ΤΕΙ ΑΘΗΝΑΣ

ΣΧΟΛΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ

ΠΡΟΝΟΙΑΣ

ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ

«ΣΥΝΗΘΕΙΣ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΙΚΕΣ

ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ ΣΕ ΝΕΟΓΝΑ»

Cela Ina (09562)

Εισηγήτρια: Αθηνά Μαυρίδου

1

H’ εξάμηνο

Αθήνα 2013

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ σελίδα 3

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 : ΝΕΚΡΩΤΙΚΉ ΕΝΤΕΡΟΚΟΛΊΤΙΔΑ

1.1 Επιδημιολογία σελίδα 5

1.2 Κλινική εικόνα σελίδα 6

1.3 Αιτιολογικοί παράγοντες σελίδα 7

1.4 διάγνωση – θεραπεία σελίδα 8

1.5 Ηωσινοφιλικη γαστρεντερίτιδα σελίδα 10

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: Ο ΡΌΛΟΣ ΤΗΣ ΙΝΤΕΡΛΕΥΚΊΝΗΣ- 10 ΣΤΗΝ

ΠΑΘΟΓΕΝΕΙΑ ΤΗΣ ΝΕΚ σελίδα 11

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ σελίδα 12

ΠΕΡΙΛΗΨΗ σελίδα 12

ABSTRACT σελίδα 13

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ σελίδα 14

2

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Το γαστρεντερικό σύστημα μπορεί να διαιρεθεί σε τρία λειτουργικά μέρη και ένα

επικουρικό σύστημα αδένων. Τα τρία λειτουργικά μέρη είναι η στοματική κοιλότητα,

οι απλές δίοδοι μεταφοράς και ο πεπτικός σωλήνας. Οι απλές δίοδοι μεταφοράς

αποτελούνται από τον φάρυγγα και τον οισοφάγο ενώ ο πεπτικός σωλήνας από το

στόμαχο, το λεπτό και το παχύ έντερο. [1]

Μιλώντας για γαστρεντερική λοίμωξη αναφερόμαστε σε μία εντερική λοίμωξη που

χαρακτηρίζεται από κοιλιακό άλγος, υδαρείς κενώσεις, ναυτία, εμετούς και μερικές

φορές πυρετό. Μεταδίδεται κατά κύριο λόγο με άμεση επαφή προσβεβλημένου

ατόμου ή κατανάλωση προσβεβλημένης τροφής ή νερού. Ο χρόνος επώασης της

λοίμωξης κυμαίνεται από 1 έως 3 ημέρες από την ημέρα προσβολής, και η

συμπτωματολογία συνήθως είναι ήπια, με διάρκεια το πολύ δύο ημέρες αλλά σε

βαριές περιπτώσεις μπορεί να επιμένει μέχρι και 10 ημέρες.

Ως νεογνό χαρακτηρίζεται το βρέφος από την πρώτη στιγμή της γέννησης του μέχρι

το τέλος του πρώτου μήνα της ζωής του. Παρατηρείται ότι η συχνότητα των

νεογνικών λοιμώξεων έχει αυξηθεί τις τελευταίες δεκαετίες καθώς επιζούν όλο και

μικρότερα και πιο ανώριμα νεογνά, που χρειάζονται εντατική νοσηλεία. Οι

νοσοκομειακές λοιμώξεις στη μονάδα εντατικής θεραπείας παραμένουν ένα

σημαντικό πρόβλημα υγείας, αφού αποτελούν την κύρια αιτία νεογνικής νοσηρότητας

και θνησιμότητας.

Τα νεογνά και ειδικά τα πρόωρα, που απαιτούν φροντίδα σε ΜΕΝΝ, αποτελούν μία

εξαιρετικά ευάλωτη ομάδα πληθυσμού με αυξημένο κίνδυνο για λοιμώξεις

σχετιζόμενες με την φροντίδα υγείας. Επίσης ιδιαίτερο πρόβλημα αποτελεί και η

ύπαρξη λοίμωξης στη μητέρα κατά την ώρα του τοκετού.

