ΠEPIEXOMENA · Λεξιλόγιο σχετικό με την περιγραφή ατόμου -...

ΠEPIEXOMENA

MEPOΣ Aã: ΓΛΩΣΣA KAI ΓΛΩΣΣIKEΣ ΠOIKIΛIEΣI. Tα όρια της γλώσσας. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

A. Στοιχεία θεωρίας. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11B. Λύσεις ασκήσεων σχολικού βιβλίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12Γ. Πρόσθετες ασκήσεις. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

II. Oι ποικιλίες της γλώσσας. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151. Γεωγραφικές γλωσσικές ποικιλίες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

A. Στοιχεία θεωρίας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15B. Λύσεις ασκήσεων σχολικού βιβλίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

2. Kοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20A. Στοιχεία θεωρίας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20B. Λύσεις ασκήσεων σχολικού βιβλίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20Γ. Πρόσθετες ασκήσεις . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

III. Oι οπτικές της γλώσσας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29A. Στοιχεία θεωρίας. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29B. Λύσεις ασκήσεων σχολικού βιβλίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29Γ. Πρόσθετες ασκήσεις. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33

IV. H δημιουργικότητα της γλώσσας. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34A. Στοιχεία θεωρίας. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34B. Λύσεις ασκήσεων σχολικού βιβλίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35Γ. Πρόσθετες ασκήσεις. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37

V. Παραγωγή κειμένων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38A. Λύσεις ασκήσεων σχολικού βιβλίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38

VI. Eιδικές γλώσσες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47A. Στοιχεία θεωρίας. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47B. Λύσεις ασκήσεων σχολικού βιβλίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47Γ. Πρόσθετες ασκήσεις. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49

VII. Oργάνωση του λόγου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51α. H οργάνωση του λόγου και οι ειδικές γλώσσες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51

A. Στοιχεία θεωρίας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51B. Λύσεις ασκήσεων σχολικού βιβλίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51

β. H οργάνωση του λόγου και η πειθώ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52

3

γ. H οργάνωση του λόγου και το επιχείρημα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52A. Στοιχεία θεωρίας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52B. Λύσεις ασκήσεων σχολικού βιβλίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54Γ. Πρόσθετες ασκήσεις . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56

δ. H οργάνωση του λόγου και η αιτιολόγηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58ε. Oργάνωση ευρύτερου κειμένου (έκθεσης) με αιτιολόγηση . . . . . . . . . . . . . 58

A. Στοιχεία θεωρίας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58B. Λύσεις ασκήσεων σχολικού βιβλίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60Γ. Πρόσθετες ασκήσεις . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65

VIII. Θέματα για συζήτηση και έκφραση - έκθεση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66A. Λύσεις ασκήσεων σχολικού βιβλίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66

Διαγώνισμα 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77Διαγώνισμα 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80Διαγώνισμα 3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83Διαγώνισμα 4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86Διαγώνισμα 5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89

MEPOΣ Bã: O ΛOΓOΣI. Προφορικός και γραπτός λόγος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95

A. Στοιχεία θεωρίας. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95B. Λύσεις ασκήσεων σχολικού βιβλίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99Γ. Θέματα για έκφραση / έκθεση σχετικά με τον προφορικό και

το γραπτό λόγο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106Δ. Πρόσθετες ασκήσεις. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111

II. Διάλογος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113A. Στοιχεία θεωρίας. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113B. Λύσεις ασκήσεων σχολικού βιβλίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115Γ. Θέματα για έκφραση / έκθεση σχετικά με το διάλογο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123Λεξιλόγιο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128Δ. Θέματα για έκφραση / έκθεση σχετικά με την εφηβεία . . . . . . . . . . . . . . . . . 131E. Θέματα για έκφραση / έκθεση σχετικά με την αγάπη

και τον έρωτα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140ΣT. Πρόσθετες ασκήσεις . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146

Διαγώνισμα 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147Διαγώνισμα 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151Διαγώνισμα 3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154Διαγώνισμα 4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157Διαγώνισμα 5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161Διαγώνισμα 6 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164Διαγώνισμα 7 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167Διαγώνισμα 8 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171

EKΦPAΣH - EKΘEΣH Aã ΛYKEIOY

4

MEPOΣ Γã: ΠEPIΓPAΦHI. Γενικές παρατηρήσεις. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177

1. Mεθόδευση της περιγραφής. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177A. Στοιχεία θεωρίας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177B. Λύσεις ασκήσεων σχολικού βιβλίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178Γ. Πρόσθετες ασκήσεις . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186

2. H γλώσσα της περιγραφής. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187A. Στοιχεία θεωρίας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187B. Λύσεις ασκήσεων σχολικού βιβλίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188Γ. Πρόσθετες ασκήσεις . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189

3. Tο σχόλιο και η οπτική γωνία στην περιγραφή . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190A. Στοιχεία θεωρίας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190B. Λύσεις ασκήσεων σχολικού βιβλίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191

Γ. Πρόσθετες ασκήσεις. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192

II. Διάφορα θέματα/αντικείμενα της περιγραφής . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1931. Περιγραφή ενός χώρου/κτιρίου. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193

