ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΚΑΤΟΥΝΑΣΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2012-2013

ΤΜΗΜΑ Β΄2 ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

ΘΕΜΑ: “Ο τόπος μου, όπως αυτός παρουσιάζεται στις

παραδοσιακές εκδηλώσεις των ανθρώπων του στη φυσική,

κοινωνική και πνευματική ζωή τους”.

Η εργασία πραγματοποιήθηκε υπό την επίβλεψη της κ. Βλαχοπάνου Ευσταθίας και του κ. Κολοβού Φωτίου.

“Στη φύση δεν υπάρχουν σύνορα. Ολόκληρη η γη είναι ολονών και κάθε πολιτισμός δεν

είναι τίποτε άλλο παρά ιδέες που μας χωρίζουν”.

“Με τα πόδια του ο άνθρωπος πρέπει να ενωθεί με τη γη της πατρίδας του, αλλά με τα

μάτια του πρέπει ν' αγναντεύει όλον τον κόσμο”

Ντ. Σανταγιάνα

Ο κάθε άνθρωπος μέσα του συντηρεί την έμφυτη ανάγκη να γνωρίσει την ιστορία του, τις ρίζες του, την παράδοσή του. Τότε μόνο μπορεί να προσβλέπει αισιόδοξα το μέλλον.

 Κατο να Αιτωλοακαρναν αςύ ί Κατο να Αιτωλοακαρναν αςύ ί

▪ Προέλευση του ονόματος του χωριού ΚατούναΠροέλευση του ονόματος του χωριού ΚατούναΑρκετές ιστορικές πηγές αναφέρουν πως η λέξη Κατούνα σημαίνει σκηνή, τέντα και το ρήμα κατουνεύω σημαίνει κατασκηνώνω.

Στα σλάβικα σημαίνει κάστρο, ενώ στη βυζαντινή εποχή σήμαινε την κατασκήνωση ή το χώρο του στρατοπέδου. Με τον όρο «Κατούνα»,«Κατούνα», εννοούμε μικρό οικογενειακό οικισμό από ένα ή περισσότερα σπίτια ή καλύβες. Σε πρώτο στάδιο οι κατούνες ήταν κτηνοτροφικές, ενώ αργότερα εξελίσσονται σε γεωκτηνοτροφικές ομάδες και αποτέλουν προστάδιο της οργανωμένης κοινότητας, καθώς απαρτίζονται από περισσότερες οικογένειες.

ΛεξικόΚατούνα: το στενό δρομάκι/ η τέντα, η σκηνή/ το στρατόπεδο/ η κασέλα, το σεντούκι.

▪ Τοποθεσία του χωριού ΚατούναΤοποθεσία του χωριού Κατούνα Η Κατούνα ανήκει στο νομό Αιωλοακαρνανίας της

Στερεάς Ελλάδας. Αποτελεί δημοτική ενότητα του Δήμου Ακτίου-Βόνιτσας και είναι το μεγαλύτερο χωριό της πρώην επαρχίας Ξηρομέρου.

Η Κατούνα είναι χτισμένη πάνω σε ένα λόφο ανάμεσα στα Ακαρνανικά Όρη, σε υψόμετρο περίπου 350 μέτρα και έκταση 0.7185 τετραγωνικά χιλιόμετρα.

Βρίσκεται στο βορειοδυτικό τμήμα του νομού Αιτωλοακαρνανίας και σε απόσταση 43 χιλιομέτρων από το Αγρίνιο,82 χιλιομέτρων από το Μεσολόγγι και 320 χιλιομέτρων από την Αθήνα.