3

Τα νεογνά αυτά είναι επιρρεπή λόγω της προωρότητας των οργανικών συστημάτων,

της ανωριμότητας του ανοσοποιητικού συστήματος, του χαμηλού βάρους κατά τη

γέννηση, της έκθεσης σε πολυάριθμο προσωπικό φροντίδας υγείας και της χρήσης

της επεμβατικής τεχνολογίας. Έναν επιπρόσθετο παράγοντα αποτελούν οι εξελίξεις

στην νεογνική εντατική φροντίδα, που αφενός έχουν επιτρέψει την επιβίωση των

λιποβαρών και πασχόντων νεογνών, αφετέρου έχουν δημιουργήσει κινδύνους για

εμφάνιση νοσοκομειακών λοιμώξεων, οι οποίες από μόνες τους αποτελούν

σημαντικό αίτιο θνησιμότητας των νεογνών στην ΜΕΝΝ.

[2] [3]

Οι συνήθεις γαστρεντερικές λοιμώξεις σε νεογνά οδηγούν σε :

Η νεκρωτική εντεροκολίτιδα

Ηωσινοφιλική γαστρεντερίτιδα

4

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΝΕΚΡΩΤΙΚΉ ΕΝΤΕΡΟΚΟΛΊΤΙΔΑ

1.1. ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ

Η νεκρωτική εντεροκολίτιδα (ΝΕΚ) είναι η φλεγμονή του εντέρου του νεογνού,

συνήθως πρόωρου, που εκδηλώνεται με ένα ευρύ φάσμα συμπτωμάτων. Πρόκειται

για μια πολυπαραγοντική νόσος που προκαλεί οξεία νεκρωτική ισχαιμία και μπορεί

να προσβάλλει τόσο το λεπτό όσο και το παχύ έντερο, αν και τις περισσότερες

φορές εντοπίζεται σε ένα σημείο. Τα Gram-αρνητικά βακτήρια είναι ο πιο κοινός

παράγοντας, ακολουθούμενος από τα θετικά κατά Gram βακτήρια (Escherichia coli,

Klebsiella, Enterobacter, Pseudomonas, Salmonella, Clostridium perfringens,

Clostridium difficile, Clostridium butyricum, κοαγκουλάση-αρνητικοί

σταφυλόκοκκοι), αλλά έχουν ενοχοποιηθεί ακόμη ζυμομύκητες και ιοί (coronavirus,

ροταϊού, και εντεροϊοί).

Είναι η πιο συχνή, σοβαρή και πολλές φορές θανατηφόρα λοίμωξη του

γαστρεντερικού συστήματος των πρόωρων νεογνών. Παρατηρείται κυρίως σε

πρόωρα νεογνά, αλλά μπορεί να προσβάλλει και τα τελειόμηνα νεογνά.

Η ΝΕΚ εμφανίζεται συνήθως τις τρεις πρώτες εβδομάδες ζωής με τα νεογνά που

έχουν πολύ χαμηλό βάρος και ηλικία κύησης να είναι η πλέον ευπαθής ομάδα.

5

Στα νεογνά που εισάγονται στις μονάδες εντατικής θεραπείας τα ποσοστά νόσησης

είναι 1-5% ενώ στα νεογνά με πολύ χαμηλό βάρος γέννησης είναι 7-14%. Η

συχνότητα εμφάνισης της ΝΕΚ είναι 0,5-5% περιπτώσεις στις 1000 γεννήσεις. [12],

[10], [4]

1.2 . ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ

Η κλινική εικόνα είναι αρκετά ευρεία και περιλαμβάνει συμπτώματα και σημεία τόσο

από το ερύθημα στο δέρμα του πρόσθιου κοιλιακού τοιχώματος, βραδυκαρδία,

λήθαργος, διαταραχές τις θερμοκρασίας, υπόταση, ολιγουρία.

Η κλινική εικόνα εκτείνεται από την ήπια μορφή( με ανίχνευση της αιμοσφαιρίνης

στα κόπρανα) έως την βαριά μορφή(περιτονίτιδα, διάτρηση του εντέρου, καταπληξία

και θάνατο). [6]

Παρατηρείται μετεωρισμός της κοιλιάς στο 70 με 98%, αιμορραγία του ορθού στο 79

με 86%, εμετοί στο 70%, διάρροια στο 4 με 26%, αίμα στα κόπρανα στο 25 με 63%,

λανθάνουσα αιμορραγία στο 22 με 59% και πολύ σπάνια μαζική αιμορραγία από το

ορθό.[10]