A. Λύσεις ασκήσεων σχολικού βιβλίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193Λεξιλόγιο - Λεξιλογικές και γλωσσικές ασκήσεις. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193B. Πρόσθετες ασκήσεις . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200

2. Περιγραφή προσώπου/ατόμου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200A. Στοιχεία θεωρίας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200B. Λύσεις ασκήσεων σχολικού βιβλίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200Λεξιλόγιο σχετικό με την περιγραφή ατόμου - Λεξιλογικές ασκήσεις 204Γ. Πρόσθετες ασκήσεις . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206

3. Περιγραφή ζωγραφικού πίνακα ή άλλου έργου τέχνης. . . . . . . . . . . . . . . . . . 207A. Λύσεις ασκήσεων σχολικού βιβλίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207

4. Eιδικά θέματα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208A. Στοιχεία θεωρίας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208B. Λύσεις ασκήσεων σχολικού βιβλίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208Γ. Πρόσθετες ασκήσεις . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210

III. Έκφραση - Έκθεση: Θέματα σχετικά με την ενδυμασία και τη μόδα . . . 211A. Λύσεις ασκήσεων σχολικού βιβλίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211B. Πρόσθετες ασκήσεις. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217

IV. Oργάνωση του λόγου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218A. Στοιχεία θεωρίας. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218B. Λύσεις ασκήσεων σχολικού βιβλίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218

Διαγώνισμα 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222

MEPOΣ Δã: AΦHΓHΣHI. Aφήγηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227

1. Oρισμός της αφήγησης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227

ΠEPIEXOMENA

5

A. Στοιχεία θεωρίας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227B. Λύσεις ασκήσεων σχολικού βιβλίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227Γ. Πρόσθετες ασκήσεις . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228

2. Aφηγηματικό περιεχόμενο και αφηγηματική πράξη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228A. Στοιχεία θεωρίας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228B. Λύσεις ασκήσεων σχολικού βιβλίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229Γ. Πρόσθετες ασκήσεις . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230

3. Aφηγηματικά είδη, το ύφος και ο σκοπός τους. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231A. Στοιχεία θεωρίας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231B. Λύσεις ασκήσεων σχολικού βιβλίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231Λεξιλόγιο σχετικό με τα κείμενα της ενότητας. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235Γ. Πρόσθετες ασκήσεις . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238

4. Ποιος αφηγείται; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242A. Στοιχεία θεωρίας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242B. Λύσεις ασκήσεων σχολικού βιβλίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243

5. H οπτική γωνία στην αφήγηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243A. Στοιχεία θεωρίας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243B. Λύσεις ασκήσεων σχολικού βιβλίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243

6. Aφηγηματικοί τρόποι . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249A. Στοιχεία θεωρίας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249B. Πρόσθετες ασκήσεις . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250

7. Aφηγηματικός χρόνος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252A. Στοιχεία θεωρίας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252B. Λύσεις ασκήσεων σχολικού βιβλίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253Λεξιλόγιο σχετικό με τα θέματα για συζήτηση και έκφραση / έκθεση που ακολουθούν . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 256Γ. Θέματα για έκφραση / έκθεση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259Δ. Πρόσθετες ασκήσεις . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271

II. Περιγραφή και αφήγηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274A. Στοιχεία θεωρίας. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274B. Λύσεις ασκήσεων σχολικού βιβλίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274Λεξιλόγιο σχετικό με τα θέματα για συζήτηση και έκφραση / έκθεση που ακολουθούν. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 277Γ. Θέματα για έκφραση / έκθεση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 279Δ. Πρόσθετες ασκήσεις. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 287

III. Oργάνωση του λόγου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 290A. Στοιχεία θεωρίας. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 290B. Λύσεις ασκήσεων σχολικού βιβλίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 290Γ. Πρόσθετες ασκήσεις. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 294

Διαγώνισμα 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295Διαγώνισμα 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 298


6

MEPOΣ Eã: TO XPONOΓPAΦHMATο χρονογράφημα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 303

A. Στοιχεία θεωρίας. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 303B. Λύσεις ασκήσεων σχολικού βιβλίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 303

Aπαντήσεις στις πρόσθετες ασκήσεις και στα διαγωνίσματα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 311

ΠEPIEXOMENA

7

M E P O Σ A ã

ΓΛΩΣΣA KAI ΓΛΩΣΣIKEΣ ΠOIKIΛIEΣ

I. Tα όρια της γλώσσας ....................................................................... 11II. Oι ποικιλίες της γλώσσας ................................................................ 15III. Oι οπτικές της γλώσσας .................................................................. 29IV. H δημιουργικότητα της γλώσσας .................................................... 34V. Παραγωγή κειμένων ........................................................................ 38VI. Eιδικές γλώσσες .............................................................................. 47VII. Oργάνωση του λόγου ...................................................................... 51VIII. Θέματα για συζήτηση και έκφραση - έκθεση ................................. 66

TA OPIA THΣ ΓΛΩΣΣAΣ

11

I

A . Σ T O I X E I A Θ E Ω P I A Σ

…είναι απέραντη, είναι ολόκληρος ο λαός,

είναι ολόκληρος ο κόσμος μας!

H ΓΛΩΣΣA…

…έχει δύναμη και, ανάλογα με τη θέση

εκείνου που τη μιλάει, μπορεί να είναι παντοδύναμη!

