1

1954-2014

60 Χρόνια Κερκυραϊκή Καντάδα και Μαντολινάτα

60 χρόνια επτανησιακή παράδοση

Σχολικό έτος: 2013-2014

Μουσικό Σχολείο Κέρκυρας

Τάξη Β' Λυκείου

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

Υπ. καθηγ.: Ανεμογιάννη Ροζίνα

2

Ομάδες που δούλεψαν για αυτή την εργασία:

1954-1964 & 2004-2014:

Βλάχου Ραφαέλα

Δαμίγος Μάνθος

Μπάκα Μυρσίνη

Στανατιώτη Ευαγγελία

1964-1974 & 1994-2004:

Γκέκας Στέλιος

Λάτσα Χρύσα

Μανάτου Αντιγόνη

1974-1984 & 1984-1994:

Άνθη Κωνσταντίνα

Γκόγκα Μάγδα

Κορακιανίτης Λεωνίδας

Παντελιού Ειρήνη

3

Ευχαριστίες

Για τη συμβολή τους στη δημιουργία της παρούσας εργασίας οφείλουμε να

ευχαριστήσουμε θερμά τον κ. Γκέκα Δημήτρη, πρόεδρο στην Κ.Κ.Μ., τον κ

Χονδρογιάννη Γιώργο, πρώην πρόεδρο και τον κ. Δημουλή Θανάση από τους οποίους

αντλήσαμε πολύτιμες πληροφορίες. Ευχαριστούμε ακόμη το δικηγόρο κ. Λυμπέρη

Τρύφωνα για την ενημέρωσή του σχετικά με το νομικό χαρακτήρα του σωματείου.

Επιπλέον, ευχαριστούμε, την κ. Δένδια Καίτη για την περιήγηση στα κτήρια της Κ.Κ.Μ.

καθώς και την κ. Θέμα Αρετή για την παροχή φωτογραφιών μέσω της σελίδας της

Κ.Κ.Μ. στο facebook. Τέλος, ευχαριστούμε τους χορωδούς και μουσικούς του

σωματείου για τη συνεργασία τους στη δημιουργία του ερωτηματολογίου.

4

Εισαγωγή

Στην εργασία αυτή παρουσιάζεται η ιστορία της Κερκυραϊκής Καντάδας και

Μαντολινάτας, ξεκινώντας από την ίδρυση της, και φτάνοντας μέχρι τις μέρες μας. Στο

πρώτο κεφάλαιο αναφέρονται πληροφορίες για το μουσικό είδος της «Καντάδας» ,το

μουσικό σύνολο « Μαντολινάτα» καθώς και μια περιγραφή των οργάνων που

χρησιμοποιούνται σε αυτήν. Στο δεύτερο κεφάλαιο παρουσιάζεται η ιστορική πορεία της

Κερκυραϊκής Καντάδας και Μαντολινάτας, χωρισμένη ανά δεκαετία από το έτος ίδρυσης

της μέχρι σήμερα.

Κεφάλαιο 1ο

Καντάδα

Καντάδα ονομάζουμε ένα είδος λαϊκού αστικού τραγουδιού το οποίο

αναπτύχθηκε στα Επτάνησα και στην Αθήνα το 19ο αι. κυρίως. Ο όρος αυτός προέρχεται

από το ιταλικό ρήμα "cantare" που σημαίνει τραγουδώ.1

Η γέννηση της Καντάδας εντοπίζεται στα Επτάνησα, τη μόνη περιοχή της

Ελλάδας χωρίς οθωμανική κατοχή και διοίκηση, στην οποία υπάρχει εναλλασσόμενη

κατοχή από Δυτικούς, κυρίως Βενετούς και Άγγλους, με συνέπεια οι Ιόνιοι να μυούνται

στα δυτικά πρότυπα και να εξελίσσονται σύμφωνα με αυτά. Η μουσική δρα ιδιαίτερα ως

καταλύτης της φεουδαρχίας του «Libro» σε συνδυασμό με μία νεολαία που επιστρέφει

μορφωμένη και αδελφωμένη από τα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια Η Καντάδα προέρχεται

από τους αστούς και την αγροτική τάξη, εκφράζει τον ερωτισμό και την αβρότητα, πάει

1 http://www.musicportal.gr/cantada_music/?lang=el

5

κόντρα στον συμφεροντολογισμό και προτάσσει τον πολιτισμό.2

Παράγοντες που επέδρασαν θετικά στη δημιουργία και την εξέλιξη της καντάδας

υπήρξαν, εκτός της μεγαλύτερης ελευθερίας που είχαν συγκριτικά με την υπόλοιπη

Ελλάδα, ο πολιτισμός του Βυζαντίου, οι καλλιτεχνικοί θίασοι και οι σπουδαίες

προσωπικότητες που επισκέπτονταν τα Ιόνια Νησιά, καθώς και το μεταναστευτικό ρεύμα

που δέχτηκαν από την Κρήτη. Όλα αυτά σε συνδυασμό με το φυσικό πλούτο και την

ομορφιά του επτανησιακού τοπίου συνέβαλαν στη δημιουργία θεάτρων, σχολών και

άλλων μουσικών συγκροτημάτων, τα οποία οδήγησαν με τη σειρά τους το 19ο αι. στη

διαμόρφωση μουσικών ειδών με ιδιαίτερα εμφανές το ελληνικό στοιχείο. Ανάμεσα σ’

αυτά βρίσκεται και η καντάδα, η οποία συνέβαλε στο να γνωρίσει καλύτερα ο λαός την

τέχνη της μουσικής και να ασχοληθεί σοβαρότερα με αυτή.3

Όσον αφορά στα μουσικά της χαρακτηριστικά, η καντάδα χρησιμοποιεί ως

βασικό μουσικό εκφραστικό μέσο την ανθρώπινη φωνή. Επηρεασμένο από το δυτικό

πρότυπο της αρμονίας, λόγω της κατοχής των Επτανήσων από τους Ενετούς,

παρατηρείται κυρίως πολυφωνική επεξεργασία των τραγουδιών.4 Ο αριθμός των φωνών

συχνά διαφέρει. Συνήθως η καντάδα είναι τρίφωνη ή τετράφωνη. Συναντάται ωστόσο

και η μονοφωνία, κυρίως περισσότερο στις αγροτικές περιοχές, ενώ σπάνια κάνει την

εμφάνιση του το σόλο τραγούδι.

Το ύφος, η μελωδική και η αρμονική κατασκευή της καντάδας ποικίλλουν κατά

τόπους. Κοινά χαρακτηριστικά αποτελούν όμως ο αργός σχετικά ρυθμός της, όπως

επίσης και η χρήση του μείζονα τρόπου. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο ελάσσων τρόπος

αποφεύγεται εξαιτίας των περιορισμένων δυνατοτήτων που προσφέρει στην εναρμόνιση

2 Τέχνες ΙΙ: Επισκόπηση ελληνικής μουσικής και χορού, Τόμος Γ': Ελληνική μουσική πράξη, Λαϊκή

παράδοση – Νεότεροι χρόνοι, Πάτρα: Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, 1999, σ.335-336 3 Σπύρου Γ. Μοντσενίγου, Νεοελληνική Μουσική, σ.88-89

4 Σπύρου Γ. Μοντσενίγου, Νεοελληνική Μουσική, σ.337

6

και στην αντιστικτική επεξεργασία της μελωδίας. 5

Τα κύρια μουσικά όργανα της καντάδας είναι η κιθάρα και το μαντολίνο.

Επιπλέον σπάνια χρησιμοποιείται το βιολί, το ακορντεόν και το κοντραμπάσο. Ο ρόλος

τους είναι καθαρά συνοδευτικός, ενώ πολλές φορές δεν συμμετέχουν καν. Η συνοδεία

αυτή, όταν υπάρχει, γίνεται είτε από μεγάλα σύνολα οργάνων (ορχήστρες, μαντολινάτες,

κτλ.) είτε από μικρότερα ή ακόμη και από μεμονωμένα όργανα.

Τα τραγούδια της καντάδας αντλούν κυρίως τα θέματά τους από τη φύση, με πολλές

αναφορές στην ομορφιά του φυσικού τοπίου, της θάλασσας και των λουλουδιών. Ακόμα,

είναι παιχνιδιάρικα, περιπαιχτικά, περιέχουν χιούμορ και φιλοσοφίες του κόσμου,

εξυμνούν την αγάπη και τον έρωτα, και επικεντρώνονται στην απόλαυση της

καθημερινότητας. Αντίθετα, οι αναφορές σε δυσάρεστα γεγονότα, όπως ο θάνατος και η

αρρώστια, είναι σπάνιες.6 Απουσιάζουν δε εντελώς πολιτικά και εθνικά θέματα. Όσον

αφορά στους στίχους των τραγουδιών, αυτοί συχνά επιδέχονται αυτοσχεδιασμούς από

τους χορωδούς, κάτι στο οποίο οι Επτανήσιοι φαίνεται να είναι ιδιαίτερα επιδέξιοι.

Στην περιοχή της Κεφαλονιάς υπήρχε ακαλλιέργητο φωνητικό και μουσικό υλικό.

