Ιστορία ΚατασκευώνΕνότητα 4.1: Η επίδραση της Ελληνορωμαϊκής

Αρχαιότητας στην Ευρώπη (15ος – 20ος) b

Δρ Σταματίνα Γ. ΜαλικούτηΤμήμα Πολιτικών Μηχανικών Τ.Ε.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΑνώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Πειραιά Τεχνολογικού Τομέα

Άδειες Χρήσης

• Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons.

• Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς.

2

Χρηματοδότηση• Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια

του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα.

• Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Πειραιά Τεχνολογικού Τομέα» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού.

• Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.

3

Σκοποί ενότητας• Η γενικότερη και ειδικότερη τοποθέτηση των φοιτητών στα ζητήματα της εξέλιξης των μικτών συστημάτων στο πλαίσιο του τεχνικού και του άλλου πολιτισμού κυρίως στην Ελλάδα του 19ου αιώνα. • Η γνώση της οικείας αρχιτεκτονικής και οικοδομικής τεχνολογίας, παράλληλα με την κατανόηση των αρχών διαμόρφωσης και των παραλλαγών των συστημάτων αυτών. • Η απόκτηση βασικής ικανότητας για την αναγνώριση και ανάλυση των υφισταμένων ιστορικών κτιρίων, τα οποία θα κληθούν ως επαγγελματίες να αποκαταστήσουν.

4

Περιεχόμενα ενότητας

• Μπαρόκ• Ροκοκό

5

Μπαρόκ (1)• Baroque ( barroco πορτογαλική = ακατέργαστο μαργαριτάρι, baroco ιταλική =

λανθασμένος υπολογισμός στην μεσαιωνική λογική, 16ος τρέχουσα στην Ιταλική και Γαλλική γλώσσα = παραμορφωμένη ιδέα ή πολύπλοκος τρόπος σκέψης) / 17ος – μέσα 18ου από την Ιταλία, διάδοση στην Φλάνδρα, Γερμανία, Κεντρική Ευρώπη και Ισπανία.

• 17ος: πρόοδος στους τομείς της επιστήμης / στασιμότητα στους τομείς της τεχνικής / Αφετηρία ανάπτυξης της θεωρητικής γνώσης της Στατικής / Αντιμετώπιση δομικών προβλημάτων με συστηματικό τρόπο / αρχή κατάτμησης γνωστικών πεδίων (οριστικοποιείται τον 18ο αιώνα, με την Βιομηχανική Επανάσταση).

• 17ος: αρχή φάσης ισχυρών μοναρχιών, που οδήγησε στα σύγχρονα κράτη.

• Μεταβολή πολεοδομικού σχεδιασμού / διαμόρφωση δημόσιων ελεύθερων χώρων - κηποτεχνία

6

Μπαρόκ (2)

• «Ξαναπαιγμένη» Αναγέννηση. Συνδυασμός ζωγραφικής, γλυπτικής και αρχιτεκτονικής: ο συγκερασμός αυτών των τεχνών ήταν ο κανόνας. (Kitson, 1967: 8, 34)

• τάση προς εξαιρετική μεγαλοπρέπεια, ανεξάρτητα από τη θέση του κτιρίου (ένα μέρος με συσσώρευση της μεγαλύτερης δυνατής ποσότητας υλικού) / κλίμακα και όγκος κτιριακών συνόλων

• οπτική λαμπρότητα, τεχνάσματα ψευδαίσθησης και οπτικής πλάνης / πλούσια διακόσμηση εσωτερικών χώρων, χρώμα

• «ρέουσα αρχιτεκτονική», κυματοειδείς καμπύλες, κοίλα και κυρτά

• Κλιμακοστάσια, εξωτερικά και εσωτερικά

• Το Μπαρόκ στην ελληνική επικράτεια (Επτάνησα, Κρήτη, Πελοπόννησος)

7

1-2) Συγκρότημα Ανακτόρου Belvedere, Βιέννη3) Οροφή τμήματος εσωτερικού κτιρίου 2

Πηγή: //en.wikipedia.org

17171697 1 2

3 8

Από το συγκρότημα των Βερσαλλιών (1575 ιδιοκτήτης ο φυσιολάτρης Albert de Gondi από την Φλωρεντία – 1682 εγκατάσταση Λουδοβίκου 14ου )Πηγή: //en.wikipedia.org

9

Karlskriche, Vienna, 1715-1737

Είσοδος εκκλησίας Αγίου Παύλου, Λονδίνο, 1675-1710, αρχιτέκτων Christopher Wren

Πηγή εικόνων: //en.wikipedia.org10

Χωροθέτηση κτιρίων, ώστε να ευνοούνται από μια προνομιούχο τοποθεσία/ Santa Maria dellaSalute, Βενετία, BaldassareLonghena, 1631

