Ρήγας Βελεστινλής ή Ρήγας Φεραίος

 Ρήγας Βελεστινλής ή Ρήγας Φεραίος 

Ο Ρήγας Βελεστινλής ή Ρήγας Φεραίος θεωρείται εθνομάρτυρας και πρόδρομος της Ελληνικής Επανάστασης του 1821. Ο ίδιος υπέγραφε ως Ρήγας Βελεστινλής ή Ρήγας ο Θεσσαλός και ουδέποτε Φεραίος, κάτι που ίσως να είναι δημιούργημα μεταγενέστερων λογίων. Γεννήθηκε στο Βελεστίνο, τις αρχαίεςΦερές, το 1757, από εύπορη οικογένεια. Από την νεανική του ζωή τα μόνα γνωστά είναι ότι ο πατέρας του ονομαζόταν Γεώργιος Κυριαζής (μια πληροφορία που αμφισβητείται) .

Βίος και επανάσταση Οι βασικότερες πληροφορίες για τον ίδιο και την

οικογένειά του παρέχoνται από τον  Χριστόφορο Περραιβό που υπήρξε συνεργάτης του και συναγωνιστής.

Σύμφωνα με τον Περραιβό τα πρώτα του γράμματα λέγεται ότι τα διδάχθηκε από ιερέα του Βελεστίνου και κατόπιν στη Ζαγορά. Καθώς διψούσε για μάθηση, ο πατέρας του τον έστειλε στα Αμπελάκια για περαιτέρω μόρφωση. Όταν επέστρεψε, έγινε δάσκαλος στην κοινότητα Κισσού Πηλίου. Στην ηλικία των είκοσι ετών σκότωσε στο Βελεστίνο έναν Τούρκο πρόκριτο, επειδή του είχε συμπεριφερθεί δεσποτικά, και κατέφυγε στο Λιτόχωρο του Ολύμπου, όπου κατατάχθηκε στο σώμα των αρματολού θείου του Σπύρου Ζήρα. Αργότερα βρίσκεται στο Άγιο Όρος, φιλοξενούμενος του ηγουμένου της μονής Βατοπεδίου, Κοσμά με τον οποίο και ανέπτυξε στενή φιλία.

Βίος και επανάσταση• Στο Άγιο Όρος έμεινε πολύ λίγο.Ταξίδεψε στην 

Κωνσταντινούπολη, μετά από πρόσκληση του Πρέσβη της Ρωσίας για σπουδές, στην οικία του οποίου γνώρισε τον Πρίγκιπα Αλέξανδρο Υψηλάντη (1726-1806) μέγα διερμηνέα του Σουλτάνου της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, τον παππού του αρχηγού τηςΦιλικής Εταιρίας ,επίσης Αλέξανδρος Υψηλάντης (1792-1828). Στην Πόλη διεύρυνε τις σπουδές του στη Γαλλική, στην Ιταλική και τη Γερμανική γλώσσα. Όταν ο Υψηλάντης έφυγε για το Ιάσιο, προκειμένου να γίνει ηγεμόνας της Μολδαβίας, ο Ρήγας τον ακολούθησε. Διαφωνώντας με τον Υψηλάντη έγινε γραμματέας του ηγεμόνα της Βλαχίας Νικόλαου Μαυρογένη, αδερφό του παππού της Μαντώς Μαυρογένους και ταξίδεψε για το Βουκουρέστι έδρα της ηγεμονίας, όντας πλέον στην ηλικία των 30 χρόνων. Μετά τον Ρωσοτουρκικό πόλεμο και την ήττα της Τουρκίας (1790) ο Μαυρογένης αποκεφαλίστηκε ως υπαίτιος της ήττας και ο Ρήγας κατέφυγε στη Βιέννη, την οποία έκανε έδρα της επαναστατικής δράσης του.

Συγγραφικό έργο • Στη Βιέννη συνεργάτες του ήσαν κυρίως Έλληνες έμποροι ή

σπουδαστές, αλλά οι σημαντικότεροι από αυτούς ήταν οι αδελφοί Πούλιου, από τη Σιάτιστα της Μακεδονίας, τυπογράφοι. Στο τυπογραφείο τους τύπωσε τον Θούριο και την Χάρτα που φιλοτεχνήθηκε από τον Αυστριακό λι8ογράφο Φρανσουά Μίλλερ, την επαναστατική του προκήρυξη σε χιλιάδες αντίτυπα, προκειμένου να μοιραστούν στους Έλληνες των υπόλοιπων φιλελεύθερων περιοχών των Βαλκανίων, το "Σχολείον των ντελικάτων Εραστών", το "Φυσικής απάνθισμα","Ηθικός Τρίπους","Το Σύνταγμα της Ελληνικής Δημοκρατίας","Τα Δίκαια του ανθρώπου" καθώς και το "Νέος Ανάχαρσις". Ο Ρήγας απέβλεπε στην απελευθέρωση και ενοποίηση όλων των Βαλκανικών λαών και φυσικά όλου του ελληνικού στοιχείου που ήταν διασκορπισμένο στην Ανατολή και τα ευρωπαϊκά κέντρα. Επηρεασμένος από τον ευρωπαϊκό Διαφωτισμό, πίστεψε βαθιά στην ανάγκη της επαφής των Ελλήνων με τις νέες ιδέες που σάρωναν την Ευρώπη και αυτό τον ώθησε στη συγγραφή ή μετάφραση βιβλίων σε δημώδη γλώσσα και τη σύνταξη της Χάρτας, ενός μνημειώδους για την εποχή του χάρτη, διαστάσεων 2,07 x 2,07 μ, που αποτελείτο από επί μέρους τμήματα.