▪ Η Κατούνα στα αρχαία χρόνια και η ιστορία τηςΗ Κατούνα στα αρχαία χρόνια και η ιστορία της

Η Κατούνα είναι από τους παλαιότερους οικισμούς του Ξηρομέρου και χρονολογείται πριν από τους Βυζαντινούς Χρόνους. Στην αρχή της επανάστασης του 1821 η Κατούνα πρόσφερε στον αγώνα 5.000 γρόσια, ποσό από τα μεγαλύτερα των χωριών του Ξηρομέρου. Στα χρόνια του Αλί Πασά έγιναν φοβερές καταστροφές στην περιοχή του Ξηρομέρου και ιδιαίτερα στην Κατούνα. Στις 6 Μαϊου 1821, στην Αγία Δευτέρα Κατούνας έγινε η επίσημη κήρυξη της Επανάστασης στη Δυτική Ελλάδα, από τον οπλαρχηγό του Ξηρομέρου Γεώργιο Βαρνακιώτη με την παρουσία προεστών και αγωνιστών της εποχής. Τον Αύγουστο του 1822 ο Καραϊσκάκης έφτασε στην Κατούνα όπου μαζί με τους Επαναστάτες έδωσαν μια μάχη με τους Τούρκους που βρίσκονταν στην Κατούνα και τους έδιωξαν. Από την Κατούνα πέρασαν ηρωικοί οπλαρχηγοί όπως ο Καραϊσκάκης, ο Μπότσαρης κ.α.

Το 1836 δημιουργήθηκε ο Δήμος Εχίνου. Η Κατούνα ήταν η έδρα του δήμου από το 1836 εως το 1912, ο οποίος περιελάμβανε τα εξής χωριά: Κατούνα, Τρύφου, Αετός, Κομπωτή, Κωνωπίνα,

Παπαδάτου, Μαχαλάς, Μπαμπίνη, Βούστρι, Αλευρά, Αχυρά, Γαρδί. Την ονομασία του ο δήμος την πήρε από τον βασιλιά Εχίνο. Σύμφωνα με τον

Ξενοφώντα, στην περιοχή του κάστρου της Κομπωτής υπήρχε κάποιος βασιλιάς ο οποίος

ονομάζονταν Εχίνος. Από αυτόν το κάστρο λέγεται «Εχίνειο» και η περιοχή ονομάστηκε «Εχίνου».

Άλλοι αποδίδουν την ονομασία στο νησί «Εχίνος», το οποίο βρίσκεται στη θάλασσα της Ακαρνανίας. Όσο για την περίοδο του πολέμου του ΄40, πολλά παλικάρια από την Κατούνα πολέμησαν ενάντια

στον Ιταλογερμανό κατακτητή.

Η Αρχαία Μεδεών (ή Μεδίων και Μηδεών) Η Μεδεών ή Μεδίων ήταν οχυρή πόλη της Ακαρνανίας

κα μια από τις αρχαιότερες πόλεις της Ακαρνανίας. Σε απόσταση 1 περίπου χιλιόμετρο νοτιoανατολικά της Κατούνας αναπτύσσεται πάνω στους λόφους Καστράκι και Βλιχίδι η οχύρωση της αρχαίας πόλης της Μεδεώνος. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, πιστεύεται ότι η Μεδεών ανάγεται πριν από τον καιρό του Περικλή και ότι κτίσθηκε λίγο πριν από την Τρωϊκή εκστρατρεία.

Κατά το αγγλικό λεξικό της ελληνικής αρχαιολογίας η πόλη θα πρέπει να γράφεται «Μεδοιών» από το ρήμα «μεδοιωνίζω» που σημαίνει προστατεύω, κυριαρχώ, κυβερνώ. Επίσης η ονομασία της αποδίδεται, σύμφωνα με το Στέφανο Βυζαντινό, και στον Μεδεώνα, το γιο του Πυλάδη και της Ηλέκτρας. Η Μεδεών ήταν ανεπτυγμένη πόλη και διέθετε εσωτερικό διατείχισμα και χωριστή ακρόπολη στη νοτιοδυτική πλευρά. Κατά τους Μηδικούς πολέμους και έπειτα κατα τη διάρκεια του Πελοποννησιακού ήταν σύμμαχος των Αθηναίων. Η πόλη το 350-300 π.Χ έκοβε δικά της νομίσματα, από τις παραστάσεις των οποίων σχεδιάστηκε το έμβλημα του πρώην Δήμου Μεδεώνος.