6

Εικόνα 1. πνευμονοπεριτόναιο http://www.manailoglou.gr/~mnlgl/index.php/neonatal-

surgery/necrotizing-enterocolitis.html

1.3. ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΤΙΣ ΝΕΚ

A. η ηλικία της κύησης : η προωρότητα αποτελεί τον πλέον επιβαρυντικό

παράγοντα της ΝΕΚ. Λόγο της προωρότητας η εντερική κινητικότητα είναι

ανώριμη όπως και ο εντερικός φραγμός, παρατηρείται περιορισμένη πεπτική

ικανότητα και αποικισμός του εντέρου με παθολογικά βακτηρίδια. Ο

μηχανισμός με τον οποίο η προωρότητα οδηγεί στη ΝΕΚ δεν έχει

διευκρινιστεί πλήρως.

B. το βάρος γέννησης : το χαμηλό βάρος γέννησης σε συνδυασμό με την

προωρότητα αποτελούν τους πιο επιβαρυντικούς παράγοντες στη ΝΕΚ.

Ποσοστό 5 με 10% των νεογνών με βάρος γέννησης κάτω από 1500 g

7

εκδηλώνει ΝΕΚ και η επίπτωση της αυξάνει αντιστρόφως ανάλογα με το

βάρος γέννησης.

C. σίτιση : η ΝΕΚ έχει συσχετιστεί με την πρώιμη έναρξη εντερικής σίτισης αν

και έχει αποδεδειχθεί ότι το μητρικό γάλα που προέρχεται από μητέρες

προώρων νεογνών έχει υψηλοτέρα ποσοστά πρωτεϊνών και βιοδραστικών

μορίων. Βελτιώνει την ανάπτυξη του ΚΝΣ, και μειώνει τον κίνδυνο της ΝΕΚ.

Πρέπει να αποτελεί πρωταρχική τροφή για τα νεογνά με ΝΕΚ. Η διατροφή

πρόωρων ή χαμηλού βάρους γέννησης βρεφών με γάλα φόρμουλα θα

μπορούσε να αυξήσει την εισροή θρεπτικών συστατικών και τους ρυθμούς

ανάπτυξης. Ωστόσο, δεδομένου ότι το γάλα φόρμουλα μπορεί να σχετίζεται

με υψηλότερη συχνότητα εμφάνισης της νεκρωτική εντεροκολίτιδα, αυτό

μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την ανάπτυξη των νεογνών.[5], [7]

D. Λήψη φαρμάκων : η λήψη φαρμάκων από τη μητέρα φαρμάκων όπως

ξανθίνες, κοκαΐνη, ινδομεθακίνη. Όλοι αυτοί οι παράγοντες συμβάλλουν

στην καταστροφή του εντερικού βλεννογόνου του νεογνού, βοηθούν στον

πολλαπλασιασμό των μικρόβιων με απόρροια μια σειρά βλαβών που

οδηγούν σε νέκρωση. Ειδικά η χρήση κοκαΐνης σχετίζεται με αυξημένα

ποσοστά ΝΕΚ, με τη συχνότητα να αυξάνεται όσο αυξάνονται οι ποσότητες

κοκαΐνης που λαμβανόταν.[12], [10], [8]

1. 4. ΔΙΑΓΝΩΣΗ – ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Η διάγνωση της ΝΕΚ στηρίζεται στη κλινική εικόνα και στα εργαστηριακά και

ακτινολογικά αποτελέσματα. Εργαστηριακά παρατηρείται λευκοκυττάρωση, απότομη

πτώση των αιμοπεταλίων, αυξημένη CRP, μεταβολική οξέωση.

Ακτινολογικά παρατηρείται πνευμονοπεριτόναιο, ασκίτης, επιμένουσες

διατεταγμένες έλικες, εντερική διάταση, αέρας στο τοίχωμα του εντέρου και αέρας

στην πυλαία. Ανάλογα με τη μορφή της ΝΕΚ (ήπια ή βαριά) η εικόνα ποικίλει και

πολλές φορές δεν είναι ξεκάθαρη η ύπαρξη ΝΕΚ.

