Εισαγωγή στο έργο του DW Winnicott

laquo∆εν ενδιαφερόmicroαστε microόνο για την αρρώστια ή για τις ψυχικές διαταραχές Ενδιαφερόmicroαστε και για τον πλούτο της προσωπικότητας και τη δύναmicroη του χαρακτήρα για την ικανότητα για ευτυχία καθώς και για επανάσταση και εξέγερσηraquo (1987 46)

laquo∆ιαπιστώνουmicroε ότι τα άτοmicroα είτε ζουν δηmicroιουργικά και αισθάνονται ότι η ζωή είναι άξια να τη ζει κανείς είτε δεν microπορούν να ζήσουν δηmicroιουργικά και αmicroφιβάλλουν για την αξία της ζωής Αυτή η microεταβλητή στις ανθρώπινες υπάρξεις συνδέεται άmicroεσα microε την ποιότητα και την ποσότητα της πρόνοιας του περιβάλλοντος στο ξεκίνηmicroα ή στις πρώιmicroες φάσεις των εmicroπειριών της ζωής του βρέφουςraquo (2)

Το έργο του Winnicott εστιάζεται κυρίως στη microελέτη της ανάδυσης του εαυτού microέσα στο πλαίσιο των σηmicroαντικών σχέσεων Μελετά σηmicroαντικές όψεις της ανθρώπινης ζωής όπως είναι η δηmicroιουργικότητα το παιχνίδι η πολιτιστική εmicroπειρία η ικανότητα για χαλάρωση για δηmicroιουργικό αυθορmicroητισmicroό για ευχαρίστηση και για microια γεmicroάτη laquoζωντανήraquo ζωή

Η θεωρία του Winnicott εστιάζεται τη διαλεκτική ανάmicroεσα στην επαφή και στη διαφοροποίηση στο σχηmicroατισmicroό του εαυτού

Θεωρεί ότι η βασική ανθρώπινη ενόρmicroηση και η οποία οδηγεί σε σταδιακά αυξανόmicroενη οργάνωση του εαυτού - αναζητά laquoαντικείmicroεναraquo δηλαδή τη δηmicroιουργία σχέσεων microε άλλους ανθρώπους και όχι την ικανοποίηση των ενορmicroήσεων

Η σηmicroασία των σχέσεων στην εξέλιξη του εαυτού

laquo∆εν υπάρχει τέτοιο πράγmicroα όπως το microωρό Εάν ξεκινήσει κανείς να περιγράφει ένα microωρό θα βρεθεί να περιγράφει ένα microωρό και κάποιον άλλο Το microωρό δεν microπορεί να υπάρξει microόνο του αλλά είναι στην ουσία microέρος microιας σχέσηςraquo (196488)

Η θεωρία του έχει ως πλαίσιο αναφοράς όχι τις διαδικασίες που λαmicroβάνουν χώρα laquomicroέσαraquo στο παιδί αλλά στο πεδίο σχέσεων ανάmicroεσα στο παιδί και στους ανθρώπους που το φροντίζουν

Θεωρεί ότι στην αρχή της ζωής υπάρχει ο laquoπραγmicroατικός εαυτόςraquo εν δυνάmicroει που περιέχει τις διεργασίες ωρίmicroανσης δηλαδή την εγγενή δυνατότητα να γίνουmicroε αυτό που είmicroαστε Ο πραγmicroατικός εαυτός σε αυτή τη φάση συνδέεται άρρηκτα microε τη σωmicroατική εmicroπειρία και χρειάζεται τη στήριξη ενός διευκολυντικού περιβάλλοντος για να αναπτυχθεί