Η πρώτη χορωδία δημιουργήθηκε στο Ληξούρι από τον Τζωτζή Δελλαπόρτα, ερασιτέχνη

μουσικό, κιθαρωδό και μουσικό συνθέτη. Αποτελούμενη από νεαρούς εργάτες και

χρηματοδοτούμενη από τον δημιουργό της, η χορωδία αυτή έδωσε πλήθος συναυλιών

στην περίοδο της ακμής της, και τα τραγούδια της έγιναν γνωστά στα Επτάνησα και στην

υπόλοιπη Ελλάδα.7 Άλλες χορωδίες και μουσικά σύνολα ήταν ο σύλλογος φιλόμουσων

‘Ο Απόλλων’ στο Αργοστόλι, και η ‘’Χορωδία Διονυσίου Λαυράγκα’’, που

πραγματοποίησε εμφανίσεις στην Αθήνα με κεφαλλονίτικο ρεπερτόριο και συνέβαλλε

5 ο.π. , σ.216-223

6 http://www.musicportal.gr/cantada_music/?lang=el 7 Σπύρου Γ. Μοντσενίγου, Νεοελληνική Μουσική, σ.212-213

7

στην ίδρυση νέων λαϊκών χορωδιών στην πρωτεύουσα.8

Σε σχέση με την υπόλοιπη Επτάνησο, όσον αφορά την κίνηση των φωνών, στην

Κεφαλονιά παρουσιάζεται μεγαλύτερη ποικιλία. Ακόμα, στην Κεφαλονιά (αλλά και στην

Κέρκυρα), μια από τις συνήθειες του λαού κατά τα καλοκαιρινά βράδια ήταν οι

νυκτωδίες, ή αλλιώς σερενάτες. Παίζονταν χορωδία a capella ή χορωδία με συνοδεία

μαντολινάτας. Η προετοιμασία των τραγουδιών γινόταν με ιδιαίτερη σχολαστικότητα για

να επιτευχθεί όσο το δυνατόν πιο αξιόλογο αποτέλεσμα.9

Στην Ζάκυνθο, η μουσική ήταν για το λαό μέσο έκφρασης του εσωτερικού

κόσμου του ανθρώπου. Έτσι, συγκροτήθηκαν πολλές τετράφωνες χορωδίες, οι οποίες

αντικαταστάθηκαν αργότερα από διωδίες με μαντολίνα και κιθάρες. Το είδος έχει ένα πιο

σοβαρό και μελαγχολικό χαρακτήρα, κι ακόμα εκδηλώνει και το θρησκευτικό

συναίσθημα.

Η 1η Συστηματική Μαντολινάτα της Ζακύνθου, σε αντίθεση με το απλό εργατικό

προσωπικό της Κεφαλονιάς, πλαισιώθηκε με πρόσωπα από υψηλότερες κοινωνικές

τάξεις, και ιδρύθηκε από τον μουσικοδιδάσκαλο και συνθέτη Στέφανο Καραμαλίκη. Είχε

θετική επίδραση στην διάδοση της μουσικής στον τόπο της και ενθουσίαζε το κοινό με

τις εμφανίσεις τις. Ακόμα, ένα σύνολο το οποίο προώθησε την σοβαρή ενασχόληση με

την μουσική και βοήθησε στην ανάδειξη νέων ταλέντων, ήταν ‘Η Μεγάλη Παρέα’,

σύνολο το οποίο συγκροτήθηκε από τον Ζακύνθιο Βαρύτονο Σπυρίδωνα Γαϊτά και

άλλους τραγουδιστές, εκτελεστές μαντολίνου και κιθάρας, μετά την επιστροφή του από

την Αθήνα. Την διδασκαλία ανέλαβε ο Γεώργιος Κωστής που έπαιζε μαντολίνο και

κιθάρα σε υψηλό επίπεδο, και είχε επίσης σπουδάσει θεωρητικά. Τέλος, άλλο ένα

μουσικό σώμα ήταν η Μαντολινάτα Ζακύνθου, η οποία συγκροτήθηκε το 1909 από τον

αρχιμουσικό Ιωάννη Πήλικα.10

8 ο.α. , σ.213-214

9 ο.α. , σ. 216-223

10

Σπύρου Γ. Μοντσενίγου, Νεοελληνική Μουσική, σ.214-216

8

Μαντολινάτα

Μαντολινάτα είναι ένα σύνολο από πολλά όργανα που αποτελείται κυρίως από

μαντολίνα και κιθάρες. Στα μεταγενέστερα χρόνια μεγάλωνε η επιρροή και η ζήτηση της

μαντολινάτας και για αυτό προστέθηκε το βιολί, το κοντραμπάσο και το ακορντεόν.

Ωστόσο, βασικό όργανο παραμένει το μαντολίνο11

.

Μαντολίνο

Το μαντολίνο είναι όργανο ευρωπαϊκής προέλευσης. Η καταγωγή του προέρχεται

από την μεσαιωνική μαντόλα ή μαντόρα. Η μαντόλα κάνει την εμφάνισή της στις αρχές

του 13ου αιώνα. Το μαντολίνο στη μορφή που συναντάται σήμερα, πρωτοεμφανίζεται

στην Ιταλία, κυρίως στην Νάπολη, από τον 17ο αιώνα. Οι οργανοποιοί της εποχής

χρησιμοποιούσαν έβενο, κέρατο, κόκαλο, ελεφαντόδοντο, επιχρυσωμένη ταρταρούγα,

και βερνίκια12

για το στόλισμα και τη διακόσμηση των μαντολίνων.

Αρχικά, οι χορδές του μαντολίνου κατασκευαζόταν από έντερα ζώων. Με την

πάροδο του χρόνου, χρησιμοποιήθηκαν ζεύγη συρμάτινων χορδών οι οποίες και

κουρδίζονται πάνω σε μεταλλικά κλειδιά. Το αρχικό σχήμα και το πλέον κλασσικό, που

διατηρείται ακόμα και στις μέρες μας είναι το αχλαδοειδές. Στην πάροδο του χρόνου

συναντάμε μαντολίνα με επίπεδη πλάτη που διακρίνονται για την βαρύτερη τονικότητά

τους.

Μελωδίες για μαντολίνο χρονολογούνται από τα μέσα του 17ου αιώνα. Αρκετοί

«κλασσικοί» έχουν χρησιμοποιήσει μαντολίνο στα έργα τους. Στις αρχές του 20ου αιώνα

το μαντολίνο γνώρισε μεγάλη άνθηση λόγω των μαντολινάτων.

11

Ιστότοπος: http://mousikorama.gr/musical-instruments/greek-folk-

instruments/hordofona/mantolinata.html 12

Ιστότοπος: http://el.wikipedia.org/wiki ( http://goo.gl/acqtUo )

9

Το μαντολίνο συναντάται πλέον σε όλο τον κόσμο. Συνοδεύει κατά τόπους

παραδοσιακά τραγούδια, blue grass αμερικάνικες μελωδίες, μοντέρνα ακούσματα της

rock και pop μουσικής.

Στην Ελλάδα το μαντολίνο, ως μουσικό όργανο έκφρασης της τοπικής μουσικής

παράδοσης, εμφανίστηκε κυρίως στα Επτάνησα και στην Κρήτη. Φημισμένες εξάλλου

είναι οι μαντολινάτες των Επτανήσων και των Αθηνών. Στην Κρήτη το όργανο

εμφανίζεται από την εποχή της Βενετοκρατίας.

Στις αρχές του 20ου αιώνα το μαντολίνο εμφανίζεται ως κυρίαρχο όργανο

συνοδείας της λύρας μαζί με το μπουλγαρί. Με τον καιρό ενισχύει ολοένα την θέση του

στην Κρητική μουσική παράδοση. Από όργανο συνοδείας της λύρας, μαζί με το Κρητικό

λαούτο, κατέχει σημαντικό ρόλο στις μέρες μας και ως όργανο μελωδίας. Ολοένα και

περισσότεροι ερμηνευτές και καλλιτέχνες της σύγχρονης Κρητικής μουσικής το

χρησιμοποιούν πλέον στις εκτελέσεις τους. Η χρήση του μαντολίνου εδραιώνεται

σημαντικά στο πέρασμα του χρόνου και αναδεικνύει τον πρωταγωνιστικό του ρόλο στην

Κρητική μουσική παράδοση.

Κιθάρα13

Η κιθάρα υπήρξε έγχορδο μουσικό όργανο της Ελληνικής Αρχαιότητας, το οποίο

ανήκε στην ευρύτερη οικογένεια της λύρας.

Στις μέρες μας η κιθάρα δανείζεται το όνομά της από το αρχαιοελληνικό ομώνυμο

όργανο, αλλά ωστόσο αποτελεί εξέλιξη μιας ξεχωριστής οικογένειας εγχόρδων οργάνων,

ενώ απαντάται σε πλήθος πολιτισμών με διαφορετικές ονομασίες και κατασκευαστικά

στοιχεία.

13

Ιστότοπος: http://el.wikipedia.org/wiki ( http://goo.gl/zf7VwA )

10

Στη σύγχρονη εκδοχή της, η κιθάρα αποτελείται συνήθως από έξι χορδές, ωστόσο

συναντώνται και παραλλαγές με επτά, οκτώ, δέκα, δώδεκα και δεκαοκτώ. Η οικογένεια

της κιθάρας περιλαμβάνει εν γένει αρκετά όργανα που εμφανίζουν παραλλαγές ως προς

τη μορφολογία τους ή τον τρόπο εκτέλεσής τους. Σύμφωνα με το σύστημα ταξινόμησης

Hornbostel-Sachs, ανήκει στα σύνθετα χορδόφωνα. Από το δεύτερο μισό του εικοστού

αιώνα, αποτελεί ένα από τα πλέον δημοφιλή μουσικά όργανα, καθώς χρησιμοποιείται σε

μια πληθώρα μουσικών ειδών, όπως η τζαζ, μπλουζ, ροκ, heavy metal, ποπ, λαϊκή,

παραδοσιακή μουσική και ποπ ροκ, ενώ στη νεότερη ιστορία της χρησιμοποιείται σε ένα

αυξανόμενο ρεπερτόριο κλασικής μουσικής.

