ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

ΣΧΟΛΗ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΕΣ ΣΤΟΝ

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ

Θ.Ε.: Εισαγωγή στον Ελληνικό Πολιτισμό (2009-2010)

ΘΕΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Η Τιρκουάζ Μαίρυλιν,1962. Άντυ Γουόρχολ

Με βάση την παραπάνω εικόνα και τις μέχρι τώρα γνώσεις σας από το 1ο κεφάλαιο του

1ου τόμου της «Εισαγωγής στον Ελληνικό Πολιτισμό», σε οκτώ δακτυλογραφημένες

σελίδες, σας ζητούνται τα εξής:

1. Σε ποιο καλλιτεχνικό ρεύμα ανήκει το παραπάνω έργο και γιατί;

2. Πώς θα σχολίαζαν το περιεχόμενο του έργου οι θεωρητικοί της αριστερής

κριτικής;

3. Πώς νομίζετε ότι σχετίζεται το μήνυμα της εικόνας με τις απόψεις των

θεωρητικών του προοδευτικού εξελικτισμού περί πλουραλιστικής κοινωνίας;

Πίνακας περιεχομένωνΕισαγωγή............................................................................................................................1

Ιστορική Αναδρομή............................................................................................................2

Pop art - Δημοφιλής τέχνη.................................................................................................3

Θεωρητικοί αριστερής κριτικής – μαζική κουλτούρα........................................................4

Η σχέση το μηνύματος της εικόνας με τις απόψεις των θεωρητικών του προοδευτικού εξελικτισμού περί πλουραλιστικής κοινωνίας....................................................................6

Επίλογος..............................................................................................................................8

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ…………………………………………………………………………9

Εισαγωγή

1

Ένα από τα δημοφιλή έργα τέχνης του 20ου αιώνα είναι ο πίνακας του Άντυ Γουόρχολ

η “Τιρκουάζ Μαίρυλιν”,1962. Στην εργασία που ακολουθεί θα γίνει μια σύντομη

ιστορική αναδρομή των κοινωνικών συνθηκών στον δυτικό κόσμο που διαμόρφωσαν

την μορφή της τέχνης.

Εν συνεχεία θα γίνει αναφορά στο καλλιτεχνικό ρεύμα που ανήκει το παραπάνω έργο

και για ποιους λόγους.

Στην δεύτερη ενότητα θα μελετηθεί ο τρόπος που θα σχολίαζαν το περιεχόμενο του

έργου οι θεωρητικοί της αριστερής κριτικής.

Στην τρίτη ενότητα θα εξεταστεί η σχέση του μηνύματος της εικόνας με τις απόψεις

των θεωρητικών του προοδευτικού εξελικτισμού περί πλουραλιστικής κοινωνίας.

Εν κατακλείδι στην παρούσα εργασία θα αναφερθούν τα συμπεράσματα που

απορρέουν από την παραπάνω έρευνα.

1 . Ιστορική Αναδρομή

Η γαλλική επανάσταση σηματοδότησε την έναρξη μιας νέας εποχής στην Ευρώπη, που

έχουμε συνηθίσει να αποκαλούμε εποχή της βιομηχανικής επανάστασης ή γενικά της

νεωτερικότητας. Η εποχή αυτή ήταν εποχή διαρκούς επανάστασης σε όλους τους τομείς

της κοινωνίας.

Στις αρχές του 19ου αιώνα, η διεύρυνση της εκπαίδευσης, οι τεχνολογικές καινοτομίες

καθώς και η δεύτερη “γουτεμβεργιανή” επανάσταση με τον εκμηχανισμό της

τυπογραφίας, αύξησαν θεαματικά τη διάδοση πολιτισμικών προϊόντων κάθε κατηγορίας

(λογοτεχνία, μουσική), κάνοντας τα προσιτά σε όλους. Με αυτόν τον τρόπο ευνοήθηκε

η δημιουργία νέων πολιτισμικών μορφών – ειδών (κινηματογράφος – φωτογραφία).1

Συγχρόνως ολοκληρώθηκε η ωρίμανση των δημοκρατικών καθεστώτων, με τη

διεύρυνση της μαζικής εκπαίδευσης και της λαϊκής συμμετοχής στη πολιτική και

πολιτισμική ζωή.

