ΑΚ_61-77_ΝΟΜΙΚΑ_ΠΡΟΣΩΠΑ-1

ΑΚ 61-77 ΝΟΜΙΚΑ ΠΡΟΩΠΑ

ελ. 189-212 Γεωργιάδης Α. Γενικές Αρχές Αστικού Δικαίου, 4η Έκδοση, 2012, Εκδ. άκκουλας ελίδα 1

Υποκείμενα δικαίου εκτός από τον άνθρωπο (ΑΚ 34) είναι και οι ενώσεις

προσώπων ή οι συγκεντρώσεις περιουσιών που έχουν συσταθεί για την επιδίωξη

ορισμένου σκοπού και έχουν αποκτήσει προσωπικότητα = ικανότητα δικαίου δηλαδή έχουν

αναχθεί σε υποκείμενα δικαιωμάτων και υποχρεώσεων (ΑΚ 61).

ΑΚ 61 – Ορισμός νομικού προσώπου

Νομικά πρόσωπα (ΑΚ 61) είναι εκείνα (ενώσεις προσώπων ή σύνολο περιουσίας) που

δεν υπάρχουν στην φύση όπως ο άνθρωπος αλλά παίρνουν την υπόστασή τους απευθείας

από το νόμο.

Τα βασικά στοιχεία της έννοιας του νομικού προσώπου είναι: (α) η ένωση

προσώπων ή το σύνολο περιουσίας (β) η επιδίωξη ή η εξυπηρέτηση ορισμένου σκοπού (γ) η

απόκτηση νομικής προσωπικότητας όπως ορίζει ο νόμος.

Από τον ορισμό προκύπτει ότι υπάρχουν 2 βασικές μορφές νομικού προσώπου: (α) νομικά

πρόσωπα σωματειακής μορφής που είναι αυτά που συνίστανται σε ένωση προσώπων

και (β) νομικά πρόσωπα ιδρυματικής μορφής που συνίστανται σε σύνολο

περιουσίας.

Ο σκοπός του ΝΠ μπορεί να είναι ιδιωτικός, κοινωνικός ή κερδοσκοπικός. Οι ενώσεις

προσώπων ή συγκεντρώσεις περιουσιών πρέπει να έχουν μονιμότητα και ανεξαρτησία από

τα εκάστοτε ΥΠ που τις αποτελούν ή που συνεισέφεραν τις περιουσίες τους (=αρχή της

αυτοτέλειας). Σο δίκαιο λοιπόν καθιέρωσε τα ΝΠ ως αυτοτελή υποκείμενα δικαιωμάτων

και υποχρεώσεων όμως η αρχή αυτή μπορεί να καμφθεί ώστε να διερευνηθεί η

δραστηριότητα και η ταυτότητα των ατόμων που βρίσκονται πίσω από τα ΝΠ προκειμένου

να καταλογιστούν ευθύνες. Αυτό συμβαίνει μόνο σε ακραίες περιπτώσεις και σε περιπτώσεις

για την εξυπηρέτηση εθνικών συμφερόντων.

Τα ΝΠ διακρίνονται σε: (α) Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου που

ιδρύονται κατά κανόνα με πράξη της Πολιτείας (νόμο, προεδρικό διάταγμα κλπ) για την

επίτευξη δημοσίων σκοπών, η ιδρυτική τους πράξη καλείται και «οργανισμός» και το

σπουδαιότερο ΝΠΔΔ είναι το Κράτος δηλαδή το Δημόσιο, επιπλέον είναι οι ΟΣΑ (δήμοι,

περιφέρειες), τα ΑΕΙ, οι δικηγορικοί σύλλογοι, η Εκκλησία της Ελλάδος, οι ενορίες, οι Ιερές



Μητροπόλεις, το ΙΚΑ κλπ. (β) Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου που ιδρύονται

από ιδιώτες, επιδιώκουν ιδιωτικούς σκοπούς και διέπονται από το ιδιωτικό δίκαιο.

Περαιτέρω διακρίνονται σε νομικά πρόσωπα αστικού δικαίου, ο ΑΚ ρυθμίζει ειδικά το

σωματείο (ΑΚ 78 επ.), το ίδρυμα (ΑΚ 108 επ.), η επιτροπή εράνων (ΑΚ 122 επ.) και η

αστική εταιρεία με νομική προσωπικότητα (ΑΚ 784) και σε νομικά πρόσωπα εμπορικού

δικαίου, το εμπορικό δίκαιο ρυθμίζει τις εμπορικές εταιρείες (ΟΕ, ΕΕ, ΑΕ, ΕΠΕ, ΕΕ κατά

μετοχές, συμπλοιοκτησία) και οι συνεταιρισμοί. (γ) Νομικά Πρόσωπα Μικτής

φύσης τα οποία βρίσκονται στα όρια ιδιωτικού και δημοσίου δικαίου, έχουν τη μορφή

ΝΠΙΔ αλλά δεν έχουν ιδρυθεί από ιδιώτες αλλά με πράξη του κράτους και ασκούν

δραστηριότητες που ενδιαφέρουν το κοινωνικό σύνολο όπως ΝΕΡΙΣ, ΕΛΣΑ, ΕΤΔΑΠ κλπ.