Oι μορφές ή οι τύποιπου παρουσιάζει η γλώσσα

έχουν ταξινομηθεί στα βιβλία Γραμματικής

και Συντακτικού· όμως ο άνθρωπος ήδη στα πέντε χρόνια του

καταλαβαίνει γλωσσικάερεθίσματα κάθε μορφής!

…είναι πολύμορφη,πρωτεϊκή και πολύπλοκη,

όπως η κοινωνική ζωή που την παράγει!

Συσχετισμός κειμένων• Γλώσσα είμαι εγώ → η έκφραση του εσωτερικού μας κόσμου / γλώσσα ατο-

μική.• Γλώσσα είναι ο κόσμος → κύμα ζωής / Γλώσσα είναι ολόκληρος ο λαός.• Γλώσσα είναι ό,τι κάνει ο κόσμος → μικροεπεισόδια… και κατάνυξη.• Γλώσσα είναι να φαντάζεσαι… να δημιουργείς → επιστήμη… και φιλοσοφία.• Γλώσσα είναι ο έλεγχος και η πειθώ → ανταλλαγή αισθημάτων… συνομιλία.• Γλώσσα είναι η επικοινωνία → άνοιγμα και επαφή… και παράκληση.• Γλώσσα είναι το γέλιο → τραγούδι… και καημός.

Άλλες φράσειςΓλώσσα είναι: η αγάπη και η φιλία, το πάθος για ζωή και επικοινωνία, η γνώσηκαι η πληροφορία, η σιωπή και τα όνειρα, η αμφιβολία και η αναζήτηση, το κοί-ταγμα και το άγγιγμα κτλ.

• Ενώνει τους λαούς η φιλία.• Τους λαούς ενώνει η φιλία.• Ενώνει η φιλία τους λαούς;• Ενώνει τους λαούς η φιλία;• Η φιλία ενώνει τους λαούς;• Δεν ενώνει τους λαούς η φιλία;• Η φιλία δεν ενώνει τους λαούς;• Η φιλία ενώνει τους λαούς!• Ενώνει τους λαούς η φιλία!• Η φιλία ενώνει τους λαούς…• Ενώνει η φιλία τους λαούς…


12

B . Λ Y Σ E I Σ A Σ K H Σ E Ω N Σ X O Λ I K O Y B I B Λ I O Y

Προσπαθήστε να ανιχνεύσετε στο κείμενο β φράσεις παρόμοιες με εκείνεςτου κειμένου α. Δημιουργήστε και άλλες δικές σας. Αν, μάλιστα, σχεδιά-ζετε να εκδώσετε ένα περιοδικό της τάξης σας, συγκεντρώστε τέτοιες φρά-σεις, από τα κείμενα και από αυτές που δημιουργήσατε, για να τις χρησι-μοποιήσετε ως μηνύματα στην πρώτη σελίδα αλλά και σε άλλες σελίδεςτου περιοδικού σας.

σελ.14

Μετασχηματίστε τη φράση: «H φιλία ενώνει τους λαούς».σελ.15

• «Στρατιωτικός νόμος… Zήτω το Έθνος»: Αυταρχικός πολιτικός λόγος, πουστοχεύει στον εκφοβισμό, στην επιβολή, και όχι στην πειθώ. Κυριαρχούν ορηματικός και μικροπερίοδος λόγος και το ασύνδετο σχήμα. Κάθε αντίλογοςαπορρίπτεται.

• «Aν τύχει και αργήσω, να περιμένεις λίγο»: Παράκληση, όχι προσταγή. Ηυποθετική πρόταση (που μάλιστα προτάσσεται) περιορίζει ακόμα περισσό-τερο την ένταση της παράκλησης (δεν είναι σίγουρο ότι θα αργήσω) και γι’αυτό γίνεται πιο εύκολα αποδεκτή από τον δέκτη.

• «Περίμενέ με, αν αργήσω»: Η χρήση της προστακτικής προδιαθέτει αρνητικάτον δέκτη, αφού δεν αρέσουν σε κανέναν οι διαταγές.

• «Παρακαλώ, μην καπνίζετε»: H λέξη «παρακαλώ» δίνει έναν τόνο ευγένειαςστον λόγο, που εκτιμάται ιδιαίτερα από τον δέκτη.

• «Eυχαριστούμε που δεν καπνίζετε»: Oι λέξεις «ευχαριστούμε» και «δεν»στοχεύουν στο φιλότιμο του δέκτη πέραν της ευγένειας του λόγου.

• «Άκουσε, μικρέ… και ξεκουμπίσου»: Κατηγορηματική διαταγή. Oι προστα-κτικές και η λέξη «μικρέ» προσβάλλουν τον δέκτη.

• «Θα σε πείραζε, παιδί μου… από αυτή τη θέση;»: Η κατάφαση μετατρέπεταισε ερώτηση, η προστακτική σε οριστική και η λέξη «μικρέ» σε «παιδί μου». Ηευγένεια της παράκλησης την κάνει πιο εύκολα αποδεκτή.

• «Kάθισε»: Πρόταση που αποτελείται μόνο από το ρήμα σε προστακτική. Oεπιτακτικός τόνος δεν αφήνει περιθώρια αντίδρασης.