Τα στοιχεία του διευκολυντικού περιβάλλοντος

bull Η πρωταρχική microητρική φροντίδα η ψυχονοητική κατάσταση αφοσίωσης και ταύτισης της microητέρας microε το βρέφος της κατά τους πρώτους microήνες της ζωής

bull Το κράτηmicroα η διατήρηση αίσθησης ασφάλειας προστασίας και η φροντίδα και εκπλήρωση των αναγκών του microωρού microέσω της ενσυναίσθησης

bull Το καθρέφτισmicroα αναφέρεται στην ακριβή και γοργή ανταπόκριση της microητέρας στις επιθυmicroίες του microωρού καθώς αυτές αναδύονται

bull Η παρουσίαση αντικειmicroένων microε ρυθmicroό κατανοήσιmicroο για το βρέφος που οδηγεί στην ψευδαίσθηση της παντοδυναmicroίας δηλαδή στην ψευδαίσθηση ότι το microωρό δηmicroιουργεί microέσω της επιθυmicroίας του αυτό που έχει ανάγκη

bull Η επιβίωση της microητρικής φιγούρας παρόλο το microέγεθος και την ένταση των αναγκών του microωρού

bull Η microη-εκδικητικότητα της microητέρας απέναντι στις (φαντασιακές) επιθέσεις του microωρού εναντίον της

bull Η σταδιακή περιβαλλοντική αποτυχία όταν γίνεται σε ρυθmicroό ανεκτό από την εξελικτική φάση του παιδιού οδηγεί στην ανάπτυξη της ικανότητας αποχωρισmicroού της διαφοροποίησης και της ανάπτυξης δεξιοτήτων και δράσης

Όσο αφορά πορεία ανάπτυξης του εαυτού ο Winnicott τονίζει

bull Το γεγονός της εξάρτησης δηλαδή τη σταδιακή εξέλιξη από την απόλυτη εξάρτηση προς την αυτονοmicroία

bull την ικανότητα να microένει κανείς microόνος - υποστηρίζει ότι είναι πολύ σηmicroαντικό η microητέρα να παρέχει στο βρέφος microια σταθερή microη παρεmicroβατική και microη απαιτητική παρουσία κατά τη διάρκεια φάσεων ηρεmicroίας Αυτό επιτρέπει στο microωρό να βιώσει φάσεις κατά τις οποίες απλώς συνεχίζει- να-υπάρχει Αυτή η εmicroπειρία δίνει στο microωρό την ευκαιρία να αισθάνεται ασφαλές στην παρουσία κάποιου άλλου που σταδιακά οδηγεί στην ικανότητα να παραmicroένει microόνο του ικανότητα που εκφράζει σηmicroαντική συναισθηmicroατική ωριmicroότητα καθώς δείχνει ότι το παιδί έχει εσωτερικεύσει microια σταθερή εικόνα του εαυτού -σε-σχέση

bull Το ρόλο του πατέρα που laquoκρατάraquo το ζεύγος microητέρας-βρέφους στη διαδικασία ωρίmicroανσης

Τα microεταβατικά αντικείmicroενα και τα microεταβατικά φαινόmicroενα

Η ανάδυση του εαυτού περιέχει microια κίνηση ανάmicroεσα στην ψευδαισθησιακή παντοδυναmicroία και την αντικειmicroενική αντίληψη Οι σχέσεις microε τα microεταβατικά αντικείmicroενα συνιστούν ένα τρίτο ενδιάmicroεσο και microεταβατικό βασίλειο ανάmicroεσα στους δυο αυτούς κόσmicroους Το microεταβατικό αντικείmicroενο βοηθά το παιδί να διαχειριστεί τη microετάβαση από την κατάσταση συγχώνευσης σε αυτήν της αυτονοmicroίας καθώς και το άγχος του αποχωρισmicroού Η microεταβατική εmicroπειρία συνδέεται microε την ικανότητα του παιδιού να παίξει και την ικανότητα του ενήλικου να δηmicroιουργήσει

Η περιοχή της ψευδαίσθησης ή ο laquoεν δυνάmicroει (δυνητικός) χώροςraquo

Κατά τον Winnicott δεν είναι αρκετό να οριστεί η ανθρώπινη φύση σε συνάρτηση microόνο microε την εξωτερική και εσωτερική ψυχική πραγmicroατικότητα αλλά και σε συνάρτηση microε microια τρίτη περιοχή laquoτο τρίτο microέρος microιας ανθρώπινης ύπαρξης ένα microέρος που δεν microπορούmicroε να αγνοήσουmicroε είναι microια ενδιάmicroεση περιοχή εmicroπειρίας όπου συmicroβάλλουν τόσο η εσωτερική πραγmicroατικότητα όσο και η εσωτερική ζωήraquo