Τελευταία έχουν αναπτυχθεί διάφορες μέθοδοι για την έγκαιρη διάγνωση της ΝΕΚ,

όπως η μέτρηση του D-γαλακτικού στα ούρα, η τονομετρία του γαστρεντερικού και

8

το υπερηχογράφημα κοιλίας. Οι μέθοδοι αυτές πάντως δεν είναι ειδικές και έχουν

περιορισμένη κλινική σημασία. Το υπερηχογράφημα κοιλίας χρησιμοποιείται όλο και

περισσότερο για την εξακρίβωση της παρουσίας και του εντοπισμού ασκιτικού

υγρού, που διευκολύνει την παρακέντηση της κοιλίας.[8]

Η θεραπευτική αντιμετώπιση της νεκρωτικής εντεροκολίτιδας περιλαμβάνει τη

φαρμακευτική αγωγή και τη χειρουργική επέμβαση και εξαρτάται κατά κύριο λόγο

από το στάδιο της νόσου. Η έλλειψη κατάλληλων προληπτικών και θεραπευτικών

μέτρων έχει ως αποτέλεσμα ένα σημαντικό ποσοστό (20−40%) νεογνών με

νεκρωτική εντεροκολίτιδα να υφίσταται χειρουργική επέμβαση, ενώ το 10−30% των

περιπτώσεων της νεκρωτικής εντεροκολίτιδας εμφανίζει σημαντική νοσηρότητα με

πεπτικά, νευρολογικά, οπτικά και ακουστικά προβλήματα. Ακολουθείται

συντηρητική ή χειρουργική αντιμετώπιση.[12]

Στη συντηρητική αντιμετώπιση είτε το νεογνό σταματά να σιτίζεται, τοποθετείται

levin και χορηγούνται αντιβιοτικά και υγρά ενδοφλεβίως είτε το νεογνό σιτίζεται

παρεντερικά για 2 εβδομάδες, με ταυτόχρονη χορήγηση αντιβιοτικών ενδοφλεβίως.

Στη χειρουργική αντιμετώπιση, η οποία συνηθίζεται σε νεογνά που ζυγίζουν κάτω

από 1 κιλό να γίνεται παροχέτευση κοιλίας με τοπική αναισθησία και μετά από 24

ώρες, να οδηγείται στο χειρουργείο. Ύστερα αφαιρούνται τα πάσχοντα τμήματα του

εντέρου και δημιουργούνται στομίες οι οποίες κλείνονται τουλάχιστον 1 μήνα έως και

4 μετά την πρώτη επέμβαση. Η στένωση εντέρου είναι μια συχνή επιπλοκή της ΝΕΚ

με μια συχνότητα περίπου 30%.  Στένωση μπορεί να παρουσιάσουν τα νεογνά με

νεκρωτική εντεροκολίτιδα που είτε έχουν είτε δεν έχουν χειρουργηθεί. Μόνο οι

συμπτωματικές στενώσεις πρέπει να αντιμετωπίζονται χειρουργικά. [10]

9

εικόνα 2 ισχαιμία και κεντρική στομία

http://www.manailoglou.gr/~mnlgl/index.php/neonatal-surgery/necrotizing-enterocolitis.html

1. 5. ΗΩΣΙΝΟΦΙΛΙΚΗ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΊΤΙΔΑ

Η ηωσινοφιλική γαστρεντερίτιδα είναι ένα σπάνιο νόσημα που χαρακτηρίζεται από

ηωσινοφιλική διήθηση του γαστρεντερικού σωλήνα, απουσία αγγειίτιδας και

περιφερική ηωσινοφιλία στο 50% των περιπτώσεων. Σχετίζεται με ανοσολογική

10

απάντηση σε τροφές όπως το αγελαδινό γάλα. Εκδηλώνεται με συμπτώματα όπως

απόφραξη εντέρου, ασκίτη, συμπτώματα δυσαπορρόφησης ή αιμορραγία του

πεπτικού, ανάλογα με τη στοιβάδα του γαστρεντερικού που έχει προσβληθεί. Έχουν

περιγραφεί ελάχιστες περιπτώσεις σε νεογνά. [9], [13]

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 : Ο ΡΌΛΟΣ ΤΗΣ ΙΝΤΕΡΛΕΥΚΊΝΗΣ- 10