• «Δε θα ήθελες να καθίσεις;»: Η κατάφαση μετατρέπεται σε ερώτηση. Η από-φαση εναπόκειται τώρα στον δέκτη («θα ήθελες»).

• «Γυναίκα, τα παπούτσια μου»: Προσταγή με προσβλητικό και υποτιμητικόχαρακτήρα («γυναίκα»). Aπομακρύνει τον δέκτη.

• «Θα σε συμβούλευα να δεις αυτό το έργο»: Η χρήση του δυνητικού τύπου ορι-στικής (θα + οριστική παρατατικού: «θα σε συμβούλευα») αφήνει περιθώριαεπιλογής στον δέκτη. Το ρήμα «συμβούλευα» όμως θα προκαλέσει την αντί-δρασή του (οι άνθρωποι δε δέχονται εύκολα συμβουλές).

• «Πού είσαι, Πέτρο… να έβλεπες το παιδί»: Η χρήση της υποτακτικής («ναπήγαινες», «να έβλεπες») δίνει περιθώρια επιλογής στον δέκτη και κάνει τηνεπιθυμία περισσότερο αποδεκτή.

MEPOΣ Aã: ΓΛΩΣΣA KAI ΓΛΩΣΣIKEΣ ΠOIKIΛIEΣ

13

Διάβασε τα κείμενα και τις φράσεις που ακολουθούν και προσπάθησε να ανα-γνωρίσεις τρόπους επιβολής και συμπεριφοράς. Σκέψου ακόμη με ποιον τρόποσυμβάλλουν στην προσέγγιση ή στην απομάκρυνση των συνδιαλεγομένων.

σελ.18

Να ενώσετε τις φράσεις της στήλης Α με τις λέξεις της στήλης Β, έτσι ώστε να αποκα-λυφθούν οι τρόποι επιβολής και συμπεριφοράς που εκφράζονται στις φράσεις τηςστήλης Α.


14

Γ . Π P O Σ Θ E T E Σ A Σ K H Σ E I Σ

α) Πάλι εδώ είσαι; Έξω! Έξω! Πήγαινε στο σπίτι σου 1) συγκατάβασηαμέσως!

β) Φέρε μου γρήγορα τα κλειδιά μου. 2) πρόσκληση

γ) Παρακαλώ, περιμένετε λίγο. O γιατρός εξετάζει 3) διαταγήκάποιον ασθενή.

δ) Καλά, καλά! Θα κάνω ό,τι μου πείτε. 4) παράκληση

ε) Κάνε αυτό που σου λέω, χωρίς να φέρνεις 5) απαίτησηαντιρρήσεις.

στ) Κάθισε να δειπνήσεις μαζί μας. 6) προειδοποίηση

ζ) Αν συμπεριφερθείς ξανά με αυτό τον τρόπο, θα 7) ωμή εντολήαποβληθείς από το σχολείο.

A B

1

77

Υ π ά ρ χ ε ι ι δ α ν ι κ ό ς ο μ ι λ η τ ή ς τ η ς γ λ ώ σ σ α ς ;

Κείμενο

Δεν υπάρχει στη γλώσσα «ιδανικός ομιλητής». Θα διατυπώσω εδώ μερικές σκέ-ψεις για το θέμα αυτό, τις οποίες θέτω στην κρίση των αναγνωστών.

Κατ’ αρχάς, τι θα σήμαινε και ποιος θα χαρακτηριζόταν «ιδανικός ομιλητής»;Θα ήταν, νομίζω, αυτονόητα αυτός που κατέχει πλήρως τη μητρική του γλώσσασε όλα τα επίπεδα και που τη χρησιμοποιεί άψογα στον προφορικό και τον γρα-πτό του λόγο. Τι σημαίνει όμως αυτό στην πράξη; Ότι γνωρίζει άριστα όλο τονλεξιλογικό θησαυρό μιας γλώσσας, όλο τον γραμματικό μηχανισμό και όλες τιςδυνατές συντακτικές λειτουργίες της γλώσσας. Ακόμη, ότι γνωρίζει την ιστορικήγραφή (ορθογραφία) όλων των λέξεων και τύπων και, το κυριότερο, ότι γνωρίζειόλο το φάσμα εφαρμογής των χρήσεων λέξεων, τύπων και συντακτικών δομώνστα διάφορα επίπεδα της πραγματικής επικοινωνίας. Αν, λοιπόν, σκεφθούμετον όγκο, τις διαστάσεις και την πολυπλοκότητα αυτής της γνώσης, μπορούμε νακαταλάβουμε γιατί είναι ανέφικτο να υπάρξει «ιδανικός ομιλητής», δηλαδή έναιδανικό πρότυπο γνώσης και χρήσης μιας συγκεκριμένης γλώσσας.