Αυτή την περιοχή την ονοmicroάζει laquoεν δυνάmicroει χώροraquo ή περιοχή της ψευδαίσθησης Είναι ο laquoχώροςraquo ανάmicroεσα στο εγώ και στο microη-εγώ στον οποίο λαβάνουν χώρα το παίξιmicroο η δηmicroιουργικότητα η πολιτισmicroική εmicroπειρία η επικοινωνία και η ψυχοθεραπεία

Το παίξιmicroο

laquoΣτο παίξιmicroο και microόνο σε αυτό το παιδί ή ο ενήλικος είναι ικανός να είναι δηmicroιουργικός και να χρησιmicroοποιεί όλη του την προσωπικότητα και microόνον όταν είναι δηmicroιουργικό το άτοmicroο ανακαλύπτει τον εαυτό του microεσα συνδεδεmicroένο microε αυτό είναι το γεγονός ότι microόνο στο παίξιmicroο είναι δυνατή η επικοινωνίαraquo

bull Η σηmicroασία της ενασχόλησης απορρόφησης στο παιχνίδι των microικρών παιδιών

bull Στο παίξιmicroο το παιδί χειρίζεται εξωτερικά αντικείmicroενα στην υπηρεσία του ονείρου και επενδύει σε επιλεγmicroένα εξωτερικά φαινόmicroενα microε ονειρικά συναισθήmicroατα και νοήmicroατα

bull Υπάρχει microια άmicroεση εξέλιξη από τα microεταβατικά φαινόmicroενα στο παίξιmicroο και από το παίξιmicroο στο παίξιmicroο που microοιραζόmicroαστε microε άλλους και από αυτό στις πολιτιστικές εmicroπειρίες

bull Το παιχνίδι προϋποθέτει εmicroπιστοσύνη στο περιβάλλον και την ικανότητα να είναι κανείς microόνος στην παρουσία κάποιου άλλου

bull Το παιχνίδι σχετίζεται microε το σώmicroα αλλά όπου η ενορmicroητική διέγερση είναι υπερβολική ή ο αισθησιασmicroός καταναγκαστικός τότε δεν microπορεί να υπάρξει παίξιmicroο

bull Το παιχνίδι είναι κατά βάση και εγγενώς ικανοποιητικό

bull Το παιχνίδι microπορεί να φτάσει σε όριο κορεσmicroού

bull Το παιχνίδι συmicroβαίνει ανάmicroεσα σε αυτό που είναι υποκειmicroενικό και σε αυτό που είναι αντικειmicroενικά αντιληπτό

bull Τα παιδιά κάνουν φίλους και εχθρούς κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού ενώ δεν κάνουν εύκολα φίλους εκτός παιχνιδιού

Ο ψευδής εαυτός ως άmicroυνα

Ο Winnicott διέκρινε δύο τύπους περιβαλλοντικής αποτυχίας Τη microη-εκπλήρωση των ψευδαισθησιακών δηmicroιουργιών του microωρού όταν αυτό βρίσκεται σε κατάσταση διέγερσης και την παρεmicroβολή στην ήρεmicroη εmicroπειρία του laquoείmicroαι κατά τη διάρκεια φάσεων ηρεmicroίας

Ως αποτέλεσmicroα ο laquoαληθινός εαυτόςraquo αποκρύπτεται σε ένα περιβάλλον που το βιώνει ως εχθρικό Παράλληλα οργανώνεται ο laquoψευδής εαυτόςraquo που χαρακτηρίζεται είτε από υπερβολική συmicromicroόρφωση και προσαρmicroοστικότητα είτε από έντονη αντιδραστικότητα Έτσι το παιδί αναπτύσσει είτε microια υποταγmicroένη δαmicroασmicroένη και υπερβολικά καλή είτε αντικοινωνική συmicroπεριφορά

Χαρακτηριστικά του ψευδούς εαυτού

Το άτοmicroο που έχει αναπτύξει την άmicroυνα του ψευδούς εαυτού σε microεγάλο βαθmicroό

bull κάνει έντονες εξαρτηmicroένες και ανασφαλείς σχέσεις bull δε δείχνει ενδιαφέρον για να εξερευνήσει το περιβάλλον του και έτσι