πηγή: //en.wikipedia.org

11

Francesco Borromini, San Carlo alle Quattro Fontane (San Carlino), 1665-1682, RomeΠηγή εικόνων: //en.wikipedia.org 12

Δημαρχείο Κέρκυρας, 1633 (πηγή: //en.wikipedia.org). Στην υπόδουλη Ελλάδα έχουμε δείγματα αρχιτεκτονικής των εξεταζόμενων περιόδων στις περιοχές με έντονη την παρουσία του ενετικού /φράγκικου στοιχείου, π.χ. στα Ιόνια νησιά, στην Πελοπόννησο, στην Κρήτη. 13

Ροκοκό

• rococo ( rocaille γαλλική = όστρακα και χαλίκια ως διακοσμητικά υλικά κατά τον 16ο αιώνα)/ 18ος (1700-1730)

• Εκκεντρικό διακοσμητικό σύστημα, που επινοήθηκε στην Γαλλία, Λουδοβίκος ΙΕ΄ και αφορά στον εξωραϊσμό των εσωτερικών χώρων και σε διακοσμητικά αντικείμενα. Αντίδραση στο πομπώδες μνημειακό ύφος (Βερσαλλίες, Λουδοβίκος ΙΔ’).

• Αρχή από διακοσμήσεις μικρής κλίμακας πολυτελών κατοικιών Παρισιού μετά το 1715.

14

Basilica, Ottobeuren, Germany, Ιωάννης – Μιχαήλ Fischer, μετά το 1720

Πηγή: //en.wikipedia.org15

18ος – 19ος (1)

• Διαφωτισμός: η κυρίαρχη κοσμοθεωρία του 18ου αιώνα (αρμονική συνύπαρξη με τη φύση, ορθολογισμός, επιστροφή στο παρελθόν, στα αρχαία ελληνικά πρότυπα (οι γνώσεις ήταν περιορισμένες και προέρχονταν από αναγεννησιακές πηγές, οι οποίες στηρίζονταν στα Ρωμαϊκά πρότυπα / μεταβατική περίοδος συστηματικής μελέτης Αρχαιότητας - επιτόπου έρευνα -περιηγητές και αρχαιολογικές αποστολές στην Ιταλία, Ελλάδα, Αίγυπτο και Μέση Ανατολή / Institution of Dilletanti, found. 1733, “Greek taste and Roman spirit”.

• Measured drawings of the temples of Athens were included in the 3rd volume of Richard Porocke’s Description of the East and Some Other Countries (1745) / Julien-David Le Roy, 1758, Ruines des plus beaux monuments de la Grèce / James Stuart and Nicholas Revett, 1762: The Antiquities of Athens / R. Adam, 1764: Ruins of Spalato / J.J. Winckelmann, 1764: Geschichte der Kunst des Altertums / “everything Greek”

16

18ος – 19ος (2)

• Επιρροές από την Βιομηχανική Επανάσταση (στην οικονομία) /αστυφιλία /δημογραφική έκρηξη και διόγκωση πόλεων /πολιτικές, κοινωνικές και τεχνολογικές μεταβολές.

• Επιρροές από την Γαλλική Επανάσταση (σε κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο)

• Δημιουργία εθνικών κρατών

• Εισαγωγή κοινού μετρικού συστήματος 1889. Η αναφορά δεν γίνεται πια στα ανθρώπινα, αλλά σε αφηρημένα μεγέθη.

• Ακρίβεια στην παρατήρηση και την μέτρηση φαινομένων.

• Η σημασία του ατμού και της ατμομηχανής /σιδηροδρομικά δίκτυα και ναυτιλία.

17

18ος – 19ος (3)• Συγγραφή έργων σχετικών με τις εφαρμογές της Δομικής Μηχανικής και τη

θεωρητική προσέγγιση της Στατικής και της Αντοχής Υλικών.

• Ακαδημαϊκή εκπαίδευση μηχανικών, ευρεσιτεχνίες, Διεθνείς Εκθέσεις /διαχωρισμός επαγγελμάτων μηχανικού.

• Σταδιακός, αλλά σαφής διαχωρισμός πολιτικού –στρατιωτικού μηχανικού από αρχιτέκτονα (η πλήρης διάκριση το 1795 με την ίδρυση του Πολυτεχνείου του Παρισιού). Η επιστήμη του μηχανικού, ο οποίος χρησιμοποιεί ως βοήθημα μαθηματικούς υπολογισμούς, καθιερώνεται το 1747, με την ίδρυση της ĒcoleNationale des Ponts et Chaussées (Σχολή Μηχανικών Γεφυρών και Οδοστρωμάτων) στην Γαλλία. Μέχρι τότε, η κατασκευή γεφυρών αποτελούσε αντικείμενο των αρχιτεκτόνων, θεωρούμενη απλά ως πρόβλημα θολοδομίας. [Σίνος, 2012: 132]

• Αντιπαράθεση μηχανικών και αρχιτεκτόνων.