Αυτό που υπάρχει είναι ο «προσεκτικός ομιλητής», δηλαδή ο ευαίσθητοςχρήστης, που πασχίζει ακατάπαυστα να αρθρώνει ποιοτικό λόγο. Είναι αυτόςπου καλλιεργεί και εμπλουτίζει συνεχώς τη γνώση του στη γλώσσα με διαβά-σματα και ακούσματα, με συνεχή άσκηση στην παραγωγή και κατανόηση κειμέ-νων (προφορικών και γραπτών), με εντατική προσπάθεια για κατάλληλες επιλογέςσε όλα τα επίπεδα, με ανεπτυγμένο γλωσσικό αίσθημα και διά βίου μαθητείαστη γλώσσα. Είναι αυτός που πιστεύει στη γλώσσα του ως αξία, δηλαδή ωςφυσικό συμπλήρωμα της σκέψης του, ως πολιτιστική κληρονομιά του και,τελικά, ως ταυτότητα. Είναι ο ομιλητής που έχει συναίσθηση ότι στην αναμέ-τρησή του με τη γλώσσα είναι εκ των προτέρων «ηττημένος», επιμένει όμως νααγωνίζεται για μια «αξιοπρεπή ήττα», στην οποία ο λόγος του δε θα έχει, κατάτο δυνατόν, προδώσει τη σκέψη του, αξιοποιώντας τις δυνατότητες που τουπαρέχει η γλώσσα του. Χρειάζεται ταπεινοσύνη και αίσθηση ορίων για να«νογάει» ο ομιλητής, να έχει επίγνωση των πεπερασμένων δυνάμεών του σεσχέση με τον κολοσσό κάθε φυσικής γλώσσας, ιδίως μιας πολιτιστικά καλλιερ-γημένης γλώσσας που συμβαίνει να είναι η Ελληνική.

* Το κείμενο και οι ασκήσεις (εκτός από όσες σημειώνονται με αστερίσκο) προέρχονται από ταδιαγωνίσματα 2335, 2683 και 2693 της Τράπεζας Θεμάτων του Υπ. Παιδείας.

Διαγώνισμα 1*

Διδακτική ενότητα: Γλώσσα και Λόγος

Ωστόσο, αυτή η αδυναμία είναι συγχρόνως και μια διανοητική πρόκληση γιακάθε ομιλητή να κατακτήσει τη γλώσσα του σε τέτοια έκταση και τόσο βάθος,ώστε να εξασφαλίσει τη μεγαλύτερη δυνατή ποιότητα στον λόγο του. Ο Βιτ-γκενστάιν δε μας έχει διδάξει μόνο ότι τα όρια του κόσμου μας είναι τα όρια τηςγλώσσας μας, αλλά μας έχει εμψυχώσει ότι μπορούμε να εκφράσουμε καθαράμε τη γλώσσα μας ό,τι συλλαμβάνουμε καθαρά με τον νου μας. Η καθαρότητατης σκέψης μας δηλαδή εξασφαλίζει και την ποιότητα του λόγου μας. Άλλη πρό-κληση αυτή, άλλος παράλληλος αγώνας. Αυτός όμως ο διπλός αγώνας δικαιώνειτην ύπαρξή μας και, στην πράξη, χαράσσει τα όρια της ελευθερίας μας που είναισυνυφασμένα με τη σκέψη και τη γλώσσα μας. Αυτός ο αγώνας και αυτή η αγω-νία εκφράζονται με αφοπλιστική απλότητα και ευθυβολία στα λόγια του μεγά-λου στοχαστή-ποιητή, του Διονυσίου Σολωμού, «μήγαρις (= μήπως) πως έχωάλλο τι στον νου μου πάρεξ (= εκτός από) ελευθερία και γλώσσα».

(Γεώργιος Μπαμπινιώτης, εφημ. Το Βήμα, 01-03-2014 [διασκευή])

(Επιλέξτε μία άσκηση από κάθε θέμα.)

α) Ποιος θεωρείται «προσεκτικός ομιλητής» της γλώσσας και ποιος θαμπορούσε να χαρακτηριστεί «ιδανικός μιλητής της γλώσσας», σύμφωναμε τον συγγραφέα του κειμένου; (60 έως 80 λέξεις)

β)* Για ποιον λόγο, σύμφωνα με τον συγγραφέα του κειμένου, δεν είναι δυνα-τόν να υπάρξει «ιδανικός ομιλητής» της γλώσσας; (60 έως 80 λέξεις)

γ) Με ποιους τρόπους, σύμφωνα με τον συγγραφέα του κειμένου, ο ομιλη-τής μπορεί να καλλιεργεί και να εμπλουτίζει τη γνώση του για τηγλώσσα; (60 έως 80 λέξεις)

(Μονάδες 15)

α) Να δώσετε από έναν πλαγιότιτλο στη β ’ παράγραφο («Κατ’ αρχάς ...γλώσσας») και στη γ ’ παράγραφο («Αυτό που υπάρχει ... η Ελληνική»)του κειμένου.

β) Να χωρίσετε σε δύο παραγράφους τη γ ’ παράγραφο («Αυτό που υπάρ-χει ... η Ελληνική») του κειμένου και να αιτιολογήσετε τη διαφορετικήπαραγραφοποίηση.

γ)* Να καταγράψετε τα δομικά μέρη και τον τρόπο ανάπτυξης της β ’ παρα-γράφου του κειμένου. Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με την ανα-φορά σε συγκεκριμένα χωρία της παραγράφου.