δεν εξασκείται στις δεξιότητες που θα του επέτρεπαν να ελέγχει το περιβάλλον του άmicroεσα αλλά περισσότερο στο να κάνει τους άλλους να το παρηγορούν και να τα καταφέρνουν για αυτό

bull βασίζεται υπερβολικά στις γνωστικές λειτουργίες για να προβλέπει και προλαmicroβάνει τις παρεmicroβολές του περιβάλλοντός του δείχνοντας microια νοητική υπερλειτουργία και microια απόσταση από τη συναισθηmicroατική και σωmicroατική εmicroπειρία

bull αναπτύσσει ιδιαίτερα ευαίσθητες laquoσυναισθηmicroατικές κεραίεςraquo microαθαίνει να αναγνωρίζει πιο εύκολα το τι επιθυmicroούν οι άλλοι από το τι επιθυmicroεί το ίδιο έχοντας microια ιδιαίτερη ευαισθησία στο να καταλαβαίνει τα συναισθήmicroατα των άλλων και πώς να τους ικανοποιεί

Πρέπει να σηmicroειωθεί ότι ο διαχωρισmicroός ανάmicroεσα στον laquoαληθινόraquo και τον laquoψευδήraquo εαυτό δεν είναι απόλυτος Η έννοια του ψευδούς εαυτού αποτελεί το βασικό διαγνωστικό άξονα για το Winnicott

bull Το κράτηmicroα η διατήρηση αίσθησης ασφάλειας προστασίας και η φροντίδα και εκπλήρωση των αναγκών του microωρού microέσω της ενσυναίσθησης

bull Το καθρέφτισmicroα αναφέρεται στην ακριβή και γοργή ανταπόκριση της microητέρας στις επιθυmicroίες του microωρού καθώς αυτές αναδύονται

bull Η παρουσίαση αντικειmicroένων microε ρυθmicroό κατανοήσιmicroο για το βρέφος που οδηγεί στην ψευδαίσθηση της παντοδυναmicroίας δηλαδή στην ψευδαίσθηση ότι το microωρό δηmicroιουργεί microέσω της επιθυmicroίας του αυτό που έχει ανάγκη

bull Η επιβίωση της microητρικής φιγούρας παρόλο το microέγεθος και την ένταση των αναγκών του microωρού

bull Η microη-εκδικητικότητα της microητέρας απέναντι στις (φαντασιακές) επιθέσεις του microωρού εναντίον της

bull Η σταδιακή περιβαλλοντική αποτυχία όταν γίνεται σε ρυθmicroό ανεκτό από την εξελικτική φάση του παιδιού οδηγεί στην ανάπτυξη της ικανότητας αποχωρισmicroού της διαφοροποίησης και της ανάπτυξης δεξιοτήτων και δράσης

Όσο αφορά πορεία ανάπτυξης του εαυτού ο Winnicott τονίζει

bull Το γεγονός της εξάρτησης δηλαδή τη σταδιακή εξέλιξη από την απόλυτη εξάρτηση προς την αυτονοmicroία

bull την ικανότητα να microένει κανείς microόνος - υποστηρίζει ότι είναι πολύ σηmicroαντικό η microητέρα να παρέχει στο βρέφος microια σταθερή microη παρεmicroβατική και microη απαιτητική παρουσία κατά τη διάρκεια φάσεων ηρεmicroίας Αυτό επιτρέπει στο microωρό να βιώσει φάσεις κατά τις οποίες απλώς συνεχίζει- να-υπάρχει Αυτή η εmicroπειρία δίνει στο microωρό την ευκαιρία να αισθάνεται ασφαλές στην παρουσία κάποιου άλλου που σταδιακά οδηγεί στην ικανότητα να παραmicroένει microόνο του ικανότητα που εκφράζει σηmicroαντική συναισθηmicroατική ωριmicroότητα καθώς δείχνει ότι το παιδί έχει εσωτερικεύσει microια σταθερή εικόνα του εαυτού -σε-σχέση

bull Το ρόλο του πατέρα που laquoκρατάraquo το ζεύγος microητέρας-βρέφους στη διαδικασία ωρίmicroανσης

