ∞˘Ù‹ Ë ‰È·‰Èηۛ· Û˘ÁÎÚfiÙËÛ˘ÌÈ·˜ ÂÈÛÙ‹Ì˘ ηıÈÛÙ¿ ÙÔ ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ Ù˘ Û¯ÂÙÈο ·˘ÙfiÓÔÌÔ ·fi Ù· ·ÓÙÈΛÌÂÓ·ÙˆÓ ¿ÏÏˆÓ ÂÈÛÙËÌÒÓ Î·È ·Ô‰›‰ÂÈ ÛÙȘ ¤ÓÓÔȘ Ô˘ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÙÔ ÂÓÓÔÈÔÏÔÁÈÎfiÙ˘ Û‡ÛÙËÌ· ÌÈ· Û¯ÂÙÈ΋ ·˘ÙÔÓÔÌ›· ÓÔ‹Ì·ÙÔ˜. ∏ ·˘ÙÔÓÔÌ›· ÙÔ˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ‡·ÓÙÈÎÂÈ̤ÓÔ˘ Î·È ·˘ÙÔÓÔÌ›· ÓÔ‹Ì·ÙÔ˜ ÙˆÓ ÂÓÓÔÈÒÓ Î¿ı ÂÈÛÙ‹Ì˘ ηıÔÚ›˙Ô˘Ó Ù·fiÚÈ· Ù˘ ‰ÈÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfiÙËÙ·˜ Ù˘.

∏ ™À°∫ƒ√∆∏™∏ ∆∏™ ¢π¢∞∫∆π∫∏™ ∆ø¡ ª∞£∏ª∞∆π∫ø¡

Ÿˆ˜ ‰È·Ù˘ÒÓÂÙ·È ·fi ÙÔÓ ª·ÏÙ¿ (1983), Ë Û˘ÁÎÚfiÙËÛË Î¿ı ÂÈÛÙ‹ÌË˜Û˘ÓÈÛÙ¿ “ÌÈ· ȉȷ›ÙÂÚ· Û‡ÓıÂÙË ‰È·‰Èηۛ· Ë ÔÔ›· ÂÓ¤¯ÂÈ Î·È ÂÓÂÚÁÔÔÈ› ηٿȉȿ˙ÔÓÙ˜ ÙÚfiÔ˘˜ ÔÏÏ¿, ‰È·ÊÔÚÂÙÈο Î·È ·ÓÔÌÔÈÔÁÂÓ‹ ÛÙÔȯ›· Ù˘ Û˘ÓÔÏÈ΋˜ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ Ú·ÎÙÈ΋˜. ‘∞ÏÏ·Á¤˜ ÛÙËÓ ˘ÏÈ΋ ·Ú·ÁˆÁ‹ Î·È ÙË ˙ˆ‹ ÙˆÓ ·ÓıÚÒ-ˆÓ, Ù¯ÓÈο ÂÈÙ‡ÁÌ·Ù· Î·È Î·ÈÓÔÙƠ̂˜, Ӥ˜ ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ ÂÌÂÈڛ˜, ÂÓÙ¿ÛÂȘ ηÈÚ‹ÁÌ·Ù· ÛÙȘ Ú·ÎÙÈΤ˜ ȉÂÔÏÔÁ›Â˜, ·ÏÏ·Á¤˜ Ô‡ Û˘ÓÂÈʤÚÔÓÙ·È ÛÙȘ ıˆÚËÙÈΤ˜,ÊÈÏÔÛÔÊÈΤ˜ ‰È·ÊÔÚÔÔÈ‹ÛÂȘ Î·È Û˘ÁÎÚÔ‡ÛÂȘ, Û˘ÛÛˆÚ‡ÔÓÙ·È, ·ÏÏËÏÏԉȷϤ-ÎÔÓÙ·È Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡Ó ¤Ó· ÛËÌÂ›Ô ÎÚ›ÛÈÌ˘ Û˘ÁΤÓÙÚˆÛ˘ fiÔ˘ ÔÈ ÂÈ̤ÚÔ˘˜ Ȥ-ÛÂȘ Ô‡ ˘Ê›ÛÙ·Ù·È ÙÔ ‰Â‰Ô̤ÓÔ Û˘Ì˘ÎÓÒÓÔÓÙ·È, ·ÏÏËÏÏÔÂÓÈÛ¯‡ÔÓÙ·È Î·È Ô‰Ë-ÁÔ‡Ó ÛÙËÓ Î·Ù·ÛÙÚÔÊ‹ ÙÔ˘. ◊ ‰È·‰Èηۛ· ·˘Ù‹˜ Ù‹˜ ηٷÛÙÚÔÊ‹˜ Â›Ó·È Ù·˘-Ùfi¯ÚÔÓ· ‹ ‰È·‰Èηۛ· Ô‡ ‰È·ÌÔÚÊÒÓÂÈ ÙÔ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ, ·‡Ù‹ Ô‡Û˘ÓÈÛÙ¿ ÙÔ ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Ô ÂÓÓÔÈÔÏÔÁÈÎfi Û‡ÛÙËÌ· Î·È ·‡Ù‹ Ô‡ ·ÔηıÈÛÙ¿ ÙȘ ÚÔÛÈ-‰È¿˙Ô˘Û˜ Û’ ·˘Ù¿ ÂÈÚ·Ì·ÙÈΤ˜ ‰È·‰Èηۛ˜. ∂›Ó·È, ‰ËÏ·‰‹, ‹ ‰È·‰Èηۛ· Ô‡ Û˘-ÁÎÚÔÙ› Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ·, ̤۷ Û ̛· ÂÓÈ·›· ΛÓËÛË, fiÏ· Ù· ÛÙÔȯ›· Ô‡ Û˘Ó·-ÔÙÂÏÔ‡Ó ÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË ·‡Ù‹”, ÌÈ· ‰È·‰Èηۛ· Ô˘ ¤¯ÂÈ ÔÓÔÌ·ÛÙ› ·fi ÙÔÓ ª·ÛÂ-Ï¿Ú “ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁÈ΋ ÙÔÌ‹”.