δ)* Να καταγράψετε τις λέξεις ή τις φράσεις με τις οποίες επιτυγχάνεται ησυνοχή μεταξύ των παραγράφων του κειμένου.

(Μονάδες 10)

Α2

Α1


78

ΘΕΜΑΤΑ


79

α) Να συντάξετε μία παράγραφο 60 έως 80 λέξεων στην οποία να χρησιμο-ποιήσετε τις φράσεις του κειμένου με έντονη γραφή: «λεξιλογικό θη-σαυρό», «πραγματικής επικοινωνίας», «εντατική προσπάθεια», «πολι-τιστική κληρονομιά», «ποιότητα στον λόγο».

β) 1) «ο ευαίσθητος χρήστης [...] πασχίζει ακατάπαυστα να αρθρώνει ποιο-τικό λόγο»: Να αντικαταστήσετε την υπογραμμισμένη λέξη με μία συνώ-νυμη, με βάση τη σημασία της στο κείμενο, και να χρησιμοποιήσετε τησυνώνυμη λέξη σε μία πρόταση που θα δημιουργήσετε. 2) «μας έχειεμψυχώσει»: Να αντικαταστήσετε την υπογραμμισμένη λέξη με μίασυνώνυμη, με βάση τη σημασία της στο κείμενο, και να χρησιμοποιήσετετη συνώνυμη λέξη σε μία πρόταση που θα δημιουργήσετε.

γ)* «μήγαρις πως έχω άλλο τι στον νου μου πάρεξ ελευθερία και γλώσσα»:Χρησιμοποιώντας τη φράση αυτή, να γράψετε μία παράγραφο 50 έως60 λέξεων.

(Μονάδες 15)

α) «Ο Βιτγκενστάιν δε μας είχε διδάξει μόνο»: Να αιτιολογήσετε την επι-λογή της ενεργητικής σύνταξης από τον συγγραφέα και να τη μετατρέ-ψετε σε παθητική.

β) Να επισημάνετε ποιες από τις παρακάτω φράσεις και προτάσεις του κει-μένου χρησιμοποιούνται με κυριολεκτική/δηλωτική και ποιες με μεταφο-ρική/συνυποδηλωτική σημασία: 1) «γνωρίζει την ιστορική γραφή (ορθο-γραφία) όλων των λέξεων»· 2) «στην αναμέτρησή του με τη γλώσσα»·3) «με τον κολοσσό κάθε φυσικής γλώσσας».

γ) Το κείμενο κλείνει με τα λόγια του ποιητή Διονυσίου Σολωμού: «μήγαριςπως έχω άλλο τι στον νου μου πάρεξ ελευθερία και γλώσσα». Γιατί οσυγγραφέας επιλέγει αυτόν τον τρόπο για να κλείσει το κείμενό του;

δ)* Να δικαιολογήσετε τη χρήση του ρητορικού ερωτήματος στον τίτλο τουκειμένου.

(Μονάδες 10)

α)* Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Μητρικής Γλώσσας (21 Φεβρουα-ρίου), δημοσιεύετε ένα κείμενο στην εφημερίδα του σχολείου σας (περί-που 450 λέξεις), στο οποίο αναδεικνύετε τη σημασία της προστασίας καιτης καλλιέργειας της μητρικής γλώσσας και προτείνετε τρόπους μετους οποίους το σχολείο θα μπορούσε να βελτιώσει την παρεχόμενηστους μαθητές του γλωσσική εκπαίδευση.

β)* Με αφορμή τη διαπίστωση ότι η γλωσσική διδασκαλία και γενικότερα ηελληνική εκπαίδευση δίνει προτεραιότητα στον γραπτό λόγο και υποτιμάτην προφορική έκφραση, δημοσιεύετε ένα κείμενο στην εφημερίδα τουσχολείου σας (περίπου 450 λέξεις), στο οποίο, προκειμένου να αναδεί-ξετε την ισοτιμία των δύο αυτών μορφών έκφρασης, αναλύετε τα ιδιαί-τερα χαρακτηριστικά τους.

(Μονάδες 50)

Γ

Β2

Β1

80

[ Η γ λ ώ σ σ α μ α ς σ ή μ ε ρ α ]

Κείμενο

Η ελληνική γλώσσα με τον λεξιλογικό πλούτο και με την εκφραστική δύναμή τηςδημιούργησε αξιόλογα μνημεία λόγου και πολιτισμού. Παράλληλα, πρόσφερεσε όλες τις γλώσσες του κόσμου βασικούς όρους για την επιστήμη, για την τέχνηκαι τον φιλοσοφικό στοχασμό. Στην πορεία του χρόνου, βέβαια, και η ελληνικήγλώσσα δανείστηκε δημιουργικά λέξεις από άλλες γλώσσες, χωρίς να χάσει τηγνησιότητά της.