Τα ίχνη της Ιστορίας της Κιθάρας μπορούν να ανιχνευθούν από τον 15ο αιώνα, με

την πρώτη «σύγχρονου τύπου» Κιθάρα να συναντάται στην Ισπανία. Οι πρώτες κιθάρες

ήταν μικρού μεγέθους και αρχικά είχαν τέσσερα ζεύγη χορδών. Η ισπανική κιθάρα (ή

Κλασσική κιθάρα) είναι καμπυλωτή στο σώμα και χρησιμοποιεί την κοιλότητα του

σώματος για την ενίσχυση του ήχου. Αρχικά, χρησιμοποιούνταν χορδές από έντερα

αγελάδας, αργότερα νεύρα διάφορων ζώων και τελικά αντικαταστάθηκαν από νάιλον και

ατσάλινες χορδές που χρησιμοποιούνται και σήμερα. Το 16ο αιώνα, οι κιθάρες έγιναν

όργανα με πέντε ζεύγη χορδών.

Η εξάχορδη κιθάρα έκανε την εμφάνισή της στα μέσα του 18ου αιώνα και είχε έξι

μονές χορδές αντί για ζεύγη χορδών, σε αντίθεση με τους προκατόχους της (τετράχορδα

και πεντάχορδα μουσικά όργανα). Στην Ιστορία της κιθάρας δεν υπάρχει ακριβής

ημερομηνιακή καταγραφή του γεγονότος εμφάνισης της κιθάρας. Το 1850-1892 ο

κατασκευαστής κιθάρων Manual Torres ανέπτυξε το μουσικό όργανο στη μορφή που το

γνωρίζουμε σήμερα, με μεγαλύτερο και πιο ηχηρό σώμα (ηχείο). Κατά το 19ο αιώνα η

κιθάρα, όπως την συναντάμε σήμερα, αναπτύχθηκε και βελτιώθηκε ως προς το σχήμα

και τα μηχανικά κλειδιά.

Επίσης, εμφανίστηκαν και άλλα είδη όπως η δωδεκάχορδη κιθάρα, η χαβανέζικη

και η ακουστική.

11

Η εξέλιξη της κιθάρας συνεχίζεται κατά τη δεκαετία του 1930 με την εμφάνιση

της ηλεκτρικής κιθάρας, ένα είδος κιθάρας που χρησιμοποιεί τον ηλεκτρισμό για να

παράγει ενισχυμένο ήχο. Η ιστορία αυτή αρχίζει με τον Λήο Φέντερ και τον ανταγωνιστή

του, την εταιρεία Gibson. Στην πορεία αυτής της εξέλιξης δημιουργήθηκαν πολλοί

υπότυποι κιθάρας, ο καθένας εκ των οποίων διαθέτει συγκεκριμένα τονικά,

κατασκευαστικά και αισθητικά χαρακτηριστικά.

Ακορντεόν14

Το ακορντεόν είναι ένα αερόφωνο πληκτροφόρο μουσικό όργανο, ιδιαίτερα

διαδεδομένο στη λαϊκή και παραδοσιακή μουσική πολλών Ευρωπαϊκών και

Αμερικανικών χωρών. Εφευρέθηκε κατά πάσα πιθανότητα στη Γερμανία το 1822, αν και

το δίπλωμα ευρεσιτεχνίας ανήκει στον Cyrill Demian (1829). Έχει σχήμα κουτιού και

αποτελείται από δύο πληκτρολόγια και μια αεροπαραγωγό φυσούνα που συμπιέζεται και

επεκτείνεται από τον εκτελεστή. Ο ήχος παράγεται με τη δόνηση μεταλλικών ελασμάτων

στο εσωτερικό του, που πάλλονται με τη ροή του αέρα.

Το ακορντεόν παίζεται κρατώντας το με τα δύο χέρια στο ύψος του στήθους. Συχνά

χρησιμοποιούνται ιμάντες στήριξης (από το όργανο στους ώμους) λόγω του βάρους του

οργάνου. Το αριστερό χέρι χειρίζεται ένα πληκτρολόγιο παρόμοιο με αυτό του

μπαντονεόν, που αντιστοιχεί σε 120 διαφορετικούς συνδυασμούς ελεύθερων μπάσων

νοτών ή συγχορδιών. Ο ρόλος του είναι κυρίως συνοδευτικός (ακομπανιαμέντο), με

έντονο το ρυθμικό στοιχείο. Στο δεξί χέρι αντιστοιχεί ένα πληκτρολόγιο παρόμοιο μ'

αυτό του πιάνου για την εκτέλεση της μελωδίας. Ενίοτε το δεξί πληκτρολόγιο έχει μορφή

παρόμοια με το αριστερό, όπως και στο μπαντονεόν, το ρώσικο ακορντεόν (μπαγιάν) και

την κονσερτίνα. Η φυσούνα χειρίζεται και από τα δύο χέρια, όχι μόνο για την παραγωγή

αέρα, αλλά και για την διαφοροποίηση των δυναμικών. Ακόμη, το ακορντεόν διαθέτει

πλήκτρα ρεγκίστρων, τα οποία διαφοροποιούν τον ήχο, συνήθως με συνδυασμούς

οκτάβων.

14

Ιστότοπος: http://el.wikipedia.org/wiki/ ( http://goo.gl/pn2S2M )

12

Λόγω του σχετικά μικρού μεγέθους του, αλλά και της ιδιότητάς του να συνδυάζει

μελωδία και συνοδεία, το ακορντεόν αγαπήθηκε και ενσωματώθηκε στη λαϊκή και

παραδοσιακή μουσική πολλών λαών. Στην Ευρώπη, συνδέθηκε άρρηκτα με τη γαλλική

λαϊκή μουσική του 20ού αιώνα, όπως επίσης και με το ρεπερτόριο του ταγκό. Ευρεία

είναι η διάδοσή του στην ιταλική και ελληνική μουσική, ενώ αποτελεί κυρίαρχο όργανο

σε μπάντες σλαβόφωνων χωρών.

Βιολί15

Το βιολί είναι έγχορδο μουσικό όργανο που παίζεται με δοξάρι. Έχει 4 χορδές

διαφορετικού τονικού ύψους (σολ, ρε, λα, μι), που χορδίζονται κατά διαστήματα πέμπτης

και η μουσική του έκταση περιλαμβάνει 44 χρωματικούς φθόγγους. Το βιολί στηρίζεται

στον ώμο ενώ με το ένα χέρι ο μουσικός απλώς πιέζει τις χορδές με το να το κρατά

καθόλου ενώ με το άλλο κινεί το δοξάρι επάνω στις χορδές. Το βιολί εμφανίστηκε τον

16ο αιώνα ως εξέλιξη του μεσαιωνικού Φιντλ (αγγλ. fiddle), του ιταλικού Λίρα ντα

μπράτσο (ιταλ. lira da braccio) και του Ρεμπέκ. Τη σημερινή μορφή του την πήρε κυρίως

στην Ιταλία, όπου μεγάλες οικογένειες κατασκευαστών όπως οι Αμάτι, Γκουαρνέρι και

Στραντιβάριους, δημιούργησαν θαυμάσιας ακουστικής όργανα που μέχρι και σήμερα

θεωρούνται αξεπέραστα. Κατά την εποχή της αναγέννησης δημιουργήθηκαν σημαντικές

σχολές βιολιού, που ήκμασαν στη Βενετία, τη Μπολόνια, τη Φλωρεντία, τη Ρώμη, και σε

άλλες Ιταλικές πόλεις. Τα πρώτα βιολιά χρησιμοποιήθηκαν για την εκτέλεση έργων

λαϊκής και χορευτικής μουσικής. Κατά τον 17ο αιώνα το βιολί αντικατέστησε τη βιόλα

ντα γκάμπα ως το σημαντικότερο έγχορδο στη μουσική δωματίου. Οι περισσότεροι

μεγάλοι συνθέτες έγραψαν μουσική για σόλο βιολί, μεταξύ των οποίων οι δάσκαλοι του

Μπαρόκ Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ και Γκέοργκ Φρήντριχ Χαίντελ αλλά και σημαντικοί

συνθέτες της κλασικής εποχής όπως οι Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ και Λούντβιχ

βαν Μπετόβεν.

15

Ιστότοπος: http://el.wikipedia.org/wiki ( http://goo.gl/cWA5qT )

13

Το βιολί έχει ταστιέρα χωρίς τάστα, γεγονός που κάνει δύσκολη την εκμάθησή

του. Οι χορδές του εκτείνονται κατά μήκος της ταστιέρας και στερεώνονται με κλειδιά

στον χορδοστάτη, αφού περάσουν επάνω από ένα ξύλινο στήριγμα, τον καβαλάρη, που

συγκρατείται στη θέση του από την πίεση των χορδών. Ο καβαλάρης μεταδίδει τις

ταλαντώσεις των χορδών στο κούφιο (με αέρα) σκάφος που μεγεθύνει τον ήχο,

λειτουργώντας κατ' ουσίαν ως αντηχείο. Στο εσωτερικό του οργάνου, κάτω από τον

καβαλάρη, βρίσκεται ένα λεπτό ραβδάκι (ψυχή) που μεταβιβάζει τις ταλαντώσεις των

χορδών στη ράχη του οργάνου, συμβάλλοντας έτσι στη διαμόρφωση του

χαρακτηριστικού ήχου του βιολιού.