¢ËÌ‹ÙÚ˘ ÷ۿ˘98 ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1

∏ ‰È‰·ÎÙÈ΋ ÙˆÓ Ì·ıËÌ·ÙÈÎÒÓ ˆ˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ Ú·ÎÙÈ΋ Î·È ÂÚ¢ÓËÙÈÎfi ‰›ÔÛ˘ÁÎÚÔÙÂ›Ù·È Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· ÌÂ, Î·È Û ÌÂÁ¿ÏÔ ‚·ıÌfi ̤۷ ·fi, ÙȘ ÌÂÁ¿Ï˜ ÌÂÙ·Ú-Ú˘ıÌ›ÛÂȘ Ù˘ Ì·ıËÌ·ÙÈ΋˜ Âη›‰Â˘Û˘, ÔÈ Ôԛ˜ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ıËÎ·Ó Î·Ù¿ ÙˉÂηÂÙ›· ÙÔ˘ 1960. √È ÌÂÙ·ÚÚ˘ıÌ›ÛÂȘ ·˘Ù¤˜ ηıÔ‰ËÁ‹ıËÎ·Ó ·fi ÙÔÓ √ÚÁ·ÓÈÛÌfi√ÈÎÔÓÔÌÈ΋˜ ™˘ÓÂÚÁ·Û›·˜ Î·È ∞Ó¿Ù˘Í˘ (OECD, ·Ú¯Èο √ÚÁ·ÓÈÛÌfi ∂˘Úˆ·˚-΋˜ √ÈÎÔÓÔÌÈ΋˜ ™˘ÓÂÚÁ·Û›·˜ - OEEC), ˆ˜ ·fiÎÚÈÛË Ù˘ ¢‡Û˘ ÛÙËÓ Ù¯ÓÔÏÔÁÈ-΋ ÚfiÎÏËÛË Ù˘ ∂™™¢ ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙÔ˘ ÏÂÁfiÌÂÓÔ˘ æ˘¯ÚÔ‡ ¶ÔϤÌÔ˘, Ë ÔÔ›·ÂΉËÏÒıËΠ̠ÙËÓ ÂÎÙfiÍ¢ÛË ÙÔ˘ ‰ÔÚ˘ÊfiÚÔ˘ Sputnik I ÙÔÓ √ÎÙÒ‚ÚÈÔ ÙÔ˘ 1957.∫·Ù¿ ÙË ‰ÂηÂÙ›· ÙÔ˘ 1960, Û˘Ó¤Ú¯ÔÓÙ·È Ì ÙËÓ Î·ıÔ‰‹ÁËÛË Î·È ÙËÓ ¯ÚËÌ·ÙÔ‰fi-ÙËÛË ÙÔ˘ √√™∞ Û ‰È·‰Ô¯ÈΤ˜ Û˘Ó·ÓÙ‹ÛÂȘ Ì ÙË ÌÔÚÊ‹ ÛÂÌÈÓ·Ú›ˆÓ-Û˘Ó‰ڛˆÓÂȉÈÎÔ› Ù˘ Ì·ıËÌ·ÙÈ΋˜ Âη›‰Â˘Û˘ Î·È ÛÙÂϤ¯Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈ΋˜ ÔÏÈÙÈ΋˜, ˆ˜·ÓÙÈÚfiÛˆÔÈ ¯ˆÚÒÓ Ù˘ ¢˘ÙÈ΋˜ ∂˘ÚÒ˘ Î·È ÙˆÓ ∏¶∞ Î·È ÂÂÍÂÚÁ¿˙ÔÓÙ·È ÙÔÂÚȯfiÌÂÓÔ, Ù· ̤۷, ÙȘ Ú·ÎÙÈΤ˜ Î·È Ù· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· Ù˘ ‰È‰·Ûηϛ·˜ ÙˆÓ Ì·-ıËÌ·ÙÈÎÒÓ, ‰È·ÌÔÚÊÒÓÔÓÙ·˜ ÙÔ ‚·ÛÈÎfi Ï·›ÛÈÔ ÙˆÓ ÌÂÙ·ÚÚ˘ıÌ›ÛÂˆÓ Ù˘ Ì·ıË-Ì·ÙÈ΋˜ Âη›‰Â˘Û˘ (Fehr, 1961·, 1961‚, 1964). ∞fi ÙÔ 1966 Î·È ÂÍ‹˜ ‰Ú·-ÛÙËÚÈÔÔÈÂ›Ù·È ÛÙËÓ ›‰È· ηÙ‡ı˘ÓÛË Ì ÌÈ· ÛÂÈÚ¿ ÌÂÏÂÙÒÓ, ÂΉfiÛÂˆÓ Î·È ÛÂÌÈÓ·-Ú›ˆÓ Ë UNESCO Ì ÛÙfi¯Ô ÙË ‰È¿‰ÔÛË ÙˆÓ ÌÂÙ·ÚÚ˘ıÌ›ÛÂˆÓ Ù˘ Ì·ıËÌ·ÙÈ΋˜ ÂÎ-·›‰Â˘Û˘ ÛÙȘ ¯ÒÚ˜ ÂÎÙfi˜ Ù˘ ¢˘ÙÈ΋˜ ∂˘ÚÒ˘ Î·È ÙȘ ∏¶∞ (UNESCO,1966). ∆Ô 1968 ÂΉ›‰ÂÙ·È ÙÔ ÂÚÈÔ‰ÈÎfi Educational Studies in Mathematics ηÈÙÔÓ ÂfiÌÂÓÔ ¯ÚfiÓÔ ÙÔ Journal for Research in Mathematics Education, ‰‡Ô ·fiÙ· ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚ· ÂÚÈÔ‰Èο Î·È Ì ÌÂÁ¿ÏË ÂÈÚÚÔ‹ ÛÙË ‰È·ÌfiÚʈÛË Ù˘ ‰È‰·ÎÙÈ-΋˜ ÙˆÓ Ì·ıËÌ·ÙÈÎÒÓ. ∆ËÓ ›‰È· ÂÔ¯‹ ·Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·È ÂÎ·È‰Â˘ÙÈο ÚÔÁÚ¿ÌÌ·Ù·ÁÈ· Ù· Ì·ıËÌ·ÙÈο Ù˘ ÚˆÙÔ‚¿ıÌÈ·˜ Î·È ‰Â˘ÙÂÚÔ‚¿ıÌÈ·˜ Âη›‰Â˘Û˘ ·fi ‰È¿-ÊÔÚÔ˘˜ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÔ‡˜ Î·È È‰Ú‡Ì·Ù· (Nuffield-ª. µÚÂÙ·Ó›·, Alef-°ÂÚÌ·Ó›·, Ana-logue-°·ÏÏ›·, School Mathematics Study Group-∏¶∞, Î.·.), Ù· ÔÔ›· ·ÛÎÔ‡ÓÛËÌ·ÓÙÈ΋ ›‰Ú·ÛË ÛÙÔ˘˜ Û˘ÛÙ·ÙÈÎÔ‡˜ fiÚÔ˘˜ Ù˘ ˘fi ‰È·ÌfiÚʈÛË ‰È‰·ÎÙÈ΋˜ÙˆÓ Ì·ıËÌ·ÙÈÎÒÓ.

ª¤Û· Û’ ·˘Ùfi ÙÔ ÔÏÈÙÈÎfi Î·È ÎÔÈÓˆÓÈÎfi Ï·›ÛÈÔ Î·È Ì fiÙÈ ÙÔ Ï·›ÛÈÔ ·˘ÙfiÛ˘Ó¿ÁÂÙ·È, ·Ú¿ÏÏËÏ· Ì ÙȘ ÂÂÍÂÚÁ·Û›Â˜ ÙˆÓ ˙ËÙËÌ¿ÙˆÓ Ô˘ ·ÊÔÚÔ‡Ó ÙȘ ÌÂ-Ù·ÚÚ˘ıÌ›ÛÂȘ Ù˘ Ì·ıËÌ·ÙÈ΋˜ Âη›‰Â˘Û˘, Û˘ÁÎÚÔÙÂ›Ù·È ˆ˜ ·˘ÙfiÓÔÌË ÂÈÛÙËÌÔ-ÓÈ΋ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· Ë ‰È‰·ÎÙÈ΋ ÙˆÓ Ì·ıËÌ·ÙÈÎÒÓ. ŒÎÙÔÙ ·Ó·Ù‡ÛÛÂÙ·È ˆ˜ ÂÈ-ÛÙËÌÔÓÈ΋ Ú·ÎÙÈ΋ Î·È Î·ıÈÂÚÒÓÂÙ·È Û ·Î·‰ËÌ·˚Îfi ›‰Ô, fiˆ˜ ÌÔÚ› Ó·‰È·ÈÛÙˆı› ·fi ÌÈ· ÛÂÈÚ¿ ÁÂÁÔÓfiÙˆÓ, fiˆ˜ Ë ·Ó¿Ù˘ÍË ÚÔÙ˘¯È·ÎÒÓ Î·È ÌÂÙ·-Ù˘¯È·ÎÒÓ ·ÓÂÈÛÙËÌÈ·ÎÒÓ ÛÔ˘‰ÒÓ Î·È Ë ›‰Ú˘ÛË ·ÓÙ›ÛÙÔȯˆÓ ÙÌËÌ¿ÙˆÓ ‹ ÈÓ-ÛÙÈÙÔ‡ÙˆÓ, Ë ·Ó¿Ù˘ÍË ÂÚ¢ÓËÙÈÎÒÓ ÚÔÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ Î·È Ë ¯ÔÚËÁ›· ˘ÔÙÚÔÊÈÒÓ, Ë›‰Ú˘ÛË ÂıÓÈÎÒÓ Î·È ‰ÈÂıÓÒÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÒÓ ÂÓÒÛˆÓ, Ë ‰ÈÔÚÁ¿ÓˆÛË Û˘Ó‰ڛˆÓ, ˤΉÔÛË ÂÚÈÔ‰ÈÎÒÓ Î·È ‚È‚Ï›ˆÓ Ì ıÂÌ·ÙÔÏÔÁ›· ·ÔÎÏÂÈÛÙÈο ·ÊÈÂڈ̤ÓË ÛÙË ‰È-

∆Ô ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ Ù˘ ‰È‰·ÎÙÈ΋˜… ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1 99