Από τη Μεδεών καταγόταν ο Φίλιππος ο Ακαρνάν ο οποίος ήταν ο προσωπικός γιατρός του Μέγα Αλεξάνδρου. Επίσης, από τη Μεδεών πιθανότατα καταγόταν και ο παιδαγωγός του Μέγα Αλεξάνδρου στα πρώτα παιδικά του χρόνια, Λυσίμαχος ο Ακαρνάν. Η Μεδεών παράκμασε τα επόμενα χρόνια από τις επιδρομές των βαρβάρων και πιθανόν ερημώθηκε με την ίδρυση της Νικόπολης, όπως και άλλες Ακαρνανικές πόλεις.

▪ ▪ Η νεότερη ιστορία της Κατούνας και το χωριό στη σύγχρονη εποχήΗ νεότερη ιστορία της Κατούνας και το χωριό στη σύγχρονη εποχή Πριν από 250 χρόνια περίπου αρχίζει η ιστορία της

σημερινής Κατούνας, όταν συγκεντρώθηκαν διάφοροι συνοικισμοί που υπήρχαν πριν γύρω από αυτή και δημιούργησαν αυτήν την κωμόπολη του κεντρκού Ξηρομέρου, την Κατούνα. Αργότερα, το 1986 η Κατούνα μαζί με τους συνοικισμούς: Άγιος Νικόλαος, Αχυρά, Λουτράκι δημιούργησαν το Δήμο Κατούνας. Το 1999, σύμφωνα με τον Καποδιστριακό νόμο, η Κατούνα έγινε η έδρα του Δήμου Μεδεώνος που περιελάμβανε τα χωριά: Κατούνα, Άγιος Νικόλαος, Αχυρά, Λουτράκι, Αετός, Κομπωτή, Κωνωπίνα και Τρύφος.

Οι κύριες ασχολίες των κατοίκων ήταν και είναι η γεωργία, η κτηνοτροφία και η καπνοκαλλιέργεια. Από το 2011 σύμφωνα με το νόμο του Καλλικράτη, παρόλες τις αντιδράσεις που υπήρξαν από τους κατοίκους του πρώην Δήμου Μεδεώνος και του Συλλόγου του, ενώθηκαν οι Δήμοι: Μεδεώνος, Ανακτορίου και Παλαίρου και δημιουργήθηκε ο νέος Δήμος Ακτίου-Βόνιτσας με έδρα την Βόνιτσα.

Έτσι, σήμερα η Κατούνα μαζί με τους συνοικισμούς και όλα τα υπόλοιπα χωριά του πρώην Δήμου Μεδεώνος αλλά και των άλλων δύο πρώην Δήμων, συμπεριλαμβάνοναι στο Δήμο Ακτίου-Βόνιτσας.

Στην κεντρική πλατεία του χωριού υπάρει ο Ιερός Ναός του Αγίου Αθανασίου, ο οποίος είναι και ο πολιούχος του χωριού. Στο χωριό, επίσης, υπάρχουν και άλλα εκκλησάκια

Η Κατούνα έχει πολλές υπηρεσίες όπως Ειρηνοδικείο, Αστυνομικό Τμήμα, Κέντρο Εξυπηρέτησης Πολιτών, πρόγραμμα «Βοήθεια Στο Σπίτι», υποκατάστημα Τράπεζας Πειραιώς, Ο.Τ.Ε., ΕΛ.ΤΑ., Περιφερειακό Ιατρείο, Κτηνιατρείο, τακτική συγκοινωνία με ΚΤΕΛ, παιδικό σταθμό, νηπιαγωγείο, Δημοτικό Σχολείο, Γυμνάσιο και Λύκειο. Επίσης, υπάρχουν τρεις συνεταιρισμοί και αποθήκες της Ένωσης, σούπερ μάρκετ, παντοπωλεία, πρατήρια άρτου, επιπλοποιεία, κομμωτήρια, τρία φαρμακεία και τρία πρατήρια καυσίμων. Κατά το 1928-1932 κατασκευάσηκε το υδραγωγείο Κατούνας, που φέρνει το νερό από το Κεφαλόβρυσο των Αχυρών, 8 χιλιόμετρα από την Κατούνα. Τέλος, υπάρχουν πολλές ταβέρνες, ψησταριές με ποικιλία τοπικών νόστιμων μεζέδων, καφετέριες αλλά και καφενεία, τα περισσότερα από τα οποία συντηρούνται εδώ και πολλά χρόνια. Οι κάτοικοι της Κατούνας περνούν τον ελεύθερο χρόνο τους εκεί, δίνοντας ζωή στο χωριό και ομορφαίνοντάς τον.