• Τονισμός κατασκευαστικών δυνατοτήτων (νέα υλικά – νέα δομικά συστήματα)

18

18ος – 19ος (4)• Στροφή προς τον Κλασσικισμό. Από τα μέσα του 18ου αιώνα, στην Ευρώπη

εδραιώνεται ο Νεοκλασσικισμός, ως αντίδραση στα φλύαρα αρχιτεκτονικά ρεύματα της προηγούμενης περιόδου. Το παρελθόν δεν αντιμετωπίζεται μόνο με αρχαιολογικό ενδιαφέρον, αλλά και ως κλειδί για το μέλλον των ανθρώπων. Οι θεωρητικοί της αρχιτεκτονικής πιστεύουν, ότι τα κτίρια πρέπει να εκφράζουν το ουσιαστικό μεγαλείο του ανθρώπου . [Φιλιππίδης, 1984: 17 / Risebero, 1991: 178]

• Αξιοσημείωτος ο Γερμανικός Κλασσικισμός.

• Κίνημα Ρομαντισμού από τα τέλη 18ου αιώνα. Ρομαντική αναβίωση μεσιαωνικών ρυθμών (“Gothic Revival”).

• Γραφικότητα και αγροτική αρχιτεκτονική, Νεο – Παλλαδιανισμός, σχεδιασμός περιβάλλοντος χώρου.

• Υιοθέτηση και επιλεκτική προσθήκη εξωτικών και λαϊκών στοιχείων.

• Μετά το 1850, Εκλεκτικισμός.

19

19ος αιώνας • Αιώνας αναφορών στην αρχιτεκτονική δημιουργία του παρελθόντος.

Δημιουργούνται «παραδοσιακές αρχιτεκτονικές μορφές σε έναν ριζικά μεταβαλλόμενο κόσμο» (Φιλιππίδης, 1984: 17).

• Αρχιτεκτονικά ρεύματα: 1) Κλασσικισμός (Νεοκλασσικισμός: νοσταλγία για τις αρχές και αξίες της Αρχαίας Ελλάδας και Ρώμης), 2) Ιστορισμός(στοιχεία και από άλλες μεγάλες περιόδους του αρχιτεκτονικού παρελθόντος: Γοτθική αναβίωση, Εκλεκτικισμός, γραφική αρχιτεκτονική, κ.α.).

Το ζήτημα της προσαρμογής και εφαρμογής των προτύπων της Ελληνορωμαϊκήςπαράδοσης και των Γοτθικών στοιχείων στην αρχιτεκτονική του συνόλου τωνοικοδομημάτων (δημόσιων και ιδιωτικών) κατά τον 19ου αιώνα είναι εξαιρετικάεκτεταμένο και πολυπαραμετρικό, ενώ παράλληλα θεωρείται προσανατολισμένοπερισσότερο προς τις αναζητήσεις μορφολόγησης των όψεων. Για τουςπαραπάνω λόγους, το ανάπτυγμα και η διεξοδική ανάλυσή του δεν κρίνονταισκόπιμα στα πλαίσια του μαθήματος αυτού, στη διάρκεια του οποίουπαρατίθενται μόνον ορισμένα χαρακτηριστικά παραδείγματα.

20

Περίπτερο σε μορφή δωρικού ναού, Hagley Park temple, Worcestershire, UKχορηγός Demosthenes Lanthom, αρχιτέκτων James Stuart,1758-59 πηγή: hanse.ceat.okstate.edu

The Grange, Northington, εξοχική κατοικία (αντίγραφο ναού Ηφαίστου στο Θησείο),Hampshire, UK, 1804αρχιτέκτων William Wilkinsπηγή: //en.wikipedia.org

21

The Grange, πρόσοψηπηγή: //en.wikipedia.org 22

La Madeleine, Paris, 1806-1842 αρχιτέκτων Pierre – Alexandre Vignonαπλός οκτάστυλος περίπτερος ναός κορινθιακού ρυθμού

πηγή: //en.wikipedia.org 23

Βρετανικό Μουσείο, Λονδίνο, 1841, αρχιτέκτων Robert SmirkeΠηγή: //en.wikipedia.org

24

St Pancras church, London, Είσοδος και βόρεια όψη με τις Καρυάτιδες, 1819-22, αρχιτέκτονες William + Henry William InwwodΠηγή: //en.wikipedia.org