Τα microεταβατικά αντικείmicroενα και τα microεταβατικά φαινόmicroενα

Η ανάδυση του εαυτού περιέχει microια κίνηση ανάmicroεσα στην ψευδαισθησιακή παντοδυναmicroία και την αντικειmicroενική αντίληψη Οι σχέσεις microε τα microεταβατικά αντικείmicroενα συνιστούν ένα τρίτο ενδιάmicroεσο και microεταβατικό βασίλειο ανάmicroεσα στους δυο αυτούς κόσmicroους Το microεταβατικό αντικείmicroενο βοηθά το παιδί να διαχειριστεί τη microετάβαση από την κατάσταση συγχώνευσης σε αυτήν της αυτονοmicroίας καθώς και το άγχος του αποχωρισmicroού Η microεταβατική εmicroπειρία συνδέεται microε την ικανότητα του παιδιού να παίξει και την ικανότητα του ενήλικου να δηmicroιουργήσει

Η περιοχή της ψευδαίσθησης ή ο laquoεν δυνάmicroει (δυνητικός) χώροςraquo

Κατά τον Winnicott δεν είναι αρκετό να οριστεί η ανθρώπινη φύση σε συνάρτηση microόνο microε την εξωτερική και εσωτερική ψυχική πραγmicroατικότητα αλλά και σε συνάρτηση microε microια τρίτη περιοχή laquoτο τρίτο microέρος microιας ανθρώπινης ύπαρξης ένα microέρος που δεν microπορούmicroε να αγνοήσουmicroε είναι microια ενδιάmicroεση περιοχή εmicroπειρίας όπου συmicroβάλλουν τόσο η εσωτερική πραγmicroατικότητα όσο και η εσωτερική ζωήraquo

Αυτή την περιοχή την ονοmicroάζει laquoεν δυνάmicroει χώροraquo ή περιοχή της ψευδαίσθησης Είναι ο laquoχώροςraquo ανάmicroεσα στο εγώ και στο microη-εγώ στον οποίο λαβάνουν χώρα το παίξιmicroο η δηmicroιουργικότητα η πολιτισmicroική εmicroπειρία η επικοινωνία και η ψυχοθεραπεία

Το παίξιmicroο

laquoΣτο παίξιmicroο και microόνο σε αυτό το παιδί ή ο ενήλικος είναι ικανός να είναι δηmicroιουργικός και να χρησιmicroοποιεί όλη του την προσωπικότητα και microόνον όταν είναι δηmicroιουργικό το άτοmicroο ανακαλύπτει τον εαυτό του microεσα συνδεδεmicroένο microε αυτό είναι το γεγονός ότι microόνο στο παίξιmicroο είναι δυνατή η επικοινωνίαraquo

bull Η σηmicroασία της ενασχόλησης απορρόφησης στο παιχνίδι των microικρών παιδιών

bull Στο παίξιmicroο το παιδί χειρίζεται εξωτερικά αντικείmicroενα στην υπηρεσία του ονείρου και επενδύει σε επιλεγmicroένα εξωτερικά φαινόmicroενα microε ονειρικά συναισθήmicroατα και νοήmicroατα

bull Υπάρχει microια άmicroεση εξέλιξη από τα microεταβατικά φαινόmicroενα στο παίξιmicroο και από το παίξιmicroο στο παίξιmicroο που microοιραζόmicroαστε microε άλλους και από αυτό στις πολιτιστικές εmicroπειρίες

bull Το παιχνίδι προϋποθέτει εmicroπιστοσύνη στο περιβάλλον και την ικανότητα να είναι κανείς microόνος στην παρουσία κάποιου άλλου

bull Το παιχνίδι σχετίζεται microε το σώmicroα αλλά όπου η ενορmicroητική διέγερση είναι υπερβολική ή ο αισθησιασmicroός καταναγκαστικός τότε δεν microπορεί να υπάρξει παίξιmicroο

bull Το παιχνίδι είναι κατά βάση και εγγενώς ικανοποιητικό

bull Το παιχνίδι microπορεί να φτάσει σε όριο κορεσmicroού

bull Το παιχνίδι συmicroβαίνει ανάmicroεσα σε αυτό που είναι υποκειmicroενικό και σε αυτό που είναι αντικειmicroενικά αντιληπτό

bull Τα παιδιά κάνουν φίλους και εχθρούς κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού ενώ δεν κάνουν εύκολα φίλους εκτός παιχνιδιού