Από το μαγευτικό Μπαστούνι(στην κεντική πλατεία της Κατούνας) αντικρίζεται η πανέμορφη θέα του Αμβρακικού Κόλπου στο Λουτράκι από την αριστερή μεριά μέχρι τη λίμνη της Αμβρακίας από τη δεξιά μεριά, ενώ απέναντι βρίσκονται τα βουνά της Βελαώρας και του Πεταλά.

Επίσης, στη συγκεκριμένη περιοχή, νότια του ναού του Αγίου Αθανασίου βρέθηκε δεξαμενή μεγάλων διαστάσεων, κατά τη διάρκεια εργασιών στην κεντρική πλατεία της Κατούνας. Η δεξαμενή έχει ορθογώνιο σχήμα περίπου 6x6 μέτρα και βάθος 5-6 μέτρα. Εντυπωσιακό είναι το ισχυρό υδραυλικό κονίαμα των εσωτερικών επιφανειών, κάτι που μας οδηγεί χρονικά σε αντιστοιχες δεξαμενές μικρών πόλεων Ρωμαϊκής ή Βυζαντινής περιόδου. Φαίνεται πως η δεξαμενή με τη μεγάλη χωρητικότητα εξυπηρετούσε τις ανάγκες ύδρευσης των κατοίκων της Κατούνας την περίοδο της Τουρκοκρατίας.

▪ ▪ Ήθη και έθιμα του χωριούΉθη και έθιμα του χωριού

Πολιτιστικές εκδηλώσειςΠολιτιστικές εκδηλώσεις ΕμποροπανήγυρηΕμποροπανήγυρη Δυο φορές το χρόνο γίνεται πανηγύρι: στις

15 Μαϊου με το παλιό ημερολόγιο του Αγίου Αθανασίου, που ψήνει όλο το χωριό αρνιά, και στις 10 Οκτωβρίου που πραγματοποιούνταν η ετήσια έμπορο-πανήγυρη, δηλαδή στο κέντρο του χωριού στήνονταν πάγκοι και συγκενρώνονταν έμποροι κάνοντας αγοραπωλησίες ντόπιων προϊόντων και ζώων. Σήμερα όμως αυτά τα πανηγύρια έπαψαν να έχουν εμπορικό χαρακτήρα και γίνονται για λόγους διατήρησης της παράδοσης.

Η γιορτή του αλόγουΗ γιορτή του αλόγου Τα τελευταία χρόνια την άνοιξη γίνεται το

Αντάμωμα Καβαλάρηδων και Φίλων του Αλόγου, δίπλα στο ποτάμι της Νήσσας. Σε μια ειδική πίστα, περιτρυγιρισμένη από όμορφα πλατάνια, γίνεται επίδειξη και αγώνες αλόγων από τους ιδιοκτήτες τους. Στους αγώνες λαμβάνουν μέρος διάφορα άλογα από κάθε μέρος της Ελλάδας. Στη συνέχεια ακολουθούν παραδοσιακοί χοροί και τραγούδια του τόπου, αλλά και διανομή δωρεάν ντόπιας ψητής προβατίνας και άλλων νόστιμων μεζέδων.