ΑΚ 61 σε συνδ. με ΑΚ 62 – Ικανότητα δικαίου ΝΠ

Κατά την ΑΚ 61 τα ΝΠ έχουν προσωπικότητα δηλαδή ικανότητα δικαίου. Η ΑΚ 62 ορίζει

την έκταση της ικανότητας αυτής. Για παράδειγμα το ΝΠ δεν μπορεί να νυμφευθεί,

να καταστεί εξ αδιαθέτου κληρονόμος ούτε να κληρονομηθεί, έχει δικαίωμα όμως στην

προστασία της προσωπικότητάς του όπως και τα ΥΠ (πχ προστασία επωνυμίας και φήμης)

και μπορεί να είναι διάδικος (ΚΠολΔ 62), είτε να παρίσταται δικαστικά (ΚπολΔ 64 παρ. 2

εδ.α). Σέλος, κατά το στάδιο της εκκαθάρισής τους έχουν περιορισμένη ικανότητα δικαίου

δηλαδή πράττουν μόνο για τις ανάγκες της εκκαθάρισης (ΑΚ 72).

ΑΚ 63 – Σύσταση ΝΠ

Προϋπόθεση για να έχει το ΝΠ ικανότητα δικαίου είναι η ύπαρξή του. Για να υπάρξει το ΝΠ

σύμφωνα με τις διατάξεις του ΑΚ 63 απαιτούνται 2 πράξεις: η συστατική δηλαδή η

δικαιοπραξία με την οποία συστήνεται το ΝΠ και η καταστατική δηλαδή το καταστατικό

(για το σωματείο) ή ο οργανισμός (για το ίδρυμα και την επιτροπή εράνων) τα οποία

περιέχουν τους όρους διοίκησης και λειτουργίας του ΝΠ. Οι δύο αυτές πράξεις είναι

δυνατόν να ενωθούν σε μία και πρέπει να συνταχθούν εγγράφως. Αν δεν τηρηθεί ο

έγγραφος τύπος που απαιτείται για τη σύσταση του ΝΠ τότε η σύσταση είναι

απολύτως άκυρη (ΑΚ 159 παρ. 1). Εξαιρετικά για το ίδρυμα ο τύπος πρέπει να είναι

συμβολαιογραφικός αν η σύσταση είναι με δικαιοπραξία εν ζωή (ΑΚ 109 εδ β). Για την



ολοκλήρωση της διαδικασίας σύστασης πρέπει να τηρηθούν και ορισμένες διατυπώσεις

δημοσιότητας που προβλέπονται στις ειδικές διατάξεις των ΝΠ (ΑΚ 78 για το σωματείο,

ΑΚ 108 για το ίδρυμα και ΑΚ 122 για την επιτροπή εράνων).

ε περίπτωση που η σύσταση του ΝΠ είναι ελαττωματική οι συναλλακτικές του σχέσεις με

τρίτους είναι έγκυρες εφόσον έχει αρχίσει να λειτουργεί (πρόκειται για de facto ΝΠ και

αποτελεί εξαίρεση από την ΑΚ 180 με σκοπό την προστασία των τρίτων που

συναλλάσσονται καλόπιστα με το ΝΠ).

ΑΚ 64 – Έδρα ΝΠ

Η έδρα των ΝΠ είναι ότι η κατοικία για τα ΥΠ δηλαδή ο τόπος που αναπτύσσουν την

δραστηριότητά τους. Η έδρα του ΝΠ σύμφωνα με τις διατάξεις του ΑΚ 64 καθορίζεται από

το καταστατικό (καταστατική έδρα) και αν δεν ορίζεται εκεί θεωρείται ο τόπος όπου

λειτουργεί η διοίκηση του ΝΠ (πραγματική έδρα).