Η χάρτα

Σύλληψη - Θάνατος ΟΡήγαςσυνελήφθηστην Τεργέστη την 1Δεκεμβρίου του 1797

 μαζί με τον Περραιβό. Κατόπιν οδηγήθηκε στη Βιέννη, όπου ανακρίθηκε μαζί με τους υπόλοιπους συντρόφους του. Κατάληξη των ανακρίσεων, σε συνδυασμό με τις συνεννοήσεις με τον Σουλτάνο, ήταν να εκτοπισθούν από τους συλληφθέντες οι Αυστριακοί και άλλων εθνοτήτων υπήκοοι για να δικαστούν από τις Αυστριακές αρχές, εκτός από τους Οθωμανούς, που απελάθηκαν και οδηγήθηκαν στην Οθωμανική επικράτεια για να υποστούν τις κυρώσεις του Σουλτάνου. Ο Ρήγας (40 χρονών)και οι επτά σύντροφοί του που ανήκαν στην ίδια κατηγορία, με συνοδεία των αυστριακών αρχών παραδόθηκαν στις 10 Μαΐου1798 στους Τούρκους του Βελιγραδίου και φυλακίστηκαν στον πύργο Nebojša, παραποτάμιο φρούριο του Βελιγραδίου. Εκεί, ύστερα από συνεχή βασανιστήρια, στις 24 Ιουνίου του 1798, στραγγαλίστηκαν και τα σώματά τους ρίχτηκαν στον Δούναβη. Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι μόλις μαθεύτηκε η σύλληψη του Ρήγα πολλοί έκανα έκκληση, στο σουλτάνο Σελίμ Γ΄, για την απελευθέρωση του. Ανάμεσα σε αυτούς ο φίλος του Ρήγα, Οσμάν Πασβανόγλου, ηγεμόνας του Βιδηνίου και ο Αλή Πασάς αλλά μάταια.

Χαρακτηρισμοί για το έργο του Θούριος

• Αξίζει να αναφέρουμε εδώ μερικές χαρακτηριστικές απόψεις για το ξεχωριστό αυτό έργο του Ρήγα.

• Ο Γάλλος ιστορικός Pouqeville (Πουκεβίλ) είχε γράψει:<<...Οι Έλληνες πολεμούσαν έχοντας στα χείλη τους τις τρομερές στροφές του Ρήγα...>>

• Ο αγωνιστής του 1821,δικαστής και ιστορικός Γεώργιος Τερτσέτης,το χαρακτήρισε ως <<Το ιερότερο άσμα της φυλής μας>>

• Ο συγγραφέας Δημήτριος Φωτιάδης, είχε γράψει ότι:<<Όσοι από τους Ιερολοχίτες στο Δραγατσάνι δεν βρήκαν το θάνατο στη μάχη παρά πέσανε στα χέρια των τυράννων, τραγουδάγανε το Θούριο όταν τους οδηγούσαν να τους σφάξουν...>>

• Ο ιστορικός Ιωάννης Κορδάτος τον ονόμασε "Παμβαλκανικό εμβατήριο"

• Ενώ τέλος για τον ίδιο το Ρήγα, ο θρυλικός , Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, είχε πει: <<Εστάθη ο μεγαλύτερος ευεργέτης της φυλής μας. Το μελάνι του θα είναι πολύτιμο ενώπιον του Θεού, όσο το αίμα του άγιο.>>

Έργα

• Τμήμα της Χάρτας της Ελλάδας,Ελληνομνήμων• Φυσικής Απάνθισμα, Βιέννη 1790, στην ψηφιακή Βιβλιοθήκη

 Ελληνομνήμων.• Σχολείον των ντελικάτων Εραστών, Βιέννη 1790.• Ο Στρατηγός Κεβενχύλλερ ή Στρατιωτικόν Εγκόλπιον.• Επιπεδογραφία της Κωνσταντινουπόλεως, Βιέννη, 1796, στην ψηφιακή

Βιβλιοθήκη Ελληνομνήμων.• Χαλκογραφία του Μεγάλου Αλεξάνδρου,Βιέννη 1797• Νέα Χάρτα της Βλαχίας και μέρους της Τρανσυλβανίας, Βιέννη, 1797.• Γενική Χάρτα της Μολδαβίας, Βιέννη 1797.• Χάρτα της Ελλάδος, Βιέννη 1797, στην ψηφιακή