Ο Ελληνικός λαός λέγοντας βιολιά (στον πληθυντικό) χαρακτηρίζει τις μικρές λαϊκές

ή παραδοσιακές ορχήστρες από διάφορα όργανα όπως φλάουτο, κλαρίνο, ούτι, ντέφι,

τσαμπούνα κλπ. που απαρτίζονται κυρίως σε γιορτές γάμων και πανηγύρια. Το βιολί

είναι πολύ διαδεδομένο κυρίως στην παραδοσιακή μικρασιατική, νησιώτικη και κρητική

μουσική. Ιδίως στην τελευταία, εικάζεται ότι προηγείται κατά πολλών δεκάδων χρόνων

της λύρας, παρ' ότι πολλοί πιστεύουν το αντίθετο.

Κοντραμπάσο16

Το Κοντραμπάσο ή αλλιώς Βαθύχορδο, είναι ένα έγχορδο μουσικό όργανο που

παίζεται με δοξάρι. Έχει μήκος περίπου 1.80 μέτρα και διαθέτει τέσσερις χορδές (μι, λα,

ρε, σολ), όπως και τα υπόλοιπα έγχορδα της συμφωνικής ορχήστρας. Παλιότερα, ήταν

τρίχορδο, ενώ σήμερα υπάρχουν και πεντάχορδα όργανα. Είναι το μεγαλύτερο σε

μέγεθος και με τον πιο βαθύ ήχο από τα μέλη της "οικογένειας" του βιολιού. Παίζεται με

το κάτω μέρος να στηρίζεται στο έδαφος με τη βοήθεια μεταλλικής ράβδου.

Η καταγωγή του ανάγεται στο β’ μισό του 16ου αι., όπου ανήκε στην οικογένεια της

βιόλας ντα γκάμπα και ονομαζόταν βιολόνε. Για δύο αιώνες και περισσότερο

χρησιμοποιήθηκε μόνο για να ενισχύσει την μπάσα μελωδική γραμμή ενός μουσικού

16 Ιστότοπος: http://el.wikipedia.org/wiki ( http://goo.gl/RXqssZ )

14

έργου, την οποία παίζει το βιολοντσέλο.

Ως σολιστικό όργανο χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον Μότσαρτ ενώ

αξιοποιήθηκε επιτυχώς και από άλλους συνθέτες όπως ο Σούμπερτ και ο Στραβίνσκι.

Ασφαλώς, το μάκρος των χορδών και οι μεγάλες αποστάσεις ανάμεσα στους φθόγγους

του, δυσκολεύουν κάποιες τεχνικές εκτέλεσης ενώ είναι πιο δύσκολο να παίξει γρήγορες

μελωδίες σαν αυτές που αποδίδουν τα υπόλοιπα έγχορδα.

Το κοντραμπάσο είναι επίσης βασικό όργανο της τζαζ μουσικής όπου παίζεται συνήθως

όχι με το δοξάρι αλλά με τα δάχτυλα (pizzicato).

15

Κεφάλαιο 2ο

Η Ιστορία της Κερκυραϊκής Καντάδας και Μαντολινάτας

1954-1964

Η Κερκυραϊκή Καντάδα είναι το πρώτο χορωδιακό συγκρότημα που ιδρύεται

στην πόλη της Κέρκυρας την μεταπολεμική περίοδο. Είναι το τέταρτο παλαιότερο

μουσικό σώμα στην περιοχής της πόλης της Κέρκυρας.

Ιδρύεται ανεπίσημα το έτος 1954, από μια ομάδα μουσικών και χορωδών

αποσπασμένων από το Ωδείο Κέρκυρας, με μεγάλη αγάπη στο παραδοσιακό τραγούδι

και την καντάδα, και με την επιθυμία να βρουν οι επτανήσιοι συνθέτες όπως ο

Μάντζαρος, ο Λαμπελέτ, ο Λαυράγκας, ο Σολωμός, ο Ξύνδας, ο Δωροθεάτος τους

εκφραστές τους και μέσα από την φωνητική μουσική.

Οι 20 αυτοί μουσικοί και χορωδοί, που απετέλεσαν τα ιδρυτικά μέλη,

συγκεντρώνονται στο σπίτι της μετέπειτα προέδρου κας Μόρδου και συντάσσουν ένα

καταστατικό 27 άρθρων, το οποίο εγκρίνεται από τα

μέλη και υποβάλλεται στο Πρωτοδικείο της Κέρκυρας

προς έγκριση. Στο καταστατικό αυτό γίνεται εμφανής ο

χαρακτήρας της καντάδας, καθώς στο 2ο Άρθρο

διαβάζουμε πως: ‘’Σκοπός του Ομίλου είναι η διάδοση

της Παλαιάς Κερκυραϊκής Λαϊκής Μουσικής και η

αγάπη των μελών και της Κερκυραϊκής κοινωνίας προς

την παλαιά Κερκυραϊκή Μουσική.’’ Πέραν όμως από

τον μουσικό προσανατολισμό και χαρακτήρα της

καντάδας, γίνεται εμφανές το πνεύμα με βάση του

οποίου ιδρύθηκε το σωματείο, καθώς στο άρθρο 5

αναφέρεται ότι ‘’τα τακτικά και μόνο μέλη έχουσι το

δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι’’, δίνοντας έτσι

την δυνατότητα σε όλα τα σταθερά μέλη να συμμετάσχουν στην διαχείριση του

σωματείου.

Εικόνα 1: Φωτογραφία από το

πρώτο καταστατικό του σωματείου.

16

Τα μέλη αυτά τα οποία ίδρυσαν την καντάδα είναι τα εξής:

Αρταβάνης Αυγουστίνος Πουλής Τηλέμαχος

Βήτας Σπυρίδων Σιβεράς Ανδρέας

Βλάχος Χριστόδουλος Σούσης Ζήνος

Γιούργας Αναστάσιος Ταχιάτης Σπυρίδων

Γραμμένος Θωμάς Τζέκος Σπυρίδων

Δουκάκης Νικόλαος Ούγγος Δέλιος

Κολάγγης Νικόλαος Σπύρος Ναούμ

Λαζαρόπουλος Νικόλαος

Κόλλας Θεόδωρος

Μαυρογιάννης Ανδρέας

Μιχαλόπουλος Γεώργιος

Παγκράτης Κωνσταντίνος

Παδοβάς Δημήτριος

Πρόεδρος εκλέχθηκε μετά από το πρώτο διοικητικό συμβούλιο ο Θεόδωρος

Κόλλας. Μετά από αυτόν ακολούθησε η κα Μόρδου και ο Γουλιέλμης Παύλος. Το

επίσημο όνομα του σωματείο είναι ''Κερκυραϊκή Καντάδα'', και το έμβλημα της είναι μια

κιθάρα και γύρω της το όνομα του σωματείου και το έτος ίδρυσης.

Αρχικά, η Κερκυραϊκή Καντάδα αποτελούνταν μόνο από άνδρες χορωδούς, χωρίς

συνοδεία οργάνων. Στην συνέχεια όμως συνεργάζεται με την Μαντολινάτα του μαέστρου

Κώστα Παγκράτη, ενός από τα κύρια ιδρυτικά μέλη του σωματείου. Αξίζει να αναφερθεί

πως ο κ. Παγκράτης δίδασκε στους πρώτους μαθητές της

κιθάρα και μαντολίνο. Άλλοι μαέστροι εκείνης της

περιόδου που διαδέχτηκαν τον κ. Παγκράτη ήταν ο

Αλέξανδρος Γκρεκ, ο Μποζίκης και ο Δουκάκης Νικόλαος.

Από τα πρώτα κιόλας χρόνια η Κερκυραϊκή Καντάδα πραγματοποιεί εμφανίσεις.

.

17

Από φωτογραφικό υλικό μπορούμε

να διακρίνουμε πως μια από τις πρώτες εμφανίσεις ήταν στο ξενοδοχείο Corfu

Palace το 1955, με αντρική χορωδία και μαντολινάτα αποτελούμενη από κιθάρα,

μαντολίνο, ακορντεόν και κοντραμπάσο. Η κοινή ενδυμασία των χορωδών ήταν ένα

σκουρόχρωμο παντελόνι με λευκό πουκάμισο, και της μαντολινάτας μαύρο παντελόνι με

σακάκι, άσπρο πουκάμισο και γραβάτα.

Το 1956 η Καντάδα μεταφέρεται σε ένα παλιό κτήριο στην οδό Ευγένιου

Βουλγάρεως, και μένει εκεί μέχρι το 1958. Ο μικρός αυτός χρόνος διαμονής δείχνει πως

το κτήριο δεν εξυπηρετούσε τις ανάγκες των

χορωδών και των μουσικών, καθώς δεν είχε τα

ουσιώδη για να πραγματοποιηθούν συλλογικές

εκδηλώσεις. Ακόμα, αξίζει να αναφέρουμε πως η

κύρια πηγή εσόδων της Καντάδας εκείνη την εποχή

ήταν οι δωρεές σε χρήματα ή σε είδος (όργανα,

παραχώρηση κτηρίου για στέγαση), πράγμα που

την ανάγκαζε πολλές φορές να αλλάζει κτήρια

μετά την πάροδο λίγων ετών.

Σε μια εμφάνιση της Καντάδας στην αίθουσα του κινηματογράφου Φοίνικα το

1957, παρατηρούμε αλλαγές στην ενδυμασία, όπως επίσης

και στα όργανα από τα οποία αποτελείται το σύνολο. Οι

χορωδοί πλέον φορούν σκουρόχρωμο σακάκι με άσπρο

πουκάμισο, ενώ η Μαντολινάτα, που αποτελείται μόνο από

γυναίκες, φοράει μαύρη φούστα και άσπρο πουκάμισο,και

συναντάμε μόνο κιθάρα και μαντολίνο.