25

The first Greek revival building in Germany, based on the Athenian Propylaea: the Brandenburg Gate, Carl Gotthard Langhams, 1789-91“the gateway not only to Berlin, but also, in sense, to the German Neoclassism itself” (Middleton –Watkin, 1987: 88).Πηγή: //en.wikipedia.org 26

Altes Museum, Berlin, 1824

Αρχιτέκτων Karl Friedrich Schinkel

Schauspielhaus, Berlin, 1819-21

Πηγή εικόνων: //en.wikipedia.org

27

1) Προπύλαια Μονάχου, 1846,2) Γλυπτοθήκη Μονάχου, 1816-30Leo von Klenze

Πηγή: //en.wilipedia.org

1

2

28

Καπιτώλιο, Washington, 1793Πηγή: //en.wikipedia.org

29

Opera Paris, 1861-1874, K. Garnier, πηγή: //en.wikipedia.org

30

Μετά το 1850 ...• Αρχιτεκτονική Art Nouveau (Jugendstil, Modern Style, πρώιμος Μοντερνισμός):

γύρω στα 1890 – Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο (1900, εξακολουθεί η αρχαιολατρεία, π.χ. κουβούκλια ατμομηχανών με δωρικές κολόνες, ψυγείο αυτοκινήτων με πρόσοψη αρχαίου ελληνικού ναού)

• Ελεύθερη κίνηση, μίμηση φυτικών και ζωικών μοτίβων, απάρνηση διακόσμου, διαφοροποίηση πρωτογενών γεωμετρικών σχημάτων (ελλείψεις, υπερβολές, ασύμμετρες γραμμές και ανήσυχες καμπύλες) [Λάββας, 1996: 93]

• 1900-1920: προς το Μοντέρνο - νέα αισθητική κατηγορία με αναφορές στα τεχνολογικά επιτεύγματα της εποχής (ατμόπλοια, αυτοκίνητα, αεροπλάνα)

• Αρχιτεκτονική του Μεσοπολέμου (1918-1940)

• Μνημείο Tatlin 1919 / Manifesto Le Corbusier 1923 “Vers une Architecture” / Εξπρεσιονισμός – Φονξιοναλισμός (η μορφή ακολουθεί τη λειτουργία και την κατασκευή – Βιτρούβιος: firmitas, utilitas, venustas) / εργαλείο και σύμβολο – η αρχιτεκτονική των δικτατοριών, Παρίσι, 1937

• Bauhaus, 1919-1933, Walter Gropius (θεωρία+πράξη, ο αρχιτέκτονας οικοδόμος) / Esprit Nouveau – Le Corbusier (ορθολογική σχέση χώρου και μορφής)

31

Schauspielhaus, Μόναχο, 1901, R. RiemerschmiedΠηγή: //en.wikipedia.org 32

Postsparkassenamt, Βιέννη, 1905, Otto WagnerΠηγή: //en.wikipedia.org

33

1

2

3

Victor Horta, Tassel Hotel (house), Brussels, 18931)//mtholyake.edu, 2)//archslidetest.blogspot.com, 3)//en.wikipedia.org

34

Kunstschule, Weimar, 1906, Henry van de Velde (σχεδίασε το σπίτι του με όλα τα έπιπλα και τα αντικείμενα)

Πηγή: //en.wikipedia.org35

Antonio Gaudi, Barcelona, 1905-1912, πηγή: //en.wikipedia.org

36

Μνημείο Vladimir Tatlin, για την 3η Κομμουνιστική Διεθνή, (Αγ. Πετρούπολη) μακέτα,1919 / μακέτα μπροστά από την Royal Academy of Arts, London, 1:42, 2011 /πηγή εικόνων: //en.wikipedia.org 37

Chilehaus, Hamburg, 1923-24, F. Hoeger

Einstein Tower, Potsdam, Albert Einstein Science Park, 1919-1921, E. MendelssohnΠηγή εικόνων: //en.wikipedia.org

38

Esprit Nouveau Pavillion, 1925, Decorative Arts, Le Corbusier Πηγή: ecovidainternational.com

Le Corbusier, DOM-INO, 1914-15, «το σπίτι είναι μηχανή κατοίκησης», πηγή: shafe.co.uk

Ο αρχιτέκτονας Le Corbusier βασίζει τις προτάσεις του στις αναλογίες της αρχαίας ελληνικής αρχιτεκτονικής και κυρίως σε αυτές της «χρυσής τομής». Τις εφαρμόζει και στο γνωστό MODULOR (ανθρωπομετρικά μεγέθη).

39

Τέλος Ενότητας