Σινεμά ή κινημά ή σινέ ή κινό έλεγαν τους κινηματογράφους

« Η ιστορία των κινηματογραφικών αιθουσών στη Θεσσαλονίκη είναι μια ιστορία δόξας. Λόγω της σύστασης του πληθυσμού της, αλλά και του σαφούς διαχωρισμού των τάξεων ανά περιοχή, η διασπορά των κινηματογραφικών αιθουσών υπήρξε εντυπωσιακή και τα φιλμ και οι θεατές τους αποκαλυπτικά της κοινωνικής διαστρωμάτωσης. Η Θεσσαλονίκη ευτύχησε να γνωρίσει όλων των ειδών τους σινεμάδες , από υπαίθριους και εν πλω μέχρι multiplex από νωρίς.»

Σύμφωνα με την εφημερίδα «Journal de Salonique» στις 4 Ιουλίου 1897: Ο κινηματογράφος έκανε χθές το ντεμπούτο του στην σάλα του Καφέ / μπυραρία «Τουρκία» ή όπως λέει ο μύθος στο καφέ σαντάν

«Αλάμπρα»

1903 Πρώτος κινηματογράφος στη Θεσσαλονίκη «Ολύμπια»

στην παραλιακή οδό ανάμεσα στην πλατεία Ελευθερίας και το ξενοδοχείoSplendid (Εκεί που ήταν το εστιατόριο Όλυμπος Νάουσα)

Ο ηθοποιός και θεατρώνης Πλούταρχος Ιμπροχώρης, που είχε το θέατρο ποικιλιών «Ολύμπια», στην παραλία, συνεταιρίστηκε με το φωτογράφο

Λάιτμερ, που πήγε στην Ευρώπη και έφερε μηχανήματα προβολής. Έτσι το «Ολύμπια» μετεξελίχθηκε στον πρώτο κινηματογράφο της πόλης.

Το επόμενο κινηματογραφικό άλμα στην Θεσσαλονίκη πραγματοποιείται το 1905 από τον Κωνσταντίνο Ρώμπαπα με την εκμίσθωση του Κήπου του Λευκού Πύργου

και τη λειτουργία του ως ένα πολυχώρο αναψυχής που περιλαμβάνει εκτός από κινηματογράφο, όπου γίνονται και θεατρικές παραστάσεις, καφενείο και εστιατόριο.

Έτσι λοιπόν έφτασε η ώρα των μεγάλων κινηματογράφων. Από το 1911 ξεκινά ο κινηματογράφος «Πατέ» του Αρών Κοέν, στην παραλιακή οδό, που τα επόμενα χρόνια φαίνεται να

κυριαρχεί έχοντας φυσικά το προνόμιο να προβάλει ταινίες της γαλλικής εταιρίας «Πατέ» που μέχρι τον Α Παγκόσμιο Πόλεμο κυριαρχεί στην παγκόσμια κινηματογραφική αγορά.

Ο κινηματογράφος διαθέτει πρώτη και δεύτερη θέση ενώ προβάλλει ταινίες χρωματιστές, σε ένα μικτό πρόγραμμα που περιλαμβάνει δυο τρία δράματα και ανάλογο αριθμό κωμωδιών. Επιπλέον γίνονται

πρωινές προβολές (10-12) για παιδιά με ειδική τιμή εισόδου 1 γρόσι. Δε λείπουν και προβολές φιλανθρωπικού χαρακτήρα. Οι προβολές στο στο Πατέ συνοδεύονται ηχητικά με «ορχήστρα εκλεκτή υπό

του μουσικού κ. Βάιτ». Λίγο μετά την ενσωμάτωση της Θεσσαλονίκης στο Ελληνικό Κράτος, το 1913, ο ιδιοκτήτης του «Πατέ», ανακοινώνει ένα μεγαλεπήβολο σχέδιο, μοναδικό για την εποχή: τη δημιουργία ενός «σαλονιού θεαμάτων» που θα περιλαμβάνει μεγάλη χειμερινή αίθουσα στο ισόγειο και θερινό κινηματογράφο στην ταράτσα σε ύψος 15 μέτρων. Ας σημειωθεί τέτοιου τύπου κινηματογράφοι

στην Ελλάδα άρχισαν να χτίζονται τη δεκαετία του 60.