Αυτήν την περίοδο εμφανίζονται οι έννοιες της μαζικής κοινωνίας – μάζας και της

μαζικής κουλτούρας, οι οποίες χρησιμοποιηθήκαν τόσο από αριστερούς όσο και από

συντηρητικούς διανοούμενους, για να περιγράψουν τις βασικές κοινωνικές και

πολιτισμικές συνέπειες της βιομηχανικής - καπιταλιστικής κοινωνίας.

1 Εγχειρίδιο ΕΑΠ. Ι.Βούρτσης Ε. Μανακίδου Γ.Πασχαλίδης Κ. Σμπόνιας, Εισαγωγή στον Ελληνικό Πολιτισμό Τόμος Ά ¨Η έννοια του πολιτισμού. Όψεις του Ελληνικού Πολιτισμού ¨ Κεφ. 1Εισαγωγή στην έννοια του πολιτισμού. Πάτρα 1999. Σελ 51

2

Η έννοια της μαζικής κοινωνίας χρησιμοποιείται για την περιγραφή των

αστικοποιημένων λαϊκών στρωμάτων, και των δημοκρατικών - εξισωτικών

διεκδικήσεων τους.

Μαζική κουλτούρα είναι η κουλτούρα που απευθύνεται σε πολλούς και καταναλώνεται

από πολλούς. Συχνά χρησιμοποιείται με τη σημασία του ποιοτικού προσδιορισμού

καθώς αναφέρεται σε μια υποβαθμισμένη κουλτούρα. Η μαζική κουλτούρα

αντιδιαστέλλεται προς την ποιοτική κουλτούρα - υψηλή τέχνη, η οποία θεωρείται ότι

απευθύνεται και εκτιμάται μόνο από ένα περιορισμένο κοινό, μιας ανώτατης κοινωνικής

στάθμης2. Από τα τέλη της δεκαετίας του ΄50 ο όρος μαζική κουλτούρα εγκαταλείπεται

από τους επικοινωνιολόγους, και αντικαθίσταται με τον όρο δημοφιλής κουλτούρα, η

οποία αποτελεί ένα μείγμα της μαζικής κουλτούρας και της υψηλής τέχνης.

1.1 Pop art -Δημοφιλής τέχνη

Οι καλλιτεχνικές πρωτοπορίες του 20ου αιώνα εμφάνισαν κινήματα με ριζοσπαστικές

αισθητικές απόψεις που αποκαλέστηκαν μοντέρνα και μεταμοντέρνα τέχνη. Βασικό

χαρακτηριστικό των κινημάτων αυτών ήταν η κατάργηση των προτύπων της υψηλής

τέχνης, η ανάμειξη του υψηλού και του χαμηλού, του παραδοσιακού και του μοντέρνου,

του νέου και του παλαιού3. Ένα τέτοιο κίνημα ήταν το καλλιτεχνικό κίνημα της pop art.

Η pop art εμφανίσθηκε την δεκαετία του ΄60 αρχικά στη Μεγάλη Βρετανία και στη

συνέχεια στην Αμερική. Η pop art γεννήθηκε ως μια αντίδραση στη σοβαρότητα του

κινήματος του αφηρημένου εξπρεσιονισμού, προβάλλοντας κατά κύριο λόγο σύμβολα

του καταναλωτισμού, απλά αντικείμενα που ανάγονταν σε έργα τέχνης. Η γοητεία για

κάθε είδους διασκέδαση, η ζωγραφική των μεγάλων διαστάσεων και των πόστερς, τα

έντονα χρώματα, η επανάληψη των μοτίβων, η ευχαρίστηση για το τετριμμένο και το

καθημερινό σε ολοφάνερης σημασίας ανούσια πράγματα, αποτελούν χαρακτηριστικά

γνωρίσματα της pop art4. Πηγές της εικονογραφίας της, είναι κάποια από τα είδη

δημοφιλούς κουλτούρας όπως τα κόμικς, οι διαφημίσεις, το βιομηχανικό σχέδιο καθώς