Την περίοδο ‘58-’65 παρατηρούνται πολλές αλλαγές

στον χώρο στέγασης της Καντάδας. Το ‘58 φεύγει από το

κτήριο στην Ευγενίου Βουλγάρεως, για να εγκατασταθεί σε

ένα κτήριο στον Άγιο Νικόλαο ντε Βέκιας μέχρι το 1960.

Από το 1960 μέχρι το 1962 η Καντάδα μεταφέρεται στην οδό Νικολάου Θεοτόκη στην

Πίνια, και από το 1962 μέχρι το 1965 εγκαθίσταται σε ένα κτήριο στην οδό Σεβαστιανού

Εικόνα 2: Το 2ο Κτήριο που διέμεινε η

Καντάδα, στην οδό Ευγενίου Βουλγάρεως

Εικόνα 3: Συναυλία στον κινηματογράφο

Φοίνικα το 1957.

18

αριθμός 6.

1964-1974

Από το 1964 η Κερκυραϊκή Καντάδα παραμένει στο Κτήριο τις οδού

Σεβαστιανού 6 στην πόλη της Κέρκυρας μέχρι το 1970 και στην συνέχεια φιλοξενείται

προσωρινά στο Δημοτικό Θέατρο μέχρι το 1974.

Από το 1967-1972 μαέστρος γίνεται ο Παγκράτης Κών/νος και αργότερα το 1973

μέχρι το 1975 συνεχίζει ο Σπίνουλας Παναγιώτης. Το 1972 εκλέγεται πρόεδρος ο

Δημήτριος Σαββάτης μέχρι το 1974.

Η καντάδα αυτήν την δεκαετία είναι ιδιαίτερα ενεργή, και αυτό φαίνεται από τα

άρθρα των εφημερίδων της εποχής. Τον Ιούνιο του 1973 σύμφωνα με την εφημερίδα ‘’Η

ΚΕΡΚΥΡΑΪΚΉ’, η Κερκυραϊκή Καντάδα πέρασε από εξεταστική επιτροπή κορυφαίων

μουσικολόγων και πήρε μια καλή κριτική, και την υπόσχεση ότι θα ενισχυθεί οικονομικά

για να συνεχιστεί το έργο της. Η εφημερίδα “ΦΩΣ ΤΗΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ” στις 15

Αυγούστου δημοσίευσε ότι η συναυλία που έδωσε η καντάδα έκανε τους θεατές να

χειροκροτήσουν με ενθουσιασμό. Σύμφωνα με

δημοσίευμα της εφημερίδας “ΤΗΛΕΓΡΑΦΟΣ”

στις 22 Αυγούστου η Κερκυραϊκή καντάδα

έδωσε συναυλία με την χορωδία της Αστυνομίας

στην Άνω πλατεία με πλήρη επιτυχία και καλές

κριτικές. Αργότερα στις 29 Αυγούστου σύμφωνα

με δημοσίευμα της εφημερίδας ‘’ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ’

ο Παναγιώτης Σπίνουλας συνεργάστηκε με την

χορωδία της αστυνομίας. Στο φύλλο της 31ης

Αυγούστου 1973 της εφημερίδας ‘’Η

ΚΕΡΚΥΡΑΪΚΉ’ διαπιστώσαμε πως ο μαέστρος

της Καντάδας Παναγιώτης Σπίνουλας, προσέφερε τις υπηρεσίες του αφιλοκερδώς. Στις

11 Σεπτεμβρίου η εφημερίδα ‘’ΦΩΣ ΤΗΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ’’ δημοσίευσε ότι η Κερκυραϊκή

Καντάδα πραγματοποίησε δεξίωση τις 27 Αυγούστου, στην οποία εκτέλεσαν ωραίο

πρόγραμμα παλιών Κερκυραϊκών τραγουδιών με συνοδεία πολλών κιθαρωδών,

Εικόνα 4: Το Δημοτικό Θέατρο Κέρκυρας

όπου και φιλοξενήθηκε η Καντάδα την

περίοδο 1970-1974.

19

συνεχάρηκε ,δε, τον Αστυνομικό Διευθυντή για την πρωτοβουλία ίδρυσης της χορωδίας

της Αστυνομίας από αστυνομικούς και υπαλλήλους της Αστυνομικής Διεύθυνσης

Κέρκυρας με μαέστρο τον μαέστρο της Καντάδας κ. Παναγιώτη Σπίνουλα.

1974-1984

Το 1974 το σωματείο μετακομίζει σε κτήριο στη οδό Νικηφόρου Θεοτόκη έναντι

της εκκλησίας του Αγίου Βασιλείου στην

Πίνια.

Το 1976, αποχωρεί ο κ. Σπίνουλας από

την διεύθυνση της χορωδίας, και την θέση του

την αναλαμβάνει κ. Κωνσταντίνος Παγκράτης,

ο οποίος δίνει στο ρεπερτόριο έναν πιο

παραδοσιακό χαρακτήρα.

Τον Ιούνιο της ίδιας χρονιάς, γίνεται

μια σημαντική δεξίωση στο Corfu Palace προς τιμήν του Προέδρου της Δημοκρατίας, η

οποία απέσπασε πολύ καλές κριτικές από τον ίδιο τον πρόεδρο, τον Αρχηγό τον Ενόπλων

Δυνάμεων και από διάφορους βουλευτές.

Το 1977 το ρεπερτόριο αλλάζει και το σωματείο βρίσκεται σε σχετικά δύσκολη

οικονομική κατάσταση ,γι’ αυτό το λόγο τον Ιανουάριο πραγματοποιείται συναυλία στον

Ορφέα για οικονομική ενίσχυση του σωματείου. Η συναυλία απέσπασε πολύ καλές

κριτικές από τους θεατές. Έτσι, τον Φεβρουάριο της ίδιας χρονιάς απονέμεται έπαινος

στον κ. Παγκράτη για την καλύτερη συναυλία της χρονιάς. Στα επόμενα χρόνια, η Κ.Κ.

πραγματοποιεί όλο και περισσότερες δημόσιες εμφανίσεις γνωρίζοντας μεγάλη επιτυχία.

Συνεχίζοντας το 1978 έχουμε πάλι αλλαγές καθώς ο μαέστρος κ. Παγκράτης

αποσύρεται από την διεύθυνση της χορωδίας, έτσι την θέση του αναλαμβάνει ο κ.

Γογγάκης Γεώργιος, ο οποίος έπαιξε σημαντικό ρόλο στην προσέλκυση πολλών παιδιών

Εικόνα 5: Το κτήριο στον Άγιο Βασίλειο στην Πίνια,

1974-2006.

20

προς την καντάδα, αφού παράλληλα ήταν και καθηγητής μουσικής σε Γυμνάσιο της

Κέρκυρας. Τον Μάιο της ίδιας χρόνιας η

Κ.Κ. δίνει συναυλία με μεγάλη επιτυχία

υπό την διεύθυνση του κ. Γογγάκη. Ο

πρόεδρος του σωματείου κ. Σαββάτης

ανακοινώνει ότι είναι απαραίτητη

οικονομική ενίσχυση από τους

Κερκυραίους.

Επίσης, τον Αύγουστο πάρθηκε

απόφαση από το πρωτοδικείο και εγκρίθηκε

η τροποποίηση του καταστατικού. Η

Κ.Κ.Μ. από όμιλος έγινε σωματείο. Έτσι, το

διοικητικό συμβούλιο αποτελείτε από επτά άτομα, τον Πρόεδρο, Αντιπρόεδρο,

Γραμματέα, Ταμία, Έφορο, Ελεγκτή και τον Κοσμήτορα. Επίσης έγινε αλλαγή στο ποσό

συνδρομής και δικαιώματος εγγραφής.

Αργότερα, περίπου στα μέσα της ίδιας χρονιάς ο κ. Γογγάκης αποχωρεί από την

διεύθυνση της χορωδίας και την θέση του αναλαμβάνει ο κ. Σπίνουλας Ελευθέριος. Την

περίοδο αυτή εξ' αιτίας κάποιων διαφωνιών πολλοί χορωδοί αποχωρούν από την Κ.Κ.

και ιδρύουν την Χορωδία Κέρκυρας με μαέστρο τον

Παναγιώτη Σπίνουλα. Τον Αύγουστο της ίδιας χρονιάς

η χορωδία της Κ.Κ.Μ. υπό την διεύθυνση του κ. Λ.

Σπίνουλα, και με την συνεργασία της τετράφωνης

Χορωδίας Κέρκυρας, έδωσε συναυλία στο Θερινό

Θέατρο Κέρκυρας, και σύμφωνα με τις εφημερίδες

ήταν μία από τις πιο επιτυχημένες τους συναυλίες.

Το 1981, η Κερκυραϊκή Καντάδα και η Χορωδία Κερκύρας συμφώνησαν

γραπτώς με κοινή σύσκεψη να συνεργαστούν ώστε να έχουν ένα ενιαία χορωδιακό

σύνολο. Η προσπάθεια αυτή όμως δεν ευοδώθηκε.

Εικόνα 6: Συναυλία του σωματείου στην οποία μαέστρος

ήταν ο Γογγάκης Γεώργιος.

Εικόνα 7 : Ο κ. Ελευθέριος Σπίνουλας.

21

Ο κ. Σπίνουλας Παναγιώτης αναλαμβάνει την διεύθυνση της χορωδίας έως και

το 1983. Αξίζει να αναφέρουμε τη δημοσίευση ενός άρθρου στην εφημερίδα

''ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ'' το οποίο μας πληροφορεί ότι η Καντάδα, και πιο συγκεκριμένα ο κ.