‰·ÎÙÈ΋ ÙˆÓ Ì·ıËÌ·ÙÈÎÒÓ. ∆Ô ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ Ù˘ ‰È‰·ÎÙÈ΋˜ ÙˆÓ Ì·-ıËÌ·ÙÈÎÒÓ Û˘ÁÎÚÔÙ›ٷÈ, ÂÔ̤ӈ˜, ̤۷ ·fi ÌÈ· “ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋” ıÂÒÚËÛË ÂÓfi˜‹‰Ë ‰È·ÎÚÈÙÔ‡ Ê·ÈÓÔ̤ÓÔ˘, ·˘ÙÔ‡ “Ù˘ ‰È‰·Ûηϛ·˜ ÙˆÓ Ì·ıËÌ·ÙÈÎÒÓ” ÛÙÔ Ù˘È-Îfi Û¯ÔÏ›Ô. ∏ ÌÂÙ·ÙÚÔ‹, ‰ËÏ·‰‹, Ù˘ ıÂÒÚËÛ˘ ÂÓfi˜ Ê·ÈÓÔ̤ÓÔ˘, ˘fi ÙËÓ ›Â-ÛË ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ-ÔÏÈÙÈÎÒÓ ·Ó·ÁÎÒÓ, ·Ú¿ÁÂÈ ÙÔ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ Ù˘ ‰È‰·-ÎÙÈ΋˜ ÙˆÓ Ì·ıËÌ·ÙÈÎÒÓ. ∏ ̤¯ÚÈ ÙfiÙ ΢ڛ·Ú¯Ë ÔÙÈ΋ ıˆÚÔ‡Û ÙË Ì·ıËÌ·ÙÈ΋ÛΤ„Ë Î·È Î·Ù¿ Û˘Ó¤ÂÈ· ÙË Ì¿ıËÛË ÙˆÓ Ì·ıËÌ·ÙÈÎÒÓ ˆ˜ Ê˘ÛÈ΋ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ·, ˆ˜ÂÁÁÂÓ¤˜ ¯¿ÚÈÛÌ·, ÙˆÓ ·ÙfïÓ, ÔfiÙÂ Ë ‰È‰·Ûηϛ· ÙˆÓ Ì·ıËÌ·ÙÈÎÒÓ ·Â˘ı‡ÓÔ-ÓÙ·Ó ÛÂ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ ¿ÙÔÌ·, Ô ‰Â ÚfiÏÔ˜ Ù˘ ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Û ӷ ıˆÚËı› ηıÔÚÈ-ÛÙÈÎfi˜. ∏ ‰È‰·ÎÙÈ΋ ÙˆÓ Ì·ıËÌ·ÙÈÎÒÓ Û˘ÁÎÚÔÙÂ›Ù·È Û ‰ÈÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ‚¿ÛË, ˘fiÙÔ˘˜ fiÚÔ˘˜ Ù˘ Ó¤·˜ ıÂÒÚËÛ˘ ÚˆÙ·Ú¯Èο Ù˘ ‰È‰·Ûηϛ·˜ Î·È ‰Â˘ÙÂÚ¢fiÓÙˆ˜ÙÔ˘ Ê·ÈÓÔ̤ÓÔ˘ Ù˘ Ì¿ıËÛ˘ ÙˆÓ Ì·ıËÌ·ÙÈÎÒÓ. ∏ Ì ÙÔ˘˜ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ˘˜ fiÚÔ˘˜,fï˜, Û˘ÁÎÚfiÙËÛË Ù˘ ‰È‰·ÎÙÈ΋˜ ÙˆÓ Ì·ıËÌ·ÙÈÎÒÓ ˆ˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜ Ú·ÎÙÈ΋˜Û˘Ó¿ÁÂÙ·È ÌÈ· ÂÍ·Ú¯‹˜ ·Û¿ÊÂÈ· ÛÙȘ Û¯¤ÛÂȘ ıˆڛ·˜ Î·È ÂÊ·ÚÌÔÁ‹˜, fiˆ˜Â›Û˘ Î·È ÛÙȘ Û¯¤ÛÂȘ ·ÌÊfiÙÂÚˆÓ Ì ÙËÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈ΋ ÔÏÈÙÈ΋ Ù˘ Ì·ıËÌ·ÙÈ΋˜Âη›‰Â˘Û˘. ∆ÂÏÈο, ÛÙË Û˘ÁÎÚfiÙËÛË ÙÔ˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ‡ ·ÓÙÈÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ù˘ ‰È‰·-ÎÙÈ΋˜ ÙˆÓ Ì·ıËÌ·ÙÈÎÒÓ Î·Ù·Ï·Ì‚¿ÓÂÈ ÚˆÙÂ‡Ô˘Û· ı¤ÛË Î·È Î˘Úȷگ› Ë ÂÊ·Ú-ÌÔÁ‹ Û ‚¿ÚÔ˜ Ù˘ ıˆڛ·˜, ÁÂÁÔÓfi˜ Ô˘ ‰È·ÌÔÚÊÒÓÂÈ Î·ıÔÚÈÛÙÈο ÙÔ ÂÓÓÔÈÔÏÔ-ÁÈÎfi Û‡ÛÙËÌ· Î·È ÙȘ ÂÚ¢ÓËÙÈΤ˜ ‰È·‰Èηۛ˜ Ù˘.

√π ™Ã∂™∂π™ £∂øƒπ∞™ ∫∞π ∂º∞ƒª√°∏™ ™∆∏ ¢π¢∞∫∆π∫∏ ∆ø¡ ª∞£∏ª∞∆π∫ø¡

ªÈ· ÂÁÁÂÓ‹˜ ·Û¿ÊÂÈ· ÛÙȘ Û¯¤ÛÂȘ ıˆڛ·˜ Î·È ÂÊ·ÚÌÔÁ‹˜, fiˆ˜ ›Û˘ ηÈÛÙȘ Û¯¤ÛÂȘ ·ÌÊfiÙÂÚˆÓ Ì ÙËÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈ΋ ÔÏÈÙÈ΋ Ù˘ Ì·ıËÌ·ÙÈ΋˜ Âη›‰Â˘-Û˘ ΢Úȷگ›, fiˆ˜ ÚԷӷʤÚıËÎÂ, ˆ˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÙÔ˘ ‰ÈÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ‡ ¯·Ú·-ÎÙ‹Ú· Ù˘ Î·È ÙˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ Î·È ÔÏÈÙÈÎÒÓ fiÚˆÓ, ˘fi ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ Û˘ÁÎÚÔÙ‹-ıËÎÂ Ë ‰È‰·ÎÙÈ΋ ÙˆÓ Ì·ıËÌ·ÙÈÎÒÓ. ∆· ÂÚ¢ÓËÙÈο ÂÚˆÙ‹Ì·Ù· Î·È ÔÈ ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈ-Τ˜ ̤۷ ·fi ÙȘ Ôԛ˜ ·Ó·‰ÂÈÎÓ‡ÔÓÙ·È, ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È Î·Ù¿ ηÓfiÓ· ÛÙË ‰È‰·Ûη-Ï›· ÙˆÓ Ì·ıËÌ·ÙÈÎÒÓ ÛÙÔ Ù˘ÈÎfi Û¯ÔÏÂ›Ô Î·È Ë ‰ÈÂÚ‡ÓËÛË ÙÔ˘˜ ‰ÂÓ ÙÂÎÌËÚÈÒÓÂ-Ù·È ÛÙË ıˆڛ·, ·ÏÏ¿ ÛÙË ¯ÚËÛÈÌfiÙËÙ· ÙÔ˘˜ ÁÈ· ÙËÓ ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· Ù˘ ‰È-‰·Ûηϛ·˜ ÙˆÓ Ì·ıËÌ·ÙÈÎÒÓ, ‰ËÏ·‰‹ Û ÂÊ·ÚÌÔÁ¤˜ Ù˘ ‰È‰·ÎÙÈ΋˜ ÙˆÓÌ·ıËÌ·ÙÈÎÒÓ Û ¤Ó· Ôχ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ Ï·›ÛÈÔ. ∂Ê·ÚÌÔÁ¤˜ Ù˘ ‰È‰·ÎÙÈ΋˜ ÙˆÓÌ·ıËÌ·ÙÈÎÒÓ, ‰ËÏ·‰‹, ÔÈ Ôԛ˜ ˘Ô‰ÂÈÎÓ‡ÔÓÙ·È, ηٿ ηÓfiÓ·, ·fi ÙȘ Û˘Á΢ÚÈ·-Τ˜ ·Ó¿ÁΘ Ù˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈ΋˜ ÔÏÈÙÈ΋˜ Î·È ‰ÂÓ ÚÔÛ‰ÈÔÚ›˙ÔÓÙ·È ·fi ÙËÓ ıˆÚË-ÙÈ΋ ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ ‰È‰·ÎÙÈ΋˜ ÙˆÓ Ì·ıËÌ·ÙÈÎÒÓ Î·È Ù· Ê·ÈÓfiÌÂÓ· Ù˘ Ú·ÁÌ·ÙÈ-ÎfiÙËÙ·˜ Ô˘ ·˘Ù‹ ÛÙԯ‡ÂÈ. ∏ ÏÂÈÔÓfiÙËÙ· ÙˆÓ ÂÚ¢ÓËÙÈÎÒÓ ·Ó·ÎÔÈÓÒÛÂˆÓ Ô˘