και οι δημοφιλείς αστέρες του Hollywood (Έλβις Πρίσλευ, Μαίρυλιν Μονρόε, Λιζ

Τέιλορ κ.α). Κυριότερος εκπρόσωπος της pop art είναι ο Άντυ Γουόρχολ (1928-1987),

δημιουργός του έργου “Η Τιρκουάζ Μαίρυλιν”.

2 Εγχειρίδιο ΕΑΠ. Ι.Βούρτσης Ε. Μανακίδου Γ.Πασχαλίδης Κ. Σμπόνιας, Εισαγωγή στον Ελληνικό Πολιτισμό Τόμος Ά ¨Η έννοια του πολιτισμού. Όψεις του Ελληνικού Πολιτισμού ¨ Κεφ. 1Εισαγωγή στην έννοια του πολιτισμού. Πάτρα 1999, σελ.493 Στο ίδιο, σελ 924 http://el.wikipedia.org/wiki/Ποπ_Αρτ, 20/10/2009

3

Ο Άντυ Γουόρχολ ήταν Αμερικανός πολυσχιδής καλλιτέχνης, ζωγράφος, γλύπτης,

κινηματογραφιστής, συγγραφέας και συλλέκτης.5 Μέσα από το καλλιτεχνικό του έργο

εκφράζει και αποτυπώνει τις αλλαγές της κοινωνίας.

Ζει σε μια κοινωνία καταναλωτική, βιομηχανοποιημένη, πλουραλιστική στην οποία ο

καθένας έχει πλέον το δημοκρατικό δικαίωμα να επιλέγει, να κρίνει και να δημιουργεί.

Φυσικό επακόλουθο της αλλαγής αυτής, είναι η αλλαγή του ρόλου της τέχνης. Η τέχνη

προσαρμόζει και προσαρμόζεται στις ανάγκες μιας καταναλωτικής κοινωνίας, με τα

έργα τέχνης να μετατρέπονται σε προϊόντα προς κατανάλωση. Τα μέσα “μαζικής”

κουλτούρας όπως ο κινηματογράφος του Hollywood ή η διαφήμιση κατασκευάζουν

είδωλα -όπως τα είδωλα της δεκαετίας του ΄60 – και τα ανάγουν σε αντικείμενα

λατρείας.

Ένα τέτοιο είδωλο ήταν και η Μαίρυλιν Μονρόε, στο πρόσωπο της οποίας

αποτυπώνεται η ιδεολογία της σύγχρονης Αμερικάνικης κοινωνίας, το αμερικάνικο

όνειρο: Λάμψη, ομορφιά, δημοσιότητα, επιτυχία, πλούτη. Πίσω όμως από τη βιτρίνα και

τα φώτα, υπάρχει η σκοτεινή πραγματικότητα με τα καθημερινά προβλήματα και τις

δυσκολίες, στις οποίες κάποιοι άνθρωποι δεν καταφέρνουν να ανταπεξέλθουν. Η

αυτοκτονία της Μαίρυλιν Μονρόε το 1962 συγκλόνισε τη αμερικανική κοινωνία και

έκτοτε το πρόσωπο της αποτέλεσε αντικείμενο πολλών εικαστικών έργων. Το έργο “Η

Τιρκουάζ Μαίρυλιν” είναι ένα βιομηχανικό προϊόν που προβάλει την Αμερικανική

κουλτούρα, ένα προϊόν κατανάλωσης και αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα της pop art6.

2. Θεωρητικοί αριστερής κριτικής – μαζική κουλτούρα

Με βάση την εικόνα της Μαίρυλιν, οι θεωρητικοί της αριστερής κριτικής θα σχολίαζαν

αρνητικά το έργο αυτό ως ένα προϊόν αμερικάνικης - μαζικής κουλτούρας.