ΣΤΗΝ ΠΑΘΟΓΕΝΕΙΑ ΤΗΣ ΝΕΚ

Η ιντερλευκίνη-10 (IL-10) είναι μια αντιφλεγμονώδης κυτταροκίνη που κατά κύριο

λόγο συντίθεται από Th2 βοηθητικά Τ- κύτταρα, καθώς και από μερικά

ενεργοποιημένα μακροφάγα. Η βιολογική δράση της έγκειται στην αναστολή της

11

παραγωγής κυτταροκινών από τα μακροφάγα και στην αναστολή των επικουρικών

λειτουργιών των μακροφάγων, κατά τη διάρκεια της ενεργοποίησης των Τ-

κυττάρων. Έχει αποδειχθεί ότι παίζει σημαντικό ρόλο στην επιθηλιακή ακεραιότητα

και τη διαφοροποίηση του ανοσοποιητικού συστήματος του βλεννογόνου. [6], [11]

Υλικά- ΜέθοδοιΓια την έρευνα χρησιμοποιήθηκαν ποντίκια Wild-type και IL-10 -/- τα οποία

υποβλήθηκαν σε συνθήκες που δύναται να προκαλέσουν ΝΕΚ (σίτιση με γάλα

φόρμουλα σε συνδυασμό με υποξία και υποθερμία. Η ακεραιότητα του εντερικού

φραγμού εκτιμήθηκε μέσω της μέτρησης της απόπτωσης των επιθηλιακών

κυττάρων. Χορηγήθηκαν 5 μg εξωγενούς IL-10 ενδοπεριτοναϊκά σε IL-10-/- νεογνά

ποντίκια για να δοκιμαστεί η εξάρτηση του φαινοτύπικου knockout γονιδίου IL-10.

Αποτελέσματα

Παρατηρηθήκαν πιο σοβαρές μορφολογικές και ιστολογικές μεταβολές σε σύγκριση

με τους μάρτυρες, καθώς και αυξημένη απόπτωση επιθηλιακών και αυξημένη

εντερική έκφραση της συνθάσης για την διέγερση παραγωγής νιτρικού οξειδίου.

Χορηγήθηκε IL-10 εξωγενώς για να ανακουφιστεί η βλάβη του βλεννογόνου.

Συμπεράσματα

Η IL-10 παίζει προστατευτικό ρόλο στην παθογένεια της NEΚ με την εξασθένηση

του βαθμού της εντερικής φλεγμονής. [14]

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Η ΝΕΚ αποτελεί μια πολυπαραγοντική νόσο, της οποίας ο παθογεννητικός

μηχανισμός δεν έχει διευκρινιστεί. Μπορεί να είναι ήπιας ή πολύ βαριάς μορφής.

12

Για το λόγο αυτόν, το ιατρονοσηλευτικό προσωπικό των μονάδων εντατικής

νοσηλείας νεογνών μπορεί να συμβάλλει αποφασιστικά στη μείωση της νοσηρότητας

και της θνησιμότητας των πρόωρων νεογνών εξ αιτίας της ΝΕΚ με την έγκαιρη

αναγνώριση της νόσου στα πρώιμα στάδια, προτού η εξέλιξή της προκαλέσει μη

αναστρέψιμες βλάβες.

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Η ΝΕΚ αποτελεί μια πολυπαραγοντική νόσο που προκαλεί νεκρωτική ισχαιμία και

μπορεί να προσβάλει είτε το λεπτό έντερο είτε το παχύ. Είναι η πιο συχνή, σοβαρή

και πολλές φορές θανατηφόρα νόσος του γαστρεντερικού συστήματος των προώρων

νεογνών καθώς και των τελειόμηνων νεογνών. Η έγκαιρη διάγνωση της

νόσου σε όσο το δυνατόν πρωιμότερο στάδιο διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην

καλύτερη αποκατάσταση της υγείας των νεογνών. Η θεραπευτική αντιμετώπιση

της ΝΕΚ περιλαμβάνει τη φαρμακευτική αγωγή και τη χειρουργική επέμβαση

και εξαρτάται κατά κύριο λόγο από το στάδιο της νόσου. Η έγκαιρη διάγνωση

και θεραπεία της ΝΕΚ έχουν μειώσει σημαντικά τόσο τη νοσηρότητα όσο και

τη θνητότητα της νόσου. Οι στρατηγικές πρόληψης της ΝΕΚ περιλαμβάνουν το

ανθρώπινο γάλα, την κατάλληλη εντερική σίτιση, την προγεννητική χορήγηση

κορτικοστεροειδών, τα εντερικά αντιβιοτικά, τα προβιοτικά, τα πρεβιοτικά,

την οξινοποίηση της εντερικής σίτισης, την αργινίνη και την ερυθροποιητίνη.