Αλλά δυστυχώς ξεκινά μια παρατεταμένη πολεμική περίοδος και υποχρεωτικά η κινηματογραφική ζωή της πόλης αποχτά άλλους ρυθμούς. Οι κινηματογράφοι προβάλλουν συστηματικά πολεμικά επίκαιρα ενώ οργανώνουν ειδικές προβολές τα έσοδα των οποίων διατίθενται για τους τραυματίες. Οι Βαλκανικοί πόλεμοι του 1912-13 ήταν οι πρώτοι που συγκέντρωσαν όλες τις κάμερες της εποχής. Πάνω από είκοσι οπερατέρ από Γαλλία, Ρωσία, Βουλγαρία Σερβία, Ελλάδα, Κροατία, Μεγάλη Βρετανία, Αυστραλία, Γερμανία, Δανία βρέθηκαν στα χαρακώματα με τη μηχανή λήψης στο χέρι. Από ελληνικής πλευράς εκδηλώνεται τότε, για πρώτη φορά, κρατικό ενδιαφέρον για την κινηματογράφηση σκηνών των πολεμικών επιχειρήσεων. Το έργο ανατίθεται στον Ζόζεφ Χέπ, τον Ούγγρο τεχνίτη του κινηματογράφου που είχε εγκατασταθεί μόνιμα στην Ελλάδα από το 1910 και ήταν αναμφισβήτητα ο πιο έμπειρος κινηματογραφιστής.

αλλά και το Ολύμπια αποκτά το 1913 την θερινή του επέκτασή στήνοντας κινηματογράφο στο παραπλεύρως του ξενοδοχείου «Σπλέντιτ» «θερινόν

αμφιθέατρον».

ΠΑΛΑΣΜε αρχιτεκτονικό σχέδιο Ε. Μοδιάνο, ζωγραφικό διάκοσμο του κ. Ρουμπεφά και 860 πολυτελείς

θέσεις, παίρνει τα σκήπτρα απ όλους τους άλλους. Γι αυτό δεν διστάζει να διακηρύττει με περηφάνια ότι «αίθουσαν κινηματογράφου ομοίαν προς την του  «κινημα Παλλάς»  δεν απέκτησαν

ακόμη, ούτε οι Παρίσιοι, ούτε η Βιέννη.»

 

Πολεμική περίοδος

Στον πρώτο παγκόσμιο που ακολουθεί ο κινηματογράφος γίνεται το βασικό προπαγανδιστικό μέσο Γαλλίας και Αγγλίας. Ειδικά το φωτογραφικό και κινηματογραφικό τμήμα του γαλλικού στρατού της Ανατολής αποτελούνταν από 10 άτομα προκειμένου να κάνει «πολεμικά ρεπορτάζ». Φαίνεται όμως ότι το τμήμα δεν περιορίζονταν μόνο σε λήψεις. Οι φωτογραφίες αναπαράγονταν σε μορφή καρτ ποστάλ ενώ παράλληλα οργανώνονταν και κινηματογραφικές προβολές. Το «Ολύμπια» έχει απαθανατιστεί το 1916 σε δεκάδες φωτογραφίες με πλήθος μαθητών να ετοιμάζονται να μπουν μέσα για να παρακολουθήσουν μια από αυτές τις προβολές. Δωρεάν προπαγανδιστές προβολές για μαθητές ελληνικών και ξένων σχολείων οργανώνονται από του συμμάχους και στο «Παλλάς» το 1917 ενώ στον ίδιο χώρο οργανώνονται και συναυλίες υπέρ του στρατού της Ανατολής 

ΣΙΝΕ ΜΟΝΤΕΡΝ

Η Θεσσαλονίκη, δεν φτιάχνει κινηματογράφους για να δεχτεί την «ανωτέραν τάξιν» αλλά τους ξένους στρατιώτες που θα κατακλύσουν την πόλη. Στην

παραλία υπήρχε ένα μεγάλο παράπηγμα που το χρησιμοποιούσαν για αποθήκη. «Όταν το 1915 ήρθαν τα Συμμαχικά στρατεύματα, γράφει ο Κ.

