ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ•Ενδοκρινικό Σύστημα

• Στέλλα Χαδιώ,Αν. Καθηγήτρια

• Οι παρουσιάσεις μαθημάτων αποτελούν βοήθημα για τη μελέτη και κατανόηση της ύλης και δεν την υποκαθιστούν.

Eνδοκρινικό Σύστημα

• Σύνολο αδένων σ’ όλο το σώμα, που εκκρίνουν χημικές ουσίες, τις ορμόνες

Αδενικόκύτταρο

ορμόνη

Κύτταροστόχος

Αίμα

Αδένες• ΥποθάλαμοςΥπόφυση-• Επίφυση• Θυρεοειδής• Παραθυρεοειδείς• Επινεφρίδια• Ωοθήκες• Όρχεις• Πάγκρεας• Πεπτικός σωλήνας

Ενδοκρινικό σύστημα

Επίφυση Υποθάλαμος

Υπόφυση

ΕπινεφρίδιαΩοθήκη Πλακούντας

Ενδοκρινείς αδένες της αγελάδας

θυρεοειδής

επινεφρίδια

υπόφυση

ωοθήκες

Λειτουργίες του Ενδοκρινικού Συστήματος

• Το Ενδοκρινικό Σύστημα ελέγχει και ρυθμίζει τη λειτουργία διαφόρων οργάνων, ιστών και κυττάρων με τη δράση των ορμονών που συντίθενται στους ενδοκρινείς αδένες

• To Ενδοκρινικό μαζί με το Νευρικό Σύστημα αποτελούν το βασικά συστήματα επικοινωνίας του οργανισμού με αποτέλεσμα τη ρύθμιση των περισσότερων φυσιολογικών λειτουργιών.

• Το Ενδοκρινικό Σύστημα εκκρίνει τα χημικά μηνύματά του, τις ορμόνες στη γενική κυκλοφορία με την οποία και μεταφέρονται στους ιστούς-στόχους, όπου δρουν μετά τη σύνδεσή τους με τον κατάλληλο υποδοχέα

Τι είναι ορμόνη;

" .. Ουσία που παράγεται σ έναν αδένα και μέσω του αίματος φτάνει σε διάφορους ιστούς ρυθμίζοντας τη λειτουργία τους

(Bayliss and Starling (1902)

Κατηγορίες ορμονών

1. 1. Πεπτίδια και πρωτεϊνες2. Παράγωγα αμινοξέων (της

τυροσίνης) α) Οι θυρεοειδικές ορμόνες

β) Οι κατεχολαμίνες 3.Στεροειδή (Παράγωγα χοληστερόλης) 4. Παράγωγα λιπαρών οξέων-

Εικοσανοειδή

Δράσεις των ορμονών

• Έλεγχος της κυτταρικής αύξησης και ανάπτυξης

• Διατήρηση της ομοιοστασίας• Έλεγχος της αναπαραγωγικής

λειτουργίας• Έλεγχος της γαλακτοπαραγωγής• Έλεγχος του μεταβολισμού• Έλεγχος της συμπεριφοράς

Υποδοχείς

• Ειδικές πρωτεΐνες εξειδικευμένης δομής και λειτουργίας στο κύτταρο-στόχο με τις οποίες συνδέεται ειδικά η ορμόνη

• Θέση του υποδοχέα στο κύτταρο: – στην κυτταρική μεμβράνη (π.χ υποδοχείς

γοναδοτροφινών)– στο κυτταρόπλασμα ή τον πυρήνα του

κυττάρου (π,χ υποδοχείς στεροειδών)

Μηχανισμός δράσης των ορμονών

Πρωτεϊνικές

Δράση

Υποδοχείς κυτταρικής μεμβράνης

Ενδοκυτταρικά σήματα

(2οι μεταβιβαστές)