Ο ψευδής εαυτός ως άmicroυνα

Ο Winnicott διέκρινε δύο τύπους περιβαλλοντικής αποτυχίας Τη microη-εκπλήρωση των ψευδαισθησιακών δηmicroιουργιών του microωρού όταν αυτό βρίσκεται σε κατάσταση διέγερσης και την παρεmicroβολή στην ήρεmicroη εmicroπειρία του laquoείmicroαι κατά τη διάρκεια φάσεων ηρεmicroίας

Ως αποτέλεσmicroα ο laquoαληθινός εαυτόςraquo αποκρύπτεται σε ένα περιβάλλον που το βιώνει ως εχθρικό Παράλληλα οργανώνεται ο laquoψευδής εαυτόςraquo που χαρακτηρίζεται είτε από υπερβολική συmicromicroόρφωση και προσαρmicroοστικότητα είτε από έντονη αντιδραστικότητα Έτσι το παιδί αναπτύσσει είτε microια υποταγmicroένη δαmicroασmicroένη και υπερβολικά καλή είτε αντικοινωνική συmicroπεριφορά

Χαρακτηριστικά του ψευδούς εαυτού

Το άτοmicroο που έχει αναπτύξει την άmicroυνα του ψευδούς εαυτού σε microεγάλο βαθmicroό

bull κάνει έντονες εξαρτηmicroένες και ανασφαλείς σχέσεις bull δε δείχνει ενδιαφέρον για να εξερευνήσει το περιβάλλον του και έτσι

δεν εξασκείται στις δεξιότητες που θα του επέτρεπαν να ελέγχει το περιβάλλον του άmicroεσα αλλά περισσότερο στο να κάνει τους άλλους να το παρηγορούν και να τα καταφέρνουν για αυτό

bull βασίζεται υπερβολικά στις γνωστικές λειτουργίες για να προβλέπει και προλαmicroβάνει τις παρεmicroβολές του περιβάλλοντός του δείχνοντας microια νοητική υπερλειτουργία και microια απόσταση από τη συναισθηmicroατική και σωmicroατική εmicroπειρία

bull αναπτύσσει ιδιαίτερα ευαίσθητες laquoσυναισθηmicroατικές κεραίεςraquo microαθαίνει να αναγνωρίζει πιο εύκολα το τι επιθυmicroούν οι άλλοι από το τι επιθυmicroεί το ίδιο έχοντας microια ιδιαίτερη ευαισθησία στο να καταλαβαίνει τα συναισθήmicroατα των άλλων και πώς να τους ικανοποιεί

Πρέπει να σηmicroειωθεί ότι ο διαχωρισmicroός ανάmicroεσα στον laquoαληθινόraquo και τον laquoψευδήraquo εαυτό δεν είναι απόλυτος Η έννοια του ψευδούς εαυτού αποτελεί το βασικό διαγνωστικό άξονα για το Winnicott

Η περιοχή της ψευδαίσθησης ή ο laquoεν δυνάmicroει (δυνητικός) χώροςraquo

Κατά τον Winnicott δεν είναι αρκετό να οριστεί η ανθρώπινη φύση σε συνάρτηση microόνο microε την εξωτερική και εσωτερική ψυχική πραγmicroατικότητα αλλά και σε συνάρτηση microε microια τρίτη περιοχή laquoτο τρίτο microέρος microιας ανθρώπινης ύπαρξης ένα microέρος που δεν microπορούmicroε να αγνοήσουmicroε είναι microια ενδιάmicroεση περιοχή εmicroπειρίας όπου συmicroβάλλουν τόσο η εσωτερική πραγmicroατικότητα όσο και η εσωτερική ζωήraquo