Οι κοινωνικές συνθήκες και τα μέσα επικοινωνίας είναι όμως σήμερα δια-φορετικά από άλλοτε. Στην εποχή μας η επαφή μεταξύ των λαών είναι πολύεύκολη. Η παγκοσμιοποίηση έχει κάνει όλη την υφήλιο μια γειτονιά. Με το δια-δίκτυο, την τηλεόραση και το ραδιόφωνο ενημερωνόμαστε πολύ γρήγορα γιαό,τι συμβαίνει σε κάθε σημείο της γης. Παράλληλα, η διαφήμιση, το εμπόριο καιο οικονομικός ανταγωνισμός οδηγούν τους ανθρώπους στο κυνήγι του κέρδους.Αυτή η νέα κατάσταση δεν έχει μόνο θετικά στοιχεία. Για τη γλώσσα ιδίως τωνμικρών πληθυσμιακά λαών αποτελεί δοκιμασία και μεγάλο κίνδυνο.

Ο κίνδυνος αυτός συνίσταται στο ότι οι συνθήκες της σημερινής ζωής, καιιδιαίτερα το εμπορικό πνεύμα, επηρεάζουν αρνητικά την αφομοιωτική ικανό-τητα της γλώσσας μας. Η τάση για ευκολία, η κυριαρχία όρων της τεχνολογίαςκαι του διαδικτύου, τα διαφημιστικά κόλπα και η έγχρωμη εικόνα ωθούν τονάνθρωπο στον μιμητισμό, στην αντιγραφή ξένων προτύπων και γλωσσικών στοι-χείων.

Το αποτέλεσμα όλων αυτών είναι να αλλοιώνεται το γλωσσικό αίσθημα πουδιαμόρφωσε ο Νεοέλληνας μιλώντας και ακούοντας τη μητρική του γλώσσα.Δεχτήκαμε, για παράδειγμα, πλήθος λέξεων που συνδέονται με τη χρήση τουυπολογιστή, τον οποίο εντάξαμε στο λεξιλόγιό μας ως computer. Επίσης εκατο-ντάδες λέξεις που συνδέονται με το φαγητό, όπως φαστ φουντ, σπαγγέτι,χάμπουργκερ, τοστ, ή το ντύσιμο, όπως τζιν, μίνι και άλλες, εντάχθηκαν στολεξιλόγιό μας. Ακόμα, πλήθος πινακίδων ελληνικών καταστημάτων και εμπορι-κών κέντρων φέρουν ξενόγλωσσες επιγραφές. Το χειρότερο μάλιστα είναι ότικατασκευάσαμε λέξεις που δείχνουν ότι χάσαμε το γλωσσικό αισθητήριό μας,όπως σουβλακερί, γυράδικο, φαστφουντάδικο κ.ά.

Για ποιους λόγους όμως δανειζόμαστε λέξεις από άλλες γλώσσες; Πολλοί θααπαντήσουν ότι ως λαός έχουμε την ανάγκη να συμβαδίζουμε με την εποχή μας,

Διαγώνισμα 2

Διδακτική ενότητα: Γλωσσική Κρίση

να μη θεωρηθούμε οπισθοδρομικοί, γι’ αυτό και χρησιμοποιούμε επιδεικτικά τολεξιλόγιο άλλων γλωσσών. Η τάση μας για μοντερνισμό (να μία ακόμη λέξηξενικής προέλευσης) και η ξενομανία μάς οδηγούν στο να χρησιμοποιούμεξένες λέξεις και εκφράσεις, ενώ έχουμε τις αντίστοιχες ελληνικές. Πολλοί επαγ-γελματίες, επίσης, και έμποροι τουριστικών ειδών πιστεύουν ότι το αγοραστικόκοινό, βλέποντας ξενόγλωσσες επιγραφές, εντυπωσιάζεται και προτιμά τα προϊ-όντα των καταστημάτων τους.

Όλα αυτά σημαίνουν, όπως γίνεται αντιληπτό, ότι υπάρχουν προβλήματαπου πρέπει να αντιμετωπίσουμε. Ωστόσο, δεν είναι ανάγκη να χάσουμε την επι-κοινωνία μας με τους άλλους λαούς, γιατί η επαφή με άλλους πολιτισμούς είναιευλογία. Πρέπει κυρίως να αποκτήσουμε πιο στέρεη γλωσσική παιδεία. Να επι-διώκουμε, δηλαδή, να σπουδάζουμε συστηματικά την προφορική και τη γραπτήμητρική μας γλώσσα. Έτσι, θα έχουμε τη δυνατότητα να μην αποδεχόμαστεεύκολα ξένους όρους, παραμερίζοντας ελληνικές λέξεις ικανές να αποδώσουντις σύγχρονες επικοινωνιακές και τεχνολογικές περιστάσεις.

Τελειώνοντας, μπορούμε να επισημάνουμε ότι είναι ανάγκη να εργαστούμεγια την ουσιαστικότερη επικοινωνία μεταξύ των λαών και την εκμάθηση ξένωνγλωσσών με τρόπο που δε θα μειώνει τη γλωσσική μας αντίσταση. Αυτό θα επι-τευχθεί, αν όλοι οι παράγοντες που συμβάλλουν στην παιδεία, όπως είναι γιαπαράδειγμα η οικογένεια, το σχολείο και τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, σέβο-νται τη μητρική γλώσσα και παρέχουν στους νέους πρότυπα προφορικού καιγραπτού λόγου αντιπροσωπευτικά της αξίας της.