¢ËÌ‹ÙÚ˘ ÷ۿ˘100 ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1

‰ËÌÔÛȇÔÓÙ·È Û ÂÚÈÔ‰Èο ‹ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·È ÛÂ Û˘Ó¤‰ÚÈ· ‰È‰·ÎÙÈ΋˜ ÙˆÓ Ì·ıË-Ì·ÙÈÎÒÓ, ȉȷ›ÙÂÚ· ÛÙȘ ∞ÁÁÏfiʈÓ˜ ¯ÒÚ˜, ÂÈÛ¿ÁÔ˘Ó ÙÔÓ ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÛÌfi ÙÔ˘˜ Ì·ӷÊÔÚ¿ ÛÙÔ˘˜ ÛÙfi¯Ô˘˜ ‹ Î·È ÛÙȘ ·Ó¿ÁΘ Ô˘ ÂÈÛËÌ·›ÓÔÓÙ·È Û Î›ÌÂÓ· ÂηÈ-‰Â˘ÙÈ΋˜ ÔÏÈÙÈ΋˜ ‹ Û ıÂÛÌÔıÂÙË̤ӷ ÚÔÁÚ¿ÌÌ·Ù· ÛÔ˘‰ÒÓ. ¶·Ú¿ÏÏËÏ·,fiˆ˜ ηٷÁÚ¿ÊÂÙ·È ·fi ÙÔ˘˜ Lerman & ∆Û·ÙÛ·ÚÒÓË (2003), ¤Ó· ÔÛÔÛÙfi ÌÂ-Á·Ï‡ÙÂÚÔ ÙÔ˘ 85% ÙˆÓ ¿ÚıÚˆÓ ‰È‰·ÎÙÈ΋˜ ÙˆÓ Ì·ıËÌ·ÙÈÎÒÓ Ô˘ ‰ËÌÔÛȇÙËηÓηٿ ÙË ‰ÂηÂÙ›· 1990-2001 ÛÙ· ÂÚÈÔ‰Èο Educational Studies in MathematicsÎ·È Journal for Research in Mathematics Education ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ÛÂ, ‹ ˘ÔÓÔ-Ô‡Ó, ¤Ó· Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ·È‰·ÁˆÁÈÎfi ÌÔÓÙ¤ÏÔ. √È ÂÊ·ÚÌÔÁ¤˜ Ù˘ ‰È‰·ÎÙÈ΋˜ ÙˆÓÌ·ıËÌ·ÙÈÎÒÓ Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ÛÙȘ, Î·È ÚÔ·ÙÔ˘Ó ·fi ÙȘ, ÂÎ·È‰Â˘ÙÈΤ˜ ÔÏÈ-ÙÈΤ˜ ·ÔÎÙÔ‡Ó ¤ÙÛÈ ÌÈ· ȉȿ˙Ô˘Û· ÚÔÙÂÚ·ÈfiÙËÙ· Û ‚¿ÚÔ˜ ÙˆÓ ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ Ù·ÔÔ›· ÚÔ·ÙÔ˘Ó ·fi ÙË ıˆÚËÙÈ΋ Ù˘ ·Ó¿Ù˘ÍË. ∞˘Ù‹ Ë Î˘ÚÈ·Ú¯›· Ù˘ ÂÊ·Ú-ÌÔÁ‹˜ › Ù˘ ıˆڛ·˜ Û˘Ó¿ÁÂÙ·È ·ÊÂÓfi˜ ÙÔÓ ÂÚÈÔÚÈÛÌfi ÙÔ˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ‡·ÓÙÈÎÂÈ̤ÓÔ˘ Î·È Î·Ù¿ Û˘Ó¤ÂÈ· ÙË ÌÔÓÔÌÂÚ‹ ·Ó¿Ù˘ÍË ÙÔ˘ ıˆÚËÙÈÎÔ‡ Ï·ÈÛ›Ô˘Ù˘ ‰È‰·ÎÙÈ΋˜ ÙˆÓ Ì·ıËÌ·ÙÈÎÒÓ Î·È ·ÊÂÙ¤ÚÔ˘ ÙËÓ ‰È·ÌfiÚʈÛË ÂÓfi˜ ȉÈfiÙ˘Ô˘Î·ıÂÛÙÒÙÔ˜ ÓÔÌÈÌÔÔ›ËÛ˘ Ù˘ ÁÓÒÛ˘, Ô˘ Ì ÙË ÛÂÈÚ¿ ÙÔ˘ ‰È·ÌÔÚÊÒÓÂÈ ·ÓÙ›-ÛÙÔȯ· ÙÔ ÂÚȯfiÌÂÓÔ Ù˘ ıˆڛ·˜. ™Â ÌÂÁ¿ÏÔ ‚·ıÌfi, ÎÚÈÙ‹ÚÈÔ ÓÔÌÈÌÔÔ›ËÛ˘Ù˘ ÁÓÒÛ˘, Ô˘ ·Ú¿ÁÂÙ·È ·fi ÙËÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ Ú·ÎÙÈ΋ Ù˘ ‰È‰·ÎÙÈ΋˜ ÙˆÓÌ·ıËÌ·ÙÈÎÒÓ ‰ÂÓ ıˆÚÂ›Ù·È Ë ·Ï‹ıÂÈ· Ì ÙËÓ Ù˘È΋ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ¤ÓÓÔÈ· ÙÔ˘fiÚÔ˘, ·ÏÏ¿ Ë ÂӉ¯fiÌÂÓË ¯ÚËÛÈÌfiÙËÙ· Ù˘ ÛÙËÓ ÔÏÈÙÈ΋ Ù˘ Ì·ıËÌ·ÙÈ΋˜ Âη›-‰Â˘Û˘. ∏ ‰È‰·ÎÙÈ΋ ÙˆÓ Ì·ıËÌ·ÙÈÎÒÓ, ηٿ Û˘Ó¤ÂÈ·, ηÏÂ›Ù·È ‰È·ÚÎÒ˜ Ó· ÏÔ-ÁÔ‰ÔÙ› fi¯È ÛÙËÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ·ÏÏ¿ ÛÙËÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈ΋ ‰ÂÔÓÙÔÏÔÁ›· Î·È ÛÙ· ÎÚÈ-Ù‹ÚÈ· Ù˘ ΢ڛ·Ú¯Ë˜ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈ΋˜ ÔÏÈÙÈ΋˜ Ì ·Ó¿ÏÔÁË ·ÏÏÔ›ˆÛË Î·È ·Ó·Ú΋·Ó¿Ù˘ÍË ÙÔ˘ ıˆÚËÙÈÎÔ‡ Ù˘ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·. ∏ ·fi‰ÔÛË ÂÓfi˜ ÚˆÙ‡ÔÓÙ· ÚfiÏÔ˘ÛÙË ıˆڛ· ̤۷ ·fi ÙË Û˘ÁÎÚfiÙËÛË Î·Ù¿ÏÏËÏˆÓ Û¯¤ÛÂˆÓ ıˆڛ·˜ Î·È ÂÊ·ÚÌÔ-Á‹˜ Î·È Ë ·˘ÙÔÓfiÌËÛË ÙÔ˘˜ ·fi ÙȘ ·ÓÙ›ÛÙÔȯ˜ ȉÂÔÏÔÁÈΤ˜ ÂÍ·ÚÙ‹ÛÂȘ ·Ú·Ì¤-ÓÔ˘Ó, ÂÔ̤ӈ˜, ˙ËÙÔ‡ÌÂÓ· Î·È ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ·Ó·Áη›Â˜ ÚÔ¸Ôı¤ÛÂȘ ÁÈ· ÙËÓ ÔÏÔ-ÎÏ‹ÚˆÛË Ù˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜ Û˘ÁÎÚfiÙËÛ˘ Ù˘ ‰È‰·ÎÙÈ΋˜ ÙˆÓ Ì·ıËÌ·ÙÈÎÒÓ, ˘fiÙÔ˘˜ fiÚÔ˘˜, ‚¤‚·È·, Ô˘ ı¤ÙÂÈ Ô ‰ÈÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi˜ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·˜ Ù˘.

√ ¢π∂¶π™∆∏ª√¡π∫√™ Ã∞ƒ∞∫∆∏ƒ∞™ ∆∏™ ¢π¢∞∫∆π∫∏™∆ø¡ ª∞£∏ª∞∆π∫ø¡

∏ ‰È‰·ÎÙÈ΋ ÙˆÓ Ì·ıËÌ·ÙÈÎÒÓ Û˘ÁÎÚÔÙ›ٷÈ, fiˆ˜ ÚԷӷʤÚıËÎÂ, Î·È ·Ó·-Ù‡ÛÛÂÙ·È Û ‰ÈÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ‚¿ÛË. ∆· fiÚÈ· ·˘Ù‹˜ Ù˘ ‰ÈÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfiÙËÙ·˜ ηıÔ-Ú›˙ÔÓÙ·È ·fi ÙËÓ ·˘ÙÔÓÔÌ›· ÙÔ˘ ·ÓÙÈÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ù˘ ‰È‰·ÎÙÈ΋˜ ÙˆÓ Ì·ıËÌ·ÙÈÎÒÓ,ˆ˜ ÚÔ˜ Ù· ·ÓÙÈΛÌÂÓ· ¿ÏÏˆÓ ÂÈÛÙËÌÒÓ Î·È ·fi ÙËÓ ·˘ÙÔÓÔÌ›· ÙÔ˘ ÓÔ‹Ì·ÙÔ˜

∆Ô ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ Ù˘ ‰È‰·ÎÙÈ΋˜… ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1 101

ÙˆÓ ÂÓÓÔÈÒÓ ÙÔ˘ ÂÓÓÔÈÔÏÔÁÈÎÔ‡ Ù˘ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜ ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙÔ ÓfiËÌ· Ô˘, ÂӉ¯Ô-̤ӈ˜, ¤¯Ô˘Ó ÔÈ ›‰È˜ ¤ÓÓÔȘ ÛÙËÓ ÙÚ¤¯Ô˘Û· ÂÌÂÈÚ›· ‹ ÛÙ· Ï·›ÛÈ· ÙÔ˘ ÂÓÓÔÈÔÏÔ-ÁÈÎÔ‡ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜ ¿ÏÏˆÓ ÂÈÛÙËÌÒÓ (ª·ÏÙ¿˜, 1983).