▪ ▪ Θρησκευτική παράδοση-Ναοί και ξωκλήσια του χωριούΘρησκευτική παράδοση-Ναοί και ξωκλήσια του χωριού Η Κατούνα χαρακτηρίζεται από πλούσια θρησκευτική παράδοση καθώς είναι διάσπαρτη από

πολλούς Ιερούς Ναούς αλλά και μικρά Ξωκλήσια. Οι εκκλησίες και τα ξωκλήσια της Κατούνας είναι τα εξής:

Άγιος Αθανάσιος: Ο Άγιος Αθανάσιος είναι ο πολιούχος της Κατούνας και εορτάζεται στις 18 Ιανουαρίου. Ο ναός του βρίσκεται στην κεντρική πλατεία του χωριού.

Αγία Δευτέρα ή Παναγία Δευτέρα: Το εκκλησάκι χτίστηκε το 1954 και παλιότερα ήταν μοναστήρι. Στην Αγία Δευτέρα, στις 6 Μαρτίου 1821, αποφασίστηκε η κήρυξη της επανάστασης στη Δυτική Ελλάδα. Η Αγία Δευτέρα γιορτάζει στις 8 Σεπτεμβρίου ως ανάμνηση της νικηφόρου μάχης των Ξηρομερίτων κατά των Τούρκων, η οποία επιτεύχθη ημέρα Δευτέρα το 1585.

Αγία Παρασκευή Μπόικου ή Λόγκου: Χτίστηκε γύρω στο 1547 και παλιότερα ήταν γυναικεία μονή. Το εκκλησάκι αυτό έπαιξε σπουδαίο ρόλο κατά την Τουρκοκρατία, ως τόπος συγκέντρωσης των οπλαρχηγών. Γιορτάζεται στις 26 Ιουλίου.

Αγία Παρασκευή(κατωφερήσια): Η εκκλησία καταστράφηκε και κάηκε από τους Τούρκους. Αργότερα το 1961 οι κάτοικοι αποφάσισαν να την ξαναχτίσουν και γιορτάζεται στις 26 Ιουλίου.

Άγιος Δημήτριος: Το εκκλησάκι του Αγίου Δημητρίου είχε τεράστια περιουσία της οποίας τα έσοδα διατέθηκαν για την προετοιμασία του αγώνα κατά των Τούρκων.

Προφήτης Ηλίας: Το εκκλησάκι χτίστηκε σε ανάμνηση της νικηφόρας μάχης της 10ης Αυγούστου 1822 κατά του Κιουταχή υπό τον αρχιστράτηγο Γ.Βαρνακιώτη. Η μνήμη του Προφήτη Ηλία γορτάζεται στις 20 Ιουλίου.

Άγιος Γεώργιος-Βελαώρα: Το σημερινό εκκλησάκι είναι χτισμένο στα ερείπια παλιότερου ναού. Η μνήμη του γιορτάζεται στις 6 Μαϊου.

Άγιος Προκόπιος: Ο Άγιος Προκόπιος είχε χτιστεί ως ενοριακός ναός από τους κατοίκους του συνοικισμού που βρίσκονταν σε εκείνη την περιοχή. Η μνήμη του Αγίου γιορτάζεται στις 8 Ιουλίου.

Παμμεγίστων Ταξιαρχών: Το εκκλησάκι χτίστηκε τα τελευταία χρόνια με εράνους και δωρεές των κατοίκων όλων των χωριών του Ξηρομέρου.

Άγιος Νεκτάριος-Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός: Το εκκλησάκι αυτό χτίστηκε στη μνήμη του Κοσμά του Αιτωλού και γιορτάζεται στις 24 Αυγούστου.

▪ Παραδοσιακά επαγγέλματα

Πολλοί είναι και εκείνοι που ασχολούνται με την καλλιέργεια του καπνού. Αξίζει να σημειωθεί ότι παλαιότερα υπήρχαν μεγάλες καλλιέργειες καπνού και μάλιστα τα καπνά της Κατούνας θεωρούνταν από τα καλύτερα της παγκόσμιας παραγωγής. Επίσης, στο χωριό κάποιοι ασχολούνται με την σιδηρουργία και την ξυλουργία εδώ και πολλά χρόνια.