Ειδικά για το σωματείο και την επιτροπή εράνων η έδρα είναι υποχρεωτική (με ποινή

ακυρότητας) (ΑΚ 80 αρ.1, 123 εδ α). Από την ΑΚ 64 προκύπτει ότι κάθε ΝΠ πρέπει να

έχει έδρα (αρχή αναγκαιότητας της έδρας). Η ΑΚ 51 εδ β ορίζει ότι κανείς δεν μπορεί

να έχει περισσότερες από μία έδρες συνεπώς ούτε και το ΝΠ μπορεί να έχει πολλαπλή έδρα

και αυτό γίνεται για την ασφάλεια των συναλλαγών. Αν το ΝΠ αναπτύσσει εμπορική

δραστηριότητα δύναται σύμφωνα με ΑΚ 51 εδ β να αποκτήσει ειδική έδρα. Σε περίπτωση

σύγκρουσης της πραγματικής με την καταστατική έδρα επικρατεί η καταστατική.

Μεταβολή της έδρας είναι δυνατή με τροποποίηση του καταστατικού.

ΑΚ 65 – Απαρτία - Πλειοψηφία Διοίκησης

Σο ΝΠ διοικείται από ένα ή περισσότερα πρόσωπα (ΑΚ 65 εδ α'). Αν η διοίκηση είναι

πολυμελής, οι αποφάσεις λαμβάνονται με απόλυτη πλειοψηφία των παρόντων (ΑΚ 65

εδ β') που σημαίνει ότι όλα τα μέλη πρέπει να προσκληθούν για να λάβουν μέρος στη

συνεδρίαση του οργάνου. Όμως, το ΑΚ 65 επιτρέπει στη συστατική πράξη ή στο

καταστατικό να ορίζει διαφορετική πλειοψηφία και απαρτία για έγκυρη λήψη

απόφασης.



ΑΚ 66 – Σύγκρουση συμφερόντων

Μέλος της διοίκησης δεν δικαιούται να ψηφίσει, αν η απόφαση αφορά την επιχείρηση

δικαιοπραξίας ή την έγερση ή κατάργηση δίκης μεταξύ του ΝΠ και του μέλους ή του

συζύγου ή συγγενή του εξ αίματος μέχρι τρίτου βαθμού (ΑΚ 66). υνεπώς, δεν

συνυπολογίζεται η ψήφος του συγκεκριμένου μέλους στη λήψη της απόφασης.

Η διάταξη αυτή είναι αναγκαστικού δικαίου και άρα τυχόν αντίθετη ρύθμιση του

καταστατικού ή του οργανισμού είναι άκυρη και επομένως καθιστά και τη σχετική απόφαση

άκυρη εκτός και αν χωρίς τον συνυπολογισμό του συγκεκριμένου μέλους θα σχηματιζόταν

απαρτία και θα υπήρχε πλειοψηφία για τη λήψη της απόφασης.

ΑΚ 67 – Τρόποι άσκησης εξουσίας της Διοίκησης

Η διοίκηση είναι το απαραίτητο για τη λειτουργία του ΝΠ όργανο, το οποίο φροντίζει τις

υποθέσεις του (=διαχείριση περιουσίας ΝΠ, επιχείρηση υλικών πράξεων & δικαιοπραξιών,

λήψη αποφάσεων κ.λπ.) και εκπροσωπεί το ΝΠ δικαστικώς και εξωδίκως (ΑΚ 67 εδ α’). Η

διοίκηση αποτελεί το καταστατικό όργανο του ΝΠ. Αυτό σημαίνει ότι η βούληση του

ΝΠ είναι αυτή που σχηματίζει μέσα στο πλαίσιο της εξουσίας του το όργανο αυτό, το οποίο

δεν αποτελεί αντιπρόσωπο με την έννοια του ΑΚ 211 επ, αλλά συνδέεται με το ΝΠ με

κάποια συμβατική σχέση.

Η διοίκηση μπορεί να αποτελείται από ένα ή περισσότερα πρόσωπα (ΑΚ 65) τα οποία δεν

είναι απαραίτητο να είναι μέλη του (ΑΚ 92) και τα οποία μπορεί να είναι ΥΠ ή ΝΠ. Η

ανάδειξη των μελών της διοίκησης γίνεται με διαδικασία που προβλέπει το καταστατικό και

αποτελεί μονομερή απευθυντέα δικαιοπραξία, η αποδοχή του διορισμού από τα μέλη της

διοίκησης αποτελεί όρο του ενεργού της δικαιοπραξίας της ανάδειξης.

Η διοίκηση ασκείται καταρχήν αυτοπροσώπως. Αν το όργανο διοίκησης είναι πολυμελές

τότε η διοίκηση ασκείται από όλα τα μέλη του οργάνου από κοινού. Όμως το καταστατικό ή

ο οργανισμός μπορεί να προβλέψει ότι η διοίκηση θα ασκείται από άλλον (ΑΚ 67 εδ β’)

καθώς και ότι ορισμένες υποθέσεις θα ανατεθούν σε ιδιαίτερο πρόσωπο (ΑΚ 68 παρ.