ªÂ ÙËÓ ·Ú·‰Ô¯‹ fiÙÈ ÙÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ Ù˘ Ì¿ıËÛ˘ ÙˆÓ Ì·ıËÌ·ÙÈÎÒÓ Î·È Î·Ù¿Û˘Ó¤ÂÈ· Ù˘ ‰È‰·Ûηϛ·˜ ÙÔ˘˜ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο Ô˘ÛȈ‰Ò˜ ‰È·ÊÔ-ÚÔÔÈË̤ӷ ·fi ÂΛӷ Ù˘ Ì¿ıËÛ˘ Î·È ‰È‰·Ûηϛ·˜ ¿ÏÏˆÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÒÓ ÁÓÒ-ÛˆÓ, Ë ‰È‰·ÎÙÈ΋ ÙˆÓ Ì·ıËÌ·ÙÈÎÒÓ Û˘ÁÎÚÔÙ›, ˆ˜ ÂÈÛÙ‹ÌË, ÙÔ ÂÓÓÔÈÔÏÔÁÈÎfi Ù˘ۇÛÙËÌ· ÂÈϤÁÔÓÙ·˜ Î·È ˘ÈÔıÂÙÒÓÙ·˜ ¤ÓÓÔȘ ·fi ÙÚÂȘ, ÚˆÙ›ÛÙˆ˜, ÂÈÛÙËÌÔÓÈ-Τ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜: Ù· Ì·ıËÌ·ÙÈο, Ù· ÔÔ›· ηıÔÚ›˙Ô˘Ó ÙÔ ÂÚȯfiÌÂÓÔ Ù˘ Ì¿ıËÛ˘,ÙËÓ „˘¯ÔÏÔÁ›·, Ë ÔÔ›· ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ Ì ÁÂÓÈÎÔ‡˜ fiÚÔ˘˜ ÙÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ Ù˘ ·ÓıÚÒÈ-Ó˘ Ì¿ıËÛ˘ Î·È ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈÔÏÔÁ›·, Ë ÔÔ›· ÚÔÛÂÁÁ›˙ÂÈ ÙÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ Ù˘ Ì¿ıË-Û˘ Î·È ÙȘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ Ù˘ ‰È‰·Ûηϛ·˜, ˆ˜ ‰È·‰Èηۛ˜ ÎÔÈÓˆÓÈο Î·È ÔÏÈ-ÙÈÛÌÈο ÂÓÙÔÈṲ̂Ó˜. ¶·ÚfiÙÈ, fï˜, ÛÙË ‰È‰·Ûηϛ· ÙˆÓ Ì·ıËÌ·ÙÈÎÒÓ, fiˆ˜Â›Û˘ Î·È ÛÙ· ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù· Ù˘ ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ù˘ ıÂÛÌÔıÂÙË̤Ó˘ Âη›‰Â˘Û˘,·Ô‰›‰ÔÓÙ·È ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›Â˜, ÛÙÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ Ù˘ Ì¿ıËÛ˘ ÙˆÓ Ì·ıËÌ·ÙÈ-ÎÒÓ Î·ı·˘Ùfi ‰ÂÓ ·Ô‰›‰ÂÙ·È Î·Ì›· ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ‰È¿ÛÙ·ÛË Î·È Ë ıÂÒÚËÛË ÙÔ˘ ÂÚÈÔ-Ú›˙ÂÙ·È Û ¤Ó· ·ÔÎÏÂÈÛÙÈο ·ÙÔÌÈÎfi Â›Â‰Ô ·fi ÙȘ ΢ڛ·Ú¯Â˜ Û‹ÌÂÚ· Ù¿ÛÂȘ ÛÙˉȉ·ÎÙÈ΋ ÙˆÓ Ì·ıËÌ·ÙÈÎÒÓ (Chassapis 2002, Kilpatrick 1992, Lerman et al.2003, Lubienski, & Bowen 2000, Reyes & Stanic 1988, Secada 1992). ∏ ‰ÈÂÎ-‰›ÎËÛË ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂˆÓ ÛÙË ÌÂϤÙË ÙˆÓ Ê·ÈÓÔÌ¤ÓˆÓ Ù˘ Ì¿ıËÛ˘ ηÈÙ˘ ‰È‰·Ûηϛ·˜ ÙˆÓ Ì·ıËÌ·ÙÈÎÒÓ ·ÔÙÂÏ› ˙ËÙÔ‡ÌÂÓÔ, ·Ú¿ ÙËÓ Û˘Á΢Úȷ΋·Ó¿‰ÂÈÍË fi„ÂˆÓ ÙˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ ‰È·ÎÚ›ÛˆÓ, Ô˘ ·Ú¿ÁÂÈ ‹ ÓÔÌÈÌÔÔÈ› Ë Ì·ıË-Ì·ÙÈ΋ Âη›‰Â˘ÛË (Chassapis, 2004).

Ÿˆ˜ ›Û˘ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ‰È·Ú΋ ˙ËÙÔ‡ÌÂÓ·, Ë ·˘ÙÔÓÔÌ›· ÙÔ˘ ·ÓÙÈÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ù˘‰È‰·ÎÙÈ΋˜ ÙˆÓ Ì·ıËÌ·ÙÈÎÒÓ, ˆ˜ ÚÔ˜ Ù· Ì·ıËÌ·ÙÈο Î·È ÙËÓ „˘¯ÔÏÔÁ›·, fiˆ˜Î·È Û ÌÈÎÚfiÙÂÚÔ ‚·ıÌfi, Ë ·˘ÙÔÓÔÌ›· ÓÔ‹Ì·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ÂÓÓÔÈÔÏÔÁÈÎÔ‡ Ù˘ Û˘ÛÙ‹Ì·-ÙÔ˜ ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙȘ ›‰È˜ ÂÈÛً̘, ·ÏÏ¿ Î·È ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙËÓ ÙÚ¤¯Ô˘Û· ‰È‰·ÎÙÈ΋ÂÌÂÈÚ›·. ∏ ıÂÒÚËÛË Ù˘ ‰È‰·ÎÙÈ΋˜ ÙˆÓ Ì·ıËÌ·ÙÈÎÒÓ ˆ˜ ÂÊ·ÚÌÔÁ‹˜ ÙˆÓ Ì·-ıËÌ·ÙÈÎÒÓ ·Ú·Ì¤ÓÂÈ ÛÙȘ ̤Ú˜ Ì·˜ ÈÛ¯˘Ú‹ οو ·fi ÙËÓ Â›‰Ú·ÛË ÂÓfi˜ ΢ڛ·Ú-¯Ô˘ Ï·ÙˆÓÈÛÌÔ‡ ÛÙË ÊÈÏÔÛÔÊ›· Ù˘ Ì·ıËÌ·ÙÈ΋˜ ÁÓÒÛ˘ Î·È Ú·ÎÙÈ΋˜, ÔÔÔ›Ô˜ ÂÍ·ÈÙ›·˜ ÙˆÓ ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁÈÎÒÓ ÙÔ˘ ·Ú·‰Ô¯ÒÓ ·‰˘Ó·Ù› Ó· ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂÈÙÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ Ù˘ Ì¿ıËÛ˘ ÙˆÓ Ì·ıËÌ·ÙÈÎÒÓ Ì fiÚÔ˘˜, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ı· ¤ÙÚ·ÓÙËÓ ·˘ÙÔÓfiÌËÛË ÙÔ˘ ˆ˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ‡ ·ÓÙÈÎÂÈ̤ÓÔ˘. ™ÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ù˘ ıÂÒÚËÛ˘·˘Ù‹˜ ÚˆÙ·Ú¯ÈÎfi ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ ‰ÈÂÚ‡ÓËÛ˘ ·ÔÙÂÏ› ÙÔ ÂÚȯfiÌÂÓÔ Î·È Ë ı¤ÛËÙÔ˘ Ì·ı‹Ì·ÙÔ˜ ÙˆÓ Ì·ıËÌ·ÙÈÎÒÓ ÛÙÔ Û¯ÔÏÈÎfi ÚfiÁÚ·ÌÌ· Ù˘ Ù˘È΋˜ Âη›‰Â˘-Û˘, ÂÓÒ Ë ‰È‰·ÎÙÈ΋ ÌÂıÔ‰ÔÏÔÁ›· ·ÔÙÂÏ› ÂÁÁÂÓ¤˜ ÛÙÔÈ¯Â›Ô Ù˘ Ì·ıËÌ·ÙÈ΋˜ÁÓÒÛ˘.