Σπίνουλας, το 1983 αρχίζει και παραδίδει δωρεάν μαθήματα μαντολίνου σε αρχάριους

μικρής ηλικίας μαθητές.

Το 1984, αποχωρεί ο κ. Σπίνουλας και επανέρχεται ο κ. Παγκράτης

Κωνσταντίνος.

1984-1994

Το 1984 πρόεδρος στην Κ. Κ. εξακολουθεί να είναι ο κ. Σαββάτης Δημήτριος

μέχρι το 1986, ενώ στη θέση του μαέστρου συνεχίζει να είναι ο κ. Παγκράτης

Κωνσταντίνος.

Η Καντάδα το 84’, σύμφωνα με

τη εφημερίδα ''ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ'',

πραγματοποιεί συναυλία στην

Αλεξάνδρεια Βέροιας, και αποσπά πολύ

καλές κριτικές. Το πρόγραμμα

περιλαμβάνει λαϊκά έργα Κερκυραίων

συνθετών αλλά και ξένα έργα , όπως

οπερέτες Ναμπούκο και La Forza Del

Destino.

Το 1985 επανέρχεται στη θέση

του μαέστρου ο κ. Σπίνουλας

Παναγιώτης. Την εποχή αυτή, και για σχετικά μικρό διάστημα, στην Κ.Κ. λειτούργησαν

σχολές μαντολίνου και κιθάρας.

Μαζί με την αλλαγή του μαέστρου έχουμε και αλλαγή στις εμφανίσεις των

χορωδών. Παραμένει το μαύρο παντελόνι με το άσπρο πουκάμισο και προστίθεται μπεζ

σακάκι με μαύρο παπιγιόν και ένα λουλούδι στο πλάι.

Εικόνα 8: Συναυλία στην εκκλησία του Αγίου

Σπυρίδωνος στις 26 Δεκεμβρίου του 1985.

22

Το 1986, λόγω έλλειψης πρώτων φωνών ο κ. Σπίνουλας Παναγιώτης παίρνει την

απόφαση να εντάξει στο σωματείο γυναικείες φωνές. Έτσι το 1986 έχουμε την ένταξη

γυναικών στη Κερκυραϊκή Καντάδα. Το 87’ αλλάζει και πάλι ο πρόεδρος και τη θέση

παίρνει ο κ. Λαβράνος Σπυρίδων.

Σύμφωνα με άρθρα από εφημερίδες, από το 1985 σε πολλές συναυλίες η Καντάδα

συνοδεύεται από την Κερκυραϊκή Μαντολινάτα , έχοντας ένα άριστο αποτέλεσμα στις

συναυλίες τους. Αυτό το γεγονός συντελεί στην ένωση των δύο αυτών σωματείων.

Το Φεβρουάριο του 1988, η Κ.Κ. ανακηρύσσει επίτιμο πρόεδρο τον Δημήτριο

Σαββάτη, ο οποίος ήταν ο 4ος πρόεδρος και παρέμεινε στην θέση αυτή για 25 χρόνια

αγωνιζόμενος όχι μόνο για το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα, αλλά και για τις συνθήκες

λειτουργίας του ομίλου. Μαέστρος γίνεται ο κ. Σουρβίνος Ιωάννης και παραμένει για

ένα χρόνο.

Το 1989 έχουμε την επιστροφή του κ. Σπίνουλα Παναγιώτη, ο οποίος μένει δύο

χρόνια στη θέση του μαέστρου και το 1991 παίρνει τη θέση του ο Ζερβός Αλέξανδρος.

Το Μάρτη του '93 η Κ.Κ. βραβεύεται από τον Ροταριανό Όμιλο για την μεγάλη

της προσφορά στο παραδοσιακό και χορωδιακό τραγούδι.

Εικόνα 9: Συναυλία της Κ.Κ. το Μάρτιο του 1994.

23

1994-2004

Το 1994 πρόεδρος ήταν ο Σουρβίνος Ιωάννης για ένα μικρό διάστημα, κι έπειτα

αναλαμβάνει Λαβράνος Σπυρίδων μέχρι το 1997.

To 1994 αλλάζει η στολή της σε γκρί σακάκι και άσπρο πουκάμισο για όλους,

κορδελάκι για τις γυναίκες και παπιγιόν για τους άντρες τις χορωδίας, και για τις

γυναίκες τις μαντολινάτας φούστα μαύρη και κορδελάκι ενώ οι άντρες μαύρο παντελόνι

και κορδελάκι.

Τον Δεκέμβριο του 1995 ο Δημήτριος Σαββάτης τιμήθηκε από την Ένωση

Χορωδιών Ελλάδος με ομώνυμη ανώτατη τιμητική διάκριση και του απέμειναν ειδική

πλακέτα και μετάλλιο για την προσφορά του στην Κερκυραϊκή Καντάδα.

Το 1998 αλλάζει ο πρόεδρος και γίνεται ο Λαβράνος Μιχάλης μέχρι και το 2004.

Μαέστρος ήταν ο Αργυρός Φώτης, ο οποίος διατέλεσε δάσκαλος και μαέστρος στο

σωματείο, ενορχήστρωσε τραγούδια με σολιστικές ερμηνείες που συνόδευε η χορωδία.

Σεβόμενος το υπάρχον ρεπερτόριο των προκατόχων του, το εμπλούτισε, διασκεύασε και

προσάρμοσε για τη χορωδία και τη μαντολινάτα

τραγούδια ελαφρά και λαϊκά, τραγούδια απ’ τον ελληνικό

κινηματογράφο, πλακιώτικες καντάδες και τραγούδια του

κρασιού, εισαγωγές και αποσπάσματα από όπερες και

οπερέτες καθώς επίσης και άλλα επτανησιακά. Σε πολλές

συναυλίες εμπλούτισε τη μαντολινάτα προσθέτοντας

φλάουτο, όμποε, κλαρίνο, σαξόφωνο, κοντραμπάσο και

πιάνο. Έκανε ενορχηστρώσεις κομματιών για τον

εμπλουτισμό της μαντολινάτας σε πιο ορχηστρικό

σύνολο. Πραγματοποίησε επίσης συναυλίες με το

οργανικό σύνολο, χωρίς τη χορωδία.

Οι μόνιμα μεικτές εμφανίσεις της Καντάδας με

την Μαντολινάτα οδήγησαν τον Ιανουάριο του 2001 σε

τροποποίηση του καταστατικού και αλλαγή του εμβλήματος της και από Κερκυραϊκή

Καντάδα ονομάζεται πλέον ‘’Κερκυραϊκή Καντάδα και Μαντολινάτα’’. Στο έμβλημα

Εικόνα 10: Το καταστατικό της Κ.Κ.Μ.

24

δίπλα από την κιθάρα προστίθεται και ένα μαντολίνο. Το όριο ηλικίας

μέλους μειώθηκε από τα 20 στα 18 έτη. Σκοπός της πλέον, είναι η

διάδοση της παλαιάς αλλά και νέας παραδοσιακής μουσικής και

τραγουδιού και ο Χρόνος Εκλέγειν και Εκλέγεσθαι από 3 μήνες έγινε 1

έτος.

Τις 14 Απριλίου 2002 η Κερκυραϊκή Καντάδα και Μαντολινάτα

πραγματοποιεί συναυλία στον χώρο του Δημοτικού Θεάτρου Κέρκυρας

την οποία συναυλία διεύθυνε ο Φώτης Αργυρός.

Από το 2003 έως το 2004 μαέστρος διετέλεσε ο Σπύρος

Τσιλιμπάρης.

Η Κ.Κ.Μ. συμμετέχει κάθε χρόνο στις περιφορές των επιταφίων

χρωματίζοντας την παραδοσιακή Κερκυραϊκή Πασχαλιά.

2004-2014

Το 2004, πρόεδρος στην Κ.Κ.Μ. γίνεται ο Χονδρογιάννης Γεώργιος, ενώ τη

διεύθυνση και τη διδασκαλία των μουσικών αναλαμβάνει και πάλι ο Φώτης Αργυρός. Το

σωματείο εξακολουθεί να φιλοξενείται στο κτήριο της οδού Αγίου Βασιλείου στην Πίνια.

Την Κυριακή 5 Οκτωβρίου της ίδιας χρονιάς, γίνεται στο Δημοτικό Θέατρο μία

από τις σημαντικότερες συναυλίες του σωματείου. Είναι η επέτειος των 50 χρόνων από

την ίδρυση της Κ.Κ.Μ. και ο μαέστρος Φώτης Αργυρός καλεί τους μαέστρους που έχουν

διευθύνει το σύνολο στο παρελθόν να συμμετέχουν στην εορταστική συναυλία

διευθύνοντας το αγαπημένο τους τραγούδι. Το ρεπερτόριο περιλαμβάνει παραδοσιακούς

κερκυραϊκούς χορούς, όπως τη “Ρούγα”, λαϊκά τραγούδια (“Ξυπνώ τη χαραυγή”) και

καντάδες των: Κατσαρός, Ξύνδας, Γράψα, Σπάθης, κα. Παρουσιάζονται ακόμη έντεχνα

του Θεοδωράκη και του Χατζιδάκι, καθώς και κλασικά κομμάτια Ευρωπαίων μουσικών

(Βέρντι).

Το 2005, τη διεύθυνση του συνόλου αναλαμβάνει η Ροζίνα Ανεμογιάννη, η οποία

παραμένει σε αυτή τη θέση μέχρι σήμερα. Η χρονιά αυτή σηματοδοτείται και άλλες

Εικόνα 11: Το νέο έμβλημα του

σωματείου.