Βιβλιοθήκη Ελληνομνήμων.• Ηθικός Τρίπους, Βιέννη 1797.• Νέος Ανάχαρσις, μετάφραση του Voyage du jeune Anacharsis en Grece, του

αββά J. Barthelemy, μαζί με τον γιατρό Γεώργιο Σακελάριο, Βιέννη 1797.• Νέα Πολιτική Διοίκησις των κατοίκων της Ρούμελης, της Μικράς ασίας, των

Μεσογείων νήσων και της Βλαχομπογδανίας, Βιέννη 1797. Περιλάμβανε τέσσερα τμήματα:

– Επαναστατική Προκήρυξις, Υπέρ των νόμων και της πατρίδος– Τα Δίκαια του ανθρώπου σε 35 άρθρα– Το Σύνταγμα της Ελληνικής Δημοκρατίας, σε 124 άρθρα– Θούριος.

Ο ΘΟΥΡΙΟΣ

• Ο Θούριος του Ρήγα είναι ένα ποίημα που έγραψε ο Ρήγας για να εμψυχώσει τους σκλαβωμένους υπό τον οθωμανικό ζυγό και μετά να τους ωθήσει στον τιτάνιο αγώνα της Επανάστασης, για την απόκτηση της ελευθερίας.

• Για να εκφράσει τα επαναστατικά του μηνύματα δανείζεται από τους αρχαίους 'Έλληνες ποιητές τον τίτλο ''Θούριος'', που σημαίνει ορμητικός, μαινόμενος, πολεμικός.

• Ο τίτλος «Θούριος» ανταποκρίνεται πράγματι και στο περιεχόμενο του ποιήματος του Ρήγα.  Είναι ορμητικός και επαναστατικός παιάνας.

ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ• Ως πότε παλικάρια, να ζούμε στα στενά,

μονάχοι σα λεοντάρια, σταις ράχαις στα βουνά;Σπηλιαίς να κατοικούμε, να βλέπωμεν κλαδιά,να φεύγωμ’ απ’ τον κόσμον, για την πικρή σκλαβιά;Να χάνωμεν αδέλφια, πατρίδα και γονείς,τους φίλους, τα παιδιά μας, κι όλους τους συγγενείς;Καλλιώναι μίας ώρας ελεύθερη ζωή,παρά σαράντα χρόνοι, σκλαβιά και φυλακή.Τι σ’ ωφελεί αν ζήσεις, και είσαι στη σκλαβιά;στοχάσου πως σε ψαίνουν, καθ’ ώραν στην φωτιά.Βεζύρης, δραγουμάνος, αφέντης κι αν σταθήςο τύραννος αδίκως σε κάμνει να χαθής.Δουλεύεις όλ’ ημέρα, σε ό,τι κι αν σε πη,κι’ αυτός πασχίζει πάλιν, το αίμα σου να πιη.Ο Σούτζος, κι’ ο Μουρούζης, Πετράκης, ΣκαναβήςΓκίκας και Μαυρογένης, καθρέπτης, ειν’ να ιδής.

• Ανδρείοι καπετάνοι, παπάδες, λαϊκοί,σκοτώθηκαν κι’ αγάδες, με άδικον σπαθί.Κι’ αμέτρητ’ άλλοι τόσοι, και Τούρκοι και Ρωμιοί,ζωήν και πλούτον χάνουν, χωρίς καμμιά ‘φορμή.Ελάτε μ’ έναν ζήλον, σε τούτον τον καιρόν,να κάμωμεν τον όρκον, επάνω στον σταυρόν.Συμβούλους προκομμένους, με πατριωτισμόν να βάλωμεν εις όλα, να δίδουν ορισμόν.Οι νόμοι ναν’ ο πρώτος, και μόνος οδηγός,και της πατρίδος ένας, να γένη αρχηγός.Γιατί κ’ η αναρχία, ομοιάζει την σκλαβιά,να ζούμε σαν θηρία, είν’ πλιο σκληρή φωτιά.Και τότε με τα χέρια, ψηλά στον ουρανόνας πούμ’ απ’ την καρδιά μας, ετούτα στον Θεόν.

• Εδώ σηκώνονται οι πατριώται ορθοί,και υψώνοντες τας χείρας προς τον ουρανόν,κάμνουν τον όρκον.

• Όρκος κατά της τυραννίας και της αναρχίας.Ω βασιλεύ του κόσμου, ορκίζομαι σε σε,στην γνώμην των τυράννων, να μην έλθω ποτέ.Μήτε να τους δουλεύσω, μήτε να πλανηθώ,εις τα ταξίματά τους, για να παραδοθώ.Εν όσω ζω στον κόσμον, ο μόνος μου σκοπός,για να τους αφανίσω, θε νάναι σταθερός.Πιστός εις την πατρίδα, συντρίβω τον ζυγόν,αχώριστος για ναμαι, υπό τον στρατηγόν.Κι αν παραβώ τον όρκον, ν’ αστράψ’ ο ουρανός,και να με κατακάψη, να γένω σαν καπνός.

ΒΙΝΤΕΟ