Η αριστερή κριτική προσέγγιση της μαζικής κουλτούρας εκφράστηκε κυρίως μέσω των

απόψεων της Σχολής της Φρανκφούρτης. Πρόκειται για μια ομάδα από Γερμανούς

διανοούμενους. -Theodor Adorno, Max Horkheimer, Herbert Marcuse και Leo

Lowenthal- οι οποίοι υποστήριξαν την άποψη ότι η μαζική κουλτούρα αποτελεί μια

μορφή συστηματικής ιδεολογικής χειραγώγησης και πολιτικής καθυπόταξης των ευρέων

κοινωνικών στρωμάτων7.

5http://el.wikipedia.org/wiki/Άντι_Γουόρχολ, 20/10/2009

6 Εγχειρίδιο ΕΑΠ. Ι. Βούρτσης Ε. Μανακίδου Γ. Πασχαλίδης Κ. Σμπόνιας, ο.π. σελ 927 Εγχειρίδιο ΕΑΠ. Ι. Βούρτσης Ε. Μανακίδου Γ. Πασχαλίδης Κ. Σμπόνιας, ο.π. σελ. 56

4

Η σχολή της Φρανκφούρτης λοιπόν, θα χαρακτήριζε το έργο αυτό του Γουόρχολ ως

ένα βιομηχανικό προϊόν μιας πολιτισμικής βιομηχανίας η οποία λειτουργεί βάση των

οικονομικών κριτηρίων και μηχανισμών της αγοράς. Τα πολιτισμικό αυτό προϊόν δεν

αποτελεί μορφή τέχνης αλλά μόνο εμπόρευμα. Μια τέτοια βιομηχανία είναι το

Χόλυγουντ.

Δεν αποτελεί προϊόν ελεύθερης επιλογής του κοινού αλλά προϊόν κατευθυνόμενο από

τις πολιτισμικές βιομηχανίες. Οι τελευταίες προβαίνουν στην μερική διαφοροποίηση

των προϊόντων προωθώντας εικονικά διαφορετικά είδη μαζικής κουλτούρας σε

διαφορετικές κοινωνικές ομάδες βάση των προτιμήσεων και του εισοδήματος τους.

Είναι προϊόν τυποποιημένο με στόχο την διασκέδαση και την απασχόληση των

αισθήσεων, το οποίο προσφέρει έναν παράδεισο πλαστό βγαλμένο από την

πραγματικότητα. Πίσω από το λαμπερό πρόσωπο της Μαιρυλιν δεν υπάρχει τίποτα παρά

η σκοτεινή πραγματικότητα.

Ο απώτερος στόχος του είναι η απομάκρυνση από την σκέψη και η διατήρηση της

υπάρχουσας τάξης πραγμάτων Σε αντίθεση με την μαζική κουλτούρα, η τέχνη

λειτουργεί ως χώρος έκφρασης της κριτικής και της αντίστασης στους κοινωνικούς

καταναγκασμούς.

Συνολικά το αποτέλεσμα της πολιτισμικής βιομηχανίας είναι ένας αντί-διαφωτισμός ο

οποίος προάγει τη μαζική εξαπάτηση και εμποδίζει την διαμόρφωση συγκροτημένων

ατόμων.

Με την ίδια αρνητική κριτική διάθεση απέναντι στα είδη μαζικής κουλτούρας

κινήθηκαν και οι υπόλοιποι θεωρητικοί της αριστερής κριτικής.( Arendt , Mc Donald,

Barthes, και Baudrillard.).

Συγκεκριμένα, η Arendt θα το χαρακτήριζε ως ένα καταναλωτικό αγαθό

καταδικασμένο σε αφανισμό. Το αγαθό αυτό είναι αποτέλεσμα της λεηλασίας που

υπόκειται η παλιά από την νέα κουλτούρα, προκειμένου να γίνει πιο κατανοητή στο

κοινό.