25

σημαντικές αλλαγές όπως για παράδειγμα

αυτή στο ρεπερτόριο του. Μέλη και χορωδοί

επιθυμούν να επιστρέψουν στα παλαιότερα

τραγούδια και καντάδες, και να αφαιρέσουν

από το πρόγραμμα τους τα έντεχνα ελληνικά

τραγούδια αλλά και τα κλασικά.

Αποφασίζεται επίσης να ξαναπάρει το

μουσικό σύνολο την παραδοσιακή του μορφή

(μαντολίνα, κιθάρες και περιστασιακά

βιολιά, χωρίς πιάνο και κοντραμπάσο).

Έτσι, την Κυριακή 10 Δεκεμβρίου του 2006, προπαραμονή της γιορτής του Αγίου

Σπυρίδωνα, λαμβάνει χώρα η πρώτη εμφάνιση της Κ.Κ.Μ. με τη νέα μαέστρο, στην

οποία παρουσιάζονται ελληνικά παραδοσιακά τραγούδια και καντάδες. Λόγω της ημέρας

η χορωδία ψάλλει επίσης, εκτός προγράμματος, και το Απολυτίκιο του Αγίου της

“Συνόδου της Α’”.

Μέσω της συναυλίας αυτής διαψεύδονται παράλληλα και οι φήμες που έθεταν

αμφιβολίες για την συνέχιση της ύπαρξης της Καντάδας, οι οποίες δημοσιεύτηκαν σε

άρθρο Κερκυραϊκής εφημερίδας. Οι φήμες αυτές βασίζονταν στο γεγονός ότι η Κ.Κ.Μ

δεν πραγματοποιεί κάποια προηγούμενη εμφάνιση αυτή την περίοδο. Η απάντηση της

όμως, η οποία επιβεβαιώνεται και με αυτή τη συναυλία, είναι η εξής: “Μεγαλουργούμε

αθόρυβα… δεν επιθυμούμε την αυτοπροβολή μας’’.

Στις αρχές της νέας χρονιάς (2007), πραγματοποιείται μια ακόμη αλλαγή στο

κτήριο που φιλοξενείται η Καντάδα. Έτσι μετακομίζει στη Σπηλιά, στην διεύθυνση 7η

πάροδος Νικηφόρου Θεοτόκη, στην οποία παραμένει μέχρι και σήμερα. Αυτή η

μετακίνηση αποτελεί μεγάλη αλλαγή, καθώς το προηγούμενο κτήριο στην Πίνια τα μέλη

της Κ.Κ.Μ το είχαν συνδέσει με το σωματείο για περίπου τριάντα εφτά χρόνια.

Τις 15 Φεβρουαρίου του 2009 πραγματοποιείται συναυλία στο Δημοτικό θέατρο

Κέρκυρας για μια εκδήλωση υπό την Αιγίδα του Δήμου Κερκυραίων η οποία σημειώνει

μεγάλη επιτυχία.

Στα επόμενα χρόνια, η Κ.Κ.Μ. πραγματοποιεί όλο και περισσότερες δημόσιες

Εικόνα 12: Το σημερινό κτήριο της Κ.Κ.Μ. στη

Σπηλιά.

26

εμφανίσεις εντός αλλά κι εκτός Κέρκυρας, γνωρίζοντας μάλιστα μεγάλη επιτυχία.

Αρχικά, συμμετέχει στη εκπομπή της κρατικής τηλεόρασης "Έχει γούστο", της οποίας

παρουσιάστρια είναι η Μπήλιω Τσουκαλά. Τα έξοδα της εμφάνισης αναλαμβάνουν να

καλύψουν οι ίδιοι οι χορωδοί του σωματείου.

Στις 25 Ιουνίου του 2009, γίνεται το Πανευρωπαϊκό Συνέδριο Καθηγητών

Πανεπιστημίου στα Παλαιά Ανάκτορα στο οποίο το σύνολο λαμβάνει μέρος. Λίγο

αργότερα, στις 7 Ιουλίου, η Περιφέρεια Ιονίων Νήσων διοργανώνει εκδήλωση για την

προβολή της Κέρκυρας στη Θεσσαλονίκη. Τελικά, η συναυλία δίνεται στην πλατεία

μεταξύ του Λευκού Πύργου και του Αγάλματος του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Ενώ στη

συνέχεια, στις 11 του ίδιου μήνα, το σωματείο κάνει ένα ακόμη ταξίδι, αυτή τη φορά για

να πάρει μέρος στο Φεστιβάλ Άσσος της Κορίνθου.

Μετά από αυτές τις εμφανίσεις, η Κ.Κ.Μ. επιστρέφει στην Κέρκυρα όπου

εξακολουθεί να συμμετέχει συναυλίες. Έτσι, στις 27 Ιουλίου, όταν ο Δήμος Κερκυραίων

διοργανώνει εκδήλωση στην πόλη του νησιού (πλατεία Λιστόν, κ.α.), το σύνολο

αναλαμβάνει να τραγουδήσει κι αυτό. Έπειτα, ακολουθούν κι άλλες δημοτικές

εκδηλώσεις (12/8, 19/8 και 2/9) στις οποίες η Κ.Κ.Μ. δίνει δυναμικά το παρόν, ενώ

παράλληλα επισκέπτεται και πολλά χωριά. Την 1η του Αυγούστου εμφανίζεται στους

Χωροεπισκόπους, στις 9 στο Σωκράκι, στις 13 στους Δουκάδες, στις 22 στους

Βαρυπατάδες και στις 26 και πάλι στο Σωκράκι. Το Σεπτέμβρη, το σωματείο κάνει το

τρίτο του ταξίδι με σκοπό να συμμετάσχει στις 12 του ίδιου του μήνα σε υπαίθρια

εμφάνιση που διοργανώνεται στα πλαίσια του Φεστιβάλ του Δήμου Τενέας της

Κορίνθου.

Οι μήνες που ακολουθούν αποτελούν χρόνο ξεκούρασης και προετοιμασίας της

Κ.Κ.Μ. για τις δραστηριότητες που πρόκειται να ακολουθήσουν Έτσι, λίγο ύστερα από

την έναρξη του νέου έτους το σύνολο πηγαίνει στη Αθήνα κι εμφανίζεται στο τρίτο

Διεθνές Φεστιβάλ Γαστρονομίας στο Ελληνικό (22/1/2010).

Τον Απρίλη, και συγκεκριμένα τις ημέρες του Πάσχα, η Κ.Κ.Μ. συμμετέχει

μουσικά στην περιφορά πολλών επιταφίων και σε λιτανείες. Στις 2 του μήνα, συνοδεύει

τον Επιτάφιο της Αγίας Παρασκευής και του Αγίου Ιωάννου. Δύο μέρες αργότερα,

λαμβάνει μέρος στη Λιτανεία της Αναστάσεως στην Αγία Τριάδα, ενώ στις 23 στον Άγιο

27

Γεώργιο στο Μαντούκι. Ύστερα από αυτές

τις συμμετοχές, το σωματείο επισκέπτεται

στις 15 Μαΐου τη Θεσσαλονίκη όπου

εμφανίζεται στο Φεστιβάλ Διδυμοτειχιτών

Θεσσαλονίκης, το οποίο διοργανώνεται

στο Αμφιθέατρο του Πανεπιστημίου της

πόλης.

Στις 13 Ιουνίου της ίδιας χρονιάς,

δίνεται μια εξαιρετικά πρωτότυπη

συναυλία στο Δημοτικό Θέατρο της

Κέρκυρας, στην οποία η Κ.Κ.Μ. συνεργάζεται με το ιαπωνικό σύνολο “Tokyo

Mandolino”. Το γεγονός ότι ανακαλύφθηκε μαντολινάτα στην Ιαπωνία αποτέλεσε

πρωτόγνωρη έκπληξη τόσο για τους χορωδούς, όσο και για τους υπεύθυνους του

σωματείου, οι οποίοι θέλησαν αμέσως να έρθουν σε επικοινωνία. Η συνεργασία μαζί

τους ήταν πάντως πολύ καλή εμπειρία και όλοι αποκόμισαν τις καλύτερες εντυπώσεις. Το

πρώτο μέρος της εκδήλωσης καλύπτει το ξένο σύνολο με κομμάτια Ιαπώνων και άλλων

ξένων συνθετών, ακόμη και με κλασικούς όπως Beethoven. Στο δεύτερο μέρος η Κ.Κ.Μ.

παρουσιάζει μόνη της παραδοσιακά κερκυραϊκά τραγούδια, και σε συνεργασία με το

“Tokyo Mandolino” τα κομμάτια: Hamabe no uta και Ξυπνώ τη χαραυγή υπό τη

διεύθυνση της Ροζίνας Ανεμογιάννη.

Μόλις μια εβδομάδα αργότερα, στις 20 Ιουνίου, η Κ.Κ.Μ. κάνει την εμφάνισή

της στην εκπομπή της ΕΤ3 "Κυριακή στο χωριό". Τα γυρίσματα της εκπομπής γίνονται

στις Μπενίτσες.

Τον Ιούλιο, τον Αύγουστο και μέχρι και την 1η Σεπτέμβρη, ο Δήμος Κερκυραίων

διοργανώνει στην πόλη του νησιού μια σειρά από εκδηλώσεις στις οποίες η Κ.Κ.Μ.

λαμβάνει μέρος. Ενώ στις 14/08, οι χορωδοί συμμετέχουν και στη Λιτανεία της Παναγίας

του Κομπιτσίου. Στα τέλη του Σεπτέμβρη (27/09), δίνεται μια ακόμη συναυλία από το

σωματείο στο ξενοδοχείο "Ρόμπινσον" στη Δασιά.