1 εδ β’), μέλος ή μη της διοίκησης όπως υπάλληλο, λογιστή, του οποίου η εξουσία

διοικήσεως θα εκτείνεται και σε κάθε συναφή πράξη (ΑΚ 68 παρ. 1 εδ γ’).



ΑΚ 68 σε συνδ. με ΑΚ 70, 71α – Οργανική θεωρία

Σύμφωνα με την οργανική θεωρία (ΑΚ 68, 70 και 71) (γνωστή και ως θεωρία του

«βουλητικού οργάνου» που αποτελεί εξέλιξη της θεωρίας «της πραγματικής συλλογικής

προσωπικότητας» που ανέπτυξε ο Otto von Gierke 1841-1921) το ΝΠ αποτελεί μια ζωντανή

προσωπικότητα, ένα σύνθετο οργανισμό με δική του ξεχωριστή βούληση, την οποία

εκφράζουν τα όργανά του. Οι πράξεις των οργάνων του, εφόσον επιχειρούνται υπό την

ιδιότητα τους αυτή, θεωρούνται ως πράξεις του ίδιου του ΝΠ. Επομένως το ΝΠ έχει όχι

μόνο ικανότητα για δικαιοπραξία αλλά και ικανότητα για αδικοπραξία, με την έννοια

ότι καταλογίζονται σε αυτό οι παράνομες πράξεις που επιχειρούν τα όργανά του υπό την

ιδιότητά τους αυτή. ήμερα, ο ΑΚ (=αστικός κώδικας) δέχεται με ΑΚ 68, 70, 71α ότι (α) το

ΝΠ έχει δική του βούληση, αυτή που σχηματίζουν με ορισμένη διαδικασία, μέσα στα όρια

της εξουσίας τους, τα όργανά του και (β) το ΝΠ ευθύνεται για τις άδικες πράξεις ή

παραλείψεις των οργάνων του.

ΑΚ 69 – Διορισμός προσωρινής διοίκησης

Η ΑΚ 69 προβλέπει τη δυνατότητα διορισμού προσωρινής διοίκησης στις περιπτώσεις κατά

τις οποίες υπάρχει έλλειψη προσώπων της διοίκησης των ΝΠ ή σύγκρουση

μεταξύ των συμφερόντων των προσώπων της διοίκηκσης και του ΝΠ, με σκοπό να

άρει τις δυσχέρειες στη λειτουργία του ΝΠ κατά την πρώτη περίπτωση και να αποτρέψει τη

λήψη αποφάσεων εις βάρος του στη δεύτερη περίπτωση. Ή έλλειψη της πρώτης περίπτωσης

μπορεί να οφείλεται σε πραγματικούς ή νομικούς λόγους που συνεπάγονται διαρκή ή

μερική αδυναμία ή αναικανότητα των μελών για την άσκηση της διοίκησης του ΝΠ π.χ.

θάνατος, μακρά ασθένεια ή απουσία. Η σύγκρουση μεταξύ των συμφερόντων των προσώπων

της διοίκησης και αυτών του ΝΠ της δεύτερης περίπτωσης υφίσταται κυρίως στις

περιπτώσεις των ΑΚ 66 (σύγκρουση συμφερόντων) & ΑΚ 235 (αυτοσύμβασης).

Ο διορισμός της προσωρινής διοίκησης γίνεται με απόφαση του Ειρηνοδικαίου που δικάζει

με τη διαδικασία της εκούσιας δικαιοδοσίας μετά από αίτηση οποιουδήποτε έχει έννομο

συμφέρον (ΑΚ 69). Η ΑΚ 69 αποτελεί εξαιρετικό δίκαιο καθώς συνιστά επέμβαση στο

συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα του συνεταιρίζεσθαι (Σ 12) και άρα πρέπει να

ερμηνεύεται στενά.



ΑΚ 72 σε συνδ. με ΑΚ 77 Τέλος ΝΠ & τύχη περιουσίας

Σο τέλος του ΝΠ επέρχεται σε 2 στάδια: (α) με τη διάλυση και (β) την εκκαθάριση.

Με την ολοκλήρωση και της εκκαθάρισης, το ΝΠ παύει να υφίσταται. Οι λόγοι διάλυσης

ρυθμίζονται από ΑΚ 103-105 για τα σωματεία, από ΑΚ 117-118 για τα ιδρύματα, από ΑΚ

124-125 για τις επιτροπές εράνων και από ΑΚ 765 επ.