Στεροειδή

Μεταγραφή

Νέες πρωτεϊνεςΕνδοκυτταρικοί/πυρηνικοίυποδοχείς

DNA

Τουρκικό εφίππιο

Πρόσθιος

λοβός

Οπτικό

χίασμα

Mamillary body

Υποθάλαμος

Οπίσθιος λοβός

Ο αδένας της υπόφυσης αποτελείται από δύο μέρη

• τον πρόσθιο λοβό ή(αδενοϋπόφυση, αδενικό επιθήλιο

• τον οπίσθιο λοβό ή (νευροϋπόφυση, νευρικός ιστός

Yποθάλαμος- Υπόφυση

Εγκέφαλος προβάτου-θέση της υπόφυσης

υπόφυση

Πρόσθιος λοβός

Οπίσθιος λοβός

Νευροεκκριτικοί νευρώνες

HypothalamusΥπεροπτικός πυρήνας

Παρακοιλιακός πυρήνας

Προοπτικός πυρήνας

Ο υποθάλαμος αποτελείται από νευρικό ιστό και περιέχει εξειδικευμένα νευρικά κύτταρα οργανωμένα σε ομάδες, που ονομάζονται πυρήνες. Προοπτικός , υπεροπτικός , παρακοιλιακός.

Οι άξονες των νευρικών κυττάρων καταλήγουν στον οπίσθιο λοβό

Ανατομία του υποθαλάμου και της υπόφυσης

Συνδέονται με το μίσχο της υπόφυσης

νευρώνες

Αγγειακή σύνδεση μεταξύ υποθαλάμου-πρόσθιου λοβού, υποθαλαμο-υποφυσιακό πυλαίο σύστημα.

Σύνδεση μεταξύ υποθαλάμου και υπόφυσης

Πυλαία αγγεία

Υποθαλαμικές ορμόνες Ο υποθάλαμος συνθέτει μια σειρά από νευροορμόνες που ρυθμίζουν τη λειτουργία της υπόφυσης.

• 1.Εκλυτική ορμόνη των γοναδοτροφινών ( GnRH)• 2.Εκλυτική ορμόνη της αυξητικής ορμόνης

(GHRH)• 3.Εκλυτική ορμόνη της θυρεοειδοτρόπου

ορμόνης(TRH) • 4. Εκλυτική ορμόνη της επινεφριδιοφλοιοτρόπου

ορμόνης (CRH)• 5.Ανασταλτική ορμόνη της αυξητικής ορμόνης

(σωματοστατίνη)• 6.Ανασταλτική ορμόνη της προλακτίνης

Ορμόνες του πρόσθιου λοβού της υπόφυσης

• Αυξητική ορμόνη (αύξηση σώματος)• Θυρεοειδοτρόπος ορμόνη (ρύθμιση

λειτουργίας θυρεοειδούς αδένα)• Επινεφριδιοφλοιοτρόπος ορμόνη (ρύθμιση

λειτουργίας επινεφριδίων)• Ωοθυλακιοτρόπος ορμόνη (ρύθμιση

ωοθυλακιογένεσης και σπερματογένεσης, έλεγχος αναπαραγωγής

• Ωχρινοτρόπος ορμόνη (ρύθμιση λειτουργίας γονάδων, έλεγχος αναπαραγωγής

• Προλακτίνη (έναρξη και διατήρηση γαλακτοπαραγωγής)

Αυξητική ορμόνη Βιολογικές δράσεις-Οστά

Κατά μήκος αύξηση των οστώνΠολ/σμός χονδροκυττάρωνΠολ/σμος οστεοβλαστώνΣύνθεση κολλαγόνου

Αυξητική ορμόνη: Βιολογικές δράσεις

Σκελετικοί μύες και ήπαρ• Αύξηση πρωτεινοσύνθεσης• Αναβολική δράση Λιπώδης ιστός• Λιπόλυση• Κετογένεση Δράση στο ανοσοποιητικό σύστημα

Επίφυση

• Εγκέφαλος• Συνθέτει και εκκρίνει:

-ΜελατονίνηΗ μελατονίνη εκκρίνεται κατά τη διάρκεια του σκότουςΡυθμίζει το φαινόμενοτης εποχικής αναπαραγωγής

επίφυση

Η ωοθυλακιοτρόπος (FSH) και η ωχρινοποιητική (LH) ρυθμίζουν τη λειτουργία της ωοθήκης

.

LH FSH

Ωοθήκη

Τα κύτταρα της ωοθήκης υπό την επίδραση των γοναδοτροφινών εκκρίνουν κυρίως οιστρογόνα και προγεστερόνη.Τα οιστρογόνα προάγουν την ανάπτυξη των γεννητικών οργάνων, ρυθμίζουν την κυκλική δραστηριότητα της ωοθήκης, προάγουν την ανάπτυξη του μαστού και των δευτερευόντων χαρακτηριστικώντου φύλου.Η προγεστερόνη παράγεται από τα κύτταρα του ωχρού σωματίου (υπολείμματα ωοθυλακίου μετά τη ρήξη του). Προετοιμάζει το ενδομήτριο για τηνεγκατάσταση του γονιμοποιημένου ωαρίου, προάγει την ανάπτυξη του μαστού, σε συνεργασίαμε τα οιστρογόνα εκδήλωση οίστρου

Η ωοθυλακιοτρόπος (FSH) και η ωχρινοποιητική (LH) ρυθμίζουν τη λειτουργία των όρχεων.