Ο Mc Donald θα το θεωρούσε ένα επιχειρηματικό προϊόν το οποίο επιβάλλεται σε ένα

κοινό παθητικών καταναλωτών με στόχο το κέρδος Συγκριτικά με τα έργα υψηλής

κουλτούρας θα το χαρακτήριζε ως παράσιτο, το οποίο τα εκχυδαΐζει και τα υποβαθμίζει.

Όσον αφορά τον δημιουργό του και γενικότερα τους δημιουργούς έργων μαζικής

κουλτούρας, θα υποστήριζε ότι ο εκβιομηχανισμένος και εμπορευματοποιημένος

χαρακτήρας των έργων αυτών, τους περιορίζει και τους αλλοτριώνει..

5

Ο Barthes ως υποστηρικτής της μελέτης του νοηματικού υποστρώματος του έργου

μέσω της σημειολογίας, θα σχολίαζε τα λανθάνοντα μηνύματα του έργου, που

διαπνέονται από την κυρίαρχη αστική ιδεολογία.8

Ο Baudrillard θα το θεωρούσε ένα έργο με παροδικό και καταναλωτικό χαρακτήρα, το

οποίο είναι βασισμένο στις επιταγές που επιβάλλουν η επικαιρότητα και η μόδα.

Οι εκφραστές της φεμινιστικής και αντιρατσιστικής θεωρίας, βάση του

χαρακτηρισμού της Μαίρυλιν ως σύμβολο του σεξ της εποχής, θα το θεωρούσαν ως ένα

έργο που αποσκοπεί στον “συμβολικό αφανισμό των γυναικών”, διαιωνίζοντας

στερεότυπα υποτέλειας και μειονεκτικότητας, και εξασφαλίζει την διατήρηση της

πατριαρχίας δηλαδή την οικονομική, πολιτική και πολιτισμική υποτέλεια των γυναικών

στο ανδρικό φύλο.

Τέλος, οι εκφραστές της θεωρίας του πολιτισμικού ιμπεριαλισμού θα το θεωρούσαν

ένα προϊόν της αμερικανικής μαζικής κουλτούρας που έχει διεισδύσει στην παγκόσμια

αγορά. Το προϊόν αυτό αποτελεί οικονομικό και πολιτισμικό επεκτατισμό ή

“πολιτισμικό ιμπεριαλισμό”, διότι αλλοιώνει και εξαφανίζει εντελώς τις εθνικές

πολιτισμικές ταυτότητες και παραδόσεις, επιφέροντας ομογενοποίηση του πολιτισμού

σε παγκόσμια κλίμακα. Επίσης καλλιεργεί την ιδεολογία του καταναλωτισμού και

ενισχύει την αμερικανική οικονομική και πολιτική ηγεμονία.

4. Η σχέση του μηνύματος της εικόνας με τις απόψεις των θεωρητικών του

προοδευτικού εξελικτισμού περί πλουραλιστικής κοινωνίας.

Από την δεκαετία του ’50 έως το ’70 διατυπώθηκε στις ΗΠΑ μια αναθεωρημένη

άποψη περί της μαζικής κοινωνίας η οποία ονομάστηκε προοδευτικός εξελικτισμός.

Βασική αρχή του, είναι ότι η σύγχρονη κοινωνία όπως διαμορφώθηκε μέσα από την

διαδικασία της εκβιομηχάνισης, αστικοποίησης και του πολιτικού εκδημοκρατισμού

κατέληξε να είναι μια κοινωνία πλουραλιστική, χωρίς ταξικές συγκρούσεις και

πολιτισμικές ανισότητες όπως ήταν η κοινωνία της βιομηχανικής εποχής, εξαιτίας της

διόγκωσης της μεσαίας τάξης και της διάδοσης της μαζικής κουλτούρας. Βασικοί

εκφραστές της ήταν ο Edward Shils , David Riesman, και Daniel Bell.9 Συγκεκριμένα