Τομανάς, ο έξυπνος επιχειρηματίας Σεγούρα έστρωσε το πάτωμα της αποθήκης με χονδρά καδρόνια, έφτιαξε μιαν όμορφη πρόσοψη, της έβαλε χρωματιστά

λαμπιόνια, εγκατέστησε κι ένα ηλεκτρικό κουδούνι που χτυπούσε διακεκομμένα, μεγάλη καινοτομία για την εποχή εκείνη και το ΣΙΝΕ ΜΟΝΤΕΡΝ ήταν έτοιμο να

δεχτεί την πολύχρωμη και πολύγλωσση πελατεία του».

Η καταστροφική πυρκαγιά του 1917 αλλάζει τη μορφή της πόλης και επηρεάζει, ως είναι φυσικό, και το κινηματογραφικό τοπίο. Το μεγαλύτερο θύμα είναι το «Πατέ» που καταστρέφεται ολοσχερώς και με ειδική

άδεια γκρεμίζεται το 1919. Αλλά ο κινηματογράφος «ποτέ δεν πεθαίνει»! Έτσι την ίδια χρονιά της καταστροφής αναγγέλλεται η δημιουργία ενός νέους κινηματογράφου. Είναι το «Πάνθεον», λεωφόρο

Αμύνης 31. Διαφημίζεται δε σαν «ο μοναδικός ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ οικογενειακός κινηματογράφος» Απ την άλλη το «Σπλέντιτ» μετακομίζει από την παραλία στην πύλη Βαρδαρίου, οδός Αγίας Παρασκευής,

αλλά με τη μορφή πλέον ενός πολυτελούς χειμερινού κινηματογράφου. Είναι η εποχή που αρχίζει να δημιουργείται εδώ μια νέα κινηματογραφική «πιάτσα». Το «Πατέ»

Από το 1922 αρχίζουν να έρχονται οι ξεριζωμένοι πρόσφυγες. Τα καράβια καθημερινά ξεφορτώνουν εκατοντάδες χιλιάδες εξαθλιωμένους ανθρώπους, κυρίως γυναίκες και παιδιά.

Επιστρατεύονται κάθε είδους χώροι για να τους στεγάσουν, αποθήκες, σχολεία, θέατρα και κινηματογράφοι. Κινηματογράφοι που δέχτηκαν πρόσφυγες ήταν το Πανελλήνιον στη Θεσσαλονίκη, ο «Σαρλώ» στον

Πειραιά, που καταστράφηκε από πυρκαγιά, και ένας άλλος στη συνοικία της Αγίας Σοφίας στην ίδια πόλη Το 1926 σύμφωνα με μία

επίσημη στατιστική, την οποία παραθέτει ο Φ. Ηλιάδης, στην Ελλάδα υπήρχαν 71 κινηματογράφοι: 13 στην Αθήνα, 6 στον Πειραιά, 7 στη Θεσσαλονίκη, 5 στην Καβάλα, 4 στο Βόλο, 3 στα Χανιά, από δύο σε Ηράκλειο, Κόρινθο, Καλαμάτα, Λαμία, Μυτιλήνη, Ξάνθη, Πάτρα και

από ένας σε Αγρίνιο, Αργοστόλι, Αμαλιάδα, Άργος, Αίγιο, Αλεξανδρούπολη, Γαργαλιάνους, Δράμα, Έδεσσα, Ιωάννινα, Κομοτηνή,

Κέρκυρα, Πρέβεζα, Πύργο, Σύρο, Σάμο, Τρίκαλα, Τίρναβο και Χίο. Σίγουρα όμως αυτή η στατιστική είναι ελλιπής.