FSHLH

τεστοστερόνη

Σπερματογένεση, δευτερεύοντα

χαρακτηριστικά, συμπεριφορά

ανασταλτίνη

Όρχεις

Στο αρσενικό διεγείρουν τα κύτταρα Leydig (διάμεσα) και τα κύτταρα Sertoli να εκκρίνουν τεστοστερόνη και ανασταλτίνη, αντίστοιχα.

Ορμόνες του οπίσθιου λοβού της υπόφυσης

• Αντιδιουρητική ορμόνη• Ωκυτοκίνη

Anterior pituitary

Υποθάλαμος

Πρόσθιος λοβός

Ωκυτοκίνη

ADH

Υποθαλαμο-υποφυσιακοί άξονες

Οι ορμόνες αποθηκεύονται στους τελικούς άξονες και απελευθερώνονται μετά από ερέθισμα

Υπεροπτικός

πυρήνας

Παρακοιλιακός

πυρήνας

Oπίσθιος λοβός της υπόφυσης

αντιδιουρητικήαντιδιουρητική

• Διεγείρεται από το θηλασμό ή άμελξη και από την πίεση που ασκεί το έμβρυο στη μήτρα

ωκυτοκίνη

Εξωτερικά ερεθίσματα, πχ θηλασμός

• Διεγείρει τις συσπάσεις της μήτρας κατά τον τοκετό και την έκκριση του γάλακτος από τους μαστούς μετά τον τοκετό

Οπίσθιος λοβός

Ωκυτοκίνη

•Αυξάνει την επαναπορρόφηση νερού από τους νεφρούς

Αντιδιουρητική ορμόνη (ADH)

ADH

Εξωτερικά ερεθίσματα, πχ χαμηλή πίεση

οπίσθιος λοβός

•Η έκκρισή της διεγείρεται από τη χαμηλή αρτηριακή πίεση

Θυρεοειδής αδένας

• Συνθέτει και εκκρίνει

-τριιωδοθυρονίνη (Τ3) -τετραιωδοθυρονίνη (θυροξίνη, Τ4)

-καλσιτονίνη

θυρεοειδής

παραθυρεοειδής

Η θυρεοειδοτρόπος ορμόνη (TSH) ρυθμίζει τη λειτουργία του θυρεοειδούς αδένα

Η TSH διεγείρει το θυρεοειδή αδένα για τη σύνθεση και έκκριση των θυρεοειδικών ορμονών. Πρώτη ύλη, το ανόργανο ιώδιο

TSH

Μεταβολισμός, θερμογένεση, ανάπτυξη.

Οι θυρεοειδικές ορμόνες ελέγχουν το μεταβολισμό των υδατανθράκων, των λιπιδίων και επηρεάζουν το βασικό μεταβολικό ρυθμό.

παραθυρεοειδείς

Θυρεοειδικές ορμόνες

Βιολογικές δράσεις θυρεοειδικών ορμονών

• Αύξηση του οξειδωτικού μεταβολισμού• Ανάπτυξη και διαφοροποίηση

(απαραίτητες για την ανάπτυξη και ιδιαίτερα του νευρικού συστήματος, σε συνεργασία και με άλλες ορμόνες, π.χ την αυξητική ορμόνη.

• Αναπαραγωγή• Ανάπτυξη τριχώματος

Βιολογικές δράσεις θυρεοειδικών ορμονών

• Μεταβολισμός πρωτεϊνών– Αναβολική δράση (σε μεγάλες

συγκεντρώσεις καταβολική)

• Μεταβολισμός υδατανθράκων– Γλυκογονόλυση, νεογλυκογένεση, χρησιμοποίηση

γλυκόζης

• Μεταβολισμός λιπών– Οξείδωση-λιπόλυση

• Βρίσκονται είτε ενσωματωμένοι στο θυρεοειδή ή απομακρυσμένοι απ αυτόν.