(«Η ξενομανία του Νεοέλληνα και η Γλώσσα μας», Γ. Σπανός, Ζωντανές μνήμες, Γενική Γραμματεία Λαϊκής Επιμόρφωσης, Αθήνα, 1993, σελ. 75-77 [διασκευή])

(Επιλέξτε μία άσκηση από κάθε θέμα.)

α)* Ποια είναι η θέση του συντάκτη του κειμένου για τον γλωσσικό δανεισμόκαι με ποια επιχειρήματα τη στηρίζει; (60 έως 80 λέξεις)

β) Ποιοι είναι, σύμφωνα με το κείμενο, οι λόγοι για τους οποίους δανειζό-μαστε λέξεις από άλλες γλώσσες; (60 έως 80 λέξεις)

γ) Με ποιον τρόπο, σύμφωνα με τον συγγραφέα, μπορεί να επιτευχθεί οσεβασμός στη μητρική μας γλώσσα χωρίς να χαθεί η επικοινωνία μας μετους άλλους λαούς; (60 έως 80 λέξεις)

(Μονάδες 15)

α)* Πώς επιτυγχάνεται η συνοχή μεταξύ των παραγράφων του κειμένου;β) Να επισημάνετε δύο από τις διαρθρωτικές λέξεις με τις οποίες επιτυγ-

χάνεται η συνοχή στη στ’ παράγραφο του κειμένου («Όλα αυτά ... περι-στάσεις») και να αιτιολογήσετε τη χρήση καθεμιάς από αυτές.

Α2

Α1


81

ΘΕΜΑΤΑ

γ) Με ποιον τρόπο αναπτύσσεται η δ’ παράγραφος («Το αποτέλεσμα ...φαστφουντάδικο κ.ά.») του κειμένου; Να αιτιολογήσετε την απάντησήσας.

δ)* Να αποδώσετε έναν τίτλο σε καθεμιά από τις παραγράφους του κειμέ-νου.

(Μονάδες 10)

α) Να δημιουργήσετε μία παράγραφο (50 έως 60 λέξεις) στην οποία ναχρησιμοποιήσετε τις παρακάτω φράσεις και λέξεις του κειμένου μεέντονη γραφή: «αφομοιωτική ικανότητα της γλώσσας», «διαφημιστικάκόλπα», «οπισθοδρομικοί», «ξένους όρους», «μητρική γλώσσα».

β) Να δημιουργήσετε μία πρόταση για καθεμιά από τις υπογραμμισμένεςλέξεις του κειμένου: «γνησιότητα», «αντιγραφή», «αλλοιώνεται», «εντά-ξαμε», «οπισθοδρομικοί».

γ)* «η επαφή με άλλους πολιτισμούς είναι ευλογία»: Να χρησιμοποιήσετε τηφράση αυτή σε μία παράγραφο 50 έως 60 λέξεων.

(Μονάδες 15)

α) Να δώσετε έναν μεταφορικό/συνυποδηλωτικό τίτλο στο κείμενο και ναεπισημάνετε τη διαφορά του νέου τίτλου σε σχέση με τον υπάρχοντακυριολεκτικό/δηλωτικό.

β) Nα επισημάνετε πέντε ξενόγλωσσους όρους στη δ’ παράγραφο («Τοαποτέλεσμα ... φαστφουντάδικο κ.ά.») του κειμένου και να αιτιολογή-σετε τη χρήση τους στο κείμενο.

γ)* Να ερμηνεύσετε τη χρήση του α ’ πληθυντικού προσώπου στις δύοτελευταίες παραγράφους του κειμένου.

(Μονάδες 10)

α)* Οι συζητήσεις περί γλωσσικής κρίσης πυκνώνουν τα τελευταία χρόνιαμε ρυθμό αντιστρόφως ανάλογο της γλωσσικής ικανότητας της νέαςγενιάς, όπως αυτή απεικονίζεται σε όλες τις σχετικές έρευνες. Μεαφορμή το γεγονός αυτό, αποφασίζετε να δημοσιεύσετε ένα κείμενοστην εφημερίδα του σχολείου σας (περίπου 450 λέξεις), στο οποίο κατα-γράφετε και αξιολογείτε τους παράγοντες που προβάλλονται ως γενεσι-ουργοί του φαινομένου αυτού και προτείνετε τρόπους αποτελεσματικήςαντιμετώπισης των αρνητικών αποτελεσμάτων τους.

β)* Ημερήσια εφημερίδα διοργανώνει αφιέρωμα στο μέλλον των γλωσσών.Στο πλαίσιο του αφιερώματος αυτού δημοσιεύεται ένα άρθρο στο οποίοο συντάκτης θεωρεί τη γλωσσική μεταβολή που προέρχεται από τηναπλούστευση και τον δανεισμό ως κίνδυνο που απειλεί με εξαφάνισητην ελληνική γλώσσα. Αποφασίζετε, λοιπόν, να του στείλετε μια επι-στολή (περίπου 450 λέξεις), με την οποία καταθέτετε τις προσωπικέςσας απόψεις για το ζήτημα αυτό.

(Μονάδες 50)

Γ

Β2

Β1


82

ΠEPIEXOMENA · Λεξιλόγιο σχετικό με την περιγραφή ατόμου -...

Documents

Transcript of ΠEPIEXOMENA · Λεξιλόγιο σχετικό με την περιγραφή ατόμου -...