Τέλη Ιουνίου 1925 εμφανίζονται στις εφημερίδες της πόλης οι πρώτες διαφημίσεις για τη λειτουργία ενός μοναδικού κινηματογράφου. Το όνομά του είναι «Κουρσάλ», είναι πλωτός, φυσικά υπαίθριος και εκτός από κινηματογραφικές προβολές προσφέρει εκλεκτό φαγητό: φρέσκα ψάρια, κρύα πιάτα και δροσερή μπύρα. Αν κρίνουμε από μικρά σχόλια που εμφανίστηκαν στις εφημερίδες το μπαρ του κινηματογράφου, που βρισκόταν στο αμπάρι, πρέπει να ήταν η πιο μεγάλη ατραξιόν προσφέροντας στους θαμώνες του «κουνήματα», συμπληρωματικά στα κουνήματα της θάλασσας. Περισσότερες λεπτομέρειες δεν υπάρχουν. Και όλα αυτά παρουσιάζονταν, όπως έλεγε η διαφήμιση, ως «πρωτοφανής αμερικανισμός», αν και ποτέ κάτι ανάλογο δεν εμφανίστηκε στην Αμερική. Μόνο τα drive in που ήταν κάτι πολύ διαφορετικό.Ένα ρεπορτάζ του ανταποκριτή του περιοδικού «Κινηματογραφικός Αστήρ», που εκδίδονταν στην Αθήνα, μας δίνει μια πληρέστερη εικόνα του πλωτού κινηματογράφου: «Κουρσάλ. Κάθε βράδυ, συγκεντρώνει αρκετόν πλήθος κόσμου, που ζητεί να βρή λίγη δροσιά στον πρωτότυπον αυτόν πλωτόν κινηματογράφο. Και είνε αλήθεια απόλαυσις να περνά κανείς την ώρα του στο πρωτότυπο αυτό κέντρον, προ παντός ότι λικνίζεται από ελαφρά κύματα

Η προσφυγική Τούμπα αποκτά τον πρώτο κινηματογράφο της γύρω στο 1924. Δεν ήταν

τίποτα σπουδαίο, ένα παράπηγμα που χρησίμευε σαν αποθήκη στρατιωτικού υλικού τα έτη 1915-22.

Αρχικά χρησιμοποιήθηκε για τη στέγαση των ξεριζωμένων και αργότερα, όταν χτίστηκαν τα

σπιτάκια, στέγασε τα όνειρα…

Ο ερχομός των προσφύγων φέρνει μια νέα άνθηση στον κινηματογράφο που είναι άλλωστε είναι όχι μόνο το πιο φτηνό αλλά και το πιο λαϊκό ψυχαγωγικό θέαμα. Για να καλυφθούν οι

αυξημένες ανάγκες δαιμόνιοι επιχειρηματίες στήνουν κινηματογράφους στα πιο απίθανα μέρη ακόμη και τους χώρους θρησκευτικής λατρείας των μουσουλμάνων που η αναγκαστική «ανταλλαγή» τους έδιωξε από την πόλη. Έτσι το Γενή Χαμάμ μετατρέπεται το 1925 στον

κινηματογράφο ΑΙΓΛΗ, το τζαμί Χαμζά Μπέη, τέλη του 1932,στο ΑΛΚΑΖΑΡ! Και το παράδοξο, αυτοί οι είναι οι κατ εξοχήν κινηματογράφοι στους οποίους

συχνάζουν οι πρόσφυγες! Άλλωστε προβάλλουν συχνά τούρκικες ταινίες.