Μετά τη διάλυση ακολουθεί αυτοδικαίως το στάδιο της εκκαθάρισης (ΑΚ 72 εδ α'). Σο

στάδιο της εκκαθάρισης αποβλέπει στην ρευστοποίηση του ενεργητικού, στην εκπλήρωση

των υποχρεώσεων του παθητικού και στην απόδοση τυχόν υπολοίπου στα δικαιούμενα

πρόσωπα. Το ΝΠ κατά το στάδιο της εκκαθάρισης δεν παύει να υπάρχει (ΑΚ 72 εδ

β').

Η εκκαθάριση διενεργείται από τους εκκαθαριστές που αν δεν προβλέπονται από τη

συστατική πράξη ή το καταστατικό ή σε απόφαση του αρμόδιου οργάνου, διενεργείται από

τη διοίκηση του ΝΠ (ΑΚ 73). Ο εκκαθαριστής ενεργεί ως διοικητής του ΝΠ αλλά η εξουσία

του περιορίζεται στις πράξεις που είναι αναγκαίες για την εκκαθάριση (ΑΚ 74). Ο

εκκαθαριστής ευθύνεται για κάθε υπαίτια παράβαση των υποχρεώσεών του, η οποία

προκαλεί ζημία στους δανειστές του ΝΠ (ΑΚ 75). τη διαδικασία της εκκαθάρισης

εφαρμόζονται αναλόγως οι διατάξεις της δικαστικής εκκαθάρισης κληρονομίας (ΑΚ 76)

δηλαδή οι ΑΚ 1916 επ., ενώ δεν εφαρμόζονται οι ΑΚ 1913-1915 αφού μετά τη διάλυσή

τους τα ΝΠ τίθενται αυτοδικαίως σε εκκαθάριση.

Η τύχη της περιουσίας που τυχόν απέμεινε μετά την εκκαθάριση ρυθμίζεται από την

ΑΚ 77 όπου σύμφωνα με την διάταξη αυτή ο δικαιούχος ή οι δικαιούχοι του υπολοίπου της

εκκαθάρισης μπορεί να ορίζονται είτε στη συστατική πράξη ή στο καταστατικό ή στον νόμο

είτε με απόφαση του αρμόδιου οργάνου του ΝΠ. Με τη μεταβίβαση στον δικαιούχο της

περιουσίας που απέμεινε, παύει οριστικά να υπάρχει το ΝΠ.

Η μετατροπή ΝΠ ενός είδους σε άλλο είδος είναι καταρχήν δυνατή με την κατάργηση του

υφιστάμενου και τη σύσταση νέου με την επιθυμούμενη μορφή. Η περιουσία του παλαιού

ΝΠ μετά την εκκαθάριση μεταβιβάζεται στο νέο. Βέβαια υπάρχει και περίπτωση να γίνεται

μετατροπή ΝΠ χωρίς να παύει το παλιό ΝΠ να υφίσταται αλλά να συνεχίζει να υπάρχει με

νέα μορφή.



ΑΚ 57 – Προστασία προσωπικότητας ΝΠ

Σα ΝΠ απολαμβάνουν το γενικό δικαίωμα της προσωπικότητας (ΑΚ 57) όχι όμως με

την ίδια έκταση εφαρμογής που αρμόζει στα ΥΠ. τοιχεία της προσωπικότητας των ΝΠ είναι

η επωνυμία, η φήμη, η πίστη, η ελεύθερη ανάπτυξη της δραστηριότητάς

τους σε συνθήκες υγιούς ανταγωνισμού, η σφαίρα του απορρήτου.

Η κρατούσα γνώμη δέχεται ότι τα ΝΠ μπορούν να υποστούν ηθική βλάβη και να

καταστούν δικαιούχοι χρηματικής ικανοποίησης (=η δυνατότητά τους βέβαια αυτή είναι πιο

περιορισμένη από αυτή των ΥΠ επειδή τα ΝΠ δεν διαθέτουν ψυχικό και συναισθηματικό

κόσμο που θα τύχουν προσβολής). Επομένως, για να τύχει ένα ΝΠ ηθική βλάβη λόγω

αδικοπραξίας, πρέπει η παράνομη και υπαίτια συμπεριφορά να στρέφεται κατά της

επωνυμίας, της φήμης, της πίστης, της επαγγελματικής υπόληψης κλπ.

ΑΚ_61-77_ΝΟΜΙΚΑ_ΠΡΟΣΩΠΑ-1

Documents

Transcript of ΑΚ_61-77_ΝΟΜΙΚΑ_ΠΡΟΣΩΠΑ-1