Αυτή την περιοχή την ονοmicroάζει laquoεν δυνάmicroει χώροraquo ή περιοχή της ψευδαίσθησης Είναι ο laquoχώροςraquo ανάmicroεσα στο εγώ και στο microη-εγώ στον οποίο λαβάνουν χώρα το παίξιmicroο η δηmicroιουργικότητα η πολιτισmicroική εmicroπειρία η επικοινωνία και η ψυχοθεραπεία

Το παίξιmicroο

laquoΣτο παίξιmicroο και microόνο σε αυτό το παιδί ή ο ενήλικος είναι ικανός να είναι δηmicroιουργικός και να χρησιmicroοποιεί όλη του την προσωπικότητα και microόνον όταν είναι δηmicroιουργικό το άτοmicroο ανακαλύπτει τον εαυτό του microεσα συνδεδεmicroένο microε αυτό είναι το γεγονός ότι microόνο στο παίξιmicroο είναι δυνατή η επικοινωνίαraquo

bull Η σηmicroασία της ενασχόλησης απορρόφησης στο παιχνίδι των microικρών παιδιών

bull Στο παίξιmicroο το παιδί χειρίζεται εξωτερικά αντικείmicroενα στην υπηρεσία του ονείρου και επενδύει σε επιλεγmicroένα εξωτερικά φαινόmicroενα microε ονειρικά συναισθήmicroατα και νοήmicroατα

bull Υπάρχει microια άmicroεση εξέλιξη από τα microεταβατικά φαινόmicroενα στο παίξιmicroο και από το παίξιmicroο στο παίξιmicroο που microοιραζόmicroαστε microε άλλους και από αυτό στις πολιτιστικές εmicroπειρίες

bull Το παιχνίδι προϋποθέτει εmicroπιστοσύνη στο περιβάλλον και την ικανότητα να είναι κανείς microόνος στην παρουσία κάποιου άλλου

bull Το παιχνίδι σχετίζεται microε το σώmicroα αλλά όπου η ενορmicroητική διέγερση είναι υπερβολική ή ο αισθησιασmicroός καταναγκαστικός τότε δεν microπορεί να υπάρξει παίξιmicroο

bull Το παιχνίδι είναι κατά βάση και εγγενώς ικανοποιητικό

bull Το παιχνίδι microπορεί να φτάσει σε όριο κορεσmicroού

bull Το παιχνίδι συmicroβαίνει ανάmicroεσα σε αυτό που είναι υποκειmicroενικό και σε αυτό που είναι αντικειmicroενικά αντιληπτό

bull Τα παιδιά κάνουν φίλους και εχθρούς κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού ενώ δεν κάνουν εύκολα φίλους εκτός παιχνιδιού

Ο ψευδής εαυτός ως άmicroυνα

Ο Winnicott διέκρινε δύο τύπους περιβαλλοντικής αποτυχίας Τη microη-εκπλήρωση των ψευδαισθησιακών δηmicroιουργιών του microωρού όταν αυτό βρίσκεται σε κατάσταση διέγερσης και την παρεmicroβολή στην ήρεmicroη εmicroπειρία του laquoείmicroαι κατά τη διάρκεια φάσεων ηρεmicroίας

Ως αποτέλεσmicroα ο laquoαληθινός εαυτόςraquo αποκρύπτεται σε ένα περιβάλλον που το βιώνει ως εχθρικό Παράλληλα οργανώνεται ο laquoψευδής εαυτόςraquo που χαρακτηρίζεται είτε από υπερβολική συmicromicroόρφωση και προσαρmicroοστικότητα είτε από έντονη αντιδραστικότητα Έτσι το παιδί αναπτύσσει είτε microια υποταγmicroένη δαmicroασmicroένη και υπερβολικά καλή είτε αντικοινωνική συmicroπεριφορά

Χαρακτηριστικά του ψευδούς εαυτού

Το άτοmicroο που έχει αναπτύξει την άmicroυνα του ψευδούς εαυτού σε microεγάλο βαθmicroό

bull κάνει έντονες εξαρτηmicroένες και ανασφαλείς σχέσεις bull δε δείχνει ενδιαφέρον για να εξερευνήσει το περιβάλλον του και έτσι