Στις 26 Νοεμβρίου 1926 γίνονται τα εγκαίνια του κινηματογράφου «Διονύσια» με την εντυπωσιακή πρόσοψη ο οποίος χαρακτηρίζεταιως «το τελειότερον οικοδόμημα

του είδους εν Ανατολή και από απόψεως αρχιτεκτονικής και από απόψεως διακοσμήσεως.» Μαζί με τα θεωρεία έχει 1.000 καθίσματα

Με εξαιρετικά θορυβώδη τρόπο ξεκινά τη λειτουργία του, το Νοέμβριο του 1930, ο κινηματογράφος “Ηλύσια” αφού για την επιλογή του ονόματός του οργανώθηκε

δημοψήφισμα! Είναι για πρώτη φορά που γίνεται κάτι τέτοιο στην Ελλάδα.

Αλκαζάρ 1932

Το 1936, τη χρονιά που γίνεται η εξέγερση στη Θεσσαλονίκη και εγκαθιδρύεται η Δικτατορία της 4ης Αυγούστου, οι Κινηματογράφοι της

πόλης, όπως καταγράφονται από τον Κινηματογραφικό Αστέρα (σε παρένθεση τα ονόματα των ιδιοκτητών), είναι:

Αχίλλειον (Ι. Σαμαράς), Αλκαζάρ (Μπ. Σεγούρα και Σια), Απόλλων (Μπενβενίστε),Αττικόν (Μπ. Σεγούρα και Σια), Διονύσια (Γ.

Δαρβερης), Ηλύσια (Θ. Χατζηνάκος),Κυβέλεια ( Λ. Σεγούρα), Νέον Εθνικόν (Γ. Θεοφιλάκος), Ολύμπια (Ι. Ναχμίας), Πάλας(Χρ.

Μουτσόπουλος), Πάνθεον (Π. Τζιρίτης), Πατέ (Π. Τζιρίτης), Φοίνιξ (Κ. Χατζημήτης).

ΚΡΟΝΟΣΛειτούργησε από το 1939 έως το 1978. Η φώτο είναι

περίπου το 1960-65.

Πόλεμος Κατοχή

• Στις 9 Απριλίου 1940 οι Γερμανοί μπαίνουν στη Θεσσαλονίκη. Μία από τις πρώτες διαταγές που εκδίδουν είναι να ανοίξουν οι κινηματογράφοι για να φανεί ότι και υπό ξενική κατοχή η κοινωνική ζωή συνεχίζεται ομαλά!!!

• Για την εξυπηρέτηση των στρατιωτών τους, επιτάσσονται καφενεία και κινηματογράφοι. Επιλέγονται φυσικά οι πιο κεντρικοί και οι καλύτεροι. Έτσι στη Θεσσαλονίκη, τα «Διονύσια» μετατρέπονται σε Soldaten Kino, το «Πατέ» σε Germania Kino και το «Παλλάς» σε Frontbuhne.

Πόλεμος Κατοχή

Κάποιους κινηματογράφους «παραχώρησαν» στους ιταλούς. Σε έναν από αυτούς, τα ΗΛΥΣΙΑ, γίνονταν διαφορετικά και εξαιρετικά

ενδιαφέροντα πράγματα. Το γεγονός καταγράφει ο Κώστας Τομανάς:Στην Κατοχή, οι γερμανοί παραχώρησαν τα ΗΛΥΣΙΑ στους ιταλούς για την ψυχαγωγία των στρατιωτών τους. Οι ιταλοί επέτρεπαν την είσοδο

και σε έλληνες, φτάνει να μη καθόντουσαν στην πλατεία, που τα καθίσματά της προορίζονταν αποκλειστικά για τους ιταλούς. Όπως

όμως συμβαίνει ανέκαθεν στην Ελλάδα – και στην Ιταλία – οι απαγορεύσεις δεν τηρούνταν απόλυτα. Στο μισοσκόταδο, οι γκλοριόζι

σολντάτοι συναδελφώνονταν με τους δικούς μας, έδειχναν τις φωτογραφίες των οικογενειών τους, μιλούσαν εναντίον του πολέμου, του Μουσολίνι και του φασισμού και στο τέλος έκαναν κι ανταλλαγές

και αγοραπωλησίες αγαθών.