• Συνθέτουν και εκκρίνουν την παραθορμόνη.• Η παραθορμόνη μαζί με την καλσιτονίνη και

τη βιταμίνη D3 ρυθμίζουν τη στάθμη του ασβεστίου και φωσφόρου στο αίμα

• Προκαλεί αύξηση των επιπέδων Ca και ελάττωση των επιπέδων φωσφόρου στο αίμα.

Παραθυρεοειδείς αδένες

Ορμονική ρύθμιση της ομοιοστασίας ασβεστίου και

φωσφόρου• Παραθορμόνη

• Αύξηση των επιπέδων ασβεστίου. Η έκκρισή της διεγείρεται από χαμηλά επίπεδα ασβεστίου και αναστέλλεται από υψηλά.

• ΚαλσιτονίνηΕλάττωση των επιπέδων ασβεστίου

• 1,25 διυδροξυχολοκαλσιφερόλη

Αύξηση απορρόφησης ασβεστίου από το έντερο

Επινεφρίδια

• Βρίσκονται: Στους άνω πόλους των

νεφρών• Συνθέτουν και εκκρίνουν: Γλυκοκορτικοειδή Αλατοκορτικοειδή Επινεφρίνη

Επινεφρίδια αγελάδας

Δομή επινεφριδίων

Η επινεφριδιοφλοιοτρόπος (ACTH) ρυθμίζει τη σύνθεση και έκκριση των ορμονών του φλοιού των επινεφριδίων

ACTHΗ ΑCTH δρά στο φλοιό των επινεφριδίων και διεγείρει τη σύνθεση και έκκριση των γλυκοκορτικοειδών (κορτιζόλη) και αλατοκορτικοειδών (αλδοστερόνη

Μεταβολισμός, απάντηση στο stress, φλεγμονή, ανοσοποιητικό

Ορμόνες του φλοιού

Φλοιός Η κορτιζόλη επιδρά στο μεταβολισμό των υδατανθράκων, λιπών και πρωτεϊνών, ρυθμίζει την απάντηση στο stress και επιδρά στο ανοσοποιητικό

Η αλδοστερόνη ρυθμίζει την ισορροπία των ηλεκτρολυτών

Δράσεις γλυκοκορτικοειδών• Καταβολισμός πρωτεϊνών,

παραγωγή αμινοξέων• Αρνητικό ισοζύγιο αζώτου• Αύξηση γλυκονεογένεσης• Αυξημένη οξείδωση λιπαρών

οξέων, κέτωση

Κορτικοειδή και stress• Ως stress μπορεί να ορισθεί η κατάσταση

εκείνη, όπου ενδογενείς ή εξωγενείς παράγοντες απειλούν να μεταβάλλουν την ομοιοστασία του οργανισμού.

• Ο οργανισμός «απαντά» με αντισταθμιστικούς μηχανισμούς με σκοπό την κατά το δυνατόν καλύτερη προσαρμογή του στις νέες συνθήκες και τη διατήρηση της ομοιοστασίας.

AΠΑΝΤΗΣΗ ΣΤΟ STRESS

• 1. Στάδιο συναγερμού• 2. Στάδιο αντίστασης• 3. Στάδιο εξάντλησης

Απάντηση στο stress• Αύξηση αρτηριακής πίεσης• Περιφερική σύσπαση των αγγείων• Ταχυκαρδία • υπεργλυκαιμία• Διεύρυνση των βρόγχων• Αναστολή λειτουργίας του εντέρου• Αιμάτωση σκελετικών μυών

Έλεγχος της έκκρισης της αλδοστερόνης

Πτώση Να

Όγκου

Αρτηριακή πίεση

Αύξηση καλίου

Αύξηση αλδοστερόνης

Αυξημένη σωληναριακήέκκριση

Αύξηση απέκκρισης καλίου

Αυξημένη επαναπορρόφησηνατρίου

Πτώση απέκκρισης νατρίου

Πάγκρεας-Ενδοκρινής μοίρα• Ινσουλίνη: H ινσουλίνη μειώνει τη

συγκέντρωση της γλυκόζης στο αίμα προκαλώντας– Αύξηση της πρόσληψής της από τα

κύτταρα– Μετατροπή της σε γλυκογόνο.

• Επιδρά στο μεταβολισμό των: -πρωτεϊνών (πρωτεϊνοσύνθεση) και -των λιπιδίων (λιπογένεση)