¢ËÌ‹ÙÚ˘ ÷ۿ˘102 ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1

∞fi ÌÈ· ¿ÏÏË ÔÙÈ΋, Ì ÙÔ ›‰ÈÔ fï˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ·, ÔÈÎÂÈÔÔÈÔ‡ÓÙ·È ÙÔ Ê·ÈÓfi-ÌÂÓÔ Ù˘ Ì¿ıËÛ˘ ÙˆÓ Ì·ıËÌ·ÙÈÎÒÓ Î˘Ú›·Ú¯· Ú‡̷ٷ Ù˘ „˘¯ÔÏÔÁ›·˜, fiˆ˜ Ë„˘¯ÔÏÔÁ›· Ù˘ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜ Î·È Ë ÁÓˆÛÙÈ΋ „˘¯ÔÏÔÁ›·. √È ıˆڋÛÂȘ ·˘Ù¤˜¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó ÙȘ Ì·ıËÌ·ÙÈΤ˜ ¤ÓÓÔȘ Î·È ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ· ÙË Ì·ıËÌ·ÙÈ΋ ÓÔËÙÈ΋‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· ˆ˜ ÚÔÓÔÌÈ·Îfi ‰›Ô ÂϤÁ¯Ô˘ ÙˆÓ ıˆÚËÙÈÎÒÓ ÙÔ˘˜ ÚÔÙ¿ÛˆÓÁÈ· ÙË Ì¿ıËÛË Î·È ÙË ÓÔËÙÈ΋ Û˘ÁÎÚfiÙËÛË ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ. ∫·ıÈÛÙÔ‡Ó ¤ÙÛÈ ÙÔÊ·ÈÓfiÌÂÓÔ Ù˘ Ì¿ıËÛ˘ ÙˆÓ Ì·ıËÌ·ÙÈÎÒÓ Â‰›Ô ÂÊ·ÚÌÔÁ‹˜ ÙÔ˘˜, ·ÌÊÈÛ‚ËÙÒ-ÓÙ·˜ ÂÍ ·ÓÙÈÎÂÈ̤ÓÔ˘ ÙË ‚·ÛÈ΋ ·Ú·‰Ô¯‹ › Ù˘ ÔÔ›·˜ Û˘ÁÎÚÔÙÂ›Ù·È Ë ‰È‰·ÎÙÈÎ‹ÙˆÓ Ì·ıËÌ·ÙÈÎÒÓ, fiÙÈ ÙÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ Ù˘ Ì¿ıËÛ˘, ‰ËÏ·‰‹, ¤¯ÂÈ Ô˘ÛȈ‰Ò˜ ‰È·ÊÔ-ÚÂÙÈο ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ÁÈ· ÙË Ì·ıËÌ·ÙÈ΋ ÁÓÒÛË ·fi ÂΛӷ Ù· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎ¿Ô˘ ¤¯ÂÈ Ë Ì¿ıËÛË Î¿ı ¿ÏÏ˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜ ÁÓÒÛ˘. ∆Ô ‚È‚Ï›Ô “∏ æ˘¯ÔÏÔÁ›·Ù˘ ∞ÚÈıÌËÙÈ΋˜” ÙÔ˘ Thorndike (1922) ·ÔÙÂÏ› È‰Ú˘ÙÈÎfi ΛÌÂÓÔ Ù˘ ÔÙÈ΋˜·˘Ù‹˜ ·fi ÙËÓ „˘¯ÔÏÔÁ›· Ù˘ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜, ÂÓÒ ·ÓÙ›ÛÙÔȯ· ΛÌÂÓ· ÂÍÂȉÈ·ԢÓÙËÓ ÔÙÈ΋ Ù˘ ÁÓˆÛÙÈ΋˜ „˘¯ÔÏÔÁ›·˜ (ÂÓ‰ÂÈÎÙÈο, Dehaene, S. The NumberSense: How the Mind Creates Mathematics, 1997).

™Â οı ÂÚ›ÙˆÛË, fiˆ˜ Î·È ÛÙȘ ÚÔ·Ó·ÊÂÚı›Û˜, Ë ·Û¿ÊÂÈ· ÙˆÓ ÔÚ›ˆÓÙ˘ ‰È‰·ÎÙÈ΋˜ ÙˆÓ Ì·ıËÌ·ÙÈÎÒÓ ˆ˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜ Ú·ÎÙÈ΋˜ Î·È Ë ÂÎ Ù˘ ·Û¿-ÊÂÈ·˜ ·˘Ù‹˜ Û˘Ó·ÁfiÌÂÓË Û¯ÂÙÈÎfiÙËÙ· ÙÔ˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ‡ Ù˘ ·ÓÙÈÎÂÈ̤ÓÔ˘ ·Ô-ÙÂÏ› Ô˘ÛÈ҉˜ ÛÙÔÈ¯Â›Ô Ù˘ ‰ÈÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÒÓ Û¯¤ÛÂˆÓ (ª·ÏÙ¿˜, 1983).

Ÿˆ˜ Ô˘ÛÈ҉˜ ÛÙÔÈ¯Â›Ô ÙÔ˘ ‰ÈÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ‡ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· Ù˘ ‰È‰·ÎÙÈ΋˜ ÙˆÓÌ·ıËÌ·ÙÈÎÒÓ ·ÔÙÂÏ› Ë ·Ú·ÁˆÁ‹ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜ ÁÓÒÛ˘, ˘ÔΛÌÂÓ˘ ÛÙȘ··ÈÙ‹ÛÂȘ Ù˘ ıˆÚËÙÈ΋˜ ·Ó¿Ù˘Í˘ Ù˘ ‰È‰·ÎÙÈ΋˜ ÙˆÓ Ì·ıËÌ·ÙÈÎÒÓ Î·È ·-Ú¿ÏÏËÏ· Ë ·Ú·ÁˆÁ‹ ÁÓÒÛ˘ ÚËÙ¿ ¯Ú‹ÛÈÌ˘ Î·È ¿ÌÂÛ· ÂÊ·ÚÌfiÛÈÌ˘ ÛÙË Ì·ıË-Ì·ÙÈ΋ Âη›‰Â˘ÛË. ∂ȉ›ˆÍË Û ÔÏÏ¿ ÛËÌ›· ·ÓÙÈıÂÙÈ΋, Ë ÔÔ›· fï˜ ÂÚÌËÓ‡-ÂÈ ÔÏÏ¿ ·fi Ù· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ÙˆÓ Û¯¤ÛÂˆÓ ıˆڛ·˜ Î·È ÂÊ·ÚÌÔÁ‹˜, Ù· ÔÔ›·ÂÎÙ¤ıËÎ·Ó ÛÙËÓ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓË ·Ú¿ÁÚ·ÊÔ. ∞Ôχو˜ Û˘ÓÔÙÈο Î·È Û ÌÂÁ¿ÏÔ‚·ıÌfi Û¯ËÌ·ÙÔÔÈË̤ӷ, Ë ‰È·‰Èηۛ· ·Ú·ÁˆÁ‹˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜ ÁÓÒÛ˘ ˆ˜ÚÔ¸fiıÂÛË Î·È ·Ú¿ÁˆÁÔ Ù˘ ıˆÚËÙÈ΋˜ ·Ó¿Ù˘Í˘ Ù˘ ‰È‰·ÎÙÈ΋˜ ÙˆÓ Ì·ıË-Ì·ÙÈÎÒÓ ÚÔ¤Ú¯ÂÙ·È Î·È ÎÈÓÂ›Ù·È ·fi ‰ÈÂÚÁ·Û›Â˜ ÚˆÙ›ÛÙˆ˜ “ÂÛˆÙÂÚÈΤ˜”, ·fiÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· Ù· ÔÔ›· ÚÔ·ÙÔ˘Ó, ÔÚ›˙ÔÓÙ·È Î·È ‰È·Ù˘ÒÓÔÓÙ·È ÛÙÔ Û‡ÓÔÏÔ ÙÔ˘˜Ì¤Û· ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ Î·È Ì ÙÔ˘˜ fiÚÔ˘˜ ÙÔ˘ ÂÓÓÔÈÔÏÔÁÈÎÔ‡ Ù˘ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜, ÂÓÒ ËÂ›Ï˘ÛË ÙÔ˘˜ ˘fiÎÂÈÙ·È ÛÙȘ ÂÚ¢ÓËÙÈΤ˜ ÌÂıfi‰Ô˘˜ Î·È ÛÙ· ÎÚÈÙ‹ÚÈ· Ù˘ ÂÈÛÙËÌÔ-ÓÈ΋˜ Ù˘ Ú·ÎÙÈ΋˜. ∞ÓÙ›ıÂÙ·, Ë ·Ú·ÁˆÁ‹ ÚËÙ¿ ¯Ú‹ÛÈÌ˘ Î·È ¿ÌÂÛ· ÂÊ·ÚÌfiÛÈ-Ì˘ ÁÓÒÛ˘ ÛÙԯ‡ÂÈ ÛÙËÓ Â›Ï˘ÛË ÂÓfi˜ Ú·ÎÙÈÎÔ‡ ÚÔ‚Ï‹Ì·ÙÔ˜ Ù˘ Ì·ıËÌ·ÙÈ΋˜Âη›‰Â˘Û˘. ŒÓ· Ú·ÎÙÈÎfi Úfi‚ÏËÌ· Ù˘ Ì·ıËÌ·ÙÈ΋˜ Âη›‰Â˘Û˘ ÚÔ·ÙÂÈÛ ¤Ó· ÎÔÈÓˆÓÈÎfi Ï·›ÛÈÔ ·fi ‰ÈÂÚÁ·Û›Â˜ ÚˆÙ›ÛÙˆ˜ “Â͈ÙÂÚÈΤ˜” Ù˘ ‰È‰·ÎÙÈ΋˜ÙˆÓ Ì·ıËÌ·ÙÈÎÒÓ Î·È, fiˆ˜ οı ʷÈÓfiÌÂÓÔ Ù˘ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜, Â›Ó·È ÔÏ˘-

∆Ô ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ Ù˘ ‰È‰·ÎÙÈ΋˜… ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1 103