ABSTRACT

NEC is a multifactorial disease that causes ischemia and necrosis may appeal either

the small intestine either thick . It is the most common, serious and often fatal

disease of the gastrointestinal tract of preterm infants as well as term neonates .

Early diagnosis of the disease at the earliest possible stage plays a crucial role in

13

better restoring the health of newborns. The treatment of NEC includes medication

and surgery and depends mainly on the stage of disease . Timely diagnosis

and treatment of NEC have significantly reduced both morbidity and

mortality of the disease. Prevention strategies include human milk , adequate enteral

nutrition , prenatal administration corticosteroids , intestinal antibiotics , probiotics ,

prebiotics , the acidification of enteral feeding , arginine and erythropoietin.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

[1] Greenwood D., Slack R., Peutherer J., Barer M., «Ιατρική μικροβιολογία», 1η

Ελληνική έκδοση, εκδόσεις Πασχαλίδης, Αθήνα 2010, ISBN 978-960-489-017-0

14

[2] Stevens A., Lowe J., «Ιστολογία του ανθρώπου», 3η Ελληνική έκδοση, εκδόσεις

Πασχαλίδης, Αθήνα 2008, ISBN 978-960-399-652-1

[3] Νάνου Χ., Παυλοπούλου Ι. «Νοσοκομειακές Λοιμώξεις στη Μονάδα Εντατικής

Νοσηλείας Νεογνών», το βήμα του Ασκληπιού τόμος 12, τεύχος 4, ISSN: 2241-

6005

[4] Murat Yurdakök «What next in necrotizing enterocolitis? », Department of

Pediatrics, Hacettepe University Faculty of Medicine, Ankara, Turkey

[5] Quigley MA, Henderson G, Anthony MY, McGuire W. «Formula milk versus

donor breast milk for feeding Database Syst Rev. 2007 Oct 17;(4):CD002971.

[6] Αναστάσιος Ε. Γερμενης, «Ιατρική Ανοσολογία », Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα

2000, ISBN: 960-02-1397-6.

[7] Underwood MA. «Human milk for the premature infant. » Pediatr Clin North Am.

2013 Feb;60(1):189-207. doi: 10.1016/j.pcl.2012.09.008. Epub 2012 Oct 18.preterm

or low birth weight infants. », Cochrane

[8] Gordon PV1, Swanson JR2, «Necrotizing enterocolitis is one disease with many

origins and potential means of prevention.», Pathophysiology. 2013 Dec 23. pii:

S0928-4680(13)00080-1. doi: 10.1016/j.pathophys.2013.11.015.

[9] Alabsi HS, Reschak GL, Fustino NJ, Beltroy EP, Sramek JE, Alabsi SY.

« Neonatal eosinophilic gastroenteritis: possible in utero sensitization to cow's milk

protein.» Neonatal Netw. 2013 Sep-Oct;32(5):316-22. doi: 10.1891/0730-

0832.32.5.316.

15

[10] http://www.manailoglou.gr/~mnlgl/index.php/neonatal-surgery/necrotizing-

enterocolitis.html

[11] Ε. Τσιτσάμη, Α.Ε. Γερμενής, «Το ανοσιακό σύστημα του νεογνού

και του βρέφους» ΑΡΧΕΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ 2010, 27(2):187-201

[12] Α. Μπιλάλη, Χ. Μπαρτσόκας, Ε. Βελονάκης «Νεκρωτική εντεροκολίτιδα

και πρόωρα νεογνά » ΑΡΧΕΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ 2012, 29(3):290-310

[13] Α. Μανουρα, Χ. Γιαννακοπουλου « Η ηωσινοφιλια στη νεογνικη ηλικια »

Παιδιατρικη Βορειου Ελλαδος, 13: 124 – 131, 2001

[14] Emami CN, Chokshi N, Wang J, Hunter C, Guner Y, Goth K, Wang L, Grishin

A, Ford HR. « Role of interleukin-10 in the pathogenesis of necrotizing enterocolitis.»

Am J Surg. 2012 Apr;203(4):428-35. doi: 10.1016/j.amjsurg.2011.08.016.

16