δεν εξασκείται στις δεξιότητες που θα του επέτρεπαν να ελέγχει το περιβάλλον του άmicroεσα αλλά περισσότερο στο να κάνει τους άλλους να το παρηγορούν και να τα καταφέρνουν για αυτό

bull βασίζεται υπερβολικά στις γνωστικές λειτουργίες για να προβλέπει και προλαmicroβάνει τις παρεmicroβολές του περιβάλλοντός του δείχνοντας microια νοητική υπερλειτουργία και microια απόσταση από τη συναισθηmicroατική και σωmicroατική εmicroπειρία

bull αναπτύσσει ιδιαίτερα ευαίσθητες laquoσυναισθηmicroατικές κεραίεςraquo microαθαίνει να αναγνωρίζει πιο εύκολα το τι επιθυmicroούν οι άλλοι από το τι επιθυmicroεί το ίδιο έχοντας microια ιδιαίτερη ευαισθησία στο να καταλαβαίνει τα συναισθήmicroατα των άλλων και πώς να τους ικανοποιεί

Πρέπει να σηmicroειωθεί ότι ο διαχωρισmicroός ανάmicroεσα στον laquoαληθινόraquo και τον laquoψευδήraquo εαυτό δεν είναι απόλυτος Η έννοια του ψευδούς εαυτού αποτελεί το βασικό διαγνωστικό άξονα για το Winnicott

Ο ψευδής εαυτός ως άmicroυνα

Ο Winnicott διέκρινε δύο τύπους περιβαλλοντικής αποτυχίας Τη microη-εκπλήρωση των ψευδαισθησιακών δηmicroιουργιών του microωρού όταν αυτό βρίσκεται σε κατάσταση διέγερσης και την παρεmicroβολή στην ήρεmicroη εmicroπειρία του laquoείmicroαι κατά τη διάρκεια φάσεων ηρεmicroίας

Ως αποτέλεσmicroα ο laquoαληθινός εαυτόςraquo αποκρύπτεται σε ένα περιβάλλον που το βιώνει ως εχθρικό Παράλληλα οργανώνεται ο laquoψευδής εαυτόςraquo που χαρακτηρίζεται είτε από υπερβολική συmicromicroόρφωση και προσαρmicroοστικότητα είτε από έντονη αντιδραστικότητα Έτσι το παιδί αναπτύσσει είτε microια υποταγmicroένη δαmicroασmicroένη και υπερβολικά καλή είτε αντικοινωνική συmicroπεριφορά

Χαρακτηριστικά του ψευδούς εαυτού

Το άτοmicroο που έχει αναπτύξει την άmicroυνα του ψευδούς εαυτού σε microεγάλο βαθmicroό

bull κάνει έντονες εξαρτηmicroένες και ανασφαλείς σχέσεις bull δε δείχνει ενδιαφέρον για να εξερευνήσει το περιβάλλον του και έτσι

δεν εξασκείται στις δεξιότητες που θα του επέτρεπαν να ελέγχει το περιβάλλον του άmicroεσα αλλά περισσότερο στο να κάνει τους άλλους να το παρηγορούν και να τα καταφέρνουν για αυτό

bull βασίζεται υπερβολικά στις γνωστικές λειτουργίες για να προβλέπει και προλαmicroβάνει τις παρεmicroβολές του περιβάλλοντός του δείχνοντας microια νοητική υπερλειτουργία και microια απόσταση από τη συναισθηmicroατική και σωmicroατική εmicroπειρία

bull αναπτύσσει ιδιαίτερα ευαίσθητες laquoσυναισθηmicroατικές κεραίεςraquo microαθαίνει να αναγνωρίζει πιο εύκολα το τι επιθυmicroούν οι άλλοι από το τι επιθυmicroεί το ίδιο έχοντας microια ιδιαίτερη ευαισθησία στο να καταλαβαίνει τα συναισθήmicroατα των άλλων και πώς να τους ικανοποιεί

Πρέπει να σηmicroειωθεί ότι ο διαχωρισmicroός ανάmicroεσα στον laquoαληθινόraquo και τον laquoψευδήraquo εαυτό δεν είναι απόλυτος Η έννοια του ψευδούς εαυτού αποτελεί το βασικό διαγνωστικό άξονα για το Winnicott