Ένα μήνα μετά, στις 31 του Οκτώβρη, η Κ.Κ.Μ. εμφανίζεται για τρίτη φορά

μέσα στην ίδια χρονιά στο Δημοτικό Θέατρο της Κέρκυρας, κάνοντας μια λαμπρή

Εικόνα 13: Φωτογραφία από τη συναυλία της Κ.Κ.Μ.

μαζί με το σύνολο "Tokyo Mandolino".

28

συναυλία. Μέχρι το τέλος του έτους, δεν κάνει καμία άλλη εμφάνιση παρά μόνο για να

συνεισφέρει στο εορταστικό κλίμα των Χριστουγέννων τραγουδώντας τα κάλαντα στη

Νομαρχεία και στο Δημαρχείο.

Πρώτη εκδήλωση στην οποία συμμετέχει το σωματείο τη νέα χρονιά (2011), είναι

αυτή του Καρναβαλιού, η οποία λαμβάνει χώρα στις 2 Μαρτίου στην πόλη της

Κέρκυρας. Στη συνέχεια, έπεται το έκτο ταξίδι της Κ.Κ.Μ. το οποίο γίνεται για να

συμμετάσχει το σύνολο σε εκδήλωση της Λέσχης Αρχιμαγείρων Ελλάδος στη Διεθνή

Έκθεση Θεσσαλονίκης (Detrop). Αξίζει σ' αυτό το σημείο να σημειώσουμε ότι η

παρουσία των χορωδών στη συγκεκριμένη διοργάνωση ήταν επιθυμία της Κερκυραϊκής

Λέσχης που θέλησε να παρουσιάσει, εκτός από τις παραδοσιακές γεύσεις, και την τοπική

μουσική του νησιού.

Ύστερα από το γεγονός αυτό, η Καντάδα εμφανίζεται στην Ημέρα Κερκυραϊκών

Γεύσεων που γίνεται στους Καστελλάνους Μέσης (03/04). Ενώ, τις άγιες ημέρες του

Πάσχα, οι χορωδοί συμμετέχουν σε επιταφίους και λιτανείες. Στις 22 Απριλίου, γίνεται η

περιφορά του επιταφίου της Αγίας Παρασκεύης και του Αγίου Ιωάννη της Πόλεως, ενώ

στις 25 Απριλίου, η λιτανεία του Αγίου Γεωργίου του Μαντουκίου.

Το μήνα που ακολουθεί, πραγματοποιείται και το έβδομο κατά σειρά ταξίδι της

Κ.Κ.Μ. Έτσι, το σύνολο συμμετέχει σε συναυλία η οποία γίνεται στο Διδυμότειχο.

Το Φεβρουάριο του 2012 η Κ.Κ.Μ, ερμηνεύοντας καντάδες και αποκριάτικα

τραγούδια, εντυπωσιάζει το Γιαννιώτικο κοινό σε μια εκδήλωση με πρωτοβουλία του

ιδρύματος Ιωσήφ και Εσθήρ Γκανή. Η χορωδοί με τα τραγούδια τους καθώς και η

μαέστρος Ροζίνα Ανεμογιάννη κερδίζουν το δυνατό χειροκρότημα του πολυπληθούς

ακροατηρίου. Στη συνέχεια την 1η Ιουλίου πραγματοποιεί συναυλία στο Πνευματικό

Κέντρο Ζίτσας στα Γιάννενα, σε συνεργασία με τη νέα Χορωδία Λευκάδας. Στις 30

Σεπτεμβρίου λαμβάνει μέρος σε χορωδιακή συναυλία στην Αθήνα, προσκεκλημένη από

την Ένωση Χορωδιών Ελλάδος, όπου συμμετείχαν 5 Χορωδίες και 250 Εκτελεστές.

Το 2013 πρόεδρος της Κ.Κ.Μ ο Γκέκας Δημήτριος. Η επόμενη εμφάνιση του

ομίλου πραγματοποιείται στις αρχές της νέας χρονιάς (2013) στην ετήσια συναυλία τις

20 του Φλεβάρη στο Δημοτικό Θέατρο. Αξίζει να σημειωθεί ότι προηγήθηκε και η

ετήσια κοπή της πρωτοχρονιάτικης πίτας, ένα ευχάριστο γεγονός για όλα τα μέλη του

29

ομίλου, όπου τους δίνεται η ευκαιρία να διασκεδάσουν ,να χαλαρώσουν και να

αστειευτούν. Η επόμενη συναυλία στις 9 Μαρτίου έχει αποκριάτικη διάθεση και

ρεπερτόριο. Μια αξέχαστη εμπειρία για όλους είναι το ταξίδι της Καντάδας στη Ζάκυνθο

τις 5 και 6 Ιουλίου όπου μετά από πρόσκληση της αντιπεριφέρειας Ζακύνθου δίνεται

συναυλία στον ετήσιο διαγωνισμό Body Building.

Οι εμφανίσεις συνεχίζονται στην Περίθεια και στο Corfu Palace, ενώ μαγευτική

είναι η εμφάνιση τις Καντάδας στη βαρκαρόλα που πραγματοποιείται 4 Αυγούστου του

2013, με θέμα την άφιξη του Οδυσσέα στο νησί των Φαιάκων και την υποδοχή του από

τη Ναυσικά. Η Καντάδα με σχετικό ρεπερτόριο καταφτάνει στην παραλία της

Παλαιοκαστρίτσας τραγουδώντας πάνω σε ένα καραβάκι και σαγηνεύει όλους τους

θεατές. Η στολή συσχετίζεται και με το περιεχόμενο της εμφάνισης, καθώς αποτελείται

από λευκό πουκάμισο, μαύρο παντελόνι και ναυτικό καπελάκι. Στις 31 του ίδιου μήνα

ακολουθεί συναυλία στους Ευρωπούλους, αυτή τη φορά με τους χορωδούς και την

μαέστρο ντυμένους στα γαλάζια.

Η τελευταία συναυλία της Καντάδας μέχρι σήμερα πραγματοποιείται το 2014

στις 16 Φεβρουαρίου στο Δημοτικό θέατρο σε μια συνεργασία του Πολιτιστικού

Κέντρου Εργαζομένων ΟΤΕ και του Συλλόγου Υπαλλήλων ΟΤΑ, τα έσοδα της οποίας

διατέθηκαν ως ένδειξη στήριξης και αλληλεγγύης για τον μικρό Παναγιώτη. Το ποσό που

συγκεντρώθηκε ανέρχεται στα 2.413 €.

30

Η Καντάδα Σήμερα- Επίλογος

Η Κ.Κ.Μ στις μέρες μας είναι ένα δραστήριο

μουσικό σώμα, το οποίο καθρεπτίζει με σεβασμό στην

παράδοση την μουσική παρακαταθήκη της Κέρκυρας.

Η πολυδιάστατη δράση της οφείλεται στην συλλογική προσπάθεια όλων των

μελών της, διοίκησης, μαέστρου, χορωδών και μουσικών. Είναι

ένα σωματείο φιλικό, ανοικτό προς όλους, με αγάπη στην

μουσική, που διατηρεί έναν ανθρώπινα μουσικό χαρακτήρα με

διαχρονική αξία, και πάνω απ ' όλα προσφέρει, πέρα από

μουσικές εμπειρίες, ένα φιλικό και ζεστό περιβάλλον για όλα τα

μέλη του.

Στα πλαίσια της εργασίας, ζητήσαμε από τους χορωδούς να απαντήσουν σε ένα

ερωτηματολόγιο το οποίο συνέταξε η ομάδα της ερευνητικής εργασίας, έτσι ώστε να

αντλήσει πληροφορίες για την κατάσταση της καντάδας στης μέρες μας. Παρακάτω

παρουσιάζουμε τα ευρήματα της έρευνας μας.

31

32

Βιβλιογραφία

Βιβλιογραφία

-Τέχνες ΙΙ: Επισκόπηση ελληνικής μουσικής και χορού, Τόμος Γ': Ελληνική μουσική πράξη,

Λαϊκή παράδοση – Νεότεροι χρόνοι, Πάτρα: Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, 1999

-Νεοελληνική Μουσική, Σπύρου Γ. Μοντσενίγου

Διαδικτυακή Βιβλιογραφία

-www.musicportal.gr

-mousikorama.gr

-el.wikipedia.org

Οι πληροφορίες μας όσον αφορά την Κερκυραϊκή Καντάδα και Μαντολινάτα πάρθηκαν

από συνεντεύξεις παλαιών και διοικητικών μελών, άρθρα και δημοσιεύσεις σε

εφημερίδες, δημόσια έγγραφα, προγράμματα συναυλιών, καθώς και από το αρχείο και

το αυθεντικό φωτογραφικό υλικό της ίδιας της Κερκυραϊκής Καντάδας και

Μαντολινάτας, μιας και δεν υπήρχε βιβλιογραφία που να αναφέρει την ιστορία της.

33

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Ομάδες Εργασίας…………………………………………………….. σ. 2

Ευχαριστίες …………………………………………………………….σ. 3

Εισαγωγή………………………………………………………………. σ. 4

Κεφάλαιο 1: Καντάδα………………………………………………... σ. 4

Μαντολονάτα……………………………………………σ.8

Κεφάλαιο 2: Η ιστορία της Κ.Κ.Μ………………………………… σ. 15

Η Καντάδα Σήμερα…………………………………………………. σ. 30

Επίλογος……………………………………………………………….σ.30

Βιβλιογραφία………………………………………………………….. σ. 32