Edward Shils υποστήριξε την άποψη ότι στη σύγχρονη κοινωνία οι έννοιες της

παράδοσης και της εξουσίας έχουν εξασθενίσει και αυτό που μετρά είναι η αξιοπρέπεια,

τα δικαιώματα, η ελευθερία, οι επιλογές και οι ικανότητες του ατόμου. Σ΄αυτήν λοιπόν

8 Εγχειρίδιο ΕΑΠ. Ι. Βούρτσης Ε. Μανακίδου Γ. Πασχαλίδης Κ. Σμπόνιας, ο.π. σελ. 609 Εγχειρίδιο ΕΑΠ. Ι. Βούρτσης Ε. Μανακίδου Γ. Πασχαλίδης Κ. Σμπόνιας, ο.π., σελ. 64

6

την κοινωνία υπάρχουν τρία επίπεδα κουλτούρας (ανώτερη/εκλεπτυσμένη, μέτρια,

βάναυση10), το καθένα με το δικό του κοινό από τις τρεις βασικές κοινωνικές τάξεις

(ανώτερη τάξη διανοούμενων, μεσαία τάξη, εργατική τάξη). Η ανώτερη/εκλεπτυσμένη

κουλτούρα έχει βάθος, παράδοση και διαχρονικό χαρακτήρα, καινοτομία, λεπτότητα,

συμβολισμό. Όσο κανείς κινείται προς τη βάναυση κουλτούρα, τόσο οι ιδιότητες αυτές

απουσιάζουν και αυξάνει η τυποποίηση.

Παρά την ραγδαία εξάπλωση της μέτριας και βάναυσης κουλτούρας οι προοπτικές για

την ανώτερη είναι ευνοϊκές διότι:

α) προβάλλεται (ενίοτε) από τα μέσα μαζικής επικοινωνίας και

β) διαδίδεται στη μεσαία και εργατική τάξη χάρη στη βελτίωση της εκπαίδευσης.

Οι λαϊκές τάξεις δεν αποτελούν δεκτικές “μάζες”, αλλά επηρεάζονται και από άλλες

σχέσεις που διατηρούν πέρα από τα μέσα μαζικής επικοινωνίας. Η μεγάλη κατανάλωση

μέτριας και βάναυσης κουλτούρας από την νεολαία δεν είναι ανησυχητική και δεν

πρέπει να περιοριστεί, αν θέλουμε να μιλούμε για δημοκρατία.

Της ίδιας κριτικής άποψης ήταν ο Herbert J. Gans, ο οποίος έπαιξε σημαντικό ρόλο

στην αναμόρφωση του προοδευτικού εξελικτισμού προς ένα πολιτισμικό πλουραλισμό.

Ο Gans αντικατέστησε τον υποτιμητικό όρο μαζική κουλτούρα με τον όρο δημοφιλής

κουλτούρα, και υποστήριξε ότι η “δημοφιλής” κουλτούρα παίζει θετικό ρόλο στην

ανάπτυξη της ατομικότητας και της προσωπικής έκφρασης. Διαπίστωσε ότι στην

σύγχρονη Αμερικανική κοινωνία υπάρχουν 5 επίπεδα κουλτούρας -“κουλτούρες

γούστου”- : υψηλή, υψηλή-μεσαία, χαμηλή-μεσαία, χαμηλή, δημώδης χαμηλή. Οι 4

τελευταίες αποτελούν την δημοφιλή κουλτούρα. Καθεμιά είναι ανεξάρτητη και αποτελεί

μια “υποκουλτούρα”, διότι έχει δικό της κοινό, - ανάλογα με την κοινωνική τάξη και το

μορφωτικό του επίπεδο. Εφόσον ανταποκρίνονται στις ανάγκες του κοινού τους, οι 5

κουλτούρες ή “υποκουλτούρες” είναι ισότιμες, - αν και όχι ισάξιες – η “υψηλή”