‰È¿ÛÙ·ÙÔ, ÂÔ̤ӈ˜ ‰ÂÓ ÔÚ›˙ÂÙ·È ÛÙÔ Û‡ÓÔÏÔ ÙÔ˘ ·fi ÙË ‰È‰·ÎÙÈ΋ ÙˆÓ Ì·ıËÌ·ÙÈ-ÎÒÓ, ·ÏÏ¿ Î·È ‰ÂÓ Âȉ¤¯ÂÙ·È ÌÈ· Î·È ÌÔÓ·‰È΋ Ô‡Ù ÌÔÓÔÛ‹Ì·ÓÙË Ï‡ÛË ÛÙÔ Ï·›-ÛÈÔ Ù˘ ‰È‰·ÎÙÈ΋˜ ÙˆÓ Ì·ıËÌ·ÙÈÎÒÓ. ¢È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈΤ˜ ÔÙÈΤ˜, ¿Ú·Î·È ÂÈÛÙËÌÔÓÈο ‰›·, ÌÔÚ› ‹ Â›Ó·È ·Ó·Áη›Ô Ó· Û˘Ì‚¿ÏÏÔ˘Ó ÛÙËÓ Â›Ï˘ÛËÙÔ˘, ÛÙËÓ ÔÔ›· ÂÈϤÔÓ ˘ÂÈÛ¤Ú¯ÂÙ·È ¤Ó· Ï‹ıÔ˜ ¿ÌÂÛ· ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ, ¿Ú· ÌË ÂÈ-ÛÙËÌÔÓÈÎÒÓ ·Ú·ÁfiÓÙˆÓ. √È Ï‡ÛÂȘ, ÂÔ̤ӈ˜, ÂÓfi˜ Ú·ÎÙÈÎÔ‡ ÚÔ‚Ï‹Ì·ÙÔ˜ Ù˘̷ıËÌ·ÙÈ΋˜ Âη›‰Â˘Û˘ ‰ÂÓ ˘fiÎÂÈÓÙ·È ÛÙ· Ù˘Èο ÂÈÛÙËÌÔÓÈο ÎÚÈÙ‹ÚÈ·, ·ÏÏ¿·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÌÈ· ÔÏÏ·ÏfiÙËÙ· ÂÈÏÔÁÒÓ ‹ ¤Ó· ‰›Ô ‰˘Ó·ÙÒÓ Ï‡ÛˆÓ, ÂÓÒ Ë Ï‡ÛËÔ˘ ηٿ ÂÚ›ÙˆÛË ÂÈϤÁÂÙ·È Â›Ó·È ¤Íˆ ·fi ÙË ‰ÈηÈÔ‰ÔÛ›· Ù˘ ‰È‰·ÎÙÈ΋˜ ÙˆÓÌ·ıËÌ·ÙÈÎÒÓ, ˘ÔΛÌÂÓË ÛÙȘ ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ Û¯¤ÛÂȘ Î·È ÛÙȘ ·ÓÙÈı¤ÛÂȘ ÙÔ˘˜.

∂¶π§∂°√ª∂¡∞ ™Ã√§π∞

¶·Ú¿ ÙËÓ ·ÍÈÔÛËÌ›ˆÙË ·Ó¿Ù˘ÍË ÙˆÓ ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÙ‹ÙˆÓ Ô˘ Û˘Ó·ÚÙÒÓÙ·È ÌÂÙË Ì·ıËÌ·ÙÈ΋ Âη›‰Â˘ÛË, ÙÔ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ Ù˘ ‰È‰·ÎÙÈ΋˜ ÙˆÓ Ì·ıË-Ì·ÙÈÎÒÓ ·Ú·Ì¤ÓÂÈ Û ÌÂÁ¿ÏÔ ‚·ıÌfi ·Û·Ê¤˜ ηÈ, ηٿ Û˘Ó¤ÂÈ·, ·Ú·Ì¤ÓÔ˘Ó·Û·Ê‹ Î·È ÙÔ Û˘ÛÙ·ÙÈÎfi ÂÓÓÔÈÔÏÔÁÈÎfi Ù˘ Û‡ÛÙËÌ· Î·È ÔÈ ‚·ÛÈΤ˜ ÂÚ¢ÓËÙÈΤ˜ Ù˘̤ıÔ‰ÔÈ, ÛÙÔȯ›· Ù· ÔÔ›· Û˘ÁÎÚÔÙÔ‡ÓÙ·È Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· ̤۷ ·fi ·ÌÔÈ‚·›Ô˘˜ÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÌÔ‡˜, fiÔ˘ ηı¤Ó· ÚÔ¸Ôı¤ÙÂÈ ÙËÓ ‡·ÚÍË ÙˆÓ ¿ÏψÓ. ø˜ ·ÔÙ¤ÏÂ-ÛÌ·, ·Ú·Ì¤ÓÂÈ ˘fi ·›ÚÂÛË ÙÔ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi ηıÂÛÙÒ˜ Ù˘ ‰È‰·ÎÙÈ΋˜ ÙˆÓ Ì·ıË-Ì·ÙÈÎÒÓ Î·È ˘fi ·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÛË Ë Ô˘ÛÈ·ÛÙÈ΋ Û˘Ì‚ÔÏ‹ Ù˘ ÛÙËÓ Â›Ï˘ÛË ÚÔ‚ÏËÌ¿-ÙˆÓ Î·È ÛÙË ‚ÂÏÙ›ˆÛË Ù˘ ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜ Ù˘ Ì·ıËÌ·ÙÈ΋˜ Âη›‰Â˘Û˘.∞Ó·ÁÓˆÚ›˙ÔÓÙ·˜ ÙÔ Úfi‚ÏËÌ· Î·È ÙȘ ÔÏϷϤ˜ Û˘Ó¤ÂȘ ÙÔ˘, Ë InternationalCommission on Mathematics Instruction (ICMI) –ÌÈ· ÙȘ ·Ï·ÈfiÙÂÚ˜ ÔÚÁ·ÓÒ-ÛÂȘ Ô˘ ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÔÈÔ‡ÓÙ·È Û ˙ËÙ‹Ì·Ù· Ì·ıËÌ·ÙÈ΋˜ Âη›‰Â˘Û˘ ÂÎÊÚ¿˙Ô-ÓÙ·˜ ÙȘ ΢ڛ·Ú¯Â˜ Ù¿ÛÂȘ– ¤ıÂÛÂ, Â‰Ò Î·È ÌÈ· ‰ÂηÂÙ›·, ÛÂ Û˘˙‹ÙËÛË ÙÔ ˙‹ÙËÌ·Ù˘ Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜ Ù˘ ‰È‰·ÎÙÈ΋˜ ÙˆÓ Ì·ıËÌ·ÙÈÎÒÓ ÛÂ Û˘Ó¤‰ÚÈÔ Ì ·˘Ùfi ·ÔÎÏÂÈÛÙÈ-ο ÙÔ ı¤Ì·, Ô˘ Û˘ÁÎÏ‹ıËΠÙÔ 1994 ÛÙÔ ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ ÙÔ˘ Maryland ÙˆÓ ∏¶∞.∆· Ú·ÎÙÈο ÙÔ˘ Û˘Ó‰ڛԢ ·˘ÙÔ‡ (Sierpinska and Kilpatrick, 1998) ÂȂ‚·ÈÒ-ÓÔ˘Ó ÙËÓ ÚÔ·Ó·ÊÂÚı›۷ ‰È·›ÛÙˆÛË. ∆Ô ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ Ù˘ ‰È‰·ÎÙÈ-΋˜ ÙˆÓ Ì·ıËÌ·ÙÈÎÒÓ, ÔÈ ÂÓÓÔÈÔÏÔÁÈΤ˜ ·Ó·ÊÔÚ¤˜ Î·È ÙÔ ıˆÚËÙÈÎfi Ù˘ Ï·›ÛÈÔ,ÔÈ ÂÚ¢ÓËÙÈΤ˜ Ú·ÎÙÈΤ˜ Î·È Ù· ‰›· ÂÊ·ÚÌÔÁ‹˜ Ù˘, ÔÚ›˙ÔÓÙ·È Ì ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÔ‡˜fiÚÔ˘˜ –ÛÙËÓ ÏÂÈÔÓfiÙËÙ· ÙˆÓ ÂÚÈÙÒÛÂˆÓ ·Û‡Ì‚·ÙÔ˘˜ ‹ Î·È ·ÓÙÈıÂÙÈÎÔ‡˜– ÛÙȘ33 ÚÔÛÎÂÎÏË̤Ó˜ ÂÈÛËÁ‹ÛÂȘ ÂÈÊ·ÓÒÓ ÂÈÛÙËÌfiÓˆÓ Ù˘ ‰È‰·ÎÙÈ΋˜ ÙˆÓ Ì·ıË-Ì·ÙÈÎÒÓ, ÛÙȘ 5 ·Ó·ÊÔÚ¤˜ ÙˆÓ ÔÌ¿‰ˆÓ ÂÚÁ·Û›·˜ ÙÔ˘ Û˘Ó‰ڛԢ, ·ÏÏ¿ Î·È ÛÙË Û‡-ÓÔ„Ë ÙˆÓ ÂÚÁ·ÛÈÒÓ ÙÔ˘ Û˘Ó‰ڛԢ, Ô˘ ÙÈÙÏÔÊÔÚÂ›Ù·È ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο “™˘Ó¯›˙Ô-ÓÙ·˜ ÙËÓ ·Ó·˙‹ÙËÛË” (Sierpinska & Kilpatrick, 1998, vol. 2, ÛÂÏ. 527-548).