Οι κάτοικοι της Κατούνας, αλλά και των υπόλοιπων χωριών του Ξηρομέρου, ασχολούνται κυρίως με την γεωργία και την κτηνοτροφία.

▪▪Παραδοσιακά φαγητάΠαραδοσιακά φαγητάΠαραδοσιακό φαγητό του χωριού

είναι η κουλούρα, δηλαδή το τυρόψωμο.

Το ψητό ντόπιο κρέας και διάφορες πίτες με υλικά παραγωγής των κατοίκων(π.χ.: κρεατόπιτες, γαλατόπιτες, τραχανόπιτες, κ.α.) αποτελούν παραδοσιακές νοστιμιές του χωριού.

Επίσης, στην περιοχή παρασκευάζονται και μαγειρεύονται με παραδοσιακό τρόπο υλικά από γαλακτοκομικά προϊόντα της περιοχής όπως ο τραχανάς και οι χυλοπίτες.

▪▪Παραδοσιακά τραγούδια - χοροίΠαραδοσιακά τραγούδια - χοροί

Στην Κατούνα ‘ναι ξανθές,Στην κατοχή ‘ναι άσπρεςστο δόλιο το Ξηρόμερορούσες και μαυρομάτες.(Ν. Βεής-αρκαδικά γλωσσικά μνημεία, ΔΙΕΕ,

ΣΤ. Σ 242)

Η Άρτα πέτρα να γενεί κι βάλτος να βουλιάξει,

το δόλιο το Ξηρόμερο θεός να το φυλάξει.

Απόχει τα γλυκά κρασιά, τα όμορφα κορίτσια.

Στο Μαχαλά οι όμορφες και στη Κατούνα οι άσπρες.

Κι αυτού στο Μπόικο στα χωριά ξανθές και μαυρομάτες.

(Passow. Τραγούδια Ρωμαίικα-Αθήνα 1860, σ. 430)

ΜαυρομματαίοιΜαυρομματαίοιΣτο Βάλτο, στο Ξηρόμερο, στης

Βόνιτσας τα κάστρα,Μαυρομματαίοι ακούγονται, Γριβαίοι

καπετανεύουν,Γώγο Μπακόλας προσκυνά, φοβάται

τη χαλάστρα,τ’ ασκέρια είναι ξαρμάτωτα κι οι

Τούρκοι γειτονεύουν. (Αθάνας Γεώργιος από «Τα τραγούδια των

βουνών)

Του Πάνου ΜεΤου Πάνου ΜεϊντάνηϊντάνηΜη να΄ναι χιόνια στα βουνά, μη ναν

πανιά ‘πλωμέναμη ναν Αγγέλης στα βουνά, Αγγέλης

και Μεϊντάνηςκαι το μικρό Χορμόπουλο πώρχετ’

από τ’ Άγραφα.Με τα μπαϊράκια ανοιχτά τα κόκκινα

και τ’ άσπρα.στην Άρτα παν και κόνεψαν, στη

Βόνιτσα τους πιάνουνμια φούστα εξαγνάντισε...

Του Νικολού ΒαρνακιώτηΤου Νικολού ΒαρνακιώτηΚαταρωτάει ο νταϊφάς και τα

καπετανάτα:- Κύριέ μου, το τι γίνηκεν ο Νικολός

του ΓιάννουΠούταν’ στην πόλη ξακουστός, στη

Βενετιά γραμμένος, Ήταν και στο Ξηρόμερο πανώριο

κυπαρίσσι; - Στου Μαχαλά είχε μάζωξη, που

μοίραζε τα κόλια,Τζαντίλας εις την Κατοχή και

Κούτρας στην Κατούνα, Στη μέση στο Ξηρόμερο, ο Νικολός

ατός του.(Παπαντωνόπουλος Δημ.- πεντηκονταετηρίδα

της Ελληνικής Επαναστάσεως του έτους 1821. Αθήνα-1879, σελ. 83)