κουλτούρα είναι η πληρέστερη και αποτελεί ένα ιδανικό. Για μια πολιτισμική

δημοκρατία, χρειάζεται ενίσχυση όλων των υποκουλτούρων από την πολιτεία, πλην της

“υψηλής” υποκουλτούρας (“υποπολιτισμός προγραμματισμός”).11

Το μήνυμα του έργου η Τιρκουάζ Μαίρυλιν, επιβεβαιώνει τις απόψεις των

θεωρητικών του προοδευτικού εξελικτισμού περί πλουραλιστικής κοινωνίας. Εκφράζει

την αλλαγή της κοινωνίας σε μια καταναλωτική, μεταβιομηχανική, δημοκρατική και

ελεύθερη κοινωνία, με πληθώρα επιλογών.

10 Εγχειρίδιο ΕΑΠ. Ι. Βούρτσης Ε. Μανακίδου Γ. Πασχαλίδης Κ. Σμπόνιας, ο.π., σελ. 6511 Εγχειρίδιο ΕΑΠ. Ι. Βούρτσης Ε. Μανακίδου Γ. Πασχαλίδης Κ. Σμπόνιας, ο.π., σελ. 67

7

Η ύπαρξη ενός τέτοιου έργου, ευνοεί και συντελεί στη λειτουργία μιας ελεύθερης,

δημοκρατικής κοινωνίας στην οποία το κοινό έχει το δικαίωμα να επιλέξει το είδος της

κουλτούρας που το εκφράζει, ανάλογα με την κοινωνική τάξη και το μορφωτικό του

επίπεδο.

Χαρακτηριστικό επίσης της πλουραλιστικής αυτής κοινωνίας είναι ότι δίνει τη

δυνατότητα στους καλλιτέχνες να δημιουργούν πέρα από τα όρια και τους κανόνες της

υψηλής τέχνης, με γνώμονα την έμπνευση και την προσωπική αισθητική τους.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Με αφορμή τον πίνακα του Άντυ Γουόρχολ “Η Τιρκουάζ Μαίρυλιν”, είδαμε πως

αντιμετωπίστηκε η μαζική κουλτούρα στην Αμερικάνικη κοινωνία της δεκαετίας του

’60, από τους διανοούμενους της εποχής.

Αφενός υπήρξαν οι διανοούμενοι που κατηγόρησαν τα είδη μαζικής κουλτούρας,

χαρακτηρίζοντας τα ως προϊόντα αντι-λαϊκά, αντι-τέχνης και προϊόντα ρηχής

κουλτούρας, και αφετέρου υπήρξαν οι διανοούμενοι οι οποίοι θεώρησαν ότι η μαζική

κουλτούρα δεν αποτελεί πρόβλημα, διότι το κοινό είναι ελεύθερο να καταναλώσει την

κουλτούρα της επιλογής του.

Συνεπώς, απαραίτητη προϋπόθεση για την ομαλή λειτουργία μιας δημοκρατικής

κοινωνίας είναι το δικαίωμα της επιλογής. Το είδος της κουλτούρας το οποίο εκφράζει

τον κάθε ένα ξεχωριστά, πρέπει να είναι σεβαστό και κάθε μορφής λογοκρισία,

απαγόρευση ή απαξίωση της έκφρασης αυτής, είναι κατακριτέα.

8

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Εγχειρίδιο ΕΑΠ. Ι.Βούρτσης Ε. Μανακίδου Γ.Πασχαλίδης Κ. Σμπόνιας, Εισαγωγή στον

Ελληνικό Πολιτισμό Τόμος Ά ¨Η έννοια του πολιτισμού. Όψεις του Ελληνικού Πολιτισμού ¨

Κεφ. 1Εισαγωγή στην έννοια του πολιτισμού. Πάτρα 1999

2. http://el.wikipedia.org/wiki/Ποπ_Αρτ 20/10/2009

3. http://el.wikipedia.org/wiki/Άντι_Γουόρχολ 20/10/2009

9