¢ËÌ‹ÙÚ˘ ÷ۿ˘104 ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1

ÀÈÔıÂÙÒÓÙ·˜ ÙËÓ ·Ó¿Ï˘ÛË Ù˘ ‰ÈÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfiÙËÙ·˜, Ô˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÂÈ Ô ª·Ï-Ù¿˜ (1983, ÛÂÏ. 39-44), ı· Ú¤ÂÈ Ó· ‰Â¯ÙÔ‡ÌÂ, fiÙÈ Ë ‰È‰·ÎÙÈ΋ ÙˆÓ Ì·ıËÌ·ÙÈÎÒÓÛ˘ÁÎÚÔÙÔ‡ÌÂÓË Û ‰ÈÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ‚¿ÛË, Ì ·ÊÂÙËÚ›· ÙȘ ·Ú·‰Ô¯¤˜ Ô˘ ÚÔ·Ó·-ʤÚıËÎ·Ó ÁÈ· ÙÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ Ù˘ Ì¿ıËÛ˘ Ù˘ Ì·ıËÌ·ÙÈ΋˜ ÁÓÒÛ˘ Î·È ÙË ‰Ú·-ÛÙËÚÈfiÙËÙ· Ù˘ ‰È‰·Ûηϛ·˜ Ù˘, ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÙ·È ÂÁÁÂÓÒ˜ ·fi ·ÛÙ·ı‹ ÔÚÈÔı¤ÙË-ÛË ÙÔ˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ‡ Ù˘ ·ÓÙÈÎÂÈ̤ÓÔ˘, ˆ˜ ÚÔ˜ ÙȘ fi„ÂȘ ÙˆÓ Ê·ÈÓÔÌ¤ÓˆÓ ·˘ÙÒÓÎ·È ·Ú¿ÏÏËÏ· ·fi ·Û·Ê‹ ÔÚÈÔı¤ÙËÛË ÙÔ˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ‡ Ù˘ ·ÓÙÈÎÂÈ̤ÓÔ˘, ˆ˜ÚÔ˜ ¿ÏϘ ÂÈÛً̘ Î·È È‰›ˆ˜ ˆ˜ ÚÔ˜ Ù· Ì·ıËÌ·ÙÈο, ÙËÓ „˘¯ÔÏÔÁ›· Î·È ÙËÓÎÔÈÓˆÓÈÔÏÔÁ›·, ÔÈ Ôԛ˜ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÔ˘Ó ÛÙ· ·ÓÙÈΛÌÂÓ· ÙÔ˘˜ ÙȘ ›‰È˜ ‹ ‰È·ÊÔ-ÚÂÙÈΤ˜ fi„ÂȘ ÙˆÓ Ê·ÈÓÔÌ¤ÓˆÓ Ù˘ Ì¿ıËÛ˘ Î·È Ù˘ Ù˘È΋˜ ‹ ¿Ù˘Ë˜ ‰È‰·Ûη-Ï›·˜ ÙˆÓ Ì·ıËÌ·ÙÈÎÒÓ.

™˘ÌÂÚ·ÛÌ·ÙÈο, Ë ·˘ÙÔÓÔÌ›· ÙÔ˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ‡ ·ÓÙÈÎÂÈ̤ÓÔ˘ Î·È Ë ·˘ÙÔÓÔÌ›·ÓÔ‹Ì·ÙÔ˜ ÙˆÓ ÂÓÓÔÈÒÓ Ô˘ Û˘ÁÎÚÔÙÔ‡Ó ÙÔ ÂÓÓÔÈÔÏÔÁÈÎfi Û‡ÛÙËÌ· Ù˘ ‰È‰·ÎÙÈ΋˜ÙˆÓ Ì·ıËÌ·ÙÈÎÒÓ, Ì ‰Â‰Ô̤ÓÔ˘˜ ÙÔ˘˜ fiÚÔ˘˜ Ù˘ ‰ÈÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfiÙËÙ·˜ Ù˘, ÔÈÔÔ›ÔÈ ÂÈ‚¿ÏÏÔ˘Ó ÂÈϤÔÓ ¤Ó· ›‰Ô˜ “ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜ ·ÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÙ›·˜” (ª·Ï-Ù¿˜, 1983) ÛÙËÓ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛË ÙˆÓ Ú·ÎÙÈÎÒÓ ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ Ù˘ Ì¿ıËÛ˘ Î·È Ù˘‰È‰·Ûηϛ·˜ ÙˆÓ Ì·ıËÌ·ÙÈÎÒÓ, ·Ú·Ì¤ÓÔ˘Ó ÔÈÔÓ› ˙ËÙÔ‡ÌÂÓ˜ Î·È ÂÔ̤ӈ˜‰È·ÚÎÒ˜ ˘fi (ÂӉȷʤÚÔ˘Û·) Û˘˙‹ÙËÛË.

∞¡∞º√ƒ∂™

Chassapis, D. (2002) Social groups in mathematics education research: An in-vestigation into mathematics education-related research articles publishedfrom 1971 to 2000. In P. Valero & O.Skovsome (eds.) Proceedings of 3rd

International Mathematics Education and Society Conference, vol.1,Copenhagen: Centre for Research in Learning Mathematics, DanishUniversity of Education, 273-281.

Chassapis, D. (2004), The objects of mathematics education research: Spotting,and commenting on, characteristics of the mainstream, Paper presented atthe Erasmus Summer School on Researching the Teaching and Learning ofMathematics (MATHED2004), Tolmin, Slovenia.

Dehaene, S. (1997), The Number Sense: How the Mind Creates Mathematics,New York, Oxford: The Oxford Press.

Fehr, H.F. (ed.), (1961·), New Thinking in School Mathematics, Paris:OEEC.

Fehr, H.F. (ed.), (1961‚), Synopses for modern secondary School Mathemat-ics, Paris: OEEC.

∆Ô ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ Ù˘ ‰È‰·ÎÙÈ΋˜… ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1 105

Fehr, H.F. (ed.), (1964), Mathematics to-day, Paris: OECD.Kilpatrick, J. (1992). A history of research in mathematics education. In D.

Grouws (Ed.), Handbook for research on mathematics teaching and learn-ing, New York: Macmillan, 3-380

Lerman, S., Xu, G., & Tsatsaroni, A. (2003) A sociological description ofchanges in the intellectual field of mathematics education research: Implica-tions for the identities of academics. Proceedings of the British Society forResearch in Learning Mathematics, 23(2), 43-48.

Lerman, S. & ∆Û·ÙÛ·ÚÒÓË, ∞. (2004), ∏ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÓÔ‹Ì·ÙÔ˜ ÛÙËÓ ¤Ú¢ӷ Ù˘̷ıËÌ·ÙÈ΋˜ Âη›‰Â˘Û˘ ˆ˜ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ Ú·ÎÙÈ΋ Î·È Ú·ÎÙÈ΋ ÏfiÁÔ˘. ™ÙÔ ¢..÷ۿ˘ (ÂÈÌ.) ∂ÈÎfiÓ·, Û¯‹Ì· Î·È ÏfiÁÔ˜ ÛÙË ‰È‰·Ûηϛ· ÙˆÓ Ì·ıËÌ·ÙÈÎÒÓ,¶Ú·ÎÙÈο 3Ô˘ ¢È‹ÌÂÚÔ˘ ¢È·ÏfiÁÔ˘ ÁÈ· ÙË ¢È‰·Ûηϛ· ÙˆÓ ª·ıËÌ·ÙÈÎÒÓ,£ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË: ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏÂÈÔ ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ £ÂÛÛ·ÏÔӛ΢, ¶.∆.¢.∂.,.

Lubienski, S. T. & Bowen, A. (2000). Who’s counting? A survey of mathemat-ics education research 1982-1998, Journal for Research in Mathematics Ed-ucation, 31, 626-633.

ª·ÏÙ¿˜, ∞. (1983), °È· ÙÔ ÔÈÎÔÏÔÁÈÎfi ΛÓËÌ·: ÂÈÛÙ‹ÌË Î·È ‰ÈÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfiÙË-Ù·, √ ¶ÔÏ›Ù˘, 63, 30-46,

ª·ÏÙ¿˜, ∞. (1990), ∂ÈÛÙËÌÔÏÔÁÈο, °È· ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ÌÈ·˜ ÂÈÛÙ‹Ì˘, ∂ΉfiÛÂȘ√ ¶ÔÏ›Ù˘, ∞ı‹Ó·.

Reyes, L. H., & Stanic, G. M. A. (1988). Race, sex, socioeconomic status, andmathematics. Journal for Research in Mathematics Education, 19, 26-43.

Secada, W. G. (1992). Race, ethnicity, social class, language, and achievementin mathematics. In D. A. Grouws (Ed.), Handbook of research on mathe-matics teaching and learning, New York: Macmillan, 623-660.

Sierpinska A. and Kilpatrick J. (eds), (1998) Mathematics Education as a Re-search Domain: A Search for Identity, An ICMI Study, Vols. 1 & 2 , Dor-drecht: Kluwer.

Thorndike, E. (1922). The Psychology of Arithmetic. New York: MacmillanUNESCO (1966), New trends in mathematics teaching, Paris: UNESCO.

¢ËÌ‹ÙÚ˘ ÷ۿ˘106 ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 1