ΔΙΟΝΥΣΙΑ SOLDATEN KINO

ΠΑΤΕGERMANIA KINO

Οι κινηματογράφοι της Τριανδρίας

•Το 1964 στη Θεσσαλονίκη υπάρχουν 54 αίθουσες που το 1970 φτάνουν τις 98.•Κινηματογραφικές προβολές στην ύπαιθρο

«Δίπλα από το σχολείο στην οδό Σερρών , αριστερά στη γωνία , ήταν ένα μικρό κάτασπρο τσαγκαράδικο, του κυρ- Νίκου, που διόρθωνε παλιά παπούτσια.

Τα καλοκαίρια ερχόταν ένα στρατιωτικό αυτοκίνητο με μία πρωτόγονη κινηματογραφική μηχανή. Ο πίσω τοίχος του τσαγκαράδικου ήταν ίσιος και άσπρος, και τον χρησιμοποιούσαν για

οθόνη. Εκεί μαζευόταν όλη η Τριανδρία . Καθόμασταν στα χόρτα και παρακολουθούσαμε. Η ταινία κατά διαστήματα κοβόταν, τότε τα παιδιά φώναζαν όλο-όλο, νόμιζαν πως θα

σταματούσε η μικρή τους διασκέδαση» σελ. 73-74 «Ο δρόμος για την Τριανδρία» Ευφροσύνη Γρηγοριάδου- Βακιρτζόγλου

•Θερινός Κινηματογράφος ΜΙΝΙΟΝ στην οδό Αμοργού πρέπει να λειτούργησε περίπου μέχρι το 1967

•Κινηματογράφος ΜΕΛΠΩ στην οδό Φιλικής Εταιρείας 3 πρέπει να λειτούργησε περίπου μέχρι το 1973

•σήμερα είναι Σούπερ Μάρκετ Μασούτης (Πηγή κ. Κυριακίδης Λάζαρος Φιλόλογος )

•και στην γειτονική Τούμπα •ΑΒΑ πρώην Ταβέρνα Λιόλιος στην οδό Λαμπράκη ,πρώην Κονίτσης•ΦΟΙΝΙΚΑΣ στην οδό Εφέσου•ΑΣΤΗΡ στην οδό Πραξαγόρα

ΑΠΟΚΟΜΜΑ ΑΓΓΕΛΙΩΝ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΩΝ ΤΡΙΑΝΔΡΙΑΣ ΑΠΟ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ «ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ» 1-9-1967

ΑΠΟΚΟΜΜΑ ΑΓΓΕΛΙΑΣ ΑΠΟ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ «ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ»1973

ΑΠΟΚΟΜΜΑ ΑΓΓΕΛΙΩΝ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΩΝ ΤΟΥΜΠΑΣ ΑΠΟ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ «ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ»

ΑΠΟΚΟΜΜΑ ΑΓΓΕΛΙΩΝ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΩΝ ΤΟΥΜΠΑΣ ΑΠΟ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ «ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ»

ΑΠΟΚΟΜΜΑ ΑΓΓΕΛΙΩΝ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΩΝ ΤΟΥΜΠΑΣ ΑΠΟ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ «ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ»

Κινηματογράφοι σήμερα στην Θεσσαλονίκη

Πηγές 1. «Η κινηματογραφημένη ζωή της Θεσσαλονίκης στο πρώτο μισό του

20ου αιώνα» Νίκος Θεοδοσίου2. «Οι κινηματογράφοι της παλιάς Θεσσαλονίκης» Κ. Τομανάς

3. Σινεμά ο Παράδεισος Γ. Αναστασιάδης4. Σινέ Θεσσαλονίκη Α. Μυλωνάκη, Γ. Γκροσδάνης

4. Εφημερίδα «ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ»